Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
ૐ હું ]
સમકાલીન શખ્યું
[ ૨૧૩
આવી પડનારાં વહાણોને સહાય કરવાનું અને ભાંગેલાં વહાણાનાં ભંગાર ઉપર કોઈ પણ પ્રકારના હક્ક ન કરવાનું પણ નવાબને કબૂલવાનુ થયુ.
ઈ. સ. ૧૮૧૧ માં હામિદખાનનુ અવસાન થતાં એનેા પાટવી નવાબજાદો બહાદુરખાન નવાબની ગાદીએ આવ્યો. ગાયકવાડે બહાદુરખાનને નવાબ તરીકે મંજૂર રાખવાની સાથે કોડીનાર અને અમરેલીમાં નવાબને જે ભાગ હતા તે પણ લખાવી લીધે
હામિદખાનના અવસાન સમયે નવા ઉપર એક કરોડ કરીનું કરજ હતું. રાજ્યતા અમીરા અને અમલદારામાં એ પક્ષ પડી ગયેલા હતા, ગાયકવાડે સર્વોપરિ સત્તા પ્રાપ્ત કરી લીધી હતી અને ઇસ્ટ ઇન્ડિયા *'પનીની સત્તા સા་ભૌમ દરજજે નક્કી થઈ ચૂકી હતી. આવા સ ંજોગેામાં રાજ્યની દીવાનગીરી પણ કોઈ સમર્થાં મુસદ્દીના હાથમાં હોવી જોઈએ એ માટે રઘુનાથજીને કહેણુ મેાકલવામાં આવ્યું, પણ એણે રણછોડજીને મોકલ્યો. પછીથી પ્રબળ દબાણ જતાં રઘુનાયજી આવ્યો અને એણે દીવાનગીરી સ્વીકારી.
ઈ. સ. ૧૮૧૨ માં કૈપ્ટન કૌક અને ફત્તેસિંહરાવ ગાયકવાડ ખાંડણી ઉઘરાવવા સૌરાષ્ટ્રમાં આવ્યા અને તેઓએ જૂનાગઢ નજીક લાલવડ ગામે છાવણી નાખી, નવાબને ગાદીએ આવ્યા બદલ નજરાણું ભરી જવા કહેણ મોકલ્યું. દીવાન રઘુનાથજીએ આ નવા પ્રકારના કરતા ઇન્કાર કર્યો અને વિશ્નો-આડોશ નાંખી સંયુક્ત સૈન્યને આગળ વધતું અટકાવ્યું. રઘુનાયની પ્રતિષ્ઠાને ધ્યાનમાં લઈ કૅપ્ટને કર્નાકે સમાધાનના સંદેશા મોકલ્યો તે વારસ-નજરાણાની ગાયકવાડની માંગણી પાછી ખેંચાવી લીધી, પશુ જમાદાર મુખાસનની ખામીથી કેાડીનાર અને અમરેલી વિશેના લખાણ પર રઘુનાથંજીની જાણ બહાર નવાબની સહી રાવી લેવાથી રઘુનાથજીને પણ માઠું લાગ્યું. એની પ્રસન્નતા માટે અંગ્રેજી સત્તા અને ગાયકવાડની સ ંમતિથી નવાષે રઘુનાથને વાડાસડા( તા. માણાવદર), મેસવાણ ( તા. કેશાદ ), ખાગેશ્રી( તા. કુતિયાણા ) અને ઈશ્વરિયા( તા. કુતિયાણા ) વંશપર ંપરાગત ઇનામમાં આપ્યાં.
ઈ. સ. ૧૮૧૧ થી ૧૮૧૯ સુધીનાં વર્ષ સેાર ઉપર અનેક કુદરતી આફતમાંથી પસાર થયાં.
હવે જમાદાર ઉમર મુખાસનની ચસમપોશીને કારણે વિક્રમરાવ દેવાજી જૂનાગઢના રાજ્યત ંત્રમાં હસ્તક્ષેપ કરવા લાગ્યો. આ પરિસ્થિતિમાં રઘુનાથજી અને રણછોડજીને જૂનાગઢમાં વધુ રહેવુ યોગ્ય લાગ્યું નહિ અને નાના ભાઈ
