Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧ ૬ ] ' ' ' સમકાલીન રાજ્ય
[ ૧૫ ૪. રાજપીપળાના ઝાહિલ
પ્રતાપસિંહજીના સમયમાં ઈ.સ. ૧૭૬૫ માં દમાજી ગાયકવાડે પેશવાની પરવાનગી મેળવી રાજપીપળા રાજ્યનાં નાંદોદ (જિ. ભરૂચ, તા. નાંદોદ), ભાલેદ (તા. જગડિયા), વરીટી () અને ગેવાલી (તા. જગડિયા) એ ચાર પરગણાંમાં પિતાનો અડધે ભાગ ઠરાવ્યો હતો.
ઈ.સ. ૧૭૬૪ માં પ્રતાપસિંહ અવસાન પામતાં એને પાટવી રાયસિંહજી ગાદીએ આવ્યો. દમાજી ગાયકવાડનું લગ્ન રાયસિંહજીના ભાઈની પુત્રી સાથે થતાં ઈ.સ. ૧૭૮૧ માં ઉપરનાં ચારે પરગણુઓમાંને અડધો ભાગ માફ થયો અને એને બદલે વાર્ષિક રૂ. ૪૦,૦૦૦ રોકડા ભરવાનો ઠરાવ થયો. આ પછી ફરસિંહરાવ ગાયકવાડ નાંદોદ ઉપર ચડી આવતાં હવે રૂ. ૪૯,૦૦૦ ભરવાનો કરાવ થયો.
ઈ.સ. ૧૭૮૬ માં રાયસિંહજી પાસેથી એના નાના ભાઈ અજબસિંહે રાજ્ય ઝૂંટવી લીધું. કૌટુંબિક કલહને લઈને રાજ્ય દિન-પ્રતિદિન નબળું બનતું જતું હતું એને કારણે ખંડણીનો આંકડે ઈ.સ. ૧૭૯૩ માં રૂ. ૭૮,૦૦૦ની રકમે પહોંચ્યો હતો. વળી સાગબારાના વસાવા ભીલ ઉમેદે બંડ કરી આરબ તથા સિંધાઓની મદદથી પાંચ ભિલેડી પરગણાં હાથ કરી લીધાં હતાં. એને પુત્ર પણ માંડવાના ચૌહાણની મદદ લઈ રાજપીપળા પર ચડી આવેલે, પણ એ એને જીવી શકે નહિ. પાછળથી એને કેદ કરી લેવામાં પણ આવ્યો હતે.
ઈ.સ. ૧૮૦૩ માં અજબસિંહજી અવસાન પામતાં બીજા પુત્ર રામસિંહજીને -વટાવી ત્રીજા પુત્ર નાહારસિંહજીએ સત્તાનાં સૂત્ર ધારણ કરી લીધાં, પણ પાછળથી સન્યની મદદથી રામસિંહજીએ નાહારસિંહને ઉઠાડી રાજ્યસત્તા હાથ કરી લીધી. એ એશઆરામી બની જતાં ગાયકવાડે ઈ.સ ૧૮૦૫ માં સૈન્ય મોકલી, દોઢ લાખનું નજરાણું વસૂલ કરી વાર્ષિક રૂ. ૯૬,૦૦૦ ની ખંડણી નક્કી કરી ને વધારામાં રૂ. ૪,૦૦૦ પણ આપવા એવું ઠરાવ્યું. આ નબળા રાજવીથી રાજ્ય નહિ થઈ શકે એવું વિચારી ગાયકવાડી સત્તાએ એને ગાદી ઉપરથી ઉઠાડી મૂકી એના પુત્ર પ્રતાપસિંહજીને સત્તા સોંપી, જેમાં બાંયધરી અંગ્રેજ સત્તાની મળી.
પ્રતાપસિંહજીને ગાદી મળ્યા પછી રામસિંહજીનું અવસાન થયું અને નાહારસિંહજીએ ગાદીનો હક આગળ ધર્યો. એ પરગણાં લૂંટવા લાગ્યો.
