Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal

Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 179

-૧૫૬ ]
સરાઠા કાલ
[31.
મદદ ઉપરાંત પર્દેશા સાથેના યુદ્ધના પ્રસ ંગોએ ગાયકવાડ અ ંગ્રેજ સત્તાને મદદ કરે એવું બંધન મૂકવામાં આવે અને વિદેશીઓ સાથેના યુદ્ધમાં જે લાભા થાય તેમાંથી ગાયકવાડને પણ બદલા આપવામાં આવે. પેશવા હવે ગુજરાતમાંથી વિદાય થઇ ગયા હતા તેથી ગાયકવાડ સાથે એવા વેપારી કરાર થાય કે જેમાં વડાદરામાં જે બિનજરૂરી વેરા હતા તે પણ નાબૂદ થઈ શકે. મુંબઈની અંગ્રેજ સત્તાએ છેવટે એ પણ વિચાયુ કે પેશવાએ ડભાઈ સાવલી અને બહાદરપુરના બદલામાં ગાયકવાડને પદેથી આપેલ વિરમગામ અને પંચમહાલ પણ લઈ લેવાં. આવા મુદ્દાઓને આધારે પૂરક કાર કરવામાં આવ્યા ( નવેમ્બર ૬, ૧૮૧૭ ).
રોહિસંહરાવે સહાયક દળ વધારવા અને એના નિભાવ-ખચ ની ચુકવણી માટે પ્રદેશા આપવા સંમતિ આપી, પણ સૌરાષ્ટ્ર પરના પોતાના હક્ક જતા કરવાની તૈયારી ન બતાવી. એને તાજેતરમાં મળેલ અમદાવાદના ઇજારા જે અંગ્રેજ સરકાર એવું ભાડુ આપે તેા ‘ જાયદાદ ' તરીકે એના બધા હક્કો સાથે આપવા તૈયારી બતાવી, આમાં ભાડાની ચોખ્ખી રકમ રૂ. ૧૨,૬૧,૯૩૯ થવા જતી હતી. એમાં અડધા ભાગનું અમદાવાદ શહેર, પેશવાના દસક્રોઈ વિરમગામ પ્રાંતીજ અને હરસાલમાં રહેલા હિસ્સાને તેમ પચમહાલને સમાવેશ થઈ જતા હતા. સમજૂતી પ્રમાણે અમુક ભાગનું અમદાવાદ તેમ ડભાઈ અને બહાદરપુરની સોંપણી કરવામાં આવી ( નવેમ્બર ૩૦ થી ડિસેમ્બર ૧, ૧૮૧૭) અને પેશવાએ અમદાવાદ પરતે કબજો છેવટે એડી દીધા ( જુલાઈ ૫, ૧૮૧૮ ), પરંતુ આમાં અમદાવાદ મેળવવાના પ્રશ્ન અગ્રેજ સત્તાએ અને ગાયકવાડની સરકારે પ્રતિષ્ઠાના બનાવ્યા હતા.
'
છેવટે જે સમાધાન થયું તેમાં ગાયકવાડે દસક્રાઈ તથા અમદાવાદ શહેરમાંની ‘હવેલી ’ રાખ્યાં અને મહીકાંઠાની ખંડણી કાયમ માટે મેળવી અને અમદાવાદ પર પોતાના હિસ્સા ( જે રૂા. ૧,૬૫,૩૧૩ ના થતા હતા તે ) અંગ્રેજોને આપ્યા. વળી આ સમયે પેશવાએ પણ ગાયકવાડને એક સનદ મેાકલી ખબર આપી કે ‘અમે અમારી અમદાવાદમાંની સર્વોપરિ સત્તા અંગ્રેજ સત્તાને આપી દીધી છે.' આમ અમદાવાદ મેળવીને ઉત્તર ગુજરાતમાં પોતાના પ્રદેશાને સંગઠિત કરવાનું કાર્ય સરળ બની રહેતાં મુંબઈની અંગ્રેજ સત્તાને ઘણી ખુશાલી થઈ હતી.
ઉપર્યુક્ત કરારની કલમ ૭ પ્રમાણે ઓખામંડળનેા પ્રાંત તથા ખેટ ટાપુ માયકવાડને મફત અક્ષિસ તરીકે આપવામાં આવ્યાં. શરત એ મૂકવામાં આવી