Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
→ Y]
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
[ ૧૬૧
સુલેહ કરી ( જુલાઈ, ૮ ). આ સુલેહથી અંગ્રેજોને ભચ ચીખલી વરિયાવ અને કારલનાં પરગણાં આપવાનુ હોસિંહરાવે કબૂલ્યું, કે પણ કલકત્તાના ગવર્નર-જનરલ વૉરન ઇંસ્ટિંગ્સે મુંબઈની સત્તાએ અધિકાર વગર ચલાવેલી આ અન્યાયી લડાઈના સત્વરે અંત આણી વિગ્રહ દરમ્યાન મળેલ તમામ પ્રદેશ પાછા આપી દેવાતા મુંબઈની અંગ્રેજ સત્તાને આદેશ આપ્યા,
ભરૂચની ઊપજમાંને પોતાના ભાગ ફતેસિંહરાવ પુનઃ પ્રાપ્ત કરી શકયો નહિ, કારણ કે પુર ́ધરની સંધિના કરાર( માર્ચ ૧,૧૭૭૬ ) પ્રમાણે ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કં ́પનીએ ભરૂચ અને એનાં પરગણાંની ઊપજમાં મરાઠાઓને સધળા ભાગ તેમજ એની આસપાસને ત્રણ લાખની કિંમતનેા પ્રદેશ પોતે રાખ્યા હતા અને આ ભાગ એમના તાબામાં આવે નહિ ત્યાંસુધી ચીખલી અને કારલ પરગણાંને તથા વરિયાવ શહેરને કબજો પોતે અનામત તરીકે રાખ્યા હતા.
પેશવાઈ સત્તાની નાબૂદી
અ ંગ્રેજો અને મરાઠાએ વચ્ચે ચાલેલા સંધ માં તળેગાંવ પાસે અ ગ્રેજોની હાર થતાં અગ્રેજોએ મરાઠાઓની સત્તાના નાશ કરવા દૃઢ નિર્ધાર કર્યાં. ગવન રજનરલ વૉરન હસ્ટિંગ્સની સૂચના મુજબ અંગ્રેજ સેનાપતિ ગાડા ગુજરાતમાં આધ્યેા. એ ફેબ્રુઆરી ૧૭૭૯ ના અંતમાં સુરત પહેાંચ્યા. રઘુનાયરાવ પોતાના લશ્કર સાથે ગેાડાડ ને જઈ મળ્યું. દરમ્યાન ઈસ્ટ ઈન્ડિયા ક ંપનીના પ્રેસિડેન્ટે એની સાથે સ ંધિ કરી તે મુજબ સવાઈ માધવરાવને કાયદેસરના પેશવા તરીકે અને મરાઠા સરકારના ઉપરી તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા. એ બાળ પેશવા વતી રઘુનાથરાવે એના વાલી તરીકે કારભાર સંભાળવા અને બાળક પેશવાને અંગ્રેજ સિપાઈઓના રક્ષણ નીચે રાખવામાં આવે એમ યુ.
ખીજી બાજુ અંગ્રેજ પોતાની વિસ્તારવાદી નીતિ અજમાવતા રહ્યા. કનલ ગાડાડે તાપી નદી ઊતરીને ઈ. સ. ૧૭૮૦ ના આરંભમાં પેશવા પાસેથી ડભાઈ લીધું. પેશવાના પક્ષને વળગી રહેવાનેા નાના ફડનવીસે ફોસિંહરાવને આગ્રહ કર્યો, પણ અંગ્રેજ સૈન્યના સામીપ્ટને લીધે એને અ ંગ્રેજો સાથે સંબંધ રાખવા યાગ્ય લાગ્યા અને તેથી ૨૬ મી જાન્યુઆરી ૧૯૮૦ ના રાજ એણે વરક્ષાથે સહાય મેળવવાની તથા અ ંગ્રેજોને સહાય આપવાની શરતે-વાળી સુલેહ ઉપર કૅ ડીલ (ભાઈ) આગળ સહી કરી. આ સંધિની
ઇ-૭-૧૧
