Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
"૧૨૬ ]
ભરાઠા કાલ
[ .
પિશવાની વૃત્તિ જણાઈ આવે છે એની સાથે સાથે પેશવાની વડેદરાના ગાયકવાડ પર સર્વોપરિ સત્તા છે એવું પણ ફરી પ્રતિપાદિત કરવાનું વલણ જણાય છે. ' પરંતુ હકીકત તે એ હતી કે દામાજીરાવના અવસાન સમયે ગોવિંદરાવ શિવાના કેદી તરીકે પુણેમાં હતો અને પિતાના હક્કો માટે અન્ય દાવાદાર કરતાં સારી શરતે રજુ કરી શકે એમ હતું, આથી શિવાએ એની પાસે રઘુનાથરાવને મદદ કરવા બદલ અને એ રીતે પિતાની સામે બંડખેર પ્રવૃત્તિ કરવા બદલ ૨૩ લાખ રૂપિયા દંડ, અગાઉના વર્ષની ખંડણી તરીકે ૫ લાખ રૂપિયા અને બાબીઓ પાસેથી નવા મેળવેલા પ્રદેશ બદલ ૧ લાખ રૂપિયા આપવા જણાવ્યું. ગોવિંદરાવે એનો સ્વીકાર કર્યો. વધુમાં “સેના ખાસ ખેલ”. નું બિરુદ માન્ય રખાવવા ગોવિંદરાવે ૨૦ લાખ રૂપિયા તથા દરબારના ખર્ચ માટે ૫૦ હજાર રૂપિયા અને બીજી ચીજો આપવા કબૂલાત કરી. આમ લગભગ ૫૦ લાખ રૂપિયા જેટલી રકમ રોકડમાં થતી હતી. ગમે તે હોય, પરંતુ ગોવિંદરાવ આટલી બધી કબૂલાત આપ્યા છતાં ૧૭૬૮ માં પુણે છોડીને વડોદરા આવી શક્યો ન હતો.
બીજી બાજુએ ફત્તેસિંહરાવ પિતાના અવસાન સમયે ગુજરાતમાં જ હતો. એણે વડેદરા શહેર પર કબજો જમાવી દીધો અને એ પછી એણે એ કયારેય છોડ્યો નહિ. એણે પિતાને પક્ષ મજબૂત કર્યો અને ૧૭૭૧ માં સયાજીરાવના હક્કદાવા માટે પેશવા સાથે વાટાઘાટો કરવા એ પુણે ગયો. પેશવાએ ગોવિંદરાવ-તરફી આપેલા નિર્ણયને ફેરવી નાખી પોતાના દરબારના નામાંકિત ન્યાયશાસ્ત્રી રામરાવ શાસ્ત્રીની સલાહ પ્રમાણે સયાજીરાવને કાયદેસર હક્કદાર કરાવી “સેનાનાસખેલ” બિરુદ માટે જાહેર કર્યો ને એના “મુતાલિક અથવા નાયબ તરીકે ફરસિંહરાવને નીમ્ય. હવે પેશવા અને ફરસિંહરાવ વચ્ચે કરાર થયા. સયાજીરાવ ૧ લે (૧૭૭૧-૭૮)
ફતેસિંહરાવે શિવાને જે રકમ આપવાનું સ્વીકાર્યું તેની શરતો ગોવિંદરાવ જેવી જ હતી. નજરાણું તરીકે ૨૦ લાખ, દંડ તરીકે ૨૧ લાખ અને દરબારના ખર્ચ માટે અડધો લાખ રૂપિયા આપવાનું સ્વીકાર્યું હતું. પેશવાએ ગોવિંદરાવને ટેકો આપવા માટે આપેલું વચન હવે રદ કરાયું અને ગોવિંદરાવ જે વડોદરા રાજ્યમાં અશાંતિ ઊભી કરે તે પેશવાએ ફરોસિંહરાવને મદદ
