Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal

Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 154

ન્યૂ સું]
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
( ૧૩૧
દરબારના મંત્રીઓને એક લાખની ભેટ આપી, સાડા દસ લાખ રૂપિયા પેશવાને આપ્યા અને પોતાના માટે સેના—ખાસખેલ ' ખિતાબ મેળબ્યા. પેશવાએ ગાવિ દરાવને બે લાખ રૂપિયાની જાગીર આપવાનું વચન આપ્યું અને ખંડેરાવને એના અગાઉના પ્રદેશા મળે અને એ પૂર્વવત્ સ્થિતિમાં રહે એવું ઠરાવવામાં આવ્યું.
ફત્તેસિંહરાવ ( પહેલા ) ગાયકવાડ ( ૧૭૭૮૧૭૮૯ )
ક્રોસિંહરાવે હવે પુણેના મંત્રી-મંડળના પક્ષે રહેવાનું વિચાયુ` હરો અને તેથી એ માટે પ્રયાસ પણ કર્યો. એ સમયે પુણેની સરકાર અને કંપની સત્તા વચ્ચે પુર ધરના કરાર થયા ( માર્ચ ૩, ૧૭૭૬ ). પુરંધર કરારમાં -કરેલી જોગવાઈ અનુસાર એ અગાઉ કરેલા બધા કરાર રદ કરવામાં આવ્યા.૧૦ -નવા કરારમાંની કેકલીક જોગવાઈ પેશવાએ પોતાને ફસાવવા કરી હતી એમ ફ્રોસિંહરાવને લાગ્યું....૧૧ ફત્તેસિંહરાવે કરેલા વિરાધ નકામા ગયા અને પેાતાના પ્રદેશ એ પુનઃ મેળવી ન શકયો, એટલુ જ નહિ, પણ એણે એક અલગ કરાર દ્વારા ઉપર્યુ ક્ત કરારને બહાલી આપવી પડી (નવેમ્બર ૨૮, ૧૭૭૮ ).
પુરંધર કરાર પછી પણ પેશવા અને કંપની સત્તા વચ્ચેના સંબંધ તંગ બન્યા અને ખીજી વારની લડાઈ ફાટી નીકળી (મા` ૩૦, ૧૭૭૯). ક’પની સત્તાની નીતિ ગાયકવાડ સાથે એક સધ રચવાની હતી. ગવનર હાખીએ આ સંબંધમાં એવું વિચાયુ` હતુ` કે બ્રિટિશ લશ્કર દખ્ખણમાં પર્વતમાળાના -અવરાથી રાકાઈ જાય તે। ગાયકવાડના પ્રદેશ જે દરિયાકાંઠે આવેલા છે ત્યાં સહેલાઈથી દરિયાઈ માગે પહેાંચીને લશ્કરને ઉતારી શકાય, ગુજરાતમાં પેશવાની સર્વોપરિ સત્તા લઈ લેવાય તેા ક્રોસિંહરાવ મહી નદીની ઉત્તરના ભાગ પોતાની જાસે રાખે અને ક ંપની સત્તા તાપી નદીની દક્ષિણના ભાગ રાખ એવી દલીલ એણે કરી હતી ( જૂન ૧૪, ૧૭૭૯). હાશ્મીની આવી યેાજના ગવન ર–જનરલે સ્વીકારી અને મુંબઈની અંગ્રેજ સત્તાની મદદે જવા માટે કલ ગાડાસને ગાળથી લશ્કર સાથે રવાના કરવામાં આવ્યા ( ડિસેમ્બર ૧૫, ૧૭૭૯). એ ગુજરાતના લશ્કર સાથે જોડાયા તે એણે પેશવાના લશ્કર પાસેથી ડભોઈના કબજો લઈ લીધેા ( જાન્યુઆરી ૧, ૧૭૮૦).
બીજી તરફ ફત્તેસિંહરાવને નાના ફડનવીસ તરફથી મદદ માટે તાકીદના પત્ર આવતા રહ્યા, પરંતુ ફ્રોસિંહરાવ અગ્રેજોના પક્ષે રહ્યો અને ડભોઈ નજીક કુંઢેલા ગામ પાસે ગાડા સાથે રક્ષણાત્મક અને આક્રમક સ્વરૂપના કરાર કર્યો