Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧૩૨] મરાઠા કેલ
[ પ્ર(જાન્યુઆરી ૨૦, ૧૭૮૦).૧૨ ગોડાર્ડની ઈચ્છા પૈતૃક વારસા માટે ઝગડતા ગોવિંદરાવ અને ફરસિંહરાવના આંતરિક ઝગડામાંથી લાભ ઉઠાવી લેવાની હતી. આ કરારમાં ફત્તેસિંહરાવે પોતાના વિષ્ટિકાર તરીકે બાહોશ પ્રધાન ગોવિંદ ગોપાલ કામેતકરને મેકલ્યો હતો. ફોસંહરાવ પેશવાથી સ્વતંત્ર બને, પેશવાને કે ઈ. ખંડણી આપે નહિ, એ પોતાના પ્રદેશ જાળવી રાખે, એ અંગ્રેજોને ૩૦૦૦. સવાદળની મદદ આપે અને યુદ્ધના સમયમાં એ વધારી આપે, મહી નદીની. ઉત્તરે આવેલા પ્રદેશ પરનો પેશવાને ભાગ પોતે રાખે અને એના બદલામાં સુરત. અઠ્ઠાવીસીના જિલ્લામાં પોતાનો હિસ્સો તથા ભરૂચ અને નર્મદા પર આવેલા સિનોરને પોતાને ભાગ અંગ્રેજ સત્તાને આપે એવું એણે કબૂલ્યું હતું. નોંધપાત્ર બાબત એ હતી કે આ કરાર સાલબાઈના કરાર(૧૭૮૨)થી રદ કરવામાં આવ્યા હતા.
કહેલા કરાર કર્યા પછી ફત્તેસિંહરાવ અને ગેડાઈ અમદાવાદ ગયા અને એમણે એ હિંમતથી જીતી લીધું (ફેબ્રુઆરી ૧૫, ૧૭૮૦). અમદાવાદનો હવાલે ફરોસિંહરાવને આપવામાં આવ્યો. ૩ કરારમાં વચન આપ્યા પ્રમાણે ફરસિંહરાવે અંગ્રેજોને પ્રદેશ આપ્યા, પરંતુ સુરત અઠ્ઠાવીસીમાંથી સોનગઢને ખાસ હેતુપૂર્વક બાકાત રખાયું.
ફરસિંહરાવે મુંબઈની સત્તાને વડોદરા ખાતે એક બ્રિટિશ રેસિડેન્ટ મેકલવા. લખ્યું હતું (એપ્રિલ ૧૭૮ ૦), પરંતુ એવું નક્કી કરાયું હતું કે ખંભાત, ખાતેને રેસિડેન્ટ ભાલેટ જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે વડોદરા ફરજ બજાવે. ૧૭૮૧ માં કેપ્ટન અલ ખરેખર વડોદરામાં રહ્યો, પણ બીજે વર્ષે એને પાછા બોલાવી લેવાય. હતો. આ રીતે વડેદરાના ગાયકવાડ અને અંગ્રેજ સત્તા વચ્ચેના રાજદ્વારી. સંબંધની શરૂઆત અહીંથી થઈ હતી.૧૪ . સાલબાઈના કરાર
પેશવાના દૂત તરીકે મહાદજી સિંધિયા અને ગવર્નર-જનરલના કરાર થયા (મે ૨૭, ૧૭૮૨).૧૫ આ કરાર ગાયકવાડ માટે દુઃખદ નીવડયા. એની કલમ ૫ પ્રમાણે નિર્દિષ્ટ પ્રદેશો અંગ્રેજ સત્તા કાં તે ગાયકવાડને આપે અથવા પેશવાને આપે અને કલમ ૮ પ્રમાણે યુદ્ધ શરૂ થતાં પહેલાં ગાયકવાડ પાસે એટલે પ્રદેશ હોય તેટલે જ રાખવામાં આવે એવું નક્કી કરાયું. આને અર્થ એ હતો કે ફરસિંહરાવને અમદાવાદ છોડી દેવાનું હતું અને પેશવાને આપવાનું હતું, તેમજ અગાઉની જેમ ખંડણી અને સેવા આપવાનાં હતાં.
