Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
[ ૧૦૦ અમદાવાદ પુનઃ સેંપવા બાબતમાં અંગ્રેજ સત્તા અને ફરસિંહરાવ વચ્ચે ઘણે પત્રવ્યવહાર ચાલ્યો. છેવટે ગવર્નર-જનરલે અમદાવાદ છોડી દેવા બાબતમાં ફિરોસિંહરાવને લખ્યું હતું (કબર ૩૧, ૧૭૮૩).
ટૂંકમાં જોઈએ તે પેશવા અને અંગ્રેજો વચ્ચે લડાયેલાં બે મોટાં યુદ્ધો પછી પણ ગાયકવાડની સ્થિતિ અગાઉની જેમ ચાલુ રહી. એ આર્થિક રીતે ઘણો ઘસાયો હતો. ભરૂચનો હિસ્સો ગુમાવવો પડયો હતો અને એ સિંધિયાને એટલે કે એના પ્રતિનિધિ ભાસ્કરરાવને સોંપવામાં આવ્યો હતો કે
રાજમહેલના ઉપરના માળેથી પડી જતાં ફતેસિંહરાવનું અવસાન થયું (ડિસેમ્બર ૨૧, ૧૭૮૯). એણે રાજ્યને વહીવટ ખૂબ જ કરકસર અને કાબેલપણાથી કર્યો હતો. એણે રાજ્યના રક્ષણ માટે પરદેશી ભાડૂતી સૈનિકે અને બીજા ઓને રાખ્યા, જે પછીના સમયમાં રાજ્ય માટે ભારે આફતસમાન બની ગયા.૧૭ માનાજીરાવ ગાયકવાડ( રાજયપાલક) ૧૭૮૯-૧૭૯૩
ફરસિંહરાવના અવસાનથી રાજા સયાજીરાવ વાલી વગરને બન્યો. એના -નાના ભાઈ માનાજીરાવે તરત જ સત્તા હાથમાં લઈ લીધી અને પિતાને સ્વીકૃતિ આપવા પેશવા સરકાર સાથે વાટાઘાટ શરૂ કરી. એ સમયે ગોવિંદરાવ પુણે નજીક આવેલા દૌર ગામે રહેતે હતો. એણે માનાજીરાવનો હક્ક સ્વીકારવા ઘણો વિરોધ કર્યો, પણ છેવટે એનું કંઈ ચાલ્યું નહિ. માનાજીરાવ પેશવાને રૂ. ૩૩,૧૩,૦૦૦ ની રકમ “ નજર' તરીકે આપી અને ફત્તેસિંહરાવની જે બાકી ખંડણીની રકમ ૩૬ લાખ થવા જતી હતી તે આપવાનું પણ કબૂલ કર્યું અને પિતાનું પદ પ્રાપ્ત કર્યું.
ગોવિંદરા હવે શક્તિશાળી બનેલા સિંધિયાને પોતાના પક્ષે લેવાનો પ્રયાસ કર્યો. ગોવિંદરા પોતાના પુત્ર આનંદરાવનું લગ્ન સિંધિયાની પુત્રી સાથે કરાવ્યું અને ત્રણ લાખ રૂપિયા પણ આપ્યા, આથી સિંધિયાએ ગોવિંદરાવના હકક માટે પેશવા સમક્ષ રજૂઆત કરી. જે પેશવાને ગમી ન હતી. બીજી બાજુએ માનાજીરાવે મુંબઈ સત્તા પાસે રજૂઆત કરી કે ગોવિંદરાવનું પગલું ૧૭૮૦ ના કરારની જોગવાઈ વિરુદ્ધનું છે અને તેથી દરમ્યાનગીરી કરવા માગણી કરી, પરંતુ મુંબઈની સત્તાએ જણાવ્યું કે પ્રસ્તુત કરાર સાલબાઈના કરારથી રદ્દ થયા છે તેથી દરમ્યાનગીરી કરવાનો પ્રશ્ન રહેતું નથી. ગવર્નર-જનરલ -લેડ કોલિસે પણ આવી નીતિ અપનાવવા ભલામણ કરી હતી (જુલાઈ ૧૫, ૧૭૯૩). આમ બંને ભાઈઓ વચ્ચે સત્તાસંઘર્ષ ચાલી રહ્યો
