Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧૩૪]
મરાઠા કાલ
[ પ્રા
હતે એવામાં માનાજીરાવનું અવસાન થયું ( ઓગસ્ટ ૧, ૧૯૩). એ અગાઉ ૧૭૯ર માં ગાયકવાડ સયાજીરાવનું અવસાન થયેલું હતું. નવી પરિસ્થિતિમાં સિંધિયાએ ગોવિંદારાવને પક્ષ લઈ તરફેણ કરવાનું છોડી દીધું. ગોવિંદરાવ ગાયકવાડ (પુન: સ્થાપિત) ૧૭૦૩–૧૮૦૦
માનાજીરાવના અવસાન પછી પણ બિનહરીફ બનેલા ગોવિંદરાવને સહેલાઈથી વડોદરાની ગાદી ન મળી. નાના ફડનવીસની આગેવાની નીચેનું મંત્રી-મંડળ, ગેવિંદરાવ જ્યાં સુધી એક નવા કરાર કરી ન આપે ત્યાં સુધી એને પુણે છોડીને વડોદરાની રાજગાદી સંભાળી લેવા પરવાનગી આપે એમ ન હતું. ગોવિંદરાવને આવો કરાર કરી આપવાની ફરજ પડ઼.૧૮ આ કરારમાં માનાજીરાવે ચૂકવવાના બાકી રાખેલ ૨૦ લાખ રૂપિયા, “સેના ખાસખેલ ના. ખિતાબ બદલ ધનજર” તરીકે રૂ. ૫૬,૩૮,૦૦૧ અને ૧૭૮૧ થી ૧૭૯૩ નાં વર્ષોની બાકી રકમ તરીકે કુલ રૂ. ૭,૭૯,૦૦૦ તથા લશ્કરી સેવાના બદલામાં રૂ. ૬,૭૫,૦૦૦ આપવા એવું કબૂલ કરાવવામાં આવ્યું. વધુમાં એવું પણ ગોવિંદરાવને કહેવામાં આવ્યું કે તમારે તુર્ત જ વડોદરા જવા નીકળવું અને કબૂલ રાખેલાં બાકી દેવાં પેટે વડોદરાના રાજમહેલમાં જે મળે તે બધાં જવાહર, રોકડ રકમ, રાજપોશાક તથા ત્રણ હાથી, પાંચ ઘડા અને એક લાખનાં જવાહર મેકલાવો તથા સાવલી (વડોદરા જિલ્લે) ફત્તેસિંહરાવને આપવામાં આવેલું તે તથા તાપી નદીની દક્ષિણે આવેલા ગાયકવાડના બધા પ્રદેશ તથા સુરતના મહેસૂલમાં ગાયકવાડને રહેલે હિસ્સો આપો.” આમ નાના ફડનવીસનો ઈરાદો ગાયકવાડ કુટુંબને પૂરી રીતે બરબાદ કરવાનો હતો, પરંતુ એમાં એ ફાવ્યો નહિ. પુણેના બ્રિટિશ રેસિડેન્ટને આવા કરારની માહિતી મળતાં એણે તુર્ત જ અંગ્રેજ સરકારવતી દરમ્યાનગીરી કરી અને ગોવિંદરાવ પાસે આવી રીતે કરાવાયેલા કરારને સાલબાઈના કરારના ભંગ સમાન ગણવ્યા, આથી નાના: ફડનવીસને એ દરખાસ્ત પાછી ખેંચી લેવી પડી. ૧૯ કાજીરાવ તરફથી અવરોધ
ગોવિંદરાવને “સેના ખાસખેલ ” બિરુદ લેવાની છૂટ અપાઈ ડિસેમ્બર ૧૯. ૧૭૯૩). એણે પુણેથી વડોદરા જવા નીકળતી વખતે દીવાન તરીકે રાવજી આપાળ મજુમદાર, અને ફડનવીસ જેવી કાર્યદક્ષ વ્યક્તિઓને સાથે લીધી, પરંતુ વડોદરામાં ગોવિંદરાવનો પ્રવેશ સરળ ન બન્યો. એની ધરમપુરની રાજપૂત પત્ની ગજરાબાઈથી થયેલ પુત્ર કાહેરાવે મુશ્કેલીઓ ઊભી કરી. એણે
