Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
શિe] ગાયકવાડનું રાજ્ય
[ પર વાટાઘાટે કરવાના બહાને એણે પિતાના પ્રતિનિધિઓને ડાકોર મોકલ્યા. એ વખતે પિલાજી પિતાની ખંડણી વસૂલ લેવા લશ્કર સાથે આવ્યો હતો. પિલાજી અને પ્રતિનિધિઓ વચ્ચે ઘણું બેઠક યોજાઈ. એક દિવસે મોડી સાંજે બેઠક પૂરી થતાં ખંડ બહાર નીકળેલા પ્રતિનિધિઓમાંના એક ખંડમાં પોતે કંઈક ભૂલી ગયો છે એવું બહાનું કાઢી એ પાછો અંદર ગયે અને પિલાજીના કાનમાં વાત કરવાનો અભિનય કરતાં કરતાં એને ખંજર ભોંકી દીધું (એપ્રિલ ૧૪, ૧૭૩૨).૧૩ હત્યારાને તરત જ મારી નાખવામાં આવ્યું. જીવલેણ ઘા વાગેલા પિલાજીને પાલખીમાં નાખી સાવલી (વડોદરા જિલ્લે) લાવવામાં આવ્યું, જ્યાં એનું અવસાન થયું. ત્યાં એનું સ્મારક (છત્રી) રચવામાં આવ્યું. પિલાજીનું લશ્કર એચિંતા આવા બનાવથી વડોદરા છોડી દઈ ડભોઈ પહોંચ્યું. અભયસિંહે વડેદરા પર કબજો જમાવ્યો અને શેરખાન બાબીને ત્યાં સૂબો નમ્યો. અભયસિંહે ડભોઈને ઘેરે ઘાલે, પણ કુદરતી મુશ્કેલીઓ નડતાં ભારે નુકસાન વેઠી, ઘેરે ઉઠાવી એને અમદાવાદ પાછા ફરવું પડ્યું. દમાજીરાવ ૨ જ (૧૭૩ર-૬૮)
પિલાજી પછી એને પુત્ર દમાજીરાવ (૨ ) એનો અનુગામી બન્યો. એ એના પિતા કરતાં વધુ શક્તિશાળી પુરવાર થયો. ૧૭૩ ૩માં એણે ઉમાબાઈ અને કંથાજી કદમ બાંડે સાથે રહીને અમદાવાદ પર કૂચ કરી ને અભયસિંહને ગભરાટમાં નાખી, લાચાર બનાવી, આખરે શાંતિસુલેહ કરવા ફરજ પાડી.૨૪ દમાજીરાવ વડોદરા પાછું મેળવવા ખૂબ ઉત્સુક હતો. વડોદરાને સૂબો શેરખાન બાબી પિતાની જાગીર બાલાશિનોરમાં હતો ત્યારે એની ગેરહાજરીને લાભ લઈ પાદરાના દેસાઈએ ભીલે તથા કેળીઓને ઉશ્કેરી ભારે અજપ જગાડવો ને મુઘલ અધિકારીઓને ગભરાટમાં નાખ્યા. આ અરસામાં દામાજીરાવના ભાઈ માલજી મહાદજી)એ વડેદરા પર આક્રમણ કર્યું. શેરખાન એની સામે થવા મહીકાંઠે આવ્યો, પણ લડાઈમાં હારી ગયો. અભયસિંહના નાયબ રતનસિંહને વડોદરાના બચાવ માટે મોકલવામાં આવ્યો, પરંતુ એ ત્યાં પહોંચવામાં મોડો પડયો. વડોદરામાં રહેલી મુઘલ ટુકડીઓ મરાઠાઓની વધતી જતી ભીસ સામે ઝાઝો તમય ટકી ન શકી ને નીંછને નગર તથા કિલ્લાને કબજે સોંપવાની એને ફરજ પડી (૧૭૩૬).૨૫ એ પછી વડોદરા છેક ૧૯૪૯ સુધી ગાયકવાડોના તાબામાં રહ્યું. વડોદરાના મધ્યમા મુવા તાવમાં બાવવામાં આવેલ ભવ્ય માંડવી દરવાજાને માજીરાવના હુકમથી પુનરુદ્ધાર કરાવવામાં આવ્યો ને ત્યાં સંસ્કૃતમાં લેખ મૂકવામાં આવ્યા. ૨૬
