Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
શિષ્ટ ] ગાયકવાડનું રાજ્ય
[૫૭ કરાવ્યુંરામચંદ્ર દમાજીરાવને છોડાવવા પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ એ નિષ્ફળ ગયે. દમાજીરાવ અને દાભાડે હજુ પણ તારાબાઈ સાથે મળીને કાવતરાં કરી રહ્યાની ખબર મળતાં પેશવાએ તેઓને પુણેથી લેહગઢના કિલ્લામાં ખસેડવાં. દામાજીરાવ લગભગ દસ મહિના સુધી એ સ્થિતિમાં પેશવાનો કેદી રહ્યો. દમાજીરાવને સમગ્ર રાજકીય સ્થિતિનો તાગ મેળવી લેતાં જણાયું કે કેદી સ્થિતિમાં લાંબે વખત રહેવા કરતાં મારી હાજરીની ગુજરાતમાં ઘણી જરૂર છે માટે મારે ત્યાં જવું જોઈએ, એટલે એણે શિવાએ મૂકેલી બધી શરતોનો સ્વીકાર કર્યો (માર્ચ ૩૦, ૧૭૫ર).૩૪ એમની વચ્ચે જે નિરાકરણ થયું તે ટૂંકમાં આવું • હતું ગુજરાત પર નો દાભાડેને હક્કદા નાબૂદ કરવામાં આવ્યો. ગુજરાતમાં મરાઠા પ્રતિનિધિ તરીકે માત્ર દમાજીરાવ રહે. એનું “સેના ખાસખેલ "નું બિરુદ ચાલુ રાખવામાં આવ્યું. દામાજીરાવ ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રને અડધો ભાગ અને ભવિષ્યમાં જે કોઈ પ્રદેશ જીતે તેનો અડધો ભાગ પેશવાને આપે. દંડ તરીકે દયાજીરાવ પંદર લાખ રૂપિયા આપે અને પેશવાને જ્યારે અને જ્યાં જરૂર પડે ત્યારે દસ હજારની અશ્વસેના સાથે વફાદારીપૂર્વક સેવા આપે.૩૫ દામાજીરાવ સાતારાનો રાજા, જે પેશવાને લગભગ “કેદી' હતું તેનાં હિતકાર્યોમાં ટેકે આપે. દભાડેએ ચૂકવવાની બાકી રહેલી ખંડણીની રકમ તરીકે સવા પાંચ - લાખ રૂપિયા તથા સેનાપતિના નિભાવ ખર્ચ માટે વાર્ષિક અમુક રકમ દાજીરાવ આપે. પ્રદેશ–વહેંચણી અને રકમની દૃષ્ટિએ જોઈએ તો પેશવા અને ગાયકવાડ એ દરેકને વાર્ષિક આવક રૂપિયા પચાસ લાખની થાય એવી રીતે વિભાજન કરવામાં આવ્યું હતું. પાછળથી આ કરારને તારાબાઈએ લિખિત મંજૂરી આપી હતી.
પેશવા અને દમાજીરાવે અમદાવાદ અને સુરત જેવાં શહેર પણ વહેંચી -લીધાં. દામાજીરાવને ભરૂચ અને એનું પરગણું તથા પેશવાને જંબુસર દહેજબારા વગેરે મળ્યાં હતાં. ગુજરાતમાંથી મુસ્લિમ સત્તાને નાબૂદ કરવા પરસ્પર સહકાર આપવાનું ઠરાવવામાં આવ્યું. કબજે કરેલા પ્રદેશમાંથી જે ખંડણી મળે તે પિતપતાના લશ્કરની સંખ્યાના પ્રમાણમાં વહેંચી લેવાની હતી. સૌરાષ્ટ્ર પણ એમની નજર બહાર ન રહ્યું. ત્યાંના સેરઠ રોહિલવાડ હાલાર અને ઝાલાવાડ મહાલોમાં “મુલકગીરી ” સવારીઓ મેકલવાને બંનેને હકક સ્વીકારવામાં આવ્યો અને બંનેનાં લશ્કર ક્યા પ્રદેશમાં જાય એ પણ નક્કી કરવામાં આવ્યું.૩૭
પેશવા અને દામાજીરાવ વચ્ચે થયેલા આ કરારનો અમલ અગ્રેજો સાથે
