Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૧૧૮ ]. મરાઠા કેલ
[ 5. શુષ્ક રહ્યાં. પુણેના રેસિડેન્ટ જૂનમાં મુંબઈ સરકારને પુણેમાં રહીને કાવતરાં કરતા ગેવિંદરાવ બંધુજી વિશે ફરિયાદ કરી હતી. ગંગાધર શાસ્ત્રીને પણ લાગ્યું કે ઝગડામાં મારી મધ્યસ્થીને સ્વીકારવાની પેશવાની ઈચ્છા નથી અને દરેક જણ મારી પાસેથી નાણું કઢાવવા માગે છે, આથી એણે વડોદરા પાછા ફરવાનું નક્કી કર્યું. ત્યાં એને દીવાનપદ ચોકકસપણે આપવામાં આવનાર હતું. પુણેને રેસિડેન્ટ એરિફન્સન પણ એ સાથે સહમત થયે, પરંતુ શાસ્ત્રીને લાગ્યું કે જો હું કશું પણ સિદ્ધ કર્યા વગર વડોદરા પાછો ફરીશ તે મારા હરીફ સીતારામ અને વડોદરાના અધિકારી વર્ગને વધુ બળ મળશે અને તેઓ વિરોધી પ્રવૃત્તિઓ વધુ કરશે. બીજી બાજુ શિવાને લાગતું હતું કે શાસ્ત્રીની કામગીરી બ્રિટિશ સત્તાએ ગોઠવી હતી અને જે શાસ્ત્રી નાલેશીભરી સ્થિતિમાં વડોદરા પાછો ફરશે તે બ્રિટિશ સત્તા અમારા અને ગાયકવાડી સરકાર પર ભારે નારાજ થશે અને એને બદલે લેશે, આથી એમાંથી માર્ગ કઈ રીતે કાઢ એ વિચારવામાં બાજીરાવ અને યંબકજીએ ૧૮૧૪ નું વર્ષ વિતાવ્યું.
૧૮૧૫ ના આરંભમાં ગોવિંદરાવને અનૌરસ પુત્ર ભગવંતરાવ ગાયકવાડ પુણે ગયો અને નવેસરથી ખટપટ શરૂ થઈ. પેશવાએ એને ભારે માન આપ્યું. પેશવાને એના વડેદરામાંના ગુપ્તચર તરફથી એવા સમાચાર મળ્યા કે વડોદરામાં આનંદરાવ અને ફરસિંહરાવને બ્રિટિશ રક્ષકોના જાપ્તામાં લગભગ કેદી જેવી સ્થિતિમાં રાખવામાં આવ્યા છે. શિવાએ આ બાબતની પુણેના પ્રેસિડેન્ટ એલિફન્સનને જાણ કરતાં રેસિડેન્ટ એ માનવા ના પાડી, આથી એમની વચ્ચે પેશવા અને ગાયકવાડનાં સ્થાન–મરતબા વિશે ઉગ્ર ચર્ચા થઈ. એમાં ગાયકવાડ અમારા ખંડિયા રાજા તરીકે લાંબા સમયથી હોવાથી એની મુશ્કેલીના સમયમાં સારસંભાળ રાખવાની અમારી ફરજ છે અને એ માટે અમે અમારા વિશ્વાસુ પ્રતિનિધિઓને રેસિડેન્ટથી અલગ રીતે મેલવા મુખત્યાર છીએ એવો દા પેશવાએ રજૂ કર્યો. એલિફન્સ્ટને એવી રજૂઆતને નકારી કાઢી અને શિવાની સ્વાધીને સત્તાને ઈન્કાર કર્યો. આમ દાવા અને પ્રતિદાવા લાંબા સમય સુધી ચર્ચાતા રહ્યા. ૧૮૧૫ ના વર્ષમાં અંગ્રેજ સત્તા નેપાળ-યુદ્ધમાં રોકાયેલી હતી અને એને વારંવાર પીછેહઠ કરવી પડતી હતી તેથી વડોદરા અને પુણેના સિડેન્ટોએ પેશવાની બાબતમાં ઉગ્ર વલણ લેવાનું વિચારપૂર્વક નિવાર્યું. ૧૮૧૫ ના ફેબ્રુઆરીમાં એલિફન્ટને સીતારામના પ્રતિનિધિઓની ખટપટી પ્રવૃત્તિઓનો ઉલ્લેખ પેશવા સમક્ષ કરી એમને બ્રિટિશ હવાલે કરવા તાકીદ કરી. જો તમે એમ ન કરે તે અમે ગંગાધર શાસ્ત્રીને વડોદરા પાછા જવા કહીશું
