Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
૪ થું ] પેશવાઈ અમલ (ઈ.સ. ૧૭૬૧ થી ૧૭૮૦) [ ૯૧ પેશવા નારાયણરાવ (ઈ.સ.૧૭૭૨-૭૩) અને રધુનાથરાવ (ઈ.સ. ૧૭૭૩-૭૪)
પેશવા માધવરાવનું અવસાન થતાં (નવેમ્બર ૧૮, ૧૭૭૨) એની જગ્યાએ એને સત્તર વર્ષને નાનો ભાઈ નારાયણરાવ પેશવા બન્યો, પરંતુ સાલેભી અને પ્રપંચી રધુનાથરાવે એની હત્યા કરાવી (ઑગસ્ટ ૩૦, ૧૭૭૩), અને પિતે પેશવા બની ગયો. પેશવા નારાયણરાવની વિધવા ગંગાબાઈએ પુત્રને જન્મ આપતાં રઘુનાથરાવને સ્થાને એ બાળકને પેશવાને સ્થાને બેસાડવા નાના ફડનવીસની આગેવાની નીચેના મરાઠા મંત્રીમંડળે જોરદાર પ્રયાસ કર્યો. ૧૧
આવી સ્થિતિમાં ગોવિંદરાવ ગાયકવાડ જે આ વખતે પુણે હતો, તે રઘુનાથરાવને મળ્યો અને ઘોડપ ખાતે એને કરેલી મદદની યાદ અપાવી, પિતાને વડોદરાના ગાયકવાડ તરીકે “સેનાનાસખેલ ને ખિતાબ પુનઃ આપવા રજૂઆત કરી, જે રધુનાથરા મંજૂર રાખી. આથી ગેવિંદરાવ ફતેસિંહને ગુજરાતમાંથી હાંકી કાઢવાના હેતુથી લશ્કર સાથે આવ્યો અને કડીના જાગીરદાર ખંડેરાવ ગાયકવાડની મદદ મેળવી એણે વડેદરાને ઘેરો ઘાલ્યો. ગોવિંદરાવે આની. સાથે સાથે મુંબઈની અંગ્રેજ સરકાર સાથે મદદ માટે વાટાઘાટ શરૂ કરી દીધી. શિવા માધવરાવ ૨ જે વિ. રઘુનાથરાવ (ઈ.સ. ૧૭૭૪ થી ૧૭૮૦)
છત્રપતિ રાજાએ સત નારાયણરાવના બાળપુત્ર માધવરાવ ૨ જાને પેશવા તરીકે સ્વીકાર કરતાં (મે ૨૮, ૧૭૭૪), રઘુનાથરાવને સ્થાનભ્રષ્ટ થવું પડયું. એ હવે કોઈ પણ પ્રકારે અન્યની મદદ મેળવી લડી લેવા માગતા હતા. સિંધિયા હોકર જેવા સરદારોએ એને સાથ આપવાનું છોડી દેતાં અને પોતે પકડાઈ જવાની બીક લાગતાં રઘુનાથરાવે પિતાની બુરહાનપુરની છાવણી ઉઠાવી લઈ (ડિસેમ્બર ૧૦, ૧૭૭૪) ગુજરાત તરફ કૂચ કરી ગેધરા પહોંચ્યો ( જાન્યુઆરી ૩, ૧૭૭૫). બીજી બાજુએ સિંધિયા–હેકર અને મંત્રીમંડળના મરાઠા લકરની આગેવાની લઈ હરિપંત ફડકે એની પાછળ એને પકડવા આવી રહ્યાના સમાચાર જાણી, રઘુનાથરાવ ગોવિંદરાવની મદદથી મહી નદી ઓળંગી હાલના વાસદ પાસે પડાવ નાખીને રહ્યો. નદીના બીજા કાંઠે. મંત્રીમંડળનું લશ્કર આવીને અટક્યું હતું. બે અઠવાડિયાં સુધી વાટાઘાટે ચાલતી રહી. હકીકતમાં રઘુનાથરાવે સમય પસાર કરવા જ આવી નીતિ અપનાવી હતી, જેથી એને અંગ્રેજ તરફથી કદાચ મદદ મળી જાય, પરંતુ, હરિપંત ફડકેએ છેવટે હુમલો કર્યો. બંને વચ્ચે અડાસ નજીક આણંદ મેગરી નામે ઓળખાતા સ્થળે ભારે લડાઈ થઈ (ફેબ્રુઆરી ૧૭) તેમાં રઘુનાથરાવને.
