________________
Vada ] Gañadharavada
. : 151 :नणु पञ्चक्खविरोहो गोयम ! तं नाणुमाणभावाओ। तुह पञ्चक्खविरोहो पत्तेयं भूयचेयं त्ति ॥१०८॥ (१६५६) Naņu paccakkhaviroho Goyama ! tam nāņumāṇabhāvão i Tuha paccakkhaviroho patteyam bhūyaceyam tti il 108 11 (1656) [ ननु प्रत्यक्षविरोधो गौतम ! तद् नानुमानभावात् ।
तव प्रत्यक्षविरोधः प्रत्येकं भूतचेतनेति ॥ १०८ ॥ (१६५६) Nanu pratyakśavirodho Gautama! tad nānumāna bhāvāt | Tava pratyaksa virodhaḥ pratyekam bhūtacetaneti || 108 11 (1656)]
Trans.—108 Certainly O Gautama! that is not an evident contradiction ( as you think ) on account of the existence of anumāna. ( On the contrary ), your assumption that cetana exists in each and every bhūta constituents is an evident contradiction. ( 1656 )
टीका-ननु प्रत्यक्षविरुद्धमेवेदं यत्-भूतसमुदाये सत्युपलभ्यमानापि चेतना न तत्समुदायस्येत्यभिधीयते । न हि घटे रूपादय उपलभ्यमाना न घटस्येति वक्तुमुचितम् । तदयुक्तम् , यतो न भू-जलसमुदायमात्रे उपलभ्यमाना अपि हरितादयस्तन्मात्रप्रभवा इति शक्यते वक्तुम् । तद्वीजसाधकानुमानेन बाध्यतेऽसावुपलम्भ इति चेत् । तदेतदिहापि समानम् । एतदेवाह" गोयमेत्यादि " वायुभूतेरपीन्द्रभूतिसोदर्यभ्रातृत्वेन समानगोत्रत्वाद् गौतम ! इत्येवमामन्त्रणम् , यत्त्वं ब्रूषे-तदेतद् न, भूतसमुदायातिरिक्तात्मसाधकानुमानसद्भावात् , ततस्तेनैव त्वत्प्रत्यक्षस्य बाधितत्वादिति भावः । प्रत्युत तवैव प्रत्यक्षविरोधः । किं कुर्वतः ? इत्याह “ पत्तेयं भूयचेय त्ति" 'ब्रुवतः' इति शेषः। प्रत्येकावस्थायां पृथिव्यादिभूतेषु चैतन्याभावस्यैव दर्शनात् तदस्तित्वं प्रत्यक्षेणैव बाध्यत इति " प्रत्येकं भूतेषु चेतना" इति ब्रुवतस्तवैव प्रत्यक्षविरोध इत्यर्थः ॥ १०८ ( १६५६ ) ॥
D. C.-Vayubhūti --That cetanā though perceived in a collection of bhūtas, does not belong to the bhūta samudaya seems to be incongruent. For, just as it is improper to assert
