________________
Jinabhadra Gani's
[ The tenth
Trans.-413 You take consciousness to be destructible like ghata on account of its ( having ) production etc. ( Because ) in ( case of ) its indestructibility also, the same is the cause, O Saumya ! ( 1961 )
•: 470:
टीका - ननु " जीवो विण्णाणमओ तं चाणिचं " इति ब्रुवाणो नूनं त्वमेवं मन्यसे - विनाशि विनश्वरं चेतश्चेतना चैतन्यं विज्ञानमिति यावत् । उत्पत्तिमत्वादिति हेतुः । यथा कुम्भ इति दृष्टान्त: । आदिशब्दात् " पर्यायत्वात्" इत्यादिकोsपि हेतुर्वक्तव्यः । यो हि पर्यायः स सर्वोऽप्यनित्यः, यथा स्तम्भादीनां नव-पुराणादिपर्यायः । ततश्चानित्याच्चैतन्यादभिन्नत्वे जीवस्याचयनित्यत्वात् परलोकाभाव इति तवाभिप्रायः । न चायं युक्तः, यतो हन्त ! नैकान्तेन विज्ञानमनित्यम्, यतोऽविनाशित्वेऽपि " से " तस्य विज्ञानस्यैतदेव सौम्य ! त्वदुक्तं साधनं प्रमाणं वर्तते । ततोऽनैकान्तिकस्वदुक्तो हेतुरिति भावः । इदमुक्तं भवति - उत्पाद - व्यय - ध्रौव्यात्मकं वस्तु । ततश्च यथोत्पत्तिमन्वाद् विनाशित्वं सिध्यति तथा धौव्यात्मकत्वाद् वस्तुनः कथञ्चिद् नित्यत्वमपि सिध्यति । ततश्वेदमपि शक्यते वक्तुम् - नित्यं विज्ञानम्, उत्पत्तिमत्वात्, घटवत् । ततश्च कथञ्चिन्नित्याद् विज्ञानादभिन्नस्य जीवस्य नित्यत्वाद् न परलोकाभाव इति ।। ४१३ || ( १९६१ )
D. C. - Since cantanya is susceptible to production, and exists in various forms due to various specific characteristics, you have accepted it to be a-nitya. That which exists in various forms due to various paryayas, is a-nitya like paryayas as in the case of old and new paryayas of pillar etc. Thus, the Soul which is a-bhinna from the a-nitya caitanya, is taken as a-nitya by you, who have denied the existence of para-loka. But that is not correct. Caitanya-vijñāna is not exclusively a-nitya, but any how, it is reatya to a certain extent also.
Every object is susceptible to three conditions-production, destruction and perpetuality. So, just as a-nityata is established by you on account of utpatti, nityata could also be established by means of the condition of perpetuality. It could easily be stated, therefore, that vijnana is nulya like ghata, and on
