________________
દાક્ષિણ્યનિધિ શુલ્લક
યુવરાજની પત્ની હોવા છતા રહેણી કરણીમાં અત્યંત સંયમી હતી અને જાહેરમાં દેખાવા કરના એકાંત અભ્યાસ અને ચિંતવનમાં સમય વ્યતિત કરવામાં વધારે મજા માણતી હતી.
અડળીક રાજા ગુણવર્માની પુત્રી યશોભદ્રાના લગ્ન કંડરીક સાથે કરવામાં આવ્યા ત્યારથી એ બહુ આનંદમાં રહેતી હતી. ખીલતી યુવાની, ઘંટડી જે મીઠા અવાજ, અને આકર્ષક શરીરષ્ટિથી એ કંડરીકને ખૂબ વહાલી થઇ પડી હતી અને કયારેક જાહેરમાં દેખાય ત્યારે એનાં રૂ૫ લાવણ્ય અને ચહેરા પર જનતા વારી જતી હતી. પતિદેવ કડરીકને માથે રાજ્યને ભાર લગભગ નહિવત હતો, અને એ વિલાસી છવડ હેઠ ખૂબ લહેરમાં રચ્યો પચ્યો રહેતો હતો અને એને આવી નમુનેદાર પત્ની મળી એટલે એના સ્વભાવ પ્રમાણે એ વિલાસ આનંદમાં ચકચૂર થઈ ગયો હતો. અત્યારે મહારાજા પુંડરીકને પુત્ર સાંપડેલ ન હોવાથી એ ગાદીવારસ ગણાતો હતો. એની પાસે અનેક ગાય અને ઉસ્તાદો આવતા હતા. પુંડરીક મહારાજા એ રાજકારણમાં રસ લેવા અને વિશાળ રાજ્યના જરૂરી પ્રશ્નોને અભ્યાસ કરવા અવારનવાર સૂચન કરતા હતા, ત્યારે એ ભાઈ તરક સભ્યતા દેખાડવા ખાતર તે માટે ઉત્સુકતા દાખવતા, પણ પોતાના આનંદ વિલાસમાં એ સર્વ રાજકારણું વીસરી જતો અને સ્વભાવને સાત હોવા છતાં રાજકરણમાં લગભગ શૂન્ય રહ્યો હતા. ખાવું પીવુ હરવું ફરવું નવવધૂની ઈચછાઓ પૂરી પાડવી અને લહેર કરવી એ એનું જીવન બની રહ્યું હતું અને માત્ર એમાં અનુકરણીય તત્વ હોય તે એક જ હતું કે એનામાં દારૂ કે જુગાર, પરદા રાગમન કે નીચ વિલાસને અંશ પણ નહોતો એક રે એ નમ્ર સાદો રાજવી થવા ગ્ય ગણાય, પણ આગળ જતાં એ મુત્સદી કે - ક્ષતિજ્ઞ થશે કે નહિ એને અત્યારથી નિરધાર કહી શકાય તેમ લાગતું નહતુ. વ્યવહારની નજરે કંડરીક યશોભદ્રાનું, યુગળ દાંપત્યને નમુન થઈ પડયુ હતુ અને જે કે યશોભદ્રા જાહેરમાં બહુ
