________________
દાક્ષિણ્યનિધિ ક્ષુલ્લક
એસડ દહાડા ' એ તદ્દન સાચી વાત છે અને અનુભવથી સમજાય તેવી છે. અમુક વખત જાય એટલે વાત વીસારે પડતી જાય છે અને ચેસ બનાવને લઈને જે નવી પરિસ્થિતિ ઊભી થાય તેને પ્રાણી ધીમે ધીમે આધીન થઈ જાય છે અને પછી તે અનુસાર જીવન ઘડતર કરે છે. એ હજુ તદ્દન નાની વયની હતી, એના મનમાં હજુ અનેક કાડા ભરેલ હતા, હજુ ઊગીને ઊભી થતી હતી, દુઃખ સતાપ કે દૃષ્ટથી અપરિચિત હતી; એણે નાનપણથી અત્યાર સુધીમાં આફત કે તાપ વેશ્યા નડેાતા, એટલે પેાતાની પરાધીન દશા પર, પેાતાના વધવ્ય પર, પેાતાના અસાધારણુ રૂપલાવણ્યના ભેાક્તાની ગેરહાજરી પર એને અનેક પ્રકારના ખેદ થતા ર્હતા, પણુ એ આવી પડે તે ભેાગવી લેવું એટલુ‘ અભ્યાસથી શીખી ગઇ હતી. તેના અત્યારે જાત અનુભવ કરતી હતી. અને રાત્રોના શાત સમયે ધણી વખત દુઃખ યાદ આવતું, મનમાં ઉદ્વેગ ચતા, ક્રાઇ ક્રાઇ વાર અજ પે! પણ ચતા, પણ અ તે એ પરમાત્માનું સ્મરણ કરી ઊંથી જતી અને એની તંદુરસ્તી અને સન–મયમ સારા હેવાને કારણે એ ઊંધમાથી કદી વચ્ચે જાગી જતી નહિ. એટલે પાછલી રાત્રે કે ત્રીજા પહેારે જે અકલ્પ્ય વિયાગ દુ.ખ થાય છે તેને તેણે અનુભવ થયા નહેાતા. આવા દુ ખમાં ધનાવહ શેઠ જેવા સજ્જનનેા સાથ મળી ગયા એ ધેાર દુઃખનાં કાળાં વાદળમાં રૂપેરી વીજળી જેવું એને લાગ્યું અને એ ન મળ્યા હત તે રાજા એને માથે કેવા સંસ્કાર કરત, એના શા હાલ ચાત અને વિચાર કરતા એને કપારી છૂટતી હતી. દુઃખના દિલાસારૂપે એ શેઠ પેાતાના રૂપ તરફ સીધી નજર પણ માંડતા નથી અને ાઇવાર આવે તેા એકલા આવતા નથી એ વાતની એના પર બહુ સારી અસર થઈ અને દુનિયામાં રૂપ ઉપર ફના થનાર પતંગિયા હેાય છે, તેમ રૂપ તરફ નજર ન કરનાર સ'યસીસ તેી દમન કરનારા વીરલા પણ હેમ છે એ ખ્યાલ અને અનુભવથી એને આહ્લાદ થતા હતા.
2
'
૧૯૪
