________________
સજા ફેડરિકનો પશ્ચાત્તાપ
૨ ૦૮
* મારા રાજા !' મહા અમાત્યે શરૂઆત કરી “હમણું કેમ તદન નજરવસ થતાં દેખાઓ છો ? શરીરે સ્વચ્છતા કેમ છી દેખાય છે? ઉપચાર કઇ કરે છે? આટલા વખતમાં કદી આપની આવી સ્થિતિ દેખી નથી અને આપના મન પર મોટે ભાર દેખાય છે. શી હકીકત છે ?'
મહારાજાએ કહ્યું છે કઈ ખાસ બાબત નથી. તબિયત ઠીક છે. રાજઘને લાવ્યા હતા. તેમણે ખાસ ઉપચારની જરૂર નથી એમ કહ્યું. થોડા વખતમાં સર્વ ઠીક થઈ જશે."
પણ મારા નાના રાજા:* મહા અમાત્ય ચલાણું “તમે રાજા કાજમાં લગભગ એક માસથી કાંઈ ધ્યાન આપતા નથી. સીમાડા પર લસ્ટર મોકલ્યું તેનું શું થયું તેના સમાચાર પણ પૂછતા નથી અને આખો વખત ગમગીન બેસી રહે છે! નથી હરતા ફરતા કે નથી રમત ગમત કરતા, નથી આનંદ કરતા કે નથી આપની ઉમરના સહચારી મિત્રામાં ભળી ઠઠ્ઠા મશ્કરી કરતા, મહારાણી પણ ફરિયાદ કરતા હતા કે આપને શું થયું છે તે સમજાતું નથી, તે કઈ દિલ ખાલી વાત કરશે? આમને આમ ચાલે તે રાજ્યનું શું થાય ?"
અમાત્યજી! રાજ્ય તો ચાલ્યા કરે છે, તમે અત્યારે વહેલી સવારે કઈ દી નહિ, ને કેમ આવી ચઢયા છે ? રાજાએ ટૂંકું પતાવવા ઠ ડે જવાબ આપો.
પણ અમાત્યને અનમાં અત્યંત વલોપાત થતો હતો. એણે રાજના રાજ્ય તો ચાલ્યા કરે છે ? એ શબ્દોને પકડી લીધા અને પછી - જરા લંબાણ ચલાવ્યું “મારા સાહેબ! રાજ્ય તે રાજાથી ચાલે, જે રાજા બેદરકાર અને તે દેશમાં ઠગારા લૂંટારા તાલીમબાજ અને ધાંધલીઆનું જોર વધી જાય, આજૂબાજૂના દુશ્મન રાજાએ તાકીને બેઠા હોય તે જેર કરે અને રાજ્ય વસાતું જાય, પક્ષ નબળો થતો
૧૪
