________________
૨૫૦
. દાક્ષિણ્યનિધિ સુક
એ આઠમો ગુણ છે અને ખૂબ વિચારવા યોગ્ય છે. એમાં સામાને તોડી પાડવાની વાત હોતી નથી, પણ મેટા તરફ સદ્ભાવ અને માનની ઉચ્ચ માત્રા હોય છે. કેટલાક પ્રાણીઓ મનમાં આવે તેવું બેલી નાખવામાં મહત્તા માને છે એમાં નિર્ભયતા માને છે અને કેટલાક એવી વાત કેમ બોલાય, વડીલ સાથે વાત કરતાં જીભ કેમ - ઊપડે, વડીલના હુકમનું કેમ અપમાન થાય–આવા વિચારે પિતાની જાતને ગોપવી નાખે છે. . કેટલીક વાર આ દાક્ષિણ્ય નબળાઇને આકાર પણ લે છે, પણ સારા કામમા એને ઉપયોગ થાય તો એ માણસને ચારિત્રમાં સ્થિર રાખે છે, વચનમાં મયદાની અંદર રાખે છે અને વર્તનમાં સાથે રહે રહેવામાં ખૂબ મદદ કરે છે. આ સુદાક્ષિણ્ય ગુણ અથવા ખાસિયતને ક્ષુલ્લકે નાનપણથી ખીલવી હતી, એના સંયોગને લઈને એ pણ એનામાં વધારે વિકાસ પામ્યો હતો અને હજુ તો એ જામત જતો હતો, પણ ચતુર અનેપમા દાક્ષિણ્ય ગુણને ક્ષુલ્લકમાં થતું જતો વિકાસ જોઈ શકતી હતી. ચારિત્ર બંધારણના પાયા તે નાનપણથી જ નંખાય છે. અને મુલકને જે કે પરાધીન દશા કદી લાગવા દીધી નહોતી, છતાં જેમ જેમ એનામાં સમજણ આવતી ગઈ તેમ તેમ એ પોતાનું સ્થાન સમજતો ગયો અને એ સમજણને પરિણામે એનામાં દાક્ષિણ્ય ગુણ વધારે વધારે વિકાસ પામતો ગયે.
મોટા શેઠ સફરની અને એવી એવી કલ્પનાને ઉત્તેજિત કરે અને ધર્મમાં સ્થિર કરે તેવી વાત કરતા ત્યારે અનોપમાં તેની પાસે સતીઓની વાત, રાજાના અંતઃપુરના કિસ્સાઓ અને અક્કલ હુરિથારીના નમુનાઓ કહેતી. દાદા અને માસીના બાવા બેવડા પ્રયોગથી વાતીઓ સાભળવાને અંગે ફુલકમાં નાનપણથી નમ્રતા અને ડહાપણું બધાટે જલ્દી આવતા ગયા અને સાથે સાથે પરીકથાઓ અને મોટી મેટી સફરની વાતેથી એની કલ્પના શક્તિને ખૂબ જેસ
