________________
વિટની વાત અને આતુરતામાં વધારો
૧૦૯
વામાં આવે છે વગેરે વગેરે. લોકોને મેઢે કોઈ તાળું મારી શકતું નથી અને તરંગી ભેજાને નવી નવી વાત ચલાવવામાં ખૂબ રસ પડે છે. જરા ગંભીર ચહેરે અને જાણે પોતે ખાનગી ભરમ જાણુતા હોય તેવા દેખાવથી વાત કરે અને વાત આગળ ચાલે અને દરેક આગળ ચલાવનાર પાચ સાત ટકા વધારીને વાત કરે, એમ વાત વિસ્તરતી જાય છે અને વધારો પામતી જાય છે. ગામમાં હવે તે વાત વધારે વધારે ચાલવા માંડી, માથે હળીને મહત્સવ આવતો હતો એટલે કે નવરા હતાં.
સુબુદ્ધિ મત્રીના જાણવામાં આ ઊડતી વાતો આવી. એને. સાકેતપુરની સરહદ ઉપરથી કેટલીક બાતમી પણ મળી હતી. મહારાજાને મળવાની એને જરૂર લાગી. એ જાણતા હતા કે કવખતે પોતે રાજમહેલમાં જશે તો ગામમાં વાતો વધારે જરૂર થશે, કારણકે આવા મહા અમાત્ય અને મોટા અમલદારની નાની મોટી હીલચાલ પર - નગરજનો બહુ બારિકીથી નજર રાખે છે અને એમની વાત ખુબ રસપૂર્વક કરે છે. રાજકથા અને દેશકથાને ખાસ સ્વરૂપ આપી છે અનર્થદંડમાં એને ખાસ સ્થાન અપાયું છે તેનું કારણ એજ છે કેએમાં પાઈની પેદાશ વગર લેકે ઘણો સમય બરબાદ કરે છે અને અતિશ્યોક્તિ કરી વાતને ખોટું રૂપ આપે છે અને ઘણીવાર મનઘડંત વાત બહાર ચલાવે છે. એ લેકસ્વભાવને બરાબર સમજવાની જરૂર છે. પ્રાચીન કાળથી એક એવી માન્યતા ચાલે છે કે આતવારે (રવિ વારે) ગાય પાડાને જન્મ આપે તે અશુભ ગણાય અને તેના નિવારણને અંગે એક મોટો ગપાટા મારવો જોઇએ. વાત સાંભળીને લોકે ચોકી જાય એટલે અપશુકનનું નિવારણ થાય. આ કારણે-- પ્રાચીન કાળમાં માથા કે મેળ વગરની રાજકથા અને દેશકેવા કેમાં ખૂબ ચાલતી હતી. વગર માગ્યા અભિપ્રાયો અપાતા હતા અને નાની વાતને કેટલીકવાર મોટું રૂપ અપાતું અને ઘણીવાર તો ધરમૂળથી -
