________________
६५५
!
शेत्, तथा - गहाँ = निन्दां प्रति नावनतो ऽभवत् अपमानिताऽपि खेदं ना करोत् । न चापि पूजां गहीं च प्रति असजन् - 'मम सम्मानो भवतु, अपमानो मा भवतु' इत्येवं विचारासक्तोऽपि न जातः । एवं भूतः स संयतः = मुनिः ऋजुभावम् =आर्जवं प्रतिपद्य = अङ्गीकृत्य विरतः = पापान्निवृत्तः सन् निर्वाणमार्ग= पम्यग्ज्ञानादिरूपम् उपैति = प्राप्नोति । आत्मनोऽनुशासनपक्षे हे आत्मन ! महर्षिः पूजां प्रति अनुन्नतो भवेत् त नावनतो भवेत् । न चापि पूजां ग च प्रतिसजेत् = सक्तो भवेत्। त्वमपि तथैव भव एवं समुद्रपालमुनिरात्मानमनुशासितवान । भी उनको जरा सा भी गर्व का लेश नहीं था तथा ( गरिहं नावणएगही नावनतः) गर्दा - निन्दा होने पर भी उनको थोडा सा भी खेद नहीं होता था (नयाविपूयं गरिहं संजए - नचापि पूजां गर्हा असजत्) और न उनको ऐसा विचार ही होता था कि कोई मेरी प्रशंसा करे या निन्दा करे अर्थात् - 'मेरा सन्मान हो' ऐसा उनको विचार नहीं आता था और 'मेरा कभी अपमान न हो' ऐसी चिन्ता नहीं होती थी । इस प्रकार की स्थिति संपन्न वे मुनिराज (उज्ज भावं परिवज - ऋजुभावं प्रतिपद्य) आर्जव भाव को अगीकार करके (विरए - विरतः) पापों से विरक्त होते हुए (निव्वाणमगं उवेइ - निर्वाणमार्ग उपैति ) सम्यग्ज्ञानादिरूप निर्वाणमार्ग को प्राप्त करने में सावधान रहते थे । आत्मानुशासनपक्ष में- हे आत्मन् ! महर्षिजन अपनी प्रशंसा होने पर भी गर्व नहीं करते हैं तथा अपमान होने पर खेद नहीं करते हैं । और न उनके चित्त में प्रशंसा की चाहना जगती है और न अपमान होने पर खेदभाव की जाग्रति है । उनके परिसरभोो गर्वनो भाव न हतो. तथा गरिहं नावणए-गह नावनतः निहा थवाथी पशु तेभने ४२ सरो भेट थनो न हुतो. न यात्रि पूयं गरिह संजए न चापि पूजां ग असहत् તેમને કદી એવા વિચાર પણ થતે ન હતા કે, કે ઇ મારી પ્રશંસા કરે અથવા નિર્દેદા કરે. અર્થાત્—“ મારૂં સન્મ ન થાય. ” આવે વિચાર તેમને આવતા ન હતા. “મારૂં કદી અપમાન ન થાય” એવી ચિંતા તેમને થતી ન हुती. या प्रारनी स्थिति संपन्न मे मुनिरान उज्जुभावं पडिवज्ज - ऋजुभावं प्रतिपद्य मानव लावने सौंगीर ने विरए- विरतः पापोथी वितथता उता निव्वाण मग्गं उवे - निर्वाणमार्ग उपैति सम्यई ज्ञान माहि३५ निर्वाणुभागने प्राप्त વામાં સાવધાન રહેતા હતા. આત્માનુશાસનપક્ષમાં હે આત્મન્ ! મહર્ષી જન પેાતાની પ્રશંસા થવા છતાં પણ ગર્વ કરતા નથી, તથા અપમાન કરવાથી ખેદ કરતા નથી તેમ ન તા તેમના ચિત્તમાં પ્રશ'સાની ચાહના જાગે છે અને ન અપ
1
प्रियदर्शिनी टीका अ. २१ एकान्तचर्यायां समुद्रपालदृष्टान्त
"
उत्तराध्ययन सूत्र : 3
