________________
उत्तराध्ययन सूत्रे
(३) घ्राणेन्द्रियस्य त्रिषयो द्विविधः सुरभिगन्धो दुरभिगन्धश्चेति । तयोः सचित्तादिभेदेन प्रत्येकं त्रैविध्ये पटसंख्यका विकाराः, तेषां रागद्वेषभेदाद द्वैविध्ये द्वादशसंख्यका प्राणेद्रियस्य विकारा भवन्ति ।
९२६
(४) रसनेन्द्रियस्य विषयः पञ्चविधस्तिक्तादिरसरूपः । पञ्चानां सचित्तादिभेदेन प्रत्येकं त्रैविध्ये पञ्चदश १५ संख्या विकारा भवन्ति । तेषां पुनः शुभाशुभेदेन द्वैविध्ये त्रिशद् भेदाः पुनस्तेषां त्रिंशत्संख्यकानां रागद्वेषभेदाद् द्वैविध्ये ६० षष्टि भेदा भवन्ति ।
,
(५) स्पर्शनेन्द्रियस्य विषयोऽष्टविधः कर्कशादि स्पर्शरूपः । तेषामष्टानां प्रत्येकं सचित्तादिभेदेन त्रैविध्ये चतुर्विंशतिसंख्यका विकाराः पुनस्तेषां शुभाघ्राणेन्द्रिय का सुगंध और दुर्गध के भेद से दो प्रकार का विषय है। तथा इनका बिकार बारह १२ प्रकार का है। सुगंध और दुर्गंध रूप विषय सचित्त, अचित्त एवं मिश्र के भेद से छह ६ प्रकारका है । तथा ये छहों ही प्रकार राग और द्वेष के भेद से बारह १२ प्रकार के हो जाते हैं | ३ |
रसना इन्द्रिय का विषय रस है । यह पांच प्रकार का है। तीखा कडुआ आदि । ये इसके भेद हैं । विकार साठ ६० हैं । ये पांचों ही विषय सचित्त, अचित्त एवं मिश्र के भेद से पन्द्रह १५ भेदवाले हो जाते हैं । तथा शुभ और अशुभ इन तीस भेदों को राग और द्वेष से गुणित करने पर रसनेन्द्रिय के विकार साठ ६० होते हैं | ४ |
स्पर्शन इन्द्रिय का विषय आठ प्रकार का स्पर्श है । इस शीत आदि સાથે ગુણ્યાથી ત્રીસ ભેદ ખીજા પણ થઈ જાય છે. આ ત્રીસ ભેદને પણ રાગ અને દ્વેષથી ગુણવાથી ચક્ષુન્દ્રિના વિકારના સાઠ ભેદ નિષ્પન્ન થઈ જાય છે. રા
ઘ્રાણેન્દ્રિયના સુગંધ અને દુગંધ એ એ પ્રકારના વિષય છે. તથા એના વિકાર ખાર ૧૨ પ્રકારના છે. સુગંધ અને દુગ ધ રૂપ વિષય સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્રના ભેદથી છ પ્રકારના છે તથા એ છે એ પ્રકાર રાગ અને દ્વેષના ભેદથી ખાર ૧૨ પ્રકારના થઇ જાય છે. શા
રસના ઇન્દ્રિયના વિષય રસ છે. એ પાંચ પ્રકારના છે. તીખા, કડવા આદિ! એ એના ભેદ છે. વિકાર ૬૦ સાઠ છે. આ પાંચેય વિષય સચિત્ત, અચિત્ત, અને મિશ્રના ભેદથી પંદર ૧૫ ભેદ વાળા થઇ જાય છે તથા શુભ અને અશુભના ભેદથી એ પર ૧૫ પ્રકાર ત્રીસ ૩૦ ભેદવાળા થઈ જાય છે. અને આ ત્રીસ ભેદાને રાગ અને દ્વેષની સાથે જીણુવાથી રસનેન્દ્રિયના વિકાર ૬૦ સાઠ થઈ સ્પન ઈન્દ્રિયને વિષય આઠ પ્રકારના
સ્પર્શ છે. એ ઠંડી,
उत्तराध्ययन सूत्र : 3
જાય છે. જા આદિ આઠ
