________________
७४
निरयावलिका सूत्र चमरश्च-' महाशिलाकण्टकं ' 'रथमुशलं ' चेति द्वौ सीमौ विकुर्वितवान् , तत्र महाशिलेव प्राणापहारकत्वात् कण्टको ‘महाशिलाकण्टक' इत्युच्यते । अथवा-तृणाग्रेणापि हतस्य गजाश्चादेर्महाशिलाकण्टकेन हतस्येव वेदना यत्र भवति स सफ़ामो ‘महाशिलाकण्टक' इत्युच्यते ।
___'रथमुशलं चेति पुशलेन सहितो रथस्तस्मात् निस्सरन्मुशलो धावमानो जनसमुदाय यत्र विनाशयति स सङ्ग्रामो ‘रथमुशल ' इति निगद्यते ॥१२॥
चमरेन्द्रने महाशिलाकंटक और रथमुशल नामक संग्राम विकुर्वित किया ।
'महाशिलाकण्टक -जो महाशिलाके समान प्राणोंका कंटक अर्थात् घातक है वह महाशिलाकंटक कहलाता है, अथवा तिनकेकी नोंकसे मारनेपर भी हाथी घोडे आदिको महाशिलाकंटकसे मारने जैसी तीत्र वेदना होती है उस संग्रामको ‘महाशिलाकंटक' कहते हैं।
'रथमुशल '-मुशलयुक्त रथको ‘रथमुशल' कहते हैं, अर्थात्-रथसे निकलकर मुशल बहुत वेगसे दौडकर शत्रुपक्षका विनाश-( संहार ) करता है उस संग्रामको 'रथमुशल' कहते हैं। ॥ १२ ॥
ચમચંદ્ર મહાશિલાકંટક તથા રથમુશલ નામે સંગ્રામ વિકર્વિત કર્યો.
મહાશિલાકંટક–જે મહાશિલાના જેવો પ્રાણેને કંટક અર્થાત્ ઘાતક છે. તે મહાશિલાકંટક કહેવાય છે, અથવા તણખલાની અણીથી મારવાથી પણ હાથી ઘેડા આદિને મહાશિલાકંટકથી મારવા જેવી તીવ્ર વેદના થાય છે; એ સંગ્રામને ‘भाशिरा' छ.
રથમૂશલમુશલયુક્ત રથને “રથમુશલ' કહે છે. અર્થાત્ રથમાંથી નીકળી મુશલ બહુ વેગથી દેડીને શત્રુપક્ષને વિનાશ (સંહાર) કરે છે. એ सामने “ २थभुशल" : छ. (१२)
શ્રી નિરયાવલિકા સૂત્ર
