Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
_ भगवती इद सूत्रं च मिथ्यात्व, मन्धकारं विनिर्जयत् ।
भण्डमार्तण्डतेजा कि, स्पर्धते नावनीतलें ॥ १४ ॥ आनन्दरूप साम्राज्यमें विचरण करनेवाले मनुष्यको जो सार्वभौमायमानचक्रवर्तीके जैसा प्रकट किया गया है वह केवल इस अभिप्रायसे प्रकट किया गया है कि ऐसा जीव समस्त आनन्दकी सत्तावाला हो जाता है॥१३॥ ___अन्वयार्थ--(इदं सून ) यह सूत्र ( अचनीतले । संसारमें वर्तमान (मिथ्यात्व-अन्धकार) मिथ्यात्वरूप गाढान्धकारको (विनिर्जयत् ) वर करता है अतः ( चण्ठमातपडतेजः किं न स्पर्धते ) प्रचण्ड मूर्यके तेजसे क्या यह स्पधी नहीं करता है ? अपि तु करता ही है।
विशेषार्थ--अन्धकारको दूर करनेवाला सूर्य है, यह बात ठीक है, परन्तु जिस अन्धकारको सूर्य भी नष्ट नहीं कर सकता उस अन्धकारको यह भगवतीलून नष्ट कर देता है अतः यह मूत्र सूर्यसे भी अधिक प्रकाशवाला है । तात्पर्य कहनेका यह है कि अन्धकारमें वर्तमान पदार्थी का बोध मनुष्यों को नहीं होता है, यह बात सर्व विदित ही है, जसी प्रकारसे रिश्रधात्वमें वर्तमान जीवोंको पदार्थों का यथार्थ बोध नहीं होता। अतः अन्धकार और मिथ्यात्व दोनों एक श्रेणिके हैं। सूर्य मिध्यात्वरूप अन्धेरे को दूर नहीं कर सकता है, क्यों कि इसमें इस अन्धेरेको दूर करनेकी सामर्थ्य नहीं है, यह सामयं तो इस सूत्रमें ही है, क्यों कि इसके अध्ययनसे उत्पन्न हुए सम्यग्ज्ञानसे अज्ञानरूप मिथ्यास्त વિહરનારા માનવીને સાર્વભૌમિક ચક્રવર્તી જેવો બતાવાઓ છે તે ફકત એવા અભિપ્રાથથી દવા છે કે એ ચાત્મા મસ્ત આનંદને જોગવવાવાળા હોય છે.
પાકા या-(इच सर्व ) L सूत्र (अवनीतले)सारमा २४सा ( मिथ्यात्व' -अंधकारं ) भिण्या५३.५ २. पारन (विनिर्जयत्) २६२ छे, माटे शु' ( चण्डमार्तण्डतेजः किं न सते ) सूर्यना नी. साथे को राम नथी ४२.१ २२ २५२५३ २४. ॥१४॥
વિશેષાર્થી—એ વાત નિર્વિવાદ છે કે અંધકારને દૂર કરનાર સૂર્ય છે. પરંતુ જે અધિકારને સૂર્ય પણ નષ્ટ કરી શકતું નથી તેને આ ભગવતીસૂત્ર દુર કરે છે. તેથી સૂર્યથી પણ અધિક પ્રકાશમાન આ સૂત્ર છે. કહેવાને ભાવ એ છે કે અંધકારમાં રહેલી વસ્તુ વિષે મનુષ્યને સાન નથી હોતું. અંધકાર અને મિસ્યાત્વ અને એકજ શ્રેણીનાં છે. મિથ્યાત્વરૂપી અંધારપટને દૂર કરવા સૂર્ય શકિતમાન નથી. કેમકે એટલું સામ રસૂર્યમાં નથી. એ સમર્થપણ તે આ સૂત્રમાંજ છે, કેમકે–ભગવતીસૂત્રના અધ્યયન વડે ઉત્પન્ન થતા સભ્યજ્ઞાનથી અજ્ઞાન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
