Book Title: Siddhhem Balavbodhini Part 02
Author(s): Mahimaprabhsuri
Publisher: Mahimaprabhvijay Gyanmandir Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005808/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurrii daa jd kroo / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nemilAvaNyasUrIzvarebhyoM namabhA DKIFAF IS kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUri bhagavatpraNItaM siddhahemazabdAnuzAsanam / tadupari laghuvRtyAzritya gurjara bhASAnuvAdaH // zrI siddhahaeNma- baalaavbodhiniiH| AkhyAtaprakaraNaparyantoM dvitIya vibhAgaH PIED : anuvAdakartA : Tig 012 zAsanasamrAT - AbAla brahmacAri-tapAgacchAdhipati-prauDhapratApI pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijayane misUrIzvarajI ma. sA. paTTadhara vijayamahimAprabhasUri : : preraka-sahAyaka : pU. munirAja zrIvivekavijayajI ma.sA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka :zrI mahimAprabha vijayajJAnamaMdira prasTa dvArA zrIvilepAlato . marti. jaina saMdha enDa cerITI zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha jaina derAsara che, mahAtmA gAMdhI roDa, vilepArlA ( 9) muMbaI 400 05, - prAptirathAna :vakIla zAMtilAla motIlAla gAMdhI C/o vijayamahimAprabhasUri jJAnamaMdira, kenerA benka sAme, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda 380 0. zAha kAntilAla bhIkhAbhAI 23, vijayavilA, javAharanagara, esa. vi. roDa, goregAMva (pazcima) muMbaI 400 62. -: prathamavRtti :prata-1020. I. 198. saMvata-2005 (kArtika pUrNimA " mUlyam - 40 oo -:mudraNasthaLabAbulAla ena. mahetA mahAlakSmI prInTIMga prera, pittaLiyA baMbA, ghIkAMTA roDa, amadAvAda 380 001 kena :- 256 8. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapogarachAdhipati-zAsana samrATa - AbAla brahmacAri prauDha pratApI pUjyapAda AcArya bhagavaMta pU. zrI. vijaya nemisUrIzvarajI ma. sA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNavAcaspati - zAstravizArada - sAhitya samrATuM anupamavyAkhyAna sudhAvarSA paramapUjya AcArya bhagavaMta pU. zrI. vijyalAvaNya sUrIzvarajI ma. sA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya prastuta graMthanA kAM pu. pR. zAsanasamrAT prauDha pratApI AbAla brahmacArI tapAgacchadhipati AcAya" bhagavaMta zrImaz2iyanemisUrI dharajI ma. sA. nA paTTadhara pa. pu. zAsanaprabhAvaka suprasiddha pravacanakAra AcArya. bhagavaMta zrImadvijayamahimAprabhasUrIdharajI ma. sA. che. zrI pa. pU. vyAkaraNavAcaspati sAhityasamrAT anupama vyAkhyAnasudhAvI zAstravizArada AcArya bhagavaMta zrImadbhajayalAvaNyasUrIdharajI ma. sA. nI pUnitanizrAmAM nyAya vyAkaraNa yAtir kama grantha prakaraNa AdinA su Mdara abhyAsa karela che. zrIsiddhahemAndAnuzAsana nAmanA mUlagranthanA kartA kalikAla rAyajJa kumArapAla pratikSedhaka AcArya bhagava Mta zrIhemacandrasUrIdharajI bhagavata che. teozrIe svayaM A nAmanI vRtti racI che A bannene saralatAthI samajI zake e AzayathI nAmanA grantha racavAmAM avyA che. grantha * upara dra anulakSIne lavRtti ' vyAkaraNupIpAsu A huM mAlAvabAdhinI A bAlavAdhinI nAmano gUrjarabhASAnuvAda rUpa grantha racIne vidyArthI upara mahAna upakAra karela che. A grantha dvArA vyAkaraNa pravezanA dvAra sarala sugama ane sarasa banyA che. sUtranA sarala a, udAharaNanA vigraha, sAdhanikA, tathA udAharaNano gUMjarabhASAmAM atha ApI vizeSa mudha banAvI hRdayaMgama banAvavA prayatna karyA che - zrIsiddhahema ?" vyAkaraNanA abhyAsIe! mATe vyAkaraNA ane sAdhano anela che, paraMtu prAyaH prAthamika vyAkaraNanA abhyAsI mATe sarala ane sumedha zailI jovAtI nathI, jethI A bhASAnuvAda grantha A khoTane pUrI karaze. ekadara A bhASAnuvAda vidyArthIne Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phIkara banaze emAM saMdeha nathI. vidyArthI e ghaNuM lAMbA samayathI AvI bhAvAnuvAdanI rAha joI rahyA hatA, te temane prApta thavAthI abhyAsanI dizA sarala ane sugama banaze ema lAge che. kharekhara A pustaka vyAkaramAM praveza karanAra bolajone vyAkaraNa viSayane avadha kanavAmAM sArthaka banaze emAM kaI zaMkA nathI. - pUjyazrIe potAnA vidyAthI lAla daramyAna taiyAra karela che prathama bhAga pUrve prakAzita karela che. jene bAkI rahela tivibhAga prakAzita karavAmAM Ave che, jenI sAthe saMpUrNa vyAkaraNano gUjara bhAvAnuM sAda pUrNa karela che. A granthanA racayitA pUjyazrIe vyAkaraNa pIvAo mATe AvuM apUrva sAdhana samapI jJAnabhaktine pradarzita karela che. AzA rAkhIye ke vyAkaraNanA abhyAsIo Ane suMdara lAbha le eja zubhecchA. A prastuta grakhyanA muNakAryanI preraNuM ApanAra tathA Arthika sahAyakone sadupadeza ApanAra 5. 3. bhaktipaNe vAtavyamUrti vinavavaMta munirAja zrIvivekavijayajI ma. sA. ne paNa A sthaLa yAda karI amArA A kAryamAM saMpUrNa paNe sahAyaka banela che. e mATe ame teozrInA atyanta AbhArI chIye. aMte A granthamAM gUrabhASAnuM vAdamAM kartA pU AcAryazrIne AMkhanI ghaNI takalIphanA kAraNe tathA preraza thI kaI bhula rahI javA pAmI hoya te abhyAsI varga tene kAvya gamagI sudhArI levA hArdika vinaMti che. prakArAka Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka - zAstravizArada - suprasiddha pravacanakAra paramapUjya AcArya bhagavaMta pU. zrI. vijya mahimAprabhasUrIzvarajI ma. sA. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktiparAyaNa - vAtsalyamUrti - vinayavaMta pU. munirAja zrI. vivekavijayajI ma. sA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya patrAGka 6-17 17-51 160-200 202-239. 1. kartari kRtprtyyaaH| 2. vihitaktapratyayasya katrArthAvidhAnama / 3. bhAvAdau kRtyavidhAnama / 4. kartari kRdvidhAnam / 5. vibhktyrthaaH| 1. tavA-raNam-NamAdividhAnama / .. taddhitaprakaraNam / 7. apatyArthapratyayavidhAnama / 8. raktadyArthapratyayavidhAnam / .. zeSArthAdyarthapratyayavidhAnam / 10. ikaN-ika-Iya-aN-ikaT TIkaNa Na-ya-Nya-ina-a-Daka ka-a prtvyaadividhaanm| .... iiyaadhikaarH| 12. bhAva-karmArthakapratyayAH / .. 13. kssetraadyrthkprtyyaaH| : 14. svaarthkprtyyaaH| 15. samAsAntAH / 16. taddhite vRddhayAdividhAnama / 17. dviruktavidhAnam / 18. plutavidhAnam / 19. paribhASAprakaraNama / 20. mUtrANAmakArAdyanukramaNikA / 360-367 367374 374-425 421-471 472-504 504-528 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa tt ma 5 za Nu maka zramajIvananA dAvakALamAM saMyamapathanA sArathI banI vAsayanI amIdhArA varSovI, jJAnasaMpadAnA dAtA evA asIma upakArI paramapUjaya dayAkaraNAvAcaspati kadhi2Ana anupamadayAkhyAna sudhAvaNa sAhityasamrATa AcArya bhagavaMta zrImadvijayarAghaNayasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA kakakakakamatAmAM huM samarpaNa ... Apano bhavobhavano traNa vijayamahimAprabhasUri e bApalA jayajinendra Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premase bolo... jaya jinendra... jaya jinendra jayasukhabhAI paMcamIyA parIvAra rAjakoTa-1 2453825 [athacamodhyAyaH] [graMthaprathamavAro] [athAttaprajaLas] gAtumA'tyAvi: || --? || dhAtuthI para vidhAna karAyela tyAdi pratyaya varjita sa vRSa. [ 6-4-20 ] " e sUtrathI vidhAna karAyela hetvatha" kRdanta rUpa tum pratyaya sudhInA pratyayA ' kRt" saMjJaka thAya che, arthAt A adhyAyamAM vidhAna karAyela kriyApadane lAgatAM tyAdi pratyayAne kRt sattA thatI nathI. paraMtu dhAtudrArA nAma banAvavA je je pratyayA vaparAya che, tene ja kRt sattA samajavI. 2200. naM-nyateti = n + sthaLa + si ghAsyaH dhanena = dhaNu vaDe havA ceAgya. A kSaNa pratyaya kRt sa MjJaka samajavA. " no [--7] H e sUtrathI vyag pratyaya thaI 'nisi. [4-3-00 ] " e sUtrathI hana ne ghAt Adeza thAya che. "" Dum || k--2 // ' jaNAvela atha sivAya bIjA a`mAM paNa kRta pratyaya ' bahulaprakAre " vAparI zakAya che. arthAt je pratyayanuM vidhAna karyAM athamAM karela hAya, te pratyaya koIka prayAgamAM ka" arthAMmAM vaparAya che. je pratyayanuM vidhAna kama| aOmAM jaNAvela hoya, te pratyaya koIka prayAgamAM karaNa arthAMmAM vaparAya che. tathA je pratyayanuM vidhAna karaNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] siddhaherabAlAvabodhinI arthamAM karela hoya, te pratyaya anya prayogamAM sampradAna arthamAM vaparAya che. 886 iMja - vAgyAM hiyarti ra = ra + dR + + + la = parAjas = be paga vaDe laI javAya te vastu navA pratyayanuM vidhAna kartA arthamAM che, paraMtu ahiM kama arthamAM vaparAyela che. 1238 muddo = mua AtmA na ena ghA = mu+ anIya+ am (zi) =modanIyam aa =jenA vaDe AtmA bhAna bhulI jAya te kamI. ahiM anIya pratyaya karma sUcaka che, paraMtu ahiM karaNa arthamAM vaparAye che. 7 rAM-sAhItte amai ame vA = ramu + + + mana + ma (la)= inAma =jene keI vastu devAnI hoya te. jemake - zrImaMta mANasa brAhmaNane dakSiNe Ape che. ahiM karaNa sUcaka vana pratyaya sampradAna arthamAM vaparAyela che. ri | -6-2 che je pratyayanuM vidhAna kastI vakhate te pratyaya kayA arthamAM vaparAya evo che keI nirdeza karela na hoya, te tamAma kRta pratyayo "kartAarthamAM vaparAya che. ema samajavuM. 888 tu - ti jIta = + + ri = kartA = karanAra. ahiM -sUtro [ 1-2-48] 21 e sUtramAM batAvela ghara ane sUtra pratye kyA arthamAM vaparAya e koI nirdeza karela na hovAthI rtA arthamAM vaparAya ema samajavuM. vyApye ghura -kelima-kRSTapacyam // 5-1-4 // kamarUpa kartA arthanA sUcaka ghura ane kelima pratyaya tathA kuTapaca tathA pa... dhAtute karUpa kartA arthane sUcaka ye pratyaya lagADIne banAvela pacca zabda "kama arthamAM vaparAya che. 2486 maesaumane kheti = mag + g + ki = mAM lAm = Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamapAda [ lAMgI nAra sAu potAnI bheje 892 dupacIMSa - pacyate svameveti = pac + kelima + jas - pacelimAH mASAH = vAvyA A potAnI bheje 4 pADI nanAza 96. kRSTe - kSetre svayameva pacyante te = kRSTa + pac + ya + jas = kRSTapacyAH zAlaya khetaramAM vAvyA bAda Ape!Apa pAkI janArA ceAkhA. = pAMcamA adhyAya - saMgate'jaryam // 5-1-5 // 5540 saMgata - mitratA rUpa kartA a"mA nam pUrNAMka huM dhAtune dhya pratyaya lAge che. yad mitratvaM na jIryate tad - 1536 z. 1947 jaN-naJ + jR+ya+si ( am ) = ajaryam AryasaMgatam AyanI mitratA akhaMDita hAtha che, rUcyA -'vyathya-vAstavyam ||5-1-6 // rU, athya ane vAstavya zabdo kartA aOmAM nipAtana thAya che. 938 ruci - rocate iti = ruc + kyap + si=rucyaH32. 1002 vyathiS - na vyathate iti = naJ + vyath + yaM + si = avyathyaH = pIDA nahi nAro. 999. vasaM - vasati = vas + tavya + si= vAstavyaH = vasanAro bhavya - geya - janya - ramyA -''pAsyA - S'plAvyaM navA / / 5-1-7 // iti = janyaH = = bhravyaH = sAya 535. bhavya vagere zabdo kartA aOmAM vikalpe nipAtana thAya che. 1 bhU-bhavati iti bhU + ya + si 37 - gIyate iti = gai + ya + si sAmagAna 2naare| 1265 janaici - jAyate janma lenaa| 989 ramiM - ramate poyaH sAmnAm - iti = jan + ya + iti = ram + si Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] sima - mAsApodhinI ya + si = ramyaH = 2manA. 962 patla - Apatati iti = A + pat + ya + si = ApatyaH = pAse bhAvanA. 598 pluG - thAplavate iti = A + pla + ya + te = AplAvyaH - pANImA duhnaa|. pakSe - bhUyate iti = bhavyam = suM2. gIyate iti = geyam = . jAyate iti = janyam = sanma. ramyate iti = ramyam = 2bhAgIya. Apatyate iti = bhApatyam = na04 57. AplUyate iti = AplAvyam = ii yuH pravacanIyAdayaH // 5-1-8 // avayanAya vagere shh| vispenipAtana' yAya che. 1096 vacaMka = pravakti iti = pra + vac + anIya + si-pravacanIyaH gurUH zAstrasya = zAstrAnu pratyana 42nAra gu3. 5 SThAM-upatiSThate iti = upa + sthA + anIya + siupasthApanIyaH ziSyo guruH = 43nI sevA 42naare| ziSya. pakSe = procyate iti = pravacanIyaM guruNA zAstram = 436 // 2 // pravacana 42vA yogya zAla. upasthIyate iti = upasthApanIyaH ziSyeNa guruH = ziSya hAsa sevA yojya 43. zlipa-zoG-sthA-''sa-vasa-jana-ruha-ja-majeH ktaH // 5-1-9 // plim vagere dhAtune, kartA arthamAM vikalpa "kta pratyaya lAge che. 1210 zlidhUMca = AzliSyate sma iti = A + zliS + kta + si = AzliSTaH kAntAM caitraH = zrIna mettes| yatra. 1105 zIrcha - atizete sma iti = atizayito guru ziSyaH = ziSye 43nI atizaya mahimA yo. 5. SThAM - upatiSThate sma iti = upasthito guruM ziSyaH = ziSye 13nI sevA . 1119 Asik upAsate sma iti = upAsitAH guruM te = teAye 43nI 80 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M pAMcamA adhyAya = - sanA 51. 999 vasaM-anuvasanti sma iti = anUSitAH guruM te teo| ju3nI sAthai 2hmA. 1265 janaici - anujAyante sma iti anujAtAH tAM te = tezInI pachI teyo bhelA. 988 ruhuMArohati sma iti = ArUDhaH azva saH = te gheADA upara caDayA. 1947 nRN 1536. jaz-anujIryante sma iti anujIrNAH tAM te =tebho tez2InI pachI vRddha thayA. 895 bhajIM - vibhajanti sma te = vibhaktAH svaM te=temonA lAganu dhanavaDeM bhI sIdhu pakSe- AzliSyate sma iti = AzliSTA kAntA caitreNa = caitravaDe bheTAyesI strI. atizayate sma iti - atizayitaH ziSyaiH guruH = ziSyavaDe gu3 bhaDibhAvANA thayA. upasthIyate sma iti = upasthitaH guruH ziSyaiH = ziSya vaDe sevA. yesA gu3. upAsyate sma iti = upAsitaH guruH taiH =tethe! vaDe upAsanA urAyelA gu3. anUSyate sma iti = anUSitaH gurUH taiH=tethe vaDe 3 sAthai rahevAyu anujAyate sma iti-anujAtA sA taiH = tethe! vaDe tezInI pachI janma sevAye. Aruhyate sma iti = ArUDhaH azvaH taiH = teyo vaDe ghoDA upara yaDAyu. anujarthite sma iti = anujINA sA taiH = teyo vaDe telInA pachI vRddha thavAyu vibhajyate sma iti = vibhaktaM svaM taiH = tethe! vaDe dhana vaheMcAyuM. prathamapAda [ 5 Arambhe / / 5- 1-10 // = AraMbha aMvALA dhAtune kartA a"mAM vikalpe kta' pratyaya sAge che. 888 DukuMga - prakurvanti sma iti prakRtAH kaTaM te = tekhakhe sAhaDI manAvavAnI zaiyAta kurI prakriyate sma iti prakRtaH kaTaH taiH = teyo vaDe sAhaDI manAvavAnI za3Ata tha gatyarthA - skarmaka- piba - bhujeH // 5-1-11 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI = bhUtakAla vagere athamAM vidhAna karAyela kRta pratyaya gatya ka dhAtune, akarmAMka dhAtune, tathA pim ane bhuj dhAtune vikalpe kta pratyaya lAge che. rU16 varlDa - gam + 4 + sa = tesau grAmam gAmamAM A gayA. z2 AttirNa Asito'sau : 241 Mol, 2. qi - Iatar: qq: = teoe dudha pIdhu. 487 mugaMr - muddA te = teoe khAdhu. pakSe-nato'sau hai = tee vaDe javAyuM. attataM tai tee vaDe besAyuM. zItaM yaH te vaDe dudha pIvAyuM. v haiM. gurum = tee vaDe A khavAyuM. arthA'Are // 6-2-2 // = = = phra - gatya`ka dhAtune, akamarmAMka dhAtune tathA pim ane bhur dhAtune, AdhAra athamAM vikalpe 'kta' pratyaya lAge che. bar a-ar + 4 + tti = meSAM nam = teoe ahiM khAdhu yAMka - idaM teSAM yAtam teo ahiM gayA. 201 zI - pratyenAM citaC = tee ahiM sUtA. 2. pAM - th LAM pItam gAyAe ahiM pIdhuM 487 mudga- rM tenAM muphtam = teoe ahiM khAdhuM. pakSe - 64 taiH jJazyam = te vaDe ahiM khavAyu. 64 taiH thAtam = te vaDe ahiM javAyuM. 4 .te citam te vaDe ahiM suvAyuM. 64 naimiH pItama = gAyA vaDe ahiM pIvAyuM. phUddate muLam = te vaDe ahiM khavAyuM. = mA- tumam mAre // --rU // dhAtunA je artha thatA hoya, te ja a`mAM dhAtune jvA, tuma ane am pratyaya lAge che. + havA = rRvA = karIne, ; + tum = tum = karavA mATe, 4 + am = dADhAraMcatti karI karIne jAya che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - prathamapAda [ 7 mAhisiAdAne che -14 apAdAna - paMcamI vibhaktinA arthamAM bhIma vagere zabdo nipAtana ) thAya che. 232 kimI - pitti aramANiti = mAma=bhayAnaka. mI + AnA =azAna =jenAthI Dara lAge che. sarAnAzA gorA | --15 | sampradAna - catuthI vibhakti ane apAdAna - paMcamI vibhakti sivAyanA kArakamAM ane bhAva arthamAM uNAdi pratyaya lAge che. uNa vagere pratyaye "3AraH [1-2-83 ] ? e sUtrathI kahela che te. niti - + 3 + pa = ra = kArIgara. [3ur ga-1] 107 zai-mri = + + li = = kasoTI patharAri pUna-21] gaNapoSavAre vatana prANa je. pa--2 / - A sUtrathI AraMbhIne "briNa [i -rU-22] >> e sUtra sudhI apavAdanA viSayamAM asaru5 - asamAna usagara pratyaya vikalpa thAya che. A prakaraNamAM apavAda rUpa ane utsagarUpa evA be prakAranA pratyayanuM vidhAna che. A banne prakAranA pratya paraspara sarUpa - eka sarakhA na hoya. arthAta akSaranA saMyoganI apekSAe A baMne prakAranA pratyayonuM sarakhApaNuM na hoya evuM jyAM jaNAya tyAM A niyama lAge che. jemake - 21. sUvAra - avazya + jhU+ thaur +Ni = ayisTAyama = avazya laNavA lAyaka. varatha + s + za + ra = arajIvitatha =avazya laNavA lAyaka. ahiM rASTra pratyaya apavAdarUpa che. ane tathya pratyaya utsarga rUpa che. ane banne pratye samAnarUpa na hovAthI jyAM pratyaya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] siddhahema - bAlAvabodhinI lAge, tyAM tArA pratyaya paNa lAge che. A niyama [-2-27] e sUtrathI "abhizAtau. [--1] A sUtra sudhI je pratyayanuM vidhAna che te ja pratyaya lAge che. bIjA keI pratyamAM lAgato nathI. va canAt dayALu che 5-6-7 ) varNAta dhAtune ane vyaMjanAnta dhAtune bhAva ane karmaarthamAM "dhya pratyaya lAge che. 888 Tu - + a + gAma (= vArtham = karavA yogya 812 sudhI - panna + dathakam = pAvathamU=rAMdhavA yogya. gaLu pratyaya kRtya saMjJaka che ttao [2-2-22] e sUtramAM jaNAvyA mujaba je dhAtu karma vALA hoya te "nA" kahevAya che. tathA je dhAtu kama vinAnA hoya athavA je dhAtune karmanI vivakSA karela na hoya te mATe kahevAya che. jyAM amuka arthamAM kRtya pratyaya thAya evuM spaSTa vidhAna na karyuM hoya, tyAM sakarmaka ghAtune kama arthamAM kRtya pratyaye lAge che. ane akamaka dhAtune bhAva arthamAM - kriyAsUcaka arthamAM kRtya pratyaya lAge che. pALi-saMbavAmAM anara | -2-28 | pANi tathA sam ane avasamava upasargathI para rahela sajU dhAtune dhya" pratyaya lAge che 2242 rUi - LikhyAM re= Li + jJa + than = winta jura = hAthe banAvAya tevuM deraDuM. samavarUtte karavAmA + vRjJa + da =ramavA = vaNelI deraDI. 3vavAvaraca | --23 Avazyaka - avazya karavAnuM evA arthamAM uvarNana dhAtune Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda 9 'yA' pratyaya lAge cha. 1519 lUgaza-lU + dhyaNa + am (si) = lAvyam = avazya sA - yoya. Asu-yu-capi-rapi-lapi-trapi-Dipi-dami-camyAnamaH // 5-1-20 // A upasarga sahita su dhAtu, tathA upasargavALA ane upasarga vinAnA yu vagere ATha dhAtu tathA ADa upasarga sahita nama dhAtune '65' pratyaya lAge che. 1286 puMgaTa - A + su + dhyaN + am (si) = AsAvyam = snAna. 1080 yuk - yAvyam = bhizrAne yoya. 995 TuvapI = vApyam = vAvavAne yogya. 335 rapa - rApyam = modavAne yogya. 336 lapa - lApyam = "mAlavAne yogya. 762 pauSi = apa+ trap = apa pyam = zarabhAcA yogya 1196 Dipaca - Depyam = 34aa yoya. dhaturatnAkare - 1675 dama-dAbhyam = mAdhavA yojya. 380 camU-A + cam = AcAmyam = sAyamana 42vA yoya. 380 NamaM-A + nam-anAmyam = nabha212 yAcya. .. vA''dhAre'mAvAsyA // 5-1-21 // AdhAra arthamAM amA pUrvaka vastra dhAtune dhaNu prAnta evuM abhAvAsyA zamnu vipe 'niyatana' thAya che. 999 va = . amA + vasU + dhyaNa = amAvAsyA, amAvasyA = abha.sa. saMcAyya-kuNDapAyya-rAjasUya krato / / 5.1-22 // katurUpa yajJanA arthamAM dhraNa pratyayAta evA saMcAvya vagere zulho patana yAya che. 1290 ciMgT sam + ci+dhyaNa = saMcAyyaH = somarasano satyaya thAya tev| yajJa 2 pAM-kuNDa + pA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 10 ] siddhahema - bAlAvabodhinI + gaLuM = jarUcaH = kuMDAo vaDe samarasa pIvAya tevo yajJa. 22866- tAna + pu + dALu = =rUa =jemAM semalatAne upayoga thAya tevo yajJa. ghaLart fmA -jharsane 5-1-2rU che niSkAma ane asaMmata arthamAM ghaNuM pratyAnta prApya zabda nipAtana thAya che. 884. f-y + + v ziSyane ghA =je ziSyane keI abhilASA nathI. athavA cera lekamAM saMmata nathI. dhA-pAzca-mAdA-nirAdy-mAna-kavi-rnivAre | | --24 || RcA, mAna, havid ane nivAsa arthamAM anukrame dhaNuM pratya yAta evA dhyAyA, pAya, sajAmya ane nikA zabdo "nipAta ? thAya che. 232 su dhA + tha = dhyAyA= je vaDe samidhu nI sthApanA thAya te RcA. 2073 mAM, 2 37 nA = mA + ca = zcam = eka prakAranuM mApa. pAlI vagere. 884 ja - ram + na na zaa = sAmrAram =eka jAtanuM haviSya 2220 ci-ni + ri + dagu = nizcaH = nivAsa. v r = dhAraNa karavA yogya. mecam = mApavA gya. vacama = sArI rIte laI javA yogya. vijeya = niraMtara saMgraha karavA yogya. paricAyyopacAyyA-''nAyya-samRhya-cityamanau | -621 | agni artha jaNAte chate dhaNu ane kaya* pratyayAnta evA paricAya vagere zabdo "nipAtana thAya che. 220 hiMdu Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = pAMcamA adhyAya - prathamapAda - ft + vi+tham = visthA=vizeSa prakAranA agni. 3pacAsthyaH = AnAcyA = agni vizeSa. 884 nIMr - A + nI + tham = agni vizeSa 2016thI - sama + vah + rA= samUha = agnivizeSa ci + thapu = citaH = agnivizeSa. agni atha` na hoya to. riyaH = paricaya karavA lAyaka. 3padyeyaH = bhegu karavA lAyaka AcaH = lAvavA yAgya. saMgha ghaH sArI rIte vahana karavA yogya. naiyaH = bheguM karavA yAgya. thAnyA jJAttvi --26 // dAnaci - RcAnA pATha melIne agnimAM nAkhavu evA arthAMmAM dhyaNuM pratyayAnta yAjyA zabda 'nipAtana ? thAya che. 212 tha++veda maMtra melIne hAma karAya te. cAlyam catra + sthaLa = LyA = pUjavA lAyaka. . ' = = 11 tADanIai || -%0-27 // sakarmAMka dhAtune kama' atha mAM ane akamaka dhAtune bhAva arthamAM tavya ane anIya pratyaya lAge che. : + tathya - kartavyaH karavA lAyaka. : + anIya cofta: =3291 allys. := = 5 prAtaH || 12-28 // varSAMta sivAyanA svarAnta sakamaka dhAtune kama amAM ane akama ka dhAtune bhAva athamAM ' pratyaya lAge che. ane antanA akAranA 'e' thAya che. 2220 viviya + am (li) = zvetram = saMgraha karavA yogya 884 nIMr - nI + 2 + ak (tti) = neyam = laI javA. 6238 3ra - / + 2 + k maithama = devA lAyaka. 2221 sudhAM - N + 2 + am = - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] siddhahema - bAlAvabodhinI dheyam = dhA295 42vA sAya. "RvarNa0 [5-1-17] " me sUtramAM Rvanane dhaNuM pratyayanuM vidhAna karela hovAthI ahiM jhavaNaMta sivAya ema kahela che." zaki-taki-cati-yati-zasi-sahi-yaji-bhaji-pavargAta // 5-1-29 // zapha vagere ATha dhAtune tathA pavarmAta dhAtune "ya pratyaya lAge che. 1300 zaklaMTa * zak + ya + am = zakyam = 3rI vA yoya 51 taka - takyam = savA yoya. 899 calega = satyam = bhAMgavA sAya: 711 yataiG - yatyam = yala 42vA yogya. 550 zaMsU - zasyam = prazasA 42vA yoya. 990 SahiM = sahyam = sahana 42vA yoya. 991 yajI - yajyam = pU042vA yoya. 895 bhajI - - bhajyam = manavA yoya. 333 tapaM- tapyam = tavA yo5 396 gamlaM * gamyam = gamana 421 // vAya. mi-madi-gadA'nupasargAt // 5-1-30 // upasarga rahita je yama , mad ane gad dhAtune "tha ? pratyaya sa. che 386 yamU yam + ya + am = yamyam = nivRttine sAya4. 723 maduG - madyam = bhagha. 297 gada-gadyam = Adha. carerAGastvagurau // 5-1-31 // upasarga rahita cara dhAtune "' pratyaya lAge che. tathA A upasarga pUrvakanA carU dhAtune gurUbhinna aryamAM "" pratyaya lAge che. 410 cara - car + ya + si = caryaH = A2vA yoya. A + carU + ya = AcaryaH dezaH = pravAsa 42vA yo5 deza. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya vayopasaryA - 'vadya - paNyamupayatumatI - garhya - vikreye / / 5-1-32 / / varyA, upasaryA, vyavadya, ane paraya zabda anubhe peya -vazvA yogya, RtumatI, gadya - niMdanIya ane vikraya - vecavA yogya amAM ya pratyayAnta 'nipAtana' thAya che. 1294 vRgT-vR+ya=varyA kanyA = varacA yogya unyA 25 sR- upa + sR + ya = upasaryA gauH = bhA gAya RtubhatI che. 998,vada naJ + vad + ya avadyam - garhyam niMhanIya 710 paNi- paN + ya-paNyA gauH = veyavA yogya gAya. = prathamapAda 13 svAmi - vaizye'rthaH // 5-1-33 // svAmi ane vaizya arthamAM ya pratyayAnta atha zabda nipAtana thAya che. 26 kraM, 1135 Rk R + ya + si= aryaH svAmI vaizyo vA = svAbhi athavA vaizya, Aryo'nyaH = anya Arya lati. bahyaM karaNe / / 5- 1-34 // karaNa artha'mAM ya pratyayAnta vadhu zabda * nipAtana * thAya che. 996 vahIM - vahyam - zakaTam -konA vaDeM lAra vahana uzaya te gADu . nAmno vadaH kyap ca upasaMga'thI rahita nAmathI para rahela vad dhAtune kaya ane '' pratyaya lAge che. 998 vada - brahma + vad + kyap + am (si) = brahmodyam = lavayana, brahma + vad + ya + am = brahma* vadyam = zrahmavanyana. hatyA - bhUyaM bhAve / / 5-1-36 / / // 5-1-35 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] siddhahema - khAlAvamAdhinI upasaga thI rahita nAmathI para bhAva athamAM yas pratyayAnta hatyA ne bhUya zabdo' nipAtana' thAya che. 1100 DamaMkU - brahma + n + ghathap = brahmahatyA = zrAhmagunI hatyA. 1 bhU deva + bhU + kayap = devabhUyaM gataH = devaSAlu pAbhyo. agnicityA / / 5-1-37 // strI rUpa bhAva arthamAM agnipUrNAMka ci dhAtune kayap pratyayAnta agnicitA 'nipAtana ' thAya che. 1290 biMdU agni + ci + kyap = agnicityA = agnino samUha khitA. kheya - mRSodye // 5-1-38 // ban dhAtunA ane mRSA sahita vad dhAtunA yam pratyayAnta evA anudrume peya ne bhRSodya 'nipAtana' thAya che. 913 khanUg-ni + n + kyap = nikheyam = mohavA yobhya 998 vada - mRSA + baDh + kyap mRSodyam = poTu vayana.. S kupya - mijhodhya - sidhya tiSya- puSya-yugyA - ''jya-sUrya nAmni / / 5-1-39 // 1477 2 nAmanA viSayamAM kap pratyaya.nta evA kukhya vagere zabdo 'nipAtana' thAya che. 332 gupau gup + kyap = kupyam - dhamam = vana, bhikSUMpI: bhidyam = DAMTho tor3I nAMge the| na6. 1355 ujjhat - ujjha + kyap = udhyo nadaH pANIne choDI de eve 26. 1985 vidhUc = sidhyaH = nakSatra 930 tviSa- tiSyaH nakSatra. 536 puSa - puSyaH = nakSatra. 1254 yujiMca - yugyama vAhanam = hAthI ghor3A vagere vAhana. 1488 aJjap - Ajyam = Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda [ 15 mantrasantasammaan - ghRtam = 25 gha - 1332, ghRt - sa, sU + kyap - sUryaH - raviH = sUrya: -vRg-stu-juSeti-zAsaH // 5-1-40 // pore dhAtune 455 pratyaya lAge che. 1466 TuG - A + E + kyap = AdRzyaH = sA2 yoya. 1294 buMgaTa - pra + A + vR + kyap = prAvRtyA = sADhavA yogya. 11.4 STuMgka - avazya + stu + kyap = avazyastutya:mavazya stuti 42vA yAya. 1472 juSaiti =juSyaH = prApti 42vA yogya. 1074 iMk, 1075 iMka -ityaH = navA yoya. yA 42vA yogya. 1095 za sUkazAsa + kapae = zis + ya = ziSyaH - anuzAsana 42vA yoya. RdupAntyAdapi-cudRcaH // 5-1-41 / / kRm, cata ane nyU varjita evA upAjyamAM kAra vALA dhAtumAne ya5, pratyaya lAge che. 995 vRtUGa - vRtyam=patavA yogya. ku-vRSi-mRji-zaMsi-guhi-duhi-japo. vAM // 5-1-42 / / . vagere dhAtumAne 755pratyaya vi0pe lAge che. 888 hukuMga - kR + kyap = kRtyam = 42vA yoya. kR + dhyaN = kAryam = 42vA yoya. 527 vRSa - vRSyam , varNyam = varSakA yogya. 1097 mujauka - mRjyam , mAryam = sAI 42vA yogya. 550 zaMsU-zasyam , zaMsyam = prazasA 423 // yogya. 935 guhauga - guhyam , gohyam = gupta savA yoya. 1127 duhIk -duhyam, dohAm = hoDavA yogya. 338 japa-japyam , jApyam = yA yogya. ............. ..... Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] siddhahema - AlAvakheAdhinI - fna-vivU-zo ji-mughna che | p-?-43 || , ji dhAtu, vi upasaga" sahita pU dhAtu ane vi upasaga" sahita nI dhAtune anukrame li, muja ane kalkurUpa kama arthAMmAM ' kayap pratyaya lAge che. 8 nA-nnitya-daihiH=mATu haLa 600 vRddha -vipU + kathak = vicaH-munnaH = muja nAmanu dhAsa 844 bIviniiyH - kalkaH triphalA vigerenA ukALAneA kUcA. sugaMdhI tela vagare dravya, = pA-DabairiyAghA--palye pradaH // 1-2-44 // pada, asvairi, bAhvA ane pakSma arthAMmAM graha dhAtune 'kaya pratyaya lAge che. 27 thrI-pra + thra + pap = praNam pan = pragRhada nAmanI saMjJA che. * gRhyaH grAmanullA =rAhA = gAma bahAranuLlAH-mupasyAH = = guNanA pakSapAtI. patantrAH = patantra. - bhRgo'saMjJAyAm // 5-1-45 // = asaMjJAnA viSayamAM bhU dhAtune ' kayap H pratyaya lAge che. 2240 TukumAruM - 886 mULa - mRtyuH - poLaH bharaNa poSaNa karavA yogya. sattAmAM. thru + ddaz = mAryAM-patni = patnI. sattA heAvAthI kam pratyaya na lAge. samau yA aa -?-46 / / sam pUrNAMka bhra dhAtune vikalpe 'kayup" pratyaya lAge che. sam + a + thar = saMmRtyuH=sArI rIte bharaNapoSaNa karavA cAgya. sam + = + ddaz = saMmArthaH = uparanI jema je. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - prathamapAda [ 17 te kasyAH // 1-2-47 || " uparAkata zrRNu, tavya, anIya, ya, ane praNaye kam nRtya saMjJaka che. A pAMca pratyaya che te sama`ka dhAtune kama athamAM ane akarmAMka dhAtu tathA avikSita kama" evA dhAtune bhAva atha mAM lAge che. -cau / / 1-2-48 " dhAnuyI para karyo atha mAM ' Naka ' ane 'tu' pratyaya lAge che. 812 suvIr = pacatIti==4LaH + sa = pArjaH = rAMdhanArA, kAvanAro. patIti = par + tur + za = pA = rAMdhanArA. pAvanAre. have je pratyayeA kahevAze te aMge jo koI vizeSa sUcana karela na hoya te te pratyaya karyAM atha'mAM lAge ema samajavuM. ar // 1--? || dhAtuthI para kartA a-mAM ' ac' pratyaya lAge che. 888 yuk - % + k + sa = 6H = karanAro. 886 dU-dUrIti = = + anna + F - - dUraH = haranArA. jijJAliyaH || G--10 | , := li vagere dhAtune kartA a`mAM ' ac " pratyaya lAge che. 221 jiddIMja - Dhiti = i + an + sa = cheH cATanArA. 2202 ziEr - ziTi ti - fN + an + tti = zeSaH = zeSa, bAkI, dhruvaH // 1--1 || Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] siddhahema - bAlAvabodhinI thU dhAtune tA mayamA 'ma' pratyaya sA che. 1125 buMgka - AtmanaM bAhmaNaM bravIti iti = bAhmaNa + 5 + ac + si = brAhmaNa + 5 + ac + si = brAhmaNabruvaH = pAtAne thAhmaNa kahenAre halake brAhmaNa. nandhAdibhyo'naH // 5-1-72 // nanda vagere dhAtune kartA arthamAM ana " pratyaya lAge che. 312 Tunadu-nandayati iti-nanda +ana +si = nandanaH = putra. sAna sApanA. 1922 vAsaN - vAsayatIti = vAsanaH = sugadha shaavnaa|. 990 pahiM - sahate iti = sahanaH = sahana 42nA21. 316 kadu-saMkrandayatIti-saMkrandanaH = zatrune 24aavnaa|. 1231 damUn - sarvAn damayatIti = sarvadamanaH = dhAnumAna naa|.303 Narda,302 narda-nardati nardayati vA iti = nardanaH = savA 42nAre. grahAdibhyo Nin // 5-1-53 // grahu vagere ghAtune kartA arthamAM "Nina pratyaya lAge che. 1517 grahIz - gRhNAtIti = graha + Nin = grAhI = grahaNa 42naare|. 5 SThAM-tiSThatIti-sthA + Nin = sthAyI-sthi2 2naare|. nAmyupAntya prI-kR-gR-jJaH kaH // 7-1-54 // nAmI svara che upAyamAM jene, evA dhAtune, tathA prI, ku, gu bhane sa dhAtune tA abhA'' pratyaya sAro cha. 1327 kSipIta - vikSipati iti = vi + kSip + a (ka) + si = vikSipaH vikSepa 42nA2. 1253 prIJca - prIyate iti = prI + ka = priyaH = priya. 1334 kRt - kirati iti = kir + ka = kiraH = Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya giraH= bhUuM, varADa 1335 gRRta - girati iti = gir + ka = garI. 1540 jJAMz - jAnAti iti = zaH = paMDita, lgunaa|.. meha graha // 5-1-55 // 1 graD dhAtune ghara arthAbhAM ' ' pratyaya lAge che. 1517 grahIs - gRhNanti iti graha+ka-gRhAH = 52 athavA strI, gRhNAti iti = graha + ka + stri = gRhaH = 62. - prathamapAda [ 19 upasamAdAto Do'zyaH // 5-1-56 / / zvet dhAtu sivAyanA anya upasarga'thI para rahela AkArAnta dhAtune, to arthamA '' atthaya jAge che. 994 hvem - Ahvaya tIti = A + hrA + a (Da) + si = AhnaH = spardhA karanArA. vyAghrA - ssghre prANi-nasoH / / 5- 1-57 // prANi ane nAsikA arthAMmAM Da pratyayAnta evA anukrame vyAghra ane khAnA zabda 'nipAtana' thAya che. 3 ghrAM-vizeSeNa jighratIti = vi + ghrA + Da = vyAghraH = vAgha A maryAdayA jighratIti = A + ghrA + u = AghrAH = nA. * = -mA-pA-dadhe dRzaH zaH // 5-1-58 // = uddhamaH dhamanAre. 2 dhrA vagere dhAtune, kartA athamAM za " pratyaya lAge che. 3 ghAM - jighratIti = ghrA + za + si jighaH = sudhnaare| 4 dhmAM udddhamatIti = udU+mA+za + si pA~- pibatIti pibaH = piinaare|. 28 TveM- uddhayatIti uddhayaH = "dhaavnaare| 495 dRzuM - utpazyatIti = utpazyaH = lenAro yahiM zAra zit arya bhATe che. methI = OM the " zrauti0 - = Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] sima - mAsAvamA dhinI [4-1-108] " me sUtrathA ghrA ne jighra, dhmA ne sthAne dhama, pA ne sthAne piba mane dRz ne sthAna pazya mAheza yAya che. sahi-sAti-vedyudeji-dhAri-pari-ceteranupasargAt // 5-1-59 // upasarga rahita sahu vagere dhAtune. kartA arthamAM "za ? pratyaya sANe che. 990 SahiM-sAhayatIti-sahi+za+ sisAhayaH = sahana 72nAra, sana zavanA*. sAtayatIti-sAtayaH = supa mApanAre, suma spaavnaare| 1099 vidak - vedayatoti-vedayaH= MeY-nArI, naanaa|. 148 ez2a - udejayatIti = udejayaH = nArI, pAvanA. 887 dhaMga -dhArayatIti = dhArayaH = dhA295 42nAre, dhA29 spnaa|. 1532 pRz - pArayatIti = pArayaH = pAra 42nArI, pA2 42raavnaa|. 278 citai -cetayaH = yetanAre, yetaanaa2|. limpa-vindaH // 5-1-60 // upasarga rahita lim ane vindra dhAtune, kartA arthamAM "za" pratyaya thAya che. 1324 lipIt = limpatIti = limpaH = se5 42naare|. 310 vidu - vindatoti = vindaH = bAla pAmanA2. ni-gavAdernAmni // 5-1-61 // ni upasarga rahita lim dhAtune ane ge vagere zabda sahita vid dhAtune, kartA arthamAM, je saMtAno viSaya hoya to "" pratyaya thAya che. nitarAM limpaMtIti = nilimpoH = havA. gAM vindate iti = goviMdaH = 4525. kuM vindate iti = kuvindaH = 19442. vA jvalAdi-du-nI-bhU-grahA-''srorNaH // 5-1-62 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - prathamapAda [ 21 upasarga rahita javalAdi gaNunA javam vagere dhAtuone, tathA du, nI, bhU , graha tathA ADuM upasarga sahita su dhAtuone "NuM" pratyaya vikSye dANe cha. 960 jvala- jvalatIti = jval + Na + si = jvAlA, jval + ac = jvalaH = snaare|. 972 cala - cAlaH, calaH = yAtanA. 12 du-dAvaH, davaH = ami, hAvAnasa. 884 NIMga - nAyaH, nayaH = sanA2, athavA nayajJAna. 1 bhU - bhAvaH, bhavaH = tharbu te, saMsAra. 1517 grahIz =grAhaH, grahaH = bhAra vagere, sUya vagere akSa. 15 ceM- A + snu + AnAva: AtravaH=243nA, 5-1zyatuM 2 mAnava. avaha-sA-saMsroH // 5-1-63 // ava upasarga sahita ha dhAtune ane sA dhAtune tathA sama upasarga sahita sa dhAtune, kartA arthamAM "NuM" pratyaya lAge che. 585 huMga - ava + hR +.Na + si = avahAraH = bhA2 mA reAR prANI 1150 SoMca - ava + sA + Na = avasAyaH = yAta 12nA2. 15 -sam + su + Na = saMsrAvaH = 85AUMnaare|. tan-vyadhINa-zvasAtaH // 5-1-64 // tan , vyam , , zvasa , ane 24rAnta dhAtune tA abhI '' pratyaya lAge che. 1499 tanUyI-tanotIti-tan + Na + si = tAnaH = taanaa2|. 1157 vyadhaMc-vidhyatIti - vya + Na = vyAdhaH = zirI. 1075 iMgk -pretyati = prati + i + Na = patya + Na = pratyAyaH = Mgunaare|. 1090 zvasak-zvasitIti = zvasU + Na = zvAsaH = zvAsa. 606 zyaG- avazyAyaH tIti = ava + zyai + Na = ava + zyAyu + Na = avazyAyaH = Aja.. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] siddhahema - bAlAvabodhinA vRtta-vana-zithinyA pa-65 | nRta, khana ane rajU dhAtune, zilpI rU5 rjA arthamAM aka" pratyaya lAge che. 22 nRtain - kRtIti = kRta + aM +Ni = nava nRtya karanAra, kRta + $ + =Ate = nRtya karanArI. 123 - svAtIti = vana = davAne dhaMdhe karanAre. eDa laka. 821 -4tIti = T + a = := raMganAre. AvA pratyayamAM TekArane nirdeza strIliMgamAM ne pratyaya karavA mATe che. jethI mAre.. [ 2-4 20] e sUtrathI kI pratyaya lAge che. paNa me 2-66 nA dhAtune, zilpIrUpa rtA athamAM "thaka ? pratyaya thAya che. 37 pai-rAyatIti = + 9 + ki = T = gavai. Tanan | -6-67 | gA dhAtune zilpIrUpa kartA arthamAM "TanaNa pratyaya lAge che. gAyatIta - gA + na = + a + ri= paranA = gAvAne dhaMdhe karanAra. + a + $ = ya = gAvAne dhadha karanArI sattA nI anuvRtti nIcenA sUtramAM laI javA alaga sUtra karela che. TakAra strIliMgamAM " apa0 [2 -20] 2 e sUtrathI DI pratyaya tathA karI che te "zatao [4-3-14] >> e sUtrathI AkArane sthAne ai thAya e mATe che. zA ra-rahyo che pa-2-68 che kAla ane vIhi arthamAM hA-hApha ane hA ghAtune, kta Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamapAda [ 23 arthabhAM ' unaN ' pratyaya lAge che. 1131 ohAMkU - jahAtoti hA + TanaM+si = hAyanaH = varSa . 1136 ohAGka - jihIte iti bA = hAyanAH vrIhayaH = yomA. - pAMcamA adhyAya - pu-sR-lvo'ka sAdhau // 5-1-69 // pratyaya sAdhu-sAi arthabhAM tru, sR bhane lU dhAtune '' lAge che. 597 puMD - sAdhu pravate iti = pru + aka + si pre|eliig2. 25 sRR - sAdhu saratIti = sarakaH = sA3 yaasnaare|. 1519 lUgz - sAghu lunAtIti pravakaH = -lavakaH = sAi lanArA. - = AziSyakan // 5-1-70 // " Azip - AzIrvAda a`mAM dhAtune ' akan pratyaya lAge 7. 465 jIva - jIvyAt, jIvatAt iti vA jIva + akan + si = jIvakaH ve. tikkRtau nAmni // 5-1-71 // = = - saMjJAnA viSayamAM AzIrvAda athaM jAte te, dhAtune 'ti' pratyaya tathA gRhantanA zrIla game te pratyaya lAge che. 1230 zamUc zAntiH - zamyAt iti = zam + tik + si sALamAM zAntinAtha tIrtha 42. 1 bhU - vIro bhUyAt iti-vIra + kvip + si = vIra bhUH vIra thA ! evA AzIrvAda meLavanAra vizeSa nAma 957 vRdhUG - vardhiSISTa iti = vardha + Anaz + si = vardhamAnaH = vadhatA rhe|. vardhamAna thopIzabhAM tIrtha 2. karmaNA'N // 5-1-72 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] siDema - mAsAvamAdhinI kamakAraka nAmathI para rahela dhAtune, rtA arthamAM "aNu ? pratyaya sANe cha. 888 DuLaMga - kumbhaM karAtIti = kumbha + kR + aN + si = kumbhakAraH = lA2 mAthA " asUryo0 [5-1-126]" se sUtra sudhA ma 124 nAmathA 52 rahesa dhAtune. eTale bhAga samajI levo. zIli-kAmi-bhakSyAcarIkSi-kSamo NaH // 5-1-73 // karmakAraka nAmathI para rahela zIluM, kama, bhakSa, A uparAgathI para rahela cara , dakSa ane kSama dhAtuthI, kartA arthamAM pratyaya lAge cha. 1913 zIlaNa - dharma zolayatIti-dharma + zIl + Na = dharmazIla + A + si = dharmazIlA = dhamanu mAya295 42nArI. 789 kamUG - dharma kAmayate iti = dharmakAmA = dhamAna 427 nArI. 1717 bhakSaNa - vAyuM bhakSayatIti = vAyubhakSA= vAyuna makSa 42nArI. 410 cara-kalyANamAcaratIti = kalyANAcArAtyAnusAya291 nArI. 882 IkSi.- sukhaM pratIkSate iti = sukhapratIkSA sumanI rA nArI. 788 kSamauSi - bahu kSamate iti = bahukSamA = 4g kSamA rAmanArA gAyo'nupasATTak // 5-1-74 // karmakAraka nAmathI para upasarga rahita gA dhAtune rtA arthamAM ' ' pratyaya thAya che. 37 gai-vakraM gAyatIti = vakra + gA + Tak + si = vakragaH = tivA. vakragI = tivA. surA-sIdhoH pivaH // 5-1-75 // surA ane sIdhu rUpa karmakAraka nAmathI para rahela pA dhAtune, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya * - = = kartA arthAMmAM 'Taka" pratyaya lAge che. 2 pAM - jIjJe pivatI ta sujJa + pA+ 2 + fe surApa: = dArU pInArA, surApa + ii +ftta = chupI dArU pInArI. sIdhuM piyatIti = sIdhupa, sAdhupI vA = sIdhu nAmanA dArUne pInAra, athavA sIdhu nAmanA dArUne pInArI. " phIrghakAv. [k-4-4] " e sUtrathI dIdha DhI athavA AkArAnta strIliMgamAM Avela si pratyayane leApa thAya che. = prathamAda [ 25 gAto roDa AvA-maH || --76 || ka kAraka nAmathI para rahela vA, vA ane mA dhAtu varjita upasaga` rahita AkArAnta dhAtune, kartA a'mAM 'Da' pratyaya lAge che. 1138 DudAMgk - gAM dadAtIti = go +dA + Da + si = godaH = gAya ApanArA. = samaya vyaH || 1-2-77 / / ( kama kAraka nAmathI para rahela sabh upasarga sahita khyA dhAtune ha " pratyaya lAge che. 2072 thAMvjha - mA~ saMdhdhAtIti = ne + sam + jJa + 3tti=gotattvaH-gAya athavA baLadane gaNanArA *ADavuH || 1-78 // kakAraka nAmathI para rahela dA sattaka bhinna dA rUpa dhAtu tathA khyA dhAtune, rDA arthAMmAM ' Da" pratyaya lAge che. jo AN uparaga sahita hoya tA. 6638 kurAMja rAyamAtteti =rAcAr bhAgIdAra 2002. vAMk dghi mAlyA `tti - zrI + A + caH + 3 + tti= nyAyaH = strIne kahenArA. mAnca || 1-2-71 || Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] siddhhema - bAlAvAdhinI kama kAraka nAmathI para rahela pra upasaga pUrNAMkanA nA dhAtune tathA pratyaya lAge che. zya40 dA rUpavALA dA dhAtune rtA arthamAM zAMza panthAnaM prajAnAti = thi + = + jJat + = + sa thiprajJaH = bhAmiyA. 7 =aaN - prattA prAtIti + prapAprar = paraba besADanArA. y ; Aii danaH || 1-2-80 | *kAraka nAmathI para rahela han dhAtune, AzIrvAda huM ? pratyaya lAge che. 00 naMdga - rANuMvadhyAr = 7+3+li=A]7:=zatrune hA evI Azim meLavanArA [4-426] " e sUtrathI han ne vadhu Adeza thayA che. = atha mAM zatru + jUno dezavijhmoprAr // --8 // kakAraka kaleza vagere zabdathI para rahela apa upasarga sahita han dhAtune, Da.' pratyaya lAge che. herAmapada tIti = raNa pa + ddana + 3 + jJa = jherApaddaH = klezane dUra karanArA. 6 amAra--zIrvAni || 6-2-82. = kumAra ane zISa rUpa `thI para rahela han. dhAtune 'Nit pratyaya lAge che. yumArM dUtIti = kumAra + krUr + vin + si : mArI + ghAta + v + si =4mAthAnI zILasati = zIrSaghAtI = mastakane chedanArA. [4-rU-00] " e sUtrathI dhAt thayA che. = = kumArane mAranArA, tti atrine Tak // --8r // mA~thI para rahela hana dhAtune, acittarUpa kama* a'mAM 'Ta' Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda 27 pratyaya lAge che. vAnaM duratIti = vAta + dUra + Ta = vAta + # + Ta = vAta + + + a + si = vAtadatta tainna = vAyune haNanAra tela che. "no. [2-1-222] A sUtrathI ja thayo che. bAvA-pazciddhati che --84 | jAyA ane patirU5 karmathI para rahela hana dhAtune, masA, tala Adi zarIra uparanA cihna rU5 kartA arthamAM "Taka " pratyaya lAge che. kAcA telana = =AyAmaH vAsaM = patnIne haNanA apalakSaNe brAhmaNa ta TUratIfa = utA vanyA - patine haNanArI apalakSaNa kanyA brahmavizva: || -6-86 che. * karmavAcaka brahma vagere zabdathI para rahela, hana dhAtune rtA arthamAM "Taka pratyaya lAge che hRdattAti = prekSama = brahmane haNanAre - pApI. A TUratIti = H = gAyane haNanAre-pApI. dati-vAdu-pATa | --86 che. * hasti, bAhu ane pATa rUpa karmathI para rahela hana dhAtune, rtAnI zakti jaNAtI heya te "Ta" pratyaya lAge che. daktina = dakti = hAthIne haNanAre. vANuM = ga = hAthane haNanAre-li. pAraM dratIti = vATa = kamADane haNanAro-cera. - nAra | u-2-87 . nagara rUpa karmathI para rahela hana dhAtune, gaja - hAthI bhinna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] sima - pAyAvasAdhinI xtA sabhA 15' pratyaya lAge che. nagaraM hantIti = nagaraghnaHvyAghraH = sAmane naare| vAdha. rAjaghaH // 5-1-88 // rAja rUpa karmathI para rahela hana dhAtune "pha" pratye lAge cha. sane chan nA rn| 'gha? mAveza thAya che. rAjAnaM hantIti = rAjaghaH = rAgane zumAro. pANigha-nADayo zilpini // 5-1-89 // zilpI arthamAM Tapha pratyayAta evA pANidha ane tADAnA zo 'nAtana' thAya che. pANiM hantIti = pANighaHlAyane vgaaunaa|. tADaM hantIti = tADaghaH = tAune unaare|. kukSyAtmodarAt bhRgaH khiH // 5-1-90 // kukSi, Atman ane udara zabda rUpa karmathI para rahela bha ghAtune stA abhI '(' pratyaya lAge che. 1140 TuDu gk - kukSi bibhartIti = kukSi+ bhR + riva + si = kukSimbhari = pettbhre|svaathaa'. AtmanaM vibhIti = AtmambhariH = potAne poSanAgasvAthA. udaraM vibhIti = udarambhariH = peTa mrnaa2|-2vaathaa'. ___ arko'ca // 5-1-91 // karmathI para rahela ahu dhAtune, rtA arthamAM "aca" pratyaya sAre cha. 564 arha - pUjAmahatIti = pUjA + aI + ac + A + si = pUjArhA-sAdhvI = pUlane yoyA - sAvI. dhanu-daNDa-tsaru-lAgalA-''DazaSTi-yaSTi-zakti-tomara ghaTAda grahaH // 5-1-92 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - prathamapAda [ 29 dhanuSa vagere karmarUpa zabdathI para rahela praha dhAtune "a" pratyaya lAge che. 227 2 - dhanukRti ti = dhanu + zahR+ ba li = anu =dhanuSane grahaNa karanAra. ga5 - agDhaH = daMDane grahaNa karanAra. stra Dha = taravAranI mUThane grahaNa karanAra. sTApha = haLane grahaNa karanAra. akAda = aMkuzane grahaNa karanAra. hAthIne mahAvata. trAdi = talavAra pakaDanAra caSTi = lAkaDI pakaDanAra. jannaH = zakitane zastra vizeSane pakaDanAra. tomara graDha = tamara-zastra vizeSane pakaDanAra. ghara = ghaDAne grahaNa karanAra. trar vAra | pa-2-13 | karmarUpa sUtra zabdathI para rahela grahu dhAtune dhAraNa karavuM evA arthamAM "a" pratyaya lAge che. sUtra gRpanIti = sUtra - prajJA, sUtradhAraH = sUtrane grahaNa karanAra. sUtranA traNa artha che. sUtara, zAstra ane kaMI paNa vizeSa kArya karavAnuM sAdhana rUpa, sUtra, jethI vaNakara, vidvAna ane sUtradhAra ema traNa artha thAya che. gAyupAmya pRSA che --14 | * daMDa vagere zabda varjita AyudhavAcaka nAmathI para rahela ghU dhAtune "a" pratyaya lAge che. 602 chuM - ghanurdharatIti = dhanurdhara = dhanuSane dhAraNa karanAra. murgha dharatIti = mudha = parvata. hago vayo'nudyame / / 5-1-95 // karma sUcaka nAmathI para rahela ha dhAtune, vaya-umara ane anughama arthamAM "a" pratyaya lAge che. 88 iMjU-raoN dUtIti Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] siddhahema - khAlAvAdhinI aditta:-zizu = hADakAM laI janAra- kurakuriyuM aAdaraH rAcArH - bhAgIdAra. manAarA maoNhA = maneAhurA mAlA. udyama eTale UMce phe kavuM athavA AkAzamAM addhara rahetA padArthAMne hAthamAM dharI rAkhavA Ave! udyama na hoya te anudyama. = = AvI saune ! --16 | 6 " = zIla artha jaNAte te, Ak upasaga sahita huM dhAtune ac ' pratyaya lAge che. puSpanikaddaratIti = puSpAraH phula cuMTanArA. ahiM zIlanA atha* phaLanI apekSA vinAnI svabhAvika kriyA evA atha samajavA. arthAt phaLanI apekSA vinA phulane cuMTanAra. datinAthAt parAviH || --17 || kRti ane nAtha rUpa thI prar rahela huM dhAtune, pazurUpa rtA amAM iH pratyaya lAge che. hRti daratIti = ti +TM + k +fe = =tidUraH chyA = cAmaDAnI mazakane laI janAra - kutarA. nAthaDhari: siTM: = hAthIne haNanAra - siMha. rana che-majAnuM praH || 1-2-18 || rajas . phle ane mada zabda rUpa kA~thI para rahela grah dhAtune, kartA arthAMmAM ' I ? pratyaya lAge che. 6-67 %hIr - ranaH cunAtIti = noohi: = rajane grahaNa karanAre. hennatti: phaLane grahaNa karanArA. mahagraha: = malane grahaNa karanArA. melakhAuM kapaDuM. = phaiva-vAtAvAraH 5 --1 || deva ane vAta ka`rUpa zabdathI para rahela Ap dhAtune, rDA arthAMmAM ' i " pratyaya lAge che. 2307 AlphreTsevAnAbotIti Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda [ 31 = devApi = daitya, asuranuM nAma che. vAtApiH = RSinA putranuM athavA zAMtanuM rAjAnA bhAInuM nAma che. -ttAt vasa-rat 1 | -6-200 || zakRta ane staba zabada rUpa karmathI para rahela ku dhAtune, anukame vatsa ane vrIhI 35 kartA arthamAM " " pratyaya lAge che. 888 6 = rAta tAri = zata+ + $ + Na = vArika vAra = chANa karanAra vAchaDo. ratasika trAdi = kuMDu karanAra vrIhine choDa. mitravarata-voTa | -2-10 | kima, yata , tana ane bahu zabdarUpa karmathI para rahela ku dhAtune, rtA arthamAM "a" pratyaya lAge che. vi jotIti = vim + $ + 4 + ra = viraH = nakara. tharAda = jene karanAra. tA: - tene karanAra. vaghu = bahu karanAra. strIliMgamAM-jika = nokarANI. cA = jene karanArI. tair = tene karanArI. yaduir= bahu karanArI. paMcADa-vA-vimA-nizA-kamA-mAcitra- ttASnattara-vAha-- - -sivi-va4i-mastikSetra-vadhA sapA-sArA-nI-pAna _ --202 | saMkhyAvAcaka zabda, saMkhyA vagere zabdarUpa karmathI para rahela ku dhAtune, rtA arthamAM "Ta" pratyaya lAge che. paNa toti = paMtha + 8 + + ta - vhiAlAra: = saMkhyAne karanAre. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI dviraH = khene karanAro. aDhaH = sUya'. mivAraH = sUya". vimAjaH = rAya'. niraH = caMdra.. pramAH=sUrya'. bhAskaraH sUrya'. citrajaH = citrakAra. [jaraH Izvara. AphiraH brahmA. antattaraH = aMta karanAra. anaMtaraH = anaMtane karanAra. kArakaraH = kara karanArA. zauryaH = zauya" karanArA. annaH = dhA karanArA. nuraH = dhanuSane karanArA. nAndIraH = maMgala karanAreza, sUtradhAra. hivijJa lahiyA. rrAinaH = lahiyA. hiraH = pUjA karanArA.' mastiSThaH = bhakti karanArA. nAraH khuba vegathI cAlanArA. kSAra caMdra. kSaLarAraH = caMdra rajanikaraH = cadra. oSAraH = caMdra. vinaH = sUryAM. vivajJa* = sUrya'. = - hetu- chINA-5nu,cheDazarU-zo--16-gAthA-vaira = = = | = cAlu-sUtra-mantra-pAt || , --203 il rAkhta, bleAka vagere nava zabdathI bhinna ka`rUpa zabdathI para rahela kR dhAtune 'Ta' pratyaya lAge che jo heturUpa rtA a` hAya, tathA karavAnI kriyA svabhAvarUpa hoya ane anukUla artha hoya te. yazaHkarotIti yazaskarI vidyA = yaza karanArU jJAna, zrAddha karAtIni = zrAddhaH = zrAE karanArA. ALa jotIti preSaNakaraH = kAma karanArA. = = mau meLaH // --%004 | karUpa karmona zabdathI para rahela ! dhAtune, bhRti - pagAradAra nArarUpa ryAM amAM " pratyaya lAge che. jarma jotIti 2 + + = + 1 + sa =rmI phAtI = kAma karanArI dAsI, pagAradAra dAsI. mAra=pagAradAra nAkara. 11=3 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapada [ 33 -fghara-madra-madrA Sir -6-20dha che kSema, priya, madra ane bhadra zabdarUpa karmathI para rahela kR dhAtune, kartA arthamAM kha ane "aNu pratyaya lAge che. e vAresati = kSema+ + ra = kSemA = kuzaLa karanAra. priya = priya karanAra. mA = bhalu karanAra. madra = kalyANa karanAre. sa-re majA = kuzaLa kasnAre. pricA =priya karanAra, malADa = bhaluM karanAre. arajas = kalyANa kasnAre. epti-mA-mayArA --06 che megha, ati, bhaya ane abhaya zabda rUpa karmathI para rahela ku dhAtune, rtA arthamAM "kha" pratyaya lAge che. evuM kahetIti = megha + + 8 + rijevuM + + + $ + 1 +ni= = megha karanAre. tiH = jugupsA athavA kalyANa karanAre. mara1 = bhayaMkara. maca : = abhaya karanAre. priya-vairAr guraH || -6-207 || priya ane vaza zabda rUpa karmathI para rahela vad dhAtune, rtA arthamAM "kha" pratyaya lAge che. 228. gha-priyaM vatatra fjhazaM vaH- khuzAmatIyo. varAMvaraH = AdhIna. pittA-parantapa | -6-208 che dviSa ane para zadathI para rahela tat dhAtune, kartA arthamAM dekhara pratyakAnta evA divantapa ane parantapa zabdo "nipAtana ? thAya che. rUrUrU tai-fi: tAtAtti = dvivattA = zatruone Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] siddhahema - bAlAvabodhinI tapAvanAra, patAH = zatruone tapAvanAra. * * fmAnArtha-fmata-nANAvaTa | -6-202 // parimANa-mApavAcaka zabda tathA mita ane nakha zabdarUpe karmathI para rahela pam dhAtune, kartA arthamAM "kha" pratyaya lAge che. 812 sung - kahyuM pararIti = pratyapara = pratya mApa jeTaluM rAMdhanAre. pitawaH = pramANasara rAMdhanAre. navamavi = nakha pAkI jAya tevo garama padAtha. q -Stra- pAkA ne pa-1-2 0 | - phUla, anna ane karISa zabda rUpa karmathI para rahela ke dhAtune, rtA arthamAM "kha" pratyaya lAge che. 107 -kUruM = Dha = kAMThAne toDanAra-nadI. atraka = AkAzane AMbAnAra uMcu makAna athavA parvata. rAjadUSA = chINane uMce uDADanAra tejasvI havA - vAvaMToLa. satsadI --??? | sarva za darUpa karmathI para rahela sahu dhAtune, arthamAM kha" pratyaya lAge che. 220 ghahiM-sarva tatte = sarvAdaH = badhuM sahana karanAre. rAjA = khala, duSTa, badhAne dabAvanAre. mR---7- tA-rameza nAgna nI 5-2-222 || A kasUcaka zabdathI para rahela bhra vagere dhAtune, rtA arthamAM "kha" pratyaya lAge che. je saMjJAna viSaya hoya to. 40 dunRpa - vi vimartati = vizvamart -mU = pRthvI. 2214. vRA- pati kuLotati = udatt - vAgyA = kanyA. 8. ki Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya = - prathamapAda [ 35 = rAtre nayarsa ti-rAtraIyaH-duH= zatruMjya paryaMtta. 27 haiM - thaM taratIti = rathantaram - soma sAmavedanI zAkhAnuM nAma. 232 tapa-rAyuM tApayatIti =rAgussepaH-rAjJA = rAkhta, 2222 mRtyu baliM dAmayatIti vahimaH-;=kRSNa, 220 rtta-zakuM sajjane kRti = rAtrutadda ST = rAjA. dharma // --??? | tA. amAM ma 6 6 ', kavAcaka zabdathI para rahela dhAr dhAtune, sattA viSaya hAya pratyaya lAge che ane dhArro dhar Adeza thAya che. 602g - vadhu vAcatIti = vasudharA mUH = pRthvI. purantara-mA|| --4-1 saMjJAnA viSayamAM kha pratyayAnta evA purandara ane bhagandara nipAtana" thAya che. 20deg 6 - purM rAcati putra:-rAjya = Indra. mantraH-viH = bhagaMdara nAmanA roga. zabdA * vAsaMyamo pratte = -- || * Adeza vAcarUpa karmothI para Avela yam dhAtune kha' pratyaya lAge che. ane jo tanA vikSya hAya tA vAcane sthAne vAma thAya che. 386 thamuM - vArtta thaiti niyamati vA camaH - vratI = maunavratI - vANIne saMyamamAM rAkhanAro. bAcaM - mALinuM | p--26 1} kamathI para rahela maLyuM dhAtune, arthAMmAM ' Nan " pratyaya lAge che. 2806 mAnad - cahuM nirutaM manthase ta = vidyutamAnI vandhoH = bhAine paMDita mAnanAro. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] siddhahema - bAlAvAdhinI tuM: ac / --17 // 6 rtA rUpa `thI para rahela mantra dhAtune, * khac ' pratyaya lAge che. Atmana dyutaM macatte ti = vidyuta + ak + mampU +. hA + tti = nivrutammuncaH = potAne paMDita mAnanAro. neH / --18 // 6 ka'thI para rahela preraNAtha` sUcaka ej dhAtune, rkA arthAMmAM khaz" pratyaya lAge che. 248 paTM - zmijJayatIti = ri mainayaH = zatrune kapAvanAro. zunI - sana - mujJa - lA-'tha-puScAt dUdhe || --++ || zunI zabdarUpa kathI para rahela ple dhAtune, mAM aMmAM 6 khaz " pratyaya lAge che. 28 TyuM - sunA~ dhayatIti = sudhiyaH - kutarIne dhAvanAra - kurakuriyuM. stananvayaH = dhAvatuM bALaka. munnaracaya:=haraNa vizeSa. hambaca=kAMThAnA nAza karanAra. kAryadhayaH =mukhane pInAra. juvaUTH = bhamaro. nArI - thaTI - varI - muSTi - nAsiSThA - vAtAr mazra || --%020 || C nADI vagere zabda rUpa kathI para rahela mA ane ple dhAtune rtA arthAMmAM H khac ' pratyaya lAge che. 4 mAM - nahIM dhamati nAndhimaH = nADIne dhamanAro. nADI dhayIti = nAhimpaya= nADIne pInAro. TinthamaH = dhaTI nAmanA vAjiMtrane dhamanAro. Ti caH = dhaTa jevA stanane dhAvanAro. rvAdhama = gadheDAne dhamanAro. = Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya prathamapAda [ 37 Sitha = gadheDIne dhAvanAro. muSTidhamaH = muDIne dhamanAro. := = muSTidhayaH = muDIne cATanAro. nAniAdhamaH nAsikAne dhamanAro. yAjJikSAdhayaH = nAsikAne cATanAro. vAsamaH = vAyune dhamanAro. yAndhayaH = vAyune cATanAro. fLa - jarAt|| --122 // pANi ane kara zabdarUpa kamathI para rahela khA dhAtune, rDA arthomAM ' khar'pratyaya lAge che. ziSyamaH = hAthane sanAro. hAthane haMsanAro. karandhamaH - jAduno daH || --122 / dhAtune - phUla zabdarUpa ma'thI para rahela urdu upasarga sahit tathA va dhAtune, rDA a"mAM ' khazuM? pratyaya lAge che. phrU.0 "zoMr -- mumuti = haiM - ar - r - F[ + ghara + fla = mumunaH = kAMThAne teDI nAMkhanAro. 166 vI - pUjamudrhH kAMThAne dhAraNa karAro, rA'brAhidda: || -4-223 vahu ane abhra zabdarUpa thI para rahela lihU dhAtune, mAM atha'mAM ' khar" pratyaya lAge che. 2222 hindI - yaduM cheDhIti = qTM + ak + hik + q[ + tti = vahivAyune cATanAro. abhraMlihaH AkAzane cATanAro - dhaNA uMcA. = = 24-vidhvatiSTAtturUH || 1-2-224 5 bahu vagere zabdarUpa karmothI para rahela tudh dhAtune, rDA amAM khar" pratyaya lAge che. rUpa tuAt - yaduM tutAtti = Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ) siddhahema- bAlAvabodhinI vahulu = ghasarU vipurA = rAhuatura = dhAne pIDA. karanAra. titura = telane pIlanAro. trATa-vAta-zata tA-DA - hAra pa-6-225 | lalATa, vAta ane ardha zabdarUpa karmathI para rahela anukrame tapU, aju ane hA dhAtune, rtA arthamAM "khazuM? pratyaya lAge che. rUrUrU tai - sTAra tapatIna = sTArataH = sUya. 236 aMka - tamajhatati = vatana = pavanavegI haraNa 232 dAMm - za dArUti = zagaDha =apAnavAyune choDanAra vAla, athazAt dazaH | -6-226 che asUrya tathA ugra zabdarUpa karmathI para rahela daza dhAtune, kartA arthamAM "khazuM" pratyaya lAge che. 26 da - sUryanA pattA tati = = + sUrya + a + tha (darA) + sva + ta = thAya = sUyane nahi jenAre. 3 = ugra janAra A sUtra pachInA sUtrathI karmathI para rahela dhAtu evo artha na samajavo. rUma che --27 | IrA zabdathI mad dhAtune lAgela kha pratyayAta Irammada zabda nipAtana thAya che. 2048 marai- thA mAtAtti = pura araH = dArUDIye. nA-parita-rivA-Daja-ghU-jumA-yatavaISLaMDavAgigg go che 5-2-228 | | 4i pratyaya vagaranA, chatAM thvi pratyayanA arthane sUcavanAra nagna vagere zabdothI para, tathA nagna vagere zabdo che ane temAM jene evA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya = - 6 mukaJa ? pratyayA 1= nagna + am = zabdothI para rahela bhU dhAtune, khijju ? ane ' lAge che. na nagnaH = anannaH ananno nagno mIti + mU +3jI (viSNu) + Isa = nagnavijI pahelA nAgeza luccA na hoya ane pachI luccA thanArA. naTM + ak + mU + 3 (ghu g) + f = nannamAvuH = luccA na hoya ane luccA thAya te pahita viSNuH hitamAtrunnaH = dheALAvALavALA na hoya ane dhoLAvALavALA thAya te. priya viSNu, tricakramAnunaH priya na hAya ane priya thAya te. ardhaviSNu, andha mAvuH adha na hoya ane aMdha thAya te, chUTa vizu:, jUja mAtrunaH jADona hoya ane jADA thAya te. sumana AMvaSNu, sumanamAnujaH - subhaga na hoya ane subhaga thAya te. aAthaviSNuH, Aca mAnujaH = samRddhivALA na heAma ane samRddhivALA thAya te. santsar -sunana viSNu, sunAmmAnu=munagna na hoya ane sunamra thAyate = jhAH ghuT raLe || --221 // prathamapAda | 39 = - na vi pratyaya vagaranA, chatAM svi pratyayanA ane sUcavanAra narsa vagere zabdothI para tathA nagna vagere zabdo che ante jene evA zabdothI para rahela kR dhAtune, karaNa atha`mAM ' khanaT " pratyaya lAge che. ano nagno jiyate na aneneti vA = nagna + ak + + ana (anas) + sa = nanakULandyutam = nama-behAla hAya ane jenA vaDe behAla karAya te-jugAra. pahitam = je dhoLAvALavALA na heAya ane jenA vaDe dheALAvALavALA karAya te-tela. priyaGkaraNam je priya na hAya ane jenA vaDe priya karAya te-zIla anya ram = je anya na heAya ane jenA vaDe andha karAya te- zAka. kum = je jADAna hAya ane jenA vaDe jADA karAya te-dahIM, ALasa. sukham = je subhaga na heAya ane jenA vaDe - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] siddhrhuma - bAlAvamAdhinA subhaga karAya te- rUpa. AvyakUraLam = je ADhya na hoya ane jenA vaDe ADhya karAya te - dhana. sunanam hAya ane jenA vaDe kheAla karAya te - jugAra. - = je behAla na. mAre cA - zisATu muvA vaH -2-30 // ma , Azita zabdathI para rahela bhU dhAtune, bhAva ane karaNu atha'mAM pratyaya lAge che. 68 acara-Azirtana sUcatte ti Azita mavara te-tane tRpti thayelI che. AzituM sUte cena ti Azitamava jJa = jenA vaDe tRpta thavAya te - sakhA. nAmno gamaH khaD-Dau ca vihAyasastu vihaH // 5-1-131 // nAmathI para rahela gam dhAtune, kha, 9 ane ma pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM vihAyas zabdano navA Adeza thAya che. 888 vastuM - sura' Aoti = 36 + an + gam + ak + tti = sujJa = dho. tu + +3 + si = turAH = dhoDo, tura + gam + gam + q + sa = tu: Do. vidAyalA icchatIti = vittaka, vighna, vikrama = pakSI. turta puttena thALajItIti = putakramaH-muni = putra pAse janArA, putrI sAthe janAro. muni. " mi. [4-2-6] " e sUtrathI mano lApa thyA che. 6 6 = y ... muLa jugamAyAre " --132 // . su athavA dur upasargathI para rahela gam dhAtune, AdhAra arthAMmAM " pratyaya lAge che. dhrujI myane mik = gr: rH = sAre raste, durvA panthAH = kharAba rastA. = Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame 'thAya - prathamapAda [ 41 ninta veze / --rU II nir upasaga thI para rahela gama dhAtune, deza rUpa AdhAra arthAMmAM miksaH = 6 nirna: pheza: , pratyaya lAge che. nirnayate je dezamAM thaine nikAya te deza. gamo rAkhyaH || 1-2 34 || 1=1 zam zabdathI para rahela dhAtune, nAmano viSaya hAya tA a' pratyaya lAge che. . bhU-zuM mavatIti =Am + mU + a +tti zamavaH = saMbhavanAtha. - paoNMtimyaH zIraH || 1-2 11 || pA vagere zabdothI para rahela zI dhAtune, a 9 pratyaya lAge che. 201 rIvjha - pArzvajJate kRti = pArAyaH paDakhe sunArA. - dhvanimsaH tuH / --36 // rtAvAcaka Urdhva vagere zabdothI para rahela zI dhAtune, 'a' pratyaya lAge che. vaiM rote ti=ryA: = ubhA ubhA sunArA caTopATa sunArA. sattAnarAya = AdhArAt // 1-1-137 // AdhAra vAcaka nAmathI para rahela zI dhAtune, 6 a " pratyaya lAge che. sve rIte kRti = hrAyaH = AkAzamAM suna:re. reTaH / / 10-18 | Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] siddhahema - bAlAvabodhinI - AdhAravAcaka nAmathI para rahela car dhAtune, "Ta" pratyaya lAge cha. 410 cara-kuruSu caratIti = kuru + cara + Ta + GI + si = kurucarI + 73dezamA 32nArI. kurucaraH = 32dezamA 32 // 2 / . bhikSA-senA-''dAyAt // 5-1-139 // bhikSA, senA ane AdAya zabdathI para rahela carU dhAtune, " pratyaya lAge che bhikSAM caratIti = bhikSAcaraH = sanyAsI, muni, bhikSu. bhikSAcarI= mizI, mAryA, tA5sI. senAcaraH = senAmA 2nAre:-gupta52. AdAyavaraH = a5 42rIne yaalnaa|. puro gra'to- 'gre sattaH // 5-1-140 // pu25 , 2mayatas bhane agrethI 52 rhe| sa dhAtune, '' pratyaya lAge. 25 suM-puraH saratIti = puraHsaraH, puraHsarI = sAgavAna 535, athavA strI. agataHsaraH = AgevAna, agesaraH = mAgavAna. . pUrvAt kartuH // 5-1-141 // tA vAyapUrva zamayI 52 rahesa sa dhAtune, pratyaya lAge che. pUrvaH sarati iti = pUrvasaraH = paDeso nA2. . sthA- pA - snA - tra: kaH // 5-1-142 // nAmayI 52 298 2thA, pA, 2nA, mane nA dhAtune " pratyaya sAge cha. 5 SThAM -same tiSThatIti = sama + sthA + ka+ si = samasthaH = samatAvAnI, 2 pAM-kacchena pibatIti = kacchapaH = aaym| 1064 SNAMka - nadyAM snAtIti = nadISNaH = nahImA puza tnaa2|. 650 traiG-dharmAt trAyate Iti-dharmatram =tApathI manyAvanAra -chatra, chatrI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda 43 ] zokApanuda tundaparimRja-stambarama-karNejapaM priyA___'lasa-hasti-sUcake // 5-1-143 // priya, alasa, hasti ane sUcaka arthamAM anukrame ka pratyayAnta evA zakApanuda, tundraparimUja, stabbarama ane kaNe ja zabda nipAtana' thAya che. 1370. Nudat zokam apanudatIti = zokApanudaH - priyaH = zAne 2 42nAra priyA 1097 mRjauk - tundaM parimArTIti = tundA mRjaH - alasaH = peTa 752 &Atha 32vyA 42naare| - mAsu. 989 rami.- stambe ramate iti = stamberamaH - hastI = ghAsanA puchAmA 2bhyA 42nAye - hAthI 338 japa - karNa japatIti = karNejapaH - atikhalaH = AnamA 4thA naa2|-yaariyo. . mUlavibhujAdayaH // 5-1-144 / / mUlavibhuja vagere zabdo ke pratyayAta evA "nipAtana thAya cha. 1351 bhujoMta - mUlAni vibhujatIti - mUlavibhUjaH rathaH = asA bhUpiyAne qil 42naare| - 2tha. 726 mudi - ko modate iti = kumudam - kaizvam = bhuI puSya duheDughaH // 5-1-145 // nAmathI 52 Aveza hue ghAtune, 'dha' pratyaya lAge che. 1127 duhIka - kAmaM duhyate iti = kAma + duh + dugha + A + li = kAmadughA = abhadhenu. . bhajo viNa // 5-1-146 // nAmathI para rahela bhaja dhAtune "viNa pratyaya lAge che 816 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] siddhama - mAsAvayodhinI bhajIM - ardhaM bhajate iti = ardha + bhaj + viN + si= ardhabhAk a'dhu N nAza. " aprayogIt [1-1-37 ]" ma sUtrathI viSNu pratyaya saMpUrNa Ilsa ka thayela che. = mannU - kvinira-vic kvacit / / 5- 1-147 / / + = 1265 nAbhathI para rahe dhAtune, 'bhan, n, myAniS bhane ' pratyayo mvayita lAge che. 1531 zRz - idaM zRNAnIti = indra zR + man + si= indrazarman = indra zarmA nAma che. janaici vizeSeNa jAyate iti = vi + jan + van + si vijJAvan = vijAvA = vizeSa aare utpannaM thanAra. 28 - sudhayati = su + dhA + kvanip + sudhISan = sudhIvA zubhaM yAtIti = zubhaM + yA + vic nA2 " aMprayo gIt [1-1-37] " = dudha pInA2. 1062 yAM + mi= zubhaMyA = zula tara e sUtrathI vi pratyaya sapUNa IsanAka thAya che. kipU / / 5- 1-148 // nAmathI para rahela dhAtune, prayAga pramANe 'krip' pratyaya lAge che. 953 strasUG - ukhayA sraMsate iti = ukhA + m + si = ukhAsrat = thANA vaDe karanA " ghuTaH0 [ 2-1-76 ] ' bhe sUtrathI ta vargonA tRtIya akSara [6] thai ... ca-jaH0 [2-1-86] " e sUtrathI t ane pha thAya che. spRgo'nudakAt // 5-1-149 // ka zabda varjita nAmathI para rahela spU dhAtune, ki pratyaya lAge che 1412 spRzaMt - dhRtaM spRzatIti = dhRtaspRk - dhAno sparza anAro. 1 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya adona nAtU / / 5- 1-150 // anna zabda niMta nAmathI para rahela ad dhAtune, 'kiva' pratyaya lAge che. 1159 aMka - AmamattIti = Ama + a + kvip + si AmAt = ayu mAnAro. kravyAt kravyAdAvAsa - pakkAdau / / 5- 1-151 // = vip pratyayAnta evA *vyAt ane kranyAda evA zabdo anukrame kAcuM mAMsa khAnAra ane pAku` mAMsa khAnAra amAM nipAtana thAya che kravyamattIti = kravya + a + kvip + si=krayAt = ayu bhAMsa mAnAro kravya + a + Na + si = kravyAdaH =rAMdhelu mAMsa khAnArA. tyadAdyanya-samAnAdupamAnAd vyApye dRzaH Taka - sarko ca / / 5-1-152 // .= upamAna edhaka vAcaka tyadAdi zabdo tathA anya ane samAna zabdathI para rahela dar dhAtune karmAM amAM 'Tak, sak" ane 'vi' pratyaya lAge che. 495 dRzaM tyad + dRz+Tak+si = tyAdRzaH = tyohaka + saksa , syaH iva dRzyata iti tenA . + si + dRz + kvip + si anyAdRkSaH, anyAdRk = = prathamapAda [ 45 = - = tyad + dRz + tenAve. tyad tyAdRkSaH = tyAdRk = tenA neve| anyAdRzaH, nA vo samAnaH iva dRzyate iti = sadRzaH, sadRkSaH, sadRk = sabhAna hemAya yevo-saro. katurNin / / 5- 1-153 // upamAnasUcaka kartArUpa nAmathI para rahela dhAtune, 'Nina' pratyaya Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] siddhahema - bAlAvameAdhinI lAge che 986 kuzaM = uSTra iva krozanIti = uSTr + kruz + Nin + sa = uSTrakozI = OMTa vA gAMgaranAra. aja. teH zIle // 5-1-154 // jAtivAcathI bhinna nAmathI para rahela dhAtune, je zIla svabhAva evA atha jaNAtA hoya te 'ni' pratyaya lAge che. 2487 bhujaMpa - uSNaM bhuGakte iti = uSNa + bhuj + Nin + si uSNabhojI = garabhAgaraMbha bhAvAvANa 5 SThAM = prakarSeNa tiSThatIti - prasthAyI prasthAna karavAnA svabhAvavALA. sAdhau / / 5- 1-155 / / nAmathI para Avela sAdhu arthAMmAM vartamAna dhAtune 'Nit pratyaya lAge che. 888 DukuMga = sAdhu karAtIti = sAdhukArI = sArU karanAre. = = brahmaNo vadaH ||5-1-156 // 6 brahmana zabdathI para rahela vad dhAtune, paNana " pratyaya lAge 6. 998 vada - brahma vadatIti = brahma + vada + Nin + si= brahmavAdI = vehAntI vratA''mIkSye // 5-1-157 / / nAmathI para rahela dhAtune, vrata niyama tathA AbhIkSNa vAraMvAra evA atha jaNAto hoya tA. ' paNan ' pratyaya lAge che. 955 vRtUGa - sthaNDile vartate iti=sthaNDila + vRt + Nin + si = staNDilavartI = zuddhaM zyAmA rahevAnA niyamavANI 2 pAM - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda [. 47 - punaH punaH sI vivaMtIti = gram: 3nar = uzInarI nagarImAM rahenArA vAraMvAra dudha pInArA che. rat cagI pUre ka-2-18 | karaNavAcaka nAmathI para rahela ya dhAtune, bhUtakAlina arthamAM 'Nina pratyaya lAge che. 112 caT - ziSyona rUTana = aniToma + an + dun + = aniTamArga = agniToma stotra nAmanA vaDe yajJa karele. ninye vyApyAdin vikriyaH // 5-1-159 / / karmavAcaka nAmathI para rahela vi upasaMga sahita kI dhAtune, bhUttakAlanA viSayamAM "Nin prayaya lAge che je niMdApAtra kartA hoya te. 208 3 - rema vijItavAna = = + + + = + ra = rokavAtha = somane vecelo che te. somane vacanAra niMdA pAtra gaNAya che: nA mana pa--10 " karmavAcaka nAmathI para rahela hana dhAtune, bhUtakA lanA viSayamAM "Nina " pratyaya lAge che. je niMdApAtra karyA hoya te. 1200 dRnaM -pita duttA = vidhAtA pitAne ghAtaka '' kiorti[ka-rU-200] e sUtrathI hanuM dhAtune, ghAta Adeza thAya che trahma-mULa-vatrAt II --26? | brahma, braNa ane vRtra zabda rUpa karmathI para rahela hana dhAtune, bhUtakALanA viSayamAM "kiva, prA lAge che. brahmA tavAna phata = brahma + da + lin + la = grahmA = brahmanI hatyA karanAre. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI bhrUNahA garbhanI hatyA karanArA. ganI jeNe hatyA karela che te. vRtraDhA = vRtrane jene haNela che te- Indra Pga: mukuca-pAva-rma-mantra-paaAt // 1--62 // = su zabda tathA puNya vagere zabdarUpa kamathI para rahela kR dhAtune bhUtakAlanA viSayamAM 'krip pratyaya lAge che. sujju nRtavAna = bhut = jeNe sArU kAma karela che. puSpadbhut = jeNe puNya kA karela che. pApat = jeNe pApa kA karela che. maRt = jeNe kA karela che. mantrat = jeNe mantrapATha karela che. padakRt = bhege * padano vibhAga karela che. somAbhrugaH // 1-1-62 || sema zabdarUpa ka*thI para rahela su dhAtune, bhUtakAlanA kiva pratyaya lAge che. 6286 pur - noma sutavAn = jene agnimAM sAmarasa siMcelA che te. somasut = - anezve // --164 || " agni zabdarUpa kama'thI para rahela ci dhAtune, bhUtakAlanA viSayamAM ' (kavam " pratyaya lAge che. 60 cirannicittavAna = cit = jeNe agninA saMgraha karela che te. karmaNyagnyarthaM // 7-1-165 // kA~thI para rahela cidhAtune, bhUtakAlanA viSayamAM ' kivam " pratyaya lAge che. jo agnirUpa karmI sAthe sabaMdha hoya te. cena ku niH vitavAna = thaivat = IMTanA DhagalAne spena pakSI jevA AkAra Apela che. IMTanA niMbhADA. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyabhA adhyAya - prathamapA [ 44 dRzaH kanim // 5-1-166 // kamathI para rahela daza dhAtune, bhUtakALanA viSayamAM kavanim pratyaya lAge cha. 495 dRzaM - bahu dRSTavAn = bahu + dRz + kvanip + si = bahuzvAn = bahuzvAroM ghAyujneyesa che te. saha-rAjabhyAM kaga-yudheH // 5-1-167 // saha ane rAja zabdarUpa karmathI para rahela ku ane yud dhAtune, mRtAsAnA viSayamA pani5' pratyaya sAmecha. saha kRtavAn = saha + kR + phvanip + si = sahakRtvan = sahakRtvA = sAtha anAre. saha yodhitavAn = sahayadhvA = sAthe sA zavanAre. 1260 yudhiMc = saha yodhitavAn = sahayudhvA = sAtha snaare|. rAjanaM kRtavAn = rAjakRtvA = sannane 42naare|. rAjAnaM yodhitavAn = rAjayudhvA = rAgane daavnaa|. . anorjanerDaH // 5-1-168 // . karmathI para rahela anu upasargo sahita jana dhAtune, bhUtakAlanA viSayamA '' pratyaya dANe cha. 1265 janaici -pumAMsam anujAtavAn = pum + anu + jan + Da + simpumanujA=Y35 57 sabheto. saptamyAH // 5-1-169 // saptamI vibhajyata nAmathI para rahela jan dhAtune, bhUtakAlanA viSayamA '' pratyaya lAge cha. mandure jAtavAn = mandurajaH = tamelAmA kanbheTo - choDo. ___ ajAteH paJcamyAH // 5-1-170 / / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] siddhahema - AlAvamAdhinI jAtivAcaka nAmathI bhinna evA paMcamI para rahela jan dhAtune, bhUtakAlanA viSayamAM ge: araara = gfan: =yle? Gum kvacit / / 5- 1-171 // vibhakatyanta nAmathI Da' pratyaya lAge che. qIA - H ?si. gabhe te nAbhathI para rahe game te dhAtune, ' ' pratyaya sAMge 9. kiM jAtena vA kena jAtaH = kiJjaH = 04 - myAthI zu, anA vaDe nabhyo no pitA aNu che te bhaluvAmAM na hoya te. na jAyate = ajaH = na bhanbheso athavA bhenAthI DoI na janme te - lunA 09, 21. far: Ala: = strIjaH = strIthI janmele khATa vivAha 1524 jyAMzU - brahmaNi jInavAn = brahma + jyA + Da + si = brahmajyaH mAM sIna thayelo. 1100 hanaMka - varam AhatavAn = vara + A + n +' Da + si = varAhaH = sArI vastune magAunAze - lu. 913 khanUg - A khAtavAn = A + khan + Da + si = AMkhaH = mohanA. su-jovani / 5-1-172 // - su dhAtu ane yaj dhAtune, bhUtakAlanA aMmAM ' vitar pratyaya lAge che. 1286 buMgT - sutavAn = su + vanip + si = sutvan = sutvA, sutvAnau = yajJamAM somarasane siynaare| . athavA me nae siMyanAza 991 yajIM - iSTavAn yaj + va niS + si = yajvan = yajvA = yajJa 42naare|. juSo'tRH // 5-1-173 // dazU dhAtune, bhUtakAlanA viSayamAM ' at 1536 nRRz - jIrNA iti = trR + s = jarat + GI + si = jaratI = a + si = jarU + at + gharI. jaran dharaDe!. 3 pratyaya lAge che. = Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - prathamapAda [51 kta - ktavatu // 5-1-174 // ' H game teM dhAtune, bhUtaasanA viSayabhAM ' 'tu' atyatha lAge che. 888 DukuMm - kriyate sma iti kR + + si = kRtaH = relo. kR + ktavatu + si= kRtavAn = aso. iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNisaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambini zAsanasamrAT zrI vijayane misUrIzvara paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH paJcamo'dhyAyasya prathamapAda: me Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [aA dvitIyA] za -vasthA parIkSA vA | pa-2-2 || bhUtakALanA - hyastana bhUtakAla, adyatana bhUtakAla ane parokSA bhUtakALanA arthamAM , sad ane vas dhAtune, "parakSA vibhakitanA pratyayo vikalpa lAge che. 2226 muM - 3pa + zu + La = zakAya = ghaNu samaya pahelAM sAMbhaLyuM, 166 kaDha- 3pa + + + ja = pannA = ghaNuM samaya pahelAM pAse Avele. 212 varSa - manu + var + = anUvANa = ghaNA vakhata pahelA najIka raheze. - 3 + + + sira + + = 3viIta = teNe Aje sAMbhaLyuM. 35 + 3 + su + 7 + =3vzuvo = teNe gaI kAle sAMbhaLyuM. 3 = te Aje najIka Avyo. 3utI = te gaI kAle najIka Avyo. avavAtIta = te Aje pAse rahyo. avevala = te gaI kAle najIka rahyo. ahiM upasarga sahita udAharaNa Apela che, paraMtu upasarga sivAya paNa A vidhAna samajavuM. jemake - guruve, a nna, jaLa = uparanI jema covisa kalAka pahelA thaI gayela kAryane jaNAvavA " hyastana bhUtaka la' vaparAya che. ceviza kalAkamAM thaI gayela kriyAne "adyatana bhUtakAla " vaparAya che. bolanAra vyakti kriyAne joI zakate na hoya, evI bhUtakAlanI kriyAne jaNAvavA " parokSa bhUtakAla' vaparAya che. tatra kujA tahata che -2-2 || pakSa bhUtakALanA ja viSayamAM dhAtune "vasu " ane "kAna ? Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - dvitIyapAda [ 53 pratyaya lAge che. ane te pratya parikSA vibhakita jevA thAya che. arthAta parIkSA vibhaktinA pratyayane mAnIne je kArya thAya te kArya dhAtune A kavasu ane kAna pratye lAgyA bAda thAya che. zu + ghaNu + ri =rUtha + rajU + sikazuzravA = jene sAMbhaLyuM che e tadna pu + ra = kSet + $ + rajU + ra = rekara vAna = je rahyo che evo. vaF + raju + ta = vavan + kag + fNa = 3 + van + ri = vivAna = je rahyo che evo. 812 supa - pa + ; + li = ren + $ + varasan + = parivAra = jeNe pakAvyuM che e. pa + a + si=AraH = jeNe pakAvyuM che e. kavasu pratyaya paraupada thatuM hovAthI kartA arthamAM dhAtune lAge che. ane kAna pratyaya Atmapada hovAthI bhAva ane karma arthamAM lAge che. veyivadanAzvadanUcAnam // 5-2-3 // bhUtakALanA arthamAM kavasu ane kAna pratyayAnta evA iyiva6, anAzvad ane anyAnA zabdo kartA arthamAM vikalpa nipAtana thAya che. 2071 saMgha - ram + + $ + ; + ki = so vAra = sArI rIte gayela. 58 a + a + #g + hi = anAsthAna = na janmele. 2016 vacaM-mar + + vAna + si = anUvAna = pAchaLa bolele. -vAta, 3auta - . cAi = gayelo. rAt, nA , nAphA = nahi janmele. karavovata, kAvavA, avaMghavIta, anuvAva=pAchaLa bolele. adyatanI che pa-2-4 traNe bhUtakALanA viSayamAM ghAtune "aghatanI vibhakita nA pratyaya lAge che. 888 kuLa - a + +tta=AvA nahi++ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] siddhrhuma - bAlAvabeAdhinI t= ajAIt = teNe karyu. arthAt teNe kAle karyu, teNe Aje karyuM, dhaNA samaya pahelA nathI jANatA te yu. vizaSAvivajJA-yAmitre || 1-2-6 || - vizeSAvivakSA - hyastana, adyatana ane parAkSA e traNa kALamAMthI koIpaNa kAlanI vivakSA na karela hAya, paraMtu sAmAnya bhUtakAla ja jaNAvavA hAya tyArai, tathA vyAmizra - e kAla bhegA jaNAvavA hoya tyAre dhAtu mAtrane 'adyatanI vibhakita nA pratyayA lAge che. sAmAnya bhutatakAla 206 garuM - gAmo vanamamat = rAma vanamAM gayA. vyAmizrakAla - 6487 mudgad - anya gho vAmuhi = Aje athavA gaI kAle ame khAdhuM. rAtrau vaso'ntyayAmA'svaryadya / / 5-2-6 // Astana bhutakAlanI rAtamAM vasavAnI kriyA jAvavA mATe vas dhatune adyatanI vibhUti nA pratyayo lAge che. paraMtu A sUtramAM vizeSatA e samajavAnI ke vasanAreAM kartA chellA paheAra sudhImAM eka muddata' paNa sUtelA havA na joie. tathA A custana bhUtakAlayukata vasavA anA prayoga khIje divase na ja thave joie, arthAt je divase kriyA thaI hAya te ja divase vasavA nA prayAga thavA joie. jemake - niyama pramANe uThavAnI vakhate uThelI vyaktine khIjI koi vyaktie pUchyuM ke kayAM rahayA hatA. tenA javAbamAM jAgelI vyakti kahe che ke - 221 vasuM - amutra + a + vas + sic + am = amutrAvAtsam huM ahiMyA ja vasatA hatA. sattaH tti [ 4-rU-22] " A sUtrathI sakAranA t thayeA che. = 66 anadyatane hyastanI // 5-2-7 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - dvitIyapAda ! 55 anadyatana bhUtakAla - AgalI rAtanA bAra vAgyA pachInI rAta ane AjanA divasanA bAra vAgyA sudhInI adhIrAta ATalA kALanuM nAma adyatana kALa che. Avo adyatanakAla na hoya te kAla anadyatanakAla - hyastana bhUtakAla kahevAya che. AvA anadyatana bhUtakAlanA arthamAM vartamAna dhAtune "hAstanI vibhakita " nA pratyaya lAge che. a + + 3 + 7 = awo = teNe kahyuM. arthAta gaI rAtrinA bAra vAgyA pahelA je kArya karavAmAM AvyuM hoya te. "[ 3-4-83 ] 5 e sUtrathI 9 vikaraNa pratyaya thayo che. khyAte dRzye // 5-2-8 // khyAta - kriyA pratyakSa na hoya paNa te kriyA prasiddha hoya ane dazya - prayoga karanArathI joI zakAya evI hoya te pakSa kriyA jaNAvavA dhAtune "hastanI vibhakita nAM pratye lAge che. 473 - + + = = + + + 7 = aor faciDavI = siddharAje avantI nagarIne ghere ghA. gaH chUca maNiratta che-2-1 smRrthaka dhAturUpa upapada rahete chate, anadyatana bhUtakALamAM vartamAna dhAtune, "bhaviSyantI vibhakita" nA pratyaya lAge che. je yadi zabdano prayoga na hoya to. 28 muM = aravi ravApo zva zAthAmA=he sAdhu ! tamane yAda che svargamAM ApaNe rahetA hatA. vAMssanlAyA +) 5-2-10 || - mRtyeka dhAturUpa upapada rahete chate, anadyatana bhUtakALamAM vartamAna dhAtune, AkAMkSAnA viSayamAM " bhaviSyantI vibhakita ? nA pratya vikalpa lAge che. kSatti mitra ! mAreSa vazAmaka Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 ] siddhahema - bAlAvabodhinI avarAma vA, tatra naM majAma, munadi = he mitra ! tane yAda che ke kAzmIramAM ApaNe rahetA hatA, tyAM cokhA khAtA hatA. varU + cAmaQ = vacAma, mujJa +Ama = mozyAma, a + rajU + + ma = avasAna, e + mu + x + = + maTiM = amusahi. SHUT-stinike parokSa / pa-2-2 | cittabhrama vagere kAraNe pite kareluM hoya chatA bhulI javAyuM hoya, tathA jAte kareluM hoya chatAM chUpAvate hoya e artha jaNAte chate, anadyatana bhUtakALamAM vartamAna dhAtune "pakSA vibhakita - nA pratyaya lAge che. kuttoDaduM vi8 visTApa = huM suto hato tyAre vilApa karyo hoya. zis arNALo tAva, nAduM vAThi n kAma = te kAliMgadezamAM brAhmaNane mAyo ? nA huM kAlagadezamAM gayo ja nathI. rUda aa - vi + sTar + =vihAi. rUd - an + = kAma. pakSe | pa-2-22 che anadyatana bhUtakALamAM banela je banAva, tene prayoga karanAra kaI rIte joI zakato na hoya tevA arthamAM vartamAna dhAtune pakSA vibhakti nA pratyaya lAge che. dharma viza tIrtha: = tIrtha kara bhagavaMte dhamane upadeza Apyo. 2328 vitta = ti + pa = hirA. -AzvapujArataH ghara hRtinI ja che 1-2-3 . anadyatana bhUtakALane jaNAvavA mATe vaparAtA kriyApatnI sAthe je ha ane zAzva zabdano prayoga hoya athavA pAMca varSanA aMdaranuM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya- dvita yAda [ 57 pUchavAnuM hoya tyAre dhAtune hyastanI vibhakita nA ane parIkSA vibhakata nA pratyaya lAge che. ti ane, tti vAra = teNe A pramANe karyuM. azvat vAta, zAzvat vAra = teNe nitya karyuM. vimaracharayaM madhurama, viM kALu zve mathurAma = zuM tuM mathurAmAM gaye hato ? vikSite -2-14 je banAva anadyatana bhUtakAla - pakSa bhUtakAlanAM banelA banAvane parokSarUpe batAvavAnI IcchA na hoya, evA prasaMge anadyatana bhUtakAla rUpa pakSa bhUtakALane jaNAvavA dhAtune "hyusTanI vibha. ti' nA pratyaya lAge che. jisTa vAyuvaH = vAsudeve kharekhara kaMsane mAryo. vAghatanI pupss pa-2-/ je banAva adyatana bhUtakALane hoya, paraMtu tene parekSarUpe jaNAvavAnI IcchA na hoya te ane mULa kriyApadanI sAthe purA vagere avayavarUpa upapada hoya to dhAtune, anadyatana bhUtakAla hoya chatAM adyatanI vibhakita " nA pratyaya vikalpa lAge che. pakSe hrastanI vibhakti ane parakSA vibhaktinA pratyaya lAge che. mAnu chu gi chAtrAla = zuM ahi pahelA chAtro rahyA hatA. pa-hRta -avana, pakSA-pu, tavA mAphiTa rAva=tyAre rAdhava bo. -mAta, ramAze.. je ja vartamAna che pa-2-6 / anadyatana bhUtakALane bhuvanAra dhAtune sma ane purA vagere upapada heya te bhUtakAla heya chatAM "vartamAna vibhakita nA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pratyaya lAge che. zarU47 prat kRti = pudhitam = purohitane pUchayuM. gharavartIda purA chAtrA = pahelA ahiM chAtro rahetA hatA. athASSThTha va = vaNI - brahmacArI bobhe. pracha dhAtune "jhao [4-2-84] e sUtrathI pRSNa thayuM che. nau geo saMdrata che pa-2-27 che. nana avayavarUpa upapada hoya to pUchelA praznanA javAbarUpa bhUtakALane jaNAvanAra dhAtune, bhUtakAla hovA chatAM vartamAnA vibhakita nA pratyaya lAge che. mijA karaM catra ? he caitra ? te sAdaDI banAvI ! nanu ma ma = he caitra ! meM sAdaDI karIbhe huM karU chuM. vartamAnA jevI vartamAnA vibhakita thAya tema kahela hovAthI A viSayamAM "gAnA[ -2-20] e sUtrathI zatR ane Ana pravya lAge che. e jaNavavA sUtramAM data ema jaNAvela che. jemake - mijAvIH 8 == he caitra ! teM sAdaDI karI ! javAba - vaju suttama, mAM rUca = kArya karato mane je arthAta karU chuM. ra-khyo | pa-2-28 | na ane na avayavarUpa upapada hoya te, pUchelA praznanA javAba rUpa bhUtakALane jaNAvanAra dhAtune bhUtakAla hoya te paNa vartamAnA jevI "vartamAnA vibhakita" nA pratyaya lAge che. zivALI ruM ! he caitra ! teM sAdaDI banAvI. 7 vma mo =he! huM karato nathI ja guma mAM paraca-3varSa = huM nathI karI rahyo, e mane tuM je arthAt meM karI nathI. 7 mi mora! huM karuM mAM raca-nu akAun = sAdaDIne karatAM mane je arthAta huM karUM chuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - dvitIyapAda pa ] sati // 5-2-19 // vartamAnakAlane jaNAvanAra dhAtune, vartamAnakAlanA viSayamAM patamAnA visa , nA pratyayA lAge cha. 11. 2. asakaasU + tiv = asti = 2. 892 DupacI-kUraM [pac + zava + tiv] pacati = riyA rAdhe che 1717. bhakSaNa - mAsaM na [bhakSa + Nic + zava + tiva] bhakSayati = te bhAMsa mAtA nathI. 1104 iMka-ihA [ adhi + i + mahe ] = ihAdhImahe = ame mahilAme chIsa. 5. SThAM-sthA + zava + anti = tiSTha + a (zava) + anti = tiSThanti parvatAH = 5'to sthi2 che. zatrAnazAveSyati tu sasyau // 5-2-20 // vartamAnakAlane jaNAvanAre dhAtune, vartamAnakAlanA viSayamAM za" ane " anaza" pratyaya lAge che. tathA bhaviSyakAlanA viSayamAM sva sahita zata ane AnA pratyaya lAge che arthAta "zya bhane 'syAna, pratyaya lAge che. 1062 yAMk-yAtIti = yA + zatR + si = yAn = rai chato. 1105. zI -zete iti zI + Anaz + si = zayAnaH = sUto to yAsyatIti = yA + sya + zatR + si = yAsyan = ve snaa| zayite iti zI+ i + sya + m + Anaz = zayiSyamANaH = ve sUnA. zarI bhA 2 strIliMgamA pratyaya tha.5 me bhare che. zayiSma NaH tyAM" ato0 [4-4-114]" ye sUtrathA bhU sAgama thayo. cha. "stAdya0 [4.432]" me sUtrathA 6 merAya che. tau mAGayAkrozeSu // 5-2-21 // vatamAnakAla tathA bIjA paNa kAlamAM mAThuM rUpa upapada heya te Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ] siddhahema - bAlAvabe:dhinI 6. AkreAzanA viSayamAM dhAtune ' zatru " ane "Anaz'pratyaya lAge che. mA vaSar grupo jJAti = na rAMdhatA, luccA jANaze. mA~ pacamAnaH asau martukAmaH = na. rAMdhatA, maravAnI IcchAvALA che. arthAt maranArA che. nA veze lamuH || 1-2-22 // * vartamAnakAlanA viSayamAM vidh dhAtune ( kavasu ' * pratyaya lAge 2006 vivjha -vaitIti = viT + vastu + sa = vik + vasU + F = vidvAntaa fvadvAna ; vighna = tattvane jANatA paMDita vastu pratyayamAM kakAra kitsAka mATe che * ukAra strIliMgamAM adhAtU0 [ 2-4-6 ] " e sUtrathI DhI tathA puliMgamAM RduditaH [ -4-70 ] " e sUtrathI n antAgama mATe che, ane vidvAna tyAM " phIrgha [-4-46 ] " e sUtrathI si nA lApa thAya che. viduSI 66 = paDitA. pUGacanaH zAnaH || 1-2-23 || vartamAnakAlanA viSayamAM pUx ane yaj dhAtune, kartA aCmAM * zAna " pratyaya lAge che. 600 pUr - paryaMte rUtipU + v + zAna + si = vamAnaH = pavitra karanAra - vAyu. 216. cA~ - yajJIti = cak + rAj + jJAna + sa = yajJamAnaH = yajamAna. vayaH zatti-zIhaM || 1-2-24 || vartamAnakAlanA viSayamAM dhAtune, umara, zakita ane zIla a jaNAtA hoya te| ' zAna" pratyaya lAge che. 326. vastuM - triyaM T=7mAnAH = [g + cAna ] = strI pAse janArAo. 98. arA-sam + ac + AT + Ana + kAr = samannAnA = sArI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - dvitIyapAda [ 61 rIte khAnArA. rU21. tripAna nidrAnA =bIjAne nindavAnA svabhAvavALA. "mi[ 4-2-206 ] ?' e sUtrathI gacchu thayo. dhAri DatRza ! -2-25 che sukhapUrvaka sAdhI zakAya evA arthamAM dArU ane I dhAtune, vartamAnakAlanAM viSayamAM "atu" pratyaya lAge che. 887. T$ + marI + va = pAcana mAtra 6 = AcArAMga sUtrane sukha pUrvaka dhAraNa karato. 2104. rU = baMdha + $ + arUra + Na = adhIvana dramagsfm =dumapuSpIya nAmanA dazavaikAlikanA prathama adhyayanane sukha pUrvaka bhaNato. mu-draSa-nDa sari-rAtra-tule che -ra-radda | vartamAnakAlanA viSayamAM su, dvid ane ahuM dhAtune, anukrame satri - yajamAna, zatru ane stutyarUpa kartA arthamAM "a " pratyaya lAge che. 2286. kuMga - rara suvataH = [; + [ + atR + ] = badhA yajamAne che 2226. gi - vIra pin = [fNa + a ] = cera TheSa karanAra. 164 adde - pUnAm ardana = [ marda + atRga ] = pUjAne - stutine yeya che. nyataH = yajJa karanAra, kvin = cora, vana = arihaMta. suna - -sApu ! -2-27 che. vartamAnakAlanA viSayamAM zIla - svabhAva, dharma - kulAcAra ane sAdhu - sArU evo artha jaNAte chate dhAtune "tUna? pratyaya lAge che. 888 Tu - $ + = + f = vArtA loTama = svabhAvane lIdhe sAdaDI karanAra. 230. muE, 14 muM - vadhumUai Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] siddhahema - bAlAvabeAdhino muNDayitAH zrAviSTha'yanAH = zrAviSThAyana gotranA leAkeA potAnA sa dharmane anusarAne parosI strInA bhastaune bhuMDAve che. gantAM khelaH = bhela 12naare| sA3 vyAse che. bhrAjyalaMkug-nirAkrag-bhU-sahi-ruci - vRti- vRdhi - cari prajanA - patrapa iSNuH / / 5-2-28 // vartamAnakAlanA viSayamAM bhAj vagere dhAtune, zIla, dhama ane sAdhu35 artha bhagAte chate' pratyaya lAge che. 661. bhrAji - bhrAjate iti = bhrAj + iSNu + si = bhrAjiSNuH = svabhAvathI, khuladharma thI mane sArI rIte zobhanAze. 888. DukuMg=alaM karAtIti = alaGkariSNuH=asaMta dhanAro nirAkarAtIti= nirAkariSNuH = niza42 42naare| 1. bhU-bhavatIti = bhaviSNuH =thnaa| 990 pati - sahate iti = sahiSNuH = sahana 42nAre. 938. ruci rocate iti = rociSNuH = 3thivA 955 vRtUG = vartate iti = vartiSNuH =pata naa| 957 vRdhUG - vardhate iti vardhiSNuH = vdhnaare| 410 cara caratIti = cariSNuH = ya2nAze. 1265 janaici = prajAyate iti = prajaniSNuH = utyanna thanA. 762 pauSi - apatrapate iti = apatrapiSNuH = zarabhavAo. - udaH paci - pati-padi - madeH // 5-2-29 // vartamAnakAlanA viSayamAM ud upasaga` siMha par vagere dhAtune zAsAhi3Sa artha lagAte chate atyaya lAge che. 892 DupacaS - utpacatIti = utpaciSNuH = zaMdhanAroM, pIDA 2nAro. 962_patlu = utpatatIti = utpatiSNuH = nAre. 1257 padic = utpadyate iti = utpadiSNuH = utynnthnaa| 723 maduG - unmAdyatIti - unmadiSNuH = unbhA6 42nAro. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhU- jeH SNuk / / 5-2-30 // vartamAnakAlanA viSayamAM bhU ane ja dhAtune, zIlAdirUpa atha jAte chate zuka ' atyaya lAge che. 1 bhU - bhavatIti bhU + SNuk + si= bhUSNuH = thanAro. 8 jiM - athatIti = jiSNuH : jaya pAmanArA. = sthA-lA-glA - paci - parimRji kSe -stu // 5-2-31 // = vata mAnakAlanA viSayamAM sthA vagere thAtune zIlAdi atha jaNAte chate 'snu' pratyaya lAge che. 5 SThAM - tiSThatIti = sthA + snu + si = sthAsnuH sthira rhenaa| 31 glai - glAyatIti glAsnuH sAni paamnaa| 32 mlai mlAyatIti = bhlAsnuH = bhyAna thnaare|. 892 dupacIMSa - pacatIti pac + snu = pak raaNdhnaa|. 1097 mRjauk + SNu = pakSNuH = parimASTa iti = pari + mRj + snu = pari + mArk + SNu = parimANuH sAIsunAro 10 kSi kSayatIti = kSeSNuH = kSINa thanAra. = 2 = pAMcamA adhyAya - dvitIyapAda 63 = trasi - gRdhi - dhRSi - kSipaH vanuH / / 5-2-32 // vata'mAnakAlanA viSayamAM vas vagere dhAtune, zIlAdi atha` jAte chate ' hunu ? atyaya lAge che. 1971 trasaic - trasyatIti tras + knu' + si = trasnuH = bhIDa 1187 gRdhUc - gRdhyatIti : gRdhnuH = lAsayu. 1312 JidhRSAd = dhRNotIti = dhRSNuH = zarabha 1317 kSipat kSipatIti kSipnuH = unAro. kSupnu tyAM kSumnA0 [ 2-3-96] " me sUtrathI na to khuna thyo. Z san-bhikSA-''zaMseruH / / 5-2-33 // - - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vartamAnakAlanAM viSayamAM sana pratyayAna dhAtu, bhikSa dhAtu ane A upasarga sahita saMsa dhAtune, zIlAdi artha jate chate "u" pratyaya lAge che. 786 -huDhamay - pumirachati=sTam + rana + 3 = Dhig + +3+ ra = Dhag = lAbha IcchanAre. 880 mithika - mitte ta = mikSu = bhikhArI. 8rU sADA TUlsa - mArA ni = bArAkuDa=Ichuka. Tiva tyAM "ma-45o [ 4-2-22 ] ?' e sUtrathI sana pratyaya para chatAM A na I thayo ane dirbhAva na thayo. vinitUra che -2-34 vartamAnakAlanA viSayamAM vid ane I dhAtune zIlAdi arthamAM u pratyayAta "nipAtana thAya che. 2022 vira --rAtra = vindra = vidvAna. 421 panna - uTu4 = = Icchuka. "mi. [4-2-206] ?' e sUtrathI InuM IcchA thAya che. -varAra che -ra-rUra vartamAnakAlanA viSayamAM zu ane vandra dhAtune, zIlAdi artha jate chate Asa pratyaya lAge che. jarUra 2 - vizIrthane, vidyuta ni = fa + pha + 9 + vi=virAja nAzavaMta, 72 vate ruti =vA = vaMdana karanAra rAdhe-Ni-- 4 / 1-2-36 IP vartamAnakAlanA viSayamAM dA rUpa dhAtu tathA dhe, si, zad ane sad dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate kesa " pratyaya lAge che. 1138 dudAMgk , 604 deM, 7 dAM, 1148 doca, 1070 rAMva, ra6 - rAta, ratha, ati, ti, rAti, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - dvitIyapAda [ kRSa dAyati ityevaM zIlaM basya saH = dA + ru+si = dAruH = hAtA, hayAlu, hAtA, nAza ku1nAro, apanA ro. 28 veM - dhayatIti = dhAruH = dhAvanArero, duussyiinaare| ane sAI naare| . 1287 SigT - sinotIti seruH = bhaaNdhnaa|. 967 zadalaM - zIyate iti = zad + ru = zadraH = utsAhIna, 966 SalaM - sIdatIti sadduH = utsAha hIna, " zrauti0 [ 4-2-108 ] " se sUtrathI hA na sthAne ya, zak ne sthAne zIya ane sad ne sthAne sId Adeza thAya che. zID-zraddhA-nidrA-tandrA - dayi - pati- gRhi - spRherAluH / / 5-2-37 // = vartamAnakAlanA viSayamAM zIph vagere dhAtune, zIlAdi atha jaNAte 'chate 'mAsu' atthaya lAge che. 1105 zIGk - zete iti = zI +Alu+si=zayAluH = ANasu. 1139 dudhAMg= zraddadhAnItyevaM zIlaH = zrad + dhA + Alu zraddhAluH = zraddhAvA. 1066 drAMka - nitarAM drAti iti ni + drA + Alu = nidrAluH any, Gagel, aia - agi - acgianfa = argig: udhaNuzI 604 deMD - dayate iti = dayAluH = ghyAvA. 962 patla - patayatIti = patayAluH pyaasnaare| 1939 gRhaNi gRhayate iti = gRhayAluH = grahaNa karanA. 1928 spRhaN - spRhayatIti = spRhayAluH spRhA karanArA. Gau sAsahi - bAvahi- cAcali - pApatiH / / 5-2-38 / / vartamAnakAlanA viSayamAM yak pratyayAnta evA sah, vah, cak ane pat dhAtu, zIlAdi arthamAM kI pratyayAnta evA anukrame - = S = Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] siddhahema - khAlAvAdhinI sAsahi, vAvaDi, thAyasi mane yApati 3ye 'niyatana' thAya che. 990 pahiM - sAsahyate iti sAsahi: = puna sahana aznAro. 996 vahIM - vAvahyate iti vAvahiH = vAraMvAra vahana nAro. 972 cala - cAcasyate iti cAcaliH = bhuma yAsanA. 962 pala-panIpatyate iti = pApatiH = vAraMvAra yAsanAze. 'panI' tyAM vaJcaH0 [ 4-1-50 ] " sUtrayI nI Agama thayo che. satri- cakri dadhi- jajJi - nemiH // 5-2-39 // = vartamAnakAlanA viSayamAM su vagere dhAtu, zIlAdi aM jAte chate DI pratyayAnta evA nam dhAtune cheDIne dvirbhAvane pAmela anukrame sastri, yadi, idhi, na yAne nebhi 3ye 'nipAtana' thAya che. 25 suM - saratIti = sR + sR + i = sasR + i + si sastriH vAraMvAra saraunAroM. 888 DakuMg - karotIti = kRkR + i = cakri + si = cakriH mukha 42nAro. 1139 dudhAMgk - dadhAtIti dhAdhA + i dadhA + i=dadhiH = zubha dhAraNa 2.2 28 - dhayatIti = dhAdhA + i = dadhA + i = dadhiH = 1540 jJAMza - jAnAtIti =arat + g = afg: nAre. 1265 janaici - jAyate iti = janjan + i jajJiH : = vAraMvAra nmanAro. 388 NamaM-namatIti = nemiH = atizaya namra = dudha pInAro = ghaNuM jANa = 66 - = - = zR-kama-gama-hana-vRSa-bhU-stha ukaNU / / 5-2-40 // vartamAnakAlanA viSayamAM = vagere dhAtune, zIlAdi atha jaNAta chate ' 35y ' pratyaya lAge . 1531 zRz - zRNAtIti + ukaN + si = zArukaH = nAza nA!. 789 kamUG - kAma yate iti = kAmukaH = abhI. 396 gamlaM - gacchatIti -gAmukaH = /nAre. AgAmukaH = bhAvanA. 1100 hanaMk hantIti - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya * dvitIyapAda [ 17 - huganAza. 520 = ukaN = 1= - han + ukaN = ghAt + ukaN = ghAtukaH vRSU - varSatIti = varSukaH bhetra 1 bhU - bhavatIti - bhU + bhav + ukaN = bhAvukaH lAvu 5 STAM - tiSThatIti - sthAy + ukaN = sthAyukaH = zAzvat "JNiti [ 4-3-50 ] " ye sUtrathI hI thardha amarano yA thayo "pati0 [4-3-100] " e sUtrathI has te dhAt Adeza thayA. sthA dhAtunA akAra 46 ataH [ 4-3-53 ] " me sutrathA bhai thayo che. = lapa-pata-padaH // 5-3-41 // = vartamAnakAlanA viSayamAM lakh vathere dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate ' jhuN' pratyaya sAge che, 927 laSI - abhilaSatIti abhi + lag + ukaN + si = abhilASukaH = abhilASA nAro. 962 palla - prapatIti = prapAtukaH = paDanAro. 1257 pardiv - upapadyate iti upapAdukraH =pekSa banA. nara athavA hevA va = bhUSA - krodhArtha-ju-sR-gRdhi-jvala - zucavA'naH / / 5-2-42 11 = vartamAnakAlanA viSayamAM bhUSAka dhAtuo, tathA " vagere dhAtune zIlAdi a jAte te ke ana ' pratyaya lAge che. 1756 bhUSaNa - sUSayatIti bhUS + ana + si= bhUSaNaH zobhanAye. 947 zubhi - zobhate iti = zobhanaH = sholnaare|. 1984 kudhec - krudhyatIti = krodhanaH = zeSa 42nAre 1191 kupac - kupyatIti = kupanaH jhopa u2nAre! sautra - juM javatIti vegathI bnaa|. 25 sa - saratIti-saraNaH = saraGanAze. 1187 gRghac - gRdhyatIti = ganaH = sAlasu. = javanaH S S Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] sima - mAsAvamAdhinI 960 jvala - jvalatIti = jvalanaH = diipnaare|. 99 zuca - zocatIti = zocanaH =zA 2naare|. 927 laSI-abhilaSatIti = abhilaSaNaH = alilASA naa2|. 962 patla-patatIti = patanaH = 54naa2|. 1257 padica - padyate iti = padanaH arthasya = matha ne paabhnaare|. . cAla-zabdArthAdakarmakAt // 5-2-43 // vartamAnakAlanA viSayamAM cAlavuM evA arthavALA tathA zabdaavAja karavo evA arthavALA akamaka dhAtuone, zIlAdi artha 4Ate chate 'mana' pratyaya lAge cha.972 cala - calatIticalanaH = yAsanA2.1085 ruka = rautIti = rava + ana +si = ravaNaH = maasnaa|. savA 42nArI. i-Gito vyaanAdyantAt / / 5-2-44 // vartamAnakAlanA viSayamAM AdimAM tathA antamAM vyaMjanavALA evA ita ane hindu evA akarmaka dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate mana' pratyaya lAge cha. 742 spadhi-spardhate iti-spardhana:25rdhA 42 nA2. 955 vRtUGa - vartate iti = vartanaH = 299 4991-vatana. na NiGa-ya-mUda-dIpa-dIkSaH // 5-2-45 // vartamAnakAlanA viSayamAM Dui pratyayAta dhAtu, yakArAnta dhAtu, tathA sUda, dI5 ane dIae dhAtune, zIlAdine artha jaNAte te 'mana' pratyaya sAgata nathI. 1 bhU - bhAvayatIti-bhU+NiG + tR + si = bhAvay + i + tA + si = bhAvayitA = paamnaa|. 803 kSmAyeG - kSmAyate iti = kSmAyitA = pnaa2| 736 di - sUdate iti = sUditA = |pAmanA2.. 1266 dIpaici Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - dvitAyapAda [ 69 - dIpyate iti = dIpitA = naa2|. 881 dIkSi - dIkSate iti = dIkSitA = dIkSA senA2. drama-kramo yaGaH // 5-2-45 // vartamAnakAlanA viSayamAM ya pratyayAnta evA dram ane kam dhAtune zAha 20 te chate 'mana' pratyaya lAge cha. 393 drama - drandramyate = dram + yaG = dramadram + ya + ana = drandram + ana + si = drandramanaH = qi yaalnaa|. 385 kramU - cakramyate iti = caMkramaNaH = 12nAre. "murato0 [4-1-52]" sUtrathI mu antAgama thAya che. yaji-japi-daMzi-vadAdUkaH / / 5-2-47 // vartamAnakAlanA viSayamAM ya pratyayAna evA yajuM vagere ghAtune zAhi ma 4Ate chate 'a' pratyaya lAge che. bhRzaM punaH panarvA yajatItyevaM zIlaH -991 yajIM- yaja + ya yajayaja + ya + Uka = yAyaj + Uka + si = yAyajUkaH = vAravAra athavA muma pUla 42nArI. 338 japa-bhRzaM punaH punarvA jayatIti - japa + ya = japajap + ya + Uk = jajap + ya + Uk = ja + m + jap + ya+Uk + si-jaJjap + Uk + si-jaJjapukaH = vAravAra athavA muma 45 42nArI. 496 daMza - bhRzaM punaH punarvA dazatIti = daz + yaG = dazadaza + ya + Uk = dadaz + ya + Uk = da + m + daza + Uk + si = dandazUkaH = vAravAra athavA muma ma henaa|-sp'. 998 vadabhRzaM punaH punarvA vadatIti = vad + yaG = vadvad + ya + Uk = vAvad + Uk + si = vAvadUkaH = vAravAra athavA musa 05753 42naa2| vAya. 45 aneza yAtune "japa-jabha [4-1-52]" e sUtrathI 5 antAgama thayuM che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] sima - pAsAvamAdhinA jAguH / / 5-2-48 / / - vartamAnakAlanA viSayamAM jAgR dhAtune, zIlAdi artha jaNane chate 'a' pratyaya lAge che. 1093 jAgRk - jAgartIti = jAgR + Uk + si. = jAgarUkaH = nAre, sAvayeta 29-2 / . zamaSTakAd dhina / / 5-2-49 / / vartamAnakAlanA viSayamAM zam vagere dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate 'ghina' pratyaya lAge cha. 1230 zamUca- zAmyatIti = zam + ghinaNa + si = zamI = zAMtivANI, bhuni. 1231 damUc - dAmyatIti = damI = bhana 43nA. muni. 1232 tamUca - tAmyatIti-tamI-mAkSA raamnaa|. 1233 zramUc-zrAmyatIti = zramI = zrama 42 naa2|. 1234 bhramUca - bhrAmyatIti = bhramA = bhrama 42nArI. 1235 kSamauc - kSAmyatIti = kSamI =kSamA 42nA2. 1236 madaica = pramAdyatIti = pramAdIpramAhI-20 1237 klamUc - klAmyatIti = klamI = kSIra thnaa|. . yuja-bhuja-bhaja-tyaja-raJja-dviSa-duSa-draha-duhA-'bhyAhanaH // 5-2-50 // vartamAnakAlanA viSayamAM akarmaka evA yuja vagere dhAtune, zI artha: kati chate 'vinam ' pratyaya dAne cha. 1254 yujic, 1476 yujUMpI - yujyate, yunakti iti = guj+dhinaN + si = yog + ina = yogin - yogI-yobhI. 1487 bhujaMpa, 1351 bhujot - bhunakti. bhuGkte, bhujatIti = bhuja + in = bhogI = bhogA, pAla, nana2nAro, is 42nAro. 895 bhajI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - dvitIyapAda [ 71 - bhajate iti = bhaj + in = bhAga + in = bhAgI-sevA 42nAro. seva4. 172 vyajaM - tyajatIti = tyAgI = tyA0. 896 rajIM1282 rIca - rajati, rajyate = rAgIbhI. 1126 dviSIMka - dveSTi iti = dveSI = dveSa 42nAro. 1209 duSaMc - duSyatIti = doSI = ho5 42nAro. 1239 hauca - drAtIti = drohI = toDa 42nArI. 1127 duhIka - dogdhi iti - dohI = honA. 1100 hanaM - abhyAhantIti = abhyAghAtI = sAme nAro. "Niti ghAta [4.3-100]" se sUtrathA hun no dhAt Adeza thaye che. AGaH krIDa-muSaH // 5-2-51 / / vartamAnakAlanA viSayamAM A upasarga sahita krIDu ane mun dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate "vina pratyaya lAge che. 243 krIr3a - AkrIDatIti = A + krID+ghinaN = AkrIDI = 3/31 42nArI. 513 muSa, 1563 muSaz - AmoSati, AmuSNAtIti = AmoSI = yorI 42nAro. prAca yama-zasaH // 5-2-52 // . vartamAnakAlanA viSayamAM A ane pra upasaga sahita yama ane yas dhAtune, zIlAdi artha jaNane chate "vina pratyaya lAge cha. 386 yamU-prayacchatIti =prayAmI = saMyamI. AyacchatIti = prayAmI sAMbhu nAze. 1222 yasUca -prayasyatIti = prayAsI = AyAsyatIti = AyAsI = AyAsa 42nAro. " jiNati [4-3-50.]." se sUtrathA sana sA thye| che. matha-lapaH // 5-2-53 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara ) siddhhema - bAlAvabeAdhinI vamAnakAlanA viSayamAM pra upasa` sahita madh ane lap dhAtune zIlAdi arthAM jaNAte chate ' ghinag ' pratyaya lAge che. 661 mathe -pramathIti = pramAthI = valAvanAra. 336 4pa--trapatIti mahApI = pralApa karanAre, vetra koH / / p-2-14 / / vartamAnakAlanA viSayamAM vi ane pra upasaga` sahita 6 dhAtune, zIlAdi artha jaNAte te ' ghanaz' pratyaya lAge che. 22 x vidravIti - vidrAvI = gati karanArA. prAcI = gati karanArA. = vi--paritrAt sarveH // 1-2-15 , vartamAnakAlanA viSayamAM vi, pari ane pra upasaga sahita s dhAtune, zIlAdi a`jAte chate ghinaNa ' pratyaya lAge che. 20 chuM- vijJatIti visArI=vizeSa gati karanAre. saraNIti paritApI = phelAvanArA. prasaratIti = prasArI = phelAvanArA. = samaya vRdvai--vare | p-2-16 // vamAnakAlanA viSayamAM sam upasa sahita pRc ane var dhAtune, zIlAdi atha' jAte te ' ghinaz " pratyaya lAge che. 482 pRat - sAvRtti kRti = sam + pRz += = sam + vRH + kn = sapa% + = + fa samparkin = samparkI saMpaka rAkhanArA. 2014 svara-sajJavatIti=rasavI krodhavALA. = = * sunaH || 1-2-17 // samme vartamAnakAlanA viSayamAM sam ane vi upasarga sahita sar Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - prathamapAda [ 73 dhAtune, zAAmi te te 'dhana' pratyaya lAge che. 1349 sRjat - saMjatIti = sam + sRj + in = saMsarga + in = saMsargI= saMsaga vANI. visRjatAti= visarga + in = visargo = visarjana karanAre. sam-pari-vyanu-prAd vadaH // 5-2-58 // vartamAnakAlanA viSayamAM sama, pari, vi, anu ane pra upasarga sahita va6 dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate "vinaNa pratyaya lAge cha. 998 vada - saMghadatIti = saMvAdI = savA 12nArI. parivadatoti = parivAdI = ni. vivadatIti = vivAdI-vivAha 42naare|. anuvadatIti = anuvAdI = anuvAda 42 // 2 / . pravadatIti = pravAdI = pravAha 42naare|. . vervica-kattha sambha-kaSa-kasa-lasa-hanaH // 5-2-59 // vartamAnakAlanA viSayamAM vi upasarga sahita vica vagere dhAtune, zIsA artha te chate 'dhina' pratyaya lAge che. 1475 vicaMpI - vivinakti iti = vi + vic + in : vivik + in = vivekI = vivevAkA 719 katthi - vikanyate iti = . vikatthI = Cies. 951 sambhUG - visrambhate iti-visrammI = vizvAsa 42naa|. 507 kaSa - vikaSatIti = vikArI hiMsA 42naare|. 987 kasa - bikasatIti = vika sI = visa 42nA. 543 lasa - vilasatIti = vilAsI = vilAsa 42naare| 110 hanaka - vihantIti = vi + han + in-vi + ghAt + in + si = vighAtin = vighAtI = vidhAta 42naare|. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " s ] siddhahema - bAlAvabadhinI thaviDameSaH || 1-2-60 + ' ' vartamAnakAlanA viSayamAM vi, apa, ane abhi upasarga pUrvakanA lavuM dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate "dinaNa pratyaya lAge che. 227 Dho-varAtatti = visTAvI = vizeSa abhilASa karanAre. vastrapati =AdA = kharAba IcchA karanAre. mitratIti = miDhAvI = abhilASa karanAra. sATuM vAta che 1-2-6 . vartamAnakAlanA viSayamAM sama ane pra upasarga sahita vansa dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate "niNa" pratyaya lAge che. 162 vasa - saMgharatIti = saMvAsI = sAthe rahevAra. pravIti = pravAsI = pravAsa karanAre. * samayapAma-rAmezvara | pa-ra-dUra vartamAnakAlanA viSayamAM sama, ati, abhi ane vyabhi upasarga sahita carU dhAtune, zIlAdi artha jaNAte chate "vinaNa pratyaya lAge che ka20 ghara-tazatari = laMca =sAthe cAlanAra. ativarnara tannA AcAramAM doSa karanAre. mitratIti = kamivAra = viSedha karanAre. miraratIti = kamirAta - vyabhicArI. sAsu vAr : | pa-2-darU | vartamAnakAlanA viSayamAM sama, anu. vi ane ava upasI sahita rUdhdha dhAtune zIlAdi artha jaNAte chate niNa" pratyaya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - dvitIyapAda 75 sAge the. 1473 rudhUpI - saMruNaddhi iti = saMrodhI = 2052 3 dhnaa|. anuruddhi iti =anurodhI-manurodha 42naa| viruNaddhi iti = virodhI = vizeSa 42nA. avaruNaddhi iti = avarodhI = 2avarodha 42naare|. ___ vedahaH // 5-2-64 // vatamAnakAlanA viSayamAM vi upasarga sahita dahU dhAtune, zIlAdi anAte chate dhina' pratyaya lAge che. 552 daha-vidahatIti = vi + dah + in + si = vidahin = vidAhI = padhAre pAta 42naa|. maNatarIyo. . paravi -muhazca // 5-2-65 // pari upasarga sahita zyanta evA div dhAtu. devuM , muhu ane dahu dhAtune, vartamAnakAlanA arthamAM zIlAdi artha jaNute chate 'ghina' pratyaya lAge che. 1144 divUc , 817 devRG - paridevayate, paridevate vA iti = pari + deva * in + si = paridevI = meha 42nA21. 1238 muhauca - parimAnIM tapari. mohI = moDa paamnaa| 552 dahaM - paridahatIti = paridAhI - dAha karanAre. kSipa-raTaH / / 5-2-66 // vartamAnakAlanA viSayamAM pari upasarga sahita kSi, ane raTa dhAtune, zAma sAta chate 'dhina' pratyaya lAge che. 1158 kSipaMca , 1317 kSipIta - parikSipyati, parilipati iti = parikSepI = yA naa2|. 211 raTa-pariraTatIti = parirATI 52 pAunArI.. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 ] silema - dApodhinI - vAdezva NakaH / / 5-2-67 // . vartamAnakAlanA vidhyamAM pari upasarga sahita zyanta evA va6 dhAtune tathA kSi, ane rat dhAtune zIlAdi arthamAM "Naka" pratyaya sAro cha. 998 vada - parivAdayatIti = parivad + Naka + si =parivAdakA=niM64 parikSipyati, parikSipatIti-parikSipakaH = yAre mAthA 34naa|. pariraTatIti = parirATakaH = 12 pADanAro. ninda-hiMsa-kliza-khAda-vinAzi-vyAbhASA-'sUyA 'nekasvarAt // 5-2-68 // vartamAnakAlanA viSayamAM nindra vagere dhAtune, zIlAdi arthamAM 47pratyaya lAge cha. 311 Nidu - nindatIti = nindakaH = niMdA 42naare|, 1494 hisup - hinastIti = hiMsakaH = hiMsA 42naare|. 1276 klizic , 1557 klizoz-klizyati, kliznAtIti = klezakaH = 42naa2|. 294 khAda - khAdatIti = khAdakaH = maanaa2|. 1202 nazauca - vinAzayati iti = vinAzakaH = vinAza naa2|. 832 bhASi - vyAbhASate iti = vyAbhASakaH = vi36 maasnaa|. 1221 asUca - asUyate iti = asUyakaH = asUyA 2naare|. 1094 cakAsak - cakAstIti = cakAsakaH = shaamnaa| upasagAt deva-devi-krazaH // 5-2-69 // . vartamAnakAlanA vidhyamAM upasargathI para rahela de, yanta evo divya tathA kutha dhAtune zIlAdi arthamAM "Naka pratyaya lAge che. 817 devRG - Adevate iti = AdevakaH = [331 42nArI. 1144 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMyo adhyAya - dvitIyacAha [ 77 divUc - paridevathatIti = paridevakaH = hrnaa| 986 kuzaM AkrozakaH : = Adeza karanArA. AkrozatIti vRr3a - mikSi- luNTi-jalpi- kuTTAt TAkaH // 5-2-70 / / S = vartamAnakAlanA viSayamAM bRh vagere dhAtune, zIlAdi atha'mAM TAI' pratyaya lAge che. 1567 vRGzU - vRNIte iti = vR + 213 + fa = a119: = A93, faradi. acim + 3i + fa varAko = seviThThA, hAsI jiyArI. 880 bhikSa - bhikSayatIti bhikSAkaH = likSas, limArI 207 luTu - luNTatIti luNTAkaH luTAro 337 jalpa - jalpatIti = jalpokaH = vita DAvAhI. 1598 kuTTaN - kuTTayatIti = kuTTAkaH = phUTanArA. TakAra strIliMgamAM DI karavA mATe che. niMha, prAt sU jorin // 5-2-71 // = = = vartamAnakAlanA viSayamAM pra upasa* sahita su ane jU dhAtune, zAsAhi arthamA 'chan' pratyaya lAge che. 1907 SUGauka - prasUte iti = pra + su + in + si = pra + sav + in + si= prasavI = 4nbha ApanA2. 596 juMG-javatIti - prasnavI = vegathA yAMsanAza jI-ha- kSi- vizri - paribhU - vamA - 'bhyamavyathaH // 5-2-72 // vartamAnakAsanA viSayamAM ji vagere dhAtune, zIlAdi arthAMmAM 'n' pratyayA . 8. jiM - jayatIti = ayI = 045 puranAra. 1075 iMNk. - atyeti iti = atyayI = nulabha ku2nAze. 1466 hat - Adriyate iti = AdarI = Aha2 32nA2. 10 kSi - kSayatIti = kSayI = kSayavANI. 883 zrig - vizravatIti = Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] siddhaDebha bhAsAvayodhinI vidhayI = sevA uznAze 1 bhU - paribhavatIti = paribhavI paribhava nArI 969 TuvamU - bamatoti =vamI = vabhana urenaare|. 392 ama abhyamatIti = abhyamI = sAme nAro. 1002 vyathiS - na vyathate iti = avyathI = vyapA nahiM uranAre.. sR ghasyado marakU // 5-2-73 // vata"mAnakAlanA viSayamAM sR, dhasa ane ad dhAtune, zIlAdinA artha'bhAM 'bha25 ' pratyayaM lAge che. 25 suM - saratoti = smaraH = srnaa| 544 ghaslaM ghastIti = ghasmaraH = mAnAro. 2059 ardaka - attIti = ajharaH = mAnA.. bhaJji - bhAsi-bhido ghuraH / / 5-2-74 // C - = vartamAnakAlanA viSayamAM bha, bhAr ane mid dhAtune, zIlAdi arthamA 'dhur' pratyaya lAge che. 1486 bhaJjap - bhanakti iti bhaGguram nAza pAbhanAi. 846 bhAsi bhAsate iti bhAsuraH to - - S tejasvI 944 jimidAG. 1180 JimadAca - medate medyatAMti meduram = piMta. veti- cchida midaH kit / / 5-2-75 / / vartamAnakAlanA viSayamAM, bid, chind ane bhi dhAtune, zIlAdinA arthabhAMti / dhur - 'ghuraDU' atyaya lAge che. 1099 vidak -vettIti = viduraH=gnaeNuMnAra, vidu2. 1478 chipI - chinasati fagt. = chiduraH = chehanA2. 1477 bhidUMgI = bhinatIrti = meduraH = fu mehanAra. miyo ru-ruka - lukam / / '5-2-76 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - dvitIyapAda J vartamAna adanA viSayabhAM li dhAtune, zIsAhi artha mAM '3, 33' ane 'suI' atyayo sAge che. 1932 trirbhIkU - vimetIti bhAruH, bhIrukaH, bhIlukaH = bhIDa. sR- jINa - nazaH davaram // 5-2-77 // vatamAnakAlanA viSayamAM su, ji Nu ane naz dhAtune, zIlAdinA arthabhAMti bhess| 'Tva2yU' atyaya lAge che. 25 sR-saratIti 6 == | sRtvaraH = yAtanAze. sRtvarI = yAsanArI 8 jiM - jayatIti jitvaraH = kRtanAza. jitvarI = tanArI. 1075 I0- eti iti = itvaraH, itvarI = nAzavaMta 1202 nazauc nazyatIti = nazvaraH = nAza pAbhanAza. smyajasa - hiMsa-dIpa- kampa-kama-namo-raH / / 5-2-79 // 78 gatvaraH / / 5-2-78 // vamAnakAlanA viSayamAM gama dhAtune vap pratyaya lAgatA zIlAdinA artha mAM gavara e pramANe AnapAnana" thAya che rU6 gamlaM - gacchatIti = gatvaraH = gati :2nAra gavarI = gati nArI. = = vata...mAnakAlanA viSayamAM smi vagere dha!tune, zIlAdinA viSayamAM 6 2' pratyayaM lAge che 587 miG - smayate iti = smi + ra + si ( am ) = smeram = visita 1223 jasUc sa asyatIti = ajasram = sAtatya. 1494 hisup - hinastIti = hiMsraH 1144 dI pUc- dIpyate iti = dIpaH chIpanAra. 757 kapu - kampate iti = kampraH = apanAra = 789 kamUG - kAmayate iti = ka.mraH = kuMpanAra 388 NamaM - namatIti namraH = nabhanAra. = Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] sima - mAsAvamAdhinA tRSi-dhRpi-svapo najiGa // 5-2-80 // vartamAnakAlanA viSayamAM tR vagere dhAtune, zIlAdinA arthamAM 'ains ' pratyaya lAge cha. 1212 bhitRSac , - tRSyatIti = tRSa+najiG-tRSNak = tRvANI. 1312 nidhRSATa - dhRSNAti iti = dhRSNak = dhRSTa. 1088 bhiSvak - svapIti iti = svapnak = su 2hnaa| svapnajau = me sudha nA. stheza bhAsa-pisa-kaso varaH // 5-2-81 // vartamAnakAlanA viSayamAM sthA vagere dhAtune zIlAdinA arthamAM 12.tyaya lAge che. 5 SThAM - tiSThanIti = sthA + vara = sthAvaraH - gati 4 . sthi2 2 nA2. 833 ISa - ISTe iti = Izvara:zvi2. 746. bhASi-bhAsate iti = bhAsvaraH = dIpanA2. 546 pisa - pesatIti = pesvaraH = yAsanA2. 987 kasa - vikasatAti-vikasvaraH = visanA2. yAyAvaraH / 5-2-82 // vartamAnakAlanA viSayamAM thatu pratyayAH evA yA dhAtune, zIlAdinA viSayamA 12, pratyaya lAge cha. 1062 yAk - bhRzaM punaH punarvA yatIti = yAyavaraH = Tima gativAnA. didyud-dad jagajjuhU-vAk-prAT-dhI-zrI-Tu-sujvAyatastU-kaTapU-parivAT-bhrajAdayA ki // 5-2-83 // vartamAnakAlanA viSayamAM kvipU pratyayAta evA didhuta vagere Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyamA adhyAya - dvitIyA [ 81 zo 'nipAtana' thAya che. 937 dyuti-dyotate iti = didyut = mumhIpanA. 1535 daza - haNAtIti = naa2|, 396 gamla.- gacchatIti-jagat = tivANu. 1130 huMka -juhotIti = jUhuH = khAma 42naa2|. 1096 vacaM - vakti iti = bAk = pANI. 1347 prachat-pRcchatIti = tattvam pRcchati = tattvaprAT tatpane puuchnaa|. 1139 dudhAMgam , 30 dhya-dadhAti dhyAyatIti = dhIH = di. 883 zriga - zrayatIti = 'zrIH = sakSamI. 13 --zataM dravanIti = zata zata nahI. 15 kheM - sravatIti = snuH = anA2. 596 juG - javatIti = jU: vethA yaabnaa|. 1124 STuMgaka - AyataM stautIti = AyatastUH = CibhI stuti 72naa|. 597 graMGa - kaTaM pravate iti = kaTapUH = nahAtI2. 137 vraja - parivrajAti = parivrAT = sAdhu. 661 bhrAji - vibhrAjate iti-vibhrA=vizeSa dIpanA2. "tRn0[5-2-27]" me sUtrathA 40 "didyud0 [5-2-83]" sUtra sudhA zImA shiisvabhAva, kuladharma ane sAdhu - sArU zabdanI anuvRtti levAnI che. ko iticha. tyAM ityevaM zIlaH ityAdi vyutpattI samalane mevA svabhAvavALo vagere artha samajo. . zam-sam-svayam-vi-prAd bhuco chaH / / 5-2-84 / / vartamAnakAlanA viSayamAM zam vigere upasarga sAthe bhU dhAtune, '' pratyaya lAge cha.1 bhU - za bhavati yasmAt iti = zam + bhU + Du + si = zambhuH = mahAdeva. saMbhavatIti smbhuHsaar| zate thanA2. svayaM bhavatIti = svayambhuH = brahmA. vibhavatIti = vibhuH = 52mezva2. prabhavatIti = prabhuH = va... Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] siDema - pAsApodhinI puva itro daivate // 5-2-85 // vartamAnakAlanA viSayamAM pU dhAtune, devarUpa rtA arthamAM "chatra pratyaya lAge che. 1518 pUgaz - punAtAti = pU+ itra = pada + itra + si = pavitraH aIn = ati pavitra che, ati pavitra __RSi nAnoTa karaNe // 5-2-86 / / vartamAnakAlanA viSayamAM karaNa arthamAM, vaSi ane saMsAne viSaya hoya to, 5 ghAtune, 'tra' pratyaya lAge cha. 1 pU-pUyate yena iti = pavitro'yamRSiH = nA para pavitra vAya che mevA mA RSi pavitram darbhaH = I manu yasa pavitra mana paryAya che. lU-dhU-e-khana-cara-sahA-'rteH // 5-2-87 / / vartamAnakAlanA viSayamAM lU vagere dhAtune, karaNa arthamAM "chatra pratyaya lAge . 1519, lUgaz - lUyate yena iti = lavitram = hAta21430 dhUt -dhUvati aneneti-ghavitrama = 5 vagaire 1332 dhRt - suvati aneneti = savitram =nA va pre29|| thAya te. 913 khanga -khanati aneneti = khanitram = meNA vagere. 410 cara-carati aneneti = caritram = yaritra. 990 bahiM - sahate aneneti = sahitram = nA sahana rAya te. 26 kaM, 1135 Rk - icchati, iyarti aneneti - aritram = su. sunna. nI-dAva-zasU-yu-yuja-stu-tuda-si-siMca-miha-pata pA-nahaH T // 5-2-88 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMthamA adhyAya - dvitIyacAha [ 83 vartamAnakAlanA viSayamAM nI vagere dhAtune, karaNa = atha mAM 'trap' atyaya lAge che. 884 NIMg - nIyate yeneti netram = mAMga. 1070 dAMva - dAti aneneti = dAtram = hAta vagere. 549 zasU - zasyate yeneti - zastrama = zastra 1080 yuk:-yauti yeneti =yotram = neta2. 1476 yujUMpI - yunaki yena iti = yoktram tara 1124 STuMgk - stauti yeneti = stotram = stotra.. 2315 sustudati yeneti = totram = lenA vaDe vyathA Azaya te. 1286 puMgT - sinoti yeneti = setram = horaDI, 1321 vicat - siJcati yeneti = sektram = jArI. 962 patla - patati aneneti - pattram = pAMDu . 551 mihaM- mehati aneneti = medUm = 53Sa yihna, upastha, 2 pa, 2067 pAMkapibati, pAti- rakSati yayAM = pAtram = lAlana. pAtrI = pAtrI. 1285 NahIMc - nAti yeneti = nadhI = vAdharI. za. hala - kroDa - Asye puvaH / / 5-2-89 // vartamAnakAlanA viSayamAM pU dhAtune karaNa amAM ' tram " pratyakSa lAge che. jo hulanuM mukha - halanA AgalA bhAga athavA jhukaranu bhoDhuM / artha to hoya to 1518 pUgaz, 600 pUra punAti, pavate vA yena iti = pAtram = haNano Ago lAga athavA varAhu - DukkaranuM mukha. daMzeH traH / / 5-2-90 / / vamAnakAlanA viSayamAM dar dhAtune, karaNu atha mAM 2 ' pratyaya lAge che. 496 darza - dazati anayA iti = daMSTrA = hATa. dhAtrI / / 5-2-91 // = Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] sima - mAlAmAlinI vartamAnakAla sUcavatA karma arthamAM Tadhe ane dhA dhAtune, tra pratyayAnta vA dhAtrI za nipAtana' yAya che. 28 dhe 1139 dudhAMga-dhayanti yAm-dhAtrI-dhAva bhAtA. dadhati yAm - = dhAtrI = sAmasI, mAMjAnu a3. jJAnecchA-'rcA-'rtha-jIcchIlyAdibhyaH ktH||5-2-92 / .... vata'bhAnAsAnA piyamA zInAtha dhAtumA chAya' dhAtuo, arthaka dhAtuo, dhAtupAtamAM jaNAvela gi anubaMdhavALA dhAtumA tathA zIsahi ghAyAne pratyaya lAge che. 1540 zAMz - rAjJAM jJAtaH = rAjamAne oneynaa|. 1419 iSat-rAkSAM - iSTaH = jamAne . 1586 pUjaN - rAkSAM pUjitaH = 2ion. sAne puunaa|. 944 jimidAG, 1180 jimidA - medate, medyati = minnaH zivANA, dhAtu. 1913 zIlaNa-zIlayatIti = zIlitaH = zItavANI, 567 rakSa - rakSatIti = rakSitaH = rakSaNa karanAre. uNAdayaH // 5-2-93 // vartamAnakAlanA viSayamAM dhAtune "uNa vagere pratyaya lAge che. 888 dukaMga - karotIti = kR + uNa + si = kAruH = 121352. 1114 IDik - ITTe iti-iD + u + si = iDu:=2tuti 42 // 2 // . iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambini zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyA bAlAvavodhinIvRtte: pazcamA'dhyAyasya dvitIyapAdaH // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ atha tRtIyapAdaH ] vatsryati gampAdiH // 5-3-1 // bhaviSyakALanA viSayamAM ina pratyayAnta evA gamI vagere zabdo 'nipAtana' thAya che. 396 gamlaM - gamiSyatIti = gamI = gAbha 4nA2. gAbhamAM naze. grAmam va hetusiddhau ktaH || 5-3-2 // ziSyamaNanA viSayabhAM dhAtune, ' ' atyaya, jhAge che. DiyAno hetu siddha bhayo nazAto hoya to, 962 patla - sam +... pat + k + as = sampat + na + as = sampannAH, sam + pat + syante=sampatsyante, meghazced vRSTaH sampannAH sapatsyante vA zAlayaH = le varasAha varasaze to DAMgara utpanna thaze.: kaSo'niTaH / / 5-3-3 // bhaviSyakALanA viSayamAM aniT evA ka dhAtune, kaSTa ane gahana arthabhAM 'ta' pratyaya lAge che. 507 kaSa-kaSiSyatIti = * kaS + k + si ( am) ka SiSyantIti = kaSTAH-vizaH tamasA = aMdhakArathI = kaSTam = kuSTa. = - kaS + k + A + si dizAe gahana thaze. bhaviSyantI / / 5-3-4 // bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune bhaviSyantI vibhaktinA pratyayo sAge che. 1487 bhup - bhuj + syate = muk + syate Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 ] siddhahema - bAlAvabodhinI = opha = khAze. AjanA covisa kalAnA kALane bhaviSyakALa kahevAya che. sanAtane zvatanI pa-rUpa anadyatana bhaviSyakALanA viSyamAM dhAtune stanI vibhakti nA pratyaya lAge che. 888 sun - + tA=rtAkate AvatI kAle karaze. AjanI covIza klAka pachInA kALane "dhastanI" kahevAya che. vire 1-6 che paridevana- vilApa athavA ciMtA arthamAM bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune stanI . vibhaktinA pratyaya lAge che. va + ta = namasA = te jaze. zaM tu yA jAtAM cA parva nija = A te kyAre pahoMcaze ? A rIte pagalA mAMDe che. * purA yAktorvartamAnA // 5-3-7 // purA ane yAvata upara rahete chate, bhaviSyakALanA vidhyamAM dhAtune vartamAnA" vibhaktinA pratyaya lAge che. 487 muig -- sura = pahelA khAze, pahelA khAnAro che. vAva ane * amuka samaya sudhI khAze, amuka samaya sudhI khAnAre. lA-jovAM che parU-8 | kadA ane kahi zabda upapada rahete chate, bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune "vartamAnA" vibhaktinA pratyaya vikalpa lAge che. havA mu , kacaro, mome vA= kyAre khAze! kyAre khAnAra che. muje moraco, mojA vA=jyAre khAze ! kyAre khAnAra che Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 87 kiMvRttaM lippAyAm // 5-3-9 // lisA - kaMika meLavavA IcchatA hoya evA arthamAM, vibhaktivALA kima zabda tathA Datara ane DAma pratyayAnta kima zabda upapada rahete chate, bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune "va mAnA be vibhaktinA pratyaya lAge che. 2 38 phusAM - vA + ri = rati , ro + sthati-dAsyati, dA + tA = dAtA. ko bhavatAM bhikSAM dadAti, rAsthata ratA va = tamArAmAMthI keNa bhikSA Apaze, vAtA: katamaH vA bhavatAM bhikSAM dadAti, dAsyati, dAtA vA = tamArAmAMthI kaI vyakti bhikSA Apaze. sthiti che -rU-20 5. je vastu meLavavAnI hoya enA dvArA phaLanI siddhi jaNAtI hoya te bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune "vartamAna vibhaktinA pratyayo vikalpa lAge che. 20dara cAM-tho mikSa rati, vAsthati, vAtA vA rA yAti, jAti, yAtA ghA = je kaMI bhikSA Apaze te svargalekTamAM jaze. vakhyartha che.-- . je arthamAM dhAtune paMcamI vibhaktinA pratyaya lAge che, te arthanI siddhi jaNAtI heya, te bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune vartamAnA 5 vibhakitanA pratyaya lAge che. 1204 aMkaadhi+6+ ra = apI, DAyArika Apamithati, mAtA vAM, sA yaM sUtramathI = je upAdhyAya atyAre athavA kAle AvanAra hoya, te tuM sUtrane bhaNaje! paMcamIne artha : prArthanA - mAMgaNuM - huM Ama karavA IcchuM chuM. preSa-tiraskAra Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI - pU`kanI preraNA, anujJA - saMmati. vidhi - kriyAmAM preraNA, avasara - kAya"nA yogya samaya. niya MtraNa - preraNA karyA bAda te pramANe na vavAmAM Ave teA prAyazcita levuM paDe te. AmantraNa - preraNA karyA pachI karavuM... ke na karavuM te kartAnI marajI para AdhAra rAkhe te. saptamI cordhvamauhUrtika // 5-3-12 // 6 je atha ne jaNAvavA dhAtune pAMcamI vibhakitanA pratyayeA lAge che, te atha'nI siddhinA hetu eka muddata pahelA jAtA hAya, te bhaviSyakALanA viSayamAM dhAtune vartamAnA ' vibhaktinA pratyA lAge che. urdhva mu tupAdhyAya zetrA chet, Aga ati, AtA, Amiti vA, atha stra taphremathIva=muddata' pahelA upAdhyAya atyAre, Aje ke kAle AvanAra hAya, te| tuM taka' bhaNuje. kriyAyAM kriyArthAyAM tum-Nakaca - bhaviSyantI = }).1-3-23 || > = eka kriyA bIjI kriyAnA heturUpa jaNAtI haiAya, tyAM prathama kriyAsUcaka dhAtune, bhaviSyakALanA viSayamAM ' tum, zukac ' pratyaya tathA - bhaviSyatI" vibhaktinA pratyayeA lAge che. + tum vartum yAti = karavA mATe jAya che. 4 + LavAraH cAti karanArA jAya che. : + sthAmi = zimi vRtti yAti -hu karIza mATe jAya che. = meLo[t) 1-rU-24 " jyAM eka kriyA mATe khIjI kriyA thatI jaNAtI hoya, tyAM kavAcaka nAma pachI Avela dhAtune, bhaviSyakALanA viSyamAM * aNu ' Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - tRtIyapAda : 89 pratyaya lAgecha kumbha kariSyAmi iti = kumbha + kR + aNa + si = kummakAraH yAti = dhaDe 42vAnI che bhATe lA2 gaya che. . bhAvavacanAH // 5-3-15 // eka kriyA mATe bIjI kriyA thatI jaNAtI hoya, tyAM pahelI kriyAsUcaka dhAtune, bhaviSyakALanA viSayamAM " bhAvavAcaka ? pratyayo lAge . 892 dupacI - pac + ghaJ + u = pAkAya yAti = rAdhavAnucha bhATa naya che. pac + kti + u = paktaye yAti = rAdhavAnucha bhATe jaya . pac + ana + u = pacanAya yAti = 2idhavAnu cha bhATe gaya che. pada-ruja-viza-spRzo paJ // 5-3-16 // pa6, rUja , viSNu ane spar dhAtune kartA arthamAM "gha" pratyaya lAge che. 1257 padiMca - padyate. patsyate, apAdi pede vA iti = pada + ghaJ + si = pAdaH = 7 gati re cha te-41. 1350 rUjot rUjati iti = rUja + ghaJ + si = rogaH = pA31 32 te - zA. 1415 vizet - vizati iti = vezaH = praveza are te - 32, 52, vezyAnu 274Ae. 1412 spRzaMt = smRti iti = spRzaH = 25za'. ghaJ pratyaya va mAnaNa, maashykALa ane bhUtakALane sUcaka che. sate sthira-vyAdhi-bala-matsye // 5-3-17 // sU dhAtune, sthira, vyAdhi, bala ane matsyarUpa kartA arthamAM 'gha' pratyaya lAge che. 25 - sarati kAlAntaram iti = saM+ gha + si = sAraH = me samA Ta te sAra - sthi2. atisarati iti = atisAraH = vyAdhi. sarati iti = sAraH = 4. visarati iti = visAraH = bhA7. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] siddhahema . bAlAvAdhinI - mAvADa dhai: 5 p3-18 || : bhAva atha` jaNAvavA tathA rtI atha sivAyanA kArakanA ane jaNAvavA, dhAtune ' gham ' pratyaya lAge che. vacanam = paDyuM + thar + si pArjaH = rAMdhavuM yaM pratisaH = x + A + + ghaJ + si jene loko kare-caNe te - killo. TvIyane - = : iti . = = + gham = vAr * iMg - li = phrAyaH ttaH = devAmAM Ave te - bhAga ApyA. k pratyaya karyAM, karaNu, sampradAna, apAdAna ane adhikaraNa e pAMca kArakane sUcaka che. rUkoDavAvAne tu Tik vA // 1-3-2 // = = " " = adhyAyaH = adhyAya bhAva amAM ane kartA sivAyanA kAraka a^mAM ghas pratyaya lAge che. paraMtu apAdAna atha'mAM vid sahita dham pratyaya lAge che arthAt ' Tyam ' pratyaya lAge che. bhava 1104 iMDak athIyate kRti = aSi + rU + thar + tti - bhaNavuM. karyAM - yASIyate sa adhyAyaH : adhyAya-bhaNavAnu eka prakaraNa, apAdAna - 35-samIpam petya badhIyate yasmAt saH = upadhyAya, 35 + RSi + r + dghak + zi=3pa khAya = jenI pAse AvIne leke - vidyAthI bhaNe te - upAdhyAya. 31thAyI, upAdhyAyA, upAdhyAyanI = bhaNAvanArI strI. = zro vAyu-f-nivRtte | -rU-20 || bhAva arthAMmAM ane kartA sivAya kAraka aCmAM dhAtune, vAyu, varSoM-rga ane nivRtta-oDhavAnA sAdhana athaCmAM ' ghram " pratyaya lAge che. 13, gR zIryate auSadhAdibhiH auSadhAdi dvArA jene nAza karAya te - vAyunA vikAra. mAhityena = za = - - - -- Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 91 zIryate yaH saH = zAraH - vAyurvaNo vA = bhasinatA 621 no 03 N5 te 14 - syaatre| 2. zItAdyupadravaH yena nizIryate iti = nIzAraH-pravaraNam = nA vaDe 4 vgerene| upadrava nAza karI zakAya te-dhAbaLe. nirabheH pU-lvaH // 5-3-21 // bhAva arthamAM ane kartA bhinna kAraka arthamAM nir upasarga sahita pU dhAtune ane abhi upasarga sahita lU dhAtune "ghama' pratyaya lAge che. 600 pUGa - niSpUyate iti = nira + pU + ghaJ + si = niSpAvaH = vAsa. 1519 lUgaz = abhilUyate iti = abhilAvaH = a59I. rorupasargAt // 5-3-22 // bhAva arthamAM ane kartA bhinna kAraka arthamAM upasarga sahita 2 dhAtune 'dham ' pratyaya lAge . 1085 ruk-saMrUyate-saMravaNam = sam + ru + ghaJ = saMrAvaH = savAla. bhU-zyado'l // 5-3-23 // bhAva arthamAM ane kna bhinna kAraka arthamAM upasarga sahita bhU, zri ane maha dhAtune 'ma' pratyaya lAge cha. 1 bhU-bhUyate -prabhavaNam = pra + bhU + al + si = prabhavaH = utpatti 883 zrig-saMzrIyate lokaiH yatra saH = saMzrayaH = oryAM sI Azraya lete-mAzrayasthAna. 1059 adak - vizeSeNa adanam - vi + ad + al = vi + ghasU + al + si = vighala: vizeSa mA. "parokSAyAm0 [4-4-18]" sUtrathA ahano ghasU Aheza yAya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] siddhahema - khAlAvAdhinI nyAro navA || p-3-24 || bhAva amAM ane kartA bhinna kAraka amAM ni upasaga sahita ad dhAtune al pratyayAnta evA nyAda zabda vikalpe nipAtana' thAya che. yajJam-nyA, nivRtta =niratara khAvu sam--ni-yuvAvuM thamaH || -rU-9 || bhAva arthAMmAM ane kartA bhinna kAraka aImAM sam, ni, vi ane upa upasaga sahita yama dhAtune ' al ' pratyaya vikalpe lAge che. 386 tham = paMcamanam = sam + tham + ah + ni=saMyamaH = saMyama. niyamanam = niyamaH = niyama. viyamanam = niyamaH eka vAMbha eka prakAranuM mApa. upacamanam = 35yamaH = kanyAnA svIkAra - paraNavuM. pakSe -saMyama, niyAma, viTAmAM, upayAmAM naineT-gar-pa--vana-LaH || 1-3-26 // = ni upasaga` sahita nad vagere dhAtune, bhAva athamAM ane kartA bhinna kAraka amAM vikalpe ' al " pratyaya lAge che. 202 r -ninanam = ni + v + ah + li = nina, ninAH avAja. 217 56 - ninam = nir, nizAr = avAja, 222 54 - niTanam - nipaTa, nipATaH svana - nizrvatam = nisva:, nisvAnaH = nizAna DaMko. 276 ALa - niLanam = niddaH, niSThAnaH = asaSTa avAja. avAja. 327 = maiMne chaLaH // 1-3-27 || bhAva arthAMmAM ane kartA bhinna kAraka a.mAM, kaN dhAtune, vINAnA avAja evA arthamAM vikalpe * ala" pratyaya lAge che. prItam = praLa, pradhdhALaH vInAyAH = vINAnA avAja. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - tRtIyapAda 93 yuvarNa-vR-dR-vaza-raNa- gamRd-grahaH // 5-3-28 // 1 bhAva athamAM ane karyAM bhinna kAraka amAM nirNAnta dhAtune, tathA uvarNAnta dhAtune, tathA vR vagere dhAtune, tathA dIdhuM RkArAnta mazra dhAtu 'ya' atyaya lAge che. 1290 ciMgaT - cayanamiti = cayaH = Dhaga. 1508 DukrIMgz - krayaNam = krayaH = parIhetu, 1085 ruk - ravaNam = ravaH = na. 1519 lUgaz - lavanam = lavaH = savaseza, thADo lAga. 1294 buMgad - vriyate iti = varaH = 12, 1466 hat - AdaraNam = AdaraH = bhAra, 1101 vazak - vazanam = vazaH = haricchA. paMta, 260 raNa raNanam = raNaH = vAna 396 gamla - gamanam = gamaH = gabhanaH 1334 kRt - kIryate = karaH = 2204* lAga, 32, 1517 grahIza - grahaNam = grahaH sUrya, bhadra vagere yaha - varSAdayaH klive / / 5-3-29 // 6 , bhAva amAM ane, karyAM bhinna kAraka atha'mAM ak pratyayAnta yevA varSa vagere ho' nipAtana' thAya che. 520 ghRSU varSaNam varSam = bheva, 1132 JibhIMk - bhayam = mI. samudA'jaH pazau / / 5-3-30 // bhAva amAM ane kartA bhinna kAraka athamAM urdU ane sama upasarga sahita an dhAtune ' ' pratyaya' lAge che. 139 aja - sam + aj + al + si = samajaH pazUnAm= pazuoono samUha. ad + aj + al + si= udajaH pazUnAm = pazuono samUha. sR-glahaH prajanA -'kSe // 5-3-31 / - = Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] siddhhema - bAlAvabeAdhinI bhAva arthAMmAM ane kartA bhinna kAraka arthamAM, prajana- gabha graha ane akSa - ramavAnA pAsA artha jaNAtA hoya te| anukrame su ane glaph dhAtune ' al ' pratyaya lAge che. 21 = - 35ttaram = uttara: navAm = grahaNa karAvavA mATe sAMDhAnuM gAyA tarapha gamana. 802 jI - hanam = hradda: akSALAm grahaNa karavuM, pAsA pheMkvA. ga pAsAnu . = vormAne / 1-2-32 || 6 bhAva arthAMmAM ane kartA bhinna kAraka athamAM, mAna atha'mAM vartamAna paN dhAtune al ' pratyaya lAge che. 720 paLa - paLanamU = paNa,-mUphaLa = mULAnI puNI. samaH-pramaI haiM // 1-3-33 iM bhAva arthAMmAM ane kartA.bhinna kAraka athamAM, sam ane pra upasa` sahita mad dhAtuthI ha` a`mAM al pratyayAnta evA samada ane pramada zabdo ( nipAtana thAya che. 2048 ma, strIone ha. prama : = = 1236 madaic - samadaH strINAm : strIonA ha. dattoDantarthanA-DasadhaLau ze || 1-3-34 // bhAva arthAMmAM ane kartA bhinna kAraka amAM, antar zabda sahita hana dhAtune al pratyayAnta antana ane antaCNurUpa zabdo deza athamAM nipAtana" thAya che. 200 naMd-antar + TMn + an + sa = antarthana, atayeLa pherAH=koIka dezapradezanuM nAma. praLa-pradhALau vRdAMze // 1-3-rUpa || Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 95 bhAva arthamAM ane rtA bhinna kAraka arthamAM, pra upasaga sahita hana dhAtune gRhAMza - gharano amuka bhAga evA arthamAM ala thayAna evA prANu ane praghANa zabdo "nipAtana thAya che. + + ar + Na = prathA ghA - jJAtriA = bAraNuM pAse eTale. niSA-ddhinA-sughana nimitta-zata-nA SAdhanA-DA-Dasana | pa-rU-26 che nigha, uddha, saMdha, uddhana, apaghana ane upadma zabda, anukrame nimitta - saghana, prazasta-vakhANavA lAyaka, gaNu - samUha, atyAdhAna - AdhAra rAkhIne lAkaDuM ke huM chelAya ke TIpAya evuM sAdhana aMga - zarIrano bhAga, Asana - najIka arthamAM hana dhAtunA ala pratyayAta zabdo "nipAtana ) thAya che. ni + = + tha = nivAra vRkSAra = laMbAI pahoLAImAM eka sarakhA evA sudhana vRkSa, rUddha - attara = vakhANavA lAyaka, saMvAda - kALimUda = saMgha, samUha, ToLuM, atyAdhIne charanAthe kuTanArtha vA jATAvIna vatra tatyAdhAnam - kanaH = jenA upara lAkaDuM ke le huM chelAya ke ghaDAya tevuM sAdhana, avAra - jayavaraH = zarIrane bhAga, 3pa - mAvajana = najIka. pUrti-niritAza thanA | pa rUrU7 | mUrti-kaThaNa padArtha, nicita-gADha ane abrA arthamAM at pratyayAta hana dhAtunuM "ghana che evuM nipAtana thAya che. dhana:-pArtha = padAthe kaThaNa - nakakara che, ghana-zAka = sarvatra vALo che arthAta kayAMya TAla nathI ghanam - stram medha vAdaLa. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 ] siddhahema * bAlAvabeAdhinI - thayo TroH gharame || 1-3-18 // karaNa arthamAM vi, ayar ane dru zabdathI para rahela hana dhAtune ' al ' pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM haina dhAtune ' ghana 1 Adeza thAya che. vidyate tamaH ceza saH = vi + s + an + ti = vidhanaH = je vaDe aMdhArU haNAya te - sUya athavA caMdra, aya nRte yena sA aodhanaH = je vaDe lAhu TIpAya jUthane cena sa = kuthaLaH=je vaDe vRkSa kapAya te-kuhADA. = te-dhaNuM. du tAvuM ca // 1-3-201 || ( karaNa arthAMmAM smammU zabdathI para rahela han dhAtune ' al o pratyaya lAge che ane tenA yAgamAM hata dhAtunA dhra * Adeza thAya stamvaH hanyate yena saH = stavadha: rUOM = je vaDe thAne chedAya te - dhaNu. taCka rvATaH = je vaDe thaDane marAya te - lAkaDI. pa6 | 1-3-4 || karaNa arthamAM pira upasarga sahita hana dhAtune 'ala ' pratyaya lAge che ane tenA yAgamAM haeNna dhAtunA ghaH Adeza thAya che. parita-teneneti = paridha: je vaDe baMdha karela khArAne bhIDAvI devAya te - AMgaLIyo, bhAgaLa. = - duH samAyA-DaDau dyuta-nAnno // 1-3-42 / / vruta jugAra ane nAma sam ane At upasarga sahita al pratyayanta DvA dhAtune, saMjJA aCmAM anukrame samaya ane Ahvaya zabdo ' nipAtana 3 karAya che. 224 deMg - sama + A + @ + ah + si=kSamAdUcaH - prALiyutam prANIonA jugAra saMjJA = nAma jemake - taivattADhayaH = devadatta nAmanA. AhvayaH = - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 97 ( puv-ve thora || -rU-42 . bhAva arthamAM ane kartA bhinna kAraka arthamAM ni, abhi, upa ane vi upasarga sahita huvA dhAtune "a" pratyaya lAge che, ane tenA yogamAM huvA dhAtune vA nA sthAne "uta' Adeza thAya che. ri + @ + ar = ri + Tu + a + f = nivA=spardhA. mi + + + ar = ami, 3pava, viha = spardhA. pAka yuddha che -rU-zarU ! bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM A pUrvaka dvA dhAtune "al pratyaya lAge che. ane tenA veganA hUvA dhAtunA vAne "uta" Adeza thAya che. yAdava - yuddha = yuddha mArA nipAna che -rU-44 che bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM A upasarga sahita dvA dhAtune al pratyayAnta sahita nipAna arthamAM AhAva evuM "nipAtana thAya che. mAdA dhanAm = pazuone pANI pIvAne nipAna - havADe. mAreDanupAta | pa-rU-41 | bhAva atha mAM upasarga rahita hUvA dhAtune "a" pratyaya lAge che ane tenA yogamAM huvA dhAtunA vA ne "ukArane Adeza thAya che. = spardhA. * phano vA. vadhu || -rU-46 / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ] siddhahema - bAlAvabodhinI bhAva arthamAM upasarga rahita hana dhAtune "ala pratyaya vikape lAge che. ane tenA yugamAM hana dhAtune vadhu " Adeza thAya che ghanana = ina + + pi = ya = vadhu pakSe - (na + gra + li = vAta = vadha. capa-pa-maH || 1--47 || bhAva ane kta bhinna kAraka arthamAM upasarga rahita badhuM, jam ane mad dhAtune "al" pratyaya lAge che. 27 caDyuM - thaiH = tADanA, 328 - = jApa. 223 - maH = mada, navA dALa-ca-ra-vanA pa-3-48 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM upasarga rahita vaNa, yama, hasa ane svana dhAtune, vikalpa "a" pratyaya lAge che. 272 daLa - kapa + + ki = La = aspaSTa avAja. 386 ca - cama = yama, niyama, 4 - dRH = hasavuM, 327. vana - nara = avyakta avAja. pakSe - 8 + in + ki = Ura = aspaSTa avAja, yAma = yama, niyama, dANA = hasavuM, na = avyakata avAja. gAyo -o che -rU-42 bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM A upaga sahita ru ane tuM dhAtune, vikalpa "ala" pratyaya lAge che. 208 6 - rAva, Avida = avAja, u18 hR- gadya aDhAraH=DubakI. ghare-gha. A rIte nIcenA sUtramAM paNa samajavuM. varSavidaDavAn rahA ! -3-10 | Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - tRtIyapAda [ 99 kAraka arthamAM ava upasarga sahita artha jaNAtA hoya teA al' bhAva ane kartA bhinna grahU dhAtune, varasAdanA vizvarUpa pratyaya vikalpe lAge che. 167 zrIrA - avazrvaa, avatrAta:= tarasAdanu rAkANu. prAr rAzi--suhAsUtre 1 v- || w bhAva ane kartA bhinna kAraka amAM pra upasaga' sahita grah dhAtune rAzi rAza ane tulAsUtra - tulAnuM mAMgarU` amAM vikalpe 4 ala " pratyaya lAge che. praa, prAdu: baLadanI rAza, tathA trAjavAnA pallAnuM athavA gheADIyAnuM pAMgarU - rAza - rI. - yugo vacce tA. -3-92 bhAva ane rDA bhinna kAraka arthamAM pra upasaga sahita dhAtune, vastra vizeSa athamAM vikalpe 6 al " pratyaya lAge che. 2214 rRmar - pravara:, pravAraH = oDhavAnuM vastra. = 36: zreH // 1-rU-13. "1 - bhAva ane rmAM bhinna kAraka amAM ud upasa` sahita tri dhAtune vikalpe ' al " pratyaya lAge che. 883 thras 3AET 3 DrAyaH = uMcAI, yu-jUdrASaga || kr-3-14 bhAva. ane kartA bhinna kAraka amAM ud upasarga sahita yu, pU ane kru dhAtune ' gham" pratyaya lAge che. 2080 yudda - yu + vak + fa viziSTa mizraNa, 600 tU viziSTa pavitratA, OM - 3AvaH DaghAvaH = pAyaH upadrava, ciMtA. - = - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] siddhahema - bAlAvabodhinI ... prA | ka--1pa che bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM ud upasarga sahita gra dhAtune "gha" pratyaya lAge che. 2127 ghaNI-3raudharANI. cavAchApe --16 . bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM ni ane ava upasarga sahita cahu dhAtune zApa arthamAM "gha" pratyaya lAge che. nizA vatra yA te gAma! mULa = he julmI - luccA tAro daMDa thAva ! tane zApa ho ! vAta ziyAm / 1--17 bhAva ane kartA bhinna kAka arthamAM pra upasarga sahita graha dhAtune, meLavavAnI IcchA artha ja hoya te "gha" pratyaya lAge che jAtrALa zakti = piugutAtha mizna = pAtra laIne bhikSu bhikSA mATe phare che. sano mucha || -rU-18 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, sam upasarga sahita grahu dhAtune muSTi arthane saMbaMdha jaNAte chate "gham" pratyaya lAge che. saMgraho ma = mallanI muThThInI majabutAI yu-Tu-dro / pa-3-17 che bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, sama upasarga sahita yu, du ane dru dhAtune "gha" pratyaya lAge che. 2080 yuvA -- vAva = sArUM mizraNa, 2227 TuluM -saMvAva = saMtApa, agni, 23 4- saMkrAva = sAruM jharaNuM.. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 101 nirAzAnuNA | pa--60 || bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM upasiga rahita nI, yu, du ane du dhAtune vikalpa "gha" pratyaya lAge che. 884 jU -- nArada = laI janAra, cAvaH = mizraNa, vAva = dAvAnala, DrAyaH = pravAhI pakSe. - rathaH = naya - jaina pAribhASika zabda, cavaH = java tvaH dAvAnala, drava: = jharaNuM - pravAha. vorA | ka-3-6 che. bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM ud upasaga sahita nI dhAtune, vikalpa "ghapratyaya lAge che. nANA, uttara = unnati gajAta 1-3-62 | bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, ava upasarga sahita nI dhAtune "gha" pratyaya lAge che. mAnA = avanIti, baMdhana. kare che pa-3-63 . bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM pari upasarga sahita nI dhAtune jugAra artha jaNAte chate "gham"pratyaya lAge che. parijana rAzana tti = cAre bAju pheravIne sogaThIone mAre che. muvIvajJAne vA | kha-rU-4 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, pari upasarga sahita bhU dhAtune, avajJAna - tiraskAra arthe jaNa te chate vika9pe "gha" ? pratyaya lAge che. mU- bhAva, parimava: = anAdara, tiraskAra. ca : // pa-rUka | Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ) siddhahema - bAlAvabodhinA bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM pari usaga sahita zahU dhAtune yAne viSaya jaNa te chate "gharga pratyaya lAge che. 27. 1 - pUrvavijhAda = yajJanI vedInuM grahaNa saMta che pa-rU-dda ' habhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM sama upasarga sahita stu dhAtune yajJa saMbaMdhI arthamAM "gha" pratyaya lAge che. 1224 chuM - mAtra ti = saMtAva cho jAnAm = vedapAThaka samUharUpe jyAM stuti kare te sthAnanuM nAma. org-sta che -3-67 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM pra upasarga sahita khu, , ane tu dhAtune, "gha pratyaya lAge che. 2083 - bhavana = praznAvaDa = mUtra. 23 raMgadra = madrAva=vizeSa jharavuM, 2224 jhuM - pratye = prastAva = prastAva, prasaMga. jaya stra che -rU-68 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, pra upasarga sahita stu dhAne, yasa saMbaMdhi viSaya na hoya to "ghapratyaya lAge che, 22 3 - ratA: = vistAra jerA kathane | - 62 5. bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, vi upasarga sahita sta dhAtune, zabda bhinna viratAra arthe hoya te " ghana - pratyaya lAge che. riktAH iTakya = vastrane phelAvo. * Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - tRtIyapAda [ 103 chonAni | -rU-70 || bhAva ane kartA bhinna kAraka aOmAM, vi upasarga sahita stra dhAtune, chandanA saMjJAvAcaka nAmanI sAthe sabaMdha hoya te pratyaya lAge che. viTApattiH = chandanuM nAma che. g hyu-zraoNH // 6-3-7o || bhAva ane kartA bhinna kAraka athamAM vi upasaga sahita ane zru dhAtune ' gham ' pratyaya lAge che. 2084 TukSu-vikSAvaH -N - chIMka, 221 zrut - vizrAvaH = jAtajAtanuM zravaNu. sahita ap * eDakAra. = gaLI javuM, uddAr: = nyuTo praH || 6-rU-72 || bhAva ane rtA bhinna kAraka amAM, ni ane urdu upasaga 6 dhAtune gham' pragyaya lAge che. 2321 vRtta - niH ziro pAmyuM // 1-3-73 || " bhAva ane kartA bhinna kAraka athamAM, ni ane urdU upasa sahita : dhAtune 'ghaN " pratyaya lAge che, jo dhAnya sAthe sa MbaMdha hoya tA. 2224 bhRt -nivAra:, uddAro vA pAmyaT=dhAnyano Dhagalo. nevuM: // 6-3-74 { ane vR dhAtune, dhAnya sAthe saMbaMdha pratyaya lAge che. 224 vRM, ghIhaH = cokhA vizeSa. bhAva ane rjA bhinna kAraka arthamAM, ni upasarga sahita nR jaNAtA hoya te 133 rRA - nIvAvaH gham " Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 } siddhahema - bAlAvAdhinA - phaLongreve || 1-3-76 || calita atha bhAva ane rDA bhinna kAraka aCmAM, patana jaNAtA na hoya tA, ni sahita I dhAtune dyam' pratyaya lAge che. 1075 iMNk - zAstralokaprasiddhapAdinA niyatamapanayayam-ni + TM + ig + R = nyAyaH = maryAdAnuM anukaraNa, nyAya. : me || -rU-76 || bhAva ane rmAM bhinna kAraka atha'mAM, pariupasa' sahita Rg dhAtune, krama jaNAte te ' ghas ' pratyaya lAge che. ri + 6 + tham = ft + 5 + 3 = ri + Av + a+ jJa = pA~yaH, sajja paryAyaH motum = tArA khAvAno vAro che. cupAt zIkaH || 1-3-77 | bhAva ane bhinna kAraka amAM, vi ane upa upasaga' sahita zIph dhAtune, krama-vArA atha jaNAtA hoya te| '- gham " pratyaya lAge che 206 zI -vi + zI + s = virAyaH, rAjavizAyaH - rAjA pAse suvAnA tArA vArA che. havasAyaH = mamarAnopazAyaH = rAjA pAse suvAne mAro vAra che. - tava hastaprApye rasteye // 5-3-78 // " bhAva ane kartA bhinna kAraka atha'mAM, ci dhAtune ' ghar pratyaya lAge che. je cerInA atha ghaTatA na hoya ane jamIna upara ubhA ubhA hAthethI laI zakAya evI vastu sAthe saMbaMdha dharAvatA hAya. tA. 210 vid - praSAya, puSvapracAyaH puSpanA jaththA. hAthe cuTale - = Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 105 viti-dA-DavApasamAdhAne yAda che 1-2-72 / bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, citi, deha, AvAsa ane upAsamAdhAna arthamAM ci dhAtune "gha" pratyaya lAge che ane tenA garmA ca ne "ka" Adeza thAya che. te krutti citta - DaranavatAvAravA, = + jaina dhar = gAya, gAyamana vidhIta yajJamAM agnivizeSa. anine AdhAra kA + ri + van + Na = vAyaH - 4 = zarIra, ni +ri + dha + vi= niyara, nAthaH = RSino Azrama, 3vmAdhAnayurri rAzivALa - jamanAthaH = uparA uparI karela chANane Dhagale. vaDanUrva | u-rU-80 | bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, jemAM uparA uparI DhagalA jevuM na hoya evA prANi samudAyane artha jaNAte hoya te, gha" pratyaya lAge che ane tenA yugamAM ca ne 'ka' Adeza thAya che. tAnivayaH = nauyAyikano samudAya - saMdha. mAne -3-82 | bhAva ane kna bhinna artha jaNane chate, dhAtune "gha pratyaya lAge che. 600 pUruM, 2628 phUga - nig + + = nis+ it + + si = nigva, gho nig vada = eka vAla, eka sUpaDA jeTaluM anAja, 167 grI - [ + gra + = + va = saM . mitaMtra da = samitano saMgraha, eka muThI samita - meMdAne leTa. sthAdibhyaH kaH / / 5-3-82 / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] siddhahema - bAlAvabodhinI bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, sthA vagere dhAtune "ka pratyaya lAgecha 5 SThAM - ut + sthA + a (ka) + si-utthaH, AkhUnAmutthAnam - AkhUttho vanete = rAnI mraathy| pratiSThanti asmin iti = prasthaH = me tanu bhA5, ze2 2 pAM-prapibanti asyAmiti -pra + pA + a + A = prapA 5205.. Tvito'thuH // 5-3-83 / / bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, Tu che Itsaka jemAM sevA yAtune, 'mathu' pratyaya lAge. cha.754 TubepRG - vep + athu + si = vepathuH = pArI, dhUlarI.. TvitastrimA tatkRtam // 5-3-84 // bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, Du che IsaMjJaka jemAM evA dhAtuthI para "trima" pratyaya lAge che, je dhAtunA arthathI manAve - 42 meve| atha hAya to. 892 DupacI - pAkena nirmitam-pac + trimak + am (si) = patrimam = 5atu, 891 DuyAg-yAcanena kRtam - yAcitrimam = mAMgIne ghareluM. yaji-svapi-rakSi-yati-praccho naH // 5-3-85 // bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, yajuM vagere dhAtune "na pratyaya sAro cha. 991 yajI - yaja + na = yaj + a + si = yakSaH = 21, 1088 bhiSvak - svapnaH = 2vana, 567 rakSa - rakSNaH = 2kSaNa, 711 yatai - yatnaH = prayatna, 1347 prachaMt - praznaH = prazna. viccho naG // 5-3-86 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 107 bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, viThTha dhAtune "naDa pratyaya lAge che. zarUkarU va - vizna = praveza. DakAra guNane niSedha mATe che. anunAhi0 [ 4-2-208] 2 e sUtrathI praSTra ane viSNu dhAtunA cha ne za Adeza thayela che. 35iAt sa vi / 1-3-87 che. bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, upasargathI para rahela do saMjJaka dhAtune "ki" pratyaya lAge che. 22 38 ku La - mA + + + f = jAti = AraMbha, zarUAta, 232 sughAM, -- ni + dhA + a + ra = nidhi = bhaMDAra. thAthavA dhAre pa-3-88 || karmavAcaka nAmathI para rahela, dA saMsaka dhAtune, AdhAra arthamAM "ki " pratyaya lAge che. karuM dhIreDamanniti = 48 + dhA + di = dha = samudra. ahiM . pa-rU-81 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, antara zabda sahita dhA dhAtune ki pratyayAta e antardi zabda "nipAna thAya che. ata[+dhA + ra% + fNa adra=adazya thavuM, chupAI javuM. maLyAmAreDana-bina ! --10 bhAva arthamAM, vizeSa phelAvuM e artha jaNAtuM hoya te dhAtune ana" ane "gina pratyaya lAge che. 2081 - sana + + na = navam = cArebAju ghoMghATa. 36 +4+ zin = saMvina - sAMtravm = cArebAju ghoMghATa. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] siddhahema - bAlAvabodhinI trimAM uttat | ka-3-12 bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, dhAtune strIliMgasucaka " kema ? pratyaya lAge che. ane te zabdo strIliMgamAM vaparAya che. 888 3 - ++$i + va = ti = kArya. rAmyaH -rU-2 | bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM zuM vagere dhAtune, strIliMgasUcaka "kita pratyaya lAge che. 2216 -zuti = zravaNa 162 - + 1 + = igtti = saMpatti. "trivAM. [1-rU-22] e sUtrathI aai pratyayAta evA zruti ane tti zabdo siddha ja hatAM, A sUtra jaNAvavAnuM kAraNa e che ke A sUtrathI jaNAvela ji pratyayanI sAthe bIje pratyaya paNa lAge che. jemake- ghara + zu + viva6 = pratizyana=paDaze, nam + 17 + fa6 = autva = saMpadA. ahiM " [1-2-26]>> e sUtra vadhu pratyaya lAgela che. miNApu ! -rU-13 che. bhAva tathA kartA bhinna kAraka arthamAM, sama upasarga sahita INa dhAtune, tathA A sahita sugU dhAtune strIliMgasUcaka "kita ? pratyaya lAge che 2072 DuM - ram + $ + f = miniTa = yuddha, tathA sAnnadhAnI jemake isamiti adi. 1286 puM - A + + f = Aga = dArU banAvavAnI kriyA. sAti-ti-vRti-nUrijJata-rti rU-14 | bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM 'kita pratyayana Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 109 mevA sAti vagere zo 'nipAtana' thAya che. 1287 piMgaTa , 159 bigaz - sAniH = samAdha, 1130 huka - hetiHsanna. 1080 yuk - yUtiH = sa. 596 juG - jUtiH gati, 1540 zAMz - jJaptiH = sApana, 1649 kRtaN - kIrtiH=Iti. gA-pA-paco bhAve // 5-3-95 // bhAva arthamAM gA, pA ane paca dhAtune, strIliMgasUcaka 'ti' pratyaya lAge che. 37 meM - sam * gA * kti-saMgItiH = zAstrAne Ayu, sAta, 2 pAM - pra + pA + kti -prapItiH = vadhAre pA. 892 DupacI - pac + kti = paktiH = 2 dha. "IryaJjane0 [4-3-97 ] :: sUtrathA hAya thayo. stho vA // 5-3-96 // bhAva arthamAM, sthA dhAtune, strIliga sUcaka "kita" pratyaya sAge . 5 SThAM = pra + sthA + kti = prasthitiH = prasthAna. A + sthA + kyap = asthA = zraddhA. - AsyaTi-vrajyajaH kyapa / / 5-3-17 / / bhAva arthamAM Asa , avraja ane yaju dhAtune strIliMgasuny 75' pratyaya lAge cha. 1119 Asika - osU+ ya [kyap] + A = AsyA = sAsana, 194 aTa - ATyA - gamana 137 vraja - vrajyA = gAta. 991 yajoM - ijyA = 41, pUla. __bhRgo nAmni // 5-3-98 // bhAva arthamAM, bhU dhAtune strIliMgasUcaka "kaya pratyaya lAge Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] siddhahema - bAlAvaSeAdhinI che. 886 e, 240 36mRd - saraLam = thru + cak + A = mrutyA = bhADu, pagAra. samana nir-nar-zI.-3-vidhi-caeNri-maniH || 1-3-1 || 6 bhAva ane kartA bhinna atha'mAM, sam + aj, ni + pat, ni + 56, zI, su, vid, car, mana ane g dhAtune, strIliMga muka kam' pratyaya lAge che. jo saMjJAnA viSaya hAya tA. 60 ajJa - sam + an + cak + A = samanyA = sabhA, 262 rein+pat+5+ A = nivasthA = pahADa parathI patana pratApa, 666 yAM - nitraya = dukAna, nAnI khATalI, 6601 - cca = zayyA 286 purNutya = sAmarasanu pAtra, 3060 vitta - vidyA = vidyA, 40 26 - caryA = rIta, 2802 mana", 1262 nir - mA = avamedha meLavI zake che evI gaLA pAsenI nADI, 207 = = {T=gamananuM sAdhana-zibikA. - = - garama cA || 1-3-200 || 6 bhAva ane karyAM bhinna kAraka aCmAM kR dhAtune, strIliMga sUcaka kam" ane za' pratyaya vikalpe lAge che. hra + jJap + A = dhrutya = kA', + jJa + ma = ziyA = kriyA, hra + f = TMttiH = kAya. pRthechA--yA Ja--tRLA-45-mA-zraddhA-DatAM | --%0%0 mRgayA vagere zabdo strIliMgasUcaka ( nipAtana ? thAya che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - tRtIyapAda [ 111 2130 vRji - ni + za = kRSiA = zikAra, 2426 pat - + = rUchA = IcchA, 812 suthAra - cAr + + yAdagA = yAcana, 2222 ga - tRNa + = nRur = tRSA. tRSNa. 12 pau- pu + ca = zA = kRpA, 846 mAsa - mA + a = ma = teja, 2231 sudhAMza - thar + ghA + a = thatA = vizvAsa, zarata[ +ur + a = Arata=adazya thavuM. mRNA, chA ane cAMgA A traNamAM bhAva ane artA arthamAM pratyaya lAgela che jyAre bAkInA bhAva arthamAM pratyaya lAgavAthI prayoga banela che. vs sureH | u-rU-202 che. bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, pari upasarga sahita 2 ane cara dhAtune strIliMgasUcaka yapratyaya lAge che. 21 juM ri+ 9 + a + A = = tarapha gamana, 420 rarapara + [ + ca + ma = vitha = sevA, suzraSA. vA''TATyAt / / 5-3-103 // bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, yanta evA at dhAtune, strIliMgasUcaka ya" pratyaya vikape lAge che. 224 Ta - mRA puna: naryA arattika kaTaTyate, aTAra + 2 + 7 =baTATya = khuba athavA vAraMvAra AThaDanAra. pakSe - aTaTTa + a = A = adAdA khuba athavA vAraMvAra AThaDanAra, "zAMtio [1-3-201] e sUtrathI 4 pratyaya thayuM che. bApu, me -rU-204 | bhAva ane kartA bhinna rArthamAM, jAgR dhAtune strIliMgasUcaka Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] siddhahema - bAlAvabodhinI ya " ane "a" pratyaya lAge che. 2023 jhAjhu - H + ja + A==A = jAgaraNa, jJa + a + A==Ana jAgaraNa. raSi-pratyayAta che rU-10 | bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, zaMsa ane pratyayAta dhAtune, strIliMgasUcaka "a" pratyaya lAge che. 10 rU - + + a + A =. rANA = vakhANa, 332 gupa - gur + + a + A =AyA = rakSaNa. , dara rUvAta che -rU-| bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, je dhAtune kata pratyaya pahelA lAge che evA dhAtune, je Adi rivara hoya ane antamAM vyaMjana hoya to, strIliMgasUcaka "a ? pratyaya lAge che. 817 gTTa - rUd + a + A = rUi = IcchA, ceSTA. pitats || -rU-207 || bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, vuM che itsasaka jemAM evA dhAtune, strIliMgasUcaka "a" pratyaya lAge che. 812 - + + A = para = pakAvavuM. 24 kRSara- kR + a + A = = ghaDapaNa. mirAtaH pa-rU-208 bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, bhid vagere dhAtune, strIliMgasUcaka "a" pratyayAta evA bhidA vagere zabdo "nipAtana thAya che. 2477 umaraMpa = ramavA = bhedavuM, 2478 chipa = jivA = chedavuM. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - tRtIyapAda [ 113 bhISi - bhUSi - cinti - pUji - kathi - kumbi - carci-spRhitoli - dolibhyaH / / 5-3-109 // bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, Nyanta evA bhISu vagere 'dhAtune, strIliMgasUnya '' pratyaya lAge che. 924 bheTag bhIS + a + A = bhISA bhaya, 537 bhUSa = bhUSA = mala 2, zolA, 1645 cituN cintA = cintA, 1586 pUjaN pUjA = pUla, 1880 kathaN - kathA = sthA, 368 kubu - kumbA = yajJane tI mannata vArDa, 1729 carcaN = carcA = yaya, 1928 spRhaN = spRhA = chA, 1692 tulaN - tolanA tulanA, trAnvu, 1693 dulaN - dolA hIyo. = upasargAdAtaH // 5-3 bhAva ane rDA bhinna kAraka AkArAnta dhAtune, strIliMga sUcaka upa + dA + aG + A = upadA Ni - vezyAsa - zrantha- ghaTTa - vanderanaH / / 5- 3-111 / / - = = = * = 110 // 6 arthamAM upasargathI para Avela 25 ' pratyaya lAge che. 7 dAMleTa. = * bhAva ane rmAM bhinna kAraka athamAM, Ni pratyayAnta dhAtu, tathA vigh, khAsa, zrantha, ghaTTa ne vandra dhAtune, strIliMgasUnya n' pratyaya lAge che. 888 DukuMg - kArayatIti - kR + Ni = kAr + ana + A = kAraNA = zava, 1099 vida - vid + ana mesavu. vedanA = vehanA, 1919 Asik - AsanA = 717 zrathuG - zranthanA = saithilya, zithilatA, 668 ghaTTi vahanA saMgharSa', 721 vaduG - vaMdanA + 3TT = ghaTTanA 8 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] siddhahema - bAlAvabodhinI iSo'nicchAyAm // 5-3-112 // bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, IchA bhinna arthamAM vartamAna I dhAtune, strIliMga sUcaka " ane pratyaya lAge che. 2461 par - anu+ k + a + A = praveza = tapAsa. __ paryadhervA // 5-3-113 // A bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, IcchA bhinna arthamAM vartamAna I dhAtune, strIliMgasUcaka "ana" pratyaya vikalpa lAge che. ri + + 1 + A = thaiguru = zeghavuM, greSaurt = satkAra pUrvakanI kriyA, - rft + F + = g e: = dhavuM, rASTika = satyAre pUrvakanI kriyA. krutsaMpadAdibhyaH kim // 5-3-114 // bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, upasarga sivAyanI ku. vagere dhAtu ane sama upasarga sahita pat vagere dhAtune, strIliMga sUcaka "kivadhu pratyaya lAge che. 2284 - zudha + dhi = ta = krodha, 2260 yudhi-ghutta = yuddha, udara palTa- + vs + #ig = saMghar = saMpatti, vi + ut + ui = vita = vipatti. bhyAdibhyo vA // 5-3-115 / / bhAva ane kta bhinna kAraka arthamAM, bhI vagere dhAtune, triIliMgasUcaka vikape "kivapratyaya lAge che. 32 kima - ma+ + ra = mIra = bhaya, 223rU DhIM-phrI = lajajA. T- + + ra = mItiH = bIka, bhaya, hRtti: = lajajA. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 115 vyatidADanI dA igara | u-rU-26 / bhAva arthamAM, vyatihAra - paraspara ekabIjAnI kriyA artha jaNAtA hoya te, huM vagere dhAtu sivAyanA dhAtune, strIliMgasUcaka ba" pratyaya lAge che. 186 phAM - vi + + va + + ma (s) + (1) = cazozI = sAmasAme Akroza kare, nagoDaniH zApe pa-rU-27 | bhAva ane rtA bhinna kAraka arthamAM, zApa artha jaNAto hoya te, nabu pUrvaka dhAtune, strIliMgasUcaka "ani ? pratyaya lAge che. 22 gari - 75 + + sani + ta = agananiH te mUyAt = tAro janma na thAo ! arthAta tAre janma joi na hatA. -- || -rU-228 che. bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, glA, hA ane nyA dhAtune, strIliMgasUcaka "arniH pratyaya lAge che. rUra - sTA + a + = rana = glAni, 232 dAM - niH = hAni, 224 - zAna == jarA, nukazAna, kSaya praznAvasthAne vega ka-3-176 che. bhAva ane kartA bhinna kAraka arthamAM, prazna athavA uttara - javAba jANatA hoya te dhAtune strIliMgasUcaka "Ina ? pratyaya vikalpa lAge che. 8 + $ = RI[ + $ + ra = ri, vAM iff, parivA, jiyAM, tyAM, kRti vA kavArSama = te kaI kriyA karI. larf, vAri, cAM, cAM, kRta ghA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI ajAI: = me... badhI kriyA karI. vikalpe hAvAthI pakSe je je pratyayA lAgatAM hoya te badhA pratyayeA lAge che. jemake - * + rUr = haiM, ; + x + ja = AriAM, 4 + jJa = kriyA, 4 + s + car - cA, hra + tti = nrutiH = kriyA. yayA-Dapittau 6 H / -3-20 // 6 - bhAva ane rmAM bhinna kAraka athamAM, paryAya - paripATI, vArA, aha - yAgyatA, RNu karaja ane utpatti - pedA thavuM, tathA prazna ane uttara a jaNAtAM hoya tA, dhAtune strIliMga sUcaka Nuka ' pratyaya lAge che. z. Aki- Ama + + A = zrAptijA, mavataH AttiA = tamArA besavAne vArA che. 6606 zI. - zI+naja+=vihA-mayataH zacijA =tamArA sUvAne vAro che. 2020'makSa-kSijA-artRtti sthaM rannumakSijAm = tuM zeraDI khAvAne yogya che. kSane RkSAM medhAtti = mArA mATe samayasara khAvAnI zeraDI rAkhI mUkaje. 2277 vid - kSukSijAm pAhi = khAvAnI zeraDI utpanna thaI 888 Trum - jAjArajAmbAE; = teM ka kriyA karI ! sarvAM jArijAm aAryam = meM badhI kriyA karI. nAnni pusi 2 || -rU-2 // bhAva ane kartA bhinna kAraka aCmAM, taiyAra thayela nAma dvArA koi vizeSa saMjJA jaNAtI hoya te dhAtune, strIliMgasUcaka ' Naka pratyaya lAge che. taiyAra thayela nAma dvArA vizeSa sattAmAM prayAga anusAra puliMgamAM paNu * zuka' pratyaya lAge che. 6616 iven - prajIvaMte anayA = = + chaThThuM + La% + 1 =pratiA = roga tuM nAma che. 2033 manam - zAhavRkSaH 'manyate ayAma = Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMyama adhyAya - tRtIyA [ 117 zAlabhaJja + Naka + A = zAlabhaJjikA = 2 mA zAsakSa mAya te 31 - 8onu nAma, 938 ruci - na rocate kimapi yasmin - aruc + Naka = arocakaH = a3yi nAbhano / , A puliMga prayoga che. bhAve / / 5-3-122 // lApa athabhAM, ghAtune strIliMgasUya ' ' pratyaya lAge che. 1105 zIka -zI + Naka-zai + ika + A = zAyikA-bhUyuH ___libe ktaH // 5-3-123 // bhAva arthamAM dhAtune, napusaMkaliMga sUcaka "kata pratyaya lAge che. 545 hase - hasU + i + takta] + am [si] = hasitam , tava hasitam = tamA3 bAsya. . / anada // 5-3-124 // , bhAva arthamAM dhAtune, napuMsakaliMga sUcaka "anaTa" pratyaya sANe cha. 396 gamlaM - gam + anaT + am [si] = gamanam = ... yatkarmasparzAta kaGgasukhaM tataH // 5-3-125 // bhAva arthamAM, je padArthanA sparzathI rtAnA aMgane sukha thatuM hoya tevA karmathI para rahela dhAtune, napuMsakaliMga sUcaka ana" pratyaya lAge cha. 2 pAM-pA + anaT + am = pAnamU-payaHpAnam sukham = dhanuM pAna pAnA ne suma35 che. ramyAdibhyaH kartari // 5-3-126 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ) siddhahema - bAlAvAdhinA - rima vagere dhAtune, kartA a'mAM ' anam' pratyaya lAge che. 989 ramiM - ramate iti = ram + anaMT + si = ramaNaH = 2. ram + anaT + GI + si = ramaNI = suMdara strI. 789 kamUG kamate iti=kam + anaT + GI + si = kamanI=&manIya strI. kAraNam ||5-3-127 // * kR dhAtunu kartA - arthAMmAM anaT pratyayAnta nipAtana' thAya che. karoti iti kAraNam reNu, u2nAro. bhuji - patyAdibhyaH karmA - 'pAdAne . = - = / / 5-3 - 128 // bhuja vagere dhAtune kama' 'a'mAM ane pat vagere dhAtune apAchaan artha'bhAM ' naT' pratyaya lAge che. 1487 bhujaMp-bhujyate iti = bhuj + anaT + am = bhojanam = bholana. jAvA yogya vastu, 1059 adaMk - niradyate iti = nir + a + anaT + ama = niradanam = bhAvA yogya vastu, 962 palla - prapatati yasmAt iti = pra + pat + anaT + si=prapatanaH jenA uparathI paDAya te sthAna. 7 dAM - apAdIyate yasmAt iti = apa + dA + anaT + am = apAdAnam = |I vastu ne sthAnethA nahI paDe te sthAna. karaNa evu kR + anaT + am karaNAssdhAre // 5-3-129 // karaNa ane AdhAra a`mAM dhAtune anar'* pratyaya lAge 4. 838 pa - paSyate anayA = paS + anaT + I [GI] epaNI bhenA vaDe tayAsa thAya te - bheSae~gI, 1336 likhatlikhyate anayA = lekhanI = nenA vaDe samAya te semarA. 1139 C = = Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyapAda 119 dudhAMgk - saktu dhIyate yasyAm = sakku + dhA + anaT + GI = sankudhAnI = 9bhAM sAthavA raNAya te vAsaNa pAMcamA adhyAya puMnAmni vaH / / 5-3-130 // " taiyAra thayela zabda je nara jAtivALI vastunuM nAma hAya te, karaNa ane AdhAra arthAMmAM dhAtune gha ' pratyaya lAge che. 1655 chadaN-dantAH chadyante yena = danta + chad + gha + si = dattacchadaH bhe vaDe hAMta DhaJjaya te - ho, etya kurvanti yasmin = A + leAke jyAM AvIne kAma kare te = = AkaraH = - kR + gha Alu, bhIThAnu magara, ---- gocara - saMcara - vaha - vraja - vyaja-khalA - sspaNa - nigama - bakabhaga - kaSA - SSkapa - nikaSam / / 5-3-131 // = gAcara vagere zabdo dha pratyayAnta evA karaNa ane AdhAra athamAM nara tivAjA 'nipAtana' thAya che. 410 cara - gAvaH caranti asmin iti= go+car+gha+si-gocaraH = Amane goyara che. arthAt yA pahArtha Amano viSaya che. go-. saMcaratIti = saMcaraH zarIra, 996 vahIM = vahatIti = vahaH = maNahanI jAMgha, 137 braja braja + gha+ si - vrajaH = goyono pra-vADI 449 khalakhalaH = dhAnanuM aNu, yuddhanu N bheAna, 139 aja - vi + aja + gha = vyajaH = 5 No, 710 paNi - A + paN + gha = ApaNaH = huna, 396 gamlaM - ni + gam + gha = nigamaH nagara, rastA.. 1096 bacaMk - vakaH = daitya, bhagalo, 895 bhajIM strIbhihna, 507 kaSa kaSaH = ne vaDe dhAra udAya te - sarAya, athavA ne vaDe isa udAya te - musoTIno patthara, AkaSaH soTIna patthara, nikaSaH - sarANu, usoTIno patthara. = bhagaH = = sarAya, -- Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] sima - mAsAmodhinI vyaanAd ghaJ // 5-3-132 / / je taiyAra thayela zabda nara jAtine kaI khAsa nAmane sUcaka hoya te, karaNa ane AdhAra arthamAM dhAtune "gham" pratyaya lAge cha. 1099 vidak-vidanti aneneti = vid + ghaJ + si = vedaH = re jJAna thAya te - 6, 989 rami - Aramanti asmin iti = ArAma: =ryAM so 1i 42 te-mArAma, magAyo. avAt tR-stRbhyAm // 5-3-133 // karaNa ane AdhAra arthamAM, ava upasarga sahita tU ane sta dhAtune, narajAtinuM koI nAma hoya to "ghapratyaya lAge che. 27 tu - avataranti asmin iti - ava + tu + ghaJ + si = avatAra:=avatAra, nahIno ghATa. 1521 stRgaza-avastIryate anena - ava + stR + ghaJ + si = avastAraH = mAchA. nyAyA-'vAyA-'dhyAyodyAva-saMhArA-'vahArA-''dhAra dAra-jAram // 5-3-134 // karaNa ane AdhAra arthamAM, ghanuM pratyakAnta evA nyAya vagere zabdo nipAtana thAya che. ane zabdo puliMgamAM vaparAya che. 1075 iMNk-ni + i + ghaJ + si-nyAyaH = nyAya. 48 ovai, 992 veMga - A + vai + ghaJ , A + ve + ghaJ = AvAya = 1942nI zapa, 1104 iMGk - adhi + i + ghaJ = adhyai + ghA = adhyAyaH = pAzita. 1080 yuk- ud+ yu + a = udyAvaH = yasapAtra. 885 haga - saM+ hR + a = saMhAraH = saMhA2. ava + ha + a = avahAraH - hariyAI layAna prANI, 887 dhRga-A+dhR + a = AdhAraH = AdhAra, 1535 daz - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - =3 - da + a = dAraH, dArAH strI, 1536 jRRz - jR + ghaJ (a) + si = jAraH = Mra 53Sa. tRtIyapAda [ 121 udaGko'toye / / 5-3-1.5 // pANI sAthe koI saMbaMdha nathI evA arthAMmAM, karaNa ane AdhAranA viyamAM, puliMga saMbaMdhi saMjJA jaNAte te, urdU upa sa sahita any dhAtunuM dham pratyayAnta evuM uddaSka zabdanuM 'nipAtana' thAya che. 105 aJcU - udacyate'neneti = ud + aJc + ghaJ + si = udaGkaH, tailasya. ghRtasya vA udaGkaH = tailodaGkaH, ghRtAdaGkaH = tesa athavA ghI lakhAnuM yAbhaMDAnuM sAdhana- DuDalo. khano Da - Dare ke - kavakra - ghaM ca - anAyo jAlam / / 5-3-136 // jALa a-rUpa puliMganI saMjJA jaNAte chate, karaNa ane AdhAra aMmAM, Aph upasa` sahita nI dhAtunuM dham pratyayAnta AnAya vu' ' nipAtana' thAya che. 884 NIMg - Anayanti teneti = A + nI + ghaJ + si = AnAyaH = bhAchasAM vagere paDavAnI lAga // 5-3-137 // puliganI saMjJA jaNAtI hoya to, karaNa ane AdhAra arthAMmAM, jan dhAtune, '7, 42, Da, Iva, ' a ' ghaN ' pratyayA lAge che. 913 khanUg - AkhAyate'nena, Akhanyate'smin veti A + khan + Da + si = AkhaH, A + khan + Dara + si = AkharaH, A + khan + ika + si= AkhanikaH, A + khan + ikavaka + si= AkhanivakaH, A + khan + gha + si= AkhanaH, ' A+khan+ghaJ+si+AkhAnaH=mohavAnuM sAyana, ahANI. i-ki- tav svarUpArthe / / 5-3-138 / / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] siddhahema - bAlAvabodhinA dhAtunuM svarUpa jaNAvavuM hoya, athavA dhAtuno artha jaNAvo hoya, tyAre dhAtune, "I, ke " ane "ti pratyaya lAge che. 2486 maujU - mannurR = ma=bhuja dhAtu-bhAMgavuM, 22 84 gurgha - rASTra + va = = kRdhu dhAtu-kepa, 2016 viva + ta =tti = vid dhAtu-jANavuM. 122 yajJa - can + 6 = cari, carana = yajJanA aMgo, 487 mugaM - munna + ki = muni, malika citte = bhajana karAya che. 812 supa 6 - pa + tivuM = prati, prati vartate = rasoI thAya che. -vISatA chU-sphrArthAta Tu / pa-rU-zarU5 / duHkha arthavALA dura zabdathI ane sukha arthavALA su tathA ISata zabdathI para Avela akarmaka dhAtune bhAva arthamAM ane sakarmaka dhAtune karma arthamAM "kha" pratyaya lAge che. mAgha - tu + + vRk + aF (vi) = kuphAthaF = kaTathI sUvuM, + + heru + cam = surANam = sukhe suvuM. kArya - 888 3 - duI + $ + = Tu ram = kaThaNa kAma, pu + 9 + 4 = yuvAna = sukhe karI zakAya tevuM kAma. mAva - 7 + + 2 = paracham = akabTe sUvuM, jarma - tu + + vandra = T:= sukhe karI zakAya te. divyarthe traMthAt mUH ! -rU-40 || duHkha arthavALA dU zabdathI ane sukha arthavALA su tathA ISata zabdathI para Avela, svi arthamAM vartamAna kartA vAcaka zabdathI para Avela bhU dhAtune, tathA du:kha zabdavALA dUra zabdathI ane sukha arthavALA su ane Izvata zabdathI para Avela, thvi arthamAM vartamAna karmavAcaka zabdathI para Avela ku dhAtune " khaluM" pratyaya lAge che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - tRtIyapAda [ 123 1 bhU - duHkhana ADhyaH = TurADhyaH, na durADhyaH adurADhyaH, adurADhayena durAyyena bhUyate iti - dUr + Avya + bhU + khala + am (si)=durADhayaMbhavam = 7 bhANusa huI paripUrNa nathA tenA paDe du:55 paripU thavAnu su + ADhya + bhU + khal +am = svADhayaMbhavam =o mANusa sumavaDe paripUNa nayI tanA paDe supa paripU yavAnu ISat + ADhya + bh + khala + am-iSadavya bhava bhavatA = . mANusa 28 vaDe paripUNa na to tenA paDe maTa parizu yAnu. 888 DukaMga - dur + ADhya + kR + khal + si = durADhayaMkaraH = mANusa hu:5 vaDe paripUrNa nathA raay| te tmaa| 626:5 vaDe paripUNa 42|yo su + ADhya + kR + khala + si = svADhayaMkaraH = 2 bhAsa su5 paDe paripUrNa nathA rAyaso tene su5 paDe paripUrNa 22:Ave che. ISat + ADhya + kR + khala + si = iSadADhayaMkarazcaitraH tvayA = caitra subha vaDe paripUrNa nathI karI tene tamArA dvArA sukha vaDe paripUrNa karavAmAM mAvesa cha. cci = abhUtatadbhAva = paDenA na tu te pachIthI thavuM, jevuM pahelA nahi karAyela tevuM pachIthI karAyela. zAsU yudhi-dRzi-dhRSi-mRSA-''to'na / / 5-3-14 // duHkha vAcaka dUra zabdathI ane sukhavAcaka su ane Ithata zabdathI para rahela, zAsa, da, 6, pRdhu ane AkArAnta evA akarmaka dhAtune bhAva arthamAM ane sakarmaka dhAtune karma arthamAM ana " pratyaya lAge che. 1095 zAsUGa - duHkhena ziSyate = dur + zAlU + ana + si = duHzAsanaH = du: urIna - mahAbhuzIte 230pI zaya te. suzAsanaH = sume rIne - sa2satAthA samAnavI za45 te. ISacchAsanaH = ne thAmA sume samAnI zaya te 1260 yudhic - duHkhena yudhyate iti = dur + yudh + ana + si = Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] siddhahema - bAlAvabodhinI duryodhanaH = nA sAthe du:5thA 410 421 zaya te, suyodhanaH = nA sAthe sumathA sA rI zAya te, ISayodhanaH = nI sAthe 254thI 4 0 za.5 te. 495 dRzaM - dukhena dRzyate iti - dur + dRz + ana + si = durdarzanaH = ne du:5thA ne zAya te, sudarzanaH = ne sumayA ne zaya te, ISadarzanaH = ne ma48 ne zaya te, 1978 dhRSaN - duHkhena dhRSyate iti = dur + dhRS + ana + si = durdharSaNAne sAmane hu:mayA 42rI zAya te. 528 mRSU - duHkhena mRSyate iti = dur + mRS+ + ana + si = durmarSaNaH = nane hu:4thI sakhana 42rI rAya te. 5 SThAM - duHkhena utthAnamiti = dur + ud + sthA + ana + am (si) = durutthAnam = hu:mathA yu. iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambini zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtte: paJcamA'dhyAyasya tRtIyapAdaH // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [athavaturthArU: ] satsAmIpye sadvad vA / / 5-4-1 / / = vata`mAnakALanI najIkanA bhUtakALamAM tathA bhaviSyakALamAM vartamAna dhAtune, vikalpe ' vata mAnA vibhaktinA pratyayeA lAge che. bhUta - lA kSetra Avato'na ? ayamAnajI mi = caitra ! tuM kayAre AvyA che ? huM cAlyA Avu chu. bApajIntameva mAM viddhi mane AvatA ja samaja. pakSe - athamAgamam=A hu AvyA, po'sma AzataH = A hu` AvelA chuM. bhaviSya - vA netra ! mirjAsa ? eSa gacchAmi =tra kayAre jaIza ? A jauM chuM jItamaitha ai fara = Ha orall or 217108, get - gg_afasifa = 241 huM jaIza, ttA ami A hu' jaIza, miSyantameSa mAM viddhi = mane janArA ja saMmaja-jANu. bhRtavaccA''zaMsye vA / / 5-4-2 // - Azasya - priya vyaktinA saMbaMdhanI icchA jaNAtI hAya, athavA priya vastu meLavavAnI icchA jaNAtI hoya evA a"mAM dhAtune bhaviSyakAlanA pratyayA lAge che, chatAM ukta prasaMganA viSayamAM bhaviSyakAlane badale vamAnA 1 ane * adyatanI" vibhaktinA pratyayA lAge che. vatamAnA - upAdhyAya jevA ati, vase tamalImaDhe = upAdhyAya jo Ave tA ame tarka bhaNIe. bhUtakALa - gupAdhyAya caivAmit, pate tamathISmanee = upAdhyAya jo AvyA hAta te ame taka bhabhuta. pajJa-bhaviSyakAla * kapAya che - Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 6 ] siddhahema - bAlAvAdhinI dAmiSyanti, AgantA vA, ete tarkamadhyeSyAmahe = adhyetAsmahe upAdhyAya jA Avaze to ame taka bhaNavAnA - bhaNIzuM. kSitrA-Dakzana thayomaviSyantI-kSamyau // 1-4-3 // cA = ke.i vyakitanA sabaMdhanI icchA jaNAtI hoya athavA priya vastu meLavavAnI IcchA jaNAtI haiAya evA viSayamAM je dhAtune kSipra athavA kSipra avALA zabdonA sabaMdha hoya, athavA IcchA atha vALA zabdonA sabaMdha hoya to, te saMbaMdhavALA dhAtune anukrame / bhaviSyatI vibhaktinA ane saptamI " vibhaktinA pratyayA lAge che. kSipra - bhaviSyatI upAdhyAyazced Agacchati, thAgamat AgamiSyati, AgantA vA kSipramAzu pate siddhAnta. madhyapyAma, = upAdhyAya jo Ave che, AvyA, Avaze athavA AvanAra. haze, to ame A siddhAnta jaldI jaldI bhanIzuM. Azane - saptamI - upAdhyAya evuM Apaddhati. Amaska AgamiSyati, AgantA vA AzaMse- samAvaye yukteA'dhIyIya = sAdhyAya je Ave che, AvyA, Avaze, athavA AvanArA haze, te IcchuM chuM. - saMbhAvanA karU chuM ke huM temanI pAse yukata thane arthAt barAbara mana daIne bhaNyuM. - saMbhAvane siddhavat / / 5-4-4 // - 6 pratyayeA ' sa MbhAvanA prApta thayelA karaNathI potAnI zaktimAM vizvAsa karavA evA anA viSayamAM dhArelI vastu asiddha hAya htAM sid thaI gayelI samajIne jevA pratyayA lAge che tevA ja lagADavA samaye zveta prayatnAmRta vana vistRtayaH prayatna thayA hota tA vibhUttio utpanna thaI heAta. ahiM kALane badale bhUtakALa vaparAyA che. = samayasara bhaviSya Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - catutha pAda [ 1ra7 nADaghetana: pravasthA-Da'soH || 1-4-6 // kriyAnuM sAtatya hoya tathA prasaMganI nikaTatA jaNAtI hoya evA viSayamAM, ja dhAtune anadyatana kALamAM vidhAna karAyela hyustanI vibhaktinA ane ' dhRstanI ' vibhaktinA pratyayA na lAge. cAyanIya murAmannamayAt, TrAti yA=jIvyo tyAM sudhI khuba anna ApyuM, athavA jIvaze tyAM sudhI khuba anna Apaze. ceca pauLamAsvAtiAtA tasyA ninamadaH prAptiSTha = je ApaumAsI - mAgazara zuda pUnama hamaNA gaI temAM jinezvaranA mahAtsava zarU thayA thaiya pauNamAsyAgAminI etasyAM jinamahaH pravarttiSyate je A paumAsI hamaNA AvavAnI che temAM jinezvaranA mahAtsava thaze. eNyatyavadhau dezasyAsagbhAge / / 5-4-6 / / = = - je sthAne javAnu che tenu avadhi - cheDA vAcaka nAma prayAgamAM hAya ane jyAM javAnuM che, tenA arthAt - AgalA bhAgamAM bhaviSyakALamAM dhAtune dharatanA ' vibhaktinA pratyayA na lAge. cothamA gantavyaH AzatruJjayAt, tasya yadavaraM valabhyAstatra dvirodanaM mezyAmaDhe = je A rastA zatrunya sudhI pasAra karavAnA che, temAM AvanArA valabhIpuranA AgaLanA bhAgamAM ame bevAra edana-cekhA khAIzuM. sAhacADanadorAtrALam || 1-4-7 || je kALamAM prasa ga banavAnA hoya, tenu avadhivAcaka nAma prayAgamAM hoya, ane te vikSitakALanA AgalA bhAgamAM bhaviSyakALamAM koi prasaMga banavAnA hoya tevA viSayamAM dhAtune, jo te kALa ahA - rAtranA AgalA samayanA na hoya te * dhastunI ! vibhakitanA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] siddhahema - bAlAvAdhinI pratyayA na lAge. cothamAnAmI saMvalakSya thavamAtrahAyaLyA statra jinapUjAM kariSyAmaH = je varSe AvanArUM che, temAM AgrahAyaNInA - mAgazara zuda pUnama ke bhRgazIrSa nakSatanA AgalA bhAgamAM ame jinezvaranI pUjA karIzuM. pare thA / b-4-8 || je samayamAM prasaMga banavAneA hAya, tenuM adhivAcaka nAma prayAgamAM hoya ane te vivakSita samayanA pAchaLanA bhAgamAM bhaviSya kALanA koI prasaMga banavAnA hAya, evA viSayamAM dhAtune dhRstanI vibhaktinA pratyaye| vikalpe lAge che. pakSe '* bhaviSyantI ! vibhaktinA pratyayA lAge che. mino vasADhAyaLyoH para tArrtta: sUtramadhyeSyAmahe, adhyetAsmahe vA = je varSoM AvavAnuM che tenA AgrahAyaNInA pAchaLanA bhAgamAM ame evAra sUtranu adhyayana karIzu athavA adhyayana karavAnA. karIzuM tyA bhaviSyantI ane karavAnA tyA stanI vibhaktinA pratyayeA lAgela che. saptamyarthe kriyAtipattau kriyAtipattiH / / 5-4-9 // jyAM hetu tathA hetunu phaLa jaNAvavAnuM hoya tyAM saptamI vibhakitana pratyayeA lagADAya che, paraMtu jyAM hetu tathA hetunA phaLanuM kathana heAvA chatAM koi jAtanI khAmIne kAraNe vivakSita kriyA ja bhAMgI paDe evA prasaMga jaNAte jIte, dhAtune saptamI vibhaktinA kriyAsUcaka pratyayAne sthAne kriyAtipatti vibhaktinA pratyayA lAge che. kSijJana ghera avAyat na rAjya vAviyat = gADuM dakSiNa dizAthI gayuM hota te te gADu khoTakAI na jAta. te | -4-20 || Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 129 dhAtuthI bhUtakALa javAto hoya evA viSayamAM hetu ane phaLanA kthananI vastu hAvAthI saptamI vibhaktinA pratyayeA lagADAya che. chatAM paNa jo banavAnI kriyAne nAza thayA hrAya, tevA prasaMgamAM dhAtune 'kriyAtipatti " vibhaktinA pratyayA lAge che. rajo mA tavaM putro'nnArthI, caGkramyamANaH, aparazcAtithyarthI, yadI sa tema romaviSyavrutA'okSayata, anyatta =cAre tarapha pharatA annanI icchAvALA tArA putrane meM joyA, bIjo eka jaNa anna khavaDAvavA sArUM atithInI icchAvALA paNa me joyA. vautAbA || 1-4-?? || 6 = " saptazrutADoDha [ *--4-22 ] " e sUtramAM je ut zabda jaNAvela che, tenI pahelAnA sUtramAM saptamI vibhaktinA kriyAsUcaka pratyayAnuM vidhAna karela che, tyAM badheya kriyA bhAMgI paDe tevA viSayamAM bhUtakALasUcaka dhAtune kriyAtipati ' vibhaktinA pratyA vikalpe lAge che. jyaM nAma saMcatA sannAmaDhe taMtramavAna AdhAya kRtamaseviSyata, dhig garhAmahe : sayamI nAma dharAvIne anAgADha - asAdhAraNa prasaMga vinA AdhAka AhArane kevI rIte vAparI zake ! temanI niMdA karIe chIe. phle-saptamI vibhakita - jya sevataH = tevA kaI rIte vApare. vatamAnA -jya sevate tee kai rIte vApare che. dhik namiDhe = temanI niMdA karIe chIe. " saptamI. [ 6-4-rU4 ] " e sUtrathI saptamI vibhakti thaI che. jAjo thamodyuta mavAna =jamavAnA samaya che mATe te jame. ahiM "saptamI [ -4-34 ] ?" e sUtrathI prApta thatA saptamI vibhakitane badale kriyAno bhaMga thatAM, saptamI vibhakti na thaI paNa kriyAtipatti vibhakti thaI che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] sima - bAlAvabeAdhinI zaveti-nAstrovaMtatrAnA // 6-4-22 / " niMdAno viSaya jaNAtA hoya ane api tathA jAtu zabdane prayeAga hoya te, dhAtune tamAma kALamAM vamAnA vibhaktinA pratyayeA lAge che. ahiM sAmAnyakALamAtranA nirdeza hovAthI vizeSa kALamAM paNa A ja niyama lAge che. pitatramavAn natUna diti, dhik damatte = tame zuM jaMtuone haNI che ? temane dhikakAra - ame niMdA karIe chIe. jJAtu tatramavAnuMmUtAni diti - tame zuM prANIone hA che ? dhik nAmaDhe temanI ame niMdA karIe chIe. kathami saptamI ca vA / / 5-4-13 // niMdA atha jaNAta chate ane vAkyamAM kathama zabdano prayoga thayA hAya tA, dhAtune tamAma kALamAM vamAnA vibhakitanA ane * saptamI 2 vibhaktinA pratyayA vikalpe lAge che. jUtha nAma tatrabhavAn mAMsaM bhakSayati, bhakSyet vA ? garhAma he - anyAyyametat = mAnanIya teo mAMsanuM bhakSaNa kema kare che athavA bhakSaNa kema rIte karI zake? A anyAya che. pakSa-avamakSatmakSayat makSayA sAra. mA~cattA, maciti, A vAkayamAM saptamI vibhaktinA pratyayeA lAgavAnuM nimitta che jethI bhUtakALamAM vAkayagata kriyAnA bhaMga thatAM kriyAtipatti vibhaktinA paNa pratyayA vikalpe lAge che. thaM nAma taMtramavAnuM mAsamamavizrcat = mAnanIya teoe mAMsanuM bhakSaNa kevI rIte karyu heta ! A samagra AkhyAta prakaraNamAM jyAM saptamI ane pAmI ne nirdeza karela che, tyAM badhe kriyAsUcaka - tyAdi vibhaktimAM jaNAvela 'saptamI vibhakti' ane paMcamI vibhakita samajavI, paNa kAraka sUcaka saptamI ane paMcamI vibhakita na samajavI. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - caturtha pAda [ 131 fi Bta-maviSya | 1-4-24 | nidA artha jaNAto hoya ane vAkyamAM vibhaktivALA kima zabdano tathA katara ane katama zabdano prayoga hoya to, dhAtune tamAma kALamAM "saptamI " vibhakitanA ane bhaviSyanI vibhakti nA pratyayo lAge che. f satramavAnaitRtta cUdA, rAtivA = mAnanIya tame zuM khoTuM bole athavA bolaze? jo nAma, vAta nAma, katamo nAma yasmai tatrabhavAnanRtaM brUyAda. vakSyati vA = evo koNa che, evo bemAMthI keNu che. A badhAmAMthI e keNa che, ke je mAnanIya evA tame jene mATe khoTuM bole athavA bolaze ! zraddhA-DapeMDacatrA che -4-16 azraddhA ane mAM - asahiSNutA jaNAte chate, vibhaktivALA kima zabdane, tathA katara ane tama zabda prayoga vAkyamAM hoya athavA na hoya te paNa dhAtune rA kALamAM "saptamI - vibhaktinA ane bhaviSyantI " vibhakitanA pratyaya lAge che na zraddha-na saMbhavayAmi tatrabhavAn nAmA'dataM gRhNIyAtU, grahISyati vA = mane zraddhA nathI - huM saMbhAvanA paNa kare to nathI ke mAnanIya teo cerI kare ke cerI karaze. jo itajhamAna attam, bhArata, bADhAte cA = mane zraddhA nathI ke zuM mAnanIya teo corI kare ke cerI karaze, na mAna-na me tatramavAnuM zarU kRtIyAta, grIna cA = huM sahana nathI karI zakato - huM kSama nathI karI zakato ke mAnanIya teo corI kare ke corI karaze. kiGkilA'styarthayorbhaviSyantI // 5-4-16 // azraddhA ane amane viSaya jaNAtA hoya, tathA vAkyamAM kiMDala Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] siddhrhuma - bAlAvAdhinI zabdanA prayoga hAya, tathA atyaM*ka evA asti, bhavati zabdanA prayAga karAyA hoya to, tamAma kALamAM ane sava" dhAtune ' bhaviSyantI ? vibhakti nA pratyayA lAge che. na akre, na marpayAmi viSTi nAma tatramavAnuM pAnuSagnyitemane zraddhA nathI, huM sahana nathI karatA ke mAnanIya te paradArAnA upabhoga karaze. 7 zraddhe, na marpayAmi, asti nAma, bhavati nAma tatrabhavAn prdaaraanupjayite = huM zraddA" nathI rAkhatA, huM sahana nathI karatA ke AdaraNIya te paraMdArAne upabhoga karaze. 1 gAtu-thayuM-caNA-paTTo saptamI || 6-4-17 || azradghA ane amanA arthamAM, jAtu, yad, yadA ane di zabdomAMthI koI paNa eka zabdanA vAkayamAM prayAga karAyA hAya tA, sava' kALamAM ane sava' dhAtune saptamI vibhaktinA pratyayA lAge che. na zrau, na kSame jJAtu tatramavAn purAM vive=huM zraddA karate nathI, huM sahana karatA nathI ke mAnanIya tee o kadApi dArU pIe. tham - catu, cA, ar surAM picer = AvI ja rIte ya, yadA ane di zabdanA prayAga samajave. kSette = cakra-yaMtra | 6-4-28 // niMdA, azraddhA ane ama" atha jaNAtA hAya ane vAkyamAM yacca ane yatra zabdanA prayoga karAyA hAya tA, sava kALamAM ane sava dhAtune 'saptamI ' vibhaktinA pratyayA lAge che. vizvAmade carce catra vAsatramavAnamAna borota = dhiMkakAra thAo ! ame niMdIe chIe ke AdaraNIya evA te amArA upara Akreza kare. 7 zradde, na Ame, carce catra vA tatramavAn vArM thayet= mane zraddhA nathI, huM sahana karatA nathI ke mAnanIya evA te niMdA kare. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 133 citra | u-4-1 Azcarya jaNAtuM hoya ane vAkyamAM vacce ane yatra zabdano prayoga thayo hoya te, sarvakALamAM sarva dhAtune "saptamI ? vibhaktinA pratyaya lAge che. citram - Azcarya yaza catra satra mAna sAthe severa = Azcarya che ke AdaraNIya evA teo akaya - na khape evI vastune seve - vApare. roSe mavizvAyo che ka-4-20 || Azcaryane viSayamAM je yadi zabdane vAkyamAM prayoga thaye na heya te, ane yacca tathA yatra zabda sivAya bIjo koI zabda prayoga hoya te, dhAtune sarvakALamAM "bhaviSyantI ? vibhaktinA pratya lAge che. citra-zcaryamo nAma nimitteti = Azcarya che ke AMdhaLo mANasa parvata upara caDhaze. uSNutA-DoDhe che -4-22 / bADha-atyanta athavALA-uta ane api zabdane vAkyamAM prayoga jaNAta hoya te, savakALamAM dhAtune "saptamI - vibhaktinA pratyaya lAge che. te api vA ku = atyanta karaze. sabhAne arthe tathaal U -4-22 . kArya karavA mATe zaktinI saMbhAvanA rahete chate ane alama arthavALA zaktivAcaka zabdano prayoga na hoya te, sarvakALamAM dhAtune saptamI ? vibhakitanA pratyaya lAge che. kavi mAnavaseva = mane lAge che ke mahinAnA upavAsa paNa karI zake. gakei zraddhApato navA che pa-4-2rU Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] siddhahema - bAlAvabodhine zakitanI saMbhAvanAnA viSayamAM, zraddhA - saMbhAvanA arthavALA dhAtuno prayoga heya te, sarvakALamAM dhAtune "saptamI? vibhakitanA pratyaya vikalpa lAge che. je vAkyamAM yata zabdano prayoga na hoya te. 2 - samarathama akSata mAna = huM zraddhA - saMbhAvanA rAkhuM chuM ke teo bhejana kare. -mokyate, kAmu , mamu vA. vatIjIDathata pa-4-raka vartamAnakALamAM vatatA evA IcchArthaka dhAtune vikalpa saptamI 2 vibhakitanA pratyaya lAge che. phuda = Iche. pakSe - rUti = Icche che. vIti hetu- ke 1-4-rara | bhaviSyamAM thanArA hetubhUta ane phalazruta kAya jaNAta che, bhaviSyakALanA viSayamAM saptamI - vibhakitanA pratyayo vikalpa lAge che. ri gurunuurNIta zAstrArata rat = je gurUnI upAsanA kare to zAstrano pAra pAme. pakSe -ari hanuura zAstrokta samittei = je gurUnI upAsanA karaze te zAstrane pAra pAmaze. jAmottavAti che -4-26 che. ' vaktAnI IcchA jaNAtI hoya ane vAkyamAM kazcita zabdane prayAga na hoya to, dhAtune sarva kALamAM "samI - vibhaktinA pratyaya lAge che. vAsA e muvIra mAtra = mArI IcchA che ke teo bhojana kare ! rUchALe sadAma-Atra 6-4-27 che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcamA adhyAya caturtha pAda 135 6 vakatAnI chA jaNAtI hoya ane vAkyamAM icchA a`vALA dhAtune prayAg2a hAya te, sadhAtune ane saMkALamAM saptamI vibhakitanA ane 5 camI - vibhakitanA pratyayA lAge che. mi mullAta, muddAm va mavAn = mArI IcchA che ke teee bhAjana karavu na/e athavA te bhAjana kare ! vidhi-nimantraLA-'matraLA-DadhIghra-taMtra-ne-prArthane || 1-4-28 || vidhi vagere athavALA kartA, kama` ane bhAva - kriyA jaNAtI heya tA, dhAtune ' saptamI ' vibhaktinA ane paMcamI vibhakti nA pratyayA lAge che. vidhi - kriyAmAM preraNA karavI, jyaM yaMt jotu mavAn = tee sAdaDI kare, karo. nimantraLa - je kriyAmAM preraNA karyA pachI na karavAthI doSa lAge te arthAt avazya karavA lAyaka preraNA vrincamAvavAM rthAt, rotu vA=savAra sAMja khevAra Avazyaka kare athavA karA ? AmantraNa preraNA chatAM RcchApUrvaka vatI zakAya te. dRddAtIta, tAm vA=ahiMyA bese athavA bese. nITa-satkAra pUrvakanI je preraNA. vataeNkSet, rakSatu vA vratanu rakSaNa kare athavA kare. saMnna- megya athavA ayAgya evA potAnA vicArane lagatA prazna athavA tene lagatI icchAnuM samarthana. kiM nu khalu bho vyAkaraNamadhIyIya, adhyayai uta siddhAntama thayoya, dhyeyai ! vA = zuM huM vyAkaraNa bhANuM ke sidghAnta bhaNuM ? prArthanA - mAMgaNI--pArthanA me taamapIrIya, thai = mArI adhyayai prArthanA che ke huM tarka bharyuM. premA-nujJA-vasare nRtya-zrA~ || 1-4-201 !! preSa, anujJA ane avasara athavALA rjhA, kama" ane bhAva Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] siddhahema - bAlAvadhinA arthAMmAM vata mAna dhAtune ' kRtya " pratyayA ane ' pathamI 'vibhakti nA pratyayeA lAge che preya-tiraskArapUrvakanI preraNA, anujJA-IcchA pUrNAMkanI sa Mmati, avasara - kAma karavAnA je samaya hoya te samaya. bhavatA khalu kaTaH kAryaH, bhavAn kaTaM karotu bhavAn hi preSita, anujJAta:, mavatoDavasara: Tara = teoe sADI karavI joI ye, te sAdaDI kareA, sAdaDI karavA mATe tene mokalyA chaeN, anujJA ApI che; e karavA mATe temane avasara che. saptamI codhvamauhUtike / / 5-4-30 / / preSa vagere atha jAte chate thanArU' kAya muddata pahelA thavAnuM hoya to, dhAtune savakALamAM 'saptamI vibhakitanA, 'nRtya' pratyayA tathA paMcamI' viktinA pratyayA lAge che. khya muddataMt kaTa kuryAt bhavAn, bhavatA kaTaH kAryaH, kaTaM karotu bhavAn hiM preSitonnujJAta, mavato'vasara: TaLe = muddata' pahelA te sAdaDI kare, teoe sAdaDI karavI joIe, te sAdaDI karA, kemake temane sAdaDI karavA mATe mAkalyA che, temane anujJA ApI che, ane te mATe temane avasara che me padmamI // 1-4-32 // 6 preSa vagere atha jaNAtA hAya ane vAkyamAM sma zabdanA prayAga hAya teA, muddata pahelA kAya* thavAnuM hoya evA arthamAM vamAna dhAtune sa kALamAM paMcamI " vibhaktinA pratyayA lAge che. muhUrtAdbhavAn kaTaM karotu sma, bhavAn hi preSito'nujJAtaH, bhavato'vasaraH kaTakamaNe muddata pahelA teo sADI kareA, temane sAdaDI karavA mATe mAlela che, temane anujJA ApI che, ane temane sAdaDI banAvavAnA samaya che. = Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - caturtha pAda [ 137 cathI cha pa-ka-rUra che vAkayamAM sma zabdano prayoga thayo hoya ane satkArapUrvaka preraNuM artha jato hoya te, dhAtu ne "paMcamI cha vibhaktinA pratya lAge che. a! A vina aNuvrana = he vidvAna aNavratanuM rakSaNa kara ! ema Adara sahita sUcanA kare che. -veDhA-samaye tu vADa kare che pa-4-rUra kAla, velA ane samaya zabdarUpa zabdane vAkayamAM prayoga rahete chata, ane kAryane samaya prApta hoya te, dhAtune sarva kALamAM 'tum' pratyaya vikalpa lAge chevAsTa mocatuma = jamavAnI veLA che gheTA mavatuma = jamavAnI veLA che. samaya movatuma = jamavA ne samaya che. vAsTa morAdathI jamavA mATe kALa che. saptamI rAri | dha-4-rUka | kAla, velA ane samaya zabdarUpa upapada raheta chate ane vAkyamAM yata zabdano prayoga hoya te, dhAtune "saptamI " vibhakitanA pratya lAge che. trio carIta mahAnu = samaya che ke teo bhaNe. peTA ca mazIta mathAna = veLA che ke teo jame. samaya yatva sAthIta mavAna = samaya che ke teo suve. rAhaiM yA pa-4-rUka | zata ane yogya kartA jaNAto hoya te, dhAtune "kRtya pratyaya tathA "saptamI - vibhakitanA pratyaya lAge che. mAna varlDa mAre vAhya heta = teoe bhAra vahana karavo joIe, mAtra mA deva, avAna di rAH = teo bhArane vahana kare, kemake Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI te zaktivALA che. mavatA lallu janmyAM coDhA, ceta teee kanyAne vahana karavI - paraNavI joIe, mavan vaju jyAM vaheta, mavAnetA jJa = te kanyAne vahe - paraNe, kemake te me: ene mATe ceAgya che. =3 NinU cA'vazyakA'ghamaNye / / 5-4-36 // AvazyakatA ane adhamaNya - devAdAra atha jaNAte te, dhAtune kartA a"mAM 'Nina' pratyaya ane 'kRtya' pratyaya paNa lAge che. avayaM rAtati = x+z + tti = avamaMdArI=avazya karanArA. 88, dUM-avazya dUratIti=7+f+tti-avaracaMdAra = avazya haraNa karanArA. 37 nai-naiyAya-neyaH-vayaM oyo gItasya = avazya gIta gAnArA. 7 TU-rAta dvArthI = = + ki se| ApanArA. [ + tha =oyo gAthAnAm = gAthA gAnAre = deM tRtyu // 1-4-37 // ahI~ - yogyarUpa rDA a"mAM dhAtune 'tRca " pratyaya lAge che. 166 vadI - yaj + tur + sa = yoDhA, mavAnnyAyAH voDhAH = te kanyAne vahana karavA yogya che. arthAt tee kanyAne paraNavAne lAyaka che. AziyANI: padmaai || 1-4-38 // AzIrvAda a`mAM dhAtune 'AzISa vibhakitanA ane pAMcamo - vibhakitaonA pratyayA lAge che. 8 nAi-tti + yAt nIcAt=jaya thAo ! tti-tur =jJayatu,. nayatAt=jaya cA ! mAnghaghatanI // 1-4-rU. || Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 139 mA zabdane roga rahete chate, dhAtune "aghatanI " vibhakti nA pratyaya lAge che. 888 phu - 8 + sigra + $ + ki = tu, mA lAla = na kare. "dudhAtao f4-4-21] e sUtramAM mAnnA viSayamAM AdimAM ane niSedha karela che. para iMtanA 2 pa-4-40 . sma sahita mApha zabdano yoga rahete chate, dhAtune "hyastanI vibhaktinA ane "adyatanI vibhakitanA pratyaya lAge che mA A jo = na kare, ma ma zAt = na kare. dhAtaH savajo pratyAH || 1-4-4? | dhAtunA arthane vizeSya vizeSaNabhAva rUpa saMbaMdha jaNAte chate, je kALamAM pratya vidhAna karAyA nathI te kALamAM paNa pratyaya lAge che. 495 dRzaM-dR+syati-drakSyati, vizva drakSyati-vizvadRzvA asya putro maravatA= Ano putra vizvane jenAre thaze. mAtra tyajJAtIndra = thayeluM kAma hatuM. najamAnAtIta = te gAyavALo hato vizvadRzya A zabdamAM daza dhAtune rAH [1-6-1dada ] e sUtra thI bhUtakALamAM zaninuM pratyaya lAge che. paraMtu ahiM bhaviSya kALamAM samajo. mAri A zabdane mU dhAtune "va tao [1-3-] >> e sUtrathI bhaviSyakALamAM bina pratye lAge paNa ahiM bhUtakALamAM samajo. bhRzA-''bhIkSNye hi-svau yathAvidhi ta-dhvamau ca 1. taduSpa | pa-4-42 | kriyAnuM atizayapaNuM ane vAraMvArapaNuM jaNAtuM hoya, tyAM sarvakAla Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] siddhahema - bAlAvabodhinI mAM vartamAna dhAtune, sarva vibhakita ane sarva vacanane sthAne "hira ane "sva" pratyaya ( paMcamI vibhaktinA ) lAge che. jyAM A hi ane sva pratyaya lagADavAmAM Ave che, tyAM je kALamAM, je kAraka mAM, je dhAtune hi ane sva pratyaya lagADela che. te ja dhAtune, te ja kALane ane te ja kArakano vAkayamAM anuprayoga have joIe, tathA je viSayamAM hi ane sva pratyaya lagADelA che, te viSayamAM je kALamAM, je kArakamAM, je dhAtune hi ane sva pratyaya lagADela che, te ja dhAtune, te ja kALano ane te ja kArakane vAkyamAM anuprayoga hoya te ta ra ane 8 vama ? lagADavA, tathA jyAM yuggadarthanA bahuvacanavALo prayoga hoya, tyAM paNa ekavacananA hi ane sva pratye lagADavAnA che. di-sunadi sunI dIcevaM sunAti tyAdri = laNa laNa e prakAre A laNe che vagere. arthAta - atyata laNe che athavA vAraMvAra laNe che. -adhIyAdhIcevapIne rUvArika bhaNa bhaNu e prakAre A bhaNe che vagere. ra-sunIta sunItecavuM bhUyaM nIza=laNa laNa e prakAre tame laNe che, sunadi sunI sunAtha = laNa laNue prakAre tame laNe che. dhvamUkapIdhyama ghIdyamatreva yamaparve = bhaNu bhaNa e prakAre tame bhaNe che. aSyamathISetyAM yugamaLI = bhaNa bhaNu e prakAre tame bhaNo che. pracaye navA sAmAnyArthasya // 5-4-43 // vAkyamAM pracaya aneka kriyAvAcaka dhAtuo vaparAyA, hoya ane anaprogamA-tenI pAchaLa A judI judI kriyAone saMbaMdha dharAvatA evA sAmAnya arthavALA dhAtuone saMbaMdha hoya te, judA judA arthavALA dhAtuone "hi ? ane "sva" pratyayo tathA "ta ane "dava pratyayo vikalpa lAge che. tathA anupragamAM yusmata zabda Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - catutha pAda [ 141 9 vaparAyeA heAya te paNa judI judI kriyAvALA dhAtune 'hi" ane ( sva ' pratyaya lAge che. hi-vrIhIn vapa, lunIhi, punIhi ityavaM yatate, yatyate vA = tu yoSA vAva, tulA, tu sAI 42, me rIte yatna ure che. athavA yatna rAya che. pakSe - brIhin vapati, lunAti, punAti ityevaM yatate yatyate vA = te thomAne vAve che. lage che. sApha kare che. e rIte yatna kare che athavA karAya che. sva- sUtramadhISva, niryuktimadhISva bhASyamadhISva ityavamadhIte, paThayate vA tuM sUtrane bhaNa, niyu'ktine bhaNa, bhASyane bhaNa e rIte bhaNe che, pATha 52 che. athavA pATha zay che pakSe - sUtramadhIte, niryuktimadhIte, bhASyamadhIte ityavamadhIte paThyate vA = te sUtrane bhaNe che, niyu`kti ne bhaNe che, bhASyane bhaNe che ane pATha prazaya che. lagAya che. ta-brIhin vapata, lunIta, punIta ityevaM yatadhve / vrIhina vapa, lunIhi, punIhi ityevaM ceSTadhve / pakSa - vrIhin vapatha, lunItha, punItha ityavaM yatadhve / dhvama- sUtramadhIdhvam, niyuktimadhIdhvam, bhASyamadhodhvam ityavamadhIdhve / sUtramadhISva nirmuktimaSva, bhASyamadhISva ityevaM adhIdhve / pakSe - sUtramadhIdhve, niyuktimadhIdhve, bhAdhyamadhadhve ityavamadhIdhve // - 6 ; niSedhe'lam - khalvoH ktvA / / 5-4-44 // niSedhavAcaka alama ane khalu rAkhtarUpa vAkya prayAga heya tA = karIne dhAtune kA ' pratyaya viye lAge che alaM kRtvA zu ? khalu kRtvA purAne zu ? pakSe - alaM ruditena = zaivAdhI zu ? kRtA0 [ 2-2-47 ] " sUtrI tRtIyA vilati tharma (6 che. parAvare // / 5-4-45 // = C Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] siddhahema - bAlAvabodhinI para-pahelA ane apara-pachI e artha jaNAte chate, dhAtune vikalpa "kavA" pratyaya lAge che. pravya nI jiri = nadIe pahAcyA pahelA parvata, battirAja nI jara = nadIne ALagIne pachI parvata. ghauM-caprArA niri, naghatima nirikA nimIlyAdi-meDastulya kartRke // 5-4-46 // ni upasarga pUrvaka nimIt vagere ghAtune, tathA me dhAtune, je banne kriyAno kartA samAna hoya ane baMne kiyAvAcaka kriyApadano paraspara saMbaMdha hoya te, vikalpa "kavA ? pratyaya lAge che. mALA nimI dUti = AMkha baMdha karIne hase che. kRSNa dayArAsa svapitti = mukha pahoLuM karIne UMghe che. anitya jAte = badalAmAM ApIne mAMge che. - vmAtuM rAte = badalAmAM ApavA mATe mAMge che. bAlAruM ! -4-47 | pUrvakALanI yiA ane parakALanI kriyAne kta eka ja hoya, tathA pUrvakALanI kriyAnA ane parakALanI kriyAnA sUcaka dhAtune paraspara saMbadha sacavAto hoya te, pUrvakALanI kriyA sUcaka dhAtune vikalpa kavA " pratyaya lAge che. vityA muje = besIne khAya che. pa - bAre mAm = khAvA mATe bese che. khAvAnI kriyAnI apekSA besavAnI kriyAmAM mAphakAla Ave che. jethI 2211 bArita - mAn + Raa = nitya = prayoga thayo che. La vASSLe che -4-48 | pUrvakALanI ane parakALanI kriyAne kartA eka ja hoya, tathA pUrvakALanI kriyA vAraMvAra karAtI hoya ane baMne kriyAne saMbaMdha Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 143 sacavAta hoya te, pUrvakALanI kriyAnA vAcaka dhAtune "Numa ? ane kavA ? pratyaya lAge che. 1487 maig - 3 + F = moSa + + + mauna + mama=mofmoDyuM jAti = vAraMvAra khAIne jAya che. evA mujavA jAti = vAraMvAra khAIne jAya che. mi - hova [4-4-206 ] >> e sUtrathI svara pachI na antAgama thayo che. pUrvA-che-kathaze | pa-4-47 | pUrvakALanI ane parakALanI banne kriyAo kartA ekaja hoya, tathA bane kriyAne paraspara saMbaMdha sacavAtA hoya che, ane pUrva, agre ane prathama zabdo vAkayamAM prayoga thaye hoya te, pUrvakALanI kriyAnA vAcaka dhAtune praNam pratyaya vikalpa lAge che. pUrva moSa jAti, dUrva muvA rAti = pahelA khAIne jAya che. a monna thAta, je mujavA sAtti = AgaLa-pahelA khAIne nAya che. prathama mo vAri, athaoN muvA jAti = pahelA khAIne jAya che ? cartha-jamathaka jAnarthAta ne paka-pa0 . pUrva kALanI ane parakALanI bane kriyAne kartA eka ja hoya ane banne kriyAne paraspara sabaMdha sacavAta haya, tathA vAkyamAM anyathA, evama, kathama, ane sthama zabda pachI anarthaka pha dhAtu Avela hoya te, pUrvakALanI kriyAvAcaka dhAtune 'SNam ? pratyaya vikape lAge che. azvathA mura je = ulaTu karIne khAya che. vaMdAja muje = ema karIne khAya che. vArtha muko = kevI rIte khAya che. hRthaMjA muje = Ama karIne khAya che. ghaTTa - anyathA tyA muje = ulaTuM karIne khAya che. zuM dhAtune Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] siddhahema - bAlAvAdhinI aM anyathA, evam, thama ane prathama zabdamAM AvI jAya che. jethI vR dhAtune anaka jaNAvela che. yathAtathAyI re / / 1-4-12 // pUrva kALanI ane parakALanI ane kriyAnA kartA eka ja hAya ane ba te kriyAne paraspara saMbaMdha sacavAtA hAya, tathA vAkyamAM yathA, tathA vagere zabda pachI anatha*ka kR dhAtu AvelA hAya tA, pUrva kALanI kriyAvAcaka dhAtune vikalpe RSNam ' pratyaya lAge che. jo praznanA javAba irSyApUrvaka ApavAmAM AvyA hAya to thaM sva bhokSyase ! iti pRSTo'sUyayA taM pratyAha-yathAkAramahaM bhokSye tathAjAramaduM mocce ji tavAnena=tuM kema khAya che ! evuM pUchyAM irSyAthI tenA javAba ApatAM kahe che ke huM jema khAiza tema khAiza emAM tAre zuM kAma che. zApe vyasthAt // 1-4-12 || pUrva kaLA ane parakALanA kartA ekaja hoya ane banne kriyAnA paraspara saMbaMdha hoya te, tyAM kama pachI Avela kR dhAtune vikalpe 6 praNam ' pratyaya lAge che. jo AkrAzanA viSaya hoya te. joradAramAorAti = cAra ! ema karI Akreza kare che. svArthAd dIrghAt / / 5-4-53 // pUrva kALanI ane parakALanI kriyAnA rjhA ekaja hoya ane banne kriyAne paraspara yogya sabaMdha hAya, te svAdiSTa arthavALA kama rUpa kAraka pachI ! dhAtu Avela heya tA, kR dhAtune vikalpe 'jgama ' pratyaya lAge che. paraMtu svAdiSTa atha vALA "rUpa zabda dIrdhAnta na hAvA joiye. svAduMdAra muzke svAdiSTa karIne khAya che. = Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - caturtha pAda [ 145 - miSTadAra mudde = miSTa karIne khAya che. padma - sthAvuM tyA muTM = svAdiSTa karIne khAya che. vi-cArye nam // 1-4-14 || pUrva kALanI ane parakALanI banne kriyAnA rtA ekaja hoya ane banne kriyAne paraspara yogya sabaMdha jaNAtA hAya tA, atizayatA rUpa kama'thI para Avela vid dhAtune ane dar dhAtune vikalpe 'Nama' pratyaya lAge che. 6026 vi, rUrara vilhI, 2427 vivikh -- atithineT monArthAta = jene jene atithi rUpe jANe che, tene tene jamADe che. 46 dazuM - nyA vati = jete jene kanyArUpe jue che, te te kanyAne varAve che-paraNAve che. thAvato vindra-jhIva: || --* // pUrva kALanI ane parakALanI banne kriyAnA rtA eka ja hAya ane banne kriyAnA paraspara yogya sabaMdha hAya teA, atizayatA vAcaka kamharUpa yAvat zabda pachI, jo vindhu ane chava dhAtu Avela hAya tA. 'Nam 'pratyaya vikalpe lAge che. 320 vivuM - yAvadreya mukte = - jeTaluM maLe che. teTaluM khAya che. 46, nIva - cAvaprIvamayIte = jayA sudhI jIve che, tyAM sudhI bhaNe che. carmodarAt pUreH 5-4-56 // purva kALanI ane parakALanI kriyAnA rtA eka ja hAya ane anne kriyAnA paraspara yogya sabaMdha hoya to, cama ane udara zabdarUpa ka thI para rahela yanta pUr dhAtune vikalpe 'Nam " pratyaya lAge che. 1268 pUraici 1749 pUraNa - carmapUrama bAte = cAmaDAne Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] siddhahema - bolAvardhinI pUrIne-pAtharI bese che. kapUra = peTa bharIne-barAbara khAIne sUve che. vRSTimAne Uluk cAsya vA / / 5-4-57 // pUrvakALanI ane parakALanI banne yiAne kartA eka ja hoya ane bane kriyAne paraspara yogya saMbaMdha hoya te, karmarUpa zabdathI para Avela evA pUra dhAtune "Nam pratyaya vikalpa lAge che. je AkhA vAyadvArA varasAdanuM mApa jaNAtuM hoya to, ane hama pratyayanA gamAM pUra dhAtunA U ne vikalpa "luka' thAya che. athavA pUranA sthAne " " thAya che. je + k + 1 + [ + kAma = un, sgp ghA jhuSTo megha = gAyanA paganA paDelA khADAmAM jeTaluM pANI bharAya teTale varasAda varasya. __ celArthAt krope // 5-4-58 // pUrvakALanI ane parakALanI kriyAne kartA eka ja hoya, ane bane kriyAne paraspara yogya saMbaMdha jaNAto hoya, tathA vastravAcaka athavA vastravizeSavAcaka karmarUpa zabdathI para Avela yanta kanya dhAtune "Nu pratyaya vikalpe lAge che. je varasAdanuM pramANa jaNAtuM hoya to. 802 pai - paM zRMso megha = kapaDuM palaLe eTale varasAda varasyo. vatro kR da = vastra palaLe eTale varasAda varasyo. ghaNavizeSa-vRDhai kR = kaMbala bhIMjAya eTale varasAda varasya. jotra-pukAra nA | patraka-pa che pUrvakALanI ane parakALanI banne kriyAne rtA eka ja hoya, ane banne kriyAne paraspara ucita saMbaMdha jaNAto hoya te, gotra Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 147 ane purUSa zabdarUpa karmathI para rahela snA dhAtune, varasAdanuM mApa jaNAte chate "Nama" pratyaya lAge che. 24 ournaarN pRSTho beH = gAtra bhIMjAya eTale varasAda varasyo. putrArtha vReo mera = purUSa snAna karI zake eTale varasAda varasyo. zukra-1-rakSAta vidata che --60 | karmavAcaka zuSka cUrNa ane rUkSa zabdathI para rahela pin dhAtune Nam pratyaya lAge che. je chellI kriyAmAM kriyAvAcaka piN dhAtu ja hovo joIe. 2423 sjidU - suSai pinaTa = zuSka thaI jAya e rIte vastune pase che. vinadi = cUrNa thaI jAya te rIte pIse che. je ni4i = cizaza vinAnI thaI jAya e rIte pase che. - dAjhata-nIvAta -4-62 5 kemavAcaka akta ane jIva zabdathI para rahela anukrame ku ane prat dhAtune "Nam" pratyaya lAge che. ane chellI kriyAmAM kriyAvAcaka kR ane grahu dhAtuno saMbaMdha hovA joIe. ekatA pati = akAryane kare che. kIvadaM ra = jIvate pakaDe che. kSe - sataya zat vati = aAyane kare che. lIvara rAThuM yuti = jIvatA pakaDe che. nimUchAta javA che --dUra che mavAcaka nimUla zabdathI para rahela kam dhAtune, "Nama" pratyaya lAge che. je chellI kriyAmAM kriyAvAcaka kam dhAtu hoya te 107 ja - namUDha pati, nimUDhI varSa pati = nimULa thAya e rIte ghase che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] siddhahema - bAlAvabodhinI nI sAta . 1-4-dara ! karmavAcaka samUla zabdathI para rahela hana ane kabU dhAtune Nama ? pratyaya lAge che. je chelI kriyAmAM yiAvAcaka hana dhAtunI sAthe hana dhAtune ane kabU dhAtune saMbaMdha heya te. 200 TUna - ghAta -tti = mULa sahita haNe che. ramUTavA tti = mULane ukheDI nAMkhe che. "somti dhana 4-2-200] e sUtrathI hanne ghAta Adeza thaze che. vAge che -4-64 che. karaNavAcaka zabdathI para rahela hana dhAtune 'Nama pratyaya lAge che. je pAchaLanI kriyAmAM kriyAvAcaka hana dhAtuno prayoga hoya te. binA phuvA surata jillAtaM kulcama = hAtha vaDe ghA karIne bhIMtane teDe che, krAthata puSa-fpa che dha-4-6 . karaNavAcaka sva zabdathI pu dhAtune, tathA snehana-cikAzavALA zabdathI para piN dhAtune "Nampratyaya lAge che. je pAchaLanI kriyAmAM kriyAvAcaka puN dhAtu pachI puN dhAtu ane piN dhAtu pachI piN dhAtuno prayoga heya te. varUd puSa, 2676 juvaMja, dika pura = avayaM puSpati = potAnI jAtane piSIne puTa thAya che. Amaus georyta = AtmAne - pitAne poSIne puSTa thAya che. 423 vida - 3i vidi = pANI sAthe pIse che. sIje riSTi= dudha sAthe pIse che. dattAt prada-varti-vRtta | pa-4-66 | Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 149 karaNavAcaka hasta arthavALA zabdathI para rahela gra, yanta vRta ane azyanta vRta dhAtune "Nam " pratyaya lAge che. je pAchaLanI kriyAmAM kriyAvAcaka e ja dhAtu Avela hoya to. 2127 pradIra - durtajhAdaM kRviAri = hAtha grahaNa karIne grahaNa kare che. vajAdaM kRtti = hAtha grahaNa karIne grahaNa kare che. 21 jhUnU - ttavarNa vartAsi = hAtha vaDe sUcana thAya tema te che, virNa vartate = hAtha vaDe sUcana thAya tema varte che. penni / 1-4-67 che karaNavAcaka nAmathI para babU dhAtu Avela hoya, ane pachInI kriyAmAM kriyAvAcaka bandha dhAtu ane Avela hoya ane saMjJAne viSaya hoya to, bandha dhAtune vikalpa "Nam" pratyaya lAge che. dadarU vadhaLu, 252 dhaM-auvadha uddhA=kaucapakSInA AkArane baMdha baMdhAya ema bAMdhyo che. A gAdhAraNa che --68 che AdhAravAcaka nAmathI para rahela ban dhAtune "Nama" pratyaya lAge che. je pachInI kriyAmAM kriyAvAcaka ban dhAtu Avela hoya te. vadhuM vandra = kedakhAnAmAM baMdhaMva ema bAMdhyo che. nava-puruSAna-| -4-12 . kartAvAcaka jiva ane purUSa zabdathI para Avela anukrame na ane vahu dhAtune "Num" pratyaya vika lAge che. je pachInI kriyAmAM kriyAvAcaka nazuM ane vahu dhAtune prayoga hoya te. 2002 nazo - navanA racati = jIva laIne nAzI jAya che. 216 vaha - luhAradaM vahUti = purUSa vahana kare tema vahana kare che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ) siddhahema - bAlAvabodhinA ata phUDa-guNa: -4-70. . rtAvAcaka Urjava zabdathI para rahela pUra ane zuk dhAtune 'ma pratyaya lAge che. je pachInI kriyAmAM kriyAvAcaka pUranI sAthe pUrane ane zuSanI sAthe zun dhAtuno prayoga thaye hoya te2268 pUri = kAjU pUrti = ume purAya tema purAya che. 2208 supa - kArbazavaM zuti = ume sukAya tema sukAya che. vyApyAccevAn // 5-4-71 // upamAnavAcaka kama athavA karmo kAraka pachI, kaI paNuM dhAtu Avela che ane pachInA vAkyamAM e ja dhAtune prayoga hoya te vikalpa " Na pratyaya lAge che. 2231 sudhAsukhamaya niti = suvarNanidhAAM nidita = senAnI jema sthApita karyo, 202 napho - zarada tha' naSTa = rijanArAM naSTa = kAgaDAnI jema nAzI gayo. " dhAna: [ 4-4-26 ] ? e sUtrathI dhA dhAtunA dhA ne hi Adeza thayo che. upAt kiro lavane // 5-4-72 // upa upasarga sahita kirU dhAtune "Na pratyaya lAge che. je pAchaLanA vAkayamAM laNavuM ke kApavuM evA arthavALA dhAtuno saMbaMdha hoya te. 2334 -3ravA mAM : sunarita = madraka dezanA leka pheMkI phaMkIne laNe che. dazestRtIyayA // 5-4-73 // tRtIyAnta vibhakitavALA zabdane vega heya te, upa upasarga sahita daMzu dhAtunI sAthe anurUpa dhAtune saMbaMdha jaNAta hoya te, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - caturthAM pAda [ 151 - upa upasa pUrNAMkanA g dhAtune vikalpe ' m " pratyaya lAge che. 46 zaeN-mUjana 45/ mutta = mULopAM muko = mULA sAthe kruraDIne khAya che. pakSe - mUnopaTarAm, mULana 354 muTM = mULA sAthe karaDIne khAya che. dinA vejA'vyAt || 1-4-74 || . " tRtIyanta padanA yoga hAya, tathA hiMsAtha vALA dhAtunA bIjA dhAtu sAthe saMbaMdha anusAra sabaMdha rahete chate, jo banne dhAtunA eka ja ka hAya ane banne dhAtuenA kartA eka ja hoya to, hiMsA avALA dhAtune vikalpe ' Nam " pratyaya lAge che. 200 naM- hena 35thAtaM=35+na + Lam = phrIopaghAtam, vhenopaghAtuM nA: sAtti = daMDa vaDe mArIne gAyAne lai jAya che. paNa - vhena daNDenopahatya gAH sAdayati 35tya = 35 + 41 + ca = daMDa vaDe mArIne gAyane laI jAya che, - 35thI 44-1-rasa lakhyA || 1-4-71 | - tRtIyA vibhaktivALA ane saptamI vibhaktivALA zabdone yAga rahete chate, upa upasa` sahita pIs, rukS ane kRdh dhAtune 'Nu' pratyaya vikalpe lAge che. jo ka dhAtune khI dhAtu sAthe saMyeAgAnusAra saMbadha jaNAtA hAya ane banne kriyApadonA kartA eka ja hAya tA. 2621 pI5 - 35 + is + kham = 3papIkam - pArzvAbhyAmupapIDanam, pArzvayoH vA upapIDanam = paashvopzIdane rote = paDakhAe vaDe dAkhIne athavA paDakhAMemAM dAkhIne sUve che. 2473 rRpI - 35 + k + nam = uparodham vrajenoparodham baje vA uparodham = brajoparodhaM gAH sthApayati = vraja vaDe athavA vrajamAM rAkIne gAyAne besADe che. 106 paM 9 = Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1para ] siddhahema - bAlAvAdhinI 35 + k + Lam = 35rSar - pALinopArzvama, pALo vA 35rSama = pALAjIparvam, pAgrupane vRdghAti = hAtha vaDe athavA hAthamAM kheMcIne grahaNa kare che. pramANa--samAsakSyoH || -4-76 || ( pramANa - laMbAInuM mApa, ane samAsatti - sabramapUrvakanA saMbaMdha, A baMne jaNAte chate, tRtIyA vibhakitavALA rAmdonI sAthe yoga rahete te, khInna dhAtuno anurUpa sabaMdha hAya ane bannenA kartA eka ja hAya to, dhAtune vikalpe Nam' pratyaya lAge che. ut + v + Lam = GaSam - jUtha notha che vA kam - graMthohAtha gagijJA: 'jhitti = ame AMgaLI vaDe athavA babe AMgaLImAM laMbAI mApIne--gaDerIne kApe che. DherA +grah+Nam=kezagrAham- kazaigrahaM kezeSu vA grAham = kezagrAhaM yuSyanta = keza - mAthAnA vALa vaDe athavA mAthAnA vALamAM pakaDIne laDe che. pakSe -- jUtha chena cahe vA utkRSTa viru; chitttatta = upara mujaba. - - padmA varAyAm || 1-4-77 || paMcamI vibhaktivALA zabdanA yAga hAya ane tvarA - zIvratA jAte chate, khIjA dhAtune anurUpa saMbaMdha haiAya ane banne kriyApada nA kartA eka ja hAya tA, dhAtune ' Nam ' pratyaya vikalpe thAya che. 920 dhAvUgU - zayyAyAH utthAnam = zayyAyA utthAyam rAyosthAya dhAvati = pathArImAMthI uDIne jaldI doDe che. pakSerAyA utthAya dhAti=zayyAmAM uchIne jaldI dADe che. dvitIyA || -4-78 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - caturtha pAda [ 153 dvitIyA vibhaktivALA zabdano yoga hoya ane tvarA jaNAtI heya, tathA bIjA dhAtune anurUpa saMbaMdha hoya ane bane kriyApadanA kartA eka ja hoya te, dhAtune "hama pratyaya vikalpa lAge che. DhodAna grAm = darda duSyanta = jaladI jaldI phAne grahaNa karIne laDAI kare che. strodAna mRtva zuSyanta = jaladI jaldI phAMne grahaNa karIne laDAI kare che. svAphenAveja | 2-4-76 / adhUvasvAMga - aMgane kApavAthI ke davAthI prANI na mare te. evA dvitIyA vibhaktivALA nAmane yoga rahete chate bIjA dhAtune anurUpa saMbaMdha hoya ane banne kriyApadano rtA eka ja hoya te ghAtune vikalpa "Nama" pratyaya lAge che. 218 kSipaMca - 2 vikSepama = eNvi kAti = AMkhanA cALA karIne bole che. aghI viAirA ghA jhAti = AMkhanA cALA karIne bole che. rina che -4-80 | kaleza pAmatAM evA svAMgavAcaka dvitIyA vibhaktivALA nAmane ga jaNAta hoya, ane banne kriyApadane kartA eka ja hoya ane bIjI kriyAne anurUpa saMbaMdha hoya te, dhAtune vikalpa "huma pratyaya lAge che. 1423 vihRpa - 3rAMti pratijam - 3H taSa zudhdhati = chAtI bhisIne laDe che. 3ia aSya puSpatti = chAtI bhisIne laDe che. viza-pata-pada-skando vIpsA-''bhIkSNye che 5-4-86 . vIsA - eknI eka vastu sAthe saMbaMdha thavo ane AbhIkSya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] siddhahema - bAlAvabodhinI - ekanI eka kriyA vAraMvAra karavI evo artha jaNAte chate, dvitIyA vibhaktivALA nAmano yoga rahete chate, banne kriyApadane anurUpa saMbaMdha hoya, tathA bannenA kartA eka ja hoya to dhAtune "raNam " pratyaya sAro cha. 1415 vizat - geham geham anupravezam - gehAnupravezamAste = dherai dhe2 praveza 4zana mese che geham anuH pravezam , anupravezam-gehAnupravezamAste vAravAra gharamA pasIne mese che. 962 patla -gehaM gehamanuprapAtama-gehAnupraSAtamAste = 32 32 44ne mese . cha. gehamanuprapAtam . anuprapAtam = gehAnuprapAtamAste vA vA2 32 ||dhne mese che. 1257 padicgehaM gehaM manuprapAdam = gehAnuprapAdamAste = 32 32 praveza rIne se che. gehamanuprapAdas , anuprapAdam = gehAnuprapAdamAste = dhe2 vAravAra 4 cane mese che. 319 skandaM - gehaM gehamavaskandam = gehAvaskandamAste = 32 dhe2 pravezaM zane mese che. gehamavaskandam , avaskandam = gehAvaskandamAste = dhera vAravAra ne mese che. pakSe - gehaM gehamanupravizya Aste= 32 32 praveza 4zana mese che. gehamanupravizya anupravizya Aste, ityAdi = 2 pArapAra MS Mene mese che. mere kAlena tRSyasvaH kriyAntare // 5-4-82 // kAlavAcaka dvitIyA vibhakitavALA nAmano vega rahete chate, 6 ane asa dhAtune, bIjA dhAtu sAthe anurUpa saMbaMdha jaNAte chata ma" pratyaya vikalpa lAge che je tRN ane as dhAtunA kriyA35 atha nu, bhI liyA sAthe vyavadhAna-santara hoya.to. 1212 jitRSa - dvaghahaM tarSam = dvayahatarSa gAvaH pibanti = [] me hisa tarasI 2sIna pAe pAye che. 1199 Asik-yahama Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcame adhyAya - caturtha pAda [ 155. cAkU = puhyAbhyAm jAvaH pitta = gAyo be divasa besIne rahIne - vItAvIne pANI pIe che. nAnnA pradA-ssvirATa | -4-8rU | dvitIyA vibhakitavALA nAma zabdano saMbaMdha hoya, banne kriyApadano anurUpa saMbaMdha hoya, tathA bane kriyAne kta eka ja hoya te, grahu ane ADuM upasarga sahita di dhAtune "Nama" pratyaya vikalpa lAge che. 2127 dIgna-nAmAni jhAni = nAmA hari = nAme laIne bolAve che. 2328 dvita - nAmAni mAm = nAma = nAmo laIne Adeza Ape che. - nAma davA = nAma laIne belAve che. koDanAnI vA-pAme che -4-84 | avyayanI sAthe yoga rahete chata, banne kriyAno anurUpa saMbaMdha jaNAto hoya, tathA banne kriyAno kartA eka ja hoya che. ku dhAtune "paNa" ane "kavA pratyaya vikalpa lAge che. je avyayadvArA aniSTa kathana jaNAtuM hoya te. 888 durjhA - nIra++vA= nIce javA nIce tya-dhIme avAje karIne niH ++LaF= nIrajAma-dhIme avAje karIne grAhya ! putra? kAta: jiMar vRddhi nI vA nA , nA cAri? 3nama priyAya = he brAhmaNa ! tyAre tyAM putra janme che. te he luccA ? AvI uttama vAta dhIre avAje kema kahe che ? AvI priya vAta te ucca svare kahevI joIe. tiyA | u-4-85 che. 'tiya avyayanI sAthe vega rahete chate. banne kriyApadano anu Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] siddhahema - bAlAvAdhinI ma rUpa sabaMdha hoya, tathA banne kriyAno kartA eka ja hoya ane kriyA nI samApti jaNAtI hoya to, kR dhAtune katlA " ane pratyaya lAge che. tiryaMnna + + va = tiyaka kRtvA, tiryaka nRtya, tiyA mAtte = ADuM karIne bese che. svAGgata byartha nAnA--vinA-dhArthane muzrI 1-4-86 // ta pratyayavALA svAMgavAcaka nAmano, svi . arthAMmAM vamAna nAnA, vinA ane prakAra arthAMmAM vidhAna karAyela dhA pratyayAntavALA zabdono yAga rahete te, banne dhAtunA kartA samAna hoya ane khIjI kriyAna sAthe anurUpa saMbaMdha heya tA, bhU dhAtu ane kR dhAtune ' katlA " ane Nam' pratyaya lAge che. munnatomRtyA muddato sUca, munnatama vamAste =sAme mukha rAkhIne bese che. darthana nAnA=zanAnA anAnA-nAnA+mUkavavA nAnAmUtvA, nAnAmUya, nAnAmAthaM gataH = aneka jAtano na hatA te aneka jAtano thaine gayo. navinA avinA=vinA mUtthA=vinA mUtvA, vinAmULa, vinAbhavam gataH = je vinA na hatA te vinA thaIne gayA. dvibhyAM prakAreNa = dvi +dhA - dvidhA, na dvidhA = advidhA advidhA dvi + dhA + bhU + tvA = dvidhA bhUtvA dvidhAbhUya, dvidhAbhavamAste je be prakArano na hateAM te be prakArano thane rahe che. pArzvataH vA, pArzvataH pArzvataH kRtya, * vA, pArzvataHkAraM zete = = paDakhAbhera sUve che. = tULImA || 1-4-87 || tRSNam zabdanI sAthe yAga rahe te te, vAkayamAM khIjA dhAtune anurUpa saMbaMdha jaNAtA hoya ane banne kriyApadanA kartA samAna hoya teA bhU dhAtune kavA " ane 'm " pratyaya lAge che. tUf 6 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA adhyAya - caturthAM pAda [ 157 mUvA- suLI mA, tUUmUtha, sULImAyamaste = mauna thaine bese che. bAnujoyenvaSA || 1-4-88 // anvay avyayanI sAthe yAga rahete Rte, khIjA dhAtuno anurUpa saMbaMdha jaNAtA hai ya ane banne kriyApadanA kartA samAna hoya ane anukUlatAvALA atha jaNAtA hAya tA, bhU dhAtune ' kavA " ane ' Nam ' pratyaya lAge che. anyanuM mUlyA=anyA mUlyA, avamUya, anyamAvAste = anukUla thaine rahe che. icchAtha meLA sakSamI || 1-4-81 // icchA vALA dhAtuno vAkayamAM prayAga jAte chate, ane prAMka dhatunA karUpa khInna dhAtuno prayoga thayela hAya, ane banne kriyApadano rtA eka ja hAya to, karmAMrUpa kriyAvAcaka dhAtune ' saptamI " vibhaktinA pratyayA lAge che 6487 adhnav- mun + ca = mu + * + r + ya = munnIyAMtaAMta = huM khAu ema Icche che. icchA kr dhAtuno karUpa mug dhAtu che. tethI muz dhAtune kriyApadarUpa saptamI vibhaktino pahelA purUSanA ekavacananA phreMca pratyaya lAgela che, = rA-dhruva-jJA-ma-ma-saDhA-Da-chA ghaTAData samArca 2 tum // 1-4-60 | zam vagere daza dhAtu, tathA zak vagere daza dhAtuonA samAna athavALA dhAtuo, tathA samatha' zabda ane samatha athavALA zabdo, tathA IcchAvALA dhAtuno vAkayamAM prayAga jaNAtA hAya tA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] siddhahema - bAlAvabodhinI zubha 35 ThiyAne 'tu, pratyaya lAge cha. 2AgaNa gAvesa ktvA pratyayane sabaMdhaka bhUtakRdantano pratyaya kahevAmAM Ave che. ane A tum pratyaya hetva tano pratyaya sevAmAM Ave che. 1300 zaklaMTa-, 1487 bhujaMpa - bhuj + tum = bhoktum , zanAti bhoktam = mAna 72vA bhAre zata cha. 1312 aidhRSAT - dhRSNAti bhoktam = mona 42vA. bhATe ghase che. 1540 zAMza- jAnAti bhoktam = morana vA bhATe sabhA gharAve che. 785 rabhi - Arabhate bhoktum = mauna 21 mAre 132Ata 42 cha. 786 DulabhiSa - labhate bhoktum = monAna 42vA bhAre Ata re che. 990 SahiM - sahate bhoktuma = mAvA bhAra sahana re che. 564 arha - arhati bhoktum = mAnana bhAre yogya che. 31 glaiM - glAyati bhoktam = vA bhAre khAna thAya che. 1000 ghaTiSghaTate bhoktum = vA bhAre yeSTA re cha. 1102 asaka -- asti bhoktum = bhavA. mAre 9042 . zakU vagaire ghAtuna samAnArtha pAtu :- 1569 pRNa - pArayati bhoktum = bho 72 / bhAre zata cha. 1760 vasaNa - adhyavasyati bhoktuma = mAvA bhAre nizcaya 42 cha. 1099 vidaka - vetti bhoktum = bhavA mAre gae cha. 385 kramU - prakramate bhoktum = mAnAna 42vA bhAre 5sA bhare . 1322 vidlaMtI - vindate bhoktum = lona bhAre meNave cha. 788 kSamauSi - kSamate bhoktum = mosana bhAra kSamA rAmecha. 1307 AplaMTa-prApnoti bhoktum = mosana mAra prAta 42 cha. 32 mlaiM = mlAyati bhoktum = mosana bhAre sthAna thAya che. 1254 yujiMca - yujyate bhoktum = morana mAre pravRtti 42 cha. 1258 vidic-vidyate bhoktum = mAvA bhAra vidyAmAna che. samarthakra-1 bhU - prabhavati bhoktum - mona 4211 mAre samaya cha. 1116 Izik - iSTe bhoknum Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo adhyAya - caturthapAda [ 159 - - = armavA bhATe samaya che. samarthaH bhoktum = bhavA bhATe samaya cha. alaM bhoktuma = bhavA bhATe samaya che. icchArthaka - 1419 iSat - icchati bhoktum = (bhavA mATe che che. 122 vAcha - vAJchati bhoktum = bhavA bhATe vaist - 27 reche 1101 vaza - vaSTi bhoktum = mo. 421 / bhAre yAta rAmecha. [ iti kRdantaprakaraNam ] iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambini zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH paJcamA'dhyAyasya caturthapAdaH // testISIcon - paMcamo'dhyAyaH samAptaH --- a khora misa nolo...zya linendra... 4ya linendra... jayasukhabhAI paMcamIyA parIvAra rAjakoTa-1 nA ra4pa38rapa) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // // [atha SaSTho'dhyAyaH] [atha prathamapAdaH] [atha taddhitaprakaraNam ] taddhito'NAdiH // 6-1-1 // A prakaraNamAM AgaLa vidhAna karAze evA "a" vagere pratyayo taddhita, saM thAya che. tasya hitam - taddhitam = vividha prakAranA laukika tathA vaidika zabdonI sAdhanA mATe te te nAmAne hita35 me ko 4295 te tahita 54295. upa + go = upaguH = AyanI pAse 29naare|. upagorapatyam pumAn = upagu + aN + si = aupagavaH = 35Y nAmanA mANusano putra. 15 kavinuM nAma che. arthAta upagu RSino putra. pautrAdi ghRddham // 6-1-2 // kulano ke vaMzano je Adi purUSa, teno je anya - pautra pore ko hAya te 'vRddha' saMjJa thAya che. gargasyApatyaM pautrAdi = garga + yam + si = gAyaH = 101 *pino pautra. gargasyA. patyam = garga + iJ + si = gArgiH21 *pino putra. gArgyaH tyAM "gargAdeH0 [6-1-42]" ye sUtrathA yaJ pratyaya sane gArgiH ya taH [6-1-31] 2. sUtrathA iJ pratyaya thayo cha.. vaMzya-jyAyomrAtrorjIvati prapautrAdhastrI yuvA // 6-1-3 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTho adhyAya - prathamapAda [ 161 vaMzamAM thayela vaMzya - je potAnA janmano hetubhUta pitAdi te, tathA moTAbhAI e banne hayAta hoya te strI varjita je prapautrAdi saMtati te "yuvA saMsaka thAya che. sthApatyaM vRddha = pArtha jasthApatyaM yuvA = H + Anan + ra = jAya . gargasya prapautrAdi yuvA apatyam = garga + yaJ = gArgya + mAnad + pi = ya = gaga RSinI prapautrAdi saMtAna vagerene yuvA saMjJaka samajavA. ahiM "vRddhA ni [6-2-30] e sUtrathI gAyana pratyaya thayo che. sapiNDe vayaHsthAnAdhike jIvadvA // 6-1-4 // sapiMDa - jenI jenI pahelAnI peDhIno sAtamo purUSa eka ja hoya te. umara ane sthAna-mobhA pramANe vizeSa mahatva dharAvanAra evo sapiMDa jIvate chate, strI varjita je prapautrAdi saMtati te vika "yuvA saMsaka thAya che. sAtha, nA ghA = kAke jIvatA hoya athavA pitAmaha bhAI jIvato hoya evA garga nAmanA mANasano pautra " yuvA saMsaka thAya che. pura-vRddha jIrakSA-Da vA | 6-2-6 || yuvA saMjJakavALA apatyane, tathA vRddha saMDakavALA apatyane anukame niMdArUpa ane pUjArUpa artha jaNAtuM hoya te "yuvA ? saMjJaka vikalpa samajyA. jasthApatyaM yuvA rita = pArtha, thAya vA kAmagArmelu che. ahi vikalpa yuvA samajavo. gargasyApatyaM vRddhamarcitaH = gAgyAyaNaH, gAgyo vA aciMtaH =gAryAyaNa vRddha che-pUjAyela che. ahiM vikalpa yuvA saMjJaka thAya che. 11 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] siddhahema - bAlAvabadhinI saMjJA durvA // 6-1-6 // je nAma pitAnA artha pramANe ghaTatuM hoya, evA saMjJAvAcaka zo vispe ' sa yAya che. devadasasya imAni = devadatta +Iya+jasa-devadattIyAH, devadattA: vittanu sA. sazA vAthA "dorIyaH [6-3-32] " me sUtrI ya pratyaya yo cha, pakSe-aN pratyaya. * tyadAdiH // 6-1-7 // yaha mere zo ' ' sa thAya che. tyasya idam = tvad + Iya = tvadIyam = tenu mA. tasya idam = tadIyam = tenuA. "sarvAdeH [1-4-7] " me sUtramai reNAve tyada NthA kim 156 sudhAnA tyadAdi samAvA. vRddhiryasya svareSvAdiH // 6-1-8 // je nAmanA svaramAM Adi svaranI vRddhi thatI hoya, evA nAme sarA thAya che. AmraguptasyApatyam=Amragupta + AyaniJ + si = AmraguptAryAnaH, AmraguptiH = sAmragutano putra. du saMsA thavAthA " avRddhAd [6-1-110]" se sUtrathA Aya: ni pratyaya yayo. pakSe - ata0 [6-1-31 ] " se sUtrathA iJ pratyaya yo. edAdeze eveyAdau // 6-1-9 // deza arthavALA nAmanA svaramAM, je ekAra ane AkAra AdimAM heya ane Iya vagere pratyaya lagADavAnA heya, tyAre "du saMjJA thAya cha. sepure bhavA = sepura + Nika + Apa + si = saipurikA = Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - prathamapAda [ 163 sepuranagaramAM thayelI. repura + rajU + pha + si = saipura = sepuranagaramAM thayelI. nA mavA=zanarikSA, kanaurt = nagaramAM thayelI. prAze | --20 / pUrva deza arthavALA nAmanA svaramAM, je ekAra ane AkAra AdimAM hoya ane Ica vagere pratyaya lagADavAnA hoya, tyAre te nAme du saMsaka thAya che. ghaNIvane ma = govjanIyara = eNI - pacana nAmanA pradezamAM thayela. jo mavada = nAnIH = gonada nAmanA pradezamAM thayela. prANA - pUrvottara (dazana) dizAmAM vahetI zarAvatA nadIthI je pUrva dakSiNa (nairUta) dizAmAM Avela che. vI- ghati | --1? || vA ane Adya A banne zabdo adhikArarUpa che. arthAta vA - have pachI je je pratyayo kahevAze te badhA pratyayo vikalpa jANavA, jyAre pratyaya na lAge tyAre samAsa thAya ane vAkaya paNuM rahe zaraNAM - e sUtranI aMdara batAvela je zabdo, temAMthI je Adine zabda tethI para pratyaya lAge ema samajavuM. rA- 3vpracayana = pava, 3vpatya ghA = upagune putra. mA - vino devatAI = = =rAgadveSAdithI rahita evA deva che jene te jaina. gotrottarapadAd gotrAdivA'jihAkAtya-ritakAtyAt || -6-2 jihvAkAya ane haritakAtya varjita gAtra pratyayAntavALA nAma Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] siddhahema - bAlAvabodhinI che uttarapadamAM jene, evA nAmathI para getrane je pratyaya lagADAya che, te "pratyaya lAge che. vAtacApatyaM ta phu yathA =ArAMcIyAra = cArAyaNanA putranA putro. vaDhavANathI bhe = vAtacAra = kaMbalacArAyaNanA putranA patra. vanitAla | --23 ' . ' prAgajita - prAgajitAya - AsUtrathI laIne "saina vittaLa [6-4-2] >> A sudhI je je arthamAM pratyayo nuM vidhAna karela che, te badhA artho, nirdeza karela "jita" arthanI pahelAnA che, tethI tene prAjitIya kahevAya che. have jyAM jyAM prAjitIya zabda vAparyo hoya tyAM tyA jaNAvela te arthomAM "aNu pratyaya vikalpa lAge che. arthAta A sUtrathI laIne "tera vira0 [-4-2]> sUtranI pahelA je je arthomAM pratyAnuM vidhAna karela che te arthomAM "aNu pratyaya vikalpa lAge che. 3papatyam = svg + gran + = gaurava = upagu RSino putra. majI manom titti ti = masiH = je suMdara raMgamAM rahe te maTha. maniSThA rAma = mAliSTam = majIThathI raMgeluM. thanA patyu | 6-2-24 | dhana vagere zabdathI pare pati zabda Avela hoya te, prA. ndritIya arthamAM aNu pratyaya lAge che. dhanaterapA = dhanapati + an + li = dhanautara = dhanapatine putra. dhanapatta ma: = dhAnapataH = dhanapatimAM thayeluM. inaparAto = dhAnapataH = dhanapatimAMthI Avele. azvagutyak = baccattara = azvapatine putra. aA mavA=azvapatimAM thayeluM. azvapatteirAto = azvapatimAMthI Avele. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paoA adhyAya prathamapAda [ 165 anidamyaNapavAde ca dityadityAditya - yamapatyuttarapadAt JyaH / / 6-1-15 // idam artha sivAya apatyAdi arthamAM aN pratyayane apavAda nagAve che. te arthabhAM hiti, adviti, sAhitya mate yama zahane, tathA pati zabda che ante jene evA zabdone, prAjitIya atha'mAM 6 gya ' pratyaya lAge che. ditirdevatA yasya, diterapatyam diti + Jya + si = daityaH = dviti devatA che to, athavA hitino putra aditirdevatA yasya, aditerapatyam = AdityaH = bhene| aditi ahiti che. mahitino putra, Adityo devatA asya, AdityasyApatyama=9no sAhitya devatA che, sAhityano putra yamo devatA yasya yamasyApatyam = yAmyaH = jenA yama devatA che, yamano putra, vRhasyatirdevatA yasya, bRhaspaterapatyam = bArhaspatyaH = no bRhaspati devatA che, bRhaspatino putra. = bahiSaSTIraN ca / / 6-1-16 // " prAgatiIya atha'mAM bahir zabdane DhIkaNa? ane ' gya pratyaya lAge che. bahirbhavaH bahiS + TIkaN + si = bAhIka : mahArano, bahirbhavaH = bahiS + Jya + si = bAhyaH = bahAranA = = kalyagnereyaNa / / 6-1-17 // prAjitIya atha'mAM kali ane agni zabdane ' ayaNa pratyaya lAge. che. kalidevatA yasya tat = kali + eyaN + am (si) = kAleyam = bhenA usi devatA che te, kalau kAleyam = simAM thayelu agnirdevatA yasya tat = bhavam agni + Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] siddhahama - bAlAvabodhinI eyaNa + am (si) = Agneyam = no ani devatA ke te, agnabhava = Agneyam = animA thaye. pRthivyA bA-'J // 6-1-18 // prAganitIya 2maya mAM pRthivI zahane '' sane 'ma' pratyaya lAge che. pRthivyAH apatyam = pRthivI + aJ + Ae + si = pArthivA, pRthivI + a + Apa + si = pArthivI = pRthvInI putrI. pRthivyAM bhava - pRthivI.+ a + Ap + si = pArthivA, pRthivI + a + GI + si = pArthivI-vAmA thanArI. __utsAderan / / . 6-2-19 // prAgajitIya arthamAM utsa vagere zabdone "abu" pratyaya sANe che. utsasya ayam , utsasyApatyam vA = utsa + aJ + si = autsaH = utsano saMghi, utsanA putra. bakayAdasamAse // 6-1-20 // prAjitIya arthamAM balkaya zabda je samAsamAM na hoya te 'ma' pratyaya sANe che. baSkayasyApatyam = baSkaya + a = si = bASkayaH = 57yano putra. 5045 = cit. 1. devAd ya ca // 6-1-21 // prAgajitIya arthamAM deva zabdane ya ? ane e aga " pratyaya. mAge che. devasya idam = deva + yaz + am (si) = daivyam = heknu sapathI, devasya idam + = deva + a + am (si) = daivyam devanu samAdhI. heva vizeSa nAma. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhdho adhyAya - prathamapAda [ 167 aH sthAmnaH // 6-1-22 // prAjitIya arthamAM sthAna zabdane "a" pratyaya lAge che. azvasthAmnaH apatyam = azvasthAman + a + si = azva. sthAmaH = droNAyAya nA putranu nAma, athavA bAthAnu nAma. ___ lomnA'patyeSu / / 6-1-23 / / prAgajitIya arthamAM lemana zabdane "a" pratyaya lAge che. ne maI apatyano atha to ya to. uDulomnaH apatyAni = uDuloman + a + jas = uDulomAH = BobhAno putro. dvigoranapatye ca ya-svarAde badviH // 6-1-24 // prAgajitIya arthamAM apatya zabda varjita dvigusamAsavALA zabdane lAgela kArAdi ane svarAdi pratyayane eka ja vakhata so5. thAya che. dvayoH rathayoH, dvirathyAH vA voDhA-dviratha + ya = dvirathyaH = dvirathaH= 2thane vahana 72nArA. paJcakapAlyAM saMskRtaH = pazcakapAla + aNa = pAJcakapAla paJcakapAlaH = pAMca kapAlamAM saMskArela. prAgvat strI-puMsAt naJ-snaJ // 6-1-25 // vata pratyaya pahelA je artho jaNAvela che, te arthone sUcavavA strI zabdane "nam" pratyaya ane paMsa zabdane strampratyaya dANe che. striyAH apatyam, stroNAM samUhaH, strISu vA bhava-strI + na + si = straiNaH = strIno putra, strIno samUha, sImAmA yathedo. puMsaH apatyam = puMsa + snaJ + am (si) = pauMsnam = Y3panI putra, puMsAM samUhaH, puMsu vA bhavaH =puMs + snaJ + Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] siddhahema - bAlAvabodhinI fNa = rana purUSano samUha, purUSathI thayelo. kAvatta - "tA . [7-2-2] e sUtramAM vidhAna karAyela tulanArthaka- yogyArthaka vata prayanI pahelA evo artha samajavo. " . te vA che ?-26 | " - pratyAyanA arthamAM strI zabdane ane puru zabdane anukrame "na ane "snam pratyaya lAge che. strAH mAtra strItvama, ofma strIpaNuM, matavaH = jraMvama, sanam = purUSa. paNuM, "are vatar [7-2-11]" e sUtrathI tva pratyaya lAge che. . . . . . . 6 -27 che. - ge zabdane jyAM jyAM svaravALA tadita pratyayono nirdeza karAyela hoya tyAM ya pratyaya lAge che. rima, pacaY = * jo + za + anu. (tti) = vacam = gAyanuM A, gAyanuM saMtAna. ( dra -28 || apatya arthamAM SaSThI vibhakitavALA nAmane je taddhitapratyaya kahela che te aNa" vagere pratyaya lAge che. suroyatyam = je + an + = gvada = upagu RSine putra. pityam = riti + an + si = daitya = ditino putra. . mAgha + 2-2 || . na apatya arthamAM jaNAvela tadita pratyaya te AdyapurUSa - mUlapurUSane ja lAge che. pazupampAvA tAra = sug + 6 = zauumvi, gaugattyam = vada = - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThe| adhyAya - prathamapAda [ 169 upagunA putra - pagava, pagavanA putra aupavi, aupavinA putra aupava. vRddhAv yuni // 6-o-30 || yuvA saMjJAvALA apatya arthamAM ja taddhitapratyaya lAge che, te taSThita pratyaya AdyavRddhathI lAgatArA pratyaya jene cheDe hAya, tene lAge che. cesthApatyam cuvA = paryAyaH = gAgya'nA yuvA apatya. gata rUJa || 6--34 || " padmi vibhaktivALA akArAnta nAmane, apatya arthAMmAM 'ib pratyaya lAge che. kSacApatyam = vRkSa + rUJa + fe rAziH = dakSane putra vAdoi kSetre 6-2-32 || SaSThI vibhaktivALA bAhu vagere zabdane, gotra atha'mAM 'in pratyaya lAge che. vAddo: gotrApatyam = cattu + rUANa-vAvaH = bAhugotranA putra. 3paMvAdoH gotrApatyam = caupAIH= upabAhugAtranA putra. peAtAnA saMtAnanA pravAhanI meLakha mATe je heturUpa AdyapurUSa hoya, te apatyarUpa gAtra kahevAya. meLopAta / / 6-2-33 || cakra zabda varjita koi paNa zabda pachI va*n zabda Avela hAya tA, varSoMna zabdAntavALA zabdane, apatya artha'mAM * iMg ' pratyaya lAge che. ndravarmo'patyam = {ndravarman + Ja + tti= pendramaH = indravarmAnA putra. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] sima - mAlAvodhinI ajAdibhyo dhenoH // 6-"-34 // aja zabdathI para dhenu zabda Avela hoya te, ghena zabdAttavALA zahane, apatyaya 25 ' ' pratyaya lAge che. ajadhanorapatyam = ajadhenu + iJ + si = ajadhenaviH = madhenunI putra. baSkadhenorapatyam = bASkadhaneviH = 4dhenunI putra. brAhmaNAdvA // 6-1-35 // brAhmaNa zabdathI para rahela dhenu zabdane apatya arthamAM "i" pratyaya vidhesANe che. brAhmaNadhenorapatyam = brAhmaNadhenu +iJ+si = brAhmaNadhenaviH, brAhmaNadhenu + aN + si = brAhmaNadhenavaH = brAhmaNadhenuno putra. bhUyas-sabhbhUyo-'mbho-'mitaujasA sluk ca // 6-1-36 // bhUyasa, saMbhUyasa, aMbhansa ane amitAjasa zabdathI para "i" pratyaya lAge che. ane tenA yugamAM anatanA sakArane "luka thAya che. bhUyaso'patyam = bhUyasU + iJ = bhauyi + si = bhauyiH = bhUyasano putra. sambhUyaso'patyam = sAmbhUyiH = sambhUsano putra. ambhaso'patyam-AmbhiH anasano putra. amitaujasA'patyam = AmitaujiH = amitA /sano putra. zAlakyaudi-pADi-bADvale // 6-1-37 // In pratyayAnta evA zAlaMki-vagere zabdo, tathA paDi ane vADavali zo 'nipAtana' thAya che. zAlaGko'patyam = zAlaGkiH = zAdu bhanI putra, udakasyApatyam = audiH = Best putra, SaNNAma. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSmA adhyAya - prathamapAda [ 171 patyam = SADiH = chano putra, vAcaM vadatIti = vAgvAdaH, vAgvAdasyApratyam = vADvaliH = vAgavAhano putra. vyAsa-caruTa-sudhAtR-niSada-bimba-caNDAlAdantyasya cA'ka // 6-1-38 // vyAsa vagere cha zabdone apatya arthamAM "In " pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM zabdanA atyasvarano "a" Adeza thAya .. vyAsasyApatyam = vyAsa + iJ = vAyas + ak + iJ + si = vaiyAsakiH = vyAsano putra. varuTasyApatyam = vAruTakiH = 13Tano putra. sudhAturapatyam = saudhAtakiH = sudhAtano putra. niSAdasyApatyam = naiSAdakiH = nipAnI putra. bimbasyApatyam = baimbakiH sino putra. caNDAlasyApatyam = coNDAlakiH = . yAsano putra. punarbhU-putra-duhita-nanAnduranantareJ // 6-1-39 / / punabhU, putra, duhitu ane nanAnda zabdane anantara apatya - . pdde| putra me a yA 'ma' pratyaya lAge the. punarbhuvo'nantaH * rApatyam = punarbhU + aJ + si = paunabhavaH = parosI strIna .. prathama putra. putrasyAnantarApatyam = potraH = putrano pahelo putra. duhituranantarApatyam = dauhitraH = putrIno pahelo putra. nanAdura . nantarApatyam = nAnAndraH = no pahelo putra. parastriyAH parazuzvA'savarthe // 6-1-40 // purUSanI jAtithI bhinna jAtinI parastrI zabdane anantara apatya arthamAM "an " pratyaya lAge che ane tenA yogamAM parastrI zabda ne thAne ' parazu' Adeza thAya che. parastriyAH anantarApatyam Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] siddhahema - bAlAvabodhinI = parastrI + aJ = parazu + aJ + si = pArazavaH = pu35 jAtithI bhinna jAtinI strIne pahele putra. vidAdeva'ddhe // 6-1-41 // . 16 saMjJA patya a mA vi vagere zahane 'sa' pratyaya lAge che. vidasya vRddhamapatyam - vida + a + si = vaidaH = vino putra. urvasya vRddhamapatyam = aurvaH = 34'no putra . gagAderyaJ // 6-1-42 // - vRddha apatya arthamAM, SaSThI vibhaktivALA garga vagere zabdane 'ya' pratyaya lAge che. gargasya vRddhamapatyam = garga + yaJ + si = gArgyaH = 11 pino putra.. madhu-babhro-brAhmaNa-kozike / 6-1-43 // madhu ane babU zabdane anukrame vRddha brAhyaNa apatya ane vRddha ozi apatya atha bhI yam pratyaya sAro cha. madhoH brAhmaNo vRddhamapatyam-madhu+yA+si = mAdhavyaH brAhmaNaH madhunA zrAmaNa . pu. babhroH koziko vRddhamapatyam = babhra + yaJ + si = . bAbhravyaH kauzikaH = maneo zi: pu. kapi-bodhAdAGgirase // 6-1-44 / / - vRddha aMgirasa apatya arthamAM kapi ane bedha zabdane dhya pratyaya yA che. kaperAGgiraso apatyam = kapi = yaJ + si = kASyaH AGgirasaH = pinA mAMgirasa putra. bodhasyAGgiraso vRddhApatyam = bodha + yaJ + si = baudhyaH AGgirasaH = modha ne AMgirasa putra. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSTho a yAya - prathamapAda [ 133 vataNDAt // 6-1-45 // 16 sAMgirasa apatya abhA, 194. zahane 'yam ' pratyaya dAge che. vataNDasyAGgiraso vRddhApatyam = vataNDa + yaJ + si = vAtaNDyaH aGgirasaH = vatane sAMgirasa putra. striyAM lup // 6-1-46 / / AMgirasa vRddhApatya strI hoya te, vanane lAgela yam pratyaya na 5' thAya che. vataNDaH AGgirasaH vRddhApatyaM strI = vataNDa + ya =vataNDI AGgirasI-vatanu sAMgirasa strI saMtAna. kunAdeoyanyaH // 6-1-47 // vRddha apatya arthamAM, pachI vibhakitavALA kuMja vagere zabdane 'mAyanya' pratyaya sAre che. kuJjasya vRddhApatyam = kuJja + Ayanya + si = kauAyanyaH = gavo 16 215tya. strIbahuvAyanaJ // 6:1-48 / / bahusaMkhyAvALA evA vRddha apatya artha jaNAte chate, SaSThI vibhakitavALA kuMja vagere zabdane, tathA eka athavA bahu strI vRddha apatya zahane 'mAyana' pratyaya lAge che. kuJjasya vRddha patyAni = kuJja + AyanaJ + jasU = kauJjAyanAH = nA 6 apatyeo. kuJjasya vRddhApatyaM strI = kauJjAyanI, = nanu me 16 apatya zrI saMtAna. kuJjasya vRddhApatyAni striyaH = kojAyanyaH = kujanA vRddha apatya strI saMtAna. azvAdeH // 6-1-49 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ) siddhahema- bAlAvabodhinI vRddha apatya arthamAM azva vagere zabdane AyananuM pratyaya lAge che. azvastha vRddhApatyam = azva + ayana = zcAthanA = azvanuM vRddha saMtAna. rAvaca DhApatyam = pADayana = zaMkhanuM vRddha aneka strI saMtAna. cA-mAnaliAge 6-2-10 | " je Aroya rU5 vRddha apatya artha jaNAto hoya te zapa ane bhAradvAja zabdane "Ayanaba pratyaya lAge che. phArca vRddhApatyam = rApa + gAyana= racanaH kAca = zApanuM AToya vRddha apatya mArA e vRddhApatyama=madrAgAyana: kAcaH = bhAradvAjanuM Ageya vRddha apatya. - mata nheM | -6-12 . tragata rUpa vRddha apatya artha jANatA hoya te, bhaga zabdane Ayanam " pratyaya lAge che maca vRddhApatyama = ma + Acana + f = mAya gArti=bhaganuM agata vRddha apatya. gAyAt mAdAne che 6-2-2 . bhAradvAja yuvA saMjJAvALA apatya arthamAM, vRddhasaMjJAvALA apatya pratyayavALA Ageya zabdane "Avana" pratyaya lAge che. Ayalsa yuvApatyam = + vAcana + vi=AgecANa mAtAnA = AroyanuM bhAradvAja yuvApatya. nazmi mAnad II --barU II vRddha apatya arthamAM naDa vagere zabdane "AyaNa" pratyaya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = SaSThe adhyAya lAge che. naDasya vRddhApatyam = naDa + AyanaN + si=nADA. yanaH = nanu vRddhApatya, carasya vRddhApatyam = cArAyaNaH = 52 nuM vRddhApatya = yaJiJaH / / 6-1-54 // je zabdane vRddha apatya artha'mAM yas ane Im pratyaya lAgyA hAya, tevA zabdane, yuvA apatya arthAMmAM ' AyanaN " pratyaya lAge che. gargasya vRddhApatyam = garga + yaJ + si = gAgyaH, gArgasya yuvApatyam gArgya + AyanaN + si= gArgyAyaNaH = gArgyanu yuvApatya. dakSasya vRddhApatyam = dakSa + iJ + si= dAkSiH, dAkSeH yuvApatyam dAkSi + AyanaN + si = dAkSAyaNaH = dAkSinuM yuvApatya. -- = prathamapAda [ 175 - haritAderaJaH / / 6-1-55 // vRddha apatya arthamAM, lAgela ama pratyayavALA harita vagere zabdane yuvA apatya arthAMmAM " " AyanaN pratyaya lAge che. haritasya vRddhApatyam harita + aJ hAritaH, hAritasya yuvApatyam = hAritAyanaH hAtinu yuvApatya. kiMndAsasya vRddha|patyam = kindAsa + aJ = kaindAsaH, kaindAsasya yuvA. patyam = kaindAsAyanaH = unhAsanu yuvApatya. = koSTa - zalaGkoH luk ca // 6-1-56 // " koTTa ane zalaku zabdane, vRddha apatya a'mAM ' Ayanag pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM antyasvarane 'luph thAya che. kroSTuH vRddhApatyam = kroSTra + AyanaN + si = krauSTAyanaH > Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI - = aSTAnu vRddhAyatyA zalaGkoH vRddhApatyam = zAlaGkAyanaH = zala kutu vRdghApatya. darbha kRSNA - 'gnizarma-raNa- zaradvacchunakA dAgrAyaNa-brAhmaNavArSagaNya - vAziSTha - bhArgava - vAtsye / / 6-1-57 // ane zunaka zahane 6 harbha, SNu, agnizarmA, 2Nu, zarahvat, anubhe AgrAyaNu, zrAhmaNa, vArSagaeya, vASiSTha, bhArgava ne vAtsya vRddhApatya hoya to ' Ayana' pratyaya lAge che. darbhasya vRddhApatyayaM AgrAyaNazcet = darbha + AyanaN + si = dArbhAyaNaH AgrAyaNaH = harlanu yAgrAyaNa vRddhApatya, kRSNasya vRddhApatyaM bAhmaNazcet = kASNayinaH brAhmaNaH = kRSNanu brAhmaNa vRddhApatya. agnizarmaNaH apatyaM vArSagaNyazyet = AgnizarmAyaNaH vArSagaNyaH agnizarmA vArSagaeya vRddhApatya, raNasya vRddhApatyaM vAziSTha. zzcet = rANAyaNaH vAziSThaH = rAnu vAziSTha vRddhApatya, zaradvataH vRddhApatyaM bhAgarvazcet = zAradvAtAyanaH bhArgavaH = za26tanu N lAga va vRddhApatya, zunakasya vRddhApatyaM vAtsyazcet = zaunakAyanaH vAtsyaH = zunakanuM vAsya vRdghApatya. jIvanta - parvatAdvA // 6-1-58 // = vRddha apatya arthAMmAM jivaMta ane paryaMta zabdane vikalpe AyanaNa " pratyaya lAge che jIvantaM vRddhApatyaM = jIvanta + AyanaN = jaivantAyanaH jaivantiH = vatano vRddhApatya, parvatasya vRddhApatyam = pArvatAyanaH, pArvatiH = parvatano vRddhAyatya ( droNAdvA // 6-1-59 // apatya a'mAM droNa vagere zabdone 'AyanaNa' pratyaya lAge che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTha adhyAya - prathamapAda | 177 droNasya apatyam = droNAyanaH, drauNaH = droNa no putra. zivAderaN // 6-1-60 // apatya arthamAM, ziva vagere zabdone "aNu pratyaya lAge che. zivasya apatyam = ziva + aN + si = zaivaH = zivanI putra. proSThasya apatyam = proSTha + aN = prauSThaH = proTato putra. RSi-vRSNyandhaka-kurubhyaH // 6-1-61 // apatya arthamAM, RSi vaMzanA, vRSNi vaMzanA, andhaka vaMzanA bhane 31 zanA zahone 'ma' pratyaya lAge che. RSi - vaziSThasya apatyam -- vaziSTha + aN + si = vAziSThaH = vaziSTano putra. vRSNi - vAsudevasya apatyam = vAsudevaH = vAsudevanI putra, anthaka - zvAphalakasya apatyam - zvAphalkaH = * vAno putra. kuru-nakulasya apatyam = nAkula:-nasanI putra. kanyA-triveNyAH kanIna-trivaNaM ca // 6-1-62 / / apatya arthamAM, kanyA ane triveNu zabdane "a" pratyaya lAge che, ane tenA yogamAM anukrame "kanIna ane trivaNa mAheza thAya 7. kanyAyAH apatyam = kanIna + aNa = kAnInaH = nyAno putra. triveNyAH apatyam = trivaNa + aNa - jevaNaH = triveNIne putra. zuGgAbhyAM bhAradvAje // 6-1-63 / / bhA24 208 25 bhAM, ane / za06ne 'ma' pratyaya lAge. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI zuGgasya, zuGgAyAH apatyam - zauGgo bhAradvAjaH = zubha zuMgInA putra zauga bhAradrAja vikarNa - chagalAd - vAtsya - Atreye / / 6-1-64 // vAtsyarUpa ane AroyarUpa apatya a*mAM, anukrame viNa ane Rgala zabdane ' aNa ' pratyaya lAge che vikarNaH vAtsyaH viSNunA vAtsya putra. chagalasya apatyam vaikarNaH [H vAtsyaH = [: apatyam = chAgalaH AtreyaH = chgalano Atreya putra. atreyaH = Nazca vizravaso vizluk ca vA / / 6-1-65 / / " 6 apatya arthAMmAM, vizravasa zabdane aNu ' pratyaya lAge cha, ane tenA yAgamAM s ne * Nu' Adeza thAya che. ane viSNu zabda no 'lu, vir3aye thAya che. vizravasaH apatyam = vizravas + aN + si = vaizravaNaH = vizvasato putra vizravas + aN vizravaN + aN = ravaN + aN + si= rAvaNaH = vizravasa nA putra zavA saGghayA-sam - bhadrAd mAturmAturca // 6-1-66 // = apatya arthamAM saMkhyA, sam ane bhadra zabdathI para rahela mAtR zabdane 'ag ' pratyaya lAge che, ane tenA yAgamAM mAtR zabda no 'bhAtur ' maheza thAya che. dvayoH mAtroH apatyam = dvimAtR + ye bhAtAno putra saMmAtuH aN = dvaimAturaH apatyam sAMmAturaH = saMbhAtAnA putra bhadramAtuH apatyam = bhadramAturaH bhadramAtAnA putra. = = adornadI - mAnuSInAmnaH / / 6-1-67 / / = Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDo adhyAya - prathamA [ 17 - - apatya arthamAM, du saMjJaka nAmathI varjita nadIvAcaka ane bhAnuSIvAya nAbhane ' ' pratyaya dAne che. yamunAyAH apatyam = yAmunaH praNetA = yamunAna putra prota, ayapA bhunAne praNetA, devadattAyAH apatyam = devadattaH = hepattAne putra. pIlA-sAlvA-maNDUkAd cA / / 6-1-68 / / apatya arthamAM pIlA, sAlvA ane maMDUka zabdane vikalpa 'ma' pratyaya sAye cha.. pIlAyAH apatyam = pailaH, paileyaH = pIvAna putra. sAlvAyAH apatyam = sAlvaH, sAlveyaH * sAtvanA putra. maNDUkasya apatyam = mANDUkaH, mANDUkiH - maDUna putra. ditezcaiyaNa vA // 6-1-69 / / apatya arthamAM, diti ane maMdUka zabdane "eyaNa prathA vi8 sAge the. diteH apatyam - daiteyaH, daityaH = zitino pu maNDUkasya apatyam=mANDUkeyaH, mANDUkiH = bhane putra __yAp-tyaGaH // 6-1-70 / / apatya arthamAM strIliMgasUcaka che, A, ti ane kapha prtyyvaa|| nAmane seyaNa ' pratyaya lAge che. suparNI - supAH apatyam = suparNa + eyaNa = sauparNeyaH = su59|| ne putra. - Y37. vanitA vanitAyAH apatyam vainateyaH = vanitAno putra - zu37. yuvati-yuvateH apatyam = yauvateyaH= yuvatine putra. kamaNDalUkamaNDalvAH apatyam = kAmaNDaleyaH = bhasUna putra. dvisvarAdanadyAH // 6-1-71 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] siddhahema - bAlAvabodhinI apatya arthamAM DI, A5, ti ane UM pratyayAta evA nadIvAcaka nAmathI bhinna besvaravALA nAmane "eyaNa" pratyaya lAge che. rastA - rAdhA apatyam = rANA = dattAne putra. zutoSanigada che --72 che. apatya arthamAM, in prazya na lAgela hoya tevA besvaravALA ikArAnta nAmane "eyaNa" pratyaya lAge che. nAme apacama = nAmeyara = nAbhine putra. RSabhadeva bhagavAna. subrAhimyA che -7rU II apatya arthamAM, zubhra vagere zabdone "eyaNa pratyaya lAge che. zujha0 apatyam = zauca = zubhrano putra. virapurahya kApatyam = vaidagyaH = viSTapurane putra, rAma-nAr vAzi | -6-74 | vAziSTarUpa apatya arthamAM, lakSaNa ane zyAma zabdane "eyaNa pratyaya lAge che. rAma atyam = rameza: vaziSThaH = zyAmane vAziSTha putra. kSArtha atyam = sTAga: vAAida = lakSaNane vAzika putra. vikarNa-kupItakAt kAzyape / / 6-1-75 // kAzyapa rUpa apatya arthamAM, vikarNa ane kuvItaka zabdane "eyaNuM" pratyaya lAge che. vijaya apAm = zaiva vArathaT = vikarNane kAzyapa putra, taja apacama = joItAH varaghag = kulItakano kAzyapa putra. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - prathamapAda [ 181 mRta eNvuM || -6-76 || apatya arthamAM bhU zabdane "eyaNa pratyaya lAge che, ane tenA gamAM bhUne "bruva ? Adeza thAya che. strAH apam = veH = jUnAmanI strIne putra. kalyANyAderin cA'ntasya // 6-1-77 // apatya arthamAM, kalyANa vagere zabdane "eyaNa pratyaya lAge che, ane tenA yogamAM anya svaranA ina" Adeza thAya che. kalyANyAH apatyam =katyANin + eyaNa + si-kAlyANineyaH = kalyANIne putra. TAyA: vA | 6-2-78 || apatya arthamAM, kulaTo zabdane "eyaNa" pratyaya lAge che, ane tenA yugamAM atyasvarane vikalpa "ina ? Adeza thAya che. kuTAkAra apatyam =ATiyA, deva = kulaTAno putra dAH britha tu hun | -6-71 || apatya arthamAM, caTaka zabdane "" pratyaya lAge che. ane je strI apatya hoya, to zaira pratyaya lAgyA bAda prayogamAM lepa thAya che. Toca TAvAMTa vA apatyam = vATaka = caTaka athavA caTakAne puga. saMdarya vaMTAH vo kApatya racI = caTaa = caTaka athavA caTakAnI putrI. kukhyA purU vA | --80 | apatya arthamAM, zudra trIvAcaka zabdane athavA kSudra athavALA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ) siddhahema - bAlAvabodhinA strIvAya zahane, vi785 'raNa' pratyaya lAge che. kANAyAH apatyam = kANA+eraNa = kANeraH, kANeyaH = ayAno athavA AegAnA putra. dAsyAH apatyam dAseraH, dAseyaH= hasInA putra. godhAyA duSTe NArazca // 6-1-81 // duSTa 255tya abhA, nA zane // 2' bhane 'mera pratyaya lAge cha. gAdhAyAH duSTaH apatyam = godhA + NAra = gaudhAraH, gaudheraH = s56|20 gadhAye - yoge zetu pacyu. jaNTa-paNTAt // 6-1-82 // apatya arthamAM, jaSTa ane paSTa zabdane "Na 2 pratyaya sAge che. jaNTasya apatyam = jANTAraH = 02 nAmanA pakSItuM 52. paNTasya apatyam-pANTAra:58 nAmanA pakSAnupayuH catuSpAdayaH eyaJ // 6-1-83 // apatya arthamAM, cepage strIvAcaka evA prANIsUcaka zabdane 'yasa' pratyaya lAge che. kamaNDalvAH apatyam = kamaNDalu + eyaJ = kAmaNDaleyaH = bhaulU nAmanI yo yal. gRSTayAdeH // 6-1-84 // apatya arthamAM gRSTi vagere zabdane "eyan pratyaya lAge 2. gRSTeH apatyam = gAyaH = zRSTino putre. hRSTeH apatyam - hArTeyaH = 6STano putra. .. vADakyA vRSe / / 6-1-85 / / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTho adhyAya - prathamapAda [ 183 zrRSa rUpa apatya arthAMmAM, vaDavA nAmanuM eyaJa ane eyaGga pratyayAnta vADaveya" zabda nipAtana thAya che. vavAyAH apatyam vADavaiyA = vaDavA - gheADI ane baLadanA sa MyogathI janmeluM baccu. revAreriSTham | 6-2-86 // apatya arthAMmAM, revatI vagere zabdane prANa pratyaya lAge che. devasthAH apatyam = vRtti + rUm = daivattiH = revatIne putra. azvapAlyAH apatyam = AzvapAlikaH OM = azvapAlIneA putra. " vRddhatriyAH kSeSe zra | 6-2-87 || apatya arthAMmAM, niMdAnA viSaya jaNAte te, vRddhe anA prajja pratyayavALA nArIjAtisUcaka zabdane Na.' ane IkaNa lAge che. nAM apahyaM yuvA = rna + La = gAna, garna + g= nAzika, cArjaH zAntiH vA nAmaH=gAgInA luccA putra. prAtukthA ) 6-2-88 / . apatya arthamAM, bhrAtA zabdane ' bya " pratyaya lAge che. atu apatyam = prAyaH = = bhASanA putra - bhatrIjo. caH mutha / / 6-2-82 || aSatya amAM, bhAtR zabda ane svasa zabdane ' IyA' pratyaya lAge che. strAstuH apatyam = mAta+ca=prAtIya = bhAInA putrabhatrIjo, vastu: apatyam = svasrIya = bahenanA putra, bhANeja mAta-pitrAveheMcaLepaLI || --10 || Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ) siddhahema - bAlAvabodhinI apatya arthamAM, mAtRdhvastra ane pitRdhvastra zabdane "3yaNa ane "iyaNa " pratyaya lAge che mAtRdhvapuH kApatyam = mAtRtag + keLa + ra = mAtRSya, mAtRSyavR + rUAn + ri = mAtRzvatraH = mAsIne putra. pitRage apatyam = pitRtraNeya, pitRdhvastrI = phene putra bhAI. zvaraH 2 || -6-1? || apatya arthamAM, zvasa zabdane"ya pratyaya lAge che. zvasuH vapatyam = zcarar + ca = zvagurtha = sasarAno putra -- sALo, diyara athavA jeTha. vAta rajJA | du-1-2 // jAti artha jaNAtA hoya to, apatya arthamAM rAjana zabdane ya pratyaya lAge che. zada atyam = TIkanya, kSatriya jJAtiH = kSatriyanI eka jAti. satrADhiyA te dUrU I jAti artha jaNAto hoya te apatya arthamAM kSatra zabdane Iyara pratyaya lAge che. kSatrasya apatyam = kSatriya, = kSatriya nAmanI eka jAti. manISa pazcAttA / 6-2-14 || jAti artha jaNAto hoya te, apatya arthamAM manu zabdane aNa" ane "va" pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM manu zabda nA aMte "Sa umerAya che. mane apatyani = mana + a = manuM + + [ + = manuSa, manu + ca = manu + + Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - prathamapAda [ 185 T + tti - manuQ: = mAnuSa ane manuSya banne zabdo manuSya - jAti che. mALavA utsAcAm || 6-2-6 || niMdA artha jaNAtA hoya teA, apatya arthamAM manu zabdane aNu " pratyaya lAge che ane manu zabdanA na ne ' Nu ? Adeza thAya che. manoH apatyaM mUDha = manu + ak = mALavaH = manune mUDha putra. dhrujArInaH || 6-%0-16 / / ( = maLyu + sram + tti apatya arthamAM, kula zabdane athavA kula che ate jene evA zabdane Ina " pratyaya lAge che. hrasya apatyam 6 = + na = ruTInaH = kulIna - kulanA putra. vaTTupuchInaH = bahukulanA putra. vaiya bAyasamAse vaoN || 6-2-17 || apatya arthAMmAM, samAsanA viSaya na hoya to, kula zabdane ane kula zabda che a Mte jene evA zabdane vikalpe ya,' ane ' ekayag ' pratyaya lAge che. hrasya apatyam = jhulya, kauleyakaH, kulInaH kulanA putra. vaghusya apatyam = vartulya, vAjulheya, vadhu hInaH - bahulanA putra. -- duSkulAdeya vA // 6-1-98 // apatya arthamAM, duzkela zabdane ' eyaNa ' pratyaya vikalpe lAge che. duvrukSya apatyam = turkIna, Tau kharAba kulanA putra. heya = = Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] siddhahema khAlAvabeAdhinI mahAkulAdvA'JInaJau // 6-1-99 // apatya amAM, mahAkula zahane " khaJ' a 'niJ atyaya viudaye lAge che. mahAkulasya apatyam = mAhAkulaaJ = = mAhAkulaH mahAkula + inaN = mAhAkulInaH, mahAkula + ina = mahAkulInaH = mahAlano putra. kurvAdeH / / 6-1-100 // apatya arthAMmAM, kurU vagere zabdane gyu ' pratyaya lAge che. kuroH apatyAni = kuru+trya = kauravyAH = du3nA putreA. zaGkoH apatyAni = zAGkavyAH = zaMbhuMnA putro. samrAjaH kSatriye // 6-1-101 // kSatriya rUpa apatya artha'mAM, samrAj zabdane ' ngyu ' pratyaya lAge che. samrAjaH apatyam = sAmrAjyaH kSatriyaH = samrATana kSatriya putra. senAnta-kAru -lakSmaNAdiJ ca / / 6-1-102 // ' apatya arthAMmAM, senA zabda che ante jene evA zabdone, a3 - azgira ( sutAra, vagupura, luhAra vagere ) vAya zabhoMne, ane lakSmaNu zabdane ' ne '' atyaya lAge che. hariSeNasya apatyam hariSaNa + iJ = hAriSeNiH, hariSeNa + Jya = hAriSeNyaH = diSeNunA putra tantubAyasya apatyam = tAntuvAyiH, tAntuvAyyaH = varanA putra. lakSmaNasya apatyam = SEAFO:, SIERPT: = A&HQAI_Y?. = Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - prathamapAda [ 187 suyAmnaH sauvIreSvAyaniJ // 6-1-103 // apatya arthamAM, sauvIra dezamAM pracalita arthavALA suyAmana zahane 'sAyanim, pratyaya lAge che. suyAmnaH apatyam sauvIreSu = suyAman + AyaniJ + si = sauyAmAyaniH = sauvIragetrane suyAmanano putra. pANTAhRti-mimatANNazca // 6-1-104 // sauvIra dezamAM pracalita evA pATAhati ane mimata zabdane, apatya abhA, '' ane 'mAna' pratyaya lAge che. pANTAhateH apatyaM sauvIreSu = pANTAhRti + Na + si = pANTAhRtaH, pANTAhRti + AyaniJ + si = pANTAhRtAyaniH = sauvIragotrano 5iTAtino putra. mimatasya apatyaM sauvIreSu = maimataH, maimatAyaniH = sauvAgotrano bhimatanA putra. bhAgavitti-tArNavindavA-''kazApeyAn nindAyAmikaN vA // 6-1-105 // yuvA sattAvALA apatya arthamAM, niMdA ja|te chate sauvIra dezamAM vRddha gotravALA bhAgavitti, tANabinda, ane AkazApeya zabdane '649' pratyaya vipesAge che. bhAgavitteH yuvA apatyaM jAlmaH =bhAgavittikaH, bhAgavittAyanaH vA jAlmaH = saupAmA gotra. vA mAgavittino suthyo yuvA putra. tArNavindasya yuvA apatya jAlmaH-tArNabindavikaH. tArNabindaviH vA ja.lmaH = sopAramA gotrapA tAnino sunthyo yuvA putra. Akaza peyasya yuvA apatyaM jAlmaH=AkazApeyikaH, AkazApeyiH vA jAlma =sauvIramAM vRddhagotravALA AzApeyane lucce yuvA putra. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] sima - pAlAvodhinI sauyAmAyani-yAmundAyani-vAAyaNeH Iyazca vA // 6-1-106 // yuvA apatya arthamAM, niMdA jaNAte chate sauvIradezamAM vRddha gogavALA sayAmAyani, yAmudAni ane vArSAiyaNi zabdane "Iya" bhane 'a' pratyayo vi4 sANe cha. sauyAmAyaneH nindyaH yuvA apatyam = sauyAmAyanIyaH, sauyAmAyanikaH, sauyAmAyaniH = sauvAma govaann|| soyaamaaynin| nihanIya yuvA putrA. yAmundAyaneH nindyaH yuvA apatyam yAmundAyanIyaH, yAmundAyanikaH, yAmundAyAniH=sopAramA vRkSagovA yA hAya. ninA niMdanIya yuvA pu. vAAyaNeH nindyaH yuvA apatyam = = vAAyaNIyaH, vArSyAyaNikaH, vAAyaNiH = sauvIramAM vRddhagoTAvALA vArSAyaNine niMdanIya yuvA pu. tikAMderAyaniAH // 6-1-107 // apatya arthamAM, tika vagere zabdane "Ayani pratyaya lAge cha. tikasya apatyam-tika + Ayani-taikAyani::ti:no yal. kitavasya apatyam=kaitavAryAnaH = itanA pu!. rInA putrA. dagu-kozala-kAra-chAga-vRSAd yAdiH // 6-1-108 / / apatya arthamAM, zuM vagere pAMca zabdone AdimAM yakAravALe sAyanim arthAt 'yAyanim' pratyaya lAge che dagoH apatyam dagu + yAyaniJ = dAgavyAyani: zu *pino pu1. kozalasya =apatyam kauzalyAyaniH = anano pu. karmArasya apatyam = kAryAiyaNiH ||2-sukhaa2no putra chAgasya apatyam = chAgyA. yaniH chaganI pu. vRSasya apatyam-vArSyAyaNiH = vRSano pul. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " SaSThA adhyAya = - dvisvarAdaNaH / / 6-1-109 // apatya arthAMmAM, aNu pratyaya sahitanA be svaravALA nAmane 'mAyani' pratyaya lAge che. kartuH apatyam = kartR + aN kArtra', kArtrasya apatyam = kArtra + AyaniJ = kAryANiH = karanAranA putra kA` ane tene putra. avRddhAd dornavA // 6-1-110 / / apatya arthAMmAM, du saMjJaka evA avR atha sahita nAmane vyAyanij ' pratyaya viu lAge che. Amraguptasya apatyam = AmraguptAyaniH, AmraguptiH = yatraguptano putra. putrAntAt / / 6-1-111 // apatya arthAMmAM, jene anne putra zabda che evA du sattAvALA nAmane 'mAyaniM' pratyaya yeAge che. gArgIputrasya apatyam migaaf:, mfgfa:"= ilyadi ya. prathamapAda [ 189 carmi- rmi- gAreTa - kArkaTya - kAka- laGkA - vAkinAMccakazvAnto 'ntyasvarAt / / 6-1-112 // vyapatya vyarthamAM yarmin, varmin, gAreTa, auTaya, arDa, saMDA ane vAkina zabdane, tathA jene cheDe putra zabda che evA du sattAvALA nAmane ' Aryanag" pratyaya vikalpe lAge che ane tenA yAgamAM antanA svaranI pahelA '5' umezaya che carmiNaH apatyam = cArmi* kAryANiH, cArmiNaH = amino putra. varmiNaH kAryANiH, vArmiNaH varmineo putra gAreTakAyaNiH, gAreTi :=gAreTano putra. = apatyam = varmagAreTasya apatyam kArkaTasya apatyam = Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] sima - mAlAmadhinA kArkaTayakAyaniH, kAkaTayAyanaH = Tayano putra. kAkasya apatyama = kAkakAyaniH, kAkiH = AnA putra, laGkAyA: apatyam = lAGkakAyaniH, lAGkeyaH = AnI putra. vAkinasya apatyam = vAkinakAyaniH, vAkiniH = vAnino putrA. gAgIputrasya apatyam = gArgIputrakAyaNiH, gArgauputriH = gIputra nA putra. adorAyaniH prAyaH // 6-1-113 // apatya arthamAM du saMjJaka rvArjita nAmane prAyo Ayani pratyaya va tAge cha. glacukasya apatyam = glucukAyaniH, glaucukiH = suyuno putra. rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye diraJaH // 6-1-114 // rASTravAcaka zabda kSatriyavAcaka hoya, tathA kSatriyavAcaka zabda rASTravAcaka hoya, evA samAna rUpavALA rAkhavAcI zabdane tathA kSatriya pAyI zahane, apatya 25 mAM, 3 'ma' pratyaya lAgecha. videhAnAM rASTrasya rAjA = vaidehaH vaidehI, vidahAH = vi deshn| 20, videhasya rAjJaH apatya-caidehaH, vaina hau. videhAH maIyanamA mama pratyaya to sAro cha, 52tu pavayanamA prtyyn| " bahaSu0. [6-1-124] " ye sUtrathA so5 thAya che. yA vaidehA ne ma videhAH thAya che. gAndhAri-sAlveyAbhyAm // 6-1-115 // apatya arthamAM, kSatriyavAcaka evA gAndhAri ane sAya zabdane, tathA rAjA arthamAM, rASTravAcaka evA gAndhAri ane sAya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaSTho adhyAya - prathamapAda [ 191 zahane di saMjJAvAlI 'ma' pratyaya lAge cha. gAndhAreH kSatriyasya apatyam, apatyAni vA-gAndharaH, gAndhArau, gAndhArayaH =driri kSatriyanA putra putrI. sAlveyasya kSAtrayasya apatyam, apatyAni vA = salveyaH, sAlveyau, sAlveyAH = sAveya kSatriyanA putra athavA putro. gAndhArINAM rASTrasya rAjA, rAjAna:gAndhAraH, gAndhAro, gAndhArayaH = gAMdhArazanA rAga rAgI. sAlveyAnAM rASTrasya - rAjA, rAjAnaH sAlveyaH, sAlveyau sAlveyAsAraveyadezanA 20 // athavA 20nasI. marDavayanamA am pratyayano lepa thatA mULa zabdanuM bahuvacana che. * puru-magadha-kaliGga-zUramasa-dvisvarAdaN // 6-1-116 / / apatya arthamAM, kSatriyavAcaka evA, ane rAjA arthamAM rASTravAcaka evA purU, magadha, kaliMga, zUramasa zabdane, tathA be svaravALA nAmAne di saMjJa4 / '2 ' pratyaya lAge che. purUNAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = pauravaH, puravaH = 53ddezanA 201 OM zannA , magadhanAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = mAgadhaH, magadhA: magadhaDezanA 20420ii, kaliGgAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH kAliGgaH, kaliGgAH = 4liMgadezanA rAga zanI, zUramasAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = zauramasaH, zuramasAH - zurabhasaddezanA rAga, sanamA, aGgAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = AGga,: aGgAH == 25 gaddezanA M 8 rAgI , puroH kSatrisya apatyam , apa. tyAni = pauravaH, puravaH = 53nA putra putrI, magadhasya kSatri yasya apatyam , apatyAti = mAgadhaH, magadhAH = bhaganA putra putro, kaliGgasya kSatriyasya apatyama , apatyAni-kAliGgAH, kaliGga:-liMganA / putro, zUramasasya kSatriyasya apatyam , apatyAni = zauramasaH, zUramasAH = zUrabhasanA putra 8 putrI, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ) siddhahema - bAlAvabadhinI aGgasya kSatriyasya apatyam , apatyAni = AGgaH, aGgAH = 2'ganA putra ke putro. sAlvAMza-pratyagratha-kalakUTA'-smakAdina // 6-1-117 // apatya arthamAM kSatriyavAcaka evA, ane rAjA arthamAM rASTra vAcaka evA, je sAlvAMza = sAva nAmanA dezane bhAga. sAlvAMza sUcaka nAmane, tathA pratyagraMtha, kalakUTa ane aramaka nAmane di sAka meve| '4' pratyaya lAgecha udumbarasya kSatriyasya apatyama, apatyAni = audumbariH, udumbarAH = 3g52 kSatriyatA putra putro, pratyagrathasya kSatriyasya apatyam ,apatyAni-prAtyagrathiH, pratyagrathAH pratyayaya kSatriyatA putra he putro, kalakUTasya kSatriyasya apatyam , apatyAni = kAlaTiH , kalakUTAH = 48LUTa kSatriya no putra putro, azmakasya kSatriyasya apatyama . apatyAni = AzmakiH, azmakAH = 25224 ksstriyne| putra putrI, udumbA rANAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH - audumbariH, udumbarAH = 52 rASTrano sanna rAyA, pratyagrathAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = prAtyagrathiH, pratyagrathA:=pratyatha rASTranA sana 2 / / kalakUTAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH kAlakUTi:, kalakUTA: = saTa rASTrano 21 namI, adamakAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = AzmakiMH, azmakAH-12ma rASTrano sana 20ii . du-nAdi-kurvit-kozalA-'jAdAbhyaH / / 6-1-118 / / apatya arthamAM kSatriyavAcaka evA, ane rASTravAcaka rAjA arthamAM evA, je du saMjJaka nAma, nakArAdi nAme, kurU nAma, hakArAnta nAma, kezala ane ajAda nAma, tene di saMjJAvALo "gya " pratyaya sANe. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - prathamapAda [ 193 lAge che. AmbaSThasya kSatriyasya apatyam , apatyAni = Amba . SThayaH, AmbaSThAH = sAMsa4 kSatriyano putra haiM putro niSadhasya kSatriyasya apatyam , apatyAni = naiSadhyaH, niSadhAH = niSadha kSatriyano putra. putro kuro kSatriyasya apatyam , apatyAni = kauravyaH, kuravaH = 3 kSatriyanA putra putro. avantyAH kSatriyasya apatyam , apatyAni = AvantyaH, avantayaH = savati kSatriyanA putra putro, kozalasya kSatriyasya apatyam, apatyAni = kozalyaH, kozalAH = zikSA kSatriyanA putra putro, ajAdasya kSatriyasya apatyam , apatyAni-AjAdyaH ajAdaH = RAME kSatriyano putra putro. ambaSThAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaHAmvaSThayaH, AmbaSThaH=443 rASTrano 20 , sanayA, niSadhAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = naiSadhyaH, niSadhAH nipatha rASTranA 2014 sanayA, kurUNAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = kauravyaH, kuravaH = 33 rASTrano rAga hai rAjayI, avantInAM rASTrasya rAjA, rAjAno vA AvantyaH, avantyaH = avantI rASTrano na salamA, kozalAnAM rASTrasya rAjA, rAjAno vA kauzalyaH, kozalA=zisa rASTrano rAna sannayA, ajAdAnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH = sana 20Trano sana , 20ii . . pANDoyaNa // 6-1-119 / / apatya arthamAM kSatriyavAcaka evA, ane rAjA arthamAM rASTravAcaka evA pAMDu zabdane, di saMjJaka 'DyaNa" pratyaya lAge che. pANDoH kSatriyasya apatyam , apatyAni-pANDyaH, pANDavaH = 5ig kSatriyano putra putro, pANDUnAM rASTrasya rAjA, rAjAnaH / = pANDya, pANDavaH = 5i. rASTranA putra putro. 13 . Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] siddhahema - bAlAvabodhinI zakAdibhyo Trelup // 6-1-120 // zaka vagere nAmane lAgela di saMjJaka pratyayane " lepa thAya che. zakAnAM rASTrasya rAjA = zakaHza: dezano 201, zakasya kSatriyasya apatyam = zakaH = za4 kSatriyane putra. yavanAnAM rASTrasya rAjA = yavanaH = yavanahezane20, yavanasya triyasya apatyam = yavanaH = yavana kSatriyana putra. kuntyvnte| striyAm // 6-1-121 // strIrUpa apatya arthamAM, kuti ane avanita zabdane lAge di saMza: 25 pratyayana sA5' yA cha. kunteH apatyam strI = kuntI = tinI putrI. avatteH apatyaM strI = avantI = avantinI putrI: kurorvA / / 6-1-122 / / stra apatya arthamAM, kurU zabdane lAgela di saMsaka pratyayana. 'soya' vilpe yA che. kuroH apatyam strI = kurUH kauravyAyaNI = 43nI putrI.. derjnno'praacy-bhrmaad| / / 6-1-123 / / strI apatya arthamAM, prAzya-pUrvadezanA nAma sivAyanA nAmone ane bhaga vagere varjita nAmone, lAgela an ane aNu pratyayane. ' 5' saya 7. zUrasenasya apatyaM strI = zUrasena + aJ + GI = zUrasenI = zUrasenanI putrI. madrasya apatyaM strI = madra + aNa + GI = madrI = mAnI pugI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - prathamapAda 15 bahumvastriyAm / / 6-1-124 // strI jAti bhinna apatya arthamAM, bahuarthavALA nAmane lAgela di saMjJaka pratyayane " lepa thAya che. zAstrAnAM rAjA =AjA =paMcAla dezanA rAjAo. zarica phAcarca atyani = sa = paMcAla kSatriyanA putro. jo 5 6-2-226 che strI jAti bhinna apatya arthamAM, bahu goTAvALA vaska vagere zabane lAgela pratyayane, bahuvacanamAM "lopa thAya che. arajI kApatyam = , apacAri = ra =skanA putro, sTArca pAm = DhAha, apacAri = rahyA = bahmanA putro.. catrocApatta-vana che -2-26 che trIjAti bhinna apatya arthamAM, vidAdi caNamAM Avela gopavanathI mAMDIne sthA5NuM sudhInA nAmo sivAyanA nAmone, lAgela bahu gArthaka ane an pratyayane "pa thAya che. zAstramu= + ca = jA, sAtyaki = = gaga RSInA pu. vicApatyam = vid + a = ghera, apAni = vivAra = vidanA putro. hipa-sing kinAnDaratI || 6-227 strIti bhinna apatya arthamAM, kaDinya ane agasta zabdane lAgela bahugerArthaka anukrame yam ane aNu pratyaya lopa ? thAya che. ane tenA vegamAM anukrame "kuhiDana ane "agastI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] siddhahema - bAlAvabodhinI - mAheza thAya che. kuNDinyAH apatyAni = kuNDinya + yaJ = kuNDinAH = uinAnA putro. agasteH apatyAni = agasta + aN = agastayaH = agarata RSinA pugo. bhRgvagiras-kutsa-vaziSTha-gotamA'traiH // 6-1-128 // strI jAti bhinna apatya arthathAM, bhRgu vagere che. nAmane lAgela gogA' prtyyn| '5' thAya che. bhRgoH apatyAni = bhRgu + aN + jas =bhRgavaH bhRgunA pugo. aGgirasaH apatyAni = aGgiras + aN + jas = aGgirasaH = amita pugo. kutsasya apatyAni = kutsa + aN = kutsAH = bhutsanA purato. vaziSThasya apatyAni = vaziSTha + aN = vaziSThAH = pazinA yo gotamasya apatyAni = gotama + aN = gautamAH gautama napugo. atreH apatyAni-atri + eyaNa = atreyaH maninA putro. prAg bharate bahusvAdinaH // 6-1-129 // strI jAti bhinna apatya arthamAM, bahusvaravALA ane bahuvaziSTa arthavALA prAga gAtrAnA ane bharata gotranA nAmane lAgela ma pratyayana sA5, thAya che. kSIrakalambhasya apatyAni = kSIrakalambha + iJ + jasa = kSIrakalambhAH = kSI24 manA patro.. uddAlakAH apatyAni = uddAlakAH = SAnA putro, vopakAdeH // 6-1-130 // strI jAti bhinna apatya arthamAM, upaka vagere nAmane bahugotr sabhA mAge pratyayano, vi8 sA5. thAya che. upakasya apatyAni = upaka + AyanaJ + jasU-aupakAyanAH, upakAH Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paththo adhyAya - prathamapAda [ 197 = upakanA putro. ama0 lApatyAna = svAmacanA, mA = lamakanA putro. tijAtivA je 5 6-2-232 5. strI jAti bhinna apatya arthamAM, titiva vagere nAmane dhanDa samAsa thaye chate bahugotra arthamAM lAgela pratyayano "lepa thAya che. taiyAyazca zaitavayanA = taithanizaitAvanAH = titivA=tika ane kitavAnA putro. zaucazva sAmagra = nAma = 3jamA = uja ane kakubhanA putro. ahiM bAna ane putra nA sUtra pratyayane tathA vAma nA a pratyayane lepa thaye che. thAthA ! 6-2-232 che. strI jAti bhinna apatya arthamAM, abahu arthamAM 6% samAsa thayela hoya tyAre bahugotra arthamAM lAgela ki saMjJaka vagere pratyayano lepa " thAya che. vAkya vrukaca% vahIvRraya = vR Sya blags = vRka lehadhvaja ane kuMDIvRza nAmanA kAma pradhAna zramajIvI saM. "vaduSa0 [ 6-2-224 ] e sUtrathI je je pratyayane lopa karAyo che, te sarva pratyayo "cAli samajavA, ane jyAM vikalpatuM vidhAna hoya tyAM vikalpa samajavuM. athavA jayAM AdezanuM vidhAna hoya tyA Adeza samajavuM, vagere badhu pUrvavata samajavuM. eTaluM dhyAna rAkhavuM ke A hakIkta "giy [6-2-224]" e sUvAnI tathA pachInI prakriyAmAM samajavAnI che. vAMdana ! -ra-rUra che strI jAti bhinna athamAM, pUrve jaNAvela che tema, dri saMsaka vagere Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] sihaMma - bAlAvAdhina pratyayavALA nAmAno, dri saMjJaka vagere pratyaya vinAnA nAmeA sAthe bahua'mAM drandva samAsa hoya te, je dri saMjJaka vagere pratyayA lAgela hoya tene lApa' vikalpe thAya che. badardI vAddazca rAAyazca=kAka aMga baga ane dakSanA putro. dAkSayaH = aGgabaGgadAkSayaH dvayakeSu SaSTyAstatpuruSe yatrAdeva / / 6-1-134 // = SaSThI tatpurUSa samAsamAM vaMtA ekavacana athavA dvivacanarUpa nAmane lAgela yak vageye pratyayAnA, pUrva jaNAvela che tema, vika 'lApa' thAya che. pratyayano lepa thayA pachI pratyeAvALA nAma mULa rUpamAM Ave che. paMca apatyam = gArca:- gAyeya, gAryo: klam = nAyam, nannujam = gAgya"nuM athavA e gAgyanuM kula. vizrva apatyam = caitra-vaizya, vaidyo kulam dhair jam, vim = eka vidanuM athavA e vidanuM kula. -- na prAntanIye svare // --1 // bahugeAtra amAM lAgelA pratyayAnA, vakrughna [6-24]'' e sUtrathI je lApa karavAnuM vidhAna karela che, te vidhAna, prAcyUjitIya artha'mAM je svarAdi pratyayanuM vidhAna karela che, te svarAdi pratyaye na hAya tA. rrAnAM chAtrAH = game + phreMca = zAfyA chAtrAH = gaganA ziSyeA. AtreyAnAM chAtrA=AtreyIyAH chAtrA:=AtreyanA ziSyo, gaI-mAviSThA ) 6-2-226 || gaga bhAga vikAnA krU samAsamAM prAgajitIya vivAha arthAMmAM je akal pratyayanuM vidhAna karela che. temAM r pratyayA lepa' na thAya. gAMLAM vRddhAnAm gUmULAM vRdhAnAm yUnAM ca vivAdo gargabhArgavikA = gaga` ane bhRgunA vivAha. " vivAde = .. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththo adhyAya - prathamapAda [ 199 [da-3-263 ] e sUtramAM vivAha arthamAM eka pratyayanuM vidhAna che. te ni sura + 6-2-2 rU7 || yuvasaMjJika apatya arthamAM, prAgajitIya arthavALA je pratya utpanna thavAno hoya, te pratyayane prasaMge prAgajitIya arthavALA svarAdi pratyayanA viSayamAM, te yuva saMzaka apatya arthavALA pratyayane lopa thAya che. ane lepa thaye chate, je pratyaya thato hoya te pratyaya thAya che. dAdarA apacama = urvetta, tArA pratye yuvA paTAdatA, ta2 chAtrAH = viAtA chAtrAH = pATahatanA ziSyo. AvA arthamAM prAgajittIya svarAdi pratyayanI icchA karIye te ja pratyapane lepa thAya che, ane lopa thaye chate "phUDa [ 6-2-28]) e sUtrathI 3 pratyaya lAgatAM pAdarAH prayoga thAya che. pass naLAyanigI ma 6--238 . yuvA arthavALA Ayana ane Ayanim pratyayane, prAjitAya svarAdi pratyayanA viSayamAM vikalpa "lepa thAya che. sara apatyam = gArgyaH, gArgyasya yuvA apatyam = gAAyaNaH, jAyA chAtrA: = sAthaLIyA chAtrA, mAlA chatrA, tu: satyam = garatha yuvA patya = daitrAyA, Dhautrocaka chAtrATa = DhautrAvaLIyAH chAtrA, trIjA nA chAtrA. prAgajitIya arthamAM iya pratyaya ApanA ane mana pratyayano lepa thAya che. ane lopa thaye chate, Iya pratyaya lAgatAM jA , trIjA prayogo thAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] siddhahaMma - bAlAvAdhinI dIno vA || 6-1-131 // dri sa MjJaka impratyaya pachI yuvA athavALA pratyaya Avela hoya to, tenA 'lApa" thAya che. 3ruvasya patthama = kauTu vRtti:, audumnane: yuvA avastham=auduvAcaLaH ahiM AyanaNa pratyayA lApa thayA tyAre kautuvari: ane Acanad pratyayane lApa na thayo. tyAre audumyAthaLaH prayoga thayo che. binAiioH . 6-1-40 || = je nAmane apatya athavAcaka Ja anubaMdhavALA pratyaya lAgela hAya, tathA je nAmane A pratyaya lAgela hoya, te nAma pachI yuvA atha'mAM vidhAna karAyela aNu ane ik pratyayanA ' lApa" thAya che. tikasya apatyam = taikAyaniH, taikAyaneH apatyam taiArthAna + a = tejAryAnA pitA, tejArvAna putra: evA prayAga thAya. taijJAni mAMg anubaMdha vALA im pratyaya lAgela hAvAthI aN pratyayatA lApa thayela che. prArtha-vaziSThastha apatyam= vAziSThaH, vAziSThasya apatyam - vAziSTha + iJ vAziSThaH pitA, varNAzaSThaH putraH ahiM iMg pratyayaneA lApa thavAthI vaziSThaH prayoga thayela che. = amAvaLAt || 6-2-244 || - brAhmaNa jAti sivAyanA vRddha pratyayavALA nAmane lAgela yuvA avALA pratyayane " lApa" thAya che. anya apatyam = ajJa + N = krU, gADuMya apatyam = AllR + AryAnam = AjJA pitA, du: putraH prayoga thayA. ahiM Anik pratyayanA lApa thAya che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - = prathamapAda [ 201 pailAdeH // 6-1-142 // paila vagere zabdo pachI Avela yuvA athavALA pratyayanA 'soya' thAya che. pIlAyAH apatyam = pailaH, pailasya apatyam = paila + AyaniJ= pailaH pitA, pailaH putraH, zalaGko apatyam =zAlaGkiH, zAlaGkaH apatyam = zolaGki + AyanaN= zAlaGkiH pitA, zAlaGkiH putraH, ahiM AyaniJ bhane AyanaN pratyayane / ane sopa thayo che. methI pailAyaniH putraH ane zAlaGkAyanaH putraH evA prayAga na thAya. prAcyeJo'taulvalyAdeH // 6-1-143 // prAcya gotra athamAM vidhAna karAyela s pratyaya je nAmane lAgela che, tevA taulvali vagere nAme sivAyanA nAmAne, lAgela je yuvA artha vANA pratyayoM, teno 'bApa' thAya che. pannAgarasya apatyam =pannAgAra + iJ = pAnnAgAriH, pAnnAgAreH yuvA apatyam pAnnAgAri + AyanaN = pAnnAgAri: pitA, pAnnAgAriH putraH, mantharaSeNasya apatyam = mAntharaSeNiH, mantha. raSeNeH apatyam = mAntharaSeNi + AyanaN = mAnnaraSeNiH pitA, mAntharaSeNiH ahiM AyanaN : putraH pratyayanA lApa thavAthI pAnnAgAri bhevA prayoga thAya, paraMtu pAnnAgArAyaNa manthara SeNAyana mevA prayoga na thAya. iti kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrAT zrI vijayane misUrIzvara - paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinA vRtteH SaSThA'dhyAyasya prathamapAdaH // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dvitIyavAraH ] rAjA rA dU-ra-2 te vaDe raMgeluM evA arthamAM, je pratyayonuM vidhAna karela te badhA pratyaya, tRtIyA vibhakitavALA raMgavAcaka nAmane "yathAvihita " pratyaya lAge che. utsaga ane apavAdamAM taddhitanA je je pratye zabdane lagADavA jaNAvela che, te tamAma pratye te zabdane lagADAya te yathAvihita" pratya kahevAya che. kubena rAma tuma+ amuM = sonu vAra = kasuMbA raMga vaDe raMgeluM vastra - kasuMbala cuMdaDI. yathAvihita " evo nirdeza sUtramAM karela hovAthI vAghAta [ 6-2-22] e sUtrathI taddhitanA pratyo vikalpa lAge che evo nirdeza karela hovAthI, eka vakhata puna rAma = kurmAn ? e pramANe samAsa thAya, ane samAsa na thAya tyAre "kusumena rame pramANe vAkaya paNa rahe. akSA-rovanAvid I 6-2-2 | te vaDe raMgeluM evA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA lAkSA ane racanA zabdane "ikaNa" pratyaya lAge che. zrAkSamAM rAmu = DhA + rUANa + amuM = sTAkSiF=lAkhathI raMgeluM, netranA ram = sainnaInavam = racanA - siMduriyA raMgathI raMgeluM. 4-AmAdrA || -2- te vaDe raMgeluM evA arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA zakala ane kadama zabdane "ikaNa pratyaya vikalpa lAge che. phorena rAma = + [ + kam = zAsTima, rAjakU = Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tho adhyAya -ditIyapAda [ 203 rakta caMdana, zani ram = zAmiyAn, zAn = kadama nAmanI mATIthI raMgeluM. na-AtAr - || 62-4 / te vaDe raMgeluM evA arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA nIla ane pati zabdane anukrame "a" ane "ka" pratyaya lAge che. nIra, nIcA vA rAma = nIsTa. nI8 + 5, nA + a + aE = nIsTama = gaLI vaDe raMgeluM. pana rAma = pota + $ + a = uttaram = pILA raMga vaDe raMgeluM. uditaguzerbhAda yukte'bde // 6-2-5 // je nakSatramAM gurUno udaya thayela hoya tevA nakSatravAcaka tRtIyA vibhaktivALA nAmane, tenAthI yukta evA arthamAM yathAvihita pratyaya lAge che. puSya kavita| sui varSama = puSya + an + ma = T varSay = gurUnA udayavALA puSyanakSatra yukta varasa. * candrayuktAtkAle lup tvaprayukte // 6-2-6 / tenAthI yuktakALa evA arthamAM, je nakSatra caMdrathI yukta hoya evA nakSatravAcaka tRtIyA vibhakitavALA nAmane "yathAvihata pratyaya lAge che. puSya vanyujena suma aTTa = TSam a = candrayukta puSya nakSatrathI yukta divasa mAM puSya = Aje paSya che. ahiM divasa ke rAta e kALavAcaka nAmano prayoga na hevAthI kALavAcaka pratyayane lepa thayela che. dUradAvIyA (I -2-7 | Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] siddhahema - bAlAvabodhinI yukta kALa arthamAM, nakSatravAcaka dvandrasamAsavALA tRtIyA vibhakatyanta nAmane "iya" pratyaya lAge che. tathA 2 anurAdhA ca = rAdhAnurAdhA, rAdhAnurAdhAbhiH candrayuktAbhiH yuktam ahaH = TdhAnurAdhA + raeNza + am = TdhAnurAdhayam aH = caMdrayukta rAdhA ane anurAdhA nakSatrayukta divasa. zravaIT-zvatthAnanya | 6-2-8 che. yukta kALa arthamAM, je saMsAnuM sUcana jaNAtuM hoya te, tRtIyA vibhakata evA candrayukta zravaNa ane azvatya nAmane "a" pratyaya lAge che. caMdraguna zravana gujA triH = jIva + as + kAju + la = zravaNA rAtri = vizeSa nAma. zyuzana azvatthana gurU mANI = azvathA mANI = vizeSa nAma. ghaThThayA samUde che -ra-? . samUha arthamAM, SaSThI vibhakitavALA kaI paNa nAmane yathAvihita " pratyaya lAge che. vArigi samU = rAi + a = vAgham = cASa pakSIne samUha. strALa samUha = strI + na + 6 = =strIno samUha. "ygavata di-2-26]) e sUtrathI nagna prazya thayela che. fmalA dura-10 | samUha arthamAM, vRSThI vibhakitavALA bhikSA vagere nAmane yathAvihita" pratyaya lAge che. mikSari samUha = mikSA + a[ = maikSama = bhikSAne samUha. gaLInAM samUhU= zAmin = garbhiNuone samUha. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaSTho adhyAya - dvitIyapAda [ 205 kSudrakamAlavAt senAnAmni // 6-2-11 // samUha arthamAM, senAnuM nAma hoya to, pachI vibhakitavALA kSudrabhAsava nAbhane 'ma' pratyaya lAge cha. kSudrakAzca mAlAvAzca =kSudrakamAlavAH, kSudgakamAlavAnAM senA = kSudrakamAlava + aN + GI + si = kSaudrakamAlavI senA = senAnu vizeSa nAma. gotrokSa-vatsoSTra-vRddhA-'jorabhra-manuSya-rAja-rAjanya rAjaputrAdakam // 6-2-12 / / samUha arthamAM, gotra pratyayAta nAmane, tathA ukSana vagere daza nAbhAne 'ma' pratyaya sAge che. gAryANAM samUhaH = garga + akaJ + am = gArgakama = gAyonI samUha. ukSaNAM samUhaH / aukSakam = Nonu roj, vatsAnAM samUhaH = vAtsakam = pA7inu To', uSTrANAM samUhaH = auSTrakam = Tonu To, vRddhAnAM samUhaH = vArddhakam = dono samUha. ajAnAM samUhaH = Ajakam = 0542 To', urabhrANAM samUhaH = aurabhrakam ghaTAnuToNu-manuSyANAM samUhaH-mAnuSyakam = manuSyAno samUla. rAjJAM samUhaH = rAjakam namAnI samUha, rAjanyAnAM samUhaHrAjanyakam = kSatriyAno samUrAjaputrANAM samUhaH = rAja. putrakam = 20(putrAno samUta. kedArANyazca / / 6-2-13 // sabhUla abhA , 12 bhane 'eya' bhane 'ma ' pratyaya sAge the. kedArANAM samUhaH = kedAra + Nya + am = kaidAryam = pArAmAna samUha, kedAra + akaJ = kaidArakam = 4yaa| nA samUha. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 } sikhaDema - sAtAvamAdhinA kavaci-hastyacittAccekaNa // 6-2-14 // samUha arthamAM kavaci, hasti, acitta - nijIva vastuvAcaka mAne, tathA 2 nAmane 'U' pratyaya lAge che kavacinAM samUhaH = kavaci + ikaNa = kAvacikam = avayavAno samUla. hastinAM, hastinInAM vA samUhaH = hAstikam - thaayaane| athavA thA mAno. samUha. apUpAnAM samUhaH = ApUpikam = pusAyAno samUDa, kedArANAM samUhaH = kaidArikam =yArImAno samUha dhenoranagaH // 6-2-15 // samUha arthamAM, nagna samAsa na hoya te, zabdane "ikaNa atyaya lAge che. dhenUnAM samUhaH = dhenu + ikaN = dhainukam = gAyonU roNu - dha]. brAhmaNa-mAnava-vADavAd yaH // 6-2-16 // samUha arthamAM, brAhmaNa vagere zadane "ya " pratyaya lAge che. brAhmaNAnAM samUhaH = brAhmaNa + ya = brAhmaNyam = zrAhmaNono samUDa, mANavAnAM samUhaH = mANavyam = bhAvono samUha, vADacAnAM samUhaH - cADavyam = sAmAno samUDa. gaNikAyAH yaH // 6-2-17 // samUha arthamAM, gaNikA zabdane " " pratyaya lAge che. gaNikAnAM samRhaH = gaNikA + Nya = gANikyam = gaane| sabhU. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya dvitIyapAda 207 kegADhA / / 6-2-18 || samUha arthAMmAM, keza zabdane vikalpe Nva H pratyaya lAge che. zAnAM samUdaH = rA + ca = hetham = vALanA DhagalA, rA + jUn = zivam=vALano Dhagalo. vaca. [6-2-4]1 e sUtrathI kezane acitapaNAne laI ' kaN ' pratyaya lAge che. samUha arthamAM, azva zabdane vikalpe vADathArIyaH || 6-2-11 / che. azvanAM samUha = akSa + ya = = Azvam = dhoDAonuM ToLuM, pazUnAM samUhaH AnA samUha. -- samUha arthAMmAM, pazu zabdane pardhA d gI 6-2-20 || r jIya " pratyaya lAge zrIyam zva + an , Na 1 pratyaya lAge che. = parza + thaLa = pAza + 7 = pArzvam = pharasI che. pRSThAnAM samaha: = pRSTha + 4 = pRThe! - divasA lAga te yajJa. rphanoDa hato !! 6-2-22 | ahana zabdane samUha arthamAM, yajJa artha jaNAtA hoya te! ina H pratyaya lAge che. aDhAM samUda = an + phaeNna ahInaH muH = je yajJamAM ghaNA divasa lAge te yajJa. - pUjAvuM yaH || 6-2-22 || samUha arthAMmAM, yajJanA viSayamAM pRSTha zabdane c cha pratyaya lAge pUjyam tuH je yajJamAM ghaNA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] siddhahema - khAlAvAdhinI caLavuM dharmavat // 6-2-23 II caraNavAcaka kaTha vagere zabdone, je pratyaye dhama arthamAM' kahela che. te pratyayA samUha azvamAM lAge che. thathA dAnAM dharma = 3 + ag = hrATam = jema konA dhama kAThaka kahevAya tema jDa + ajma = Tim ThA samUha kAThaka kahevAya che. caraLAr. [ 64-668 ] " e sUtrathI tene dhama evAM arthAMmAM ' akam" pratyaya lAge che. 66 - go-tha-vAtAr tra-saTyam // 6-2 24 || 6 ' samUha arthAMmAM, ge, ratha ane vAta zabdathI anukrame trala kaTathala " ane ' Ula ' pratyaya lAge che. vAMsamUduH- no + graha = gotra = gAyanu ToLu, thAnAM samRduH = tha + = caDhyA = rathanA samUha, vAtAnAM j samU yAta + 3 = vAtUH = vAyunA samUha - vAvAjhoDuM. H pArAya tyaH || 6-2-25 II samUhuM amAM, pAza vagere zabdone, tathA gA, ratha ane vAta zabdane ' ya ' pratyaya lAge che. pAzAnAM samUda = pAmyA = phrAMsAonA samUha, taLAnAM samRdda:-tRLyA-taNakhalAno samUha, gayA gAyane samUha, ththA = racanA samUha, vasyA = vAvAjhoDu jAmyojh / / 6-2-26 II samUha arthAMmAM, n vagere zabdone ' an ' pratyaya lAge che. zunAM samUdaH = RRn + s = zauyam = kutarAonu meLuM, aA samUTMH = Adam = divaseAnA samUha. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - dvitIyayAha [ 207 lin ' pratyaya lAge 9. khalAnAM samUhaH samRddha artha'mAM, khala vagere zabdone = khala + lin + GI = khalinI = sono samUha, UkAnAM samUhaH = U kenI = ano samUha sa tu nizAna strIliMga karavA mATe che. khalAdibhyo lin // 6-2-27 / / = 14 samUha arthamAM, grAma vagere zanhone 'tas' pratyaya lAge che. grAmANAM samUhaH = grAma + tal = grAmatA gAmatA samUha, janAnAM samUhaH = janatA = Ama janatA, vandhUnAM samUhaH lAyono samUha, gajAnAM samUhaH bandhutA = gajatA = hAthInu dy', azurai AxE: = AZTIAT = AGPATAL AHE. puruSAt kRta-hita-vadha-vikAre caiyaJ // 6-2-29 // grAma - jana - bandhu-gaja-sahAyAt tala / / 6-2-28 // -- = teNe kareluM, tenuM hita, tenA vadha, tene vikAra ane tenA samUha arthabhAM, puchSa zamhane ' yA ' pratyaya lAge. puruSeNa kRtam = puruSa + eyaN = pauruSeyaH granthaH = purUSe karelA graMtha puruSAya hitam = pauruSeyaM hitam - pathyam = puSonu ti -- 515, puruSANAM vadhaH = pauruSeyaH vadhaH - puSonA va puruSANAM vikAraH pauruSeyaH vikAraH = puSono viAra, puruSANAM samUhaH = pauruSeyaH samUhaH = puSono samUha = vikAre / / 6-2-30 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] siddhrhuma - bAlAvameAdhinI vikAra arthamAM, DIvibhakitavALA nAmane yathAvihita H AzmaH pratyayeA lAge che. aramanAM vihAra=aman + an = Armana, ,, pattharAne vikAra, "vADamano. [7-4-63 ] " e sUtrathI anya svaranA lupha vikalpe thAya che. vikAra = temAMthI anelI vastu. = prApauSi-vRkSencovayane 2 | 6-2-32 // * vikAra ane avayava atha"mAM, SaSThI vibhaktivALA prANivAcaka, auSadhivAcaka ane vRkSavAcaka nAmane vyathAvihita pratyayA lAge che. *potasya avayava-jApota+baLa = jApotaM thi = kabutarane sAthaLa, potattva vijrAm = jApotuM mAMsam = kabutaranuM mAMsa, durvAyAH ayathavA:-vauya jAg=durvAnA kAMDarUpa avayava, durvAyAH vijAH = Dhauvamama = dharAnI rAkha, vivanya avayavaH = bailvaM kANDam bilIne kAMDarUpa avayava, vizvasya vijhAHvaijyuM mA = bilInA vikAra - bilI bhasma. = tAjAr dhanuSa | 6-2-32 }} dhanuSarUpa vikAra artha mAM, tAla zabdane che. sAhasya vingaraH = tAha + an vikAra - tADanA jhADamAMthI banAvela dhanuSa. aNu ' pratyaya lAga tAruM dhanu: = tADanA trapu - nato: hontastra | 6-2-23 || " vikAra arthAMmAM, trapu ane jaMtu zabdane * aNu " pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM zabdane a Mte ' p' umerAya che. trapuLa vikAraH trapu + ak = trapu + k + abh = trAnujam = trApunA- kalArkano vikAra, taMtuna: vijAH = jJAtum = lAkhane vikAra. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhdho adhyAya - dvitIyapAda [ 211 zamyA laH // 6-2-34 // vikAra ane avayava arthamAM, zamI zabdane aNu pratyaya lAge che. ane tenA vegamAM zabdanA ane "la" umerAya che. zamyAH vikAraH, avayavaH = zamI + l + aNa = zAmIlaM bhasma, zAmIlI zAkhA - bhInI larama, bhInI zA. payo-droryaH // 6-2-35 // vikAra arthamAM, yasa ane Tu zabdane 'ya' pratyaya lAge che. payasaH vikAraH payas + ya = payasyam = hu athavA pAlanA vi02, droH vikAraH = dravyam = Au sAno vi02 - 3 ke lAkaDAmAMthI baneluM. uSTrAdakaJ // 6-2-36 / / vikAra ane avayava arthamAM, uSTra zabdane "aka" pratya sANe. uSTrasya, uSTrayAH vA vikAraH = uSTra + akaJ = auSTrakaM mAMsam = 52 mathavA TInu mAMsa. uSTrasya, uSTrayAH vA avayavaH = auSTrakam aGgam = . 3 - 241. umorNAd cA // 6-2-37 // vikAra ane avayava arthamAM. umA ane Urga zabdane * pratyaya lAge. umAyAH vikAraH = umA + akaJ = aumakam , aumam = 25sAno vi02, umAyAH avayavaH = aumakam, aumam = masIno sayaq, UrNAyAH vikAraH = aurNakama, auNaH kambalaH = ananI vidhA2 - prabhAga, UNAyAH avayavaH = aurNakama, aurNam = ann| yava-tAMtA . Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] siddhahema - bAlAvabodhinI UgyAH cam | da-2-28 | vikAra ane avayava arthamAM, eNe zabdane "eyam " pratyaya lAge che. guthA vivAda=g+=mAMNam = haraNInuM mAMsa, ghaNA avayava = cam =haraNInA zarIrano bhAga. kauzayanuM ke 2-34 che. vikAra arthamAM, koza zabdane "e " pratyaya lAge che. kozasya vikAraH = koza + eyaJ = kauzeyaM vastraM sUtram vA = keza - kezeTo - rezamI vastra athavA rezamane tAMtaNe. kazeya zabda vikArarUpa vastra ane sUtara arthamAM ja vaparAya che. karAvyAt vahu -2-40 || vikAra arthamAM, parazavya zabdane "a" pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM ya ne 'luka thAya che. prAthajI vizvAsa: = ratha + mad = grphavama = leDhAne vikAra. yAkhyA che 6-2-4? | vikAra arthamAM, kaMsIya zabdane "gya " pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM ya no "luka " thAya che. vaLyuM vidAraka = varSIya + gya = wiNyam = kAMsu. mArthAt mAne che 6-ra-kara che mAna-mAparUpa vikAra arthamAM, hema - senuM arthavALA zabdane aNu" pratyaya lAge che. dvArakA vivAra: = dATa + 4 = dvArA ni: = amuka vajanane sonAne sikake. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTho adhyAya - dritIyapAda [ 213 DhorvanA 6-ra-karU che. mAna rUpa vikAra arthamAM, du zabdane "vaya" pratyaya lAge che. ro vivAra: = + va = kuvayaM mAnam = amuka mApane lATaDAno TukaDe. mAnAr tavat / 6-2-44 | vikAra arthamAM, mAna - eka be Adi saMkhyAvAcaka zabdo, tathA anya mApavAcaka zabdane, kIta - kharIdeluM evA arthamAM je pratyaya batAvela che, te pratyaya lAge che, athA na =Ata + ca = rAjya, rAta +rU = zatara =se vaDe kharIdela tathA zatAya vivAra =rA, rAtA = zataka-sone vikAra. mANyim / 6-2-4pa vikAra ane avayava arthamAM, hema vagere zabdone "aba che pratyaya lAge che. hennaH vizva avayava thA = ma+ anna =mI diH = sonAnI lAkaDI. gata2 vijAra, avayava ghA =Agata = cAMdine vikAra - cAMdInI vastu. camakya-SchA vA maTuM | 2-46 | vikAra arthamAM, bhaya - khAvAnuM ane AcchAdana - oDhavAnuM A be arthathI bhinna arthavALA SaSThIvibhakatyanta nAmane, vikalpa mayaTa pratyaya lAge che. emanA vivAra, avayava va = marma + tha = marmamayama , mAtmanaH = rAkhane vikAra. rAra-ma-dviI-tapa-soma-have gAta che -ra-47 | Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] siddhhuma - bAlAvamAdhinI , vikAra ane avayava amAM, lakSya ane AcchAdana athathI bhinna athavALA evA, zara vagere zabdane ' mayak pratyaya lAge che. rAjya vizvAra:, avayava, = rAmayam = zaranA vikAra athavA avayava, maittva vi:i, avayavaH = DAbhanA vikAra athavA avayava, dyA: vijrA:, avayavaH = TImayam = kudImAMthI banAvela vastu athavA avayava, tuLasya vijrA:, avayavaH =dhAsa mAMthI banAvela vastu athavA avayava, lezamaya vijrA, avayavaH sAmanA vikAra athavA avayava, yavana vijA:, avayavaH DhorImAMthI banela vastu athavA avayava, avayava - tenuM aMga. = UvarAt || 6-2-48 // vikAra ane avayava athamAM, bhakSya ane AcchAdana athathI bhinna evA, ekasvaravALA nAmane'nitya ' mam pratyaya lAge che. vAcAM viAra:, athavA = vADmayam = zAstra, vadhyuM. , rokANanaH // 6-2-41 / / vikAra ane avayava amAM, bhakSya ane acchAdana athathI bhinna athavALA, du saMjJaka aprANIvAcaka nAmane ' mam ' pratyaya lAge che. trAprasya vidyAr:, avayavaH = Amramayam = AMbAnu phaLa athavA zAkhA. gau Se // -2-10 // chANurUpa vikAra amAM, gA zabdane che. go; vijrAraH = jomayam = chANu. maya pratyaya lAge trIde, purokAze 6-2-{ } Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI adhyAya - dvitIyapAda [ 215 puroDAzarUpa vikAra arthamAM, vIhi zabdane "maya pratyaya lAge che. zrI vira: = trAdimI purA: = cekhAne puraDAza - vanamAM mUkvAnuM naivedya. tira-vAdanAnni che -2-2 ( vikAra ane avayava arthamAM, jo koI vastunuM vizeSa nAma * na hoya te, tila ane yava zabdane "maya pratyaya lAge che. tistha vivA, avayava = talano vikAra athavA avayava - khoLa, carca vizvAsa karavA = camacama = yavana vikAra athavA avayava, pichANe che -ra-rU / je koInuM vizeSa nAma na hoya te, vikAra arthamAM, piSTa zabdane "mayaTa pratyaya lAge che. giSTa vira:STimathaka = pIselI vastune vikAra - maga athavA aDadanuM pIThuM. nAni jA 6-2-54 jo koI vizeSa nAma hoya te, vikara arthamAM, piSTa zabdane ka" pratyaya lAge che. vidattva viza: = di+ = gi +; + ja = jidi = pIThI. hyogodohAdInaJ hiyagazvA'sya // 6-2-55 // je vizeSa nAma heya te, vikAra arthamAM, dyogadAha zabdane ina" pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM lyogodAhane sthAne hiyarA Adeza thAya che. ghoDodarA viraH = vAda Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI + phenas = yig + phenam = haiyAvInam navanItam, dhRta vA= gaI kAle dAhavAyela dudhanuM ghI athavA mAkhaNa. gau yag yA aa 6-2-16 // vikAra athamAM, ar zabdane yam " pratyaya vikalpe lAge " che. ane vijhAraH = an + cak = Avyam ! av + mud = amAyam = pANIneA vikAra-pariNAma, suv caturuM puSpa-mUche. vA|| 6-2-17 // " vikAra ane avayava a*mAM, puSparUpa tathA larUpa vikAra athavA avayava heya tA, bahula prakAre pratyayA luka thAya che. mallikAyAH vikAraH, avayavaH = mallikA + mayaT = malikA puSpam = mallikAnuM phula. vidyArthI: vijrA:, avayava=vivArI mUham = vidArInuM mULa che || 6-2-18 // phalarUpa vikAra ane avayava atha` hoya teA, pratyayaneA nitya ' leApa' thAya che. Amahattva vijrA:, avayava: = Amaha + macaT = Amajmm = AMbaLu kSAneran / / 6-ra-1 // 6 phalarUpa vikAra ane avayava artha'mAM, plakSa vagere zabdone aNu ? pratyaya lAge che. kSaya vijrAra, avayava = kSa + ak = jAm plakSanA phaLarUpa vikAra athavA avayava. azvasthaya viA, avayavaH = azvattham = azvatthane phalarUpa vikAra = athavA avayava. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe adhyAya dvitIyapAda [ 217 nakhvA vA || 6-2-60 II = phlarUpa vikAra ke avayava atha'mAM, jaMbU zabdane vikalpe ' aNu ' pratyaya lAge che. jJanmyA vistAra:, avayavaH = navuM + ak nAvavam = jA muDAnuphaLa. jyAre aNu na thAya tyAre khInna thayela pratyayanA lopa thavAthI. navu, navrUH prayoga thAya che. navu e napuMsakaliMga ane jJammU: e strIliMga che. na hica-nomayAt // 6-2-6 || = vikAra ke avayava aMmA dhruvaya, gomaya ane phala arthAMvALA zabdo sivAyanA, khIA zabdone evAra 'pratyayA' na lAge. hrotasya vAra:, avayavaH = pota + La = jAotam = jApotaya vijJA: avayavaH A arthamAM pharIthI macat pratyaya na lAge. jJAotama tyAM prau. [ 6-2-36 ]" e sUtrathI ad pratyaya thayA che. pitR-mAturvya--du, mArtAra | 6-2-62 // 6 tenA bhAI evA athamAM, pitR ane mAtR zabdane, anukrame 6 vyu ? ane ' Dula : pratyaya lAge che. 0 + 1tta = pitRncaH = kAkA, mAtu: FA = AIGB: = HAI. pitroDaSmar // 6-2-13 // tenA pitA ane tenI mAtA evA arthAMmAM, pitR ane mAtR 6 zabdane ' DAmahuT' pratyaya lAge che. uttuH pitA = pitR + kAmadruTa + {sa = pitAmarH = dAdA, vitu: mAtA = fra + pituH grAtA = pitR + strAtA = mAtR + go + Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ) siddhahema - bAlAvabodhinA DAmahaT + GI + si = pitAmahI = hI, mAtuH pitA = mAtAmahaH = bhAtAnA pitA - EmAtuH mAtA = mAtAmahI = bhAtAnI mAtA -hAhI. averdugdhe soDha-dUsa-marIsam // 6-2-64 // hu5 bhA avi zahane 'sara, isa' bhane ' bharIsa, pratyayo dAge che. atreH dugdham = avi + soDha - avisoDham = marInuhudha, avi + dUsa = avidUsam = 054nuhudha, avi + marIsa = avimarIsam = marInu hudha. rASTre'naGgAdibhyaH // 6-2-65 // rASTra arthamAM, aMga vagere zabda varjita dhaSThI vibhaktivALA nAmane 'ma' pratyaya dANe cha. zibInAM rASTram = zibI + aNa = zaibam = zili sono deza. rAjanyAdibhyo'kam // 6-2-66 // rASTra arthamAM, rAjanya vagere zabdone "akam " pratyaya lAge cha. rAjanyAnAM rASTram = rAjanya + aka = rAjanyakam = saranyanA - kSatriyano deza, devayAtavAnAM rASTram = daivayAtavakam = hekyAtavAnA deza. ___ vasAtervA // 6-2-67 // rASTra arthamAM, vasati zabdane vikapa "akabU pratyaya lAge 2. vasAtInAM rASTram-vasAti+akaJ :- vAsAtikam, vAsAtaM rASTram = sAti sAno deza. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya -dvitIyapAda [ 219 maunivaijudA vaividha-maham // 6-2-68 || rASTra artha mAM, bhauriki vagere zabdane, tathA eSukAkara vagere zabdone, anukrame * vidha ? ane ' bhakata ' pratyaya lAge che. maurijInAM rASTram = maurijI + vidha = mauiiviSam = bhauriki lokono deza, hemuttaranA rASTrama = ngir + mam = gir* mam = aiSukArI lokonA deza, sArasAyanazyASTrama sArasAyanabhaktam = sArasAyana lAkone deza. = = nivAsA-jUramaya kRti veze nAnni || 6-2-66 // jo deza ke nagaranu rUDha nAma hoya te, nivAsa ane adUrabhava- najIka arthAMmAM, zabdane ' yathAvihita " pratyaya lAge che. zivInAM nivAsaH = urjAva + an zaivam dezanAma dezanuM nAma, viniyAH anU mavam = vaivize puram = vaizi nagara. = tatrAti / 6-2-70 || 6 jo dezanu rUDha nAma hAya to, prathamA vibhakitavALA nAmane, te ahiM che evA saptamInA a*mAM yAvihita ' pratyaya lAge che. raghuvarAH minheze. santIti = Gagar + ag = audumbara puram = je dezamAM uMbarAnA jhADa che te nagara. tena nivrutta 2 || 6-2-72 // jo dezanuM nAma hoya teA, nipajeluM arthAMmAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane ' yAvihita ' pratyaya lAge che. dAmyana nirvRttA = zAmya + s = DhauzAvI = kuzAMba nAmanA rAja putra dvArA nipajelI - sthApelI te - kauzAMkhI nagarI athavA deza. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] sima - pAlApodhinI nadyAM matuH // 6-2-72 / / je nadInuM rU nAma hoya te, nivAsa, najIka, te ahiM che ane nipajela evA arthamAM, nAmane "manu ? pratyaya lAge che. udumbarANAM nivAsaH, udumbarANAM adUrabhavA, udumbarAH asyAM santi, udumbarenivRttA = umbara + matu-udumbarAvatI = ubharAvatI nahI. madhyAdeH // 6-2-73 // je dezanuM nAma hoya te, upara jaNAvela cAreya arthamAM, madhu vagere nAmane ' bhatu ' pratyaya lAge che. madhunaH nivAsaH, madhunaH adUra bhavaH, madhu asyAM asti, madhubhiH nivRttaH = madhu + matu = madhumAn = zinu nAma, madhumatI = nagarInu nAma. visasya adUrabhavaH = visavAn = zinu nAma. naDa-kumuda-vetasa-mahiSAd Dit // 6-2-74 // je dezanuM nAma hoya te, upara jaNAvela cAreya arthamAM naDa, kumuda, vetasa ane mahiSa zabdane, Dita evo matu "matu" pratyaya sAga cha naDAH santi yatra = naDa + matuD = naDvAn = zinu nAma. kumudAH, vetasAH, mahiSAH vA santi yatra-kumudvAn, vetavAn , mahiSmAn = dezanA nAbhI che. mahiSmati deze bhavA = mahiSmatI nagarI = maDibhatI nAmanI nagarI. satyasvaranA lepa mATe che. naDa-zAdAd valaH // 6-2-75 // je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, naDa ane Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - dvitIyapAda [ 221 zAha zamne, hita mevasa ' ' pratyaya lAge che. naDAH santi yatra = naDa + valaD = naDvalam = zinu nAma, zAdAH santi yatra-zAdvalam = zinu nAma "Ditya0 [2-1-114]" e sUtrathI atyasvarano lepa thAya che. zikhAyAH // 6-2-76 / / je dezanuM nAma hoya to, uparanA cAreya arthamAM, zikhi zabdane '16' pratyaya dANe -cha. zikhAbhiH nirvRttam = zikhA + vala = zikhAvalaM puram = zimAvara nAmanu na2. _ zirISAdika-kaNau // 6-2-77 // je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, zirISa zahane '4' sane 49' pratyaya lAge cha. zirISANAM + adUrabhavaH grAmaH = zirISa + ika, = zirISikaH, zirISa + kaNa = zairISakaH = zirI5 nAmanA prakSanI pAsenu gAma - zerISA. zarkarAyA ikIyA-'Na ca // 6-2-78 // je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, zarkarA 154ne 44, 45, ma, 5 ' bhane ' 41' pratyayo vA 7. zarkarA asmin deze santi = zarkarA + ikaNa = zArka rikaH = zinu nAma, zarkarA + Iya = zarkarIyaH, zarkarA + aN = zArkaraH, zarkarA + ika = zarkarikaH, zarkarA + kaN : zArkarakaH = ye nAmano deza. ro'zmAdeH // 6-2-79 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] siddhahema - bAlAvabodhinI je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, azmana vagere zabdane 2 pratyaya lAge che. aramAnaH ni catrakAra + 7 = garama = dezanuM nAma. gujaH santa catra = zUSa = deza athavA nagaranuM nAma. prasArina che du-2-80 || je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, prekSA vagere zabdane " ina pratyaya lAge che. prekSa atrAti = prekSA + rUna = kSa = dezanuM nAma, 4 3 trAti == = dezanuM nAma. aNA sa che dUra-82 je dezanuM nAma hoya to, upara jaNAvela cAreya arthamAM, vraNa vagere zabdane "sala 2 pratyaya lAge che. tRNani catra nita = tR + = tRNo deza athavA gAmanuM nAma. -taNasA naraka catra rAnti = nA = dezanuM nAma. zIzAsTika || -2-82 / je dezanuM nAma hoya to, uparanA cAreya arthamAM, kAza vagere nAmane "Ila pratyaya lAge che. rA: catra AMnti = zA + 64 = rAzim = dezanuM nAma, vAH rAti=rAziAstram = dezanuM nAma. saradAran ! dUra-8rU II je dezanuM nAma hoya to, uparanA cA arthamAM, arIhaNa vagere zabdone "akaNa" pratyaya lAge che. kITTAnAm pramavA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - dvitIyapAda [ 223 arIhaNa + akaN = ArohaNakam = heza N nAbha khaNDUnAm adUrabhavaH khANDavakam = hezanu nAma - maMDavA. == * supanthyAde // 6-2-84 // jo dezanuM nAma hoya teA, uparanA cAreya atha'mAM, supayina vagere zabdone 5 pratyaya lAge che. supathaH adUrabhavaH supanthin + ya = saupanthyam =dezanu nAma, suvathaH adUrabhavaH sauvanthyam = hezanu N nAbha. sutaGgamAderiJ / / 6-2-85 / / jo dezanuM nAma hoya teA, uparanA cAreya amAM, sutaGgama vagere zahane 'has ' atyaya sAge he sutaGgamaiH nirvRttA = suta. Ggam + iJ = sautaGgamiH = nagarInu nAma, munivittena nirvRttA maunivittiH = nagarInu nAma. = = balAderyaH / / 6-2-86 // bai dezanu nAma hoya teA, uparanA cAreya arthAMmAM, bala vagere zahane , ya pratyaya lAge che balena nirvRttam = bala + ya = valyam = hezanu N nAma meM liyA pulena nirvRttam = pulyam dezanuM nAma 1=3 adRrAdibhyo'J / / 6-2-87 // 6 te dezanu nAma hAya tA, uparanA cAreya arthAMmAM, ahana vagere zabda 'yA' pratyaya lAge che. ahnA aJ = Ahnam = Dhezanu nAbha, lomnA dezanuM nAma. nirvRttam = ahan + nirvRttam = laumam - Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] sihema - mAsAvamA dhinI sakhyAdere yaN // 6-2-88 / / je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, sakhi vagere zahane 'ayaNa' pratyaya lAge che. sakhyA nivRttaH = sakhi + eyaNa =sAleyaH, sakhidattena nivRttaHsAkhidatteyaH dezanu nAma. pandhyAderAyanaN // 6-2-89 / / je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, panjina vagaire zahane 'mAyana' pratyaya lAge che. pathA nirvRttaH = panthin + AyanaN = pAnthAyanaH = zinu nAma, pakSaNa nirvRttaH = pAkSAyaNaH = zinu nAma. karNAderAyaniJ // 6-2-90 / / je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, karNa vagere zahane mAyanim' pratyaya lAge che. karNena nivRttaH = karNa + AyaniJ = kArNAyaniH = zinu nAma, vaziSThena nivRttaH = vAziSThAyaniH = ddezanu nAma. utkarAderIyaH // 6-2-91 / / je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, ukara vagere zahane 'ya' pratyaya lAge cha. utkarANAm adUrabhavaH utkara + Iya = utkarIyaH = zinu nAma, saGkarANAm adUrabhavaH = saGkarIyaH = zinu nAma. naDAdeH kIyaH // 6-2-92 // je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, naDa vagere Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththo adhyAya - ditIyapAda [ 225 zabdone "kIya " pratyaya lAge che. nAnAma amaH = + jaya = najara = dezanuM nAma che, grrr mA = kSaya = dezanuM nAma che. rAdhA | || 6-2-13 | je dezanuM nAma hoya to, uparanA cAreya arthamAM, kRzAzva vagere rAdane "IyaNa pratyaya lAge che. jenA nivRtta = zara + vAn = TrIya = dezanuM nAma, saranTara nivRtta = dhAriTvIraH = dezanuM nAma. tracchA thA || -2-14 . je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, kazya vagere rAbdane "ka" prazya lAge che. na nivRtta = 2 + ra = = dezanuM nAma rodhena nivRtta = codharA = rAnuM nAma. tharAdA | da-2-1 | je dezanuM nAma hoya to, uparanA cAreya arthamAM, varAha vagere ane "kaNa pratyaya lAge che. vAdAra catra nita = varad + #g = vArasadam = dezanuM nAma, dAphATa catra rarara = pasArAma = dezanuM nAma. gvAriyA ) 6-2-16 (I jo dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM, kumuda vagere Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 6 ] siddhahema - bAlAvabodhinI zabdane "ika" pratyaya lAge che. kumAra catra kSatti = mu. phula = kulam = dezanuM nAma, pharAH catra ta = rU rim = dezanuM nAma. azvathAri| du-2-17 | je dezanuM nAma hoya te, uparanA cAreya arthamAM azvatra vagere zabdane "IkaNa" pratyaya lAge che. azvasthAnAm aTUramava = kAzya + ja = zabyathim = dezanuM nAma, kumAnAma baTUramavA = muddhivAn = dezanuM nAma. sADA poLamAsa che -2-18 che. te enI evA arthamAM, je vizeSa nAmane viSaya hoya te, paNamAsIsUcaka prathama vibhakitavALA nAmane vyathAvihita pratyaya lAge cha. pauSI pauNamAsI yasya iti = pauSaH mAsaH, addhamAsaH vA = je mahinAmAM pUnama poSI hoya te - piSa mAsa athavA ardha piSa mAsa. gAdAthathasthAni | -2-16 te enI evA arthamAM, je vizeSa nAmano viSaya hoya te, pINamAsI sUcaka AgrahAyaNI ane azvattha zabdane "IkaNa pratyaya lAge che. mAtradAcI UMmAsI nA rUti = prAthaLI + pha = sADhAcAra mAsa, addhamAnaH sA = mAgazara mahino athavA adha mAgazara mahino, zvathar ilovmArI bAhya ruti = mANyathA mA, vA = Aso mAsa athavA ardhA Aso mAsa. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe. adhyAya - dvitIyapAda [ 227 cetrI - kArtikI - phAlgunI - zravaNAd vA // 6-2-100 / / 6 te enI evA amAM, jo vizeSa nAmane viSaya hoya teA, zaitrI vagere nAmane vidaye'' pratyaya lAge che caitrI poNa mAsI yasya iti - caitrI + ikaN = caitrikaH, caitraH = caitraH mAsaH, ardhamAso vA = caitra bhAsa, athavA ardha caitra mAsa evaM kArtikikaH, kArtika: kArtika mAsa, kArtika ardhA mAsa, phAlgunikaH, phAlgutaH phAgaNa mahine, ardhA phAgaNa mahinA, zrAvaNikaH, zrAvaNaH = zrAvaNu bhahino, ardho zrAvaNa mahinA. = devatA / / 6-2- 101 // te enA devatA che evA amAM, devattAvAcaka prathamA vibhaktivALA nAmane 'yathAvihita' pratyaya sAge che. jino devatA asya iti = jina + aN = jainaH jina rAgadveSane jItanArA evA nA he che te. agni devatA asya = agni + payaN = AgneyaH agninA devatA che te. AdityaH devatA asya = Aditya AdityaH = sUrya ainA devatA che te. + yaJ - = = - paGgAkSIputrAdeyaH // 6-2-102 // 6 te enA devatA che evA a"mAM, paijJAkSIputra vagere zabdane tha' atyatha lAge che. paiGgAkSIputro devatA asya = paiGgAkSIputra + I = paiGgAkSIputrIyam haviH = no devatA paiMGgAkSIputra che te vi tArNavindavo devatA asya = tArNavindavIyam hviH| devatA tANa bindava che te vi. zukrAdiyaH / / 6-2-103 / / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] siddhahema - bAlAvabodhinI te ene devatA che evA arthamAM, zukra zabdane "iya" pratyaya lAge che. to tevA kAraNa = zu + ca = zukrayam viH = jeno devatA zukra che te havi. zAradAta to che 6-2-204 | te ene devatA che evA arthamAM, zatarudra zabdane "Iya" ane "ya pratyaya lAge che. zaraho jevA = rAttarIyam rAtadriya = jene devatA zatarUdra che te. mAnavAdrapAmrapAtRvAta che 6-2-205 te ene devatA che evA arthamAM, anipAta ane apApAta nAmane Iya ? ane "jaya ru pratyaya lAge che. ane tenA vegamAM antanA Ata ne tu? Adeza thAya che. anan devatA asya = aponapAt + Iya = aponapta + iya = aponapjIyam nakitrathama = jene devatA anipAta che te, gva-apanatrIjam, apAtriyam = jene devatA apAnnapAta che te. mahendrAr vA | 6-2-206 | te ene devatA che evA arthamAM mahendra zabdane "Ica - ane "ya ? pratyaya vikalpe lAge che. sevatAM ya = mahendra + ca, mahendra + jutha, mahendra + a[ = mahendrIyama, macin, mahendrama vi = jene devatA mahendra che te vi. -sAmata stram || 6-2-207 || te ene devatA che evA arthamAM, ka ane sema zabdane yaNa pratyaya lAge che. vAra-prajJAputiH devatA artha = + Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - dvitIyapAda [ 229 TyaNa = kAyam haviH = no hevatA - pragapati che te vi. saumaH devatA asya = saumyam haviH = narenI vA soma ke dyAvApRthivI-zuna sIrA-'gniSoma-marutvat-vAstoSpati gRha medhAdIya-yau // 6-2-108 // te ene devatA che evA arthamAM, ghAvApRthivI vagere nAmane ya' sane 'ya' pratyaya sAge che dyozca pRthivI ca = dyAvA. pRthivyau, dyAvApRthivyau devate asya = dyAvApRthivI + Iya - dhAbApRyivIyama, dyAvApRthivI + ya = dyAvApRthivyam = nA hevatA dhAvApRthivI cha te. evam - zunazcasIrazca = zunAsIrau = zunAsIrIyam , zunAsIryam = zuna - vAyu sane so2 - sUrya' devatA cha nA te. agnizca somazca agnISomau = agnISomIyam, agnISomyam=ni sane soma no devatA cha te, marutvatIyama, marutvatyam = nI hevatA 3tvat cha te, vAstoSpatIyam , bAstoSpatyam = no devatA 25ti che. gRhamedhIyam, gRhamedhyam - reno devatA gumedha cha. . __ vAyavRtu-pitruSaso yaH // 6-2-109 // te ane devatA che elA arthamAM vAyu, Rtu, pita ane uSasa nAmane 'ya' pratyaya lAge che. vAyuH devatA asya = vAyu + ya = vAyavyam = vAyu nA heva cha. RtuH devatA asya = Rtuvyam = Rtu neno heva cha. pitA devatA asya = pitRvyam = [patA no veva cha. uSA devatA asya = uSaSyam = prabhAta bAno heva cha. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 siddhahema - bAlAvabodhinA maTTArAnuM rAdhi ke dra-2-10 " te ene deva che evA arthamAM, mahArAja ane zreSThapada zabdane ikaNa" pratyaya lAge che. magraH revatA kahyuM = madAra + juvALa = mAMdAnAm = mahArAja jeno deva che. rojhAvA sevatA artha = pseuhajAma = proThapadA jeno deva che. . trita mavathatu + 6-2-22 che. bhava arthamAM je pratye vidhAna karavAnA che, te ja pratya, vize kAlavAcaka zabdane, te eno deva che evA arthamAM paNa lAge che. thA mAre mAmUtramAra + =mAvikaeka mAsamAM thayeluM, tathA mAnavatA kahyumAna + va = mAlim = jene mAsa deva che. prAtR devatA kahyuM ke prAkRg + tha = wiguthama = varSA Rtu jeno deva che. mATe traNa vAge che 6-2-222 che. ene Adi chaMda evA arthamAM, chaMdavAcaka prathamA vibhajyA nAmane, pragAtha artha jaNAto hoya, te "yathAvihita pratyaya lAge che. pari Adi prAthalya : = @ + a = jika prAthaH = pragAthano 5 kita nAmano Adi chaMda che te. pragAtha - maMtravizeSa. cothu-koSanAr yu + 62-/ tenuM yuddha evA arthamAM, yuddha laDanAra tathA yuddhanuM prayojana sUcaka prathamA vibhakatyanta nAmane "yathAvihita pratyaya lAge cha vidyAdharAH yoddhAraH asya yuddhasya = vidyAdharAH, vidyAdhara Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - dvitIyapAda [ 231 + = vairAdhAmu yuddham = je yuddhamAM vidyAdhare che te yuddha, subhadrA prayojanasya asya yuddhasya = subhadrA, subhadrA + aN = madruma yuddhama = je yuddhanuM projana subhadrA che te. saubhadrA yuddha arthAta subhadrAne prApta karavA mATe thayeluM yuddha. mAvoca : 5 6-2-24 / strIliMga sUcaka emAM evA arthamAM, bhAva arthamAM ghasa pratyayavALA prathama vibhakata nAmane " Na = pratyaya lAge che. prapAtaH asyAM tithau vartate = prapAta + Na = prApAtA tithi: = je tithimAM prapAta che. prapAta zabda jyotiSa saMbaMdhi che. canaWAtA- taiMAtA -ra-225. ghana pratyakAnta evA ena ane tila zabda pachI pAta zabda Avela hoya te " zuM ? pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM na ane tila zabdane 'ma ? antAgama thAya che. racanAtaka akyAmu = na + + para + = nitA tithi, ziyAmi, jIlA vA=tithi, kriyAbhUmi athavA krIDA. tiTapAta sAm = taiDhawAtA = uparanI jema. darata kAcAM bA -2-16 che. krIDA arthamAM, prathama vibhakatyanta nAmane "NuM" pratyaya lAge che. paNa prajAm tyAM trAcAr = + = rAjA zIlA = je krIDAmAM daMDarUpa praharaNa - hathiyAra che. tar rIte | 2- 7 | tti - jANe che, athIta - bhaNe che evA arthamAM, dvitIyA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI vibhakatyanta nAmane ' yathAvihita ' pratya lAge che. muddata vRtti RSIte vA = murta + 45 =mauta =jyotir zAstro jANanAra paMDita athavA bhaNanAra vidyAthI'. aMr N vaitti vIte vA chAndanaH = chaMdazAstrane jANanArA athavA bhaNanAre. nyAyAriyaLa || 6-2-28 chakaN jANe che ane bhaNe che athamAM, dvitIyA vibhatyanta nAmana " pratyaya lAge che. svayaM tti adhIte vA = nyAya + naiyAyikaH nyAyane jANanArA athavA bhaNanArA, nyAsa gheti aghIte vA= =naiyAli=nyAsane jANanArA athavA bhaNanArA. ika pada-kalpa-lakSaNAntaM-- kratvAkhyAnA -''khyAyikAt // 6-2-10 || * = = naNe che ane bhaNe che arthAMmAM, dvitIyA vibhaktivALA pada, kalpa ane lakSaNa zabda che ante jene evA nAmane tathA kratu, AkhyAna ane AkhyAyikA athavALA nAmane ( iSNu ' pratyaya lAge che. pUrvapadaM vetti adhIte vA = pUrvapada + ikaN = paurvapadikam = pUrva padane jANanAra athavA bhaNanArA, mAtRpa naitti adhIte vA = mAtRkalpikaH = mAtRkalpa nAmanA granthane jANanAra athavA bhaNanArA. gokSa'' vaitti adhIte vA = gauhakSaNiH = gAyanA lakSaNane jaNAvanAra - golakSaNa nAmanA graMthane jANanArA athavA bhaNanArA, annAmaM tti adhIte vA = AgniSTomikaH agniTAma yajJane jANanArA athavA te sabaMdhi granthane bhaNanArA. yayAti styAnaM vaipti thIte vA= cAvItijaH = yavakIrti AkhyAnane jANanArA athavA bhRNanArA, vAsavattAM - := nAmanA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaSTha adhyAya - dvitIyapAda [ 233 rAthAiM zetti ane vA = vasavattA = vAsadattA nAmanI. AkhyAyikAne jANanAre athavA bhaNanAre. pAta sutrAH dura-20 || jANe che ane bhaNe che arthamAM, kalpa zabada sivAyanA nAmane ane sUtra zabda Avelo hoya evA dvitIyA vibhaktivALA nAmane "kaNu pratyaya lAge che. kRttikUruM retti te vA = vArtikUtri = vRtti sahita sUtrane jANanAre athavA bhaNanAre. ahiM uttarapada na heya e kevala sUtra zabda levAne nathI. adharma-kSatra-jhi- -jhavat vidyAcAra I 6-2-222 | jANe che ane bhaNe che arthamAM, dharma vagere pAMca zabda sivAyanA dvitIyA vibhaktivALA evA vidyA zabdane "IkaNa" pratyaya lAge che. vAyaraghAM lesa adhIre vA = vAva + in = vAyavasthA = kAgaDAnI vidyAne jANanAre athavA bhaNanAre. yAjJithi - tiram 6-2-222 || te jANe che ane bhaNe che arthamAM, kaNa pratyayAnta evA yAjJika vagere zabdo "nipAtana thAya che. je zera karo vA = hilA = yajJane jANanAre athavA bhaNanAre, tti adhIre va = thi = somadevanA ukatha sUkatone jANanAre athavA bhaNanAro, DhokAyaMtaM veri dhIre vA= rAcitivA = lekAyata zAstrane jANanAre athavA bhaNanAre. - ' mAhmini che -2-223 ) jANe che ane bhaNe che arthamAM, anubrAhmaNa zabdane "ina pratyaya Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] siddhahema - bAlAvabodhinI sAge che. brahmaNA prokto granthaH = brAhmaNaH, brAhmaNasadRzaH anubrAhmaNam , anubrAhmaNaM veti adhIte vA = anubrAhANa + in = anubrAhmaNI = 2manuyAtmane gunA2 25thavA bhaganA2. - zata-SaSTeH patha ikaT // 6-2-124 / / jANe che ane bhaNe che arthamAM, zata ane SaSTi zabdathI para rahela dvitIyA vimastivA! nAmane "74' pratyaya lAge che. zatapathaM vetti adhIte vA= zatapatha+ikaT = zatapathikaH, zatapathikI = zatapathane taNanAre, nAnArI athavA sanAre, mayanArI, evam SaSTipathikaH SaSTipathikI = 15thane gunA, nArI athavA mnaa2|, mAnArI. . padottarapadebhya ika // 6-2-125 // * jANe che ane bhaNe che arthamAM, pada zabdane, padattara zabdane tathA pahanta zahane 'U' pratyaya lAge che. pUrvapadaM vetti adhIte vA -pUrvapadikaH = pUrva pahane nAge athavA manA2. padaM vetti adhIte vA = pada + ika = padikaH = pahane naare| 2athavA ngunaa|. padottara padaM vetti adhIte vA = padottarapadikaH = padattarapadane jANanAre athavA bhaNanAra, pada-krama-zikSA-mImAMsA sAno'kaH // 6-2-126 // jANe che ane bhaNe che arthamAM, pada vagere zabdane "aka praya sAge che. padaM vetti adhIte vA = pada + aka = padakaH = pahane naare| athavA mAnA, kramaM veti adhIte vA = kramakaH = bhane naare| athavA nagunA, zikSA vetti adhIte vA = zikSakaH = zikSAne naa2| athavA lAgunArI, mImAMsA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaSTho adhyAya - dvitIyapAda ( 235 tti vadhIne va = mImAMsA = mImAMsAne jALanAra athavA bhaNanArA, rAma tti dhIre ghA = rAma = sAmane jANanAre athavA bhaNanAre. -pUjuhU / -2-27 jANe che ane bhaNe che arthamAM, je nAmanI AdimAM sa ane sarva zabda che, evA nAmane lAgela pratyayane lopa thAya che. vAtina saha = savArtikam = savArtikaM vetti adhote vA-savArtikaH= vArtika sahita jANanAre athavA bhaNanAre, vavavekAna vetta dhIre a = sarva = sarvavedane jANanAre athavA bhaNanAre. saghAta ne ! 6-2-28 | saMkhyAvAcaka nAma pachI ka pratyaya lAgela hoya evuM nAma, je sUtra ane jaNAvatuM heya te, jANe che ane bhaNe che aryamAM lAgela pratyayane lopa thAya che. sau prathAya: jamA thA 3 = aSTakama , aSTakaM sUtraM vidanti adhIyate vA = aSTakAH pANinIyA = pANinInA AMTha adhyAyane je jANe che athavA bhaNe che te.. projana I -2-21 prekta arthamAM lAgela pratyayavALA nAmathI para, jANe che ane bhaNe che arthamAM je pratye lAgavAnA hoya, te pratyayane lepa 2 thAya che. tame je = nautama[, ta6 vetti dhIre vA autama = gotame kahela zAstrane jANanAre athavA bhaNanAre. trAhmaLage che dU-2-220 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] siddhahema - bAlAvabodhinI prokta pratyayavALA vedavAcaka nAma ane "ina pratyayavALA brAhmaNa vAcaka nAma. "vitti" ane "adhIte " arthamAM ja vaparAya che. vena vitta dhIre cA = rAH = kaThe kahelA vedane jeo jANanAra athavA bhaNanAra, tAina proje grAhmai vinina dhIre vA = tAMDeye kahela brAhmaNane jeo jANanAra athavA bhaNanAra. tena je raze | ha-2-2rU? cArebAju DhAMkele ratha evA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "yathAvihita pratyaya lAge che. vA no ratha = vatra + za = vADhaka tha = cArebAju kapaDAthI DhAMkele ratha. pANDukambalAdin // 6-2-132 // cArebAju DhAMkele ratha evA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA pADukaMbala zabdane "In" pratyaya lAge che. pavgvana jana thaH =vrugva8 + ='HinzvarI tha = zveta kAMbaLathI DhAMkele ratha. re sAni nAri I 2-2 rUrU . joyeluM sAma evA arthamAM, je koI vizeSa nAma jaNAtuM hoya te, tRtIyAvibhaktivALA nAmane yathAvihita pratyaya lAge che. guena rAma = sa + ma = zaucuM nAma = kuce joyeluM sAma, rAtrinA 8 sAma = vADhi + pa = vAkya sAna = kalie joyuMla sAma. jogAvA | --234 . Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - dvitIyapAda [ 237 tene aMka evA arthamAM kahela je pratyaye. te pratyaya gotravAcaka tRtIyavibhaktivALA nAmane, "joyeluM sAma? evA arthamAM, lAge che, na duSTa sAma = pAva sAma = aupaga joyeluM sAma. ahiM teno aMka eTale tenuM A ema sAmAnyarUpa artha samajavAne che. vADhevAt H || 6-2-2rUpa joyeluM sAma evA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA vAmadeva zabdane "ya pratyaya lAge che. vAmana da vAma = ghAmaveda + ca = rAmadaDyuM nAma = vAmadeve joyeluM sAma. hindu vADaNa 6-2-2 rUdda joyeluM sAma evA arthamAM, tRtIyAvibhaktivALA nAmane Dita evo aNu arthAt " DaNa pratyaya vikalpa lAge che. 3rAnA dRSTa rAma = kuphAnakU+ 3 =Anama, kAnan + an =aunaasuzanase joyeluM sAma. sAma zabdanA sAmaveda, sAma nAmanI nIti ane priya ema traNa artha thAya che. * vA nAte 4H | du-2- rU7 | jata arthamAM vidhAna karela je naisargika aNu pratyaya, tenA apavAdarUpa pratyathI bAdha thatAM pharIthI vidhAna karAyela aNu pratyayane badale vikalpa DaNa pratyaya samajavo. rAtamiti jJAtA = zatabhiSaj + u = zAtabhiSaH, pakSe - zatabhiSaj + aN = rAtamiSaH = zatabhivaje nakSatramAM thayelo. tatroddhRte pAtrebhya // 6-2-138 / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pAtradvArA uccareluM - bahAra kADheluM evA arthamAM, saptamI vibhaktivALA nAmane yathAvihita " pratyaya lAge che phAve; dhRtara kona = sAva + 3 = sAravAra zo: = zarAvamoTA keDIyAmAMthI athavA rAmapAtramAMthI kADhelA cokhA. nDisTAra zete vrata che -2-232 suve che evA arthamAM, je sunAre vatI hoya to, saptamI vibhaktivALA nAmane "yathAvihita pratyaya lAge che. pratye = thai8+ a = thainTara mikSu = spaMDila = zuddha karela nirdoSa jagyAmAM suvAnA vratavALo bhikSu. te ma / dvi-2-240 | saMskAreluM khAvAnuM evA arthamAM, sahamavibhaktivALA nAmane yathAvihita pratyaya lAge che. prANe =strANA = jhAdAra pUiA = bhAThAmAM saMskArelA pUDalA. je vastu hayAta hoya temAM utkarSa karavo te saMskAra kahevAya. ane evo saMskAra jene thayo hoya tene saMskRta kahevAya. zUravAr cA dra-2-242 | saMrakAreluM khAvAnuM evA arthamAM, samAvibhaktivALA phUla ane UkhA zabdane "ya " pratyaya lAge che. je mAravam = zUTa + ca = zUrAM mAMsaY = leDhAnA sULI upara saMskAreluM mAMsa, luNAvAM raMd mAM= thaM mAMsa = thALImAM saMskAreluM mAMsa. pharAra che 6-2-242 || Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - dvitIyapAda [ 239 saMskAreluM khAvAnuM evA arthamAM, saptamavibhakitavALA kSIra zahane 'ayaNa ' pratyaya lAge che. kSore saMskRtaM yavAgUH = kSIra + eyaNa = kSaireyI yavAgUH = dudhamA 227||2vii 225. dana ikaNa // 6-2-143 // saMskAreluM khAvAnuM evA arthamAM, saptamavibhaktivALA dadhi zahane ' ' pratyaya lAge cha. dadhina saMskRtam = dadhi + ikaNa = dAdhikam = ZmA saMrekheM - 2||ytu kore. - vodazvitaH // 6-2-144 / / saMskAreluM khAvAnuM evA arthamAM, saMtamavibhaktivALA azvit zahane vi 'OM' pratyaya sAge the. udazciti saMskRtaM bhakSyam = udazvit + ikaNa = audazcitikam, audazvitam = chAzamA sN24||reluN bhakSya arthAt chAzathI vadhArekha mAvAnI pastu.. ___ kvacita / / 6-2-145 // apatya vagere arthathI vidhAna karAyela pratya, anya arthamAM 595 pathit 'yathAvilita' pratyayo sAge che. cakSuSA gRhyate rUpam - cakSuSa + aNa = cAkSuSaH rUpam = yakSuthA apae 42vA yo5 35 azvaH uhyate = AzvaH rathaH = thoDAmothA vahana karAya evo ratha. iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH SaSThA'dhyAyasya dvitIyapAdaH // . Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ atha tRtIyA ] seve che dU-rU-2 che. A sUtramAM jyAM je pratyayanuM vidhAna kareluM che, tyAM te sUtromAM apatya Adi koI vizeSa arthane nirdeza karAyela na hoya te, te pratyaya "zeSa ? arthamAM thAya tema samajavAnuM che. arthAta have pachInA sUtramAM je je arthanuM vidhAna karAyeluM che, te tamAma pratyaya sAmAnya rIte "prAjitIya zeSa" arthamAM samajavAnuM che. tenA nitta[6-4-2] " e sUtrathI pahelA je je arthonuM vidhAna karAyeluM che, te tamAma pratyaya sAmAnya rIte prAgajitIya zeSa" arthamAM samajavAnuM che. nadAran -rU-2 prAjitIya zeSa arthamAM, nadI vagere zabdone "eyaNa pratyaya lAge che. navAM mo jJAto ghA = + = nAcaH = nadImAM thayela athavA janmele, ne mo nAto vA =vAneraH = vanamAM thayele athavA janmelo. rAvika che 6-rU-rU | rASTra zabdane, prAgajitAya zeSa arthamAM "Ica " pratyaya lAge che. mAM nAta zata zAstro vA = jANa + ca = rrr = dezamAM thayele, janmela, kharIdAyelo athavA kuzala. rAyA -rU-4 | Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - tRtIyapAda 241 dUra zabdane, zeSa arthAMmAM 'etya ' pratyaya lAge che. dUre mo nAto vA = dUra + ca = sUratyaH = dUranA sthAnamAM thayelo, athavA janmelA, zeSa atha tyAM prAgRnitIya zeSa evenA atha samajI levA. uttarArAJa || 6-3-1 || ( uttara zabdane, zeSa arthamAM Ahukh' pratyaya lAge che. uttare mavaH = puttara + deMg = auttara4 = uttara dizAmAM ke dezamAM thayelA. pArAvArInaH || 6-3-6 || pArAvAra zabdane, zeSa atha'mAM ' Ina ? pratyaya lAge che. pArAvAre mayaH = pAvara + phena=pArAvArIkhaH-samudramAM thayelA. vyasta vyasatAta || 6-3-7 || judA karela athavA ulTA karela pArAvAra zabdane, zeSa athamAM ' Ina " pratyaya lAge che. pAre avaH = pAra + na = pArIkhaH samudramAM thayelA. vam -AvArIna:, avAvArIkhaHsamudramAM thayela. = yu-prAtrAnuM pratIno 2H || 6-3-8 // avyaya athavA ayarUpa div, prAg, aprAg, udak ane pratIk zabdane, zeSa arthamAM ya' pratyaya lAge che. vivi mavam : vik + ca = vyim = AkAzamAM thayelu, pam - prAyam pUrvamAM thayelu, aprAyam = dakSiNamAM thayeluM, TIntham = uttaramAM thayelu, pratIyam = pazcimamAM thayeluM. = 16 - = Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] siddhahema - bAlAvabodhinI * . * * gAmanaga | -rU-2 // grAma zabdane, zeSa arthamAM "Ina" ane "ya pratyaya lAge che. je mAda = grAma + na = grAmINa = gAmamAM thayele, grAma + 2 = prAthaH = gAmamAM thayele. thAzcacam | -rU-20 // - katrI vagere zabdane tathA grAma zabdane, zeSa arthamAM "eyaka pratyaya lAge che. jayAM maH = grI + tha = geya = kutsita sthAnamAM thayela, pure ma = cakI = sarovaramAM thayela, prameyara = gAmamAM thayela. tilatA gayA = vattatraH = dhama, artha ane kAma e traNane je sthAnamAM kutsita - kharAba mAnavAmAM Ave che te sthAna. ahiM "ritra [2-2-232] >> e sUtrathI vikrama ne n Adeza thayo che. su-kSi-rIvAva-SAre rU-2 || zeSa arthamAM, kula, kukSi ane grIvA zabdane, anukrame zvA, asi ane alaMkAra arthamAM "eyaka: pratyaya lAge che. je zuddhAnya aMtara = + ga = vAyA Rr = kutarA saMbaMdhI zuddhakulamAM thayela kutara, phicara risara = talavAra, raiveyara basTaphUraka = Dokane hAra, lukyA 1 6-rU-2 // zeSa arthamAM, kudyA vagere zabdane "eyaka pratyaya lAge che. ane tenA vegamAM ya ne "luka" thAya che. zukyAyAM mA = vAkya + jha = bAyalA = kuMDayAmAM thanAra. gAyAM mavaH = zau =kuNAmAM thayela. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 243 rakSiA -cA-putya | 6-2-13 5 zeSa arthamAM, dakSiNuM, pazcAta ane purasa zabdane "tya" pratyaya lAge che. kSiAmAM mo, vati vA = rakSir + candra = rAtri = dakSiNa deza ke dizAmAM thanAra athavA rahenAra, are = pazcima deza ke dizAmAM thanAra athavA rahenAra, pUrvayAM mo vAti = = pUrva deza ke dizAmAM thanAra athavA rahenAra. vahu -i-rriyANAyana // 2-3-24 che zeSa arthamAM vali, Urdi, padi ane kApizI zabdane TAyaNa" pratyaya lAge che. vaha ava = cahna + racana[ = vAldAca = vali nAmanA vaMzamAM thayeluM, vyana = padana karavAnI eka jAtanI ramatamAM thayelo, pizAcanI rakSA = kapila nAmanA vanamAM thayelI drAkSa, nizI = jyAM ghaNuM vAMdarA che. evI aTavI. - zeSa arthamAM, raMka zabdane, viziSTa prANI artha jaNAta hoya te, vikalpa "TAvanaNa pratyaya lAge che. je mava = + sAyanay = vAgha, vo ka = raMku pradezamAM thanAra gAya ke baLada. hADamA-gAsatya / 6--6 zeSa arthamAM kava, Iha ane emAM zabdane, tathA tra pratyayAta ane tasra pratyayAta nAmane "tya" pratyaya lAge che. ra ma = 1 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] siDebha - mAlAmodhinI tyac = kvatyaH = yAM yeto, ihatyaH = mahiM thayeso, amAtyaH = sAthai yeso, tatratyaH = tyAM thayeo, kutastyaH = yAMthA yesI. nedhruve // 6-3-17 // zeSa arthamAM, dhruva artha jANato hoya to, ni upasargane, 'tyaya' pratyaya lAge che. nitarAM bhavam = ni + tyac = nityam -dhruvam = zAzvata, asa. niso gate // 6-3-18 // zeSa arthamAM, gati artha jaNA hoya te, nis zabdane 'tyaya' pratyaya lAge che. varNAzramAt nirgataH = nisU + tyaca = niSTyaH-caNDAlaH = vazrimamAthI nANI gayeo - Aise. aiSamo-hyas-zvaso vA / / 6-3-19 // zeSa arthamAM adhamasa, hyusa ane zvasu zabdane vikalpa 'tyaya, pratyaya lAge che. aiSamaH bhavaH = aiSamas + tyac = aiSa. mastyam-yA varSa' thaye. hyastyam = 10 ase yayezu, zvastyam =mAvatI Ale thaye. pakSe-aipamastanam , hyastanam , zvastanam / kanthAyA ikaNa / / 6-3-20 // zeSa arthamAM, kandhA zabdane "IkaNa pratyaya lAge che. kanthAyAH bhavaH = kanthA + ikaNa - kAnthikaH = 4-yA gAmamA thayelA. varNAvakam / / 6-3-21 // zeSa atha bhAM, dezamA Avesa dhanyA gAbhane 'ma / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 245 pratyaya lAge che. sthAH mavada = gAthA + a = AlA = banu pradezanA kanyA gAmamAM thayela. thoravA-raDyA rU-22 che. zeSa arthamAM, uttarapadamAM rUpya zabda lAgela hoya, tathA araNya zabdane "NuM" pratyaya lAge che. dRAra mA = graM tha + or = vAgha = vRkarUNa gAmamAM thayelo, paNa punaH = vanamAM thayelA puSpo ripUrvAvanAnaH |6-rU-23 | zeSa arthamAM, je vizeSa nAmano viSaya na hoya te, dizAvAcaka zabda jenA pUrvapadamAM che tevA nAmane "NuM" pratyaya lAge che. pUrva rASTrAvAM mavada = pUrvAhA + 7 = Dha = pUrva zAlAmAM thayele. mAm ! -ra-24 / zeSa arthamAM, dizAvAcaka zabdathI para Avela madra zabdane a" pratyaya lAge che. pUrva mA = pUrva + + = nadI = marUdezanA pUrva bhAgamAM thayelo. 3chAmAn chaat | -rU-2 / uttaradizAmAM Avela keI gAma vAcaka evA yakRlemana zabdane "a" pratyaya lAge che. soni avara = eka an = ya ma = uttaradizAmAM Avela kulhema gAmamAM thayele. BI-taikI-naitikatIzUrana-vANI-ma daratu / rU-26 | Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] siddhahema - bAlAvabodhinA zeSa arthamAM, goThI vagere ATha zabdone "a" " pratyaya lAge che. jyAM mA = paus + agra = dara = goSTha nAmanA dezamAM athavA gAmamAM thayela. vama-naivA, naivata ,mata, sana vAhila, marI, daza = taika, naiketI, gomatI, zUrasena, vAhika, remaka, ane paccara nAmanA dezamAM athavA gAmamAM thayele. rAbara || -rU-27 zeSa arthamAM, yam pratyayAta eNvA zakala vagere zabdane "aba pratyaya lAge che. rAja8ca vRddhApatyam = rAza, zAze mavA, mAtAH va = sAtha + = vAra = zAkalyamAM thayelA athavA AvelA, pradarza chatrAH = vALyAH = kANuvyanA chAtro. guDaga che -rU-28 . zeSa arthamAM, vRddha apatya arthamAM lAgela In pratyaya ta nAmane "abU pratyaya lAge che. rakSaya vRddhAtha+ = rakSi, rAH chAtrA = rAzi + a = rAkSara = dAkSinA chAtro. na dvivarAta rAmaratAta || -rU-ra1 che. zeSa arthamAM, vRddha apatya arthamAM jemane in pratyaya lAgela che. evA besvaravALA prAgUgautravALA tathA bhArata getravALA nAmane a" pratyaya lAgatuM nathI. vivAda vRddhApatya = , re, kyAM vAra = + ca = zIvAra chatrA = cekInA chAtro. rAya vRddhApatyam = vAra, maracAM mavA = jayAra chAtrA: = kAzanA tro. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe adhyAya - tRtIyapAda [ 247 manovinIyasau || 6-3-30 || 6 " - ukArAnta bhavatu - bhavat zabdane, zeSa arthamAM IkaNa 3 ane ' iyasU " pratyaya lAge che. mavataH m = mavat + k = mavam = ApanuM, mavataH ram = avat + phreMcaN + sa maTIyaH = ApanuM nAma. [ ?--2 ] " e sUtrathI calU pratyayamAM dU ilsa naka hovAthI pada saMjJA thAya che. tathA 3i? - 886 sUtrathI vattu pratyaya lAgIne banela mavatu zabda levAnA che. paraMtu anya kAI bhavatu ke bhavat zabda levAnA nathI. 66 -nana-rAjJo'jIyaH || 6-3-3? / / , zeSa arthAMmAM para, jana ane rAjana zabdane ' akIya " pratyaya lAge che. pA cam = 5 ! ajoya = = pIyaH = pArakA, nanIyaH = mANasaneA, rAnnayaH = rAjAneA. = = -'i J$ TorIyA || 6-2-32 || zeSa athamAM, dusajJaka nAmane - iya. pratyaya lAge che. sevavattattva : acam = sevattu + ca = dhruvavRttIya: = devadattane, tasya m = tarIyaH = teneA. kaLAviyA mAhAt || 6-3-32 || zeSa arthAMmAM, uSNu zabda che pUrvamAM jene ane kAla zabda che antamAM jene evA nAmathI 'iya? pratyaya lAge che. 3jAhe avaH = subAru + phreMca = 3LAjhIyam = unALAmAM thayela. vyAdibhyo NikekaNau // 6-3-34 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 ] sima - pApAyodhinI zeSa arthamAM, vi zabdathI para rahela kAla zabda "Nika ) ane 'Use' pratyaya sAge che. vikAle bhavA = vikAla+Nika + Ap + si = vaikAlikA, vikAla + ikaN + Go + si -vaikAlikI-sAnA samaye thayehI, AnukAlikA, AnukAlikI = pAnA samayamA thayeTI. kAzyAdeH // 6-3-35 // zeSa arthamAM du saMsaka kAzI vagere zabdane "Nika " ane ' ' pratyaya sANe che. kAzyAM bhavA = kAzI + Nika = kAzikA, kAzI + ikaNa = kAzikI-zImA thayemI. caidikA, caidikI = yehI nAmanA nagaramA thayeya. vAhIkaSu prAmAt // 6-3-36 // zeSa arthamAM, vAhIka dezamAM Avela du saMjJaka nAmane "Nika bhane '541pratyaya lAge che. kArantape bhavA = kArantapa + Nika = kArantapikA, kArantapa + ikaNa = kArantapikI = kAratA gAmamAM thayelI. vozInareSu // 6-3-37 // zeSa arthamAM, uzInarA dezamAM Avela du saMsaka nAmane vivi , ane 'B' pratyaya lAge che. AhvajAle bhavA = AhvajAla + Nika = AhvajAlikA, AhvajAla + ikaNa = AhajAlikI, AhvajAla + Iya = AhvajAlIyaH = sAvalI dezamA thayesI, yayeto. vRji-madrAd dezAtkaH // 6-3-38 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 249 zeSa arthamAM, dezavAcaka vRji ane madra zabdane "ka" pratyaya lAge che. vRf mA = kRta + 4 = vRttikA =vRji dezamAM thayelAM madra = madra dezamAM thayela. kavavi che -rU-rU8 | zeSa arthamAM, viSNunta dezavAcaka nAmane "ikaNa" pratyaya lAge che, zvA mA =Azvaranag + pa = rAvanavu = zAmbarajabu dezamAM thayeluM. jevA gAvA | -rU-40 | zeSa arthamAM, prAdezArthaka uvarNAnta du saMsaka nAmane IkaNa" pratyaya lAge che. AjakAla mA = + dayALu = AgrDhavu = ASADhajabu dezamAM thayela. zarAvatI nadIthI pUrva dizAmAM Avela deza te prAdeza. tats ! -rU-4? | zeSa arthamAM, prAdezArthaka dIrgha IkArAnta du saMjJaka nAmane aka" pratyaya lAge che. jyAM maMvada = jAvAnI+vAga = = = kAkaMdI nagarImAM thayela. | ropAnyAta ! -rU-42 | zeSa arthamAM, prAdezArthaka ra upAnsavALA du saMsaka nAmane aka" pratyaya lAge che. tripuSe mavada = raDhiputra + alagna = raDhipura = pATalIputramAM - paTaNAmAM thayela pratha-pura-vAta-copArA-dhavata 6rU-karU | Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] siddhahema - bAlAvabodhinI zeSa arthamAM, prastha, pura ane vaha zabda che anta jene evA, upAjyamAM ya che jene evA, tathA dhanya arthaka evA du saMjJaka dezavAcaka nAmane * akabU ? pratyaya lAge che. mADhAghathe mavada = mAtrAprastha + ma = mAThA = mAlAprasthadezamAM thayela, nAjIpura = nandIpuradezamAM thayela, paityu = pIluvadezamAM thayela, racava = sAMkANyadezamAM thayela, dhavala = pAradhanDamAM thayela. rAkhyuM -rU-44 zA arthamAM, rASTravAcaka du saMsaka nAmane "akabU " pratyaya lAge che. amAre ma=AmiAra + ga =mAminAra = abhisAra - hasAra dezamAM thayela. viduvikhyA : dra-rU-4 | zeSa arthamAM, bahuvacanavALA dezavAcaka nAmane "akabU " pratyaya lAge che. . aNu mA = a3 + 3 = = = aMgadeza - bhAgalapura, caMpApurInA pradezamAM thayele. - dhUmAve che -rU-46 . zeSa arthamAM, dezavAcaka dhUma vagere zabdane "adra pratyaya lAge che. ghumegu ma = dhUma + a = dhauma = dhUmadezamAM thayela, bApA = SaDaMDadezamAM thayela. sauvIpu pUchAta che rU-47 || zeSa arthamAM, sauvIradezArthaka phUla zabdane "akaba" pratyaya lAge che. je mavaH = 8 + 6 = vIrapu = sauvIradezanA kAMThAmAM thayela. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapa da [ 2pa1 samudrAnnunAvaH 6-rU-48 | zeSa arthamAM, dezavAcaka samudra zabdane, na - purUSa tathA nAva arthamAM "akabU" pratyaya lAge che. samudra mA = rasamudra + agra = sAmudrA nA = samudra dezamAM thayela purUSa varamudde mavA = sAmudriA nauH = samudramAM rahenArI nAva. sAmudrama anyatva =bIjA arthamAM aNu pratyaya lAgatAM sAmudra thAya sAmudra-samudranuM mIThuM. nArata taNA rA 6-rU-41 zeSa arthamAM, kutsA ane dakSatA artha jANatA hoya te, dezavAcaka nagara zabdane "akabU" pratyaya lAge che. je mavAra = nara + agni = nAgaravA, vana di nArA : = nagaranA loke cora hoya che, rakSA hi va = nagaranA loke catura hoya che. #ccha-sji-va-vanarAta | --10 | zeSa arthamAM, kaccha, agni, vakatra ane vata zabdarUpa uttarapada hoya tedezavAcaka nagara nAmane "aka pratyaya lAge che. mAro che mavaDa = mAcha + ga = mareacha = bharUca nagaramAM thayela. jaug = kAMDAgni nagaramAM thayela, vatra = induvara nagaramAM thayela, vAghuvartavA = bAhuvata nagaramAM thayela. araNyAt pathi-nyAyA-'dhyAyebha-nara-bihAre | durU-16 che. zeSa arthamAM, dezavAcaka araNya zabdane "akaba ? pratyaya lAge che. je mArga, nyAya, adhyAya, hAthI, nara ane vihAra artha Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ) siddhahema - bAlAvakheAdhinI jaNAtA hAya to. arthe mavA = anya + ae-AraNyaH pasthA, nyAya, dhyAya, rUma, na, vidyAr:vA = jaMgalanA rastA, jaMgalane nyAya, jaMgalanA adhyAya, jaMgalI hAthI, jaMgalI manuSya, jaMgalamAM AvelA vihAra - kriDAsthAna. gomaye vA | 6-rU-12 // zeSa arthAMmAM, dezavAcaka araNya zabdane ' akal' pratyaya vikalpe lAge che, jo pratyayAnta nAma gAmaya-baLada ke gAyanA chANune atha jaNAtA hoya teA. arthe mAH = anya + ag - AraNyakAH, AraNyAH gomayAH = aDAyA chANAM. .yunyarAdA || 6-3-13 || zeSa arthAMmAM, dezavAcaka kurU' ane yugandhara zabdane vikalpe 6 akas' pratyaya lAge che jIvu mavaH = YT + ag gaurava, jauravaH = kurUdezamAM thayelA, cauLanya', yaugandharaH yugandhara dezamAM thayelA. = = sAhavAvuM go--pavAnaTMau // 6-3-14 || roSa amAM, dezavAcaka sAlva zabdane ' akas' pratyaya lAge che. jo gA, yavAgU ane patti-pagI bhinna a` jaNAtA hAya te. sAlveSu mavaH = sattva + am = sAvajaHrauH = sadezamAM gAya ke baLada, sAlveSu mavA = sAlvikA cavA.: rAba, sAlvaH = sAlvadezanA mANasa. sAlvadezanI AAvenuM mulye // --" // zeSa athamAM, dezavAcaka kaccha vagere zabdane, ' akas ' pratyaya Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 253 lAge che. je pratyayAta nAma manuSyane athavA manuSya saMbaMdhI kriyA ke vastune sUcavato hoya te. chevu mava: = $ + agra achA nA = kaccha dezano mANasa, cheSa mavam = zArAma azva himatama = enuM hasavuM kaSTadezanA manuSya jevuM che. ! --16 che zeSa arthamAM. ka upAjyavALA dezavAcaka nAmane, tathA kaccha vagere zabdane "aNu" pratyaya lAge che. Aripu mA = ravivA + an = AkAra = videzamAM thayela, jAjha = kacchadezamAM thayela, sajAH = silvadezamAM thayela. raghavAyAM che -3-17 | zeSa arthamAM, gata zabda che uttarapadamAM jene evA dezavAcaka nAmane Iya ? pratyaya lAge che. Rvi ma = cyA + ca = zcAtiya = kutarAne mArI nAMkhanAra dezamAM thayela. TapUrvotu vAra 6-2018 || - kaTa zabda che pUrvamAM - AdimAM jene evA nAmane "Iya ? pratyaya lAge che. vaTAbha mavaH = vAdagrAma + ca = rAmAyaH = kaTagrAmamAM thayela. va-pAra-jasthA--nAra- rAma-rottarazAt Dho ka ane kha che upanyamAM jene evA du saMsaka nAmane, tathA kanyA, palada, nagara, grAma ane hada zabda che uttarapadamAM jene evA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] siddhahema - bAlAvabodhinI du saMzaka dezavAcaka nAmane "Iya" pratyaya lAge che. jo maH = Arota + ca = godAya: = ArahaNaka nAmanA sthAne thayela. zirIra = keTizikha nAmanA sthAne thayela. rAkSiIya =dAkSikaMthamAM thayela, kSipa8rIya = dakSipaladamAM thayela, rAkSanAra = dakSinagaramAM thayele, mAligrAmIyA = mAhakigrAmamAM thayele, sAkSigvIyara = dAkSihadamAM thayele. ghatAt | -3-60 || zeSa arthamAM, dezavAcaka parvata zabdane "iya pratyaya lAge che. mA = parvata + ca = parvatIya satra = parvatavALA pradezano rAjA. mano vA ! -rU- || je manuSya artha na hoya te, dezavAcaka parvata zabdane "Iya pratyaya vikalpa lAge che. purva mavani = parvata + = uI. tIna DhAMna = pahADI pradezamAM thayelA phale, gha-parvatAni. v- LAt mArAgAtu che rU-dUra che bhAradvAja dezavAcaka paNuM ane kukaNa nAmane, zeSa arthamAM "Iva pratyaya lAge che. v mAtra 1 + ca=g :-mArajJAna = paNIya - pannA pradezamAM thayeluM -madrAkaTa = kukaNI pradezamAM thayelo. mahAzyiH || 6363 - zeva arthamAM, yathAsaMbhava dezavAcaka gaha vagere zabdane "Iya? pratyaya lAge che. je mavada = 4 + ca = jarIyA = gahadezamAM thayele, attasthI = chevADAnA dezamAM thayela. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe adhyAya - tRtIyapAda [255 - pRthivImadhyAnmadhyamazcAsya // 6-3-64 // zeSa athamAM, pRthivImaSya zabdane ' Ic cha pratyaya lAge che. ane tenA yeAge madhyane sthAne 'madhyama' Adeza thAya che. pRthivImadhye mavaH = pRthivImaSya + ca = pRthivImadhyamIyaH = pRthivImaSya dezamAM thayela. nivAsA roDaLa ) 6-3-61 // zeSa arthAMmAM, nivAsabhUta dezavAcaka pRthivImaSya zabdane 'aNu' pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM madhya zabdanA madhyama' Adeza thAya che. jo pratyayAta nivAsa karanAra caraNanA sUcaka hAya tA. pRthivImadhye nivAsaH yeSAM caraNanAm = madhya + aN = mAdhyamAH vAH = pRthivImadhya dezamAM nivAsa karanArA caraNA. veNujAtiya tha" / / 6-3-66 || - pratyaya roSa amAM, dezavAcaka veNu vagere zabdane aN lAge che. veLune avaH = cenuja + N = vaibhujIyA = veNuka dezamAM thayela. caitrIyaH = vetraka dezamAM thayela. cA vA yuSmadasmado'JInatra yuSmakA -'smAkaM cAsyaikatve tu tava-mamam || 6-3-67 // 6 6 ane zeSa arthAMmAM, yudhmad ane asman zabdane an'ane Inak ' pratyaya vikalpe lAge che. ane tenA yeAgamAM yudhmat amatte sthAne anukrame ' cuSmAka? ane ' asmAka' Adeza thAya che, tathA ekatracanarUpa yudhmat ( tava ) ane asmat ( mama ) te sthAne ' tavaka ' ane 'mamaka' Adeza thAya che. cuyo Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] siddhahema - bAlAvabodhinI yuSmAkaM vA iyam = yuSmat + aJ + GI-yauSmAkI = tmaa| senA tathA tabhArI 2aa, yuvayoH yuSmAkaM vA ayam = yuSmat + InaJ = yauSmAkINaH = tmaa| meno athavA tmaa| sA, AvayoH asmAkaM yA iyam = AsmAkI = sbhaa| menI athavA sabhArI , AvayoH asmAkam vA ayam = AsmAkInaH = sbhaa| manA athavA sbhaa| mA, tava ayam = tava + aJ = tAvakaH = tAre, tava + InaJ = tAvakInaH = tAre, mama ayam = mAmakaH = bhAre, mama + InaJa = mAmakonaH = bhaa2|. pakSe - " dorIyaH [6-3-62] " se sUtrayA Iya pratyaya andi yuSmadIyaH, asmadIyaH, tvadIyaH, madIyaH sevA prayoga paNa bane che. dvIpAdanusamudraM NyaH // 6-3-68 // zeSa arthamAM, samudra pAse dIpa evo artha jaNAta hoya te 415 zahane * eya' pratyaya lAge cha. dvIpe bhavaH = dvIpa + Nya = dvaipyaH nA, tadvAso vATamA thayeso 535 athavA meTanI rahevAsI. ardhAd yaH // 6-3-69 // zeSa abhA, madha zahane 'ya' pratyaya lAge che. adhe bhavaH = ardha + ya = aya'm = 25dhAmA thye| sapUrvAdikaN // 6-3-70 // . zeya arthamAM, pUrvapada sahita ardha zabdane "ikaNa" pratyaya lAge . puSkarArdhe bhavaH = puSkara + ardha + ikaNa = pauSkA rAdhikaH = pu042rAdhamAM thayelo. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 257 hindu to che --72 / zeSa arthamAM, pUrva padamAM dizAvAcaka zabda Avela hoya te, ardha zabdane "ya ane "IkaNa" pratyaya lAge che. pUrve bhavam = pUrvArdha + ya pUrvArdhyama, pUrvArdha + ikaNa = paurvAdhikam = pUrvArdhamAM thayeluM. grAma-rANAMzAvaLI -72 zeSa arthamAM, pUrvapadamAM dizAvAcaka zabda Avyo hoya tevA ardha zabdane "aNu " ane "ikaNa pratyaya lAge che. te adha zabda grAma ane rASTranA aMzavAcaka hoya che. jJAna tAkya pUrvArdhanuM, taka ma = + 3 = , pUrvArtha + pha = varivAra = gAma athavA dezanA pUrvanA ardha bhAgamAM thayela. g-Sdhar-SSottamaH || 6-3-7rU | zeSa arthamAM para, adhara, adhama ane uttama zabdane "ya pratyaya lAge che. v mavam = grI + 2 = prArtham = bIjA aDadhA bhAgamAM thayeluM. adharzcam = bIjA aDadhA bhAgamAM thayele, adhamarthana = adhama aDadhA bhAgamAM thayeluM, uttamarthana = uttama aDadhA bhAgamAM thayeluM.. montA-Do-ghaNa || -3-74 || zeSa arthamAM, anta, avasu ane adharu zabdane "Ama" . 17 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pratyaya lAge cha. antasya bhavam = anta + ama = antamaH = santA, avo bhavaH = avamaH = nAyenI, adho bhavaH = adhamaH - adhama. pazcAdAdyantA-'grAdimaH // 6-3-75 // zeSa arthamAM pazcAd, Adi, anna ane agra zabdane "Ima" pratyaya sANe che. pazcAd bhavaH = pazcAd + ima = pazcimaH = pazcima - paa7|| yayeso, Adau bhavaH = AdimaH = mAhibhAM thayesI, ante bhavaH = antimaH = ante yayesI, agre bhavaH = agrimaH = mAga thayesI. madhyAnmaH // 6-3-76 // zeSa atha bhAM, madhya zahane ma ' pratyaya sANe che. madhye jAtaH = madhya + ma = madhyamaH = madhyamA yeso. madhye'tkarSA-'pakarSayoraH // 6-3-77 // zeSa arthamAM, bahu ukaLe nahi athavA bahu apakaI nahi evA madhyama arthamAM madhya zabdane " A 2 pratyaya lAge che. nA'tyutkRSTaH nA'tyapakRSTaH kintu madhyamaparimANaH = madhya + a = madhyaH vidvAn = maSTa nahi 5 sapaSTa nahi e madhyama kakSAnA paMDita. adhyAtmAdibhya ikaNa // 6-3-78 // zeSa arthamAM, adhyAtma vagere zabdane "Ika pratyaya lAge che. adhyAtma bhavam = adhyAtma + ikaN = AdhyAtmikam = AyA. mi, Adhidevam bhavam = Adhidaivikam = sAdhi . Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [25 samAnava-hojAttarapAt || 6-3-71 || zeSa ayamAM, je kAraNathI samAna zabda pU`padamAM Avela hAya, tathA leAka zabda uttarapadamAM Avela hAya to ' IkaN " pratyaya lAge che. samAnaprAme mavaH = samAnaprAma + dvA = sAmAna grAmikaH = sarakhA grAmamAM thayelA, 64 jo mavaH = = aihilaukikaH = A lAkamAM thayelo. thoDAmyaH || 6-3-80 .|| roSa amAM, varSA zabdane tathA kAlavAcaka zabdane 'iMkaNa pratyaya lAge che. varSAAM mayaH = varNa + kullU = cAviSThaH = varSA RtumAM thayelA, mAtte savaH = mAsikaH mahinAmAM thayeleA, pagAra vagere. = caH zrAddha karmaNi || 6-3-8o || zeSa athamAM, zarad zabdane ' ikaN ' pratyaya lAge che, jA pratyayAnta nAma zrAddhka nu vAcaka gaNAtuM hoya teA. rAj savam = rAr + N = zAs trADham = zaradaRtunuM zrAdgha. = navA roma-tatte / 6-3-82 || zeSa arthAMmAM, zad zabdane viSe ' kaMkaNa ' pratyaya lAge che, jo pratyayAnta nAma roga athavA Atapa vAcaka jaNAtuM hAya te, zaradi bhavaH = zarad + ikaN = zAradikaH rogaH Atapo vA = zarada RtumAM thayelA rAga athavA taDako. pakSe - rAt + an = zaoNrTH = zaradaRtumAM thayelA rAga athavA taDake. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] siddhahema - bAlAvakheAdhinI nizA- pradoSAt // 6-3-83 // = zeSa artha mAM, nizA mane aoSa zabhane, viruda 6 pratyaya lAge che. nizAyAM bhavaH = nizA + ikaN = naizikaH rAtrimAM thayesa, prAdoSikaH = prahopaasabhAM thayela, pakSe - aN = naiza + = rAtriAsa bhAM thayela, prAdoSaH = pradoSa asamAM thayela: zvasastAdiH // 6-3-84 // zeSa arthAMmAM, kAlavAcaka zvas zabdane, vikalpe ta sahita ikaN arthAt 'tipuN' pratyaya lAge che. zvaH bhavaH = zvas + tikaN " , = zauvastika: =bhAvatI ase thanAra pakSe "eSamo0 [6-3-19]" me sUtrathI tyanyU atyaya thatA zvas + tyac = zvastyaH = bhAvatI kAle thanAra. cira-parut-parA restnaH // 6-3-85 // zeSa arthAMmAM kAlavAcaka cira, pata ane pAri zabdane, viuye atyaya lAge che ciraM bhavaH = cira + tna = ciratnam, cira + tanaT = ciraMtanam pUrA, parut bhavam = parutnam, parutanam = gayAvarSAnuM parAri bhavam = parAritnam, parAritanam = gayA vaSrTanu = puro naH // 6-3-86 // zeSa arthAMmAM, kAlavAcaka pura zabdane na ' pratyaya vikalpe lAge . purA bhavam = purA + na = purANam, purAtanam = purAyuM. pUrvAhnA - 'parAhnAnAt tanT // 6-3-87 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 261 zeSa arthamAM kalavAcaka pUrvANa ane aparAhuNa zabdane, vikalpa "tana pratyaya lAge che. pUrvA mA = pUrvAha + tana = pUrvAtanam , pUrvAitanam = divasanA pUrva bhAgamAM thayela, maMtra = aparadUtana, ag gutanaH = divasanA pAchalA bhAgamAM thayela. g - rU = vAnijha ariAri = divasanA pUrvanA ke pAchaLanA bhAgamAM thayelo. tana pratyaya lAgatAM "kAMTAta. [2-2-24] ' e sUtrathI vikalpa samI vibhaktine lopa thAya che. sAyaM-vira-rA--SkhyAta che -rU-88 | zeSa arthamAM kAlavAcaka sAyama, cira, prANe ane prage zabdane, tathA avyayane "tana " pratyaya lAge che. rasAyan mam = sAyan + ta = sAvaMtanam = sAMjanA thayeluM. ciraMtanama = pUrANuM, prAta = divasanA pAchalA bhAgamAM thayeluM, potanAmu = divasa ugatA pahelA thayeluM, tivA mavama = vivAtatam = divase thayeluM. marta-saradayAle che rU-81 che. zeSa arthamAM kAlavAcaka, nakSatravAcaka, RtuvAcaka ane saMdhyA vAcaka vagere zabdane "aNa pratyaya lAge che. puSya mA = purNa + [ = = puSya nakSatramAM thayelo, ma = grISmaRtumAM thayela, sAkaH = sadhyAkAlamAM thayela, amArA mA = gAmavAra = amAsamAM thayela. savasarAta -um: ! -3-10 | zeSa arthamAM, saMvatsara zabdane "aNu" pratyaya lAge che. je Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pratyayAta phala ane parvanuM sUcaka heya te. saMvatsare mavam = raMvAra + as = sAvatna karuM parva vA = varSaphaLa athavA vArSika parva, saMvatsarI parva. matAjhA tattva che 6-3-12 zeSa arthamAM, RtuvAcaka hemanta zabdane vikalpa "aNa" pratyaya lAge che, ane tenA vegamAM vikalpa ta ne "lu thAya che. dematte mavada = hemarasa + 3 = daimanas, hemantam, matta + rUu{= mAm = hemantaRtumAM thayela. pravRpa puNya che rU-12 che. zeSa arthamAM, RtuvAcaka prALu zabdane "eNya pratyaya lAge che. prA mA =prAkRSa + gutha = gutha =varSARtumAM thayelA thAmAM-vinAttArU che -3-. zeSa arthamAM, je nAmane ane sthAna ane ajina zabda AvelA hoya evA nAmane lAgela pratyayane " pa thAya che. azvathAmana ava: = azvathAmA = droNAcAryane putra. hiMtine mA = lininaH = vizeSa nAma. tatra zastradha-ta-samUte !-rU-24 | saptamavibhaktivALA kRta, labdha, kIta ane sabhyatA arthamAM vidhAna karAyela "aNa eyaNa vagere pratyaya lAge che. kudare kRtta, ruzva, jIta, bhUta vA=suH+ ak = stra = sugha nAmanA pradezamAM karAyela, meLavela kharIdela ane thayela, zautraH Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 263 = utsa nAmanA dezamAM karAyela vagere, vAdya = bahAra karAyela vagere, raghAM tta, gha, zIta, sabUta = navI + utha nar = nadImAM karAyela, meLavela, kharIdela athavA thayela, rAtre ta, DhA, zata, bhUto vA=rASTra + ya = rivzaH = rASTramAM karAyela, meLavela, kharIdela athavA thayela. gche | -3-15 | kuzala arthamAM saptamI vibhaktivALA nAmane aNa, eyaNa vagere pratyaya lAge che. mathurAyAM guphA = madhura + ak = mAthu = mathurAmAM jJAna athavA bhojana vageremAM hAMziyAra, saMghayAM DhaH = 1rI + vyaur = = nadI tavA vageremAM heziyAra, thas | -rU-16 kuzala arthamAM, saptamI vibhaktivALA patha zabdane "aka pratyaya lAge che. pathi guphA = patha + za = pathaa:= rastA upara cAlavAmAM kuzala. - ISmAre | rU-17 | kuzala arthamAM, saptamIvibhaktivALA azamana vagere zabdane "ka" pratyaya lAge che. amani zaru = rUman + va = ma = patthara ghaDavAmAM hoziyAra, rA ra = anivAra = vastra uchALavAmAM ke ghaDavAmAM kuzala. vAre 6-3-18 || jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA nAmane yathAvihita "aNu, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ) sima - sAmAdhinA seyaya ' vagare pratyayo bAre cha. mathurAyAM jAtaH = mathura + aNa = mAthuraH = mathurAmA bhedo, utse jAtaH = autsaH = utsama bhanbhedo, bAhira jAtaH = bAhyaH = 142 meso, nadyAM jAtaH = nadI + eyaNa = nAdeyaH = nahImA sanbheso, rASTre jAtaH = rASTra + iya = rASTriyaH = rASTramA sameto. prAvRSa ika / / 6-3-99 // jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA prAvaN zabdane "Ika pratyaya lAge che. prAvRSi jAtaH = prAvRS + ika = prAvRSikaH = varSARtumAM janmela. nAmni zarado'kaJ // 6-3-100 // jAta arthamAM, saptamI vibhaktivALA zarada nAmane, je vizeSa nAmanI vi55 DAya to ' ' pratyaya lAgecha, zaradi jAtAH = zarad + akaJ = zAradakAH darmAH = za26 *tubhAM thayedA - hama' - Ala. sindhvapakarAt kA-'Nau // 6-3-101 // jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA sivu ane apakara zabdane, je vizeSa nAmane viSaya hoya to "ka" ane "aNu ? pratyaya sAge cha. sindhau jAtaH = sindhu + ka = sindhukA, sindhu + aNa = saindhavaH = bhI athavA ghAu.. apakare jAtaH = apakarakaH, ApakaraH = vizeSa nAma, 27mAM hI yanA2. pUrvAhnA-'parAlA-''I-mUla-pradoSA-'vaskarAdakaH // 6-3-102 / / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 265 jAta arthamAM, saptamavibhakitavALA pUvANa, amarANa, vagere nAmane "akapratyaya lAge che. je vizeSa nAmano viSaya hoya te, pUrvAne nAtaH = [ + va = pUrva = vizeSa nAma, aparALa = vizeSa nAma, AcAM jJAtaH = mA = Adu, mUdavAra = mULA, avavAra = viSTAmAM janmela - keI nAma. thaH pantha = | rU20 rU che jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA pathina zabdare, je vizeSa nAmano viSaya hoya te "aka? pratyaya lAge che. ane tenA vegamAM pathina zabdano "pantha Adeza thAya che. pathi kAtara = thina + a = paththara = rastAmAM janmelo - vizeSa nAma. vaca vA-mAvAsyAyaH | -rU-204 ) jAta arthamAM, saptamIvibhaktivALA amAvAsyA zabdane "a" ane " aka" pratyaya vikalpa lAge che. je vizeSa nAmane viSaya hoya te. amAvANAyAM jhaMtara = kamAvAcA + = 34mAvAca, amAvAyA + a = amAvAcA, amAvAya + a = kamAvAcaka = amAsamAM thayela, vizeSa nAma. vijhA-SADhavIcAn 2 | -605 jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA zraviSThA ane aSADha zabdane IyaNa ane "a" pratyaya lAge che. je vizeSa nAmane viSaya hoya to, viSTANu kAta, = avikA + 6 = zrAvaNIyA, pratiSThA + a = vikTara = dhaniAThA nakSatramAM thayela - zrAvaNamAsa, aSADhIca, aSADha = aSADhamAM thayela, aSADha mAsa. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] siddhahema - bAlAvabadhinI dhapunyag | du-rU-206 A jAta arthamAM, satimavibhakitavALA phagunI zabdane, je vizeSa nAmane viSaya hoya te "Ta" pratyaya lAge che zunyo gAtaH = bhuna + Ta = bhunaH = phALunI nakSatramAM thayela-phAgaNa mAsa. vidura-5nurAdhA-kuSArtha-juna-da-virANa-vAtekuM / 6-3-107 || jAta arthamAM, saptamI vibhaktivALA bahula, anurAdhA, puSya arthavALA, punarvasu, hasta, vizAkhA ane svAti zabdane lAgela nakSatravAcaka aNu pratyayane lepa thAya che. je vizeSa nAmane viSaya hoya te. vaDhA nAtaH = vadRDha + a = 4 = kArtika mAsamAM janmela, anurAdhA, guNAti, punarvasu, hRtta, virAva, sthAtiH phizu =te te nakSatramAM janmela putra athavA putrInA vizeSa nAma samajavA. citrA-revatI-rodiyAH strim | durU-108 || jAta arthamAM, saptamI vibhakitavALA citrA, revatI ane hiNI zabdane, nakSatravAcaka lAgela aNu pratyayane, je strIliMga sUcaka nAma jaNAtuM hoya to "lopa thAya che. citrAyAM gAtA = citra + a = citrA, roNAM gAtA = roLI, tyAM jJAtA = jevI = A traNeya strInA vizeSa nAmo che. vakumaLekhyA che durU-202 . jAta arthamAM, samavibhaktivALA nakSatratAcaka zraviSThA vagere anya zabdane lAgela nakSatra vAcaka aNu" pratyayano bahula prakAre Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSo adhyAya - tRtIyapAda [ 267 lepa " thAya che. je vizeSa nAmane viSaya hoya te. vivAre Dho - mitti jatta = minara + ar = minita = abhijita nakSatramAM janmela, zyala = A mAsa, vizeSa nAma pakSe - mikatA, gharzvayuga, nitya - azvivui kAtara = azvina + La = azvinada = vizeSa nAma nitya - ao - maghApu jJAtA = mA + a = mAdaH = vizeSa nAma thAnA-ta-na -rAta || u-rU-20 || jAta arthamAM, saptamavibhaktivALA sthAnAna nAme, gozAla ane khazAla zabdane lAgela pratyayane, je saMjJAno viSaya hoya to lopa thAya che jene kAra = jasthAna + a = thAnaka zizu = gozALamAM janmela bALaka, jAje ta = rAtra zizu = gozALAmAM janmela bALako dvArA gAtA = dvArA zizu = gagheDAnA tabelAmAM janmela bALaka. sazAstra che rU-1? || jAta arthamAM, saptamavibhakitavALa vatsazIla zabdate lAgela pratyayane, saMjJAnA viSayamAM vikalpa lopa thAya che. vAra sttara = vatsarA+i a = vAvazADhA, uttaraDha = bakarAnA vADamAM janmela. . varca-mAno -rU-222 . jAta arthamAM, saptamI vibhakitavALA ya pratyayAnta evA saMdarya ane samAneya zabdo "nipAtana thAya che. jamAno kAtara = + ca = mAnoH strAtA = sago bhAI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vAr ne ! dU-rU-zarU | karaja ApavuM evA arthamAM, saptamI vibhaktivALA kAlavAcaka nAmane "yathAvihita 9 pratyaya lAge che. mAre recak = mAsa + phuvA = bhAvi = mahinAmAM ApavAnuM karaja. kAlApyazvattha-yavabulomAvyAsaiSamaso'laH . . -rU- 4 | karaja ApavuM arthamAM, saptamI vibhakitavALA kAlavAcaka kalApina, azvattha, yavabusa, umAvyAsa ane auSamasa zabdane "aka pratyaya lAge che. DhApini vAhe cam = DhApin + a = vADhApavAnuM kAm = kalApI -- mora, keyala ane IkSukhIlI uThe te kAlamAM ApavAnuM devuM - azvasthA ram = pIpaLAnuM vRkSa khIle te vaizAkha mAsamAM cUkavavAnuM karaja, cavavuram pAm = javanuM bhuMsu thAya te kAle ApavAnuM devuM, mAthAkU mU=bhAMganA pAMdaDA pAke tyAre cUkavavAnuM devuM mahattama namU=varSanA pAchalA bhAgamAM cUkavavAnuM devuM. -DavaraNamA che -rU-2 / kareja ApavuM arthamAM, sastIvibhakitavALA kAlavAcaka grIba ane avarasama zabdane " akaba ? pratyaya lAge che, je rezana = zrI + 1 = premam k = unALAmAM cUkavavAnuM karaja, vAvamamu pAm = varSanA antabhAgamAM cUkavavAnuM devuM. saMvArA-jhaDaprAyathA rUzabU . rU-26 . karaja ApavuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA kAlavAcaka Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 adhyAya - tRtIyA [ 268 saMvatsara bhane hAyarI ne ' ' mane ' ' pratyaya lAge che. saMvatsare deyam = saMyatsara + ikaNa = sAMvatsarikam , saMvatsara + akaJ = sAMvatsarakam RNam = varSa' yUzyavAnu - heyu, AgramAyaNikam , AgrahAyaNakam RNam = mAgazara mAsamAM cUkavavAnuM karaja, sAdhu-puSyat pacyamAne // 6-3-117 // sAdhu, puSyata ane pamAna arthamAM, saptamI vibhakitavALA AsavAya zahane 'yathAvihita' pratyaya sAge cha. hemante sAdhu = hemanta + aN = haimanam , haimantam anulepanam = hemanta *tumA 42vAmA sAvatuM vilepana, vasante puSyanti = vasanta + aN + GI = vAsantI, vasantyaH kundalatA = vasanta RtumA puSTa thanAra 406satA, zaradi pacyamAne = zarad + aN = zAradAH zAlayaH za26 *tumA 54nA2 vyopA. "hemantAda0 [6-3-91]" e sUtrathI hemanta nA ta no vikalpa lepa thaye che. upte // 6-3-118 // vAveluM arthamAM, saptamI vibhakitavALA kAlavAcaka nAmane 'yavilita' pratyaya lAge cha. zaradi upte = zarad + aN = zAradAH yavAH = za26 tuma vAlA 1, hemante uptAH = hemanta + aNa-haimanAH yavAH = Demanta RtumA pAsA . azvayujyA akaJ // 6-3-119 // vAveluM arthamAM, saptamI vibhakitavALA kAlavAcaka adhayujI zahane '248' pratyaya sAge che. azva yujyAM uptAH = azvayujI + akaJ = azvayujakAH mASA = 126 *tubha vAsA 2136. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] siddhahema - bAlAvabodhinI roma-vasantAkA | -20 | vAveluM arthamAM, saptamI vibhaktivALA kAlavAcaka grISma ane vasata zabdane, vikalpa "akana pratyaya lAge che. prIme 3ttam = grISma + ar = zreHvan, zrIma + a = mama sam = grISma RtumAM vAveluM ghAsa, cArarattama, vAratam = vasanta tumAM vAveluM. khyAti mRche |-rU-2 . bAlatAM pazu arthamAM, saptamI vibhaktivALA kAlavAcaka nAmane yathAvihita pratyaya lAge che. nizi vyAti = nirA + phuvA = naivivA, nirA + ay = aura zraddhA = rAtre belatuM ziyALa. provila, pro =pradoSakALamAM belatuM ziyALa gazini ! -3-22 che. jaya meLavavo arthamAM, saptamI vibhakitavALA kAlavAcaka nAmane yathAvihita " pratyaya lAge che. nizA mavamadhya nirA, nizAyAM nathI = nirAi + rUAju = naizivA, nizA + 35 = vairA: = rAtre saphaLatA pUrvaka bhaNanAra, ghoSiA, koSa = pradoSakALanI pravRttimAM jaya meLavanAra, varSe = vAva = varSanI pravRttimAM jaya meLavanAra. | ma | -rU-223 - thavuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA nAmane, yathAvihita aNa, eyaNa vagere pratyaya lAge che. mA = w + ak = H = sugha nAmanA gAmamAM thayela, = usa Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 271 dezamAM thayela, navAM makara = navI + pa = nAya: = nadImAM thayela, rame mA = prama + = sthaH = gAmamAM thayela dijAri-vedAMgaryaH | -rU-24 / thavuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA dipha vagere zabdane, tathA zarIranA avayava vAcaka zabdane "ya ? pratyaya lAge che. rijIi mA = vira + ca = phira = dizAmAM thayeluM, avara = dazaH = pANimAM thayela, ardhani avara = mUkanyaH = mastakamAM thayela. 30 [ 3-2-28] 2 e sUtrathI avaze tyAM saptamIvibhaktino lopa thato nathI. nAmnyuda kAt // 6-3-125 // thavuM arthamAM, saptamI vibhakitavALA udaka zabdane, je saMjJAne viSaya hoya to ya ? pratyaya lAge che. 3 mA = 3 + 2 = 3NyA javA = rajasvalA strI. madhyAt vina-jevA moDatta -rU-226 / thavuM arthamAM, saptamI vibhakitavALA madhya zabdane "dinaNa , Na" ane "Iya" pratyaya lAge che, ane tenA cogamAM madhya zabdane ma atAgama thAya che. maLe mA = madhya + vinad = madhyama + 7 = mayaMtrinA = mayaMdinI zAkhAvALo, maLe mAru = madhya + ja = madhyama = madhyama, madhya + ca = madhyamayaH = vacalo. nihApUchAyaH || 6-2-227 II thavuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA jidvAla, azla ane Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] sima - mAlAmAdhinA madhya zahane 'dhya' pratyaya lAge cha. jihvAmUle bhavaH = jihvAmUla + Iya = jihvAmUlIyaH = zivAmUlIya 1, aGgalIyaH = zulImA yesa, madhyamIyaH = qye thayesa. vargAntAt // 6-3-128 / / thavuM arthamAM, je nAmane ane vaga zabda che, evA saptamI vimstivaa|| nAmane 'ya' pratyaya lAge che. kavarge bhavaH = kavarga + Iya = kavargIyaH varNaH = 4Ano . Ina yo cA'zabde // 6-3-129 // thavuM arthamAM, je nAmane ane varga zabda che evA saptamI vibhativANA nAbhane 'na, ya, ane dhya' pratyaya lAge che. ne za6 sv| matha na thatI hoya tA. bharatavarge bhavaH = bharatavarga + Ina = bharatavargINaH, bharatavarga + ya = bharatavagyaH, bharatabarga + Iya = bharatavargIyaH = ma2tagAtra mA yayevo. dRti-kukSi-kalazi-vastyaherayaNa // 6-3-130 // thavuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA dRti, kukSi, zi, sti mane mAla zahane ' meyara ' pratyaya lAge che. itau bhavam = dRti + eyaNa = dartayam jalam = bharAunu pA91, kukSI bhavaH = kaukSayaH vyAdhiH = sAno vyAdhi, kalazyAM bhavam = kAlazeyaM takram = goNImA yanArI ch|sh, vastau bhavam = vAsteyaM purISam = guhAmA thanArI viSTA, ahau bhavam AheyaM viSam sapanu 32. Aste yam // 6-3-131 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 273 thavuM arthamAM, saptamavibhaktivALA asti zabdane "eyaNa pratyaya lAge che. tathA jene asti Adeza thAya che, te asara zabdane "eyaNa" pratyaya lAge che. ati maram = ati + patha = Artama = hayAta evA koI padArthamAM thanAra, kRSi mavam = kRSi + uthai = atteca = lohimAM thayela. asti vibhakitanA pratikarUpa avyaya levAne che tathA jeno artha dhana tathA hayAtI karela hoya te levAno che. pravAtI che dU-rU-zarU2 che thavuM arthamAM, samAvibhaktivALA grIvA zabdane "eyaNa ane "aNa" pratyaya lAge che. zrIvAyAM zIvANu vA mavam = grIva + pa = yam, grIvA + = vam = gaLA upara athavA gaLAnI nazamAM thanAra. cAturmAsAmAgni che du-rU-2 rUrU | thavuM arthamAM, satimavibhakitavALA cAturmAsa zabdane "aNa" pratyaya lAge che, je nAmane viSaya hoya te cAturmAse mA = cAturmAsa + aN + GI = cAturmAsI ASADhayAdi pauNamAsI = ApA, kArtika tathA phAgaNa mAsanI pUnama. caNe gyA | -rU-2 rU4 5 . temAM thayelo yajJa evA arthamAM, saptamavibhakitavALA caturmAsa zabdane "khya " pratyaya lAge che catumANe mA = catumasa + bhya = grAmaracA cazar = cAramAsamAM sAdhya thAya evA yajJo. 18 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] siddhahema - bAlAvabadhinI amIra--varseivAnU | -rU-zarUpa temAM thavuM arthamAM, samavibhaktivALA gabbIra, paccajana, bahir ane deva zabdane "khya pratyaya lAge che. janma maghA = janmIra + gya = kAzmIrtha = uMDANamAM thayela, pagane mAra = pAtha = pAMcajanya nAmane zaMkha, yahi va = vAghA = bahAra thayelo, re ma = vaicama = devamAM thayeluM, bhAga. rikSaNathI vAta -rU-zarUdda temAM thayeluM arthamAM, avyayIbhAva samAsavALA parimukha vagere zabdane "khya " pratyaya lAge che. riguNe mavada = rimuva +% = vmuha = mukha upara thayela, rino mAra = dinacara = jaDabA upara thayeluM. sattApUrvA[i |--rU7 | temAM thayeluM arthamAM, avyavIbhAva samAsavALA ane pUrvapadamAM rahela anta zabdane "kaNa pratyaya lAge che. antajAre mA = sattAvAra + vALuM = sattAvAra =gharanI aMdaramAM thayela. temAM thayela arthamAM, avyayIbhAva samAsavALA pari ane anuthI para rahela grAma zabdane "IkaNa" pratyaya lAge che. parijhame mAra = rAma + k = jhAmikA = gAmanI cArebAju thayela, bAnuarImA = gAmanI pAchaLa thayela. * kapAkanAnunavi-sAta vALa che -rU-rU8 | Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya tRtIyapAda 275 " prApaH temAM thavuM athamAM, avyayIbhAva samAsavALA upa zabdathI para rahela evA jAnu, nIvi ane kahyuM` zabdathI ikaN pratyaya lAge che. nAnu samIpe sapanAnu prAyamava: = 35jJAnu + {l = auvajJAnujaH sevaH = ghuTaNu pAse besI rahenAra sevaka, vi samIpe prAya bhavaH = aupanIvikaH = trIvArAma = nADI sudhInI lAMkhI gaLAnI mAlA, baeNsamIpe prAyamA=aupaLijA sUca = kAna pAse AvI cADIkhAnAra cADIyA, ruDhAvantaHpurA viH || 6-3-240 || temAM thayeluM athamAM, saptamIvibhakitavALA antaHpura zabdane 6 ika' pratyaya lAge che. jo rUDha artha arthAt 8 evA rANIvAsa atha jaNAtA hoya te. antaHpure mava: = antaHpura + ph antaHpurita = rANIvAsamAM thayelI strI. = f--hajAdAt j // 6-3-242 // ' thavuM" amAM, saptIvibhaktivALA kaNa ane lalATa zabdane * kal ' pratyaya lAge che. " savA = La + T = bijA - karNAbharaNam kAnanuM AbharaNu - erIMga, hATe mA = lalATikA = hAramapunama = kaMpALanuM bhUSaNa - tilaka. kAnanA mela athavA kapALanA parasevA thavA evA arthamAM A sUtra na lAge, mukhya vyAkhyAne 6 prasthAnU.|| 6-3-42 || tenuM vyAkhyAna arthe jatA hoya te, SaSThI vibhaktivALA nAmane, tathA zabdanI gUMthaNI evA a* saptamI vibhaktivALA nAmane, bhava arthAMmAM thAvihita ? pratyaya lAge che. chUtAM hrabhu vA mathuM cAlyAnam = k + ak = jArtaN = kRdantanu Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra76 ] siddhahema - bAlAvabadhinI athavA ta viSenu vyAyA- 12nA2. sAdhana, pratipadi bhavaM vyAkhyAnam = pratipad + ikaNa = prAtipadikam = 624 panu vyAjyAna mApanA2 sAdhana, pratiSadi bhavaM vyAkhyAnam = prAtipadikam , tatsaMbaMdhi = prAtipadika + Iya = prAtipadikIya bhavaM vA = prAtipAhi nAmanA granthane sAtu pusta, vyAkhyAna = jenA dvArA granthanA dareka aMganuM vivecana karAya te. prAyaH bahusvarAdikaNa // 6-3-143 // tenuM vyAkhyAna ane temAM thayeluM evA arthamA, bahusvaravALA anyavAya na bhane 715' pratyaya lAge ... SatvaNatvayoH vyAkhyAnam, SatvaNatve vA bhavam = SatvaNatva + ikaNa = SAtvaNatvikam = sIla 25dhyAyanA ,trI pAhamA Aveza patva sane tva saMbaMdhi vyAkhyA. RgRd-dvisvara-yAgebhyaH // 6-3-144 // tenuM vyAkhyAna ane temAM thayeluM evA arthamAM kapha zabdane, kArAnta zabdane, be svaravALA zabdane tathA yAvAcaka zabdane, grantha atha to hoya to ' pratyaya lAge che. RcAM vyAkhyAnam, Rksu bhavaM vA = Rc + ikaNa = Arvikam = *yAmAnu vyANyAna, catuhA~tuH vyAkhyAnam . catuhIMtari bhavam vA = caturyota + ikaNa = cAtu)tRkam = yA2 hAtAsAnu vyAyAna, aGgasya vyAkhyAnam , aGge bhavaM vA = AGgikam = 24 zAstranu vyAyAna, rAjasUyasya vyAkhyAnam , rAjasUye bhavaM = vA = rAjasUyikama = 2004 sUyayazanu vyAyAna.. traradhyAye // 6-3-145 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThe! adhyAya tRtIyapAda [ 276 tenuM vyAkhyAna ane temAM thayeluM amAM, jo RSi avALA zabdo granthavAcaka hoya tyAre, adhyAya a jaNAtA hoya ne * ikaNa " pratyaya lAge che. vaziSThastha granthasya vyAkhyAnam taMtra bhavo vA adhyAyaH = vasiSTha + ikaN = vAsiSThikaH adhyAyaH vasiSTha RSinA granthanuM vyAkhyAna ane tene adhyAya. purohAra-paurokAyo ! 6-2-46 !! a tenuM vyAkhyAna ane temAM thayeluM arthamAM, adhyAya jaNAtA hAya teA, purADAza ane paurADAsa zabdane ' Ika " ane 6 = ikaT' pratyaya lAge che. purokArAya vyAsthAnam taMtra mane vA = purokArA + rU = purAziddA, purokArlR + kT purokAzI = purADAsa maMtranuM vyAkhyAna athavA purADAza adhyAya, paurokAza + ja pauroDAzikA, pauroDAza + ikaT paurAkAzithI = paurADAza ma`tranuM vyAkhyAna athavA paurADAzane aghyAya. pAsela leATanA piMDA sAthe saMbaMdha rAkhanAra je maMtragraMtha te purADAza, ane purADAza sAthe saMbaMdha rAkhanAra athavA pureDAzamAM thayela te paureDAza kahevAya. = = zabdane mavaH = skandamAM thayela.. inspo caH || 6-3-247 || tenuM vyAkhyAna ane temAM thayeluM athamAM, graMthavAcaka chandas " pratyaya lAge che. inTsaH vyAkhyAnam ? chandasi chaMda graMthanuM vyAkhyAna athavA ya - zikSAvethALa || 6-3-48 || chandas + ya = chandasyaH Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] siddhahema - bAlAvabodhinI tenuM vyAkhyAna ane temAM thayela arthamAM, granthavAcaka zikSA vagere zabdane tathA chAndasa zabdane aNa pratyaya lAge che. zakSAyAH vyAkhyAnam , zikSAyAM bhavo vA = zikSA + aNa = = zikSAnuM vyAkhyAna athavA zikSAmAM thayeluM, - jaya vyAsthAnama, ane mavo vA = [ + 3yA + ar = Acana = RgayananuM vyAkhyAna athavA RgayanamAM thayeluM. chattara thAthAnam, chavi evo va = jIr + a = chArA = chandanuM vyAkhyAna athavA chabdamAM thayeluM. uccAraNane lagatA graMthane zikSA kahevAya che. tata mAne che 6-rU-42 temAMthI AveluM arthamAM, paMcamI vibhaktivALA nAmane aNu, eya vagere yathAvihita pratyaya lAge che. zukra ApatA = puH + a = H = sugha dezathI Avele, no: mAtA = jo + ja = jathaH = gAya ke baLada pAsethI Avelo, nA mAtA = navI + Na = nAyaka = nadIthI Avelo, rAmA mAtA = rAma + ya = thaH = gAmathI Avele. vighA-coniyAbhyAm rU-10 | temAMthI AveluM arthamAM, je nAmAne vidyA sAthe athavA janma sAthe saMbaMdha hoya, evA paMcamI vibhakitavALA nAmane * akabara pratyaya lAge che. AvA Atama = jAvA + Ava6 = zAstrArtham = AcAryathI AveluM, pitAmaha cAtaY = paitAmahuvAk = pitAnA pitA pAsethI AveluM. pitu vA ! -para che Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 279 temAMthI AveluM arthamAM, je nAmane janma sAthe saMbaMdha hoya, evA paMcamI vibhakijvALA nAmane, vikalpa "ya" pratyaya lAge che. pituH bAtam = pitR + 2 = cim, pitR + va = paitR = pitA pAsethI AveluM. zrata rU che 6-rU- 2 ) temAMthI AveluM arthamAM, je nAmane vidyA athavA janma sAthe saMbadha hoya, evA paMcamI vibhaktivALA nAmane "ikaNa " pratyaya lAge che. dotu. bAtam = doDha + [ = daum = heta pAsethI AveluM, mAtra tam = mam = mAtA pAsethI AveluM. gAyanAta che 6-rU-253 che. temAMthI AveluM arthamAM, paMcamI vibhaktivALA AyasthAnaka vAcaka nAmane "IkaNu" pratyaya lAge che. mAtaram Atama = mAtara + rUd = Arivam = nadI vagere taravA mATe apAtuM bhADuM-kara, te kara levAnA sthAnethI Avele. AyasthAna - jyAM rAjya bhAga - kara levAmAM Ave te sthAna - mAMDavI, cekanAkuM vagere. zudi / 6-3-14 . temAMthI AveluM arthamAM, paMcamI vibhakitavALA zuDika vagere zabdane "aNu pratyaya lAge che. zufor6 suvicAra vA matakSNu + cak = saue = dArUnI dukAnethI athavA dArU vecanAra-kalAla pAsethI AveluM, 3panA kAvata = zaupAna = paraba athavA havADA pAsethI AveluM. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] siddhahema - bAlAvabodhinI trAkAra che 6-3-| temAMthI AveluM arthamAM, paMcamI vibhakitavALA getravAcaka nAmane, aMka arthamAM vidhAna karAyela pratye lAge che. vikhya gAjatam = vira + 3 = ra = vidA pAsethI AveluM, zaur. gavebhyaH Agatam = aupagava + akaJ = aupagavakam = aupagava pAsethI AveluM, vR-tuNya: -mathI vA ne 6-rU-266 ) temAMthI AveluM arthamAM, paMcamI vibhakitavALA purUSavAcaka ane hetuvAcaka nAmane "rU ane "maya pratyaya vikalpa lAge che. caitra a = = + tha = citrarathama, x + maya = ramazana, retra + ra = 20 = caitra pAsethI AveluM, samAd Agatam = samarUpyam , samamayam , samIyam = samAna hetUthI AveluM. kamati nI rU-17 || temAMthI pahelavaheluM nIkaLeluM arthamAM, paMcamI vibhaktivALA nAmane "yathAvahita pratyaya lAge che himavaraH imati = himavata + a = hemavatI phA = himAlayamAMthI pahelavahelI nIkaLatI gaMgA vaiH -6-18 | . temAMthI pahelavaheluM arthamAM, paMcamI vibhakitavALA viThThara zabadathI " " pratyaya lAge che. vidgAr mavatti = vidgara + = ma =viThThara gAmamAMthI pahelavahele nIkaLela vaiDUrya maNi. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ptth| adhyAya - tRtIyapA6 [ 281 tyadAdermayaT // 6-3-159 // temAMthI pahelavaheluM nIkaLeluM arthamAM, paMcamI vibhakitavALA tyaha vagere zahane 'bhaya , pratyaya sAge cha. tasmAd prabhavati = tad + mayaT =tanmayam =tadu5 thag, bhavataH prabhavati bhavanmayI = A535 tha. tasyedam // 6-3-160 // tenuM A arthamAM, pachI vibhakitavALA zabdane "yathAvihita pratyaya sANe che. mathurAyAH idam = mathura + aNa = mAthuram = bhayuzanu 21, ditteH idam = diti + yaNa = daityam = hitinu sA, kaleH idam = kali + eyaNa = kAleyam = sinu sA, nadyAH idam = nadI + eyaNa = nAdeyam = nahInu pArasya idam = pAra + Ina = pArINaH = pA2-4ihAnuyA, mAnoH idam = bhAnu + Iya = bhAnavIyaH = sUya nu mA. hala-sIrAdika / / 6-3-161 // tene A arthamAM, SaSThI vibhaktivALA hala ane sIra zabdane ' pratyaya sANe 2. halasya idam = hala + ikaNa - hAlikam = CInu yA, sIrasya idam = sairikam = sA2 - 1 athavA sUryanuM A. samidha AdhAne TenyaN // 6-3-162 / / tenuM A AdhAna - dhAraNa karanAra arthamAM, SaSmIvibhaktivALA sabhidha zahane 'TenyA pratyaya lAge che. samidhaH idam AdhAnam Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] siddhahema - bAlAvabadhinI = ramad + O[ = sAmanya mannA yajJamAM homavA samidhanA lAkaDAne dhAraNa karI latA maMtra. vivAde dvAra rU-162 tene vivAha arthamAM, inDasamAsavALA SaSThI vibhakatyanta nAmane "akal" pratyaya lAge che. atrimArAnAnAM vivAda = trimAradvAra + ar = trimAniva = atri ane bhAradvAjane vivAha. vAsu khyio vaire 6--264 | tenuM A vaira arthamAM, indrasamAsavALA devAsura zabda varjita SaSThI vibhakatyanta nAmane "akaluM? pratyaya lAge che. je vairano viSaya hoya te. vAsavaraphlAyanAnAm rUma vaima = vADhavarAtrijJAcana + pa = vAkyarAtriAyanikA = bAbhrava ane zAlaMkAyananuM vera - yuddha. nadAnRte khyaH | - 6pa tenuM A nRtya arthamAM, SaSThI vibhaktivALA naTa zabdane "gya pratyaya lAge che. nada ma nRttam = nara+= nATyam = naTanuM nRtya. chAndogauthika-yAjJika-baGghacAca dharsA-''mnAya saMpe ! -rU-266 | * tene A dhama, tene A AmnAya ane tene A saMdha arthamAM, SaSThI vibhaktivALA chAghega, ethika, yAjJika, bahuvRca Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 283 ane naTa zabdane "gya pratyaya lAge che. chokarAnAM dharma, AnAtha, siMgharavA = chAno + cca =jhAmu dhamati = chandageno dhama, AmnAya athavA saMdha, thiAnAM dhamati = aithikano dharma vagere, rAzinAM dharmAdri = zivam = yAjJikano dhama vagere, vavRttAnAM dhari = bacAno dharma vagere, raTaca dhari = nATyam = naTano dharma vagere. gAthA zilphA = + 6-3-67 che. tene A dharma, teno A AmnAya ane tene A saMdha arthamAM, SaSThI vibhaktivALA AtharvaNika zabdane "aNu" pratyaya lAge che. ane tenA yugamAM athavaNika zabdanA Ikane "lepa thAya che. bAthaLiyAnAM dharmANi = thAva + = AkarSaka = AtharvaNano dharma, AmannAya athavA saMdha. varaNAvavAn || 6-2-68 | tene A dhama, tene A AmnAya ane tene A saMdha arthamAM, SaSThI vibhaktivALA caraNa sUcaka nAmane "akabU pratyaya lAge che. kAnAM ghara = 8 + ma = = = = kaThano dhama, AmnAya athavA saMgha. carakha dhari = vAravAra = carakanA dhama vagere. caraNa eTale vedanI zAkhA athavA vedanI zAkhAne bhaNanAra kaTha vagere. jagANuM-mANava-fze -rU-22 che. tenuM A arthamAM, SaSThI vibhaktivALA gAtravAcaka nAmane akabu" pratyaya lAge che. je daMDa, mANavA ane ziSya sivAya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ) siddhhuma - bAlAvabeAdhinI anya artha jaNAtA hoya teA. kauvanavayam ar = gauravaH = ApagavanuM A. vaiyatiSThADherIyaH / / 6-3-170 || zabdane tenuM A arthAMmAM, SaSThI vibhaktivALA raivataka vagere gAtravAcaka Iya " pratyaya lAge che. naitiT me - vatija + jUtha = naitikIyAH ziSyaH = revatikAnA ziSya, pautrAvastha m =nautrIvIya rAjyam =gaurava"nI DokavALA baLadanuM gADuM jainaya + naunniNa jJAntivarAvaLa || 6-3-272 || tenuM A arthAMmAM, paDI vibhakitavALA gautravAcaka kaupiJjala ane hAstipada zabdane aNu ? pratyaya lAge che. jovijJahasya rUma = aupitruddha + traN = jopillA: zinthAH = kaupiJjalanA ziSyA, TvAstivakSya me = hAstipAH ziyA hAstipadanA ziSyA. supimjala ane hastipada zabdanA apatya arthamAM kApinjala ane hAstipada zabda banela che. saMthe-movA-Da-zoga-yabiJaH || 6-3-172 // tenA saMdha, tenA gheSa, tene aMka ane tenuM lakSaNu atha'mAM, am, yas ane IMg pratyayAnta evA SaSThI vibhaktivALA gotravAcaka nAmane 8 aNa * pratyaya lAge che. vaizrva acam = vek + an = vairA saMgha, = vedanA saMdha, zveSa ane aMka, dhair lakSaNam vaidanuM lakSaNa, gArcasva atham = La: saMdhAri, gArgam lakSaNam = gAgyanA saMdha vagere ane gAgyanuM lakSaNa, dAkSeH ayam vAkSaH saMghAti,vAkSam rukSaLam = dAkSine sadha vagere tathA dAkSinuM lakSaNa. = * Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 285 ' rAbU ra ) 6-rU-27 rU . tene saMgha, tene gheSa, tene aMka ane tenuM lakSaNa arthamAM, ghaDI vibhaktivALA gAtravAcaka zAkala zabdane "akabU ane 'aNa' pratyaya lAge che. rAjastha vacam sari = vastra + avaga = zAstra, zAha + a = zAvi ravi vizALa , zAstram kSaNam = zAkalanA saMdhAdi athavA zAkalanuM lakSaNa sdhA dharI che -rU-274 || tenuM ghara arthamAM, SaSThI vibhakitavALA agnIdhu zabdane "raNa pratyaya lAge che. ane tenA vegamAM "dhU" kAyama rahe che. zazIdhara daram = kAzadha + rajU = zipram = agnIdhanuM A ghara. ratha sAtha vo-ma che -rU-275 + tene vahana karanAra tathA tenuM aMga - avayava arthamAM, ekalA ratha zabdane, tathA samAsanA uttarapadamAM Avela ratha zabdane, tenuM A arthamAM je pratyaya lAge che, te ja pratyaya lAge che. veDhA = 9 + ca = H = rathane vahana karanAra gheDa, tharA 35 = raa cam = rathanuM aMga - zaiDuM, thayo: voDhA = dritha + = rUthara kazyaka = be rathane vahana karanAra gheDo, kacchathahya akam = azvatha + 3 = arzvarathaH vajhAma = adharathanuM paDuM, yaH || 6-3-176 te tenuM A arthamAM, ekalA ratha zabdane tathA samAsanA uttara Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286) siddhahema - bAlAvAdhinI pa6mAM Avela stha zabdane . ya pratyaya lAge che. thanya moDhA = ratha + ya = ddazyaH = rathane vahana karanAra, kUco thayo, voDhA dvisthyaH = be rathane vahana karanAra. = patrapUrvAn / / 6-3-277 // 6 tenuM A amAM, patra-vAhanavAcaka zabdathI pUva padamAM Avela ratha zabdane ag .pratyaya lAge che. makSacarce 11m = mAratha + am = zvayaMm = azvarathanuM paiDu vAdanAr // 1-3-178 || tenuM A arthAMmAM, vAhanavAcaka nAmane ' an' pratyaya lAge che. rUdrazya acam 3STra + s = gaug: _H = *Ta joDelA ratha, tRptinaH acam = ddAAEH = hAthI joDelA ratha. = vAgha-jjune || 6-3-171 || vAhana vAcaka nAmane, tenuM A atha'mAM je pratyayA lAge che, te ja pratyayA vAhana arthAMmAM, mA` amAM ane upakaraNa arthAMmAM lAge che. arthAt vAdya arthAMmAM, mAga atha'mAM ane upakaraNa atha'mAM je pratyayA lAge che. te pratyayeA khIjA athamAM lAgatAM nathI. azvasya m = azva + ak = azvaH stha, pRthavA = gheADAvALA ratha, gheADAnA rastA, kSamyam = azva + Azva thayanam gheADAnu palANa, zrI jAA=gheADAnI cAbuka, palANu, ane cAbuka gheADAnA upakaraNa che, vaheturiyAtiH || 6-3-80 // tenu' A aMmAM, vRn ane tRk pratyayAnta evA va dhAtune Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 287 arthAt vat zabdane ' an' pratyaya lAge che ane tenA yogamAM tR pahelA i " umerAya che. sa~vovuH m = sahita + ak = saMvAhitram = vAhana hAMkanAranuM - sArathInuM A sUtramAM jaNAvyA anusAra vahitR zabdane ja I umerAya che. tena moha || 6-2-282 || 6. = teNe kaheluM' atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane yathAvihita pratyayA lAge che. manuvAdunA prorrum = mavAdu + aN =mAdra* vANaM rAtram =bhadrabAhue kahela zAstra, pALinimA kom prArni + ca = vALinIyAAstram = pANinIe kahela zAstra bRhaspatInAM prAktam vRhaspati + yaN = bArhaspatyam bRhaspatie kahela zAstra. . mauvAmyiH || 6-3-182 // teNe kaheluM' athamAM, tRtIyA vibhaktivALA mauda vagere zabdane yAvihita H pratyaya lAge che, maurena proje evuM vinti, apIyante vA- maur + aNu = mauddA : maudane kahela vedane jANe che. athavA bhaNe che te maudA kahevAya. pipalena prorja levuM vinti, ahIyatevA = maiM nhAvA = pipale kahela vedane jANe che athavA bhaNe che te peppalAda kahevAya che. = jhAoi vene har / 6-3-183 / teNe kahelA veda arthAMmAM, tRtIyA vibhaktivALA kaTha vagere zabdane lAgela pratyayanA 'lApa thAya che. rena koruM var vinti, adhIyate vA = 3 + ak = dAH = kaDe kahela vedane jANe che athavA bhaNe che te kaTha kahevAya che. cahekha prAruM thatuM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ) siddhahema - bAlAvAdhinI vinti, pItte vA = 2% + N = cA; vene jANe che athavA bhaNe che te caraka kahevAya che. nittiri-ratantu-vahoravAvIya" II 6-3-84 || carake kahela teNe kahelA veda amAM, tRtIyA vibhaktivALA tittiri, varatantu, khaMDika ane ukha zabdane ' iyaNa " pratyaya lAge che. tittiriNA proktaM vedaM vidanti, adhIyate vA = tittiri + phreMcaLa = taittarIyAH = tittirie kahela vedane jANe che athavA bhaNe che, te taittirIyA kahevAya che. pava-vatanunA, Liyena, phrena vA proktaM vedaM vidanti, adhIyate vA = vAtantIyA, gijIyA, cauvIyAH = varatantue, khaMDike ane ukhe kahelA vedane jANe che athavA jANe che, te anukrame vAratantIyA, khaNvikIyA ane okhIyA kahevAya che. chAtrino prAcina || 6-3-86 || teNe kahela veda a*mAM, tRtIyA vibhaktivALA galina vagere zabdane ' yin ' pratyaya lAge che. hinA pro levuM viranti, pIyane va = jhahir + mecin = chApaacina: = chagalIe kahela vedane jANe che athavA bhaNe che, te chAgalinIyA kahevAya che. zauniSThAyionuM || 6-3-86 || teNe kahelA veda amAM, tRtIyA vibhaktivALA zaunika vagere zabdane 'Nina " pratyaya lAge che. zanikena prorja levuM viranti, adhIyate vA zaunix + nim = zaurnAinaH = zaunike kahela vedane jANe che athavA bhaNe che, te zaunikina kahevAya che. zAGgaraviNA = Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - tRtIyapAda [ 289 mojha levuM vinti, adhIyate vA = saddaviLaH = zAMgare kahela vedane jANe che athavA bhaNe che, te zAlgaraviNu kahevAya che. purAne have // 6-2-287 || teNe kahela purANa kalpa junA kalpa athamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane ' Nana " pratyaya lAge che. viTTuna prosa purALaH ''r: = pi + nir = dIcaH = piMge kahela june kalpa. 1 sAthapa-kauziAt veSa 6-3-188 || - teNe kahela purANakalpa athamAM, tRtIyA vibhakitavALA kAzyapa ane kauzika zabdane ' Nan ' pratyaya lAge che, ane tene vada amAM AvatAM pratyayanI jema kArya thAya che. jJApana prorsa purANaM kalpam vidanti, adhIyate vA = kAzyapa + Nin kAzyapinaH kAzyape kahela purANa - junA kalpane naNe che athavA bhaNe che, te kApina kahevAya, kauzini =kauzike kahela purANajunA kalpe.te jANe che athavA bhaNe che, te kauzini kahevAya. caivactpksse - kAzyapinAM ayam saMghaH dharmaH vA kAzyapa + akaJ : AcaH sadharna =kAzyapanA saMdha athavA dhama, saizi prar: = kauzikanA saMdha athavA dharyuM. = = = zAhi--pArazayAbhaTa-mitre || 6-3-81 || tRtIyA vibhakitavALA zilAli ane pArAzaya" zabdane anukrame teNe kahela naTasUtra ane bhikSusUtra arthAMmAM ' Nin pratyaya lAge che. ane tene veda arthamAM AvatA pratyayanI jema kA` thAya che. 19 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI - naTAnAm adhyayanam = naTasUtram, bhikSaNAm adhyayanam bhikSasUtram | = naTa ane likSUne lazusAnu zAstra. zilAlinA proktaM naTasUtraM vidanti, adhIyate vA = zilAli+ Nin zailAlinaH naTAH = zilAlie kahela naTasUtrane jANe che. athavA bhaNe che. te sailAlina naTo uhevAya. pArAzaryeNa proktaM bhikSasUtraM vidanti adhIyate vA = pArAzariNaH bhikSavaH = pArAzaye uhesa likSU sUtrane jANe che athavA bhaNe che, te paurANi bhikSu kahevAya vedavat - zailAlinAM saMghaH dharmaH vA = zailAlin + akaJ = zailAlakam saGghAdiH zailAlino saMgha athavA dharma, pArAzariNAm saMghAdiH := pArAzarin + akaJ = pArAzarakam saGghAdiH pArAzarInA sadha vagere. = := kRzAzva - karmandAdin // 6-3-190 / / tRtIyA vibhaktivALA kRzAzva ane kanda zabdane anukrame teNe kahela naTa sUtra ane bhikSusUtra athamAM ' in " pratyaya lAge 'che. ane vehavat artha thAya che. kRzAzvane proktaM naTasUtraM vidanti adhIyate vA kRzAzva + in = kRzAzvinaH naTAH = kRzAthe Ahesa naTasUtrane lage che athavA lo che. te IzAzva uvAya, karmandena proktaM bhikSasUtraM vidanti adhIyate vA = karmAndinaH mikSavaH - kande kahela bhikSAsUtrane jANe che athavA bhaNe che, te karmAndina ahevAya. vedavat - kRzAzvinAM saMghAdiH = kArzAzvaka saMghAdiH - zAvinA saMgha vagere, kArmandikam saMvAdi:- anhinA saMgha vagere. upajJAte / / 6-3-191 // upajJAta rtAe peAtAnI svataMtra buddhithI jANelu atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane yathAvihita ? pratyaya lAge che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe adhyAya - tRtIyapAda [ 291 pAiinano upakSAte = bini + phreMca = ninIya zAstram = pANinIe potAnI svataMtra buddhithI racela pahelavahelu zAstra, te || 6-3-112 || teNe kareluM atha'mAM, tRtIyAvibhaktivALA nAmane yathAvihita' pratyaya lAge che. zivena taH = ziva + an = roSaH prasthaH = mahAdeve racela grantha, siddhasenena vRtaH = siddhasena + Iya siddhasenIyaH stavaH = siddhasene racela stava. = nAmni makSijAtimyaH || 6-3-113 || teNe kareluM. arthAMmAM, tRtIyA vibhaktivALA mAkSikA vagere zabdane cathAvihita 2 pratyaya lAge che. jo nAmanA viSaya hoya to, makSijAmiH RtaH = mannA + ak = mAzcimmaryu = mAkhIe karelu - madha, saghamiH zrRtam = sAghram = mAkhIe kareluM - madha. jIhAjAvera' // 6-3-114 || teNe kareluM atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA kulAla vagere zabdane, nAmanA viSayamAM ' akam ' pratyaya lAge che. UjAhena tam = kulAla + akaJ = kaulAlakam ghaTAdibhANDam = kuMbhAre karela-dhaDA vagere vAsaNa, yanTena sam-vATam viTAi = vaTa - vAMsanI saLIonA guMthanAre, vAMsamAMthI vastu banAvanAre karela supaDuM, suMDalA karaMDIyeA vagere. sarvapameLa rUMnenAM // 6-3-11 || teNe kareluM amAM, tRtIyA vibhaktivALA sacamana zabdane Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] siddhahema - bAlAvabodhinI "Ina" ane "Ina" pratyaya lAge che. je nAmano viSaya hoya te. sarva varmaurn = sarvacana + na = saMva, sarvajana + na = sArvaramaH = saMpUrNa cAmaDAthI maDhele - ratha. teNe kareluM arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA urasa zabdane ya ane "aNa pratyaya lAge che. je nAmane viSaya hoya to. 34 tA = rajU + ca = DAhya, san + a = sa = sajAtIya strIthI utpanna thayela pitAne putra. isyaH || 6-rU-217 || teNe kareluM arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA ya pratyayAta evo nAmanA viSayamAM chandasya zabda nipAtana thAya che. chA-phUchavA tA = chat + ra = chatrI = vedamaMtranuM vizeSa nAma. moDadhinnA kaLe che 6-3-18 | adhikAra karIne - keIne mukhyapAtra karIne banAvela grantha arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "kaMthAvihita pratyaya lAge che. madrAk dhikRtya zataH grantha = mad + a = mAdraH = bhadrAne mukhya karIne cela grantha jyotiSazuM che 6-rU-261 | tene uddezIne karela grantha arthamAM, dvitIya vibhaktivALA aNa pratyayana ane vRddhinA abhAvarUpa jyotiSa zabda "nipAtana thAya che. kotiSam dhikRtya kRta grantha = DotiSam = graha, nakSatra vagerene uddezIne karela grantha. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaSTha adhyAya - tRtIyapAda [ 293. zizuvA iyA || -rU-200 : tene uddezIne karela grantha arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA zizukranda vagere zabdane "IN 2 pratyaya lAge che. zizuma adhinya kRta grantha = zizun + ca = zizundrIya pratha: = je granthamAM bALakanuM rUdana mukhyarUpa hoya te granthaH, cama sabhim adhikRtya kRtaH granthaH = yamasabhIyaH granthaH = no prasthamAM mukhya viSaya yamasabhAno hoya te grantha. dvAdhyAyaH 2 6-rU-20 | . tene udezIne karela grantha arthamAM, dhandrasamAsavALA dvitIyA vibhatyanta nAmane prAya: "Iva " pratyaya lAge che. vAcana ja padAni ca adhikRtya kRtaH = vAkyapada + Iya = vAkyapadIyaH = jemAM vAkya ane padane uddezIne karela vivecanavALA bhartuharie racela vAkyapadIya nAma grenya. . abhiniSkrAmati dvAre // 6-3-202 nIkaLatuM bAraNuM arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA nAmane yathAkata ? pratyaya lAge che. mathAm minimati = mathurA + [ = mAdhuram dvA = mathurA tarapha nIkaLatuM - javAnuM bAraNuM, nIm minijhAmati = H + cak = nam drAram = nadI tarapha javAnuM bAraNuM, rASTram minimati = + ya = rASTriyam vrAram = rASTra tarapha javAnuM bAraNuM. pati padane che 6-rU-20 rU janA mArga tathA janAro dUta arthamAM dvitIyA vibhaktivALA nAmane "yathAta " pratyaya lAge che. zukana achata = sUkA + Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] siddhahema - bAlAvabodhinI ban = stradAH prasthA dUto vA= sudana deza tarapha janAro rasto, athavA janAre dUta. grAma kAchatti = rAma + ca = zAzvaH pathA kUto vA = gAma tarapha janAre raste athavA janAre dUta. - mannati -rU-204 || Azraya levAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA nAmane yathAkata pratyaya lAge che. sukana mannati = su + 3r = ma = sugha dezane Azraya lenAra. TrchuM mati = TrSTra = = dezane Azraya lenAra. mahAragAn -rU-202 / Azraya kare che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA mahArAja vagere zabdane "IkaNuM" pratyaya lAge che. mArA= mAri = magirs + =mahAranavA = mahArAjane Azraya lenAra gajarAlerA-chAt ! -ra-206 / Azraya kare che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA deza ane kAlavAcaka zabda varjita acittavAcaka nAmane "IkaNa pratyaya lAge che. a[vi mannati = pUu + $[ = bApuparA = pUDalA banAvIne jIvanAra. vAsuvA-DanAra che -ra017 | Azraya kare che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA vAsudeva ane ajuna zabdane "aka? pratyaya lAge che. vAraMvaM mati = thAkuTeva + a =vAsudevA = vAsudevane bhajanAre, arjuna = ajunane bhajanAre. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdo adhyAya - tRtIyapAda [ 295 jotra-kSatrikhyAm prAyaH | -rU-208 | Azraya kare che arthamAM, ditIyA vibhaktivALA gotra ane kSatriyavAcaka nAmane "aka" pratyaya lAge che. parva mata = pAgha + =augvava=pagavane bhajanAra, nATyam mati = nA = nAkulane bhajanAra. sarUpAd dreH sarva rASTravat / / 6-3~209 // Azraya kare che arthamAM, je zabdo dezavAcaka hoya te ja zabdo kSatriyavAcaka hoya ane je zabdo kSatriyavAcaka hoya te ja zabdo dezavAcaka heya evA samAna svarUpavALA - eka sarakhA rASTavAcaka ane kSatriya vAcaka zabdone " vatta [6-2-224]>> e mUtrathI vidhAna karAyela dri pratyaya, te dri pratyayathI taiyAra thayela nAmane, rASTra arthamAM jaNAvela "Ika, aka" ane "akabU " pratyaya lAge che. arthAt dezavAcaka vRji madra ane pArTu zabdane je pratyayo lAge che te ja pratyayo kSatriyavAcaka vAjaye, mAtra ane pAThya zabdane lAge che. vArtha, vArtho, vRnIna vA mannati = vRtta + . === vRjine bhajanAra, mA, mA, mAna vA mati = mad + a = mAdrA = madrane bhajanAra, pAkyam, pAkyo, pAduna vA mannati = rug + a = grea = pADune bhajanAra. Tahukyavizi -rU-220 || sarakhI dizA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "yakata pratyaya lAge che. yuvAnA pavitrapurAmara +ArkAminI vita=je dizAmAM sudAmana nAmanA pahADa che te ja dizAmAM thanArI vijaLI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] siddhahema - bAlAvabedhinI tasiH |6-rU-222 che sarakhI dizA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "tasi - pratyaya lAge che. suvAnA unnati = kulAma7+ta=sumana vidyuta je dizAmAM sudAmana parvata che te ja dizAmAM thanArI vijaLI, corasa' rU-222 | sarakhI dizAnA arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA uram zabdane ya ane "tasi" pratyaya lAge che. vAsA prati = 31 + 2 = 32, 3rar + rajU = rastA = chAtInA eka dizAmAM rahela. . senivAlAdrazya -rU-2rU che A tene nivAsa arthamAM, prathama vibhaktivALA nivAsa zabdane yathAta " pratyaya lAge che. aA nivAra artha = suH + 31 = = jene nivAsa sugha che. nadI nivAsaH zakya = narI + za = nA = jeno nivAsa nadI che. minanata 6-rU-24 che. abhijana = pUrvanA baMdhuo, tenA nivAsa arthamAM, prathama vibhaktivALA nAmane yathAkata pratyaya lAge che. kAH ajI mitranA nivAsa = sudana + ay = datta = jemanA pUrva baMdhuonA nivAsavALA ane deza, arthAta jemanA pUrva baMdhuo ane dezamAM rahetA hoya che. rASTra kaca minanaH nivAsaH = jA = sASTriya = jenA pUrvabaMdhuo rASTramAM rahetAM hoya te. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaSTho adhyAya - tRtIyapAda 297 zazikAra 6-225 pUrva baMdhuonA nivAsa arthamAM, prathama vibhaktivALA nAmane "? pratyaya lAge che. zani atha milanaH nivAraNa = jarUra + Na = zafiH = jenA pUrvabaMdhuo zaDika dezamAM rahetA hoya te. phuvA: aca minanA nivAsa = kuraMvAra + = vArtha = jemanA pUrvabaMdhuo kucavAra dezamAM rahetA hoya te. sivAram / -rU-26 pUrvabaMdhuonA nivAsa arthamAM prathamA vibhaktivALA sibdha vagere nAmane "a" " pratyaya lAge che. zivapuH minanaH nivAsa = vidhu + a = vidhavA = jenA pUrvabaMdhuo sidhu dezamAM rahetA hoya te, veju astha minanaH nivAsaH = vaira = jenA pUrva baMdhuo veNa dezamAM rahetA hoya te. varAtarANIvALuM . -rU-227 | pUrvabaMdhuonA nivAsa arthamAM. prathama vibhaktivALA salAtura vagere zabdane "IpaNa pratyaya lAge che. vAstuH kaca abhijanaH nivAsaH-salAtura + IyaNa = sAlAturIyaH pANiniH = jemanA pUrvabaMdhuo sAlAtura dezamAM rahetA hoya te - pANini. TU-varmacA caT I 6-rU-228 che. pUrvabaMdhuonA nivAsa arthamAM, prathama vibhaktivALA dUdI ane vamatI zabdane "eyaNa pratyaya lAge che. tUrI kaI mitranA nivAra = kUvI + cak = taucara = jemanA pUrva baMdhuo kUdI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ) siddhahema - bAlAvabeAdhinI hezabhAM rahetA hoya te, varmatI asya abhijanaH nivAsaH = varmatI vArmateyaH = manA pUrva dhumo va tI dezamA rahetA hoya te. girerIyo'khAjIve // 6-3-219 // + eyaN= " pUrva khaMdhuonA nivAsa atha'mAM, prathamA vibhaktivALA giri - 'tavAcaka nAmane ' Iyu ' pratyaya lAge che. jo pU`baMdhue asra jivI - asra vaDe jIvatA hAya, astra banAvatA ke vecatA hAya, athavA asravaDe laDAI karI jIvatA hoya, arthAt sipAI yAddA ke savaiyA hoya to. hRdagolaH parvataH asya abhijanaH nivAsaH = hRdagola + I = hRdagolIyaH = jemanA pUrva`baMdhuo hRdagola pava tamAM rahetAM hoya te astrajivI kahevAya che. iti kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrAT zrIvijayane misUrIzvara - paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH SaSThA'dhyAyasya tRtIyapAdaH // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gatha turthapA] phALa -4-2 | A adhikAra sUtra che. A pAda payata jyAM ke pratyayanuM vidhAna na karyuM hoya tyAM "IkaNa" pratyaya lAge che, ema samajavuM. tene nita- na vyata-vanabhu ! -ka-2 | jItela, jItatuM, kriDA karatuM ane tuM arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA nAmane "IkaNa pratyaya lAge che. pakSe nittama = ajJa + ja = kSiA = pAsAothI jItela. A si= mAsika = pAsAothI jIte che. adhaH jIti = AziSa = pAsAothI rame che. atrA nAsika ji=kedALIthI khode che. saMte che --rU saMskArela amamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "Ika pratyaya lAge che. mAM saMskRtam = La + [= rAdhinIm = dahIM vaDe saMskAra karela vastu, vidyA saMskRtam = vaizcima = vidyA vaDe saMskAra pAmela. tha-pAtaLuM che -4-4 saMskAla arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA kulattha nAmane, tathA jenA upAjyamAM ka che evA nAmane "aNu pratyaya lAge che. chelthata saMskRtam = yutha + a = jharathaF = kaLathI vaDe Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ) siddhahema - bAlAvabeAdhinI saMskAreluM, ttintirIna saMskRtam =ntikIm = AMbalIthI sa kAreluM. samue || 6-4-1 sa Msaga vALA atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane ikaNuM ' pratyaya lAge che. rUnA saSTham = kRSi + N = TrAdhikSama dahIMthI sasa`vALuM = dahIMthI mizra kareluM. = vaLAva: || 6-4-6 || saMsavALA arthAMmAM, tRtIyA vibhakitavALA lavaNu zabdane a' pratyaya lAge che. jIvanenasaMskRSTAH = havaLa + f = havaLa: sUpaH : mIThAvALI dALa. = cUrNamudrAeAminaLI || 6-4-7 || saMsa`vALA atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA cUrNa ane mudga zabdane anukrame ' ina " ane ' aNu " pratyaya lAge che. cUrvotta saMsRSTAH = cUrNa + na = myUninaH anUpAH = cUrNa'vALA puDalA, muddena saMghaSTAH = mur + p = maudgI thavAH = magavALI rAkha. vastune suga Mdhita karavA, vastunA svAda vadhAravA, tathA vastunA doSa dUra karavA mATenuM pIseluM dravya te cUNa kahevAya. cakSunainya umitte // 6-4-8 || " chaMTAyeluM arthAMmAM, tRtIyA vibhakitavALA vyaMjana atha sUcaka nAmane ' ikaN " pratyaya lAge che. tehena uttam = tejI + t = vaihim rAm = telavALuM zAka, vyaMjana - zAka, dALa, caTaNI vagere. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - catutha pAda [ 301 sati || 6-4-. || tare che arthAMmAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane IkaNa' pratyaya lAge che. uDDapena tarpata = 33r + 5 = auvruttiSThaH = trAyA vaDe taranAra. n nau-TiyarAhidaH || 6-4-10 || tare che atha'mAM, tRtIyA vibhakitavALA nau zabdane, tathA ke svaravALA zabdane * ika ' pratyaya lAge che. nAvA tati = nau + % = vijA = nAva vaDe taranArI, vAnnumyAM tati = vAdujA e hAthathI taranArI. = = pati || 6-4-?? || cAle che. athavA khAya che atha*mAM, tRtIyA nAmane ' ikaNa ' pratyaya lAge che. daintinA cati FR[ = ddAntiH = hAthI vaDe cAlanArI, nA cati ddAdhiH = hI vaDe khAnAra, parvAcit // 6-4-22 // vibhakitavALA vruti + = = cAle che athavA khAya che atha'mAM, tRtIyA vibhakitavALA 55 vagere zabdane ' RkaT ' pratyaya lAge che. parvena cati = 55 + 6 = vikSa = lAkaDAnI gheADI vaDe cAlanArI, vena ti = zvanI = dhADA vaDe cAlanArI paTMiH || 6-4-2 | Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] siddhahema - bAlAvabodhinI cAle che athavA khAya che arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA pAda zabdane "ika pratyaya lAge che, ane tenA yugamAM pAdane pad Adeza thAya che. na jAti = + 6 = vivAra = pagI, cokIyAta. aAgADha || -6-4 || cAle che athavA khAya che arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA dhagaNa zabdane "ika," pratyaya vikalpa lAge che. zvAna = zyaT + = jiNI, zvALa + = zvALiyA = kutarAnA ToLA sAthe cAlanArI, cAlanAra. retanArnIvati | 6-4-15 / gujAre kare che arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA vetana vagere zabdane ikaNa" pratyaya lAge che. vetana lIvara = vetana + va = vaitanivAra = pagAra vaDe gujAre karanAra. thatA -vijayAta ! -4-16 || gujAre kare che arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA ya, viya ane vikrama zabdane "ika 2 pratyaya lAge che. zALA navani = 1 + la = cira = kharIdI karIne gujAre karanAre vinA nIti = vijhaziva = vecIne gujAro karanAra, viyena vati = caviciva = kharIdI karIne ke vecIne gujAro karanAra, vAt || -4-17 che. gujAre kare che arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA vastra zabdane Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturtha pAda [ 303 ika" pratyaya lAge che. vana kavatti = vastra + va = sivAra = vastrane vepAra karIne gumare karanAra - kApaDIyo. gAdhArAyazca | 6-4-28 | gujAro kare che arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA Ayudha zabdane iya" ane "Ika" pratyaya lAge che. sAdhuna nIti = AyuSa + = bApu , Ayudha + ja = AyudhavAra = zastra banAvIne ke vecIne jIvanAra. gratAniga | -4-1 | * gujAre kare che arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA vAta zabdane Inabara pratyaya lAge che. trAsenuM gIta = trAta + na = trAtIna = saMdha upara chavanAra, dhrAtInI mA zartha = vAtanAmA = vyavasAya karanArAonA ToLAmAM rahIne gujAre karanArI jenI strI che te. niDawghatAra che 6-4-20 / nipajeluM - baneluM arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA akSadyuta vagere zabdane "IkaNa" pratyaya lAge che. pakSaghusena nittam = bakSavRta + juvAn = AkSatAm zaim = pAsAnA jugArathI thayeluM vaira, nAghartana nivruttam = jJAAtivam vaim = jAgha upara prahAra karavAthI thayeluM vaira. mAvATama: || 6-4-2? | nipajeluM arthamAM, tutIyA vibhaktivALA bhAvavAcaka nAmane Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ) siddhahema - bAlAvAdhinI 6 Ima ? pratyaya lAge che. pAjena nivRttam - pA% + kuma pAmim = pAkathI taiyAra thayeluM. yAcitA-DamityA'' || 6-4-22 || nipajeluM a`mAM, tRtIyA vibhakitavALA yAcita ane apamitya zabdane kaNa ' pratyaya lAge che. yAcitena nivRttam = cita + ! = yAjjitam = mAMgIne thayeluM, attamacana nivRttama Apamityakama koI badalAmAM ApIne thayeluM - maLeluM. = = haratyutsaGgAde: / / 6-4-23 // harI jAya che athavA laI jAya che arthAMmAM, tRtIyA vibhakitavALA utsaMga vagere zabdane ' ikaNa ? pratyaya lAge che. ullaphrena dAMta = Gal + rU! = bauddizaH = meLAmAM besADIne laI janAra, uttupenadati = kauSiSThaH = uttapavaDe laI janAra. mantrAveriT // 6-4-24 // harI jAya che athavA laI jAya che arthAMmAM, tRtIyAvibhaktivALA bhasma vagere zabdane ' xkam ' pratyaya lAge che. masrA dUrati matrA + rUT = marmAtrI = mazaka vaDe laI janArI, malTena dUti = maTizI = trApA jevA sAdhana vaDe laI janArI. = vivadha-rIvaSADhA || 6-4-6 || harI jAya che athavA laI jAya che arthAMmAM, tRtIyAvibhaktivALA vivadha ane vIvadha zabdane vikalpe ' ikaT ' pratyaya lAge che. vivaSena dUti = vivadha + phr = vivadhiI = mA` vaDe laI janArI, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturtha pAda [ 305 jIvana hRti = vIvarthiI = mAga vaDe laI janArI, vavadha +; ja = dhi = mAga vaDe laI janAra. TiAiyA | 6-4-26 | | harI jAya che athavA laI jAya che arthamAM tRtIyA vibhaktivALA kuTilikA zabdane "aNI pratyaya lAge che. kuDhiyA aGgArAn harati = kuTiliMka + aNa = kauTilikA karmArAdiH = sANasI vaDe aMgArAne dUra karanAra luhAra vagere, kuDhiDhicA hRtti thAyaH = kauritrika mRga = pitAnI vAMkI cAla vaDe zikArIne dUra laI janAra-haraNu, guraDhiyA data pAm = ravi varSA = khaMpALI vaDe parALane laI janAra- kheDuta, kuTilikayA harati puSpANi = kauTilikaH parivrAjakaH = akuMza AkAranA sAdhana vaDe puSpane cuMTanAra-parivrAjaka, dariyA hRti lAva6 dhanam vA di iva = lAMbA doraDAthI bAMdhela aMkuza AkAranA sAdhana vaDe nAvane haraNa karanAra - cora, athavA lAMbA doraDAthI bAMdhela aMkuza AkAranA sAdhana vaDe khAtara pADanAra cera. - -sadonma vartate 4-ra7 che. vate che arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA ojasa sahasu ane aMbham zabdane "ikaNa" pratyaya lAge che. jarA vartate = kanna + [ = garika = baLavALo, sadA vartate = sAttinA = sAhasavALo, masA vartate = mAsira = pANIvALo - zakitavALo. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] sima - pApApamodhinI taM pratyanorlomepa-kUlAt // .6-4-28 // varte che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA prati ane anu upasaga sahita lepa, Ipa ane kUla zabdane "ikaNu pratyaya lAge che. pratilomaM vartate = pratilAma + ikaNa = prAtilomikaH = pratipUla vtnaa2|-virodhii, anulomaM vartate = AnulAmikaH = anuna vata'nArI-samA , pratIpaM vartate = prAtIpikaH = virodhI anvIpaM vartate = AnvIpikaH = samadhA, pratikUlaM vartate = prAtikUlikaH = virodhI, anukUlaM vartate-AnukUlikaH samAdhI. parermukha-pArthAt // 6-4-29 // va che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA pari upasarga sahita bhu5 mane pAva zahane 'se' pratyaya lAgecha. parimukhaM vartate = parimukha + ikaNa = pArimukhikaH = bhu5 sAme 29nA2, paripArzva vartate pAripAzcika:=IYmA mesA2-hAsa, nA42. rakSaduJchatoH // 6-4-30 // sAcavanAra ane vINanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA nAbhane ' pratyaya lAge che. nagaraM rakSati = nagara + ikaNa = nAgarikaH = nagarane sAyavanA2, badarANi uJchati-bAdarikaH = mArane vAgunA2. pakSi-matsya-mRgArthAt prati // 6-4-31 / / - haNe che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA pakSi, matsya ane bhRgA : zahane 4' pratyaya lAge che. pakSiNa hanti = pakSi + ikaNa = pAkSikaH = 5pAne gunA2, matsyaM hanti - Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturthapAda [ 307 mArca = mAchalA mAranAra, = mAravADa = mRgane haNanAra. paripathAra tiSThati ra 4-rUra che ume rahe che athavA haNe che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA paripanya zabdane "IkaNu" pratyaya lAge che. parArthe sijhati, tti ghA = uithALu =uistha kavidhathI rahenAra athavA virodha karanArane haNanAra, zatrune haNanAra. paripathata che 6-4-rUrU . ume rahe che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA paripatha zabdane IkaNu" pratyaya lAge che zuM tief= gutha + dun = ruthA = rasto gherIne athavA choDIne - chUpAI ne ubho rahenAra - bahAravaTIo. ga dvAti nA 1 --rU I niMdanIya rIte - anyAyathI grahaNa kare che arthamAM, ditIyA vibhakitavALA vRddhi varjita zabdane "IkaNu" pratyaya lAge che. anyAyapUrvakaM dviguNaM gRhNAti = dviguNa + ikaNa = dvaiguNikaH = bamaNuM lenAranaphAkhora. sUryavAhi ne 6-4-rUka | anyAyathI grahaNa kare che athamAM, dvitIyA vibhaktivALA kusIda zabdane "Ika pratyeya lAge che. anyAyapUrve sutI = kulI+ phU lukata triI = anyAyathI vyAja lenAra. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI - ,zaikSAjJAtiya ! 6-4-36 II 6' anyAyathI grahaNa kare che athamAM, dvitIyA vibhakitavALA darzakAdaza zabdane Ika ane ' ikaTa 1 pratyaya lAge che. vAjo yuti dazaikAdaza + ika rojArizayA, TrojAA + *T zaiAzijI = anyayathI daza aMgIyAra TakA vyAja lenArI, = - artha-pa-paTottara-chaTAma-pratiSThAt // 6-4-67 || grahaNa arthAMmAM, dvitIyA vibhakikavALA atha ane pada zabdane, tathA pada zabda jenA ante che evA zabdane, tathA lalAma ane " pratikaNDa zabdane ' ikaNa ' pratyaya lAge che. arthe vRdghati artha + Na = asthi = aM'ne grahaNa karanAra, paraM dyuti = pA=ipadane grahaNa karanAra, pUrvapad vRtti-pauvapatti * pUrva`padane grahaNa karanAra, hasrAma vRtti = haoNlTAmija kapALane grahaNuM karanAra bhAgya upara jIvanAra, pratiSTha dyuti prati:i = kaMThane athavA kAMThAne grahaNa karanAra. pArAoi nati || 6-4-38 || janAr athamAM, dvitIyA vibhakitavALA paradArA vagere zabdane * IkaNa ? pratyaya lAge che pArAna gati = padvArA + = = = 4 rm = pAraH = khIjAnI strIo tarapha janArA - vyabhicArI, guruvArAnagati = cauhA'SThaH = gurUnI strI tarapha janAro - gurUpatnibhogI. pratiprayAzri | 6-4-30 || Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - caturthAMpAdana 309 janAr arthAMmAM, hi~tIyA vibhaktivALA pratipatha zabdane ika ? ane ' ikaNu '. pratyaya lAge che. pratithi, pratipatha + rp prAticintaH = raste raste janArA. mAthottarapada-padavyAkrandAd dhAvati // 6-4-40 // doDanArA atha'mAM, dvitIyA vibhaktivALA mAtha zabda che ante jene evA zabdAne, tathA padavI ane Akunda zabdane 'ikaNa" pratyaya lAge che. TrumAthaM dhAryAta = rUpa3mAtha+ =TrAramAthijaH = sarala mAge doDanAra, pakSmI dhAti = pAAviSThaH = raste janAra - vaTemArgu, ALanuM dhAti = AttiH = dukhIyArAnA ravAnA sthAne doDanAra. = pazcAtyanupadAt // 6-4-41 // 1 pAchaLa doDanAra a*mAM, dvitIyA vibhaktivALA anupada zabdane * kiNa ? pratyaya lAge che. anuparUM dhAti = anutiSThaH = pAchaLa pAchaLa dADanArA. susnAtAdibhyaH pRcchati // 6-4-42 // puchanAra arthAMmAM, dvitIyA vibhaktivALA musnAta vagere zabdane * kaN ' pratyaya lAge che. sustAtaM vRti=sunnata + g =saunAAtijA=sArI rIte snAna karyuM ? ema puchanAra. susajji pRcchati = saularAtriH = sukharAta pUrI thaI ? ema puchanAra. = prabhUtAdibhyo bruvati // 6-4-43 // khelanAra arthAMmAM, dvitIyA vibhaktivALA prabhRta vagere zabdane Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ) siddhahema - bAlAvamAdhinI 6 " ikaN pratyaya lAge che. prabhUtaM brUte = prabhUta + ikaN = prAbhUtikaH = bhaDu molanAra, paryAptaM brUte = pAryAptikaH jarUra pUratuM kholanAra. : = mA zabda ityAdibhyaH / / 6-4-44 // = khelanAra arthAMmAM, dvitIyA vibhakitavALA mA zabdane 'ika' pratyaya lAge che. mAzabdam iti bUte, mo zabdaH kriyatAm = mAzabda + ikaN = mAzabdikaH = bhA zahane mosanAra, bhavAna naze mebha molanAra, kAryaH zabdaH iti zrute - kAryazabdikaH = zabda e kAya' che ema kahenAra, zabdanuM anityapaNuM kahenAra--naiyAyika. zAbdika - dArdarika- lAlATika - kaukkuTikam / / 6-4-45 // dvitIyA vibhakitavALA kiSNu pratyayAnta evA zAbdika, dArika, sAsATiGa bhane DyuTiGa zo 'nipAtana' thAya che zabda karoti = zAbdikaH vaiyAkaraNaH = vyArane lagunAra, dardaraM karoti = dArdarikaH cAditrakRt = vAdya-vAntu bhRtaMga vagAunAra, lalATaM pazyati = lAlATikaH pramattaH sevAkRt = lAgya apane lavanAra, mANasu sevachu, kukkuTim pazyati = kaukkuTikaH bhikSuH = nIthI nanare nyAsanAra lakSU samUhArthAta samavete // 6-4-46 // bhegA thayelA amAM, dvitIyA vibhakitavALA samUhAthaka zabdane '44 ' pratyaya lAge che. samUhaM samavetaH = samUha + ikaN sAmUhikaH :: = samUha sAthai sajAyela, samAjaM samaveta :- sAmAjikaH samAjamAM saMkaLAyela. = -- Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturthapAi [ 311 varSo thA --47 / saMkaLAyela arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA parSada zabdane pratyaya lAge che. saMmataH = rSa + za = n = sabhAmAM saMkaLAyela - sabhAsada. enAyA vA , 6-4-48 saMkaLAyela arthama, dvitIyA vibhaktivALA senA zabdane vikalpa " ya ? pratyaya lAge che. tenAM vamavera = tenA + oNa =auvanya, sana + $p[ = navA = senA sAthe saMkaLAyela - sainya, sainika, ghafsSatti -4-42 che. AcaraNa arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA dharma ane adharma zabdane "ikaNa" pratyaya lAge che. dha ti = dharma + juvALuM = dhAma = dharmanuM AcaraNa karanAra, adhamaeN rati = Amira = adharmanuM AcaraNa karanAra. vacce vacce che dU4-10 | dharma yukta arthamAM, SaSThI vibhaktivALA nAmane "ikaNa" pratyaya lAge che. surakSA vacce = surArA + [v[ = zaukA zAsTika = zulkazAlA - rAjAnA kara levAnuM sthAna. tenI apekSAe dharmayukta jakAta lenAra.. mahen + 6-4-12 che Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ]" siddhahema bAlAvAdhinI 1 " dha yukata atha'mAM, padmI vibhakitavALAM hasva RkArAnta nAmane, tathA nara vagere zabdane ' aNu " pratyaya lAge che. suH varzvam rR + ak = nAm = manuSyanuM ucita AcaraNa karanAra, naya dhartham = nAm = manuSyanuM ucita AcaraNa karanAra, divyAH dhartyam = mAdim - mahiSA-paTTarANInuM ucita AcaraNa karanAra. vimAnathiTa-vizituLa suMda2 || 6-4-12 // i dhamya atha mAM, SaSThI vibhakitavALA vibhAjayitR ane viti zabdane ' aNu ? pratyaya lAge che, ane tenA yoge vibhAjayit na Ni ane vizasitRnA iTno ' leApa " thAya che. vimA'yatuH dhartham = vimAnacitra+ La =vimAnita + ag = vaimAnitram = vaheMcaNI karanAranuM ucita AcaraNa, virasiddha dhamyam = vitti + a = virAx + an = vaizastram = mAranAranu ucita AcaraNa. L = lavane || 6-4-13 // '! pratyaya bhADu amAM, SaSThI vibhakitavALA nAmane iMkaNa lAge che. Apanasya vacaH -ApaLa + rk = ApaLiH dukAnanuM bhADuM. = saca byam // 6-4-14 || ' vecavAnuM che arthAMmAM, vecavA yAgya prathamA vibhaktivALA nAmane ' RNa ' pratyaya lAge che. anUpA paDyuM caNa = rNa = vRttiH = puDalAnA vecanAra. apUpa+ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The! adhyAya jirAveriT // 6-4-1 // vecavAnuM che arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA kizara vagere zabdane kar' pratyaya lAge che. jiAraH paLye tha= = riAra + xT jirAtI = kezara vecanArI, tattaraH pacaM carca tAra= = tagara - suga MdhI lAna vecanAra. = * rAhuno vA || 6-4-16 ) vecavAnuM che aya'mAM, prathamA libhaktivALA zalAlu zabdane vikalpe " ikaT 1 pratyaya lAge che. rAjAju paLye caca = rAjAjI + rr = rAhAbuddI, rAhAhu + rUm = cAhAnujI = zalAlu nAmanA suga MdhI dravyane vecanArI. 6 caturtha pAda 313 zivam || 6-4-17 || ' tenI kuzaLatA arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA zikSavAcaka nAmane kaNa " pratyaya lAge che. vRta zilpa yatha = kRta + sl = jJAtijaH = nAcavAnA dhaMdhA karanAra. manu -zakSADhADaQ || 6-4-18 || tenI kuzaLatA arthAMmAM, prathamA vibhaktivALA mahuka ane jhA~ra zabdane vikalpe . aNu ' pratyaya lAge che. maDyu citta " carca = mattu + ak = mADDukaH, maDDuka + ikaN mauDDakikaH eka jAtanA nagArAne vagADanAra, kSakSara zipa yasya = jJAAra, dhrARriSThaH = jhAMjha banAvanAra. = zIm // 6-4-11 // = Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI AnA svabhAva arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA nAmane 'Ika' pratyaya lAge che. pUpaH zIruM carca AvRttiSThaH = pUDalA khAvAnA svabhAvavALA. apUpa + ikaN = = aGkhthAcchatrAderaJ / / 6-4-60 // AnA svabhAva arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA sthA dhAtuthI anela ah pratyayAnta zabdane, tathA chatra vagere zabdane anO pratyaya lAge che. AsthA zIhuM yasya = jJAhyA + ak = athaH = zraddhA rAkhavAnA svabhAvavALA - zradAlu, chatra sIhuM yasya = chAtraH = chatraDhAMkavAnuM, gurUnA doSane DhAMkavAnA svabhAvavALA-ziSya, tapaH zIruM carca = tApasaH = tapa karavAnA svabhAvavALA - tApasa. tUnaH || 6-4-62 || 6 ma AnA svabhAva arthAMmAM, prathamA vibhaktivALA tUIm zabdane " pratyaya lAge che, ane tenA yAgamAM ka mA leApa thAya che. tULAM zIruM catha = sULIm + 6 = tULISThaH = mauna rAkhavAnA svabhAvavALA. karam || 6-4-62 // enuM zastra atha`mAM, prathamA vibhaktivALA zastravAcaka nAmane - IMkaN ' pratyaya lAge che. atti pradUranuM carca = atti + 6 p AttiSThaH = jenuM zastra talavAra che, talavAravALA sipAI. = paraSAnuM vADa" || 6-4-62 || jenuM zastra amAM, prathamA vibhaktivALA zastravAcaka pardha Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturthapAi [ 315 zahane vidathe ' pratyaya lAge che. parazvadha praharaNaM yasya = parazvadha + a = pArazvadhaH, parazvadha + ikaNa = pAradhika: = pharasIthI laDanAra ho zakti-yaSTesTIkaN // 6-4-64 // jenuM zastra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA zastravAcaka zakita ane yaSTi zahane '214' pratyaya lAge cha. zaktiH praharaNaM yasya = zakti + TIkaNa = zAktIkI = zati nAmanA satra vare paunArI, yaSTiH praharaNaM yasya = yASTIkI = sAthI. vanArI. veSTyAdibhyaH // 6-4-65 // jenuM zastra arthamAM, prathama vibhaktivALA ISTa vagere zabdane vilaye 15' pratyaya dAge che. iSTiH praharaNaM yasya = iSTi + TIkaNa = aiSTIkI, iSTi + ikaNa = aiSTikI =STa nAmanA zakhane vA52nArI, iMSA praharaNaM yasya - aiSIkA, eSikaH = dhuMsarI vaDe laDanAra. nAstikA-''stika-daiSTikam // 6-4-66 // tenuM A arthamAM, IkaNa pratyayAna evA nAstika, Astika ane haiSTi za6 nitana' thAya che. nAsti paralAkaH puNyaM pApaM vA iti matiH = nAsti+ ikaNa = nAstikaH = 52so, 555, pA5 korene nahi mAnanArI, asti paralokaH puNyaM pApaM vA iti matiH AstikaH= 52, puNya, pA5 parene bhAnanAra, diSTaM daivaM pramANam iti matiH yasya, diSTA pramANamanupAlinI matiH yasya vA =daiSTikaH = hiTa - mAyane bhAnanA2, hiTa! - pramANane anusaranAra. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316] siddhahema - bAlAvAdhinI yuroDavavATAnuyoge || 6-4-67 || '' parIkSANu karatI vakhate vA ene azuddha pATha arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA zabdane ikaN " pratyaya lAge che. ja anyaH vRtta: a5pATaH carca = pAZ + ! = aikAnyikaH parIkSaNa karatI vakhate jaNAyuM ke je khele bIjo pATha pAThAntara khATA pATha che, arthAt mULapATha = che te eka pAThane ane khATA pAThane zeAdhavAnI rIta. vadurapUrvAviSThaH || 6-4-68 ) parIkSaNamAM ene azuddha pATha arthamAM, bahusvaravALu pUrva pada che, jene evA prathamA vibhaktivALA nAmane ' IMka' pratyaya lAge che. ekAdaza anye apapAThAH vRttaH yasya ekAdazAnya + ikaN - hejhArAAyidaH = parIkSaNa karatI vakhate jaNAyu ke je khele che, te eka pAThanA khIjA agIyAra pAThe azuddha che. = mahyaM hitamaNai / / 6-4-61 || enA mATe hitakArI athamAM, prathamA vibhaktivALA bhakSmavAcaka nAmane ' IMkaNa ? pratyaya lAge che. anUpA madya hitam azma apUpa + 6! = avRttiH = enA maTe puDalA hitakArI bhakSya che. niyuttarIyate / 6-4-70 || enA mATe nira tara devAnuM TharAvela che atha mAM, prathamA vibhaktivALA nAmane ika' pratyaya lAge che. monanuM niyuknirntrN dIyate asmai = agrabhojana + ikaN = AgrabhojanikaH = jene niraMtara paheluM ja bhAjana ApavAnuM TharAvela che te, arthAt huMmezA pahelA ja jamanArA. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThA adhyAya - catutha pAda[ 317 zrANA- mAMsaudanAdiko vA / / 6-4-71 // = enA mATe niraMtara devAnuM TharAvela che atha mAM, prathamA vibhaktivALA zrANA ane mAMsauna zabdane vikalpe 'ika pratyaya lAge che zrANA niyuktA dIyate asmai zrANA + ika = zrANikA, zrANA + ikaN = zrANikI = nene niraMtara rAma hevAnu' urAvesa che te, pathyane jAnArI, mAMsaudanaM niyuktaM dIyate asmai mAMsaudanikA, mAMsaudAnikI = bhene niraMtara mAMsa ne cekhA devAnuM TharAvela che teNI. = bhaktaudanAdvA'Nikada / / 6-4-72 // enA mATe nira tara devAnuM TharAvela che arthAMmAM, prathamAvibhakti* vANA uta bhane sohana zahane, anumbhe'' bhane ' ' pratyaya vihasye lAge che. bhakaM niyuktaM dIyate asmai bhakta+aN = bhAktaH, bhakta + ikaN = bhAktikaH = mene niraMtara lAta hevAnu harAvela che te, odanaM niyuktaM dIyate asmai odana + ikaT odanikI, odana + ikaN = audanikaH = bhene niraMtara yo hevAnu urAve che. tezI aMthavA te. = navayajJAdayo'smin vartante / / 6-4-73 / / = emAM thAya che athamAM, prathamA vibhakitavALA navayajJa vagere zahane 'em ' pratyaya lAge che. navayajJAH asmin vartante navayajJA+ikaN = nAvayajJikaH 5: = navA yajJo ukhAno samaya, pAkayajJAH asmin vartante = pAkayajJikaH = pAuyajJo sAno samaya tatra niyukte // 6-4-74 // = Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] siddhahema - bAlAvAdhinI te mATe nimAyela atha*mAM, saptamI vibhaktivALA nAmane " pratyaya lAge che. surAAjAyAM niyuH = gujarAha IkaN ( + rr = saurASThi OMOM = jakAta khAtAnA kArakuna, agArAntAskiH || 6-4-76 || te mATe nimAyela atha'mAM, saptamI vibhaktivALA agAra zabda che ante jene evA zabdane ' ika ' pratyaya lAge che. devAgAre niyuH = levAnAra + 44 = levAnAriSThaH = devadharamAM nimAyela- pUjArI. aza-dAtkAyini || 6-4-76 | -- bhaNanAra arthAMmAM, je deza - sthAna ane kAla - bhagavA mATenA samaya niSedha che, evA saptamI vibhakitavALA nAmane ' RkaNa ' pratyaya lAge che. zuSo anyAyI = atti + XQ = zuciSThaH = apavitra sthAnamAM bhaNanArA, sakhyAyAm adhyAyI - sarjAyaH = saMdhyA samaye bhaNanAra. nikaTAdiSu vasati // 6-4-77 / / vase che athamAM, saptamI viktivALA nikTa vagere zabdane " pratyaya lAge che. nirjyapuvati =niTa + 6 = naikaTikaH pADozI, arthe vati = ArttajhA mikSa jaMgalamAM vasanAra-tApasa, bhikSu, vRkSamUhe vasati-vArzamUhinnaH = jhADanAmULamAM rahenArA, jhALa taLe rahenAra, ... ' = ka = sIye // 6-4-78 || = Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The adhyAya - catuthapAda [ 319 vase che arthamAM, samAna tIrtha zabdane ya pratyayAta e satIcya zabda "nipAtana ra thAya che. samAnatIrthe vanati = samAnatIrtha + za = navI + 4 = zataH = ekaja gurU pAse bhaNanAra - sahAdhyAyI. prastAra-saMsthAna-tadanta-kaThinAntebhyo vyavaharati vyavahAra kare che arthamAM, saptapI vibhaktivALA prastAra ane saMsthAna zabdane, tathA pastAra, saMsthAna ane kaThina zabda che ane jene, evA nAmane "ikaNa " pratyaya lAge che. prasta thavati = karatAra + = tArava - zayAmAM vyavahAra karanAra, saMsthAne racavadatta = sthAnika = saMsthAmAM vyavahAra karanAra, raheThANamAM vyavahAra karanAra, vAMcatA racAra = vAMcapratApinna = kAMsAnA jaththAmAM vyavahAra karanAra, rathAne thaa. hRtti = thanA = gAyanA raheThANumAM vyavahAra karanAre, vaMrArine cavadatta = vAMrAjAnava =vAMzanI banAvela vastune ... vyavahAra karanAre, saMcAzA -4-80 || A sUtrathI hArI. [6-4-242] ) e sUtra sudhI je nAmane je pratyayanuM vidhAna karela che, te nAma samAsa vagaranuM ekaluM hoya, tathA AdimAM saMkhyAvAcaka zabda hoya, vaLI te banne prakAranA nAmone koI paNa pratyayane lupha thayo na hoya, tevA nAmane yathAvihita che. pratyaya lAge che. grAca rAti =rAyA + suvazcAndrAcAracandrAyaNa vratane AcanAra, rannAtha afa = vaicandrAcAra: = be candrAyaNa vratane AcaranAra. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] siddhahema - bAlAvabadhinI godAnAdInAM brahmacarye // 6-4-81 // brahmacarya arthamAM, vakkI vibhaktivALA godAna vagere zabdane ikaNa pratyaya lAge che. nonastha vrahmacaryam jovA+vALuM = zanina = gAyanA rUMvATA kapAya nahi athavA gAyanuM dAna devAya nahi tyAM sudhI brahmacarya pALanAra, sAhityavratAnAM grAma = mAhityavartavam = sUryAsta sudhI brahmacarya pALanAra. ahiM dAna ApavuM tyAM 7 rAM ane kApavuM tyAM 48 rajU dhAtu levAnA che. vALa 2 varati 6-4-82 || AcanAra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA candrAyaNa ane godAna zabdane "ikaNa pratyaya lAge che. rannAtha rati = rannAtha + ;[ = cAnnAvali = candrAyaNa vratane AcaranAra, jovAnuM rati = nauvAnivAra = gAyanA dAnane AcaranAra. vatratAvAra ni ! dra-8rU AcaraNa arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA devavrata vagere zabdane Dina " pratyaya lAge che. revatrataM cAMti = devavrata + dina = revavrata = devavratane AcAranAra, madAvrataM tti = maddAvratI = mahAvratane AcanAra. DakazcASTAcatvAriMzataM varSANAm // 6-4-84 // AcaraNa arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA vrataviSayaka varSasaMbaMdhi aSTAcavArizata zabdane "Daka" ane "Dina pratyaya lAge che. varSANAM aSTAcatvAriMzatam carati = aSTAcatvAriMzat + uka = aSTAcatvAriMzakaH, aSTAcatvAriMzat + Din = aSTAcatvA. i = aDatAlIza varSanuM vrata AcaranAra.' Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturtha pAda [ 32 1 vatarmArAM ta ca = |6-4-85 / AcaraNa arthamAM, diyA vibhaktivALA vrataviSayaka cAturmAsya zabdane "ka" ane "Dina pratyaya lAge che, ane tenA yogamAM vane "lepa thAya che. caturtha rati = cAturmAsya + 3 = cAturmAnita = cAturmAlya + rin = cAturmAsI = cAramAsanuM vrata AcaranAra, kroza-yojanapUrvAcchatAd yojanAcA'bhigamAhe I -4-86 sAme javAne yogya arthamAM, koza ane jana zabdathI para rahela, paMcamI vibhaktivALA zata zabdane, tathA ekalA ejana zabdane "ikaNa pratyaya lage che phAphatad umAmanuM prati = sorANA + rUja = maurAti muni = se gAu sudhI sAme javA yogya muni, rogAtA umivmam zani = vAnarAti = so vajana sAme javAne yogya, cananA rAmAma+ ati = LajJani = eka jana sAme javA yogya tad rAkhyA / 6-4-87 | javuM arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA kozazata, yojanazata ane yojana zabdane "IkaNa pratyaya lAge che. gorAtaM yAtti = morArAta + va = gaurAti dUta = se gAu janAra dUta, cokanarAtaM jAti-janatA dUta =so jana janAre dUta, ghonanaM vAta = caugani hUtara = eka jana janAro dUta. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] siddhahema - bAlAvabodhinI patha rUTuM -4-88 || jAya che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA pathina zabdane "Ika pratyaya lAge che. prathA cAri = thi= + va = thavA = mAge janAra - musAphara, thi = mAge janArI. nirca : pantha| durU-86 . nitya jAya che arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA pathina zabdane " pratyaya lAge che, ane tenA yogamAM pathina zabdane patthara Adeza thAya che. prathAnaM nirca yAtti = thin + a = pm = nthaH = raste nitya janAra - khepIyA, yogI. zakUttara-kAntArA-'ja-vAri-sthala-jaGgalAdestenA''hate 2 | -4-10 | tenA vaDe lAveluM tathA tenA vaDe janAra arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA pathina zabada che ane jene ane zaMku vagere zabdo che pUrvamAM jene, evA kupatha vagere zabdane "IkaNa" pratyaya lAge che. zApathA gAtA, cata zA = patha + La = rAzi = khIlA AkAranA mArgethI lAvele, zaMku AkAranA mArgathI janAre uttarapatha gAdata, jAti va = gauttarapathiyAra = uttarapatha dvArA lAvelA, uttarapathadvArA janAra, vAttApathA bAdata, cAra vAgatApatha = jaMgalanA mArgethI lAve, jaMgalanA mArgathI janAre, agAthA bAdata jAti va = anAzivAra = ajapathathI lAvela, ajapathathI janAre, "je raste bakarAthI laI jaI zakAya, je raste bakarA upara besIne jaI zakAya, Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturthapAda [ 323 jayAM bakarAo ja cAlI zake te - ajapatha. vAjiuthA karatA, jAti va = vauifthavA = jaLamArgathI lAvela, jaLamAgathI janAre, ratha8paNA Adita, yati tha = sthAthiyAra = bhUmi mAgathI lAvela, bhUmi mArgathI janAre, nAthA data, rAti va = kADhavza= jaMgalanA mArgethI lAve, jaMgalanA mAgathI janAre. thApuja-karizeSa -4-16 | lAvelI vastu madhuka athavA marica hoya to, tRtIyA vibhaktivALA sthalapatha vagere zabdane "aNu pratyaya lAge che. sthapathA dattaH navAjU, masi vA= tha4tha + a = pacaH madhurAma, ma iva = bhUmimAgathI lAvelA jeThImadha athavA marI. turAcA-pArAyaf yajJamAna-sdhIyAne -4-12 / dvitIyA vibhaktivALA turAyaNa ane pArAyaNa zabdane, anukrame yajJakaranAra ane bhaNanAra arthamAM "Ika" pratyaya lAge che. turAya caR = surAyA + = tauthaLa = kurAyaNa nAmane yajJa karanAra, pAyAma adhIre = mi = pArAyaNa karanAra, dhAtupArAyaNa vagere zAstrane bhaNanAra.' vaMza kAje zere 6-4-13 / prApta evuM ya arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA saMzaya zabdane IkaNa pratyaya lAge che. saMsAya jAnaMda = hAtha + = vAMcavA artha = saMzaya pAmela atha, saMzayavALo artha. ahiM saMzaya karanAra pitAne nathI samajavAnuM paNa jANavA yogya artha ja levAno che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] siddhahema - bAlAvabodhinI tasmai yogAdeH zakte // 6-4-94 // zakti arthamAM, catuthI vibhakitavALA ga vagere zabdane '4' pratyaya lAge cha. yogAya zaktiH = yoga + ikaNa = yaugikaH = yA bhATe samatha', santApAya zaktaH = sAntApikA = saMtApane sahana 422, saMtApane so 42nA2. yoga-karmabhyAM yokau // 6-4-95 // zakita arthamAM, catuthI vibhakitavALA yoga ane kama zabdane manu 'ya' bhane '4' pratyaya sAge che. yogAya zaktaH = yoga + ya = yogyaH = 4 bhATe zakha, karmaNe zaktam = karma + ukaJ = kArmukam = 84deg 42vA bhATe samatha'. yogaH - karmasu kuzalam = yoga meTa yA muzatA. yajJAnAM dakSiNAyAm // 6-4-96 / / yajJanI dakSiNa arthamAM, pachI vibhakitavALA yajJavAcaka zabda 'Da' pratyaya lAge cha. agnizomasya dakSiNA = agniSThoma + ikaN = AgniSTomikI = amiTIma yajJa dakSiel. __ teSu deye // 6-4-97 // yajJamAM devAtuM arthamAM, saptamI vibhakitavALA yajJavAcaka nAmane 'a' pratyaya ANe che. vAjapeye deyaM bhaktam = vAjapeya + ikaN = vAjapeyika bhakkam = 44 45 vAtu mAna. kAle kArye ca bhavavat / / 6-4-98 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - caturthapATa [ 325 devAtuM ane karAtuM arthamAM, saptamI vibhakitavALA kAlavAcaka nAmane, bhava arthamAM vidhAna karAyela pratyaya lAge che. thA - vajANu mavam = vagha + = vArSika = varSAkALamAM thanAra, tathA- vaku recama, vArtha vA = vAvivam = comAsAmAM devAtuM dAna, comAsAmAM karAtuM vratAdi kArya. yuSTATrikvan 64-16 " devAtuM ane karAtuM arthamAM, saptamI vibhaktivALA buSTa vagere zabdane "aNu" pratyaya lAge che. zu yama, vArtha vA=zu + ak = vaizuBY = prabhAtakAlamAM devAtuM dAna, karAtuM kArya nityaM rAma, vArtha vAkauca=hamezA devAnuM athavA karAtuM. byuSTa eTale samAna divasa ane rAta hoya te. athArAthAi: { 6-4-00 1 devAtuM ane karAtuM arthamAM, anAdara arthaka yathAkathAca zabdane "NuM" pratyaya lAge che. pathAthA reca, vArtha vA=zAthatra + pa = yathAvathA5 = jema tema karIne - anAdara pUrva devAtuM athavA karAtuM. tena phutA ca || 6-4-101 nA devAtuM athavA karAtuM arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA hasta zabdane ya pratyaya lAge che. durena yama, vArtha vA = dura + = hRtyam = hAthathI devAnuM athavA karAtuM. mAne che -4-202 . zobhatuM arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA nAmane "IkaNuM" pratyaya Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ) siddhahema - bAlAvAdhinI lAge che. karNaveSTakAbhyAM zobhate = karNaviSTakaM + ika kArNaveSTakikaM mukham = kAnanA kuMDalathI zezabhatuM mukha. karma-veSAd yaH / / 6-4-103 / / = zobhatuM atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA kama ane vedha zabdane 6 ' pratyaya lAge che. karmaNA zobhate = karman + ya = karmaNyaM zauryam = AvRttithA zalituM zaurya', veSena zobhate = veNyaH naTaH veSathI zAbhatA naTa. kAlAt parijayya-labhya - kArya - sukare / / 6-4-104 // kAbumAM laI zakAya, meLavI zakAya, karI zakAya ane saralatAthI karI zakAya arthAMmAM, tRtIyA vibhaktiALA kAlavAcaka nAmane 'ika' pratyaya lAge che. mAsena parijayyaH = mAsa + ikaN = mAsikaH vyAdhiH mahinAmAM amAM ardha zAyaroga, mAsana labhyaH mAsikaH paTaH = mahinAmAM bhejavI rAjaya yevo paTa, mAsena kAryam = mAsika cAndrAyaNam = mahinAmAM rI rAya me yAndrAyaNa vrata, mAsena sukaram = mAsikaH prAsAdaH = mahinAmAM saralatAthI caNI zakAya evA mahela. nite // 6-4-105 / / = thanArUM atha'mAM, tRtIyA vibhaktivALA kAlavAcaka nAmane ika" pratyaya lAge che. ahnA nirvRttam = aham + ikaN = Ahnikam = 5 visamAM pU3 thanAra. taM bhAvi bhUne / / 6-4-106 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - caturtha pAda [ 327 - - - thanArUM ane thayeluM arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA kAlavAcaka nAmane "ikaNu" pratyaya lAge che. mArUM mAvo, mUtA = mAra + da = mAsika vAra = mahinAmAM thanAre ke thayelo utsava. tau mUttA- 1 / 4-207 pagAra ApIne rele ane sarakAra pUrvaka nImelA arthamAM, catuthI vibhaktivALA kAlavAcaka zabdane "ikaNu" pratyaya lAge che. mAtAtha mUtara = mANa+ phuvALuM = siva varmA = mahinA mATe pagArathI rAkhela nokara, mAtA pItta = mAsika surNA = mahinA mATe AdarapUrvaka nImelA zikSaka. pannAlAvArisa jIve che -4-108 / bhAvI ane bhUta arthamAM dvitIyA vibhaktivALA kAlavAcaka paNamAsa zabdane, nivRtta arthamAM tRtIyA vibhaktivALA kAlavAcaka varmAsa zabdane, tathA bhUta ane adhISTa athamAM catuthI vibhaktivALA kAlavAcaka mAsa zabdane "kya " ane "ipha' pratyaya lAge che. je umara artha jaNAto na hoya to. mAruM mAvI, to vA = kamala + ica =Atha, kAmaNa+ = mANavA = cha mAsa sudhI thanAre athavA thayele, imAra nivRtta = pAmAM, mAsivA=mAsa vaDe nipajeluM, pavmAranAtha mUta badhI va = pAca, dhAmAtira = cha mahinA mATe pagArathI rAkhela, athavA cha mAsa mATe AdarapUrvaka nimela. samAvA nA che -4-102 | bhAvI ane bhUta arthamAM dvitIyA vibhaktivALA kAlavAcaka samA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] siddhahema - bAlAvabodhinI zabdane, nivRtta arthamAM tRtIyA vibhakitavALA samA zabdane, tathA bhUta ane adhISTa arthamAM caturtha vibhakitavALA sama zabdane Ina pratyaya lAge che. rAmAM maM, to vA = rUma + na = samAna =eka varSa sudhI thanAro athavA thayele, samayA nivRtta =samAna =eka varSa vaDe nipajeluM, samAthe mUta, adhIro vA = samAnaH = eka varSa mATe pagArathI rAkhela, eka varSa mATe AdarapUrvaka rokela. rAgyadA-vArA nirdhA / 6-4-20 / rAtri, ahana, saMvatsara ane samA zabda che ane jene avA dviguNamAsamAM Avela kAlavAcaka dvitIyA vibhaktivALA nAmane bhAvI ane bhUta arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA te ja nAmane nivRtta arthamAM. tathA catuthI vibhaktivALA te ja nAmane bhUta ane adhISTa arthamAM, vikalpa "Ine pratyaya lAge che. je rAtrI mAvI, mRta va = giif= + na = uddhAtrI, ritri + pha = trikA = be rAtri sudhI thanArUM ke thayeluM, kUSmAM natrikhyAM nivRtta = briAtrIui via = be rAtri vaDe nipajeluM, DhAkhyAM rAkhyAM mUta, dhINo vA = dUtraNa taitri = be rAtri mATe pagArathI rAkhela, be rAtri mATe AdarapUrvaka rokela. te arna mAthI mUto ghA = dUdhana, kuddhivAra = be divasa sudhI thanAre athavA thayele, khyAM cokhyAM nivRtta =cInA, zaz =be rAtrivaDe nipajeluM. phUkhyAM adamyAM mUta, ada vA = be divasa mATe pagArathI rAkhela, be divasa mATe AdarapUrvaka rokela Tre saMvare mAvI, mUte vA = kUisaMvatsarI, dra sAMvatsarikA = be varSa sudhI thanAra athavA thayela, dUkhyAM saMvatsarAbhyAM nivRttaH = dvisaMvatsarINaH, dvisAMvatsarikaH = be varSa vaDe nipajeluM, prkhyAM saMvatsaTkhyAM mUra, Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTho adhyAya = vA = disavatsarIna, DhisAMvariSThaH - e vadhu mATe pagArathI rAkhela, be varSa mATe AdarapUrvaka rokela, dve same mAthI, mUtaoN vA dvisamIna, TurnAmaH = e varSoM sudhI thanArA athavA thayelA, drAbhyAM samAbhyAM nirvRttaH = dvisamInaH, dvaisamikaH e va vaDe nipajeluM, dvrAmyAM samAgyAM mUta, avITo vA = dvisamonaH, TvernAmaH = e.va. mATe pagArathI rAkhela, be varSa mATe Adara pUrNAMka razakela. = - caturtha pAda 329 voTjha vA 5 6-4-?? || varSA zabda che ante jene evA dvigusamAsamAM Avela kAla vAcaka dvitIyA vibhaktivALA vanya zabdane bhAvI ane bhUta arthamA, tRtIyA vibhakitavALA va" nAmane nivRtta artha'mAM, tathA catuthI vibhaktivALA vadhu nAmane bhUta ane adhISTa athamAM * a 1 ane - ina" pratyaya vikalpe lAge che dve varSe mAvA, mUovA = fgvarSa + jJa = driyarvaH, drivarSa + phrena = driyIna, dvivarSa + C jaLa = dvivAviSThaH = be varSa sudhI thanArA, athavA thayelA, dAmyAM varNAM nivRttaH drivarSa:, pUrvani, dvidyAviSThaH=e varSoM vaDe nipajeluM, ghrAmyAM varSAAM bhUta, adhIro vA= drivarSa:, trivaIna, triyAviH = be varSa mATe pagArathI rAkhela, khe va mATe AdarapUrNAMka zakla. kAntini mate // 6-4-2 || thayelA praNI atha'mAM, jene ante kAlavAcaka varSa che evA dvigusamAsavALA nAmane a " pratyaya lAge che varSe mRtaH dvivarSa + a = dviSarnaH vasaH = e vanuM vAcharaDu . := mAsAhUti caH || 6-4-22 || Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u30 ] siddhahema - bAlAvabodhinI umara artha jaNAtI hoya te bhUta arthamAM je nAmane cheDe kAlavAcaka mAsa che evA digusamAsavALA nAmane "ya" pratyaya lAge che, ne nA mRtta = dimAna + =ddhimArA zizu = be mAsanuM bALaka. namra | 4-124 / umara artha jaNAtI hoya te bhUta arthamAM, kAlavAcaka mAsa zabdane "Inaba" ane "ya pratyaya lAge che. mAruM mRtaH = mAra + na = mAlInA mAtra + za = nA zizu = eka mahinAnuM bALaka.. ghaNA - | u-ka-2 || umara artha jaNAtI hoya te bhUta arthamAM, kAlavAdhaka nAmane ya, yaNa" ane "IkaNa" pratyaya lAge che ghamAsAnuM mUtA = guprANa + ja = vmAhya:, gure + aur = rivsthA , vmAra + ja = vAiHvA zizu = cha mahinAnuM bALaka Daca brahmacarya--tata // dra-4-16 | brahmacarya tathA brahmacArIne samaya arthamAM, kAlavAcaka prathama vibhakitavALA nAmane "IkaNa pratyaya lAge che. mArA lagna gha 0 = mArA + rUd = mAnava draznAIma = eka mAsanuM brahmacarya, mAtA a4 vAra = mAravA tajJAna = eka mAsanA brahmacaryavALo. prayojana che ka-17 || prajana arthamAM, prathama vibhakitavALA prajanavAcaka nAmane Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * IMkaNa ' pratyaya lAge che. jhainamadaH prayojJanam aphLa = * SaSThe adhyAya - catutha pAda [331 G jainamaha + TQ = jhainamaMdiH sevAmanam = devane AvavAtuM prayAjana ni mahAtsava che. jAnAra core || -4-18 || prayAjana athamAM, jo cAra a jaNAtA hAya teA, prathama vibhakitavALA ekAgAra ` zabdane ' ikaNa ? pratyaya lAge che. padmAMrM prayojanam asya ThIIIT + 3! = tejAnArijaH = cAra AvavAnuM kAraNa raheThANa vinAnu dhara che. rRhAriyoDam || 6-4-221 | prayAjana arthAMmAM, prathamA vibhakitavALA cUDA vagere zabdane aNu' pratyaya lAge che. cUlA prayojJanam asya = sUkA + an * zrAddham = vALa utAravAnu... prayAjana che evuM zrAddha-cUDAkarmI. vijJAvA-DaDavADhAmanya T3 || 6-4-220 || auDhaH ' = > prayeAjana amAM, prathamA vibhakitavALA vizAkhA ane aSADha zabdane, anukrame ravaiyA ane daMDa a`mAM ' aNu ' pratyaya lAge che. vizAkhA prayojanam asya - vizAkhA + aN = vaizAlaH manthA= vizAkhA vRkSanuM prayAjana che te - vizAkhA vRkSamAMthI banela rayA. ASADhA prayojJanam asya-ASADha: rUH = khAkharAnA jhADamAMthI anela daMDa. 3sthApanArIya:|| 6-4-222 || prayAjana amAM, prathamA vibhakitavALA utthApana vagere ne Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ) siddhahema - bAlAvamAdhinI 'ya' pratyaya lAge 'che. utthApanaM prayojanam asya = utthApana + I = utthApanIyaH=ThAuvA prayojanaM che te pravRtti, utsthApanaM prayojanam asya = utsthApanIyaH = sthApavanu prayojana che te pravRtti. vizi - ruhi - padi - pUri- samAperanAtsapUrvapadAt / / 6-4-122 // prayojana artha mAM, mana pratyayAnta vA vizi, 3Di, pachi, puri ane samApa zabda che. pUrvapadamAM jene, evA zabdane iya * pratyaya lAge che. gRhapravezanaM prayojanam asya = gRhapravezana + Iya = gRhapravezanIyam = prayojana gRhapraveza he te, enuM gRhapravezanu che ArohaNaM prayojanam asya = ArohaNIyam = me prayojana che = davA te gopapadanaM prayojanam asya gopapadanIyam = menu prayojana gAyanI gati te prapApUraNaM prayojanam asya = prapApUraNIyam = menu prayojana para lakhAnu che te, aGgasamApanaM prayojanam asya = aGgasamApanIyama = tu prayojana zAstra pUrNa karavAnuM che te. svarga-svastivAcanAdibhyo ya-lUpau / / 6-4- 123 // prayeAjana amAM, sva... vagere zabdane 'yu " pratyaya lAge che. tathA svastivAcana vagere zabdane prayAjana arthAMmAM IkaN pratyayA 'loSa' thAya che. svargaH prayojanam asya = svarga + ya = : svargyaH = svarga me N prayojana che te. AyuH prayojanam asya = AyuSyam = AyuSya me N prayojana che te, svastivAcanaM prayojanam asya svastivAcana + ikaN = svastivAcanam enuM prayAjana svastivAyana che te. zAntivAcanaM prayojanam . asya zAntivAcanam = menu prayojana zAntivAyana che. = = Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha adhyAya - caturtha pAda [333 samacata prAtaH || 6-4-624 / / " ene samaya AvI gayA che athamAM, prathamA vibhaktivALA samaya zabdane ikaN " pratyaya lAge che. samaya prAtaH kAsya = samaya + ikaN = sAmAyikaM kAryam eneA samaya AvI gayA che evuM kAryAM. = tvavikhyADa" || 6-4-229 || samaya AvI gayA che athamAM, prathamAvibhakitavALA Rtu vagere zabdane aNu " pratyaya lAge che. RtuH prApta: akSya = Rtu + aN = ArtavaM phalam = eMna Rtu AvI gaI che evuM phaLa, 35vatA prAtaH anya = aupavastram = pAraNAmAM khAvAnI cIja mATe upavAsI AvI gayA che te cIja. = jAjAvuM caH || 6-4-26 || samaya AvI gayA che arthAMmAM, prathamA vibhaktivALA kAla zabdane yaH pratyaya lAge che. zAhaH pAptaH praNAma = Aha + ya = cAlyAH meghA ene samaya AvI gayA che evA vAdaLA. TIrSa 6-4-227 || 6 - ghaNA samaya thayeA athamAM, prathamA vibhaktivALA kAla zabdane kaN ' pratyaya lAge che. phIrthaH jAH prAtaH sya kAla +sh! + Ahi: =je karajane ghaNA samaya thaI gayA che te. mahAdimizrAdyate || 6-4-28 || che evA athamAM, jenA Adi ane aMta eka samAna hoya evA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] siddhahema - bAlAvabodhinI akAla zabdane "ika" ane "ikaNu pratyaya lAge che. mAruM mavati = sAva + = AarDhA mAvA + rUvALuM = Adi anAtha = AgalA divase je samaye adhyAya - rajA zarU thaI hoya te ja samaye bIjA divase rajA pUrI thAya te. bAlAsTi, kAsTiva vidyuta = je samaye vijaLI thAya teja samaye vIjaLI nAza pAme te fjhA-vaMtejasfjJApAmArthe dU-4-222 / ahaMdu artha sudhImAM je pratyayonuM vidhAna karavAnA che, te pra.yone sthAne trizata ane viMzati zabdane "Daka pratyaya lAge che. je vizeSa nAmano viSaya na hoya te. girAtA tam = niMrAt + 3 = triphalAm = trIza vaDe kharIdeluM, hiMsA ta = hiMphAkU = vIza vaDe kharIdeluM. triphalA = trIza vaDe kharIdele, vaMrAjA = vIza vaDe kharIdele. uMcA- zcADazata-ti- jA ! -4-130 || ahaMda artha sudhI arthamAM, jene ane zata , ti ane STi zabda che tevA zabdane choDIne, saMkhyAvAcaka nAmane, Dati pratyayAnta nAmane, tathA trizata ane vizati zabdane "ka" pratyaya lAge che. prAkhyAM zIta-ddhi + va = brija = be vaDe kharIdeluM, timira zItama = jAtivama = keTalA vaDe kharIdeluM, vaMzAtA jItam = kiMphA* = trIza vaDe kharIdeluM, virAsyA zatam = virAti+= vIrA vaDe kharIdeluM. zatAvAtamina e che 6-4-232 / ahaMdu artha sudhInA arthamAM, jo zata artha zatathI bhina Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho adhyAya - caturtha pAda [ 335 hoya, te ekalA zata zabdane "ya ane "ika " pratyaya lAge che. rAjena tim = phAta + tha = zanivama, sAta + ca = rAcama = so vaDe kharIdeluM kapaDuM vagere. vArika ne 6-4-232 che. ahaMdu artha sudhInA arthamAM, atu pratyayAnta saMkhyAvAcaka nAmane, vikalpa "Ika pratyaya lAge che. cAvatA zatakU =cAvata + = atikrUma, cAva+=cAva mukajeTalA vaDe kharIdeluM. zarvAyAvid pratithi vA che -4-rUrU ahad artha sudhInA arthamAM, kApaNu zabdane "Ika" pratyaya lAge che, ane tenA yugamAM kArSApaNa zabdane sthAne "prati " Adeza vikalpa thAya che. va na tak = vAgha + = vALa , vAghafun + rU = prati = kArdApaNathI kharIdelI paDikI. gata vastra-zaMka-jAva . 6-4-rUka ahaMdu artha sudhInA arthamAM, ardha zabdathI para rahela pala, kaMsa ane kava zabdane "Ika" pratyaya lAge che. ardhana zIta6 = ardhaparu + = ardhapasTivam = adhapalathI kharIdeluM. ardhana zItama = Ivanim = ardha kaMsathI kharIdeluM, ardhana tA = rAzi = ardhakathI kharIdelI. - ' nA-che 6-4-rUka | ahaMdu artha sudhInA arthamAM, kaMsa ane ardha zabdane "Ika Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] sima - pAlAsodhinI pratyaya lAge che. kaMsana krItA = kaMsa + ikaT = kasikI = 4sa nAmanA bhA5thA parItI, ardhana krItA = adhikI = 2074aa kharIdelI. sahasra-zatamAnAdaNa // 6-4-136 // ahaMdu artha sudhInA arthamAM, sahastra ane zatamAna zabdane ' ma ' pratyaya lAge, che. sahasrena krItaH = sahasra + aN = sAhasraH = me 2thA pazahesa, zatamAnena krItaH =zAtamAnaH = enA mApathI kharIdela. zUrpAd vA'J // 6-4-137 // ahaMdu artha sudhInA arthamAM, sUpa zabdane vikalpa "an" pratyaya lAge zUrpaNa krItam-zUrpa + aJ = zaurpam , zUrpa + ikaN = zaupikam = sUpAnA bhA5thA pahe. vasanAt // 6-4-138 // ahaMdu artha sudhInA arthamAM, vasana zabdane "abU pratyaya sANe che. vasanena krItam = vasana + aJ = vAsanam = vastrayA pahe. vizatikAt // 6-4-139 / / 26 atha sudhAnA abhA, vizati: zahane ma. pratyaya lAge cha. viMzatikena krItam = viMzatika + aJ = vaizatikam = piishn| bhA5thI parI... dvigorInaH // 6-4-140 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaA adhyAya - caturtha pAda [ 337 ahad artha sudhInA arthamAM, digusamAsavALA viMzatika zabdane Ina ' pratyaya lAge che. nAkhyAM viMtikAkhyAM jAtaja = drivizatija + na = kriAtijInaX = bAvIzana mApathI kharIdeluM narmddhiH juna ! -4-142 che. aha6 artha sudhInA arthamAM, digusamAsavALA nAmane lAgela pratyayane le thAya che ane te nizAnavALo samajo arthAta lu, " thAya che. jo keInuM vizeSa nAma hoya to lopa thayA pachI pharIthI lepa na thAya. prakhya saMjJAkhyAM ta = uttara + a = dvira = be kaMsanA mApathI kharIdeluM. javAba: + 6-4-242 . ahaMdu artha sudhInA arthamAM, digusamAsavALA nAmane lAgele aNu pratyathano vikabe pisaMjJaka evo lepa " thAya che. ane ekavAra lopa thayA bAda pharIthI lepa thato nathI. drAkhyAM sadbhAgya tam = krisastra + a = brija, uttarAma = ne hajAra vaDe kharIdeluM. mua-vpachAta 1 -4-2 karU che arhad artha sudhInA arthamAM, digusamAvALA suvarNa ane kapaNa zabdane lAgela prazyano pitsaka evo lApa " vikalpa thAya che. ane ekavAra lopa thayA bAda bIjIvAra lepa thato nathI. dvAbhyAM suvarNAbhyAM krItam = dvisuvarNam, dvisauvarNikam = the sonAmahorathI kharIdeluM, tAmyAM surrkhyAM tam = phri Irfrovma, tilagfgfm = be kApaNuthI kharIdeluM 22 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI dvi-tra- bahorniSka - vistAt // 6-4-144 // a`d a sudhInA arthamAM, dvi, tri ane bahu zabdathI para rahela hiMgusamAsamAM niSka ane vista zabdane lAgela pratyayane vikalpe ' lApa' thAya che ane leApa thayA bAda khIjIvAra leApa to nathI. dvAbhyAM niSkAbhyAM krItam = dviniSkam dvinaiSkam = niSThu vaDe marIhesa, ' tribhiH niSkaiH krItam = triniSkam, trinaiSkikam = eNu niSNuthI marIhetu bahubhiH niSkaiH krItam = bahuniSkam, bahunaiSkikam = dhaNu niSNuthI parIhetu dvAbhyAM vistAbhyAM krItam dvivistam dvivaistikam = me vistathA he tribhiH vistaiH krItam = trivistam trivaistikam = vistathI maheSu, bahubhiH vistaiH krotam = bahuvistam . bahuvaistikam = dhA vistAthI zahetu C " , " zatAd yaH / / 6-4-145 // ahad aMsudhInA artha"mAM, cuisamAsAnta zANu zabdane 6 ' pratyaya vida lAge che. dvizatAbhyAM krIam= dvizata+ ya = dvizatyam, dvizata + ka = dvizatakam = ase vaDe hetu zANAt / / 6-4-146 // a` artha sudhInA arthamAM, dvigusamAsAnta zANu zabdane viDaye 'yu' pratyaya viyeAge che. paJcabhiH zANaiH krItam = paJcazANyam, paJcazANa + aN = paJcazANam = pAM ksoTI vaDe kharIdelu dvi-vyAderyANa vA // 6-4-147 // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSo adhyAya - caturtha pAda [ 339 ahad atha sudhInA arthamAM, dvigusamAsamAM di ane tri zabda che. AdimAM jene evA zANa zabdane "e" ane "aNu" pratyaya vikalpe lAge che to rAjasthAnuM kIttajU = divALI = briApathama, dizAma. virAchA + a = vaizAkha, gi fma = be kaTIthI kharIdeluM, jhimira khaiH zatam = trizAitha6, triAjU, vizAkha+= vaizAkha, kirANaK traNa kasoTIthI kharIdeluM. paLa-pAramAri thaH || 6-4-148 || ahaMdu artha sudhInA arthamAM, digusamAsAnA paNa, pAda ane mApa zabdane "ya ? pratyaya lAge che. jyAM pAmyAM tema = Tripa + = uithama = be paNanA mApathI kharIdeluM, tAvyo pAvAgyAM tam = brija = be pAda-pAbhAga arthAta aDadhAthI kharIdeluM, AthamyAM mAgyo tema = dhamAzam = doDha mAsathI kharIdeluM. hAra-ja gyA kare che -4-43 ahaMdu artha sudhInA arthamAM, digusamAsavALA khArI ane kAkaNa zabdane "ka" pratyaya lAge che. dravya haarkhya zotama = givAra + va = dhrivAronu = be khArIthI kharIdeluM, khyo jALakhyAM zItam = dvivALIm = be kAkaNathI kharIdeluM. vALA = khArIthI kharIdeluM, vAvALA = kAkaDIthI kharIdeluM. pU gote che dU-4-250 / kharIdelu arthamAM, tRtIyA vibhakitavALA mUlyavAcaka nAmane yathokata " pratyaya lAge che, thena = + = Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] sima - mAlAsodhinI prAsthikam = prasthathA pazahenu, triMzatA krItam = triMzat + ka = triMzakam = trIza baDe parIhetu tasya vApe // 6-4-151 // vAvavA arthamAM, SaSThI vibhaktivALA nAmane yathAta " pratyaya lAge che. prasthasya vApaH = prastha + ikaNa = prAsthikam = prasthana! vana sA mI vAvyA, khAyAM vApaH = khArI + ka = khArIkam = mArInA sA nA " pAyA. vAta-pitta-zleSma-sannipAtAt zamana-kopena // 6-4-152 // zamana ane kopana arthamAM, pachI vibhakitavALA vAta, pita, zleSma ane sannipAta zabdane yathAta "Ika" pratye lAge che. vAtasya zamanam , kopanam vA = vAta + ikaNa = vAtikam = vAyu hopanu zamana 25thavA praa5, pittasya zamanam , kopanam vA = paitikam = pittopanu zamana athavA pro5 zleSmasya zama nam, kopanam vA = zlaiSkim = 452|gnu zamana 25thavA 5 sannipAtasya zamanam kopanam = sAnnipAtikam = sannipAta reganuM zamana athavA prakopa. hetI saMyogotpAte // 6-4-153 // saMgarUpa ane utpAtarUpa hetu hoya te, pachI vibhaktivALA hetu35 nAmane -- ythe|' pratyaya sAga-cha. zatasya hetuH sayogaH = zata + ya = zatyaH, zata + ika = zatikaH dAtRsaMyogaH = so 3 pAyA bhejavA bhATe hAtAnA sayoga 12.35 cha, sAmagrahaNa Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTho adhyAya caturthAM pAda 341 = - ca hetu: utpAtaH = somagrahaNa + ika = somagrahaNikaH bhUmi dharatIkaMpanA utpAta thavAmAM caMdrahaNa kAraNarUpa che. 5H putram ceyau / / 6-4-114 || sayeAgarUpa ane utpAtarUpa hetu hoya teA, SaSThI vibhaktivALA heturUpa putra zabdane ya" ane ' Iya." pratyaya lAge che. putraca hetu: yogaH = putra + ca = puNyaH, putra +++ya = putrIyaH =sukha meLavavAmAM putrane sayAga kAraNarUpa che, putrasya hetu: utpAtaH = putrya, putrIyaH = kalaha thavAmAM putranA saMyoga kAraNarUpa che. dvisvara - brahmavarcasAd yo'saGkhyA - parimANA - 'zvAdeH || 6-4-91 || ( = dhanavAna sayeAgarUpa ane utpAtarUpa hetu hoya te, sakhyAvAcaka zabda, rimANavAcaka zabda ane azva vagere zabda varjita, SaSThI vibhakita vALA e svaravALA zabdane tathA brahmavaCs zabdane yaH pratyaya lAge che. dhanasya hetuH sayoga: = dhana + ya = dhanya vagere banavA mAM dhananA sayAga kAraNarUpa che, prAvacettA hatuH saMyogaH = brahmavarcasyaH brahmatejavALA nAMnIne! saMcAga thavAmAM brahmaca` kAraNarUpa che. bhIMta tathA vastranA mApane 'unmAnaH kahevAya, ghI-dudha vagerenA mApane ' parimANu " kahevAya, deraDI nagerenA laMbAInA mApane pramANa H kahevAya. = ( vRthivI-sarvasUmerIza-AsoyAm || 6-4-16 // Iza amAM, jJAta atha'mAM, saMyAgarUpa ane utpAtarUpa hetu arthAMmAM, SaSThI vibhaktivALA pRthivI ane savabhUmi zabdane ana' Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 942 ] siddhahaMma - bAlAvabAdhinA pratyaya jAge che. pRthivyaH IzaH jJAtaH vA = pRthivI + aJ pArthivaH pRthivIno zabda athavA pRthvIno zIto pRthivyAH hetuH saMyogarUpaH, utpAtarUpaH = pArthivaH = pRthivItA saMyoja 35 athavA utpAta detu sarvabhUmeH IzaH, jJAtaH vA sarvabhUmi + a = sArvabhomaH - sarva bhUmino rAjya yAvata sathavA sarvabhUmino nIto savabhUmeH hetuH saMyogarUpa utpAtarUpaH = sArvabhomaH = sarva bhUminA saMyoga athavA utpAta35 hetu. loka-sarvalokAjjJAte // 6-4-157 // jANItA arthAMmAM, padma vibhaktivALA loka ane salAka zahane 'yathAIta ' pratyaya lAge che. lokasya jJAtaH = loka + ikaN = laukikaH = loane lagIto, sarvalokasya jJAtaH sArvalokikaH = sarva mono lagato. lAkone jANItA. tadatrA'smai vA vRddhayAya- lAbhapadA - zUlkaM deyam // 6-4-158 // = AmAM devA yAgya saptamI vibhaktinA arthamAM, tathA AnA mATe devA yogya catuthI' vibhaktinA a*mAM, lAkadrArA devA yAgya evA vRddhirUpa, AvakarUpa, lAbharUpa, lAMcarUpa ane kararUpa prathama vilavANA nAmane ' yatheouta ' pratyaya lAge che. paJca asmin zate vRddhaH iti = paJca + ka = paJcakaM zatam = sonI zubhabhAM yAMya hevA yogya vadhyA, paJca asmin grAme AyaH iti = paJcakaH grAmaH = soDo dvArA yA gAbhamAM pAMyano sAla hevA yogya thayo. paJca asmin paTe lAbhaH iti = paJcakaH paTaH = me vastra veyatAM grAha dvArA hevA yogya pAMya bhalyA, paJca asmin vyavahAre upadA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 14 / adhyAya - yatu / [ 343 laJcA iti = paJcakaH vyavahAraH = 1200 mANase hevA yogya pAMyanI sAMya mAnA mevA vyavahA2. paJca asmin zate zulkam iti = paJcaka zatam = 2mA somA paaNyn| 12 soya hevA yogya mApyo. mAcI rIte zatyam , ane zatikam na / 2samAvA. paJca asmai devadattAya vRddhiH = paJcakam = (26 / 2 / devadattane hevA yogya pAMyanI vRddhi thaI, paJca asmai devadattAya AyaH = pazcakaH = HDINE2 6121 devattane hevA yogya mAgamA pAMyanI lAla bhalyo, paJca asmai devadattAya lAbhaH = paJcakaH = HD2 2 // vittane hevA yogya bhAgamA paayne| sAla thayo, paJca asmai devadattA upadAya - lAcA = paJcakA = 20tU mANusa 6 / 2 / devattAne pAMya sAMyamA bhasA, paJca asmai devadAttayaH zulkam = paJcakam = so|6|2| devadattane hevA yogya pAMya 3paayaane| 42 pthye| pUraNA-'rdhAdikraH // 6-4-159 / / AmA devuM evA saptamI vibhaktinA arthamAM, tathA AnA mATe devuM evA caturthI vibhakitanA arthamAM, vRddhirUpa, AyarUpa, lAbharUpa, lAMcarUpa ane kararUpa prathama vibhaktivALA pUraNa pratyayAta nAmane sane a5 zahane ' pratyaya lAge che. dvitIyaH vRddhi. rUpaH asmin dIyate, asmai vA dIyate = dvitIya + ika = dvitIyikaH = AmA athavA sAnA bhATe the 3pIyA vRddhi35 cha, dvitIyaH AyarUpaH asmin dIyate, asmai vA dIyate = dvitIyikaH = mAmA sAnA bhATe me 3pIyA mA1435 cha. dvitIyaH lAbharUpaH asmin dIyate, asmai vA dIyate = dvitIyikaH = mAmA sAnA bhATe meM pAyA sAla35 che. dvitIyaH upadArUpaH asmin dIyate, asmai vA dIyate = dvitIyikaH = mAmAM sAnA bhATe me 3pIyA sAMya35 cha. dvitIyaH zulkarupaH asmin Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ) siddhahema - bAlAvabodhinI rIte, e vAsI = tithi = AmAM ke AnA mATe be rUpiyA kararUpa che gharama-dha vRddhiA , caT, DhAmaT, upadArUpaH, zulkarUpaH asmin dIyate, asmai vA dIyate = fdhA= AmAM ke AnA mATe adho rUpI vRddhirUpa, AvakarUpa, lAbha3pa, lAMcarUpa ane karUpa che. mAnad jo ke 6-4-60 || AmAM devuM evA saptamI vibhaktinA arthamAM, tathA AnA mATe devuM evA catuthI vibhaktinA arthamAM, prathama vibhaktivALA bhAga zabdane ya" ane "Ika" pratyaya lAge che. mAnaH vRddhi , AyarUpaH, lAbharUpaH, upadArUpaH, zulkarUpaH asmin dIyate, abhai vA rIte = AmAM ke AnA mATe amuka bhAga vRddhirUpa, AvakarUpa, lAMbharUpa, lAMcarUpa ane kararUpa che. te pati DhoLAt vAn -4-che. pakAvavuM arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA koNa zabdane, vika a" pratyaya lAge che. dro pravRtti = koi + agra = LI, dro + = thAkI = droNa pramANu pakAvI zakAya evI deNI. samavaratAza | -62 che. pakAvavuM, saMbhava hoya eTaluM, tathA pramANuthI vadhAre arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA nAmane "yata pratyaya lAge che. prArtha pacati, saMbhavati, avaharati vA = prastha + ikaNa =prAsthikI sRSTinA = prasthanA mApanuM rAMdhe che, prasthane saMbhava hoya eTalA mApanuM rAdhe che, tathA prastanA mApathI vadhAre rAMdhe che tevI gRhiNI strI. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThe adhyAya - caturthAMpAda [ 345 pAtrA - s'citA - ssDhakAdIno vA // 6-4-163 // pakAvavuM, sa Mbhava hoya eTaluM, tathA pramAthI vadhAre arthAMmAM, dvitIyA vibhaktivALA pAtra, Acita ane ADhaka zabdane, vikalpe 'ni' pratyaya lAge. pAtraM pacati, saMbhavati, avaharati vA = pAtra + Ina = pAtrINA, pAtra + ikaNU = pAtrikI = pAtranA mApanuM, pAtramAM saMbhave eTalA mApanu, athavA pAtranA mApathI vadhAre zaMghanArI. AcitaM pacati, saMbhavati, avaharati vA = - ocitInA, Acitiko = mAthitanA bhAyanu, lagabhaga yAyita bheTasuM, tathA AtithI vadhAre zaMdhanArI, ADhakaM pacati, saMbhavati, avaharati vA = ADhakInA, ADhakikI = ADhaunA bheTasuM, lagabhaga sADha jeTaluM. tathA AkathI vadhAre rAMdhanArI. dvigorInekaTau vA // 6-4-164 // " pakavavuM, saMbhava hoya eTaluM, tathA pramANathI vadhAre atha'mAM, hiMgusamAsavALA pAtra, Acita ane Aka zabda che ante jene evA dvitIyA vibhaktivALA nAmane ' ina ' ane ' iT ' pratyaya viSe lAge che dvayoH pAtrayoH samAhAraH dvipAtre, dvipAtre pacati, saMbhayati vA = dvipAtra + Ina = dvipAtrINA, dvipAtra + ikaT = dvipAtrikI, dvipAtra + ikaN = dvipAtrI = me pAtra jeTaluM, lagabhaga e pAtra jeTalu, tathA e pAtrathI vadhAre rAMdhanArI, dvayoH acitayoH samAhAraH = dvayAcitau dvayAcitau pacati, saMbhavati, avaharati vA = dvadyAcitInA dvadyAcitikI, dvayAcitA = me khAyita bheTasu, lagalaga me khAyita bheTasu tathA me mAthitathI vadhAre rAdhanArI, dvayoH ADhakayoH samAhAraH = dvayADhakau, dvADhakau pacati, saMbhavati, avaharati vA dvayADhakInA, " " Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] siddhahema - bAlAvAdhinI dUcArIi, dUdhA| = be Adraka jeTaluM lagabhaga be ADhaka jeTalu, tathA e AdrakathI vadhAre rAMdhanArI purujinAdA jhul 2 || 6-4-661 | pakAvavuM, saMbhava hoya eTaluM, tathA pramANathI vadhAre arthAMmAM, dvigusamAsavALA dvitIyA vibhaktivALA kulija zabdane ' Ina' ane ' iMkam " pratyaya vikalpe lAge che. pakSe ikaNa pratyayane! vikalpe 'lApa' thAya che. jutine paMcati = saMmati, anyattpati = Tvikrutina + phaeNna = Triyu.hinIna, thriyufi + chuT = dvivRddhinizI, fn;'jajJa + x[ = dviruttina, TrenTiniI = e kulijanA mApathI lagabhaga e kulija jeTalu, tathA be kulijathI vadhAre rAMdhanArI uparokta sUtramAM jaNAvela dvittAnta, citA, kathA tathA nivRttahinaH zabdamAM " arvAr0 [ 6-4-24o ]'' e sUtrathI kriSNa pratyayanA lApa thayela che. vaMzAderbhArAddharadvAhRdAvahatsu / / 6-4-166 / / haraNa karanAra, vahana karanAra ane grahaNa karanAra amAM, dvitIyA vibhaktivALA bhAra zabdane ' yathAta' pratyaya lAge che. vAmAAM krUti, vAMta, Avati va = paMcamAra + T[ = vAMrAAriSThaH = vAMzanA bhArane cArI janAra, upADIne dhAraNa karanAra, tathA svIkAranAra, damAmAM dUrati, vRtti, Avati vA auTamAnniH = keTalArane cArI janAra, upADIne dhAraNa karanAra, tathA svIkAranAra. - dravyanAt m // 6-4-267 || haraNu karanAra, dhAraNa karanAra, grahaNa karanAra atha'mAM, dvitIyA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThe adhyAya - caturtha pAda [ 347 vibhaktivALA dravya ane vastra zabdane, anukrame "ka ane "Ika ? pratyaya lAge che. dravyaM , vati, mAvati vA dravya + = kUca = dravyane haraNa karanAra, upADIne dhAraNa karanAra, tathA svIkAranAra, vara hRti, vaMti, gavati vA = vajana + rU. = zinavA = vastrane corI janAra, upADIne dhAraNa karanAra, tathA svIkAranAra. jasI -mRti-vanAMs6 -4-168 | ene pagAra, mUlya ane bhAga arthamAM, prathamA vibhaktivALA nAmane yathAkata ? pratyaya lAge che. pa sa aitti = + ja = = jene pAMca rUpiyA pagAra che evo nokara, 7 aca vana= patrakAra para = jenuM mUlya pAMca rUpIyA che evo paTa. pacAsta aMrA = pacAsa grAma = jenA pAMca bhAga che tevuM gAma. parama maca mRti, gharanAni, rAH = gi + ak = satraH 41, , pramaH vA = jene hajAra rUpIyA pagAra che te nokara, jenuM mUlya hajAra rUpIyA che evo paTa tathA jenA hajAra bhAga che te gAma.. mAna arthamAM, prathama vibhaktivALA mAnavAcaka nAmane thAta" pratyaya lAge che. dro manamu aca = + = for di A DhagalAnuM mAna droNa che svara mAnad aca=Azita rAziH = A DhagalAnuM mAna khArI che. kavitae san | da-4-170 | mAna arthamAM, AyuSya sUcaka prathama vibhaktivALA nAmane Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348] siddhahema - bAlAvabodhinI yokata " pratyaya lAge che, teM kaSTa nItimAnam astha = brigi + rU| =bridila nA = eka vIza varSano AyuSyavALo mANasa, sAyA: saMgha-sUtra-iATe |dU-4-17 | samUhanuM mAna, graMthanuM mAna ane bhaNavAnA pAThanuM mAna arthamAM, prathama vibhaktivALA saMkhyAvAcaka nAmane yathAkata pratyaya lAge che. paNa mAnam artha = = saMgha = pAMca prANIovALo saMgha, aSTa mAna = ram grfornIce sUtram = ATha adhyAyavALo pANinIyana graMtha, 30 =Ada pAra = jenA ATha pATha bhaNavAnA che te. nAgni || 6-4-172 | nAmanA viSayamAM, saMkhyAvAcaka nAmane "yathAkata pratyaya lAge che. panna mAnama artha = prakhya = prakhyA : rAhunaH = jeo pAMcanA samUhamAM roja sAthe rahetA hoya evA paMkhIonA TeLAnuM vizeSa nAma che. viMrAtyAya || -4-27rU saMkhyA nA vizeSa nAma rU5 viMzati vagere zabdo sAdhavAnA che, paraMtu je vyutpattimAM jenuM mAna evo bhAva samAyeluM hoya to. dvi dazatau mAnam yeSAM saMkhyAnAm , dvau dazatau mAnama yasya siMghAnastha te = dizat + ta = viM na rAti = viMzati = gaNavAlAyaka padArthanuM be daza mAna che te, athavA je saMkhyA be daza vALI che te - vIza. trayo zata mAnama saMsthAnAma, tra vAto mAnaM saMsthAnastha = triA + rAtta = jhi Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pAda [ 349 + t cirAtr = gaNavAlAyaka padArthInuM traNadarza mAna che te, athavA je saMkhyA traNadaza mAnavALA che te trIza. = = eMza-vAvariyam // 6-4-%074 || mAna a*mAM, prathamAM vibhaktivALA trizat ane catvAzita rAkhtane ha Nu ? pratyaya lAge che. jo vizeSa nAmanA viSaya hoya te triMzat mAnam yasya = triMzat + DaN = traiza- zAni brAhmaNAni jenu mAna trIza adhyAya jeTaluM che te brAhmaNa graMthA, cavA irAt mAnam yasya = cAtvAriMza cAtvAriMzAti brAhmaNAni = bhenu mAna cAlIza adhyAya che evA brAhmaNa graMthe. SaSThA adhyAya = pazcar-nAnlR vA || 6-4-27, || vanuM mAna jaNAvavA, pAMca ane daza zabdane at pratyayAnta evA paMcad ane dazad zabda vikalpe 'nipAtana ' thAya che, parlR mAnaM yasya vargasya = parzva + at =pavuM, CA + h =pacaH vaH = pAMca pAMcanA vaga`. aa mAnuM carca vargatha rAt, tAH = 65 dAnA va. - - sAme iTa ) 6-4-676 || mAna anAM, stAma veda vagere RcAonA samUhanuM mAna jaNAvayu hoya te saMkhyAvAcaka zabdane pratyaya lAge che, viti ne mAram yaT =vitti + jIr = vijJaH stoma Tru vIza RcAone samUha. ( = samadaMti dhA 6-4-177 | yogya arthAMmAM, dvitIyA vibhaktivALA nAmane yathAkata Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pratyaya lAge che. verSam arhati = veSa + ikaNa = vaiSikaH = veSane yojya, sahasram arhati-sahasra+aNa sAhasraH = 62ne yoya. daNDAdeyaH / / 6-4-178 // ... yogya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA daMDa vigere zabdane ya" pratya5 sA che. daNDam arhati = daNDa + ya = daNDyaH = ne yoya, ardham arhati = aya'm = upA nAgane yoya. yajJAdiyaH // 6-4-179 // gya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA yA zabdane "I " pratyaya lAge che. yajJam ahati = yajJa + iya = yaziyaH dezaH = yajane yogya deza. pAtrAt tau // 6-4-180 // yogya arthamAM, ditIyA vibhaktivALA pAtra zabdane ya ? bhane 'dhya' pratyaya sANe che. pAtram arhati = pAtra + ya = pAvyaH, pAtra + iya = pAtriyaH = pAtrane yo25. dakSiNA-kaDaGgara-sthAlIbilAdIya-yau // 6-4-181 / / yogya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA dakSiNA, kaDuMgara, ane sthAlIpana ne dhya' Ane 'ya' pratyaya lAge che. dakSiNAm arhati = dakSiNA+Iya-dAkSiNIyaH, dakSiNA + ya = dakSiNyaH guruH = kSiyane yoya zu3, kaDaGgaram arhati = kaDaGgarIyaH, kauyaH gauH = bhusAne yogya ||y, sthAlIbilam arhati = sthAlIbilIyaH, sthAlIbilyaH tANDUlAH = thAnA mAlI bhAgamAM nAMkhavA va tAMdaLA. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ So adhyAya - caturtha pAda [ 351 chekAnaMcam -4-282 / nitya yogya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA cheda vagere zabdane yathAkata " pratyaya lAge che. nityam sadgati = + var = jilAm = nitya chedavA yogya, meruM nityam adghatti = vivAra = nitya bhedavA yogya. . - farmddhika 4-28rU yogya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA virAga zabdane "yathAkata pratyaya lAge che. ane tenA yugamAM virAga zabdane 'viraDyuM ? Adeza thAya che. virAM nityam tti = virAja + 6 = virak + = ghera = virAgane nitya yogya. zIovAn ya vA 5 6-4-284 | nitya yogya arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA zIrSacheda zabdane, vikalpa "ya ? pratyaya lAge che. je niyam arhati = zIrSa + = zIrSa , zIrSaka + rajU = zirSa triA : = nitya mastaka chedavAne yogya - cera. zAstrIna-pAnA-ssfjIna che -4-286 . nitya e arthama, dvitIyA vibhaktavALA InanuM pratyayAnta evA zAlIna, kaupIna ane vijhana zabdo "nipAtana thAya che. zAstrAverAnaM nityam arhati = phAsTa + nan = rAnaH adhRSTa = kadAkSiNyavALo, zaramavALo, 3gpverA nityam arhati = kUpa + InaJ = kaupInaH pApakarmAdiH - pApakArya vagere, gudA, purUSacihna ane lageTa, atrizaM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ) siddhahema - bAlAvamAdhinA tatkarmArhati = Rtvij + InaJ = AtvijInaH yajamAnaH Rtvig = yajJa karanAra purAhita athavA RtvijanuM kAya karanAra. zAlinaH ane kaupInaH zanho 38 hovAthI vyutyatti pramANe artha na karatAM jaNAvela pramANe atha karavA. iti kalikAla sarvaza zrI hemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrAT zrIvijayane misUrIzvara - paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH SaSThA'dhyAyasya caturthapAdaH // * SaSTho'dhyAyaH samAptaH K Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitha satamodhyAyaH] [ prathamavAra ] cA ! 7-- I A adhikAra sUtra che. jyAM kaI pratyayanuM vidhAna na karela hoya, tyAM "rojhakhya ra [7-2-76] 2 e sUtra sudhI bhaMga pratyaya lAge che ema samajavuM. vati ratha-pura-prAkAra che 7-2-2 | vahati-vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA ratha, yuga ane prAsaMga zabdane ya" pratyaya lAge che. te ratha vati = f tha + ca = zca = be rathane vahana karanAra, yu vatti = jutha = dhasarAne vahana karanAra - bALada vagere. kAra = vA mana-vAghuM - vaTTama vati = wr = vAchaDAne palATavA mATe, joDAvA mATe kAMdha upara nAMkhavAnuM lAkaDuM - dhAMsarI athavA jetarane vahana karanAra, puro jevA ke 7-2-3 | vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA dhura zabdane "eyaNa" ane "ya ? pratyaya lAge che. puraM = pura + = dhau , puru + ca = purva = dhurA - dhUMsarIne vahana karanAra - baLada vagere. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vAmAgharInA ma 7--8 | vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA vAma vagere zabdane "Ina' pratyaya lAge che. cAmAM dUra = vAmapurA-ghAmapui ghatti = dhAmadhUT + na = vAmapurA = DAbI bAjunI dhurAne vahuna karanAra. sarvapura = vidhurIH = sarva vAhananI dhurAne vahana karanAra, vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA ekadhura zabdane a" ane "Ina pratyaya lAge che. sAdhu vatta = vidhu + 2 = paM ka, vpura + na = vadhu = sarakhI rIte ekadhurAne vahana karanAra, -sIrA i 7-2-6 vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA hala ane sIra zabdane " IkaNa pratyaya lAge che. darda dara = + kabUtra TTAsTiva =haLane kheMcanAra, je ati=rArikA =haLane kheMcanAre. TALu che 7-6-7 che vahana karanAra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA zakaTa zabdane " aNa" pratyaya lAge che, kAraM vAra = phAvaTa + an + zArada = gADAne vahana karanAra - baLada vagere. - vidhyatyananyena // 7-1-8 // vidhavA arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA nAmane "ya pratyaya Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - prathamapAda [ 355 lAge che. je viMdhanAra kartA ane karaNa banne eka heya te. v vitti = H + 2 = H = phAIr = kAMkarA. ahiM viMdhanAra karUpa che ane kAMkarAno aNuvALo bhAga karaNa rUpa paNa che. jethI rtA ane karaNamAM kazeya bheda nathI. dhana-jaLAt para che 7-2-1 | lAbha lenAra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA dhana ane gaNa zabdane ya ? pratyaya lAge che. ane sTA = dhana + ca = dhanya = dhanane lAbha lenAra, 4 = : = gaNune lAbha lenAra. snAta || 7-2-10 che , meLavanAra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA anna zabdane "NuM" pratyaya lAge che. emanuM hRdhar = anna + ja = Anada = annane lAbha meLavanAra. hRdya-padya-tutha-pUra-vara-vacahya-venuSyA repatya-kanya-dhan + 7-1-2? . bhinna bhinna athavizeSarUpamAM, ya pratyAyAnta evA dudha vagere zabdo, nipAtana thAya che. dR ca vicam = dur + ja = hRdyam padha" = hRdayane priyakArI auSadha, param = 6 = paMDyA maH = pagalAM paDelAM dekhAya tevo kAdava, tucA mitaP = tulya mA sarakSam = sarakhuM vAsaNa vagere, mUna ajagyAyam = mUlyam dhAnce parAtriAghAmyuM ca=anAja athavA kapaDuM vagere vecavAnA badalAmAM je maLe te mUlya - kimata, va ta = vacaH = vaza thayela gAya - baLada, pathaH khetam = zca nAvika Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI = = ArogyanA mAga"thI dUra na hoya te - bhAta vagere pathya - parejI, vacattA tulyaH = vacasyaH savA = umarathI sarakhA - mitra, dhanureva = gheruLyA: pItavugdhA gauH = pitAnuM deNuM dUra karavA leNadArane dudha pIvA Apela viziSTa gAya, vRttinA saMyuH - jJa pattho nAmAgniH gRhapatithI yukta viziSTa agni, nIM vadhyuM vadanti abhyA: cavacasyAH=vUne laI janAra-jAnaiyA, sattva jJattaH = jJanyaH = mANasAnI kheAlAcAlI, ghaoLa prAttvam -dhamyam sunnama = = - - dharmAnusArI sukha. upara jaNAvela zabdo je artha'mAM jaNAvyA che, te ja arthAMmAM vaparAya che, bIjA arthamAM nahi. no-viSe sAthe-2e || 7-2-12 || tRtIyA vibhaktivALA nau zabdane taravA yogya amAM ane vidha zabdane vadha karavA yAgya athamAM yaH pratyaya lAge che. nAvA tAryA = nau + ya = nAthyA nI = nAva dvArA tarava; yogya nadI, viSeNa vadhya gajaH = jherathI mAravA lAyaka hAthI. nyAyA'onapeta // 7-1-3 || maryAdAyukata arthamAM, paMcamI vibhaktivALA nyAya zabda ane a zabdane ya " pratyaya lAge che. nyAyAt anapetam = nyAya + ya = nyAyyam = = nyAya yukta - sahita, arthAt anapetama arthAt = atha* sahita. mata-ma karaNa atha*mAM, bI pratyaya lAge che. matamya = ne ! 7-2-14 || vibhakitavALA mata ane mada zabdane ' ram = mata + ya = matyam = buddhi, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - 1 prathamapAda [ 357 = madasya karaNam madyam manu sAdhana dArU vagere. karaNa arthamAM - sAdhana atha mAM athavA kriyA sUcaka arthImAM levAnA che. taMtra mA~ || 7-%0-1 || prakSINa - sArU arthAMmAM, saptamI vibhaktivALA zabdane ya' pratyaya lAge che. samAyAM sAdhuH = samA + ya = sabhyaH = sabhya. patithi-maMti-svateraiyA || 7-06 / / praviNa arthAMmAM, saptamI sibhaktivALA pathya, atithi, vasati ane svapati zabdane ' eyag ' pratyaya lAge che. thi sAdhu patha + caN = pAtheyam = mA'mAM sukhakara - bhAtu vagere, ttithI = sArI mahemAnagati, vastau sAdhuH Atitheyam vAstatteyam = ghara mATe sArUM, svapatau sAdhuH = svApateyam svapati - zeTha mATe sArU - dhana vagere. = sAdhuH = mahALa || 7-2-17 || gu praviNa arthAMmAM, saptamI vibhaktivALA bhakta zabdane pratyaya lAge che. mar3e sAdhu = mattu + 5 = mAttaH zAhi: bhAta mATe zALa sArI che. varSo tha-au || 7-6-28 pravINa arthamAM, saptamI ane 'chu " pratyaya vAge che. pArthaghaH, parSar + La = pArtha sarvananAbvenau || 7-2-1 || 5 = 1 vibhaktivALA pad zabdane Nya 3 paddhi sAdhuH = varSar + 5 = = pariSadamAM sAre - sabhya. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 siddhahema - bAlAvabodhinI sAdhu - sArUM arthamAM, saptamI vibhakitavALA sarvajana zabdane ya " ane "InanuM pratyaya lAge che. savAre sAdhu = narvajJa + tha = sArvajanya, sarvajJa + na = nAnInA = sarvajanamAM sArUM. vatinanAran A 7-6-20 sArUM arthamAM, satima vibhaktivALA pratijana vagere zabdane Ina " pratyaya lAge che. pratikane sAdhu = pratijJa + kuMga = pratijJAnInA = pratyeka mANasamAM praviNa, pratikUla manuSyamAM sAre, manuSyane sApu = kAnugIna = anukUla mANasamAM praviNa. thA[i 7--2? | sArUM arthamAM, saptamI vibhaktitavALA kathA vagere zabdane "kaNa pratyaya lAge che. thAya sApura = jAthA + va = ziva = sArI kathA kahenAra, vithANAM sApura = jaya = vividha prakAranI sArI kathA kahenAra, sArI vikathA kahenAra. visthA - niMdA, kharAba kathA - karanAra. devatAntAt tadarthe // 7-1-22 // tene mATe A evA arthamAM, jene ane devatA zabda che evA catuthI vibhaktivALA nAmane ya" pratyaya lAge che. agnidevtaayai idam = agnidevatA + ya = agnidevatyaM haviH = agnidevatA mATenuM A haviSa. vAghA-thai ! 7-2-2rU . Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sotame adhyAya - prathamapAda 1 3pa9 tanA maTe A arthamAM, catuthI vibhaktivALA " pratyayAnta evA padya ane arthe zabda "nipAtana thAya che. Tram = + ca = gaDhama = paga dhovAnuM pANI, varSA Tram = artha sanama = pUjA mATenuM ratna. sthAtiH + 7-2-24 sa tene mATe A arthamAM, catuthI vibhakitavALA atithi zabdane * 'ya ? pratyaya lAge che. atizeH rUm = atithi + = rAtizcama = atithi mATe A - mahemAnagati. yA tA # 7-2-ra 1. A sUtrathI mAMDIne "ta[--10 ] >> e sUtra sudhI je pratyayanuM vidhAna che te eklA nAmane tathA te nAmanI pahelA bIje kaI hoya evA nAmane lAge che. e samajavAnuM che. phuca vA. 7-1-26 che karyo - kheDavA arthamAM, SaSThI vibhaktivALA nAmane 'ya' pratyaya lAge che. e ja = dRDha + ca = kyA = haLa vaDe kheDelI jamIna, dUra dRDho jAu = dicA = be haLa vaDe kheDelI jamIna. sItayA saMmate / / 7-1-27 / / saMgata arthamAM, tIyA vibhaktivALA sItA zabdane ya ? pratyaya lAge che. sItA saMta = sItA + ca = rIca =haLa vaDe kheDavA lAyaka jamIna - khetara, trisItA saMmata = cina = traNa vAra haLa vaDe kheDeluM khetara, Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 siddhahema - bAlAvabodhinI raMgaH | 7-2-28 || A sUtrathI mAMDI "ta [ 7-2-10 ] >> e sUtra sudhI je arthomAM pratyanuM vidhAna karela che te badhAya mUtromAM "Ica - pratyaya lAge che ema samajavuM. viramamerA-Daqgf a | 7-2-21 | tad sUtra sudhInA arthomAM, catuthI vibhakitavALA kavi ane annanA bhedavAcaka zabdone tathA apUpa vagere zabdone "ya ? pratyaya vika lAge che. AmikSacai zuM = mikSaca=Ami, mikSa + = mikSIyam = haviSa mATe A, nAtha suram =okyA, borIyAta dulhA = cokhA mATe A, pUjaya suram = pUrNam , apUmyam = pUDalA mATe A, cavA[Syam, vApUrvatha = javanA pUDalA mATe A. 32-punA | 7-2-3 tad sUtra sudhInA arthomAM, catuthI vibhaktivALA uvarNana zabdone tathA yuga vagere zabdone "ya pratyaya lAge che je daram pha + ca = rAvya vAra = khIlA mATe lAkaDu, guru sura =sucam rA = dhUMsarI mATe lAkaDuM, pim k = viSyam ra = haviSya mATe lAkaDuM. - nameSa jovedAMzAta che 7-2-3 che. ta6 sUtra sudhInA arthamAM, zarIranA avayava na hoya tevA nAbhi zabdane "ya" pratyaya lAge che ane tenA yogamAM nAbhi Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya prathamapAda [ 36 1 = zabdanA nam 1 Adeza thAya che. nAme ram = nAmi + ya = nam = ca = nabhyam = gADAnA ArAnI vaccenA paiDAne bhAga. na zodhanaH || 7-2-32 || tad sUtra sudhInA arthamAM, Udhas zabdane 'yaM pratyaya lAge che ane tenA yAgamAM Udhasa zabdanA antanA s ne 1 Adeza thAya che. thase hitam = dhaR + T= Udhanyam AUne mATe hitakAraka dhan + ca = - jIno vAstRta // 7-2-33 II tad sUtra sudhInA amAM, dhana zabdane che ane tenA ceAge zvana zabdanA va aa Adaza thAya che. zune hitam = zcar + ya zunyam, zUnyam = kutarA mATe hitakAraka - = ya ? pratyaya lAge u, ane U' 6 zun, jUnu + ca = ekAnta sthAna. javAnAnni || 7-2-33 || tad mUtra sudhInA arthAMmAM, jo vizeSa nAmanA viSaya hAya tA kambala zabdane ' ca' pratyaya lAge che. vajA aca parimANama= vRddha + ca = valyam, vijarAtam = je UnanuM mApa eka kabala jeTaluM che te Una arthAt eka kAmaLa mATe seA pala Una. ahiM bala zabda vizeSanAma sUcaka che. tasmai ditam // 7-2-31 || 6 yathAvihita hita arthAMmAM, caturthI vibhakitavALA nAmane pratyaya lAge che. vRttAya hita = vatsa + ya = vastIyaH = sa mATe hitakAraka, amikSAyai dittaH = AmikSA + ya = AmiyA, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ) siddhahema - bAlAvabAdhita 3 mikSA + phreMca = AmikSayaH = havidhane mATe hitakAraka, cupaca ditaH = cukhyaH = yugane mATe hitakAraka narAnA-gAyatrAla-vR[: {{ 7-1-36 || hita arthAMmAM, caturthI vibhakitavALA rAjana, AcArya, brAhmaNa ane vruSNa zabdane keAI pratyaya lAgatA nathI. rAa, AcAryAya, brAhmaNAya vRSNe vA hitam iti vAkyameva rAjA mATe, AcAya mATe, brAhmaNa mATe, athavA zrRSNa mATe hita kara A rIte vAkaya ja rahe che. rAjJatim = rAjA mATe hitakara, AcAryAya utam = AcAyane hitakara, brAhmaLAyazcitam = brAhmaNane hitakara, vrudhne dbhuitam = kRSNane hitakara. - mAyaGga-ca-va--tija-carca vRSa-trA-mArca || 7-2-37 || ww hita arthAMmAM, catuthI vibhaktivALA prANInA aMgasUcaka zabdane tathA ratha vagere zabdane 'ya" pratyaya lAge che. rUstAya dvitam 37 + ya = phnmyam = dAMtane hitakara, thAya idyutaH = thA bhUmi: = rathane cAlavA mATe hitakara bhUmi, lahAya utam = valyam =agnirakSaNu-khala-kheALa, anAjanu khaLuM A badhAne hitakara agnine sAcavavA tenuM nAma khala, tihAya dvitaH = tikSyaH vAyuH - tala mATe hitakara -vAyu, cavAya dvitaH = thayaH tuSAra; = yavanA cheADa mATe hitakara - hima, vRSaya hitam = vRSyamAM kSArapAnam poSaNa mATe athavA ratikrIDA mATe hitakara - dugdhapAna - dudhane pIvAnuM, athavA vRSa - baLada te mATe hitakara khANa - bhuMsu vagere, brahmane dvitaH = vALyaH = vALya: pherApha = brAhmaNa mATe hitakara deza, athavA brahmacarya' mAMTe je prayatna hitakara hAya te, mASAya = Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya prathamapAda [ 363 ditaH = mAghyaH = aDadanA UoDa mATe hitakara - vAyarA, rAnamAvAya taH = TAmArthyaH = rAjamAta mATe hitakara vAyarA, rAjamASa = vidha prakAranA aDada. anyanatyap || 7-2-38 || thapU hita arthAMmAM, caturthI vibhaktivALA avi ane aja zabdane 1 pratyaya lAge che. vo dUtam = vi + ar vizcama vRtti:-bakarIo mATe hitakara - jII ne velA, annAmyo hitam = ajayyA yutiH bakarI mATe hitakara - juI nA velA. := 6 caramALavA Inam || 7-2-rU. | 6 hita arthAMmAM, catuthI vibhakitavALA caraka ane mAva zabdane inab' pratyaya lAge che. cAya dvitaH = = + phenas = cArakINaH = carka matanA brAhmaNA mATe hitakara, mALavAya ttataH = mALavInaH mANava - bALaka mATe hitakara, mANava nAmanA mATe upayeAgI - meAtI vagere. hAra - monottarapaZA-DaDamakhyAmInaH / / 7-?-40 || hita arthAMmAM, catuthI vibhaktivALA bhAga zabda che uttarapadamAM jene evA zabdo tathA Atmana zabdane ina 3 pratyaya lAge che. mAtRbhogAya hitaH = mAtRbhoga + Ina mAtRbhogINaH = mAtR bhAga mATe hitakara, Atmane hitaH=JAtmanIna :=AtmA mATe hitakara, = padma-sarva-vizvAnanAt karmadhAraye // 7-2-4o // hita arthAMmAM, kama dhAraya samAsavALA, catuthI vibhakitavALA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 | siddhahema bAlAvamAdhinI - pAMcajana = paggajana, sa`jana ane vizvajana zabdane ' Ina ' pratyaya lAge che. paJcajanAya hiteH oNH = qjhana+ phena = pa=nanInaH mATe hitakara, sarvajJanAya ditaH - sarvajJanInaH = sajanA mATa hitakara, vizvajJanAyaditaH = vizvajJanInaH = vizvanA sarjane mATe hitakara. pAMcajana - rayakAra sahita brAhmaNa, kSatriya - vaizya ane zudra sahita pAMcajana = pAMca jAti. madata-saMyA || 7-2-42 || hita arthAMmAM, kama`dhAraya samAsavALA caturthI vibhakitavALA evA mahAjana ane sajana zabdane ' dakaNa ' pratyaya lAge che, mahAjanAya hitaH = majjAnana + 3Q = mAddA'niSThaH = mahAjana mATe hitakara, sarvajJanAnuM hita sArvajJaniHsaM`jana mATe hitakara, = = 6 sarvALo vA || 7-1-43 // hita atha mAM, catuthI vibhaktivALA sarva zabdane vikalpe 'Na' pratyaya lAge che. sarvaE diMtaH = sarva + La = sarva:, sarva + =sIyaHH [:=sava'kAI ne mATe hitakara-mahAvIra prabhu, buddhu vagere mahApurUSo. pariNAmini tadarthe // 7-1-44 // " pariNAmarUpa hetu arthAMmAM, caturthI vibhakitavALA nAmane yathAdhikRta " pratyaya lAge che. annAramya pharmAne hetusUtAni afAra + phreMca = annArIyaLa DhASThAna = aMgArA mATe kAraNa* rUpa lAkaDAM, rAtre maM zvetubhUtam - saddavya vAha = = = khIlA mATe kAraNarUpa lAkaDuM. carmayam // 7-2-41 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - prathamapAda [ 365 pariNAmarUpa cAmaDuM hetu jaNAta hoya tevA arthamAM, catuthI vibhakitavALA camana zabdane "an " pratyaya lAge che. vadhArA detumUtam = + a = vAghaM jaf= vAdharI mATenuM cAmaDuM . mAnadALA |7-2-46 / pariNAma rUpa hetu arthamAM, catuthI vibhaktivALA RSabha ane upAnaha zabdane "gya pratyaya lAge che. mAre acam = ma + ca = rAkhyaH vallaH = vRSabha thavA mATe A vAchaDo, arthAta, vADe baLada thavAne che. kAna cam = panAH mujhaH = joDA mATe muMja - muMjanA banAvela pagarakhAM - jeDA. vicaF | 7-2-47 | pariNAma rUpa hetu arthamAM, caturthI vibhakitavALA chadisa ane bali zabdane "eyaNa" pratyaya lAge che. dvire m = dvisa + pa = jhAkira sRjan = koTa uparanA chajA mATenuM ghAsa, vaDhaze suram = vAyAH sAduAH = balinaivedya mATe cokhA. parivAra thAt / 7-1-48 . pariNAmarUpa hetu arthamAM, prathama vibhaktivALA parikhA zabdane "eyaNa" pratyaya lAge che. je pariNAma rUpa hetu parikhA hoya te. rivAthar gr: = vi + ja = righera dalAla = parikhA - nagaranA killAnI pharatI khAI mATe ITa. gharaghAthI = eka vacana, ruf@ccaH = bahuvacana. puri bAnAM saMmazuTa = sAme paDelA ITanA DhagalAne joI kaI ema kahe ke A ITAnI parikhA - khAI thavA saMbhava che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 6 ] siddhahema - bAlAvabodhinI matra 6 7-1-42 che parikhA thavAno saMbhava hoya te, prathama vibhaktivALA parikhA zabdane, saptamI arthamAM "eyaNa " pratyaya lAge che. jevA kAca saMmati = parivA+ pa = u thI mUfma: = A jamInamAM parikhA saMbhavi zake che. tat || 7-2-10 || prathamA vibhakitavALA nAmane saMbhava arthamAM, pariNAmarUpa hetu artha hoya te sapta nI vibhaktinA arthamAM thathAdhikRta pratyaya lAge che. AsAM prAkAraM saMbhavati = prAkAra + Iya = prAkArIyA iSTakAH =A I TAmAMthI kille thavA saMbhavita che. kaca pazu saMmati = vzu + ca = rasAyam a = A leDhAmAMthI parazu thavI saMbhavI zake che. sArA vaca mavati = prANa + ca = prANAkIya pherA = A pradezamAM moTA mahele saMbhavI zake che. tathA vAva vata / 7-2-1 | kriyArUpa yogya artha jaNAvavA mATe, pachI vibhakinavALA nAmane vat " pratyaya lAge che. jJaH ama = jAnana +7 = rAvata vRttam nAza = rAjAnuM AcaraNa rAjA jevuM che. thAriye || 7--2 || kriyArUpa sAdRzya arthane batAvavA mATe, vibhaktivALA nAmane 'vata pratyaya lAge che. azva va =. azva + va = kAzyavata cAra catra = caitra ghoDAnI jema jAya che, tevam suva = vAta parata munim = munine devanI jema jue che-mAna Ape che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - prathamapAda [ 67 tatra che 7-2-barU ke kriyArUpa sAdRzya arthane jaNAvavA mATe, saptamI vibhakitavALA nAmane "vata pratyaya lAge che. kune va tAre jIllA = sumavat sAta ja = sugha gAmanI pharatI khAI che tevI sAketanI = ayodhyAnI pharatI khAI che. tasya // 7-1-54 // vaThI vibhakitavALA nAmane, sAdRzya artha sUcavanAra "vata ? pratyaya lAge che. gherA ratha = = + va = jhava maitrA mUH == caitranI jevI maitranI jamIna che. mAre tandra 7-2- . I svarUpa artha sUcavavA, SaSThI vibhaktivALA nAmane, "tva : ane "tal pratyaya lAge che. jo mAgha = + Dha = svaF, Tr + tas = LatA = gAyano bhAva, gAyanuM svarUpa arthAta gAyapaNuM, zuksa mAvA = zukyama, muttAka zukalapaNuM. - prazna vAtAkukADhe che 7-2-16 che A sUtrathI maMDI "grAhyaH [7-2-77] 2 e sUtra sudhI " " ane "taluM pratyayane adhikAra samajavAnuM che. tathA gakula vagere zabdane "tva ane "tala" pratyaya lApatAM nathI. ja + caMd = jAhyamUkubaDApaNuM, vAisu + za = vAmaujDhavama = kamaMDalapaNuM. ahiM tva, tal pratyayana niSedha karela hovAthI uparokta rUpa bane che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] sima - pApamocinI naJtatpuruSAdabudhAdeH // 7-1-57 // abudha vagere zabdo varjita, nagna tatparUpavALA zabdone 2135 atha vanA2 ' (' ma ' ' pratyaya sAge che. azuklasya bhAvaH = azukla + tva = azuklatvam , azukla + tala = azuklatA = zvetapAY, apateH bhAvaH = apatitvam apatitA = 15tipA. pRthvAderiman vA // 7-1-58 // pRthu vagaire zahone, bhAva sUya 21 mAM, vi bhan' pratyaya sAro cha. pRthoH bhAvaH = pRthu * iman = prathimA, pRthu + tvam = pRthutvam , pRthu + tA = pRthutA, pRthu + aN = pArthivam = pRthupAra - pa . mRdu + iman = nadimA, mRdutvam , mRdutA, mArdavam = amalatA, prathimA bhane pratibhA meM prayogamA "pRthu - mRdu0 [7-4-39]" ko bhUtrayI yane nA ne 2 Adeza thayela che. varNa-dRDhAdibhyaNTyaNa ca vA // 7-1-59 / / bhAva sUcaka arthamAM, vizeSa varNa vAcaka zabadane tathA dRDha pore zahane -- 219 mane 'bhan / pratyaya lAge the. zuklasya bhAvaH = zukla + TyaNa = zauklyam, zukla + iman = zuklimA, zuklatvam, zuklatA=veta5, ziteH bhAvaH= zaityam , zitimA, zitatvamaH zitatA, zaitam-tti, dRDhasya bhAvaH = dADharyam , draDhimA, dRDhatvam , dRDhatA = 65Y, vimateH bhAvaH = vaimatyam , vimatimA, vimatitvam, vimatitA, . vaimatam = vimati - vividhamati paNuM athavA viparita atipaNuM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya prathamapAda ( 369 - pati - rAjAnta - guNAGga - rAjAdibhyaH karmaNi ca || 7-2-60 || 24 " bhAva sUcaka athamAM tathA kuma-kAya sUcaka athamAM, jene cheDe pati tathA rAja zabda che evA nAmane, guNavAcaka nAmane ane rAjana vagere zabdane TyuN ' pratyaya lAge che. aviyateH mava rma vA= adhipati + RN = Adhipatyam = adhipatipaNuM, adhipattinuM kAma. adhirANa mAtra, jarmacARSirAkhyam adhirAjapaNuM adhirAjanuM kAma, adhirAja-sAmrAjayavALA rAjA, = mUDharce mAyA, jarmayA = mautha= mUDhapazu, mUhanuM kAma, rAjJa: mAva, me cA=Akyam = rAjApaNu, rAntanu kAma, veH Ava, mevA = cim = kavipaNuM', kavinuM kArya-kavitA pakSakAdhipatitvama, cititA, adhizannatvam, RSirAjJatA, mUtvam, bhUttA, rAjJavam, rAkhatA, RvitvamU, vitA te te zabdane artha uparanI jemaja samaja ve. daMtatonuM 2 || 7-6-6 || bhAva ane ka` sUcaka amAM, at zabdene 'Tya' pratyaya lAge che, ane tenA yAgamAM at zabdanA t nA 'te' Adeza cAya che. adbhuta mArce, rma vA = adbhut + Tvan kArdatyam, ahetA atUnI paNa ahIMnI pravRtti. =3 Antyam sadAcAryA || 7-1-62 || = Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] sima - mAdAyodhinI bhAva ane karma sUcaka arthamAM, sahaya zabdane "yaNa pratyaya vipe sAre cha. sahAyasya bhAvaH, karma vA sahAya + TyaN = sAhAyyam, sAhAyakam, sahAyatvam, sahAyatA = sahAyapA sahAyanI pravRtti, sakhi-vaNig-dUtAdyaH // 7-1-63 // bhAva ane karma sUcaka arthamAM sakhi, vaNigna ane dUta zabdane 'ya' pratyaya lAge che. sakhyuH bhAvaH, karma vA - sakhi + ya = sakhyam , sakhitvam, sakhitA, saukhyam = bhitratA, bhiganu Aya" = vANijaH bhASAH, karma vA = vaNijyA, vaNiktvam, vaNiktA, vANijyam = pANiyApA, vAyuyAnu Aya. dUtasya bhAvaH, karma vA = dUtyam, dUtattvam, dUtatA, dautyam = ita55, itanu jAya ta-rAjadUta athavA saMdezavAhaka.' stenAnaluka ca // 7-1-64 // bhAva ane kama sUcaka arthamAM, ne zabdane ya pratyaya lAge cha. ane tenA yogamA stenanA no 5' thAya. stenasya bhAvaH, karma vA = stena + ya = steyam, stenatvam. stenatA, = stainyam = vyorapAyuH, yoranu Aya. kapi-jJAtereyaN / / 7-10-65 // bhAva ane kama sUcaka arthamAM, kapi ane jJAti zabdane "eya pratyaya lAge che. kapaH bhAvaH, karma vA = kaSi + eyaNa = kApeyama, kapitvam, kapitA = 4ipA, aind , jJAteH bhAvaH, karma vA = jJAteyam, zAtitvam, zAtitA = zAtipA, zAtinu Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo adhyAya - prathamapAda [ 371 prANijAti-vayo'rthAdam // 7-1-66 // bhAva ane karma sUcaka arthamAM, prANijAti ane umara sUcaka zabdane "a" " pratyaya lAge che. azkarA mArA, jarma yA - azva + 8 = = azvama, azvatvapU, zyatA = ghoDApaNuM, ghoDAnuM kArya, gumAsya mAva, vA vA = kaumAram, kumAratva, sumAtA = kumAra paNuM-kuvArI avasthA, kumAranuM kArya. yuvADhera | 7-2-67 bhAva ane kama sUcaka arthamAM, yuvana vagere zabdane aNa pratyaya lAge che. jUna mAva, sA vA=jIvana + a = vanama, yuvatvam, guvatA = yovana, yuvAnanuM kArya, vahya mAva, * vA = thAyarama, vatvama, thaattA = sthavirapaNuM, viranuM kArya. sthavira vAddha Tharela manuSya. racanAttAta | 7-68 / bhAva ane kama sUcaka arthamAM, hAyana zabda che ane jene evA nAmane "a" pratyaya lAge che briAnaya mAvA, * vA = dvihAyana + aNadvaihAyanam , dvihAyanatvam , dvihAyanatA be varSa junA padArthane dharma, be varSa junA padArthanuM kArya. vRvat adhyAreH || 7-7-67 | bhAva ane karma sUcaka arthamAM, jenI AdimAM laghu akSara che. evA Ivanta, uvarNAta ane vaNAnta nAmane 'aNu pratyaya lAge che. = zu mAva, vA vA = suri + a = zom, jitvam, zuritA = pavitrapaNuM. pavitratAnuM kArya, sUratA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37ra ) siddhahema - bAlAvamAdhino reDanu '' paTo: bhAvaH karma vA = hArItaka cUrNam bhAvaH5 karma vA = pATavam = paTutA, yaturArdha, dhaturatu artha vadhvAH bhAvaH karma vA = vAdhavam = vahupAyu, vahunu aya pituH bhAvaH karma vA paitram = pitAyAyu, pitAnu artha puruSa - hRdayAdasamAse / / 7-1-70 / / bhAva ane kama' 'sUcaka arthAMmAM, samAsamAM na hoya evA purU ane hRdaya zabhane ' yaae| ' pratyaya lAge che. puruSasya bhAvaH karma vA = puruSa + a = pauruSam, puruSatvam, puruSatA puSka pAlu, pu3panI pravRti, hRdayasya bhAvaH karma vA hArdama, hRdayatvam, hRdayatA = hRdayabhANu, hRhayanu artha = zrotriyAd yaluka ca // 7-1-71 // bhAva ane ka`sUcaka atha*mAM, zrotriya zabdane aNu" pratyaya lAge che. ane tenA yogamAM zrotriya zabdanAya no 'soya' thAya che. zro triyasya bhAvaH karma vA = zrotriya + aN = zrotram, zrotri yatvam, zrotriyatA = zrotriyamANu, zrotriya artha. zrotriya Ta vaidika kADa karanAra brAhmaNa. yopAntyAd gurupottamAdasuprakhyAdakaJ / / 7-1-72 / / bhAva ane kama' sUcaka athamA, je zabdanA upanyamAM ya hoya ane te yanI pahelAM gurU akSara hoya evA suprakhya zabda varjita traNa he tethA vadhAre akSaravANA nAmane' uj ' pratyaya lAge, ramaNIyasya bhAvaH, rAmaNIyakam, ramaNIya + akaJ vA = karma ramaNIyatvam, ramaNIyatA = ramaNIyapAlu, ramaNIya pArthana artha. - Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptameA adhyAya - prathamapAda 373 kAcAyartha mAva, jarma vA = AcAryam = AcAya paNu, AcArya'nuM kAya. traNa athavA tethI vadhAre akSaravALA aMtane vyA karaNamAM uttama kahevAya che. ane te uttamanI pAse je hoya te upattama kahevAya che. tathA je zabdonA uttamamAM guru akSara AvelA hoya tene gurU pAttama kahevAya che. gauzaa: || 7-1-72 || bhAva ane karmAM sUcaka atha'mAM cAra Adi zabdane ' akas pratyaya lAge che. caumya mAvaH, karma vA = cora + akaJ gaurikSA, colvam, coratA = cAra paNa, cAranuM kArya, dhUrtattva bhAvaH karma vA = dhautikA dhUrtatyam, dhUrtatA bhUtapaNuM, dhRtanu = kAryAM. " gotra - caraNAt zlAghA -'tyAkAra - prAptyavagame || 7-2-71 / / = aafen || 7-? -74 {{ ' " = vina bhAva ane ka` sUcaka arthAMmAM, 6ndrasamAsavALA zabdane lita evA akak pratyaya lAge che, arthAt ' lakam " pratyaya lAge che. vizca pachInA sra naH = viTTa, vitro Ava, me vA = + jIm = vistRtA pakSI paNuM ane manuSyapaNu, pakSI ane manuSya nuM kArya, la anubaMdha karavAnuM kAraNa strIliMga bane che. e jaNAvavA lit jaNAvela che. = bhAva ane kama' sUcaka atha'mAM, gAtravAcakra ane caraNuvAcaka nAmane ' lakama 1 pratyaya lAge che. jo zlAdhA-praza MsA, atyAkAra anya , Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka74 ] siddhahema - bAlAvabodhinI ne tiraskAra, prApti ane avagama-jANavuM artha jaNAtA hoya te gArgasya bhAvaH, karma vAgArga + lakaJ-gArgikA, gArgikayA lAdhate, atyAkurute vA, gArgikAM prAptaH avagataH vA gAgi vaDe prazaMsA kare che, athavA bIjAne tiraskAra kare che, gAgiMkAne prApta thayela che athavA gargikAne jANe che. gAgikA-garga paNuM athavA gaganuM kArya zaradI mAva, meM vA = vATAyA atyAre vAM, diwAM prApta, avataH va = kaThikA vaDe prazasA kare che athavA anyano tiraskAra kare che, kAThikAne prApta thayo che athavA kaThikAne jANe che. kAThikA-kaThapaNuM athavA kaThanuM kArya. tra H 7-2-76 che. bhAva ane kama sUcaka arthamAM, haitrA vAcaka ane "ya pratyaya lAge che. maitrAvaUca mAvaH jarma va = maitravahaUT + =matrAvaLathama, maitrAvAva , mitrAvAtA = mitrAvaruNa nAmanI cA bhAva athavA mitrAvarUNa nAmanI cAnuM kArya. matrAvaruNu vagere zabda racA vAcaka che. dhrahmAstavaH | 7-2-77 che. bhAva ane kama sUcaka arthamAM, Rtvija arthavALA brahmana zabdane va ) pratyaya lAge che grahonA mAva, karmavA = vAk + 4 = brahmasvam = brahmapaNuM, brahmanuM kArya. pAvAda-rAvino kSetre | 7-2-78 | kSetra arthamAM, pabdI vibhakitavALA tAmane "zAkaTa che ane zAkina pratyaya lAge che. rakSa kSetram = + sAra = . Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya prathamapa6 375 zAkaTam = zeraDInu tara, zAkasya kSetram = zAka + zAkin zAkazA kinama = zAunu tara. dhAnyebhya InaJ / / 7-1-79 / / = kSetra atha'mAM, paDI vibhakitavALA dhAnyavAcaka nAmane 'inas' pratyaya lAge 19. muddrasya kSetram = mudra + InaJ = maudgInam maga tara kodravasya kSetram = kraudravINam = ahaza tara - vrIhi - zAlereyaN / / 7-1-80 / / kSetra a'mAM, paThThI vibhaktivALA vrIhi ane zAli zabdane ' yaae| ' pratyaya lAge9 vrIheH kSetram - vrIhi + eyaN = traiheyam yo kSetra, zAleH kSetram = zAleyam = zAsi yojAnu kSetra. mAnu yava - yavaka - SaSTikAd yaH / / 7-1-81 // kSetra arthAMmAM, pI vibhaktivALA yava, yatraka ane SaSTika zahane 'yu' pratyaya lAge che. yavasya kSetram = yava + ya = yavyam bhavatu kSetra, yavakaH kSetram = yavakyam java jevA dhAnyanu tara, SaSTikasya kSetram = SaSTikyam = sAhI yoSA tara, = - vA'Nu - mASAt // 7-1-82 / / kSetra arthAMmAM, paThThI vibhakitavALA aNu ane mAtra rAjjane vikalpe 'ya' pratyaya lAge che. aNoH kSetram = aNu + ya = + InaJ = ANavInam = jI mASINam = sahanu mAdhyam, aNavyam, aNu yA kSetra, mASasya kSetram tara. vomA - bhaGga - tilAt // 7-1-83 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] siddhahema - bAlAvabodhinI kSetra athamAM, pachI vibhaktivALA umA, bhaggA ane tila zabdane, vikalpa yara pratyaya lAge che. mArA kSetra =rUma + = 3tham, mA + na = mAna= umA-aLasInuM khetara, mAthA kSetra = maghama, mAna = bhAMganuM khetara, taTastha tram = tima taikrInam = talanuM khetara rAdhyAya To rasi | 7-2-84 | raja arthamAM, uSThI vibhaktivALA alAbU, umA, bhaggA ane tila zabdane "kaTa pratyaya lAge che, vastrAvRtta = =adAlU + Ta =hAlUratuM baDAnI raja, 3mAnAM :=;mAram aLasInI raja, mAnAM gA= sa mu = bhAMganI raja, tiranAM 11 = sisTama = talanI raja , vahyA jaLezvAniga ) 7-2-81 ) eka divasa javA gya arthamAM, vaMI vibhaktivALA azva zabdane Ina pratyaya lAge che. zvastha annA nazvaH caDyA accha + na =Azvina kathA eka divasamAM ghoDAthI. javAya evo rasta. DhAve 7-2-86 che. vAtacIta arthamAM, SaSThI vibhaktivALA kula zabdane Ina pratyaya lAge che. kudaratI sahA = + na = zaurIna = kula saMbaMdhI vAtacIta. pIvA ja pA | 72-87 || pAka arthamAM, pachI vibhaktivALA pIvuM vagere zabdone kuNa Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame adhyAya - prathamapAda [ 377 pratyaya lAge . lUnAM pAkaH = pIlu + kuNa = pIlukuNaH = pAsuno pA4. zamInAM pAkaH = zamIkuNaH = zabhAno 5 // 4. karNAdermUle jAha / / 7-1-88 // mULa arthamAM, pachI vibhaktivALA karNa vagere zabdane "jAha" prayaya sANe karNasya mUlam = karNa + jAha = karNajAham = Ananu bhUga, akSNaH mUlam = akSijAham = Aimanu bhUga. pakSAttiH // 7-1-89 // mULa arthamAM, pachI vibhaktivALA pakSa zabdane "ti pratyaya lAge cha. pakSasya malam = pakSa + ti = SakSatiH = 5ini bhUga pakSati za6 strIlimA cha. . himAdeluH sahe // 7-1-90 // sahana karanAra arthamAM, pachI vibhaktivALA hima zabdane "elu pratyaya sANe . himasya sahaH vA himaM sahamAnaH = hima + elu - himeluH = himane sahana 42nAra, bala-vAtAlaH // 7-1-91 // sahana karanAra arthamAM, SaSThI vibhaktivALA bala ane vAta zahane Brear pratyaya lAge che. valasya sahaH, vA balaM sahamAnaH = vala + Ula = balUla:= maNane sahana 12nA2 vAtasya sahaH, vA vAtaM sahamAnAvAtUlaH = vAyune sahana 72nAra. zItoSNa-tRprAdAlurasahe // 7-1-92 // sahana na karanAra arthamAM, vRSThI vibhaktivALA zIta, uSNa ane Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ) sima - mAlAmAdhinA tR zahane 'yA' pratyaya lAge che. zItasya asahaH, zItama bhasahaSAnaH vA = zIta + Alu = zItAluH = 22hIne sana / 42nA2, uSNasya asahaH, uSNama asahamAnaH vA = uSNAluH = tApane sahana na 42nA2, tRprasya asahaH, tRpram asahamAnaH vA = tRprAluH = hu:mane sahana / 42nAra, yathAbhukha-saMmukhAdInastad dRzyate'smin // 7-1-93 / / emAM te dekhAya evA arthamAM prathama vibhaktivALA yatha mukha mane sabhu5 zahane chana' pratyaya lAge che. yathAmukhaM dRzyate asmin = yathAmukham - pratibimbam = yathAmukha + Ina = yathAmukhIna: AdarzaH = ne bhu5 cha tevu hepAya te - 65, samaMmukha dRzyate asmin - saMmukham - mukhasya samam anena vA = samukha + Ina = saMmukhInaH = nabhAM sAmu 45 athavA 052 / 052 sa24 bhu5 hepAya te-6593. sarvAdeH pathyaga-karma-patra-pAtra-zarAvaM vyAptoti // 7-1-94 // phelAI jAya che evA arthamAM, sarva zabda che AdimAM jene evA dvitIya vibhaktivALA pathi, aMga, karma, paga, pAtra ane zarAva zahane chana' pratyaya lAge che. sarvapathaM vyApnoti = sarvapatha + Ina = sarvapathInaH rathaH = AmA 22tAne dheza detA 25. sarvAGga vyApnoti = sarvAGgINaH tApaH = sava' mA vA to ta5, sarvakarma vyApnoti = sarvakarmINaH nA = sava" AryAne pAMcA vaNato pu35, sarvapatraM vyApnoti = sarvapatrINaH yantA = sava' praa2|| patra-vAhanane // 2 // 1 tevasAthi, sarvapAtraM Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya prathamapAda ( 379 yoti = savapAtrInammattam = soMpUrNa pAtramAM phelAyelA bhAta, savArAmaM thApnoti = sarvarArAvInamkonam = AkhA zarAva-bhikSApAtramAM samAyelA bhAta - Jatram || 7-r-1 | phelAI jAya che evA a`mAM, dvitIyaH vibhaktivALA Aprapada zabdane ' ina H pratyaya lAge che. AprapanuM thAnoti = pravar + na ApraddIna: paTaH = TheTha dhuMTI sudhI AvI jAya evu kapaDu, Aprada zabda kapaDA vagerenI laMbAI ke paheALAInA sUcaka che. = anuparUM vadrA || 7-?-16 / / = bAMdhelA athamAM, dritIya vibhaktivALA anupada zabdane Ina' pratyaya lAge che anuparUM vahIM = anupada + Ina anupadInA 35Anam = paganI sAthe paga jeTalA lAMbA bAMdhelA jADo. 3 + Ja + jJat = GapAnad = pAse=maryAdAmAM bAMdhele - joDA. acAnaya neyA || 7-1-17 || laI javA yAgya athamAM, dvitIyA vibhakitavALA ayAnaya zabdane Ina' pratyaya lAge che. naiyaH sAraH = athAnaya + phena = thA cInaH cAra:= bAjI para rahelI jamaNI bAju ke DAbI bAju laI javAya te sAgaDI. ca = jamaNI bAju anaya = DAkhI bAju gAya = DAbI bAju jamaNI bAju cAra sAgaThI anya = bhAgya, anya = azubha bhAgya, zubha kriyA dvArA azubha bhAgya TaLI jAya arthAt zAMtika karavuM, tapAdi karavA, dAnAdi devu. tathA brahmacaya", satyAdi sadAcAranA niyama rAkhavA. je vyaktine zAMtima rUpa A niyamA tarapha dorI javAnA hoya te paNa ayAnacInaH kahevAya. zubha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI saDannatti || 7-2-18 | khAya che atha*mAM, dvitIyA vibhaktivALA sarvAMnta zabdane Ina' pratyaya lAge che. sannim tti = sarvAnta + phaeNna = sarvAntInaH mikSuH = amuka khAvuM amuka na khAvu evA niyama vinAnA sa`prakAranA anna khAnAra-bhikSu parovarILa-manvaroLa-putrapautroLam / / 7-1-.1 // = anubhava atha'mAM, ina pratyayAnta evA parAvarINa vagere traNa zabdo 'nipAtana' thAya che. pazca bavarAMzrvAnumati parovarINaH AgaLa pAchaLane anubhavanArA, pAn patarAMzra anubhavati = pamparIkhaH = para ane paratarane anubhavanArA. putrAn pautrAMzra anumati =putraitrIm = putro ane paitrone anubhavanArA. = yathAmA'nuDhAmA--nyAM gAmini || 7-6-200 || janArA atha'mAM, dritIya vibhakitavALA yathAkAma, anukAma ane atyanta zabdane ina" pratyaya lAge che. yathAjAnuM gAmI-yathAjAma phreMna = cathAAmInaH = IcchA mujaba janArA, anuAma gAmI anujAmInaH=cchA mujaba janArA, atyanta gAmI-atyantIna = atyanta janArA-khepIyA. = pArAvAra ata-vyastyataM 2 || 7-2-20o || janAra amAM, dvitIya vibhakitavALA pArAvAra zabdane, vyarata-pAra ane avAra judA judA zabdone, tathA vyatyasta-pArAvAranA ulaTA avArapAra zabdane Ina " pratyaya lAge che. pArAvAra gAmI Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - prathamapA6 [ 381 = pArAvArINaH = samudranI sa32 32nAre, pAraM gAmI = pArINaH = samRdranI- pA2-sAme nAre, avAraM gAmI = avArINaH = 2samudrane avA2-tIre nA, avArapAraM gAmI = avArapArINaH - samudranI musApharI karanAre. anugvalam // 7-1-102 // chevaTa sudhI janAra arthamAM, ditAyA vibhakitavALA anugu ne ina' pratyaya sAro che. gavAd pazcAd anugu, anugu alaMgAmI = anugu + Ina = anugavInaH gopaH = 1yanI pANa chevaTa sudhI janAre-govALIye. adhvAnaM yenau . // 7-1-103 // chevaTa sudhI janAra arthamAM, ditIyA vibhakitavALA adhvana 206ne '4' mane chana' pratyaya lAge che. adhvAnama alaMgAmI: adhvan+ya = adhvanyaH, adhyan + Ina = adhvanInaH = 22tA 75 chevaTa sudhI janAre. abhyamitramIyazca / / 7-1-104 // TheTha sudhI janAra arthamAM, dvitIyA vibhakitavALA abhyamitra zabdane . ya, Ane ' pratyaya lAge cha. abhyamitra+Iya-abhyamitrIyaH, abhyamitram alaMgAmI = abhyamitra + ya = abhyamitryaH, abhyamitra + Ina = abhyamitrINaH zatru sAme chevaTa sudhA / . samAMsabhInA-'dyazvInA-'dyaprAtInA-''gavIna-sAptapadInam // 7-1-105 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 ] siddhahema - bAlAvabedhinI ina pratyayAta evA samasamIna adhadhIna, aprAtIna ane AgavIna zabdo tathA Inas pratyayAnta saptapadIna zabda "napAtane thAya che. samAM ratamAM varSa bAvati = samAMvamInA nauH = varSe varSe garbha dhAraNa karanArI gAya, ag at a vinidhyamarrr = 3ththAnA nauH = AjakAlamAM viyAnArI gAya, madya prAtaH vi thati = cakAtInA DhAma = Aje savAre thanAro lAbha A jo tAraM vAra = bAvAvanA kAryak = uchInI lIdhela gAyane pAchI na Ape tyAM sudhI kAma karanAra nokara, raktamiH u avAcaF = sAtIna saMgha = sAta pagalA sudhI sAthe cAlIne prApta thatI maitrI. parala-sfzaag-sykArInA 7-1-06 / apaDakSa, AzitaMgu, alaMka ane alaMpurUSa zabdane, svArthanA viSayamAM "Ina " pratyaya lAge che vidyamAnAni ghaNu akSafm smina = apakSa + na = apakSI: mannaH =jemAM cha AkhA bhegI na thaI hoya te arthAta mAtra be ja mANaso jANatA hoya tevo maMtra, apakSIH 31 = jemAM cha AMkho bhegI na thatI hoya arthAta be ja jaNane ramata. prANaH vArasu = phakata be ja jaNA ramatA hoya tevo daDo, ari bakSINa caca=v = = = jene cha AMbo jovAno prasaMga na Avela hoya tevo caitra, athAta jene pitAnA bApane, bApa nA bApane ane potAnA putrane na joye hoya te caitra vidyamAnAni akSaNa cI = agharukSI = jene pAMca Indriya ane chaThuM mana na hoya tevo prANI arthAt je vicAra vinAnI pravRtti kare te, zitA jAva smina = bAzitanam icama = jemAM gAyane khavaDAvavAmAM AvyuM che tevuM ja gala, aDhaLe = 3 phuTa = kArya mATe samartha, karuM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya = - prathamapAda [ 383 puruSAya = alaMpuruSINaH purUSa mATe samatha. adistriyAM vA'JjaH // 7-1-107 // svAtha arthamAM, nArIjAtinI dizA sUcaka na heAya tevA agya zabda che ante jene, tevA nAmane Ina H pratyaya vikalpe lAge che. pra + av + phena = prAr + phena = prAcInam = jItu, 5 + 334 = pro pahelAnuM, purANu . prAcInA dhAvA = pahelAnI zAkhA. = sattva tune : saMjJA-pratityeoNH || 7-2-208 // tulya arthamAM, kAnA nAmanA tathA mUrtirUpa viSaya jaNAtA hAya teA SaSThI vibhaktivALA nAmane 'ka' pratyaya lAge che. azvara JT; = azva + $ = azvaH = koInuM nAma, azvazya mulyam azvatra sam = azvanI pratikRtti - AkAravALI mUrti. na tR-jUnArtha-vana-citre || 7-2-201 || purUSa arthAMmAM, pUjA arthamAM, dhvaja artha'mAM ane citra amAM svAtA sUcaka ka" pratyaya thatA nathI. vajjA nA = cADiyA purUSa arjuna = pUjAne yogya arihaMtanI mUrti ne sidaH = dhanamAM siMhanuM nizAna, citre mImaH = citramAM bhImanuM citra ahiM siMha ane bhIma jIvaMta svarUpa nathI levAnA, paraMtu nizAna ke citra svarUpa levAnA che. ame noyane || 7-6-10 || vecavAnI cIjavastu sivAya jenAthI jIvana nabhatu hAya tevA nAmane ' ka' pratyaya lAgatA nathI. zIvena-zIvatulyena gAyanuM caya zaizavaH = zIva mUrtinI pUjA vaDe pUjArInuM jIvana cAle che. ahiM zIvanI mUrti vecavAnI vastu nathI. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] siddhahema - bAlAvabodhinI tevapathagyA che 7-2-222 che. tulya arthamAM, je keInuM nAma athavA mUrti viSaya hoyato devapatha vagere zabdane "ka" pratyaya lAgatuM nathI. patharA tAH = sejapatha = devanA mArga jevo mAga = devapatha nAma che. TUMvAkya tulya = suMvALa = haMsanA mArga jevo mArga-haMsapatha nAma che. vartayaMm | 7-1-2 tulya arthamAM, saMjJA ane pratikRtine viSaya na hoya te pachI vibhakitavALA zabdane ayaba pratyaya lAge che. vasti + us = vAstethI ghaoriA = bastInA mApa jeTalI naLI, enImAnI rabaranI naLI. tulya arthamAM SaSThI vibhakitavALA zilA zabdane "eca " ane "eyaba" pratyaya lAge che zistrasAda tugham = ziA + ghara=ziyama, zisTA+thin = zam ripatthara samAna kaThaNa dahIM'. riTe, sTI, priyA= patthara jevI majabuta ITa. vAH 7-1-14 / tulya arthamAM, pachI vibhaktivALA zAkhA vagere zabane che ? pratyaya lAge che. rAjulA tulya = rasAvA + = rAziH = vRkSanI zAkha-DALa, mulya sucara = mulya = pradhAna-mukhya. Tomeze . 7-1| tulya evo bhavya arthamAM, pachI vibhakitavALA 6 zabdane badhuM Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame| adhyAya - prathamapAda [ 385 pratyaya lAge che. ko: tulyam = = + ca = dravyam kAyaM nAka svarNAni ca = A mANasa bhavya dravya che, sAnu vagere bhavya dravya che. bhavya-uttama. suzAgrAIyaH || 7- II < tulya atha'mAM, SaptI vibhakitavALA kuzAgra vagere zabdane Iya ' pratyaya lAge che. jhurAAtrasya tulyA = jhurAtri + phreMca = hrAnrIyA yuniH 7; = kuzanA agrabhAga jevI--tIkSNa buddhi, - dAtArIyADhyaH || 7-1-627. || spa tulya arthAMmAM, bI vibhaktivALA katAlIya vagere zabdo iya' pratyayAnta samajavA, jAjya tAjja kAkatAlam . tasya tulyam = jAtAIyam = uDatAM kAgaDAnA tADanA phaLa sAthe Aka smika saMcAga thayA. arthAt kAgaDAnu besavuM ane tADanuM phaLa koIkanA mAthA upara paDavuM, tenA jevuM je kA` te. latithya vizvasta -ativizvam , tasya tulyam = varjIniIyam = TAliyA mANasanA mAthA upara akasmAt bila paDavuM, tenA jevuM ja kA" te = zera DhaL // 7-%0-29 / ! tulya arthamAM, padma vibhakitavALA zaga vagere zabdane 'a' pratyaya lAge che. rAyAH tulyam = carjarA + d - zAdarm kRSi = madhura dahIM. hinAyAH tuyam = hrAhim kapAlikA bhikSunA bhAjana jevuM - khakhara jevuM, A samasyAH|| 7-2-12 || = Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] siddhahema - bAlAvabavinI tulya arthamAM, SaSThI vibhaktivALA sapatnI zabdane "apratyaya lAge che, jyAH suca=saranI + ka = sanna = sapatnInI tulya-zatru gharacAyA rU: I 7--20 || tulya arthamAM, SaSThI vibhakitavALA ekazAlA zabdane Iko pratyaya lAge che. pravAjAthA: sucama = prArA + 4 = gharasTivA = eka zALAmAM sAthe rahenAra-mitra. thAze 7-2-222 tulya arthamAM, pachI vibhaktivALA goNuM vagere zabdo tathA ekazala zabdane " ikaNa" pratyaya lAge che. jetharda tughama = jaLI + ka = LakAma = guNiyuM-anAja bharavAnI gugI, kathAH tucam = ATiva = aMgUThI-vIMTI, ghArAvAra tucak = zAsTivA = eka gharanI jevuM karka-lohitATTI kaNa ca // 7-1-122 / / tulya arthamAM, vaDI vibhaktivALA karka ane lehita zabadane TAMkaNa" ane "ikaNa" pratyaya lAge che. tulya = rA + dIvA = vAva, + 6 = f = sapheda ghoDA jevuM Dhadita catuH = DhaudditIrA, DhiirakA = sapheda chatAM lAlanA saMgathI lAla jevuM dekhAya te. va7ne zA-TI I 7-2-23 vistRta arthamAM, vi zabdane "zAla" ane "zarkaTa pratyaya lAge che. virATTa=virAra =vistRta, vi + =virAra =vistRta Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - prathamapAda ( 387 rAma 7-2-224 vistRta arthamAM, vi zabdane "kaTa " pratyaya lAge che. vi + vara= vira = vistAravALuM. - - -dhi-samIpe | | 7-2-25 1. saMkIrNa arthamAM, prakAza arthamAM, adhika arthamAM ane samIpa arthamAM anukrame sama, pra, uta ane ni zabdane "kaTa pratyaya lAge che. sa rakaa = sAMkaDuM , ghATa = pravedaH = khulluM, 36 ra= kaTara = adhika-tIvra, ni + da = niverA = najIka avAt kuTArazcAvanate // 7-1-126 / / avanata arthamAM. ava zabdathI "kuTAra" ane "kaTa ? pratyaya lAge che. 32+ ra = saradAra, aa + ra = avara = avanata-namela. nANAti- STa-nITa-maTa ( 9-2-1ra7 | nANAnati- nameluM nAka tathA ta = namelA nAkavALo evA arthamAM, ava zabdane "TITa, nATa ane "bhaTa" pratyaya lAge che. marIra=daram, vakrada=AvanAra, vastra =vastraTama=tiraskAra jaNuMvavA mATe nameluM nAkanuM TeravuM, arthAta jene jeIne nAkanA TeravAne nIcuM karavAmAM Ave tevI vyakti athavA pravRtti. rina-para-jAciThTha-fja-jivADaza | 7-2-228 | nameluM nAka ane namelA nAkavALo arthamAM, ni zabdane "Ina Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] siddharma - bAlAvabodhinI piTa" ane "kapratyaya lAge che, ane tenA vegamAM ni ne sthAne anukrame cipha, ci" ane "cika Adeza thAya che. ni+ sunaHvizva +rUra vinima, niSidavi+piTa = ripiTama, ni + la = vijA+jA trima nAsAnamajaM nANAdri ravA nameluM nAka rAkhuM kinA, jividA, rikSA namela nAsikA athavA capaTI nAsikA, jini, vipiraH jijJa = namela nAkavALo, capaTa nAkavALo. vida-viralI mIje 7-2-226 nibiDa athavA dhana arthamAM, tathA nameluM nAka ane namelA nAkavALA arthamAM, ni zabdane biDa ane "birasa pratyaya lAge che. ni + va = nividA rA=saghanavALa, ni + vili = nivisA = dhanavALa, nivirama, nivArama vatrama = dhaTTa vastra, niviramuM nANAnamajaM nAsA 4 = namela nAka tathA namela nAkavALuM. klinnAllacakSuSi cila-pil-cula cAsya | 7--30 || aMkhanA vizeSaNarUpa vaparAtAM tina zabdane "la pratyaya lAge che, ane tenA yugamAM kilana zabdane sthAne " cilu, pila" ane cula Adeza thAya che jJAna + 4 = ciThThama, vima, gurjana trazna =regavALI AMkha, tri, pitta, guru rakSaka = rogavALo AMkhadhALo, kila - AMkhamAMthI pANI jharavuM athavA cIpaDA thavA te AMkhano roga che. 30-sdhivatya || 7-1-2? | upakA ane adhipatyaka zabdo "nipAtana thAya che. - Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - prathamapA6 [ 388 bhavA upatyakA giryAsannAH bhU = parvata pAsenI namIna -taleTI, adhi bhavA = adhipatyakA parvato'dhirUDho bhUH = pati uparanA mIna- zAra aveH saMghAta vistAre kaTa-paTam / / 7-1-132 / / ava zabdane, sabAta ane vistAra amAM, anukrame ' kaDha ' yAne 'yaha' pratyaya lAge che. avInAM saMghAtaH = avi + kaTa = avikaTaH saMghAtaH beTAgo yeNu, avInAM vistAraH avipaTaH vistAraH = beTAgono vistAra = = pazubhyaH sthAne goSThaH / / 7-1-133 // sthAna a`mAM, SaSThI vibhaktivALA pazuvAcaka nAmane ' gA' pratyaya lAge che. gavAM sthAnam = go + goSTha = gogoSTham = gAyo sthAna-gozANA, azvAnAM sthAnam = azvagoSTham = ghoDAnu sthAna tameo. dvitve goyugaH / / 7-1-134 / / dvi-joDI arthAMmAM, SaSThI vibhaktivALA pazuvAcaka nAmane 'goyuga' pratyaya lAge che. gavoH dvitvam = go + goyuga = gogo yugam = bhegAyo, azvayoH dvitvam = azvagoyugam = me ghoDAo. paTutve SaDgavaH / / 7-1-135 // SaD chanI sakhyAmAM, paThThI vibhaktivALA pazuvAcaka nAmane pratSaya sAge che, hastInAM Satvam - hasti + SaDgava hastiSaDgavam - che hAthIonu ToLuM, 3 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 } siddhahema - bAlAvamAdhinI tilAdibhyaH snehe tailaH / / 7-1-136 = cikAza arthamAM, paSThI vibhaktivALA tila vagere zabdane ' tela pratyaya lAge che. ttirasya naiH = tiru + teja = tihateham = talanu tela, sarvakSya sneTTaH = sarvoteham = sarasavanuM tela taMtra ghaTate karmaSThaH || 7-2-237 || : te amAM, saptamI vibhaktivALA kama"n zabdane 87 pratyaya lAge che. varma ghaTate = t + 4 = meTaH = kAya' karavAmAM pratyantazIla. tadasya saJjAta tArakAdibhya itaH // 7-1-138 // teanu. thayuM evA SaSThI vibhakatathamAM, prathamA vibhaktivALA tAraka vigere zabdane ' dhRta pratyaya lAge che. tArA saMgAtA zraya = tAra% + ta = tAzita namaH = tArAo enA thayA-- tArAovALu AkAza, puSpALi sattAtAni akSya = puSpitaH tahaH phulo enA thayA-phulAvALuM jhADa. gargaprAnini || 7-2-131 || te enuM thayuM evA SaSThI vibhatyamAM, prathamA vibhaktivALA gabha zabdane ' dhRta " pratyaya lAge che. dharma garma + kRtaH = gamitaH vrIhiH = ene gala badhAyelA che evA cokhA. saMjJAtaH anya = thayA. jemAM gabha pramALAmAtraTa || 7-2-40 // te enu evA paThThI vibhakksatha'mAM, pramANu sUcaka prathamA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tame adhyAya - pracamapAda [ 391 vibhaktivALA nAmane ' mAtra" pratyaya lAge che, nAnunI mAm ca = = + ma = = =mAtra gaDham =dhu TaNa sudhInuM pANI, tar kamAn kathA = tamArA mUe = teTalA pramANanI jamIna. ti-puruSAr vALu che 7-2-24? / te enuM pramANa evA pachI vibhaktivALA hasti ane purUSa zabdane, vikape "aNu pratyaya lAge che. hRttimAm 3 ca= ttira + 3 = stanam, stimAnama, tirumama , rita carama kasTam = hAthInA pramANu jeTaluM UMDu pANI, puespramANam = param = purUSanA pramANa jeTaluM pANI=mAthoDuM pANI. vidarya ma thakam | 7-2-42 teonuM UMDuM pramANa evA SaSThI vibhakatyarthamAM, prathama vibhaktivALA nAmane, vikalpa daza ane "Dhayasa pratyaya lAge che, kA pramoinuM = 1 + Dha = samU, 3 + ya = kahayarame + mAtra = rAmAtram =jAMdha jeTaluM UMDuM pANI. mAnArAje suSa 7-2-24rU je pramANane jarA paNa saMzaya na hoya te, sAkSAta-pratyakSa che evA hAtha, veMta vagere prasiddha che evA mAnavAcaka zabdane lAgela mAtra vagere pratyayane "pa" thAya che. rasapramANa artha = hRta + mAtra= krurataH = hAtha jeTaluM lAMbu, vitaritakamAn kahyuM = vitarita = veMta jeTaluM paheluM, Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 ] siddhrhuma - bAlAvamAdhinA Trioka sAthe 6 || 7-6--144 || jo pramANamAM saMzaya hAya ke asa ya hoya to, mAnavAcaka zabda che ante jete evA dvigusamAsavALA zabdane lAgela mAtraT vagere pratyayo ' lApa ' thAya che. dvivirtAtaH cAt =barAbara e ve taja hoya athavA barAbara e veMta hoya ke na hoya. TvisthaH svAt=barAbara e prasthaja hoya athavA barAbara e prastha hoya ke na hoya. mAtram || 7-%0-%041 || tenuM mApa evA paNThI vibhakatyatha'mAM, mAnavAcaka prathamA vibhaktivALA nAmane. mAtra" pratyaya lAge che. je saMzaya hoya teA. prathaH parimALam acapraNa+mAtraT=prasthamAtra cAt = prastha jeTaluM kadAca mApa hoya. -vizaaH / / 7-2-46 // tenuM mApa evA paSThI vibhakatya'mAM, sa Mzaya jaNAtA, hAya tA, mAnasUcaka nAmane ante zana ane zat zabda che ante jene evA ane viMzati zabdane, saMkhyAvAcaka prathamA vibhaktivALA nAmane 'mAtra' pratyaya lAge che. sUga mAnacemAM cAt = rUA + mAtraT TrAmAtrA: syu = jenuM lagabhaga dazanu mApa che. trirAt mAnaM cepAMcAt = trirAsmAtrA = jenuM lagabhaga trIzanu mApa che. viMzatiH mAnaM yeSAM syAt = viMzatimAtrAH = virAtimAtrAH jenuM lagabhaga vIzanu mApa che. = fr || 7-2-47 // tanu mApa evuM papDI vibhakaya'mAM, jene ante mAnasUcaka zab Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zat zabda che evA prathamA vibhaktivALA nAmane saptame! adhyAya = prathamapAda [ 39 3 ane viMzati zabdane, saMkhyAvAcaka C Dijh pratyaya lAge che. pazcA , - parimANam asyAH sA = paJcadaza + Dina - paJcadazI ardhamAsaH jenuM barAbara paMdara ahArAtra mAna che te - a'mAsa, trirAt parimANam asyAH sA = trirAta + dina = trizI mAsa =jenu barAbara trIza ahorAtra mApa che te - mahinA, viratiH parimALam sevAmsa = virAnaH mavanendraH = jene barAbara vIzanu mApa che te -- bhavanapatinA indro. 37ma-mituriya-ci cAya // 7-~-248 // tenuM mApa evA pakhI vibhakatyamAM, mApavA yogya a jaNAto hoya teA, mAnasUcaka prathamA vibhaktivALA krama ane kim zabdane atu' pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM IdamanA N icchuM ane kimanA ' (kac . Adeza thAya che. pramALa - mmAnama anya = rUma + atu = v + at = cat = cAna paTaH = ATalA lAMbe paTa ochADa, vimmAnam asya = yit viyAg paTaH = keTalA lAMbe paTa. parimALa - thavuM dhAnyama =ATaluM dhAnya, citr dhAmyam = keTalu dhAnya, usmAna - cat suvarNam = ATaluM sAnuM, cit suvarNam = keTaluM sAnu, saMcAthato yuniH = ATalA guNIyala purUSA, cinto niH keTalA guNIyala purUSo. = = ca-taveto kAcA i // 7--. || tenu mApa evA SaSThIvilakartAthamAM, mApavA yogya atha` jaNAtA hAya tA, prathamA vibhaktivALA mAnasUcaka yata, tat ane etat zabdane, DAv che AdimAM jene evA atu arthAt ' DAvatu " pratyaya " Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 ] siddhahema - bAlAvabodhinI lAge che. catta mAnam = cana + rAvatu = cAvana cAvAna = jeTalo dhAnya Dhagale, tava nam =tAva = tavAna = teTalo dhAnyane Dhagale, pata mAnam artha = utAvata = pattAvAra dhAravA = ATale dhAnyane Dhagale. thata tata-vimA saMcAyA hati 7-2-10 | tenuM saMkhyArUpa mApa evA paddhI vibhArthamAM, saMkhyA yogya artha ja hoya te, prathama vibhaktivALA saMkhyArUpa mAnasUcaka yata, tata ane kima zabdane vikalpa "Dati " pratyaya lAge che. carmAnam carca = + rati = cari, cakravatu cAvAthAvataH = jeTalA, ta6 nAnakU = ti, sAvajata =teTalA, hiM mAnam cahya - ti, vicaratA = keTalA. mayavAta tad 7-1-12 | tene avayava evA dhaSThI vibhakityarthamAM, avayava artha sUcaka saMkhyAvAcaka prathamA vibhaktivALA nAmane "taya pratyaya lAge che. panna thavAda cartha = + ta = patayaH cama = jenA pAMca avayava che e yama - pAMca mahAvrata. -rimAmaya vA | 7-2-252 che. tene avayava evA SaSThI vibhakatyarthamAM, saMkhyAvAcaka avayava sUcaka dhi ane tri zabdane vikape ayaTa" pratyaya lAge che. dro avayavau yasya = dvi + ayaT = dvayam, dvi + tayaT = dvitayam = jenA be avayava che. traya avayava = yama, tritatha6 = jenA traNa avayava che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - prathamapAda [ 395 thALAbUca-mayaTa | 7-2-2rU . tenuM mUlya tathA kharIdavA yogya evA SaSThI vibhajyarthamAM, ekagaNuM, bamaNuM evA guNAMkavAcaka prathama vibhaktivALA di vagere zabdane " mayaTa pratyaya lAge che. cavAnAM to To HcaM cahya udazvitaH kreyasya tat = dvi + mayaT = dvimayam udazvit thavAnAm = kharIdavAnI chAzanA mUlya rUpe chAza karatA bamaNA vajanamAM java ApavA paDe te chAza. 3gha To che ravAnAnuM te = kramacA thavA 3RtaH = chAza kharIdavA mATe bamaNA java ApavA paDe tevI chAza, cavAnAM trayaH guor: mUhacama cahya = trimayam udazcit yavAnAm , uthazcitaH trayaH guNAH kreyo cavAnAm tAH = trimazAH pravAH 3zcita, = chAza kharIdavA traNagaNA java ApavA paDe che. adhikaM tatsaMkhyamasmin zata-sahasre zati-zad-dazAntAyA ATalI saMkhyAvALuM jemAM vadhAre che evA saptamI vibhajyarthamAM, jene ate zati, zat ane daza zabdo che evA saMkhyAvAcaka prathama vibhaktivALA nAmane che ane hajAra e artha hoya te "Da ? pratyaya thAya che. je prathama vibhaktivALuM nAma saMkhyA sUcaka hovuM joIe. paraMtu saMkhyaya sUcaka - vizeSaNarUpa saMkhyA hevuM na joIe. yojanAnAM viMzatiH, vA vizatiH yAjanAni adhikA yasmin je na vA rUti =Atti + 3 ciMku cokanAraM zokanasada va = vIza ejana jemAM vadhAre che, evA se arthAta ekasovIza ejana, athavA vIza yajana vadhAre che jemAM, evA hajAra jana arthAt ekahajAra vIza ejana, - FrAm yojanarAtaM vanara4 va = ekaso trIza athavA ekahajora trIza, Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] siddhahema - bAlAvabodhinI gvAn cokanarAtaM yoganasa ra = ekaso agIyAra, athavA ekahajAra agIyAra. saMdhyApUra 7-2-16 saMkhyApUraNa bIja, trIje, cotho vagere artha jaNAvavo hoya te, te saMkhyAvAcaka nAmane "Dam" pratyaya lAge che. gha ranAM kULa = + = gvArA + = prakAra = agIyAramI tIthi - ekAdazI - agIyAraza. vizacA tamaH 7-1-'16 || saMkhyA pUraNa artha jaNAvo hoya te, saMkhyAvAcaka viMzati vagere zabdane "tamaTa " pratyaya vikaMdhe lAge che. te jULa = viMzati + ma = virAtitama viMti + Da = vAra = vIsama, trirAtaH dUra =trirattama, triA = trIsa. rAsAdri-mAtA-ddhamAsa-saMvatasarata | 7-2-17 | saMkhyApUraNa artha jaNAvavo hoya te, zata vagere saMkhyAvAcaka zabdane tathA mAsa, ardhamAsa ane saMvatsara zabdane "tamaTa ? pratyaya lAge che. pAtarA dUraLa = zat + ma = rAtatama + = phAtamA = soma, rAtatama = some, saraca dUra = satama = hajAra, saTsatama = hajAramI, mAsaca dUra =mAvata phina, mAtaramI rAtriA =mahinAne pUre karanAra divasarAtrI - trIza trizamI, ardhvamArca pUra = amAratamaH vinA = addhamAsane pUre karanAra divasa - paMdaramo, saMvatvArtha gTT = savAratamaH vinaH = varSane pUre karanAra divasa. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = saptamA adhyAya - SaSTyarisaMkhyAdeH // 7-1-158 // saMkhyApU athamAM, jenI AdimAM saMkhyAvAcaka zabda nathI mevA SaSTi vagere zahane ' tabhaT' pratyaya lAge che SaSTeH pUraNaH = paSTi + tamaT SaSTitamaH = sAMDabho, saytateH puraNaH #cafaa$?: = 20A2Hky no maTU / / 7-1-159 // saMkhyApUraNa arthamAM, jenI AdimAM saMkhyAvAcaka nAma nathI mevA nAzantanAbhane 'bha' pratyaya lAge che paJcAnAM saMkhyAnAM pUraNI = pazca + maT + GI = paJcamI = pAMyama athavA paMthamI, pit titha bahu-gaNa- pUga - saMghAt // 7-1-160 // prathamapAda ( 397 - = saMkhyApUrNa arthamAM, bahu, gaNa, pUga ane saMdha zabdane pilsa yethe ' tithaT' pratyaya lAge che bahUnAM pUraNaH = bahu + tithaT = bahutithaH = saluno 524, bahutiyI = DunI 524, bahunI pUraka, gaNasya pUraNaH gaNatithaH, gaNatithI = gaNato athavA gagunI 524, pUgasya pUraNaH = pUgatithaH, pUgatithI = samUhano athavA samUhanI 524, saMghasya pUraNaH = saMghatithaH, saMghatiyI = sNghn| athavA saMghanI pUraka. bahu- gaNa0 [ 1-1-40 ] " se sUtrayI bahu ane gaNu zabda saMkhyAvAcaka jevA thAya che. "" atorithad / / 7-1-161 // " saMkhyApUraNa arthamAM, aMtu pratyayAnta nAmane ' Ithar pratyaya sAmane te pit saMjJa thAya che. iyatAM pUraNaH = iyata + ithat = iyatithaH ATalI saMkhyAno 24, tAvatAM pUraNaH Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 ] siddhahema - bAlAvaberAdhanI rAttitha = teTalI saMkhyAne pUraka , ti-jAtiyata tha | 7-2-26ra || saMkhyA pUraNa arthamAM, pa, kati ane katiya zabdane "tha" pratyaya lAge che. pLI = + TTa + ha = ghar = chanI pUraka- chaThThI - chaTha tithI. satInAM pUra = titha =keTalAne pUraka, tiprathAnAM pUor: = tivA = keTalAne pUraka. saMkhyApUraNa arthamAM, catura zabdane "tha pratyaya lAge che. catuLo dUra dUraLa ghA = catuM + tha = vaturtha = catura + ca + ra = catuthI = cethI, cothatithI. yeyau ca chuk ca / / 7-1-164 // sakhApUraNa arthamAM, catura zabdane "ya che ane "Iya che. pratyaya lAge che ane tenA vegamAM catura zabdanA ca ne "pa" thAya che catuLa pUrA = ratun + = surya, catun + = turIyara = co. tIH | 7--2 saMkhyA pUraNa arthamAM, di zabdane "tIya " prayaya lAge che. Dhazo dUra = gi + ra = dvitIya = bIje. . as a | 7-2-66 // saMkhyApUraNa arthamAM, tri zabdane "tIya pratyaya lAge che, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - prathamapada [ 399 ane tenA vegamAM tri zabdane sthAne " Adeza thAya che, kathAnAM pUjA = = + ca = sUtI = trIje. pUvamane na sa na | 7--267 | e vaDe arthAta kartA arthamAM, dvitIyA vibhaktivALo pUrva zabda ekale heya athavA tenI AdimAM bIjo koI zabda hoya to pUrva zabdane "Ina pratyaya lAge che. pUrvam na = pUrva + = pUrva = AnAthI pUrve taM pUrva ane = kRta + pUrva + juna = zatapUrva vAra = ene pahelA sAdaDI banAvelI. pati pUrvam ane na = tapUrva vAra = eNe pahelA dUdha ke pANI pIdheluM. gr ( 7-2-268 5 kartA arthamAM, prathama vibhaktivALA ISTa vagere zabdane "Ina pratyaya lAge che. [ima ane ra = 4 + na = duSTI ca = yajJanAM vajana karanAra, pUrva ane pUrva =zrAddhamAM havana karanAre. zrAddhapadyamuni || 7-2-/ Aje khAdhuM arthamAM, prathama vibhaktivALA zrAddha zabdane, kartA arthamAM "Ika che ane "Ina pratyaya lAge che. zA mun kAnera baddha = zrAddha + = dizA, cA + = zrAddha = eNe zrAddha Aje khAdhuM che. zodhanAra arthamAM, Ina prayAH e anupadI zabda nipAtane thAya che. anupama sodA = anuvI navAja = gAyone enA pagale zodhanAra. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] siddhahema - bAlAvabodhinA dANDAjinikA-''yaHzUlika-pAcakam // 7-1-171 // dhanAra arthamAM, I, ane ka pratyayAna evA dAcchAnika vagere zabdo "nipAtana " thAya che. ijinena anveSTA = sUrnAni + 64UT = tArAvivi - grAma = daMDa ane ajina - vyAzrayamane rAkhavuM e RSine veza che, paraMtu AcaraNa vagarane rASine veza rAkhI paisAne zodhe - pedA kare te - dAMbhika ayaH zUlena anveSTA = AyaHzUlikaH - tIkSNopAyAS STA = leDhAnI zULI para besIne paisA zodhanAra, AkarA upAya - tAgA karIne - zarIra upara ghA karIne paisA meLavanAra. grana phAvedA=rgdha +=Arzvam atRpacaH sa va = saraLa upAyo cheDIne potAnI pAsenA vakra upAyo - lAMcAdi upAya vaDe dhana meLavanAra manuSya, kSetrencami nAzya : | -6-27ra / nAya - nAza karavA yogya vyAdhi arthamAM, tama vibhakti vAMLA kSetra zabdane "Iya ? pratyaya lAge che. kAvyasmina - zArIre nArA: = = + 2 = kSatriya rAdhiH = asAdhya roga. kanyasmina -TRApu nAra =triA: jhADa = "Ara purUSa, bInanA kSetramAM jAya to te paNa nAkya -nAza karavA yogya ja che. choDate zretra vA -6-27rU adhyayana karavuM arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA dasa zabdane vikalapa Iya ? pratyaya lAge che ane tenA cogamAM chanda zabdane sthAne zrotra Adeza thAya che. channa adhIte = rUza= =+ tra, chANachA =haMdanuM-venuM adhyayana karanAra. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - prathamapAda 401 - kriya 7--74 ) iya pratyayAna Indriya zabda "nipAtana thAya che gujarA trikavi = yam = Indra-AtmAnuM nizAna, AMkha, kAna, nAka vagere Indriya. on dama, kRma, gurama, taba vA = AtmA vaDe jevAya te, sarjana karAya te, sedhAya te, athavA apAya te - caTsa vagere Ini. tera vire juvo || 7--275 / te vaDe prasiddha evA arthamAM Avela nAmane "camyu" ane "caNa pratyaya lAge che. vidyA vitta = vidyA + = vidyAvizu = vidyA vaDe prasiddha, roja vittara = 1 + jaLa = rApara = keza vaDe = vALanI vividha racanA vaDe prasiddha. pUraNAd granthasya grAhake ko luka cAsya // 7-1-176 // granthanA grAhaka arthamAM, tRtIyA vibhaktivALA pUraNa pratyayAta nAmane "ka" pratyaya lAge che ane tenA yugamAM pUraNa pratyayane "lopa thAya che. dvitIya prathAM zAhajAra = nitaya + ja = gi + = vinA ziSya = bIjA rUpe granthane grahaNa karanAre ziSya. garva 7--277 | jenA vaDe vastunuM grahaNa thAya te rU5 vagerene grahaNa kahevAya, granya viSayaka grahaNathaka pUraNa pratyayAta nAmane, svArthanA viSayamAM "ka" pratyaya lAge che ane tenA yogamAM pUraNa pratyayane vikalpa 26. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] siddhahema - bAlAvabodhinI lopa thAya che. jUirIva - vima, dvitIyam va ArA pAm ca = enuM grantha grahaNa bIjIvAra che. thAt put parinA? | 7--278 / cArebAjI saMpatiyukta arthamAM, muNavAcaka tRtIyA vibhaktivALA sabhya zabdane "ka" pratyaya lAge che. vana rijhAta: = sahya + ja = sacara zarira rara va = A zALa savaguNa saMpanna che. athavA A deza saspa-sarva saMpattiyukta che. ghana-dira che 7-272 kAmanA arthamAM, sAmI vibhaktivALA dhana ane hiraNya zabdane ka" pratyaya lAge che. mA = ghara + ja = dhanajara maitrI = maitrane dhananI kAmanA che. dive jAma = hisAgara maitra = maitrane suvarNanI zramanA che. vAkepha che ke 7-2-280 / tatpara arthamAM, sAmI vibhaktivALA svAMga vAcaka zabdane "ka pratyaya lAge che. vadhu vAra = nava = nakhamAM tatpara arthAta nakhanI zobhAmAM Asakta, rAnava rada = zinavAra = keza ane nakhanI zobhAmAM Asakta, raoNTe sattA = taue = dAMta ane hoThanI zobhA vadhAravAmAM Asakta. 3o rivALAne | 7-2-182 . Aghuna - vijyanI IcchA vagarane evo bhukhathI pIDAyele evA tatpara arthamAM, saptamI vibhaktivALA udara zabdane "IkaNa pratyaya lAge che. 3 - azunaH = 3 + pha = gharikA = vijayanI IcchA vinAne evo bhukhathI pIDIele - Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - prathamapAda ( 403 TiviSe tatpara, athavA peTa bharanAra, 3 + 1 = 3 s = peTa viSe Asakta. adhuna - sakta sivAya bIjA arthamAM kam pratyaya na lAge - zuM dArin 7-2-182 / haranAra arthamAM, dvitIyA vibhaktivALA aMza zabdane "ka" pratyaya lAge che. rAma ghArI = 1 + ja = za = hAtha = aMza - bhAgane laI janAra - bhAgIdara. tajhAro ! 7--18rU che turata yantrathI utareluM arthamAM, paMcamI vibhaktivALA tatra zabdane "ka" pratyaya lAge che. tannA citaH = tatra + na = satra: rda = tasta yavathI uttarele paTa - turata vaNAIne AveluM kapaDuM. rAhmaLAt nAgni | --84 || turata uddhAra karela arthamAM, paMcama vibhaktivALA brAhmaNa zabdane "ka" pratyaya lAge che. je keInuM vizeSa nAma hoya te. brAhmaNAd aciroddhataH = brAhmaNa + ka = brAhmaNakaH nAma dezaH = sadAcAravALA brAhmaNethI AyudhajIvI brAhmaNone tatkALa judA karela heya tevA dezanuM nAma. 3wAna che -2-181 | tAjuM banAveluM arthamAM, paMcamI vibhaktivALA uSNa zabdane "ka" pratyaya lAge che 36ont radratA = 3ur + = kaLiyA avAjU = cUlA uparathI tUrta ja utarAlI garama rAba. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ] siddhahema - bAlAvabAAdhanI ziAtra hArini || 7-2-186 || karanAra atha"mAM, dvitIyA vibhaktivALA zIta ane uSNa zabdane ka' pratyaya lAge che. zItaM jAti-zIta+4=gItaH ajIta = kAma karavAmAM ThaMDI - ALasuM. 65 voti = gujaH kSa = kAma karavAne jhaDapavANA - catura. amerA Dhe || 7-1-187 || ArUDha - adhika athavALA adhi zabdane, svAthanA viSayama ka' pratyaya lAge che. adhita adhikttaH TroLaH AI:= khArImAM droNu vadhAre che. acijAvI konena = khArI upara eka droNa che arthAt eka droNu vaDe khArI adhika che. vatamAnamAM khArI - khAMDI, droNa - ANuM A baMne mApavAcaka zabdo che, tro: kamiTara / 7-1-188 // jo pratyayAnta zabda Icchuka artha sUcaka hAya tA, anu zabdane svAtha'mAM 'ka' pratyaya lAge che. anu jAmatuM = anu=anu =IcchA karanArA. amerItha yA || 7~3~282 / 6 cchuika athaCmA, abhi zabdane, svArthamAM ke ' pratyaya lAge che. ane tenA yAgamAM abhi zabdanA prakAranA dIdha kaMI vikalpe thAya che. ami jAmata amI, mija: = IcchA karanArA. sau'sya mukhyaH // 7-1-190 // SaSThI vibhakayatha mAM, mukhya a+ sUcaka prathamA vibhakitavALa nAmane, svArthAMmAM ' ka' pratyaya lAge che. daivattaH mukhyaH akSya = = Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - prathamapAda [ 405 revavatta saMgha = jemAM mukhya netA devadatta che e saMdha. IjA pAme che 7-2-262 . UMTanA baccA arthamAM, ke pratyayAta e zRMkhalaka zabda nipAtana " thAya che. grAm rAje artha = sTAra - mazizu = UMTanuM baccuM ke jene page lAkkAnuM baMdhana bAMdheluM che. 36nmaNi che 7-2-222 / utsuka arthamAM, ud ane utsu zabdane "ka" pratyaya lAge che. te mana zakya = + = = tatpara, 39uta mana thastha = purA = utsuka manavALo. kA-dAr ne 7--13 | rega arthaka pachI vibhaktivALA arthamAM, prathamA vibhaktivALA evA kAlavAcaka nAmane, hetvarthaka nAmane tathA phaLavAcaka - karmavAcaka nAmane "ka" pratyaya lAge che. pratIya lina thastha =tIya + #=tiyA kavara = dara bIje divase Avate tAva, ekAntari tAva, datu za = purvatAra te = jenuM kAraNa parvata che. e rega - parvatanA pANIthI thanAre rega. rIta 4 vArtha artha = zIta jara: = jenuM kArya ThaMDI bhAvavAnuM che e tAva - TADhiyo tAva. prAyo'nanasmin nAmni // 7-1-194 // saptamI vibhaktinA arthamAM, je saMjJAne viSaya ja hoya te, ghaNA bhAge annarUpa hoya evA prathama vibhaktivALA nAmane ka" pratyaya lAge che. puSage prAya: rAma rAma = Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 sima - pAsAvasAdhinA guDapUpa + ka = guDapUpikA pauNamAsI = paNimA bhoTa mAge geLanA pUDalA khAvAnA hoya te pUrNimA - pUnama. - kulamASAdaNa // 7-1-195 // saptamI vibhakatyarthamAM saMjJAno viSaya hoya te, ghaNe bhAge annarUpa hoya evA prathamAM vibhakitavALA kulamASa zabdane aNu pratyaya sANe cha. kulamASA prAyaH annam asyAm-kulamASa +aNa = kaulamASI paurNamAsI = pUnamamA prAya: urIne sabhASa - mAsA aDada jevuM anna khavAtuM hoya te. vaTakAdin // 7-1-196 // saptamI vibhakatyarthamAM, prAyaH annarUpa hoya evA prathama vimastivANA 4 zahane chan / pratyaya lAgecha. vaTakAH prAyaH annaM asyAm = vaTaka + in = vaTakinI paurNamAsI = ? pUnamamAM prAyaH vaDA khavAya evI pUnama. sAkSAd dRSTA / / 7-1-197 // jenAra evA arthamAM, prathamA vibhaktivALA sAkSAta zabdane, anu nAma hAya to 'chan / pratyaya sAro cha. sAkSAt dRSTA = sAkSa + in = sAkSin-sAkSI = sAkSAt nAre, sa + akSa = inANa - sAkSI. iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH saptamo'dhyAyasya prathamapAdaH // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ratha digapA] tadasyA'sminniti matuH / / 7-2-1 // vartamAnakAlanA vipakSamAM, ta6 mI - te enuM che. tathA taH asmin - te emAM che evA paddhI ane saptamI vibhaktinA arthamAM prathamA vibhakitavALA nAmane "manu pratyaya lAge che. jo azu ti = La + mag - nomana = jenI pAse gAya ke baLada che te - govALa. vRkSa smina ati = vRkSavAna jiri = jemAM vRkSa che e parvata. "mokavaca [2-2-4] >> e sUtrathI manunA ma na va thayo che. sutara gAyo sUmara mavAraya = sUtramAM Iti zabada jaNAvela hovAthI te enuM che athavA te emA che evA paddhI ane saptamI vibhakitanA e be artha uparAMta bIjA keTalAka vivakSita arthamAM paNa mata pratyaya lAge che, tathA mata artha vALA paNa pratyaya lAge che. te bIjA vivakSita artho A pramANe che. bhUma - nindA-prazaMsAsu, nityayoge atizAyane / __saMsarge'sti vivakSAyAM, prAyo matvAdayo matAH // 1 // mUma = ghaNuM, vadhAre- jo + ma = jonAra = dhaNI gAya ke baLada che, evuM sUcave che. nidrA - niMdA - phora + 60 = lohI a = zaMkhodaka e ghoDAMnuM apalakSaNa che. zaMkhodaka gheDAnI niMdA sUcave che. prANA -- vizeSa vakhANa - hav+ ma = hRpavatI vaLyA = rUpavAna kanyA. je kanyAnuM rUpa vizeSa AkarSaka hoya te rUpavatI kanyA gaNAya che. rUpavatI zabda kanyAnI prazaMsA batAve che. nityo - haMmezA hayAtI - lIra + na = kSIrika vRkSA viAna = dudhavALA rAyaNu vagere vRkSo haMmezA kAMTavALA hoya che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 ] siddhahama - bAlAvabodhinA dudha tathA kAMTA kAyamanI hayAtI sUcave che. pratirAyana - sAdhAraNa karatA vadhAre - varu + ma = vaTavAnuM maMdira - malla baLavALe che. mallanA vadhAre baLane sUcave che. - lAMbA kALane saMbaMdha. sAru + na = sUphI sanyAsI = daMDavALe saMnyAsI. daMDa e sanyAsInuM cihna che. jethI daMDa sanyAsI sAthe saMbaMdha dharAve che. hita - vidyamAna - dazApa + mar = cAravA parvataH = vAdhavALI parvata, parvatamAM vAghanuM vidyamAnapaNuM - hayAtI jaNAve che. mA yata || 7-2-2 || ahiMthI mAMDI pa0 [7-2-24] " sUtra sudhImAM je je prakRtine A ane ya pratyaya kahevAnA che te tamAma pravRtione 'ta karI gati-te enuM che" tathA "tat smina sitate emAM che ? evI paddhI ane saptamI vibhaktinA arthamAM "manuM pratyaya lAge che. kumArI aza, amina vA ati = kumAra + ma = kumArImAna = kumArIvaLe, trIdiH alya a7 vA ati = zrIdi + 7 = tradimAna = cekhAvALo. navArikAH | 7-2-3 | matvarthamAM, no vagere zabdane "Ika" pratyaya lAge che. atya aTale te enuM che ane te emAM che evI paddhI ene saptamI vibhaktinA arthamAM, prathama vibhaktivALA nAmane Ika pratyaya paNa lAge che. ema dareka sUtramAM samajavAnuM che. nauH azva, ni jA astikanA =nAvi, naumAtra = enI pAse hoDI che athavA enA tAbAmAM haiDI che-nAvika gumAra DAhya, smina yA mati=gumArikA, mArImAna = enI pAse kumArI che athavA kumArI enA tAbAmAM che. - kumArI vALe. A rIte dareka udAharaNamAM enI pAse, ane Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - dvitIyapAda ( 409 nAmAM - tamAma // atha samo . . zikhAdibhya in / -7-2-4 // bhatva bhAM, zimA vagaire zahone chan' pratyaya lAge che. zikhA asya, asmin vA asti = zikhA + in = zikhI, zistrAvAn = yonIml. mAlI, mAlAvAn = bhAvAl. brihyAdibhyastau // 7-2-5 // matvarthamAM, vrIhi vagere zane "Ina ane "Ika" pratyaya sAge cha. vrIhiH asya, asmin vA asti = vrIhi + in = vIhI, vrIhi + ika = vihIkaH, vrIhi + matu = vrIhimAn = yomAvANo. mAyA + in = mAyI, mAyA + ika = mAyika, mAyAvAn = 45TI. . ato'nekakharAt / / 7-2-6 // malamAM, aneka svaravALA akArAnta nAmane "Ina ane '4' pratyaya lAge che. daNDa = in = daNDI, daNDa + ika = daNDikaH, daNDa + in = daNDI, daNDa + matu = daNDavAn = 6vAnA - saMnyAsI, dAsavANI, chatrikA, chatrI, chatravAn = . chatravANe. aziraso'zIrSazca // 7-2-7 // bhatva bhI, aziresa zahane cha' mane chan / pratyaya ane mitu" pratyaya paNa lAge che. ane e pratyaya lAgatAM Aziram nA sthAne 'mazA, Adeza thAya che. azirasa + . ika = arzISikaH, aziras + in = azIrSI, azirasU + matu = azIrSavAn = bhAyA varanA. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 ) sima - " dhinA arthA'rthAntAd bhAvAt / / 7-2-8 // mavarthamAM, dhana artha sivAyanA bhAvavAcaka - prayojavAcaka athavA upayAcana vAcaka artha zabdane tathA bhAvavAcaka artha zabda OM satenne sevA samhone '8mane ' pratyaya / sANe. arthikaH, arthI upayAyana. 422|--204vaan, pratyarthikaH, . pratyarthI = zatru. . bIdyartha-tundAderilazca / / 7-2-9 // matvarthamAM, vrIhi arthavALA zabdA tathA tunda vagere zabdane *sa, 3' mane chan / pratyaya lAge cha. zAli + ila = zAlilaH, zAli + ika = zAlikaH, zAli + in = zAlI, zAli + matu = zAlimAna = yobhAvanA, tunda+ila-tundilaH, tunda + ika = tundikaH, tunda + in = tundI, tunda + matu = tundavAn =duvA, bhoTA peMTavANA, udara + ila = udarilaH, udarikaH, udarI, udaravAn = peTavANI. svAGgAd vivRddhAt te // 7-2-10 // matvamAM, vadhAre moTA vAMgavAcaka nAmane "Ila, Ika bhane chan / pratyaya lAge che. mahAntau kaNau asya = karNilaH, karNikaH, karNI, karNavAn = dAMga phaa|| anavANa. vRndAdArakaH // 7-2-11 // bhatkya yAM, pR.6 zahane 'mA' pratyaya lAge che. vRnda + Araka = vRndArakaH, vRndavAn = sAvA. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ `tamAM adhyAya - dvitIyapAda [411 dhRkAta || 7-2-12 // matvamAM zR Mga zabdane ' Arka ' pratyaya lAge che. + A = cahna, vAn = zIMgaDA vALeA. mana-vacanaH // 7-2-13 || pratyaya matva"mAM phala, ahu ane zRMga zabdane ' in lAge che. + na = niH, havAna = phaLavALA caMdana, vardavAna = pIMchAvALA - mera, kUiLaH, rASTravAna = zIMgaDAvALuM pazu, zikharavALA parvata. mahATImamA || 7-2-14 ) matva mAM, mala zabdane ' inasa " ane Ina' pratyaya lAge che. maha + matta = AMmasa, mahinaH, mahavAna = melavALA. mahattvaveLanta: || 7-2-1 // matva*mAM, marut ane paryaMn zabdane ' ta ' pratyaya lAge che. mahat + ta = mahatta, mahatvAn = vAyuvALA, devavALA, paryaMn + ta = parvata, parvavAn = pava" - havAvALA - paryaMta, vana--TisunDerma: || 7-2-6 | matva mAM bali, vaDhi ane tuNDi zabdane ' bhaTTa pratyaya lAge che. hi + ma = hima, hivAnuM = karacalIvALA, Tima:, divAna = karacalIo vALA, vruttibhrama, tuliyAna moTI duMTIvALA. = Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 sihaM- modhinI UrNA-'haM-zubhamo yus / / 7-2-17 // matvarthamAM, UrNa, ahaM ane zubhama zabdane "yusa " pratyaya sAge che. UrNA + yuH = UrNAyuH = anavANI - dhero, ahaMyuH = sArI, zubhaMyuH = zubhavANI. yusa mAM sahAvAthA sitsa che. kaM-zaMbhyAm yusti-yastu-ta-va-bham // 7-2-18 // matva bhI, bha. ane zam zahane 'yusa, ti, yas , tuta, 1. sane ' pratyaya sAro cha, kam + yu = kaMyuH, kam + ti = kaMtiH, kam + ya = kayaH kam + tu = kantuH, kam + ta% kantaH, kam + va kavaH, kam + bha% kambhaH = sumavAnAsumI zaMyuH, zantiH, zaMyaH, zantuH, zantaH, zaMvaH, zambhaH subhA. : bala-vAta-danta-lalATAdUlA // 7-2-19 // bhavatha mAM mana, vAta, hanta sane sasATa zamne 'Bree, pratyaya sAre cha. bala + Ula = balUlaH, balavAn = maNavANI, vAtUlaH, vAtavAn = vAyuvANA - vAya, dantUlaH, dantavAn = mahAra nANelA tivANI, lalATrala: lalATavAn-bhATA 4ANavANI. prANyaGgAdAto laH // 7-2-20 / / marthamAM, prANinA aMgavAcaka AkArAnta nAmane "la ? pratyaya sAre cha. cUDA + la = cUDAlA, cUDAbAn = ye.TIpaNA. sidhmAdi-kSudrajantu-rugbhyaH // 7-2-21 // - matvarthamAM, silma vagere zabdone, sujatuvAcaka zabdone ane rogavAya zahone '' pratyaya sAge che. sidhma + la = sidhmalaH, Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - dvitIyA [ 413 sidhmavAn = yAmInA re.gavANI, varmalaH. varmavAn =qdhvAlA, yUkAla:, yUkAvAn = vANA, mUrchAlaH, mUrchAvAn = mUchanA regavALe prajJA-parNodaka-phenAllelau // 7-2-22 // matvarthamAM prajJA, paNa, udaka ane phena zabdane "la ? ane 'a' pratyaya lAge cha. prajJA + la = prazAlaH, prajJA + ila = prazilaH, prazA+ matu = prajJAvAn = suzAlI, parNalaH, parNilaH, paNevAn = pAnavANI, udakalaH, udakilaH, udakavAn = pI pAnA, phenalA, phenilaH, phenavAn = vANA, zivANI. kAlA-jaTA-ghATA kSepe // 7-2-23 // mitvathamAM kAlA, jaTA ane ghATa zabdane, je kSepa - niMdA yAta hoya to '' bhane ' pratyaya lAge cha. kAlA + la = kAlAlaH, kAlA + ila = kAlilaH = pAnI nasavAnA, jaTAla:, aTilaH = TAvAlA, ghATAlaH, ghATilaH = hariyAvAnI.. . vAca AlA-''Tau // 7-2-24 // bhava, vAya zahane , ane 'sA' pratyaya lAge cha, na ni ma ya to vAc + mAla = vAcAlaH, pAca + ATa = vAcATaH = pAyAsa. .' gmin // 7-2-25 // bhatva bhAM, vAya zahane min / pratyaya lAge cha. bAcna gmin = vAgmI, vAgvAn = gam stA, vihAna. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 ] siddhahema - bAlAvabodhinI madavA isa 7-2-26 che. matvarthamAM, madhu vagere zabdane "ra" pratyaya lAge che. pu + = = madhura rasa = madhura rasa, sva + 1 = = = kha - gaLAnuM moTuM kANuM, khavALo - gadheDo. pAdri parva | 7-2-27 } matvarthamAM, kRSI vagere zabdane vala" pratyaya lAge che. pI + va = pIvA - va = kaNabI. bAtIvA - sthA - rAhuttima7 = kalAla - dArU vecanAra. jhona- jhAre zera 5 7-2-28 // matvamAM, lema vagere zabdane ane pi7 vagere zabdane anukrame "za" ane "Ilam " pratyaya lAge che. stroma + za = mapha, DhomavAra = rUMvATIvALuM, jiriphA, jirimA = mahadeva vi8+ F = pirichaTa, pichavAna = pIMchAvALu, cIkAzadAra. 3ra4, 3jasthAna = chAtIvALo. noDA / 7--22 || matvarthamAM, aMga vagere zabdane "na pratyaya lAge che. e + = = = + aty = anA, adyatI rAja strI = suMdara strI, pAma + = pAmanA, pAmavAn = khasanA rogavALo. zAhI-pA-kvA hRsvaca |7-2-30 || matvarthamAM zAkI, palAlI ena da zadane "na pratyaya lAge che ane tenA vegamAM anya svarane "hasva thAya che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya dvitIyapAda [ 415 mahacchAlaM palAlaM ca zAkI + na = zAkinaH, zAkImAn meTuM zAka, zAkanA samUha, zAkIvALA, pAMna, pAchAphImAn meTuM parALa, parAMLane bhUkA parALavALA. parALa = kaDaba. vartuLa, ravAn = dhAdharanA rogavALA. = = vivaro viputra / / 7-2-32 / / matva mAM, vizvak zabdane na . pratyaya lAge che ane tenA yeAgamAM vizvak te sthAne 'viSu H Adeza thAya che. vighna+na = vivu + na = fthavuH - virghAyurvA, vidhavAna = sUrya', vAyu. kyA anaH || 7-2-32 / / matvamAM, lakSmI zabdane ana" pratyaya lAge che. hI + ana = jamaLa, vAn = lakSmI vALe. prajJA-zraddhA-DAM-vRtte'H || 7-2-33 || Na matvamAM prajJA, zraddhA, arcA ane vRtti zabdane pratyaya lAge che. prajJA + M = prAjJaH, prajJAvAnlR =muddhizALI, zrAva, zraddAvAr = zraddhAvALA, Artta, afvAn = pUjA karanArA, vAntaH, vRttimAr = AjIvikAvALuM, vivaraNa vALuM, 6 " conAtimyo'm|| 7-2-34 // mavamAM, jyAlsanA vagere zabdane " aN pratyaya lAge che. coranA + aNu = caunI-rAtriH = tAmistrI = cAMdanI. sijjatA-zAt // 7-2-rU1 || bhatva'mAM, siktA ane zarkarA zabdane aNu H pratya lage Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] siddhahema - bAlAvabodhinI cha. sikatA+ aN = saikataH, sikatAvAn = retIvAlA, zArkaraH, zarkarAvAn = sAvAnA. ilazca deze // 7-2-36 // matvarthamAM siktA, ane zakarA zabdane, dezanA viSayamAM "Ila bhane 'mam / pratyakSa lAge cha. sikatA + ila = sikkatilaH, siyatA + aN = saikataH, sikatAvAn = reta pradeza * 225. zarkaralaH, zArkaraH, zarkarAvAn = vANA pradeza. ghu-drormaH / / 7-1-37 // bhAva bhAM, dhu ane zahane 'ma' pratyaya sAne + ma = ghumaH = visavAzu. drumaH = . kANDA-''NDa-mANDAdIraH // 7-2-38 // matvathamAM kAMDa, AMDa ane bhAMDa zabdane "rapratyaya lAge the. kANDa + ira = kANDIraH, kANDavAn = tIna, ANDIraH, ANDavAn = 243zivANI, bhANDIraH, bhANDavAn = mAMDavANI. kacchvA DuraH // 7-2-39 / / matvamA 25 zahane '2' pratyaya bAge. kacchU + dura = kacchuraH, kacchUmAn = 204vAno rAgavAyA. dantAdunatAt // 7-2-40 // mavarthamAM, UMcA dAMta arthavALA datta zabdane "Dara" pratyaya sANe cha. danta + dura = danturaH = bhoTa ino . dantavAn = sAmAnya dAMtavALo. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - ditIyapAda [ 17 meghA-rathAnaMvaraH // 7-2-41 // mavarthamAM, megha ane ratha zabdane "Ira pratyaya vikalpa lAge 7. meghA + ira = medhiraH, medhavAn , medhAvI = rathiraH, rathavAn , rathI = 2thavA. kRpA-hRdayAdhAluH // 7-2-42 // marthamAM, kRpA ane hRdaya zabdane vikalpa "Alu pratyaya sAge che. kRpA + Alu = kRpAluH kRpAvAn = pANu, hRdayAlu, hRdayI, hRdayabAn = 65vANo, chAtIvabit. . kezAd vaH // 7-2-43 / / bhava bhI, za zahane ' pratyaya vi45 sA . keza + ca = kezavaH, kezavAn , kezI % zavA. . maNyAdibhyaH / / 7-2-44 // bhatkyamAM, mali bagere zahane '1' pratyaya yA cha. maNi + ca = maNivaH, maNimAn = bhalivAgA. hiraNyavaH, hiraNyavAn = hiraNyavALe. hInAt svAGgAdaH // 7-2-45 / / matvarthamAM, hIna evA svAMgavAcaka nAmane "a" pratyaya lAge hInaH karNa: yasya asti = karNa + a = karNaH = tinavANe! karNavAn = navA . 'abhrAdibhyaH // 7-2-46 // 27 . Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] siddhahema - bAlAvabodhinI matvarthamAM, abhra vagere zabadane "a" pratyaya lAge che. stram namA= AkAza, ar + ka = zA maitra = harasavALo maitra, lagna tAje-mAyA-medhAja jina | 7-2-47 / matamAM, jene ane ansa che, evA zabdane "vina pratyaya lAge che. rAjU +vina = cAravI = yazasvI, tapasvI = tapasvI mAyAvI = kapaTI, zidhAvI = buddhivALo, strI = bhALAvALo. pakSe-yazasvAn , tapasvAn , mAyAvAn, medhAvIn , stragvAn , asa kahevAthI tapasa zabda AvI jatA hatA, chatAM alaga tapas batAvavAthI "kotsAhio [ 7-2-3] >> e sugathI aNu thAya che. jethI tapasya zabdane vina pratyaya paNa thAya che, e jaNAvavA tapasa zabda jaNAvela che. AmayAd dIrghazca // 7-3-48 // matvamAM, Ama zabdane "vina" pratyaya lAge che ane tenA gamAM Amaya zabdanA anya svarano dIgha thAya che. umara+vina = AmathAI, kAmavAn = rogI-bImAra. svAminnIze // 7-2-49 / / matvarthamAM, Amaya zabdane Iza-svAmI artha jaNAvatA mina pratyaya lAge che. ane tenA yugamAM svanA anya starane "dIrgha che Adeza thAya che. sva + fmana = sva + fmana = svAmI = svAmI, JvAna = svAmI sivAya anya artha dhanavALA. Ti || 7-ra-10 || Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo adhyAya - dvitIyapAda [ 419 + | + bhatva bhAM, zahane 'mina' pratyaya sAne cha. go + min = gomI, gomAn = amt. gAyanI mAliza UoM cin-valAvazcAntaH // 7-2-51 / / matvamAM, Uja zabdane "vin ane "vala" pratyaya lAge che ane tanA yogamA anza nA sa-te asa Ama thAya che. Urja + vina Urjas + vin = UrjasvI, Uje + vala = Urjas + vala = UrjasvalaH, UrjAvAna = ult. tamo asya asti = tamas + matu - tamasvAn = adhavA bhAga. tamisrA-'rNava-jyotsnA // 7-2-52 / / matvarthamAM, 2, na ane va pratyayAta evA tamasa, arNasa ane jatizabdanA anukrame tamitra, arNava ane jasnA zabda "nipAtana' yA che. tamaH asyAm asti sA = tamastra + ra + DApa - tamitrA-rAtriH = dhArI rAta, tamaH asti eSu tAni = tamisrANi guhAmukhAni = 16 AURail suna bhuNe. arNaH asti asmin saH = arNas + va = arNavaH - samudraH = mA pAemarezu che te samudra. jyotiH asti asyAM sA = jyotiS + na + A = jyAtsnA -mAnava. guNAdibhyo yaH // 7-2-53 / / bhAvamA, zu camere zahane 'ya' pratyaya lAge che. guNa + ya = guNyaH, guNavAn nA = gusvAnA 53'5, suna. himyaH, himavAn = himavANa pata-himAlaya. rupAt prazastA-''hatAt // 7-2-54 / / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] siddhahema - bAlAvabodhinI matvarthamAM, prazasta ane ghaDelA vizeSaNavALA rUpa zabdane "e" pratyaya lAge che. dag + 4 = H itH = prazasta rUpavALI gAya ke rUpavALe baLada, rathama jafgUF = ghaDele rUpAno sikake rAghA jha = bIjA arthamAM-rUpavALAM. jUnAgaUT | 7-2-paka ! mavarthamAM, pUrNamAsa zabdane "aNa" pratyaya lAge che. jULamA: tti racAM nA = parq + 1 = mAtra + =jamANI = pUnama. je divase mAsa-caMdra pUrNa dekhAya te pUrNimA. pUrvata | R 7-ra-1 | matvamAM, pUrvapadamAM ga zabda che jene evA akArAnta nAmane "Ika pratyaya lAge che. saMta6 acAtta = rAtta + [ = jAti = se gAya ke baLadavALo. niH zaa-davAta 7-ra-17 | matvarthamAM, niSka zada che AdimAM jene evA zata ane sahaka zabdane "ikaNa pratyaya lAge che. niSAzara + $T = nai ttira = so sonAnI mahoravALo dAgIne, nainana = hAra senA mahoravALo dAgIno. ekAdeH karmadhArayAt / / 7-2-58 / / matvarthamAM, jenI AdimAM eka vagere zabdo hoya tevA kama dhAya samAsavALA akArAnta nAmane "Insa pratyaya lAge che. kyA cA = part + rUT = vikra = eka gAyavALo.. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutamA adhyAya - dvitIyapAda | 421 maoNTerina / / 7-2-11 // matva mAM, sa` vagere zabda che AdimAM jene evA karmAMdhAraya samAsavALA akArAnta nAmane 'In ' pratyaya lAge che. sUryaMdhana + sarvadha = badhA dhanavALA. = A trALathAyAnArhUtU-ha-nindAt // 7-2-60 || samAsavALA kaTakavalaya + in = kaTaka matvamAM, prANinAM rahela svAMga varjita 6 akArAnta nAmane, tathA rAgavAcaka ane nidAvAcaka nAmane ' in' pratyaya lAge che. Ta* vacaAE calayinI = kaDAM ane valaya paheranArI, S + na = hraSTI koDhanA rogavALA, hraddAvarta + 6 = hradrAvata = khudhavALA. vAtA-tikAra-vizAyAta thAnta: || 7-2-62 II = = matva'thamAM vAta, atisAra ane pizAca zabdane ' In' pratyaya lAge che ane tenA yAgamAM ' ka " antAgama thAya che. vAta + in = vAtaka+in = vAtakI vAyunA rogavALA atisAra jIatisAranA rogavALA. vijJAniI- pizAcanA vaLagADavALA. = = pULAk varjana / / 7-2-62 || 6 matva`mAM, pUraNa pratyayA-ta nAmane jo uMmara jaNAtI hoya tA InH pratyaya ja thAya che. pazcamam tti artha = 66 = pazcamI vAhaH = pAMcamA divasanuM, mAsanuM ke varSoMnu" bALaka, pama + muvAa: // 7-2-63 || matva'mAM, sukha zabdane ' In " pratyaya ja thAya che. sunna + Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara siddhahema - bAlAvabodhinI juna = purI = sukhI, TurNa = duHkhI. mAtrAvA: le |7-2-64 che. niMdA arthamAM, mAlA zabadane matvartha sUcaka Ina pratyaya ja lAge che. mAtra + = mA = jAte maLI hovA chatAM mALInuM kAma na AvaDatuM hoya te mALI. dharma-zava tAta || 7-2-6 ) mavarthamAM, jene ane dharma, zIla ane varNa zabda AvatA hoya, tevA nAmane Ina" pratyaya lAge che munidharma +phuna =munilama muninA AcAravALo, = thatazIstrI = yatine sadAcAra vALa, brAhmaNaaff = brAhmaNavarNavALo. ' vAhUrvachAta 7-2-66 che matvarthamAM, jenI AdimAM bAhu ane urU zabda che, evA bala zabdane "Ina" pratyaya lAge che vAduvaDha + = vAduvaTI = bAhubaLavALA, havaTI = sAthaLanA baLavALo mana-mA-DabAna che -ra-67 | matvarthamAM, je nAmane cheDe mana che tathA ma che, evA nAmane tathA aja vagere nAmane, vizeSa nAmano viSaya hoya te "Ina pratyaya lAge che. rAmana + na =AminI hAravALI, nomana = minI caMdravALI, dAna = kamaLavALI, vAhina = kamaLavALI. surata-ra-rAta | 6-2-68 che. matvatha mAM hasta, ane kara zabdane "Ina" pratyaya lAge che. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - dvitIyapAda [ 423 ne pratyayAnta tivAya 049tu ya to. hasti + in-hastI = hAthI, dantI = GthI, karI = hAthI vAd brahmacAriNi // 7-2-69 / / matvarthamAM, je brahmacArI artha jaNAto hoya te varNa zabdane '7' pratyaya lAge . varNa + in = varNI-brahmacArI zramanyArI puSkarAdedeze // 7-2-70 // matvarthamAM, deza artha jaNAta hoya te puSkara zabdane "In" pratyaya lAgecha, puSkara+ in + GI = puSkariNI = Huml pradeza. padminI = bhagavA tasArI. sUkta-sAmnorIyaH // 7-2-71 // matvarthamAM, sUkta ane sAma vAcaka nAmane "Iyara pratyaya lAge che. acchA vAg yasya asti-acchAvAka + Iya = acchAvAkIyaM sUktam = 21-chAvA nAbhanu sUrata, yajJAyajJIyaM sAma = sAmavenu yajJa yajJIya praNa.. .. laj bA'dhyAyA-'nuvAke // 7-2-72 / / matvarthamAM, adhyAyasUcaka ane anuvAkasUcaka pratyayane vikalpa so5 thAya che. gardabhANDaM zabdaH asmin adhyAye anuvAke vA asti = gardabhANDa = Iya-gadabhANDaH, gadabhANDIyaH adhyAyaH anuvAkaH = 1 Mi nAmano adhyAya manuvAra, manuvA:-* sane yanunI samUha. . . . vimuktAderaN // 7-2-73 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ) siddhahema - bAlAvabodhino marthamAM, vimuka vagere zabadane adhyayAya ane anuvAka arthamAM aNu pratyaya lAge che. vinu rAja smana adhyAre anuvA vAM carita = vaimura = je adhyayAmAM ke anuvAkamAM vaimuka nAmane zabda Ave che te vaimukata adhyayAya athavA anuvAka, vaivApurA dhyAyaH anuvAda va = deva athavA asura zabdavALe adhyAya ke anuvAka. ghAgharAH | 7-2-74 / marthamAM, ghoSita vagere zabdane adhyAya ane anuvAka arthamAM aka " pratyaya lAge che. ghor phAda man adhyA anuvA vA = ghoSan + a = ghoSa = ghASata zabdavALo adhyAya ke anuvAka. para: adhyAyaH anuvAda vA = jovA ghaLAMthA = gAdika zabdavALA adhyAya ke anuvAka. prakAre jAtIyar // 7-2-75 // ane prakAra evA SaSThI vibhakitanA arthavALAM prakAra arthamAM, prathama vibhaktivALA nAmane "jAtIya pratyaya lAge che. phuda pravaraH 91= kuzaLa prakAravALo. sAmAnya prakAra karatAM jemAM bIjA prakAranI vizeSatA hoya te prakAra kahevAya che. sADavA / 7-2-7dda che. eno prakAra evA pachIvibhaktinA arthamAM, prathamA viLaktivALA ANa vagere zabdane "ka pratyaya lAge che. ag prakAraH sarca = G[ + va = hAiku Ta = pAtaLA-halakA prakAranuM, halakI jAtanuM vastra, ghuTa =jADA prakAranuM, jADI jAtanuM vastra, Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - dinIyapAda I kara5 jIrNa - gomUtrA-'vadAta-surA-yava-kRSNAcchAlyAcchAdana surA-'hi-trIhi-tile // 7-2-77 // ane prakAra evA SaSThI vibhakatyarthamAM, prathama vibhaktivALA Grey, gomUtra, vahAta, suza, yava sane 40 zahane anume zAli, AchAdana, surA, ahi. trIhi ane tila arthamAM "ka" pratyaya lAge 7. jIrNaH prakAraH asya = jIrNa + ka = jIrNakaH zAliH = gunA-ThI praa2n| yopA. gomUtraM prakAraH asya = gomUtrakam AcchAdanam = gobhuutr| 21vaaj-gomuutrn|| 2 // re 27 // hAna-dAnusAdhana, avadAtaH prakAraH asya = avadAtikA surA= uttama mArane 3, surA prakAraH asya = surakaH ahiH= 3 vA 2 gavANo sa5', yavaH prakAraH asya = yavakaH vrIhiH = 14 yA yopA, kRSNaH prakAraH asya = kRSNakaH tilAH = kALA prakAranA tala. ___ bhUtapUrve caraT // 7-2-78 // bhUtapUrva=pahelA hatuM evA svArtha sUcaka arthamAM cara" pratyaya lAge che. bhUtapUrva ADhyA Avya+ pcaraTa = ADhyacarI = je pahelA zrImaMta hatI. ahiMthI AgaLanA sUtromAM kahela pratye svArtha arthamAM samajavA. goSThAdInana // 7-2-79 / / bhUtapUrva-pahelA hatu evA svArtha sUcaka arthamAM, goSTha zabdane na' pratyaya lAge the. bhUtapUrvaH goSThaH = goSTha + InaJ = gauSThInaH dezaH = phe| gAyanA vATa 35 to te deza, SaSThAyA rUpya-pcaraT // 7-2-80 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] siddhahema - bAlAvAdhinA - pahelA hatu evA svAka` sUcaka amAM, SaSThI vibhaktivALA nAmane ' ruSya ' ane 'cara: ' pratyaya lAge che. maitrasya mUtapUrva gau=maMtra + savya = maitravya, maitra + vat - maitracara gau= pahelA A baLada maMtranA hatA. nyAzraye samu || 7-2-82 || judA judA pakSanA. Azraya evA arthAMmAM, padmI vibhakitavALA nAmane ' tasu ' pratyaya lAge che. arjuna + taru = sevAH arjunataH amavat = - devA ajunanA pakSamAM hatA, La + tasu = raviH rjataH amavat = sU` kahyuM`nA pakSamAM hatA. rAvata pratIhAre || 7-2-82 || pratIkAra arthAMmAM, prI vibhakitavALA rAga zabdane ' tasu ' pratyaya lAge che. prarvAdvAyAH = praddiSTha + tanu=praddiddAta:, prA/dAyAH hraha = saMgrahaNInA rAganA pratikAra kara. thame sImaye // 7-2-83 // ' cAre bAju ane banne bAju arthAMmAM, anukrame puri ane abhi zabdane ' tasu ' pratyaya lAge che. pari + tag = parataH khAjI, zrRmi + tanu = amitaH = banne bAju. = cAre AdyAtimyaH // 7-2-84 || vibhaktivALA Adi vagere zabdane tapu - pratyaya lAge che. Avo AhiyAM = Avi + taghu = Avita = pahelAmAMthI athavA pahelethI laIne madhye madhyAr vA=madhyataH=vaccamAMthI ke vaccethI laI te Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - dvitIyapAda [ 4ra7 kSepa-stipa-ScarthavratutIyANAH | 7-2-81 kSepa-nidA atigraha-AgaLajavuM, athavA vadhAre sArU, avyathAcalita na thavuM, athavA bhaya ke kSobha na thavo evA arthamAM, rtA bhinna vAcaka tRtiyA vibhakitavALA nAmane "su" pratyaya lAge che nRttana tti = vRtta+tanuvRttAH kSatta =AcaraNa vaDe niMdata, vRtteira tigaH = vRttata tajhara = vadhAre sArA AcAravALo vRttana na kaNa = vRttataH za = potAnA kaThora vratathI calita thato nathI, kSebha ke bhaya pAmato nathI. pApa-rAyapAnera | 7-2-86 | pApa arthane athavA hIta arthane saMbaMdha hoya te, knabhinna vAcaka tRtIyA vibhaktivALA nAmane "ta" pratyaya lAge che. vRttana pApa = vRtta + tay = vRttata pa = AcaraNathI pAparUpa thAya che. vRna hItte = vRttataH rIte = AcaraNathI hIna thato jAya che. pratinA paJcamyAH // 7-2-87 / / prati-pratinidhinA arthamAM prati zabdanA yogamAM thayelI paMcamI vibhaktivALA nAmane "su" pratyaya lAge che. abhimanyu markanA manunAtara vA prati = abhimanyu ajuna pachI Ape che. arthAta ajunane badale Ave che abhimanyu ajunane pratinidhi che. gIra-jahADapAvAne | 7-2-88 | apAdAna arthamAM, paMcamIvibhaktivALA nAmane teja athamAM, tasu ? pratyaya ane "paMcamIvibhakita" nA pratyaya lAge che. je apAdAna athavALA paMcamI vibhaktivALA nAmanI sAthe hoya ane Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ) siddhahema - bAlAvabodhinI ke dhAtuno prayoga na hoya te. grAma + gA[phari] =rAmAnta grAma + tapu = grAmata daiti = gAmathI jAya che. kimadvayAdisarvAdyavaipulyabahoH pit tam // 7-2-89 / / paMcamIvibhaktivALA kima zabdane tathA dri vagere zabada zivAya paMcamI vibhaktivALA sarva vagere zabdane, tathA amulyavAcaka bahu zabdane pisaMjJaka tasa" pratyaya lAge che. mAtra = zima satra surataH = kayAMthI varmAta sarvataH sarvathI, mAtra = cataH = jayAMthI, vaghukhya = vadutaH = bahuthI. rUtoDatA uttara | 7-2-10 || Iti, ataH ane kutara e traNa zabdo tasu pratyayAta evA nipAtana thAya che. smAr= rUma + tajU = rUtara = A bAjuthI, pataramA = ataH + tajUrataH = AthI, vAlmaH - vim + ta = = zAthI. bhavatvAyuSmad-dIrghAyurdevAnAMpriyaikArthAt / / 7-2-91 / / bhavata, Ayumanta , dIrdhAyuH ane devAnAM priya e zabdo je nAmane vizeSarUpa hoya te nAmanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra samAnavibhaktivALA ane sarva vibhaktivALA kima zabdane pisaMjJaka 'ta pratyaya lAge che, ane AgaLanA sava "sa, te vagere prayoga paNa kAyama rahe che. ra mA=A mevAna , to mavAna, te mAta, tato bhavantaH sa AyuSmAn , tataH AyuSmAn , sa dIdhAyuH, tato rIvAyu tat sevAnAMjhiyama tata sevAnAM :- A badhA rUDha prayoga che ane tene artha pUja-Adara sUcaka che. na tana mAnaAdaraNIya Apa, te AyuSmAna Apa, te dIrdhAyuH Apa ane te devAne priya Apa. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame| adhyAya - dvitIyapAda (429 (12 / / 7-2-12 || bhavat, AyuSmata, dIrdhAyu: ane devAnAMpriya e zabdo je nAmanA vizeSaNarUpa hoya te nAmanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra samAna vibhaktivALA ame sava'vibhaktivALA kiMma zabdane, dvi vagere zabda sivAyanA va vagere zabdane ane avaipulyavAcaka bahu zabdane tra ' ane pilsa naka ' tam " pratyaya lAge che ane nAmanI vibhakti paNa kAyama rahe che samavAn - taMtramavAn ka tato bhavAn, tasmin bhavati tatrabhavati, tasmin bhavati, tato bhavati, te bhavantaH tatrabhavantaH, tato bhavantaH, sa ayuSmAn - tatraAyuSmAn, tato AyuSmAn sa dIrghAyuH - tatradIrghAyuH tato dIdhavayuH, tada devAnAMpriyaH tatradavAnAMpriyaH tato revAnAMpriyaH = te AdaraNIya Apavigere atha samajavA. - 4-trADaAda || 7-2-13 || h tra pratyayAnta evA kava, putra ane ihu zabdo nipAtana thAya che. A cAre zabdo sava vibhaktimAM vaparAya che. - skrU = kayAM, vim + traN = jhutra = kayAM, patar + trap ahiM, k + trar - xx = ahiM. jam + trav atra ww samasyAH || o-2-14 || ' saptamI vibhativALA kim zabdane, dvi vagere zabda sivAya sa vagere zabdone ane avaipulyavAcaka bahu zabdane ' p pratyaya lAge che. smin , jyoH jevu - zivu + tram = chutra - kyAM, sarvAzmana, so sarveSu = sarvatra - badhe, mArka tathAH, tevu= tra=tyAM, cau, vo, vapu =sutra =dhaNAmAM. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] siddhahema - mAsAvamadhinA kim-yat-tat-sarvaikA -'nyAta kAledA / / 7- 2 - 95 // = kAla arthAMmAM, kim Adi zabdone ' ThThA ? pratyaya lAge che. kasmina kAle, kayoH kAlayoH keSu kAleSu = kim + dA kadA = yAra, yasmin kAle, yayoH kAlayoH yeSu kAleSu yat + dA = yadA = 04yAre, tasmin kAle, tayoH kAlayoH teSu kAleSu = tat + hA tadA = tyAre, sarvasmin kAle, sarvathoH kAlayoH, sarveSu kAleSu = sarva + dA = sarvadA = bhazo ekasmin kAle, ekayoH kAlayoH, ekaSu kAleSu = eka + dA = ekadA = zre! vapta, anyasmin kAle, anyayoH kAlaH yoH, anyaSu kAleSu = abhyat + dA = anyadA = bhIla vAte " AdveraH [ 2-1-41 ] " sUtrI hi sudhInA tyAhi zahanA atanA a' thayela che = sadA-dhunedAnI - tadAnIme tarhi // 7-2-96 // , kAla amAMdA vagere pratyayAnta evA sadA vagere zabdo 'nipAtana' thAya che. sarvasmin sarvayoH, sarveSu kAleSu = sarva +dA-sarvadA +6 bhezA, = asmin anayoH, eSu kAleSu = idam + dhunA = adhunA = hamalA, idam + dAnIm = idAnIm hamaNAM tasmin tayoH teSu kAleSu = tad + dAnIm = tadAnIm = tyAre, etasmina, patayAH eSu kAleSu = idam + ha = etarhi = = | aNamAM. 9 " sadyo 'dya paredyavyahi / / 7-2-97 / / ane puredyavi rAkhta 'nipAtana' thAya se samIpe ahni = samAna + dyas = sa+ su = sadyaH = divasarUpa kAla arthamAM sadya, adya, Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - dvitIyapAda 431 samAna hivasa, asmin ahni = idam + dya = adyaH = mAne, parasmin ahni = para + padyavi = paredyavi = bhIje hivase. idam+ dya = adya tyAM idam no a Aheza thayo bhane paredyavi tyAM laga syAve0 [2-1-113] " ye sUtrathI sa no sopa thayo che, 46 pUrvA 'parA -'dharottarA - 'nyA - imyataretarAdadyas // 7-2-98 // , Zhu divasarUpa kALa atha mAM, saptamI vibhaktivALA pUrva, apara vagere zahane 'dhus' pratyaya lAge che. pUrvasmin ahni = pUrva + padyus = pUrvedyuH = dhyAgalA hivase, apara + esa aparedyuH jInna hivase, adharedyuH = mIla hivase, uttaredyuH = AgalA hivase, anyedyuH = mIla hivase, abhyataredyuH = mIla hivase, itaredyuH = bIjA koi divase, ardha F ubhayAd dyus ca / / 7-2-99 / / " divase rUpa kALanA athaCmAM, ubhaya zabdane ' ghus ane ethrus pratyaya lAge che ubhaya + su = ubhayadyuH, ubhaya + eghusa ubhayedyuH = ''ne hivase. aiSamaH - paruva - parAri varSe / / 7-2-100 / / dharUpa kALa arthamAM epama, paratu ane parAri zabdo nipA tana' thAya che. asmin saMvatsare = peSamaH = mA varSe pUrvasmin saMvatsare = paratU = AganA varSe, parasmin saMvatsare = parut 'mI varSo pUrvatarasmin paratarasmin saMvatsaraM = parAri= mIla ardha varSe. , anadyatane hiMH // 7-2- 101 / / - Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] siddhahema - bAlAvabAdhinI anadyatanakALamAM kam zabdane, dvi vagere zabdane cheADIne sava vagere zabdane ane avaipulya vAcaka bahu zabdane 'huM ? pratyaya lAge 7. kasmin anadyatane kAle = kim + hiM= kahi = yAre, yasmin anadyatane kAle = yahiM = yAre, amuSmin anadyatane kAle = amurhi = bhu bhaNe, bahuSu anadyataneSu kAleSu Jeff = Hell H. prakAre thAM // 7-2-102 / / prakAra atha'mAM sava` vibhaktivALA kim zabdane, dvi zabda vagere pati sarpa vagere zahane 'thA' pratyaya sAge sarveNa prakAreNa = sarva + thA = sarvathA = sarva akSare. anyena prakAreNa = anyathA anya akSare. kathamittham // 7-2- 103 / / prakAra amAM, thama ane Ithama zabdo nipAtana' thAya che. kena prakAreNa kim + tham = katham = devI rIte, anena prakAreNa = idam + tham = id + tham = ittham, etena prakAreNa etad + tham = id + tham = ittham = A rIte. = = saGkhyAyAH dhA / / 7-2-104 // prakAra arthAMmAM, sa MkhyAvAcaka nAmane vikalpe dhA' pratyaya lAge rIte katibhiH katidhA = DeTA mare, bahubhiH prakAraiH = bahudhA bicAle ca / / 7--2- 105 // 9. ekena prakAreNa = eka + dhA = ekadhA prakAraiH dhaNI rIte. 1 = = Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - dvitIyapAda [ 433 vicAla-ekanuM anekIkaraNa ane anekanu ekIkaraNa karavAnA arthabhAM, sAvAya nAbhane '' pratyaya lAge che. ekaH rAziH dvau dvidhA vA kriyate = dvi + dhA = dvidhA = bheU DhagalAnA me dagA devA, anekam ekam kriyate = ekadhA kriyate anekanu eka karavu. =3 prakAra a`mAM ane visAla arthAMmAM, sa MkhyAvAcaka eka zabdane 'dhyabhaJ ' pratyaya vidaye lAge che. ekena prakAreNa = eka + dhyamaJ aikadhyam, eka+dhA = ekadhA bhukte anekam ekam karoti = ekadhA vA karAti = are che. aikadhyam , dvi-trerdhamadhau vAM / / 7-2-107 // H - vaikAd dhyamaJ / / 7-2-106 // prakAra ane vicAla athamAM, dvi ane tri zabdame 'dhamaN' sane 'zodha' pratyaya vidaye lAge che. dvi + dhamaJ = dvaidham, dvi + e = bredhA, dvi+dhA - dvidhA = me astu traidhyam, tredhA, tridhA - anu, ekarAzi dvidhA karoti = dvaidhyam, dvedhA, dvidhA kiroti = DhagalAnA me r3hagalA re che. ekarAzi tridhA karoti = traibhyam, tredhA, tridhA = 5 DhagalAnA RNu DhagalA mere che. tadvati ghaN // 7-2-108 / / prakAra ane vicAla arthAMmAM, dvi ane tri zabdane ' ghaNu' pratyaya lAge che. dvi + dhaN = dvaidhAni = manA rahe vA pahArtho athavA bhane pArthonA meM pArtho 12 4. tri + dhaN = = " Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vidhAna = jemanA traNa prakAra che evA padArtho, athavA aneka padArthanA traNa padArtho kare che. vAre jIve 7-2-206 | saMkhyAvAcaka nAmane, vAra arthamAM "kRvasa" pratyaya lAge che. zALatta paNa vAra tirAva = parAvara mu = pAMcavAra khAya che. da--jA muca | cha--10 || vAra arthamAM, saMkhyAvAcaka ki, tri, ane caturU zabdane su" pratyaya lAge che. jo vAna muje = dra + =dri = bevAra khAya che. vina mukatri = traNavAra khAya che. ags vAn muje = catuH =cAravAra khAya che. sannAtha || 7-2-1?? || ekavAra arthamAM, eka zabdane "su" pratyaya lAge che. ane ekavAra arthe ekane badale "sakRta zabda thAya che. jayAre mu +ju = sana mukti = ekavAra khAya che. gha ssNane ! 7-2-222 che najIka najIka-vAraMvAra arthamAM, saMkhyAvAcaka bahu zabdane badhA pratyaya lAge che. dUra mu =vadudhA = vAraMvAra khAya che. DhirAhATu ri---jApu kathA-pI-gyA || 7-2- 3 + dizA arthamAM prasiddha evA prathama, paMcamI ane saptamI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame! adhyAya - dvitIyapAda [ 435 vibhaktivALA zabdane dizA. deza. ane kAla arthamAM dhA' pratyaya lAge che, prAcI viga ramyA -prAcI + thA = pAghramyam = pUrva* dizA ramya che. prApta deza jAhaH vAc: = prAtramyaH = pUrva taraphanA deza athavA pUrvakALa ramya che prAcyAH viza:, dezahAhAmyAM vA AvataH = prA+ tha = kAgaLanataH=pUrva dizAyI, pUrva dezathI, athavA pUrvakAlathI AvelA, pAcyAM dizi, deza kAlayoH vA vAsaH = prAcI + dhI = prAgvAsaH pUrva'dizAmAM, pUrva' dezamAM, athavA pU`kAlamAM vAsa - vasavATa. ahiM " lubaJcaH [7-2-223 ] " e sUtrathI dhA pratyayaneA lApa thayela che. Rdra-raSTAtau udhAsya || 7-2-14 || = = 6 = = dika, deza ane kAla athamAM, prathamAM, poMcamI ane saptamI vibhaktivALA Urdhva' zabdane varaH ane drSTiA' pratyayA lAge che ane tenA ceAgamAM Udhva ne sthAne upa * Adeza thAya che. sarva ramyam - UrdhvA dig ramyam, UrdhvAt ramyam, UrdhvaM ramyam 6 + ft 35+ 2 ==para_myama, nariSTAn upariSTAt ramyam AgataH, vAso vA = uparanI dizA ramya che, uparanI dizAthI ramya che, athavA uparanI dizAmAM ramya che. paMcamI - uparanI dizAthI, uparanA dezamAMthI athavA uparanA kALamAMthI AvyA. saptamI - uparanI dizAmAM, uparanA dezamAM athavA uparanA kALamAM raheThANa. - pUrvA - vara - 'gharebhyo'sastAta puravazcaiSAm || 7-2-5 || dizA, deza ane kAla arthAMmAM, prathamA - paMcamI ene saptamI vibhaktivALA pUrva, avara ane adhara zabdane as ' ane 6 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] siddhahema - bAlAvadhinI ' = ava + - astAt ' pratyaya lAge che, ane tenA yAgamAM anukrame pura, savU' ane 'madhU' Aheza thAya che pUrva + as = puraH ramyam AgataH, vAso vA = bhAMgaNa rabhya che, AgaNa bhAvyo athavA AgaNa vAsa, pUrva + astAt = purastAt ramyam, AgataH, vAso vA uparanI prema avara + as as = avaH, ramyam AgataH, vAso vA = pIlu 2bhya che. mIthI bhAvyo athavA bhInne vAsa, avara + astAt = ava + astAt = avastAt = uparanI prema, adhara + as ramyam, AgataH, vAso vA = nIye 25 che, nIyethA Ayo athavA nAyo vAsa che, adhara + astAt = adhastAt ramyam, AgataH, vAsI vA = apanI prema. = adhaH 6 parA- varAt stAt / / 7-2-116 // dizA, deza ane kAla atha'mAM, prathamA vagere vibhaktivALA nAmane, khArthabhAstAt' atyaya lAge para + stAt = parastAt ramyam AgataH, vAso vA = khIjI ramya che, 52thI Avyo athavA paramAM vAsa che avara + stAt = avarastAt ramyam, AgataH voso vA = zrI ramya che, zrIthA bhAgyo athavA mInamAM vAsa che. dakSiNottarAcA'tas // 7- 2 - 117 // dizA, deza ane kAla athamAM, prathamA vagere vibhaktivALA dakSiNa, uttara, para ane avara zabdane, svAImAM ' aMtas H pratyaya lAge che. dakSiNa + atas - dakSiNataH ramyam AgataH, vAso vA = dakSiNu ramya che, dakSiNayA sAdhyo athavA hakSizubhAM vAsa hai. uttaramAthA sAdhyo uttara + atas = uttarataH = utta2 25, Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa`tamA adhyAya - dvitIyapAda [ 437 athavA uttaramAM vAsa che. vam - parata, avarataHzrcama, ata:, vAro vA = bIjuM ramya che, bIjethI AvyA athavA Aje vAsa che. -dharA-DavIcASSnU || 7-2-68 { dizA, deza ane kAla arthAMmAM, prathamA vagere vibhaktivALA adhara, apara, dakSiNa ane uttara zabdane, svA'mAM ' At , pratyaya lAge che. adhara + At = adharAtmyam, pata, vAto vA= nIce ramya che, nIcethI AvyA, athavA nIce vAsa che, apara + At = aparAt ramyam AgataH; vAso vA pAchaLa ramya che. pAchaLathI Avyo, athavA pAchaLamAM vAsa che. . vam - rakSitaH uttarataH ramyam, AvatA vAso vA = dakSiNa athavA uttara ramya che, dakSiNamAMthI athavA uttaramAMthI AvyA, athavA dakSiNa ke uttaramAM vAsa che. vA rakSiLAt prathamA-mullumyA || 7-2-241 1 dizA ane deza amAM, prathamA ane saptamI vibhaktivALA dakSiNu zabdane, vikalpe ' A ' pratyaya lAge che, dakSiLa ramyam, dakSine vAsaH = kSaLa + A = kSiLA = dakSiNa dizA ramya che athavA dakSiNa dizAmAM vAsa che. pakSe = kSiLa + aMtas = kSipata, vRkSa" + kAr = rakSitAm ramyam, cAlo vA = dakSiNa dizA ramya che, dakSiNa dizAmAM vAsa che. na-DI re / / 7-2-220 // dura dizAnA tathA dUra dezanA artha*mAM, prathamA tathA saptamI vibhaktivALA dakSiNu zabdane ' A 1 ane 'Ahi ? pratyaya lAge Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] siddhahema - bAlAvabodhinI lAge che grAmata rakSiA=kSir+=A , rakSiA +AAdi =dakSiNAhi-grAmAt dakSiNA, dakSiNAhi ramyam vAso vaagAmathI dUra dakSiNadizA ramya che, dUra dakSiNa dezamAM vAsa che. vottarata -ra-22 / dUra dizA ane dUra dezanA arthamAM, prazamA tathA saptamI vibhaktivALA uttara zabdane "A" ane "Ahi. pratyaya vikalpa thAya che. uttara uttare vA vA ghA = 3ttAka ba, 3ttara, uttasamAhivAdi, 3ttattakU=3rata, uttara + At = 3rAta, sattA, sattarAdi, uttaratA, 3nAt zat vAto vA = dUra uttaradizA ramya che, dUra uttara dezamAM vAsa che. dUra naH 7-2-22 || najIkanI dizA ane najIkanA deza arthamAM, prathama tathA saptamI vibhaktivALA dizAvAcaka nAmane "ena pratyaya lAge che. pUrva + ghana = aya rahyuM vati va = AnI najIkanI pUrva dizA ramya che athavA AnA najIkanA dezamAM vase che. sunnara || 7-2-23 | | dizA, deza ane kAla arthamAM, prathamA, paMcamI ane saptamI vibhaktivALA am zabdAnta dizAvAcaka nAmane lAgela dhA ane ena pratyayane lepara thAya che. prA zvama, kyAM prAcyAM vAsaHvA-prAcI+dhA-prAg ramyam , AgataH, vAsovA =pUrva dizA ramya che, pUrva dizAmAMthI Avyo athavA pUrva dizAmAM vAsa che. evI rIte pUvadeza ke kAla ramya che pUvadezamAMthI ke pUrvakALamAMthI Avyo athavA pUvadezamAM ke pUrvakALamAM vAsa che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - dvitIyapAda [ 39 Ttsparaca hipUrvI rASasti ; 7-2-224 che. akala apara zabda athavA apara zabdanI pUrvamAM dizAvAcaka zabda hoya ane je Ata pratyaya lAgela hoya to aparano "padhdha Adeza thAya che. mar + ta = 3rcla = zcata stha|, batta, vA vA = pAchaLa ramya che, pAchaLathI Avyo athavA pAchaLamAM vAsa che. kSiur + apara+tarakSiupazcAtta vya, vAta vA vA = dakSiNa evo apara bhAga ramya che, dakSiNa evA apara bhAgamAMthI Avyo, athavA dakSiNa evA apara bhAgamAM vAsa che. vottarArdha / 7-2-2 ekale apara zabda, tathA apara zabdanI pachI uttarapadarUpa ardha zabda haiya, tathA apara zabdanI pUrvamAM dizAvAcaka zabda heya. tathA apara zabda uttarapadamAM hoya te, apara zabdane vikalpa "pazca Adeza thAya che. mAra+ artha = zcardhama, gAdha = bIje adha bhAga athavA pAchale adha bhAga. rakSA + a + adha = kSipazcAIma, kSiprArthanka dakSiNa dizAne bIjo adha bhAga. kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM prAgatattattve viH _ 7-2-26 || prALu ara7 tatve - prAmUratamAla - pahelA je thayeluM na heya ane pAchaLathI thayeluM hoya e bhAva jaNAte chate, pha dhAtune karmavAcaka nAma sAthe saMbaMdha hoya te, tathA bhU ane alsa dhAtune kartAvAcaka nAma sAthe saMbaMdha hoya te, bALamutadrAva Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ) siddhahema - bAlAvabodhinA artha AkhA padArthane hovo joIe. paraMtu padArthanA aMzane nahi vi " pratyaya lAge che. savAra- na zam - zu karoti iti = zukla + cci + karoti = zuklIkaroti praTam = je vastra ta na hoya tene zveta kare che. zatAvara-rika pho mavati suti = zumavati = je vastra ta na hoya te zveta thAya che. azu zu thAt =su cAt = je vastra ta na hoya te na thAya che. canazakuMto--jana supa | 7-2-227 aru, manasa , cakSusa, cetavyuM, rahasu ane rajas zabdane "vi " pratyaya lAge che ane tenA yogamAM anya su ne "luka thAya che. nara azara ta = sahastra = dhA thayA na hoya ne ghA thAya. mAskacAra = mATe ghA nA hoya ne moTo ghA thAya, northAta = mana na hoya ne mana thAya, cahrasthAna = cakSu na hoya ne cakSu thAya, retIcAna = citta na heya ne citta thAya, rIsthAna = gupta na hoya ne gupta thAya, nasthati = meluM na hoya ne meluM thAya. suraducham 7-2-28 / 4i pratyaya para tA, nAmane lAgela Isa ane usa pratyAyanA anya sne bahula prakAre "lopa" thAya che. mAtra sapiH karotIti = sapiS +cci + karoti = sIkaroti navanItaY = ghI thayuM na hatuM evA mAkhaNamAMthI ghI kare che. dhanu ghanuM cAt kRti = dhasUt vaMra = vAMsa dhanuSa rUpe na hoya te dhanuSya rUpa thAya che. aizvanacAntaH || 7-2-26 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - dvitIyapAda ` 441 4i pratyaya para chatAM, vyaMjanAnta nAmane aMte "I? umerAya che. adA duSat mavati - dulsa + mAsa = dImati rIDhA = je patthara rUpa nathI te patthara bane che, pANI pravAhI che paraMtu himarUpe patthara jevuM thaI jAya che. vyAja kSAt | 7-2-30 | karmavAcaka nAmane kR dhAtune saMbaMdha hoya ane kavAyaka nAmane bhU ane asra dhAtune saMbaMdha hoya, ane AkhA padArthane lagate pahelA thayeluM na hoya ane pachI thayeluM hoya evA bhAva jaNAtuM hoya to, karmavAcaka ane kartAvAcaka nAmane "sAta pratyaya lAge che. A su no l thato nathI. sarva vaSTa prA anazana agni jAti rati = nitAt NaM jAti = je lAkaDuM pahelA anirUpa na hatuM, te badhuya lAkaDuM agnirUpa kare che, jisAt mavati-je badhuM lAkaDuM pahelA agnirUpa nathI te badhuM lAkaDuM agnirUpa thaI jAya che. nAr r = je badhuM lAkaDuM pahelA agnirUpa nathI te badhuyaM lAkaDuM agnirUpa banI jAya che. khAteH sA ja che 7- rU? | - ka, bhU, as ane sama pUrvaka pad dhAtune vega hoya te, kRga dhAtunA kamavAcaka nAmane ane bhU, asu ane saspad dhAtunA rtAvAcaka nAmane, je AkhI jAti pahelA na hoya ane pachI tevI thatI hoya evA arthamAM sAt " pratyaya lAge che. kyAM tenAthAM virATyam visAt kari ma =AkhI zastra jAti pahelA agnirUpa na hatI te pachI agnirUpa banI jAya che. arthAta A senAmAM badhA zatrone daiva agnirUpa kare che. anita mati, nittAt tva, maganalAlU paw = A senAmAM badhA zastro je Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ] siddhahaima - bAlAvakheAdhinI pahelA agnirUpa na hatA te badhA zasro agnirUpa thaI jAya che: tatrADathIne / / 7-2-132 || kR, bhU, as ane sampand dhAtunA sabaMdha hoya ane adhIna thavuM- adhIna karavuM evA atha jaNAtA hoya to, jene adhIna thavAnu che ke jene adhIna karavAnu che evA saptamI vibhaktivALA nAmane ' sAt ' pratyaya lAge che. Ani baddIna joti =jJattAt joti rAjAne adhIna-tAbe kare che. rAjJakSAt mati, rAnamAt rAjAne adhIna - tAme thAya che sthAt, rAjasAt sampadyate = rUpe trA 2 || 7-2-233 || rR, bhU, as ane sampan dhAtunA yoga hoya ane adhIna evuM ya hAya to jene adhIna karavAnuM hoya ke jene adhItarUpa ya devAnu hoya evA saptamI vibhaktivALA nAmane 'trA? pratyaya lAge che. -hAtha vagere vaDe devA yogya padAtha' kSetre adhIna taiya joti * zaiva + trA = haivatrA naitirUvyam = devane svAdhIna hAtha = vagere vaDe devAnI vasturUpa devAnI vasturUpa dravya devane dravyane kare che - hAtha vagere vaDe kAI svAdhIna kare che. taivatrA atret, devagA devatrA sampadyate = hAtha vagere vaDe devAnI vasturUpa dravya devane svAdhIna thAya che. t saptamI-ditIyAju vAlimyaH || 7-2-134 || 6 = saptamI tathA dilIyA vibhaktivALA deva vagere zabdane svAtha'mAM tra' pratyaya lAge che. tene tevuM vA yakSet - deva + trA = devatrA vakSet = devamAM ke devanI najIkamAM vase che. dhruvA maLet, devatrA t= devamAM ke devanI najIka thAya che. kSetra jJati = devamAM Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - dvitIyapAda | 443 ke devanI najIka kare che. manuSyatra va = manuSyamAM ke manuSyanI najIka vase che. tA-14-jIvAta hA | 7-2-rUka | ke dhAtune yoga hoya ane khetI artha jaNAne hoya te, tIya pratyayAnta nAmane tathA zakha ane bIjA zabdane ' DAcuM ? pratyaya lAge che. kSetraja jUitAyAM vatti = diyAtti kSetramuekhetarane bIjIvAra kheDe che. trAhya rAdhe rAdhAjoti kSetram = khetarane prathama sodhuM kheDIne pachI vAMku kheDe che. kSetra4 vIka jari kSetram = vIjJAti = kSetramAM bIja vAvyA bAda tene bIjIvAra kheDe che. sa guNAta 7-2-2rUdda | pha dhAtune yoga heya ane khetI artha jaNAtA hoya te, saMkhyAvAcaka nAma pachI Avela guNa zabdane "DA pratyaya lAge che. kSetra 2 gi fu jAti = giy + = diluor jori kSetrama = khetarane bamaNuM kheDe che. samA cArAya 7-2-2 rU7 || ku dhAtune vega hoya ane yApanA - samaya vItAvavo evo artha jaNa hoya te, samaya zabdane "hA..." pratyaya lAge che. samaya + ya = ramavA reti - varuM kSitti = samaya vItAve che. samayAvati tajuvAra = vaNakara vakhata vItAve chegrAhakane AjakAlamAM vastra ApIza ema jaNAvI vakhata vItAve che. - sapatra-niputrAlati thathare che. 7-2-238 | Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ) siddhrhuma - bAlAvAdhinA kR dhAtuno yoga hoya ane atidhana - bhAre pIDA atha jaNAtA hoya to, sapatra ane niSpanna zabdane 'DAca pratyaya lAge che. sapatra + kAr = satrAitivrukSam = haraNanA zarIramAM bANa pesADI de che. nipatrAiti mULamU = haraNanA zarIramAMthI bIjI bAjuthI khANu kADhI le che. = - nijanniSThoNo // 7-2-131 | kR dhAtuno yAga hAya ane niSkapaNuM - bahAra kADhI nAMkhavu eve atha jaNAtA hoya to, niSkula zabdane 'DArM pratyaya lAge che. niSkuSTha + kAr = nihAiti rUAtimam = dADamanA badhA dANA bahAra kADhI nAMkhe che. priya-muNAnulye || 7-2-240 ||, kR dhAtune yAga hoya ane AtmAnI anukUlatA jaNAtI hoya tA, priya ane sukha zabdane 'DArM pratyaya lAge che. priya + DAv = priyAkarAti gurum = gurUne sukha kare che. jIsvAnaiti tum = gurUne sukha kare che. - tuvAd prAtine || 7-2-46 | kR dhAtuno yoga hoya ane pratikULatA jaNAtI hoya to, duHkha ' zabdane DAcuM " pratyaya lAge che duHla joti troH = du:sra + kAr + iti = DhuvA teti catroH = rannum pratibhUlya itti = zatrune pratikULatA kare che. zrAd pALe // 7-2-42 // kR dhAtuno yAga hoya ene rAMdhavuM a* jaNuAtA hAya to, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya dvitIyapAda [ 445 " zUla zabdane 6 DAcuM " pratyaya lAge che. zUddhe pati mAMsam zUla + hAr + ttpatti = sUjAti mAMlak = lADhAnA saLIyAmAM bharAvI mAMsa pakave che. satcAtApaze || 7-2-143 || = kR dhAtunA yoga hoya ane azapatha - sAgaMda khAvA evA atha na jaNAtA hoya to, satya zabdane ' DAcu ' pratyaya lAge che. satya karoti satyAkaroti vaNig = saca + hAr + jota mAram = vANiyA grAhakane kahe che ke A mAla sArA che, jethI tamAre kiMmata ApIne mAla kharIdavA ja joI ye, ema karIne grAhakanA manamAM mAlanI zreSThatA hasAve che. madra-madrArDe varSe // 7-2-44 // kR dhAtuno yoga hoya ane muDaDana a* jaNAtA hoya teA, madra ane bhadra zabdane DAr - * pratyaya lAge che. mavuM joti = ma + DAc + karoti = madrAkarAti nApitaH $ = hajAma bALakanA prathama vAra ja maMgaLarUpa vALa utAre che, madrAjanaiti nApita * = hajAma bALakanA prathamavAra ja magaLarUpa vALa utAre che. avyaktAnukaraNA'nekasvarAt kR-bhU-astinA'nitau dviva || 7-2-141 || rR, bhU ane as dhAtunA yAga hoya teA, avyakta avAjanu anukaraNa karanAra anekasvaravALA zabdone DAcuM ' pratyaya vikalpe lAge che ane tenA yAgamAM dvirbhAva thAya che. jo anukaraNa zabda sAthe Iti zabdanA prayoga na hoya teA. paTas ti paTapaTa + DAc + karoti = paTapaTA joti = paTapaTa kare che. = Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 siddhahema - bAlAvabodhinI ge"rAmana paTaparA = paTapaTa thAya che. tAvato sui | 7-2-146 / avyakta anukaraNavAcaka evA anekasvaravALA ane jene ane ata che evA zabda pachI Iti zabda Avela hoya te, ata ne "lopa thAya che. t si = +ti = rati = paTata e avAja. na dvitve // 7-2-147 / / avyakta anukaraNavAcaka evA aneka svaravALA ane jene ane ata che evA zabdane kirbhAva thayA bAda je Iti zabda AvyuM heya te, te zabdanA ata ne "lopa thatuM nathI. datta parata rUti = parAtiti = paTapaTa evo avAja. to vA . 7-2-248 | avyaka anukaraNavAcaka ata che ane jene evA anekasvaravALA zabadane "DA pratyayanA yoge kirbhAva thayA pachI Iti zabda lAgela hoya te, ItinA pUrvanA ata nA ta ne vikalpa "lepa ? thAya che paTat+paTat+ iti = paTatpaTeti karAti, paTapaTaditi vAri = paTapaTa e avAja kare che. kAyAvI | 7-2-241 // avyakta anukaraNavALA ane at zabda che ane jene evA zabdane DAcuM pratyAyanA yoge dirbhAva thayA pachI prathamanA anukaraNa35 zabdanA AdinA tane "lopa " thAya che. dat para jAti padadAti = paTapaTa avAja kare che. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamA adhyAya - dvitIyapAda [447 5cAyaMta dArAdriA-'ninTe zarU ! 7-2-10 || ' " kAravAcaka bahu aCka zabdane ISTa avALA zabdanI sAthe saMbadha jaNAtA hoya, tathA alpa aCka zabdane aniSTa arthavALA zabdanI sAthe saMbaMdha jaNAtA hoya to zasu " pratyaya vikalpe lAge che. Dham - prAcitrAdvi - jamanArA vagere ISTa. thrAme vaDhyA, vaDurA vAti, prAme sUrya, mUrttiA: vA tti = jamanArAne gAmamAM dhRNAleAkeA bhAjana de che. aniSTam thArnAr - zrAddha vagere aniSTa kAlpam, aparAH vA dhanaMtte zrADhe. toma, sodarAH yA dhanaM rUtte zrAu= zrAddhamAM thoDu dhana de che. - = saMkhyaikArthAdi vIpsAyAM zamra / / 7-2- 151 / / " kAravAcaka evA sakhyA sUcaka zabdane, tathA ekA*ka sUcaka evA parimANavAcaka zabdane ' zarU ' pratyaya lAge che. jo vIsA a hoya teA, arthAt ekanI eka kriyA vAravAra karAtI jaNAya tA. jam, pArA: vAtte = eka pachI ekane - darekane Ape che. mAthuM mAtram, mAyarA: thA kRtti - sava ne eka eka mApa de. saMkhyAdeH pAdAdi dAne-daNDe cA'kal lukU ca || 7-2- 212 / / saMkhyAvAcaka zabdathI para pAda vagere zabdo Avela hoya, tA dAna, daMDa ane vIpsA arthamAM akal ' pratyaya lAge che. ane tenA cege mULa zabdanA aMtanA ' lApa' thAya che. au au pAyo tte = @ + pAr + ay = DhiviAM = = badhe pA pA bhAga dAna Ape che. ko kau pAro -itaH = duirgAmAM sne = mANasa be pA bhAMgamAM daMDAyelA - mANasa e pA bhAga daMDamAM Ape = Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] siddhahema - bAlAvabodhinI -- - cha. dvipadikAM bhukte vA = me lAga pAravA pAya che. evam - dvi + zata + akala = dvizatikAM datte = pase3pAyA ghAnamA mAche athavA / 3pIyA mAyecha. dvizatikAM gaNayati = so pse| 3pAyA gayA 42 cha. . tIyATTokaNa na vidyA cet // 7-2-153 // . tIya pratyayAnta nAmane, je vidyAne saMbaMdha na hoya te svAbhA pratyaya viSe lAge cha. dvitIya + TIkaNa = dvaitIyIkam , dvitIyam = log. niSphale tilAt pina-pejau // 7-2-154 // ni tara ma bhA, tisa zahane [5-4' bhane , pratyaya sAro che. niSphalaH tilA tilapiJjaH, tilapejaH=namA tA. prAyo'toyasaT-mAtraT // 7-2-155 // matu pratyayAta nAmane, svArthamAM prAya: karIne - pragAnusAra 'yasa' mane 'mAtra, pratyaya lAge cha. yAvat + dvayasaTyAvadvayasam , yAvanmAtram = . . varNA-'vyayAt svarUpe kAraH // 7-2-156 // varNavAcaka - a vagere zabdane tathA avyayane svarUpa arthamAM 'Ara' pratyaya lAge che. a + kAra = akAraH = Aq / ', om + kAra = OMkAraH = AUM||2. .rAdephaH // 7-2-157. / / 19 vAya 2 zahane prAya: 'me' pratyaya lAge cha ra + epha = rephaH, ra + kAra - rakAraH = 2 vA. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - dvitIyapAda ( 449 nAma-gha-mAthAt ghacA 7-2-18 | nAma, rUpa ane bhAga zabdane, sthAthamAM dheya pratyaya lAge che. nAma + ya = nAyam = nAma, ja m = rUpa, mAyam = bhAga - aMza. ma iva | 7-2-251 | matya vagere zabdane, svArthamAM "ya" pratyaya lAge che. marsa = marta + ca = marjara = manuSya, dhaNIne sUcavato mATI ke mATIDo. sUra ghava = sUrtha = sUya. navAdIna-tana-tnaM ca nU cAsya // 7-2-160 // nava zabdane, svArthamAM Ina, tana, na" ane "ya pratyaya vikalpe lAge che, ane tenA yogamAM nava zabdane nU Adeza thAya che. navam va = nava+ na =jUrNana = nar + na = navInama, nava + = nUtanam, tava + 7 = mUtram, nava + =AthanuM = navuM. ghare - navam = navuM. vAta purAne natha che 7-2-6? | purANa - junuM arthavALA pra zabdane "na, Ina, tana, ane na " pratyaya lAge che. + = s y + ra = kAmu, a + ta = pratam, +7=pratnam = purANAntrapurANajunuM. "aa. [7-4-68] e sUtrathI A varNInsa ane I varNanta nAmanA aMta taddhita pratyaya para to lepa thAya che. jethI zIkharH prayoga thayo "nAma [2-2-22 ] >> e sUtrathI je pada saMjJA thayela hoya to lepa na thAya. 24 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI devAt lU / / 7-2- 162 / / heva zabhane, svArthabhAM 'tas' pratyaya viye lAge. deva + tala = devatA = heva e hevI. hotrAyA IyaH // 7-2-163 // hotrA zabdane, svArthamAM vikalpe ' Iya ' pratyaya lAge che, hotrA eva = hotrA + Iya = hotrIyama, hotrA = vehanI RyA bheSajAdibhyaH TyaN // 7-2-164 // * bhaiSaja vagere zabdane, svA'mAM * TyaNa ? pratyaya vikalpe lAge 9. bheSajam eva = bheSaja + Tyan bhaiSajyama, meSajam =*5havA, anantam eva = Anantyam, anantam = anaMta. prajJAdibhyo'N // 7-2-165 // 9 prajJa eva - prajJa vagere zabdane, svAthamAM ' aNu ? pratyaya vikalpe lAge che. prajJa + aN = prAzaH, prajJaH = vidvAn vaNija eka anfos:, afos: = alqui, algje zrotrauSadhi - kRSNAccharIra-bhaSaja - mRge // 7- 2 - 166 / / = bhRga zrotra, yoSadhi bhane dRSNu zahane, zarIra, havA - auSadha haraga athabhAM'' pratyaya virudaye lAge che. zrotram eva = zrautam - vayuH = zarIra, oSadhiH eva = auSadham bheSajam havA, kRSNaH eva = kArSNaH - mRga = 929. pakSe zrotram=ana, oSadhiH = DAMgara, nava vagere nAna, kRSNaH = aNu = . Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo adhyAya - dvitIyapAda 451 ja zani cho te 7-2-67 karmana zabdane, sandiSTa arthamAM "a" pratyaya vikalpa lAge che. vAra pa = jarmana an = zALAnuM ti=saMdiSTa kArya kare che. zAna = kI = karma, kriyA, saMdiSTa = kaI mANasa bIjA mANasa dvArA sAmA mANasane saMdeza moklAve te. vAra pharALa 7-2-168 / vA zabdane, saMdiSTa arthamAM "IkaNa pratyaya nitya lAge che. vALa va = vAr + = vAjiba vAi = saMdezAne kahe che. vinAvikhya che 7-2-dra / vinaya vagere zabdane, svArthamAM "IkaNa pratyaya vikalpa lAge che. vinA prava = vinara + d = vainAmi , vinaya = vinaya, samaya =sAmavim, mAra=samaya. 3yAt hRdya | 7-2-270 || upAya zabdane, svArthamAM "IkaNa pratyaya vika lAge che ane tenA yogamAM upAyanA pAne "hasva . (5) thAya che. para: " ghA = 30 + 6 = zaucarama , 3vi = upAya.. kRti che 7-2-272 . mRduM zabdane, svArthamAM "tika " pratyaya vikalpa lAge che. gra ghA = mR+ tava + A = kRtti, mRta = mATI. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452) siddhahema - bAlAvabeAdhinI sa- snau prazaste // 7-2-172 // mRt zabdane, prazasta mATI a'mAM 'sa' ane 'na" pratyaya viu lAge che. prazastA mRt = mRt + sa + A = mRtsA, mRt + nA = mRtsnA = sArI bhATI iti kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya' laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrAT zrI vijayane misUrIzvara - paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinI vRtteH saptamo'dhyAyasya dvitIyapAdaH // S Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tRtIyapAdaH ] prakRte mayaT // 7-3-1 / / prakRta - dhaNuM karelu athavA mukhyapaNe kareluM atha'mAM, koIpaNa nAmane, svArtha'bhAM 'bhaya' atyaya lAge che pracUraM pradhAnaM vA annam = anna + mayaT = annamayam ghaNuM anna, mukhyapaNe anna, pracUrA pradhAno vA pUjA = pUjAmayam = dhaNI lu mukhyapaNe pUjA. asmin / / 7-3-2 // mu ' atyaya lAge = vyasmin arthamA, artha' nAma che. mAlUsa pradhAnA bA aprUpA asmin = aprUpa + mayaT apUpamayaM parva - parvamA athavA mukhyapAtre pUDalA bhAvAnA hoya te patra. tayoH samUhakca bahuSu / / 7-3-3 / / vA = prakRta arthAMmAM tathA asmina athamAM, bahu saMkhyAvALA nAmane samUhanI mAphaka" pratyaya ane ' bhayam' pratyaya paNa lAge che. apUpAH prakRtAH = ApUpikam apUpamayam - apUpAH tatparva dhaNA pUDalA athavA mukhya paNe pUDalAja puDalA evuM pava. apUSAH prakRtAH asmin = adhUpa + ikaN = ApUpikam, apUpA + mayaTU apUpamayam - apUpAH tatparva vA = usAvANu athavA mukhya parajAvANu parva. samUhavazca eTale SaSThyAH samUhe [ 6-2-9] 11 me satrathI " puruSAt 0 [ 6-2-29 ] 11 me sUtra sudhI samUha artha vANA atyayo nyAvesa che. ghaNA 66 * = Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ] siddhaTema - mAsAvayodhinI - nindye pAza / / 7-3-4 // niMdAnA atha'mAM, nAmane svAtha'mAM ' pAzam " pratyaya lAge che. nindyaH chAndasaH = chAndasa + pAzap = chAndasapAzaH: ninda vehAlyAsI. = prakRSTe mrap // 7-3-5 // prakRSTa atha'mAM, nAmane svArthamAM 'tamap" pratyaya lAge che. atizayena zuklaH = zukla + tamap = zuklatamaH = atizaya zveta, atizayena kArakaH = kArakatamaH = atizaya (25. dvayorvibhajye ca tara5 / / 7-3-6 // e prakRSTamAMthI eka prakRSTane jude tAravavAnA DhAya tyAM athavA enI sarakhAmaNImAM ekane alaga batAvavA hoya tyAM nAmane tara pratyaya lAge che. prakRSTe - dve ime paTU, iyam anayoH prakRSTA paTu = paTu + tarap + A = paTutarA strI = bhe me strIo yatura che tebhAM yA strI vizeSa yatura che. vibhAjye - sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakAH ADhyatarAH = sAMazyanA - ziyAsa bheTanA soathI pATaliputranA - paTaNAnA lAke vadhAre samRddha che. - kacit svArthe // 7-3-7 // prayoga anusAra svArthabhAM ' tara ' pratyaya lAge che. abhinnam eva = abhinna + tarap = abhinnatara kam = 4355gAne pAsabheDa hRdh5. uccaiH eva = uccaistarAm = vadhArai yu ki- tyAdye'vyayAdatazve tayorantasthA - ''m / / 7-3-8 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - tRtIyapAda 455 adravyavAcaka evA kim zabda, tti,ttar anti vagere pratyayavALA kriyApada, ekArAnta nAma tathA avyayane lAgela taraph ane tamam pratyayane ante 'Am' lAge che. jim tara+AjitarAma=vadhAre gu' ! trim + samap + Am = jinsamAm = vizeSa vadhAre zuM, pratitattvam = A be jaNamAM te vadhAre rAMdhe che, patitamAm e be jaNamAM te vizeSa vAre rAMdhe che. pUrvotAm pUrvA khetamAma mu= divasanA pUrva bhAgamAM khAya che, titta rAma, ati dhaNuM, kAMtatamAm = vizeSa atiRRNuM. = 9 - tuLAkAry teOvazrva | 7-3-6 || tamam ane taram pratyayanA viSayamAM, guNavAcakra nAmane, anukrame * I ? ane ' yam' pratmaya vikalpe lAge che thametrAti rAbena naTuH = paTu + 4 = [4:, paTuttamaH = badhAmAM A hAMziyAra che. ayam anayoH # praoS; guH = guru + cat gutaH = A bemAM A gauravavALe che. tyAdeva prazaste rUpa / / 7-3 - 10 / / 6 ti, ttas ane anti pratyayavALA kriyApadane tathA nAmane, prazasta arthAMmAM rUpaH pratyaSa lAge che. mArUM pati = pati + ram = jJatim = te sArUM rAMdhe che. pacato paN = te e sArUM rAMdhe che. karAtuM navam = tee sArU rAMdhe che. vAto sArA zatru. prAtaM tiH = pati = prati : =hyujaH = atamanAderaSadasamApte kalpa-dezya-dazIyar // 7-3-2o || Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] siddhahema - bAlAvAvinI thepu adhurU evA artha mAM, tamam ane taram pratyaya vagaranA tyAdi kriyApadane tathA nAmane ' kapap, daizyap' ane ' dIyar' pratyaya lAge che. dUdhavuM aparisamAptam pAMta =pati+ 45r patipam , parvata + rUthavuM = patinecam , pati + vaizIyara = pati zIyam = te thoDuM adharU rAMdhe che - te rAMdhavA jevu kare che. par aramAtA 56 = paduSaNI, paTamecA, paTTerIyA - thoDI adhurI hAMziyAra. = nAntaH prAk vadurvA / / 7-3-2 || , pratyaya thoDu adhurUM evA artha mAM, nAmanI pahelA 6 mahu vikalpe lAge che. vargasamAtaH haTuH = vadhu + paTu = vadhudu: paTTupa: = thoDA adhurA hAMziyAra - hAMziyAra jevA. na samayAti posTinAmyiH / / 7-3-13 || chinna vagere zabda varjita anya zabdane kapa " pratyaya lAge che ane tenA yoge tamam ane taram pratyayA lAgatAM nathI. trayam pAnU, yoH vA praxe: rgH = paTu + Q = paduH badhAmAM ke A emAM khuba hoMziyAra che. = anacatte / / 7-3-14 || = atyanta nahi evA athamA, kap pratyayAnta nAmane tamam ane taram pratyaya lAgatAM nathI. ananyantam nim = fchanna + jap jInnam = atyanta nahi chedAyela. anatyastam minnak bhinnakama = atyanta nahi bhedAyela. pakSe - 2 jAmka anayoH vA prakRSTam chinnam bhinnam vA = chinnakam, minAm=atyanta nahi chedAyela athavA bhedAyela athavA atizaya iMdAyala, bhedAyela. = Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamA adhyAya. tRtIyapAda [ 457 || 7-3-6 || vAmyiH yAva vagere zabdane, svAmAM va = yAya - 4 = cAva = Elly, ayenal, scell, niSThaH = maNi, eka jAtanuM vAsaNa. = mAIzrIneyaso || 7-3-6 || kumArInA ramakaDAM vAcaka nAmane tayA Iyarsa pratyayAnta nAmane svA mAM ku ? pratyaya lAge che. jantuH va = ntu + 6 banAvela vastro he, zreyAn kalyANakArI. ntuH = kumArIne ramavA mATe zres + ja = zreyaskaH va = ka pratyaya lAge che. cAvaH for: ga = . hohitAmaLau / / 7-3-17 // " 6 maNi atha mAM, leAhita vagere zabdane, svArthamAM ka vikalpe lAge che. lohita+=odita Hi = lAla raMganA maNi. = pratyaya maNi, dittaH rA-DanicavoH // 7-rU 28 // * lAla raMgathI raMgelA athavALA athavA jenA raMga sthAyI na hAya evA athavALA leAhita zabdane ' ka " pratyaya vikalpe lAge che. lohitakaH eva lohita + kaH = naitina paTaH = lAkha vagerethI lAla thayeluM vastra, hohitam zakSiipena = krodhathI lAla thayelI AMkha. jAhAt || 7-3-21 // kAjaLa vagerethI raMgelA athavALA, tathA jenA vaNu sthAyI Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] siddhahema - bAlAvabadhinA nathI evA athavALA kAla zabdane "ka" pratyaya vikape lAge che. vAra - 4+ = 4 = kALA raMgathI raMgeluM vastra, jAvaM murNa rana = zekathI kALuM thayeluM mukha. zItaLAdato 7-rU-20 I RtuvAcaka zIta ane uSNa zabdane "ka" pratyAya vikalpa lAge che. ta + ra = zItaLA sAtu: = zIyALo, + = 3wva = unALo. - TUna-vicAra karo ke 7-3-22 . pazu zabda sAthe saMbaMdha rahete chate, luna ane viyata zabdane "ka" pratyaya vikalpa lAge che. jUna pa = sUna + za = sUnavA vAra = kapAyela- bAM; karela pazu, viyattara vi = vitA = mArakaNuM pazu nAtA vedanA | 7-3-22 | | vedanI samApti arthamAM, snAta zabdane "ka" pratyaya lAge che. ghera samANa rajAta = sAta+ =Atara vedAdhyayana pachI snAna karela eka gRhastha, vedane snAtaka, vedane paMDita. ag--s-vRtAnyA sutra-trima-nigri swIta-ri | u-223 tanu, putra, aNu, buhatI ane zUnya zabdane, anukrame sUtra, kRtrima, nipuNa, AcchAdana ane rikta arthamAM "ka" pratyaya lAge che. tanuM sUtram = san + = tanuNa-sUtram = sUtara, kalpasUtra vagere, jima putra = pura-ra = pUtaLuM, nipuore Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNuH anujaH - nipUnaH bRhatikA - Acchadanam viH = khAlI, buddhi vinAnA. = saptamA adhyAya tRtIyapAda ( 459 nipuNu, AAviSThA vRddI = uttarasaMga, pittaH mUlya = sUcaH = = = mAnechumAr aH || 7-3-24 || pratyaya svAthamAM, bhAga athavALA aSTama zabdane ba vikalpe lAge che. aSTamaH va = aSTama + a = ASTamaH bhAgaH AThame bhAga. SAt || 73 21 || svArtha'mAM, bhAga athavALA SaSTa zabdane lAge che. varSo va = S+ Ja = ASThaH Ja mA , pratyaya vikalpe TheTha bhAga. = mATe ya || 7-3-26 || ane ' cha mAparUpa bhAga aya vALA SaSTha zabdane OM / pratyaya vikalpe lAge che, 14+4= 5, 16 + a = ASThaH mAgaH mAnaM ta = chaThThA bhAganuM mApa - dhAnyanA chaThTho bhAga. GU ekAdA kina cA'sahAye / / 7-3-27 // , * ka asahAya athavALA, eka zabdane * Akin ane pratyaya lAge che. pa = 5% + Ajil = jArI, padma + = = koInA sahAya vagaranA - ekalA. kAr nityAt r // 7-3-28 || nitya - nityaM. [7-rU-18]' e sUtrathI pahelAnA sUtromAM je je arthA jaNAvela che te te arthAmAM ' karyu ? pratyaya lAge prAg Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] sima - pAlAsodhinI cha. kutsitaH, alpaH, ajJAtaH vA azvaH = azva + kapa :azvakaH = niMpAtra, nAno AthavA AM9ye| boDo. tyAdi-savAdeH svareSvantyAt pUrvo'ka // 7-3-29 / / prAga nitya arthamAM, tyAdi pratyayAta kriyApadanA tathA savAdi 204nA mantya sva2nI pU', ' 216' pratyaya sAge the. kutsitam , alpam , ajJAtam vA pacati-pacat+ak+i= pacataki = te 525, the| athavA 201eyu rAdhe che. kutsite, alpe, ajJAte vA sarve = sarva + akU + e = sarvake = 15 nihanIya, gadhA 2565 athavA dhA 201eyA. kutsite, alpe, ajJAte vA vizve = vizva + akkae-vizva ke dhAninIya, 22185 25thavA 2019yA. yuSmadasmado'sobhAdisyAdeH // 7-3-30 // sakArAdi, okArAdi ane bhakArAdi sthAdi vibhaktithI anya svAdi vibhaktivALA yuSya ane asmad zabadanA anya svaranI 5 // 'ma' pratyaya lAge cha. yuSmad + TA = tvayA = tvay + akU + A = tvayakA = tArA vaDe. asmad + TA = mayA = maya + ak + A = mayakA = bhaa| 43. __ avyayasya ko d ca // 7-3-31 // " nitya0 [7-3-58 ] " ye sUtranI pahemA ne arthA kahela che te artha jaNAtA hoya te avyayanA anya svaranI pahelA 1. pratyaya thAya che. ane 20yayanA mante mAgeta no ' mAheza thAya che kutsidi artha - uccais = ucc + a + aisU = uccakaiH = niMdanIya yu, 165 yu athavA ajJAta yu, dhika Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya tRtIyapAda [ 461 - Si + k + kr = cit = niMdanIya, alpa athavA ajJAta vALA dhikkAra. tULInAm || 7-3-32 || prAg nitya artha' jAte Rte, tRSNIma zabdanI pahelA kA Agama thAya che. nidhi - tuLIm = lUkhI + 1 + m = tULIyAm rAste = kutsita rIte, alpa rIte athavA ajJAta rIte mauna ese che. = - kruptitA-DappA-DajJAte || 7-2-33 || ' := kutsita, alpa ane ajJAta evA vizaSaNarUpa athavALA nAmane, kriyApadane tathA avyayane yathAyeAga je rIte jaNAvela che te rIte ka" vagere pratyayeA lAge che jullitaH azvaH = azva + p = azvattaH = kharAba gheADA, alpa pati = paraMtu + avjha + ' pacartAja= te thADu rAMdhe che, ajJAtam Nae = pukhtasU 306 + gajuM + tela = 32, ajANyu. evu cu. traNe dRSTAntamAM kuti, alpa ane ajJAt atha samajavAnA che. jemake niMdanIya, nAnA athavA akSAta gheADe e rIte badhAmAM samajavu. anujA-taghu nIcoDa || -rU-34 || A = anukaMpA jaNAtI hAya tathA anukapAyukta nIti-rIta jaNAtI hoya te nAmane, kriyApadane ane avyayane, je rIte jaNAvela che te rIte ' kar. vagere pratyaya lAge che. anujampanIya putra = putra + Q = putraH = jena upara karUNA Ave evA putra. svapna F= pini = piN + a + 6 = svapiSaki tuM suve che. chUMDha = + an + 6 = padi = tuM Ava. uttarlR = = Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI utsaGg + ak + e = utsaGgake upaviza = joNAmAM mesa, kardamena - kardam * ak + ena = kardamakrena, asi [ digdha + ka] digdhakaH = ahavathI bharaDAyesa che. he putraka ! svapiSaki, haki, utsaGgake upaviza, kardamakena asi digdhakaH = he putraka ! tuM suve che, Ava kheALAmAM khesa, tuM kAvathI kharaDAyela chuM. A vAkayo putra tarapha anukaMpAyukta rIta jaNAve che. ajAternRnAmno bahusvarAdiyekelaM vA / / 7-3-35 / / anukaMpA arthAMmAM, bahusvaravALA evA jAtibhinna manuSyavAcaka nAbhane 'ya, Di' ne '' pratyaya viDaye lAge che. anukampitaH devadattaH = deva + iya = deviyaH = deva + ika = - devikaH - deva + ila devilaH = heva, devadatta + ka = devadattakaH devadatta. lAkabhASAmAM devakeA ke devalA. devadattanA nAmanuM TuMkuM rUpa deva zaha bhagAvesa che. = voSAderaDAskau ca // 7-3-36 // anukampA arthAMmAM, upa zabda pUrvamAM che jene evA jAtistaMbhanna hustrazvANA manuSyavAya nAmane khaDA, yi, si, bhane ' pratyaya viye lAge che. anukampitaH upendradattaH = upa + aDa= upaDa: = upa + aka = upakaH, upa + iya = upiyaH, upa + ikka = upikaH, upa + ila = upilaH, upaDaH upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH, yA jadhA upendradatta mevA vizeSa nAmanu Tu 35 che. pakSe = upendradatta + ka = upendradattakaH = vizeSa nAma. RvaNovaNAt svarAderAderluk prakRtyA ca / / 7-3-37 / / vArNAta ane uvarNAnta nAmathI para, anukammA arthAMmAM Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame adhyAya - tRtIyAdI 463 vidhAna karAyelA svarAdi pratyanA Adi svarane "lepa ? thatAM mULa prakRtti - mULa zabda emane ema ja rahe che. pitA mAsa = mAru + ca = mAtR + ca = maya, mA + 60 = mAru + = mA , mAru + 4 = mAtra + 4 = mAsTara = mAtRdattanuM TuMku rUpa anuvAuitara thayuttara = yutha, vAyu ja, vAyujA = vAyudattanuM TuMku rUpa "te su vA -2-208] e sUtrathI pUrvapadane lepa thAya che. lukyuttarapadasya kAn // 7-3-38 / / anukapA arthamAM, purUSavAcaka nAmanA uttarapadane lepa thayA pachI "kapanuM pratyaya lAge che. anuzApita devavA = t + thAkUkavAdhevadattAnuM TuMku rUpa se sun yA [3-2-208] e sUtrathI devadattA zabdanA uttarapada dattAne lepa thatAM jayI thayA, pachI kapUna pratyayamAM na anubaMdhavALe ka pratyaya lAge che, jethI " cA. [ 2-4-607] ? e sUkSathI vika rUpa na bane. tathA nija A rUpamAM devadattA zabdano pUrvapada deva zabdane lepa thayo che, paNa uttarapadane lepa nathI thayo, jethI A sUtra na lAge. supha rAivinAttAta | 7-3-rU8 || anakampA arthamAM, ajina zabda che ane jene evA purUSa vAcaka nAmane " putra pratyaya lAge che. ane uttarapadane lepa " thAya che. vArita kathAkAhAra, rAmakina = ramyA + puna = thAya = purUSanuM nAma. . SaDvarjekasvarapUrvapadasya svare // 7-3-40 // . anukampa arthamAM, vaDu zabda vajita eka svaravALuM pUrva pada vALA nAmanA uttarapadane, svarAdi pratyaya lAgatA "lapa thAya che. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] sima - mAlAsodhinI anukampitaH vAgAzIH = vAc + iya = vAciyaH = vizaSa nAma dvitIyAt svarAdurdhvam // 7-3-41 // anukapA arthamAM, svarAdi pratyaya para chatAM, mULanAmanA bIjA svastha mAvela zahanA '5' thAya che. anukampitaH devadattaH = deva + adatta + iya = deva + iya = deviyaH = devadattanu 435 sandhyavarAttena // 7-3-42 / / anukazmA arthamAM, svarAdi pratyaya para chatAM, mULanAmanA bIjA sadhyakSara pachI Avela zabadarUpa bhAgane sadhyakSara sahita "lopa ? thAya che. anukampitaH kuberadattaH = kub + eradatta + iya = kub + iya = kubiyaH = me24ttanu 35. anukampitaH kuhoda = kuh + oDa + iya = kuhiyaH = vizeSa nAma. anukampitaH kapotaromA = kap + iya = kapiyaH = nAma. zebalAdyAdestRtIyAt / / 7-3-43 // anukampa arthamAM, svarAdi pratyaya para chatAM, zevala vagere zabda che pUrvapadamAM jene, evA manuSya vAcaka nAmanA trijA svarathI para rahe mizanI, 212 shitne| '5' thAya . anukampitaH zevaladattaH =zebalU + adatta + iya = zeval + iya = zevaliyaH = zetAttanu 14 35, anukampitaH suparidattaH = supara + idat + iya = supara + iya = supariyaH = su526ttanu 35. kacit turyAt / / 7-3-44 / / anukapA arthamAM, svAdi pratya para chatAM, prayogAnusAra cethA svarathI para rahela zabdarUpa aMzane, cothA svara sahita kvacita "lApa thAya che. anukampitaH bRhaspatidattaH = bRhaspat + idatta + iya = bRhaspatiyaH = vizeSa nAma. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvapadasya vA 7-3-45 // anukampA atha'mAM, svarAdi pratyaya para tAM. nAmanA pUrva paTTane vikalpe 'lApa " thAya che. anupitA sevattaH = devatta + iya jJa + phreMca = kRttiyaH = devadattanu TuMkuM rUpa, reca + ca = daiviya = devadattanuM TuMkuM rUpa. ve || 7-3-46 || saptame! adhyAya - tRtIyapAda [465 avyayane je rIte hasva arthamAM rAkhtane, kriyApadane ane jaNAvela che te rIte kap" vagere pratyayA lAge che. davA paTaH = CS + 5 = paTaH = nAnu` vastra, durUM pati = t + aja + 6 = taji = thADu` rAMdhe che. TI-juhAr r: 30 || 7-rU-47 || - hasva arthAMmAM, kuTI ane zuNDa zabdane '2" pratyaya lAge che. DhuvA chuTI = TI + 6 = durIH = nAnI koTaDI - jhuMpaDI. devA gurA=zugara=nAnI sUMDha, nAnA hAthI, thoDe dArU, kalAla. samyA ha-au // 7-3-48 || he amAM, zamI zabdane ruru ane 2' pratyaya lAge che. duvA zamI = sa| + 4 = rAmI, rAmI + 6 = sIH nAnI khIjaDI. = havA 3pa || 7-3-41 || hastra arthAMmAM, kunu zabdane 'Dupa. pratyaya lAge che. krUsvA Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] siddhahema - bAlAvabodhino thatuM kutuhuv=b_w =lanI nAnI kuDalI, cAmaDAne nAne pa. nimyAM tapa || 7-3-10 || hasva arthamAM, kAsa ane gaNI zabdane 'tara pratyaya lAge che. dA jarUra = kAjU + ra = thAkUtarI = nAnI barachI, nAne bhAle. durvA joLI = La + ta = jotarI = anAja bharavAnI nAnI guNI. varaNA-DazvamAr hAre pita ne 7--12 | hAsa - kSINatA arthamAM, vatsa, ukSa, azva ane RSabha zabdane pita evo "tara pratyaya lAge che. sita vattA =vastra + rdvattA = nAnuM vAcharaDuM, hRtita 3 = rUkSatA = nAne baLada, sita azva: = zcatara = khaccara, sita rAjamA = ramatA = maMda zaktivALo baLada. vaidya nirdhA hataH | 7-3-1ra || jAti, guNa, saMjJA, kriyA ane padArthanA saMbaMdha vagere dvArA bemAMthI ekanuM nirdhAraNa - juduM karavuM hoya evA arthamAM, zabdane vikalpa "Datara " pratyaya lAge che ghara +vatara = chatA paNa + = para vA mavato vAra, ku, jatA, tra: rANI vA - tamArA bemAMthI eka jaNa kaTha che, catura che. janAra che, caitra che, athavA daMDadhArI che. kaTha e jAti vAcaka che, paTu guNavAcaka che gantA - kriyAvAcaka che, caitra - saMjJAvAcaka che athavA daMDI - daMDane saMbaMdha sUcaka che. A rIte jAti, guNa, kriyA, saMjJA ane padArthanA saMbaMdhathI bemAMthI ekane judo pADe che. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - tRtIyapAda [ 467 -tatta-pinyAta che 7-3-karU che jAti Adi dvArA be mAMthI ekanuM judA 5NuM jaNAvavuM hoya to yata , tata, kima ane anya zabdane "Datara" pratyaya lAge che. 2 + utara = thatAka = avato dalita + hatA=satAka A ta = tamArA bemAMthI jAtithI kaTha guNathI catura, kriyAthI karanAra, nAmathI amuka nAmavALo, tathA amuka padArthanA saMbaMdhavALo hoya te Ave. paraMbha = eja rIte, nA, majAka = A zabdone paNa samajavuM. vana ne tamaya vA | 7-2-24 jAti Adi pUrvemAM jaNAvela ghaNu vaccethI ekane juduM karavuM hoya ane prazna artha jaNAto hoya yata , tata, kima ane anya zabdane " Danama ? ane "Datara pratyaya lAge che. cata + ma = cattama, cata + ta = cata, tava + ma = tattamaH, tatva + hatA = tataraH = yatamo yataro vA bhavatAM kaThastatamo tataro vA = tamArA ghaNAmAMthI je kaTha hoya te jAo. ghare - cA, vA, savA, ra vA vAro matai = tamArAthI je kaTha hoya te rajU = tamA, janaka, nyatana zakyara = ahiM paNa . jAti vagere dvArA nirdhAraNa judA pADavApaNuM samajavuM. vaizAt ! -rU-papa . jAti Adi dvArA ghaNAmAMthI ekane judA pADavuM artha hoya te, eka zabdane "Datama 2 pratyaya vikalpa lAge che ghara + sutama = var, parAvA avatAM dara = tamArA badhAmAMthI eka kaTha. ahiM paNa jAti, guNa, kriyA nAma vagere dvArA judA pADavApaNuM samajavAnuM che Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 ] siddhahema - bAlAvabodhinI mta tajavAnajo ke 7-rU-pad !! kta pratyayAta nAmane, tathA tamapa vagere pratyayAta evA kta pratyayavALA nAmane anatyaMta arthamAM kapa" pratyaya lAge che. kriyAnA Azaya sAthe atyantapaNe saMbaMdha na hoya paNa Do zeDo saMbaMdha hoya te anatyanta kahevAya che. nacitta minaE = mina + 6 = minarama DuM thoDuM judu, sanataM minnatamama=minatama q=mittatamava = thoDuM thoDuM juduM nacatta minarama = minatara + va = mijAvat = thoM haiyuM judu. na pAmavAne }} 7-3-17 . kata prayAH nAmane, tathA tama, vagere pratyayAta evA ta pratyayavALA nAmane, ananta arthamAM, sAmi zabda athavA sAmi samAnArthaka ardha vagere zabda upapadamAM hoya te "ka" pratyaya lAgatuM nathI. tAmi nacatte minaE = atyanta nahiM paNa aDadhuM bhedAyeluM - judu. adhamaratyaa fmanaY = aDadhuM juduM. pavana = yamanatA, aminatama = aDadhuM judu. sAmaminaram, sAmaminatamam = aDadhuM juduM. nityaM tra-trinoDaor | 7-3-18 | ga pratyayAna ane bina pratyakAnta nAmane, svArthamAM "aNa" pratyaya lAge che. sthAvarA + =dAvo+mav=dAvo = paraspara Akroza, rUTa + bina = sodina + = qnim = cArebAjuthI kuTilatA. "dataero [-3-26] e sUtrathI na pratyaya, " mathAto[ 6-3-11] ' e sUtrathI gina pratyaya thAya che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamo adhyAya - tRtIyapAda [ 469 vinAri maLe che 7--. matsya arthavALA visAni zabdane " aNa pratyaya lAge che. visArina + = vAra maracA = mAchaluM. pUDhamudacaMkhyA draH || 7-3-60 che pUga arthamAM samAveza pAmela arthavALA nAmane, svArthamAM "gya pratyaya lAge che. ane te disaMjJaka ru thAya che je mukhya arthamAM thayela ka pratyayavALuM na hoya to. je saMgha bhinna bhinna jAtinA che ane jenI AjIvikA aniyata che. evA artha pradhAna ane kAma pradhAna che te "puga" kahevAya che. DhodhyA para = DhodhyA + = rokyA , Dhozvaka, DhoSyajJA = evA rUpe samajavA "S0 [ 7-2-10 ] ) e sUtrathI thayela kara pratyayAta nAma na levuM. ki saMjJA thavAthI "pazupuo [-2-224] e sUtrathI strIliMga sivAyanA bahuvacanamAM gya pratyayane lopa tha che. trAtAdatrayAE 7-2-62 aneka jAtivALA, aniyata AjivikAvALA, zarIranA parizrama dvArA jIvanArA evA saMghe te vAta kahevAya. AvA vAta athamAMvALA astrIviMgI nAmane, svArthamAM "ki saMzaka e "mya " pratyaya lAge che. vAtaiA ghaa = vAtAva + sthApatavayaH rAtrIvisarastha vA ne 7-3-62 . zastradhAra jIvanArAne saMdha evA athavALA nAmane, svArthamAM gya pratyaya vikalpa lAge che. ane te "ddhi saMpAka thAya che. vA phAraNavisaMdhA=rAva+sthAvara rAvanA=zastrathI Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] siddhahema - bAlAvabodhinI jIvanArA zabara lekene saMdha= vizeSa prakAranI mleccha jAti, pustrinA zatraviNaMghA =jika kurijAda = vizeSa prakAranI ple jAti. 1-rAvara: = cha jAti, bhila vizeSa puri = eka jAtane cAMDAla, bhIla rAjagharA ane puSTiA e bahuvacananA prAge che. vAhIvatrahina-jAgaH | 7-rU-// vAhIka pradezamAM rahela brAhmaNa ane rAjanya vajita zastrajIvI saMdha arthavALA nAmane, svArthamAM ki saMsaka "gya pratyaya lAge che. kurIrika zastravidha = kublIvikA + grI vica, vidya, virATa = vAhika dezamAM vasanAre kuDIviza nAmane zastrajIvI saMdha. pR thak | 7-3-64 | svArthamAM, gajavI saMdhanA arthavALA vRka zabdane, dri saMkSika evo "heppaNa" pratyaya lAge che. vRkSA rAtrIvighA = vR + vNa =vA = vAkeya nAmane zastrajIvI saMdha. vAyaH vA , vRe A rIte rUpe samajavA. cauhANa I 7-rUka | svArthamAM, zastrajIvI saMgha athavALA yaudheya zabdane, ki saMjJaka "a" pratyaya lAge che. caudheyAra rAkhavA = caudheya + za= = = = yodheya nAmane zastrajIvI saMdha. dharyo, thayaH chUtevA rAjagAsiMgha = + = dhArtika = dhAya evA rUpa samajavA nAmane zastrajIvI saMdha. dhArti, dhRvAra evA rUpe samajavA. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - tRtIyapAda [ 471 - parkhAdera / / 7-3-66 // svAthamAM,zastrajIvI sadha athavALA pazu vagere nAmane, dri saMjJaH '' pratyaya lAge che. parzavaH zastrajIvisaMgha = pazu + aN = pArzvavaH pazu nAmano zastralpI saMgha pAzava, pazavaH mevA 3yo samanvA rakSasaH zastrajIvisaMghaH = rakSasaH rAkSasa nAmano zastralavI saMdha rAkSasau, rakSAMsi vA 3yo samanvA = dAmanyAderIyaH / / 7-3-67 // svArthImAM, zasravI saMdha athavALA, dAmanI vagere zabdane, dri saMjJaka 'yA' pratyaya lAge che. dAmanI + iya = dAmanIyaH dhAmanIya nAmano zastravI saMdha. aulupa = iya = aulapIyaH elapIya nAmanA zastrajIvI saMdha. zramaccha mIvacchikhAvacchAlAvadUrNAvad - vidabhRda mijito gotre'NoyaJ / / 7-3-68 / / = = 1=3 1 " = svArtha"mAM, zrumata vagere zabdone gotra atha*ka aNu pratyaya lAgyA pachI dri saMjJa 'yaJ' pratyaya lAge che. zrumaMt + aN = zromata + yaJ = zraumatyaH = zrubhatano putra, zamIvat + aN = zamIvata + yaJ = zAmIvatyaH zabhIvatano putra, zikhAvat + aN = zaikhAvata + yaJ = zaicAvatyaH zibhAvatano putra, zAlAvat + aN = zAlAvata + yaJ = zAlAvatyaH = zAsAvatanA putra, UrNAvat + aN = aurNAvata + yaJ = aurNAvatyaH U~rNAvatane putra, vidabhRt + aN = vaidabhRta + yaJ = vaidabhRtyaH = vidhabhUtano putra; abhijit+aN=abhijita+yaJ=abhijityaH =alintino putra. = Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] siddhahema - bAlAvabodhinA samANAnatA 7-67 | " ahiM je kaMI kahevAze tene sanasanA eka bhAga rUpe samajavAnuM che. eTale samAsa pAmelA zabdone je je pratyaya lagADavAnA che. te te pratyenuM vidhAna A prakaraNamAM jaNAvela che. athAMta amuka samAsavALAne amuka pratyaya lAge e rIte samAsanA nAmonuM sucana karIne tene pratyaya lAge che. jethI karIne bahuvrIhi samAsAnta, karma dhAraya samAsAta vagere samAsa anusAra samAjanA nAmo samajavA. jemake - bahuvati samAsAna - gue GbhA thayA navA punama, puname, sugamA, sugamAna = atizaya bagAsAvALI avyayI bhAva samAsAnta- puri juti = 3vpura = dhurAnI pAse, hiMgu samAsAta - tat ju ra = kripura = be dhurA, kada samAsAta- jhajhU rANI svara = nina = mALA ane na jana seve che 7-3-70 che niMdA arthavALA evA kim zabda pachI traN vagere zabdo Avela hoya te, tene "samAsAnta' na thAya. kutsitA : = vidhura = jenI dhUrA kharAba che. sunitA akSya = vinavI = jene mitra kharAba che. "To [7-3-76 ] ?' vagere sUtrothI samAjanA ate Avela gU vagere zabdone samAsAntanuM karela je vidhAna te samajavuM nAraguhAra che 7-3-77 . naLa tapurUSa samAsa pachI " samAsAnta ? na thAya. na ja == = = vedanI RcA nathI, 2 naMga = gAgA = rAjA nathI. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - tRtIyapAda [ 473 pUnA prArAta | 7-3-72 | Ta samAsAntanA vidhAna pahelA je je samAsAnta batAvela che, te "samAsAta che. je pUjAvAcaka su ane ati zabda pachI AvelA gU Adi zabdone lAgatAM nathI. guju vArtA pUti = pura = sArI evI dharA. pura: sattAnA kAma = aratibUcama = dharAne oLaMganAra A. vaghutrI [ 7-2-226] e sUtrathI Ta samAsAntanuM vidhAna karela che te pahelA je je samAsAnta jaNAvela che te levAnA che vedo || 7-3-7rU | bahu zabda che ane jene evA samAsane Da pratyaya thavAne prasaMga hoya te, Da pratyaya ane s pratyaya na thAya. upavA padAra = bahunI AsapAsa ghaDA. " majA[ 7-3-128 ] ? e sUtranI Da pratyayanI prApti hatI te na thayo tathA phar yuddha 7-3-74 / yuddha arthamAM kahela je samAsa, tene "Ica > samAsAna thAya che. phAM% % vRdityAM rata yuddhama = jerAphA + = rAzi = paraspara eka bIjAnA vALa kheMcIne kareluM yuddha. briAhiH 7-3-71 || I samAsAnta evA didariDa vagere zabdo "nipAtana ? thAya che. to rANI sina pra = gius+ = vigie tti = be daMDethI mAre che. sau raoN sin praha = 3matta nita = be daMtazalothI mAre che. mA~ to A Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 ) sima - sAmAdhinA pAne = ubhAhasti pAne = me hAthe pANI pAve che... Rka pU: pathyaSo't // 7-3-76 // je samAsanA aMte kapha, pUra, pathi ane apU zabda Avela che mevA sabhAsane 'mata' samAsAnta thAya che. RcaH ardham = ardha + Rc + at = ardhaH = yAnI 24 mA. tisRrNA purAM samAhAraH = tripur + a = tripuraH = 91 ngre|, jalasya panthAH = jala + pathin + a = jalapathaH = 1 bhAga', dvigatAH ApaH asmin = dvi + ap + a = dvIpam = nI manne mAnnu pANI chata meTa. dhuro'nakSamya // 7-3-77 // dhu zabdAta samAsane at samAsAna thAya che. je dhura za6 2thanA paidd| sAthai samaya na hoya to. rAjJaH dhurA - rAjana + dhur + at = rAjadhurA = 20yaneo mAra. saGkhyA-pANDUdak-kRSNAd bhUmeH // 7-3-78 // je samAsamAM saMkhyAvAcaka zabda pachI pAMDu, udapha ane kRSNa zabda Avela hoya, ane te pachI bhUmi zabda Avela hoya, evA sabhAsane 'sat' samAsAnta thAya che. dve bhUmI yasya = dvi + bhUmi + at = dvibhUmam = me 12yA. pANDuzcAsau bhUmizca = pANDu. bhamam = 5ig bhUmi, pANDuH bhUmiH asya = pANDubhUmaH dezaH = ghoNA bhUbhivA deza. udIcI cAsau bhUmizca = udagabhUmam = uttazAlI bhUmi, udIcI bhUmiH asya = udagbhUmaH dezaH = uttaradizA35 bhUbhivANA deza. kRSNA cAsau bhUmizcaH = kRSNa NR = dvibhUmama pANDaH bhUmiH abhUmizca = udagaza: Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - tRtIyapAda [ 4pa bhUmam = tii mIna. kRSNA bhUmiH asya = kRSNabhUmaH dezaH = aNA bhuubhivaa| deza. upasargAdadhvanaH // 7-3-79 // dhAtu yogya pra vagere upasargathI para samAsamAM Avela adhvanuM zahane 'sat' samAsAnta thAya ke pragataH adhvAnamiti = pra + adhvan + at = prAdhvaH rathaH = mAge gayesa! 2tha. samavA-'ndhAt tamasaH // 7-3-80 // sama, ava ane ardha zabdathI para samAsamAM Avela tame sahane 'sat' samAsAnta thAya che. satataM tamaH = sam + tamas +at-santatamasamma 572, avahInaM tamasA-avatamasam = 22 vinAnu, andhaM ca tat tamazca = andhatamasam = kazuMya na dekhI zakAya evo aMdhakAra. taptA-'nvavAd rahasaH // 7-3-81 // je samAsamAM tapta, anu ane ava zabdathI para Avela rahasa zahane mata ' sabhAsAnta thAya che. taptaM ca tad rahazca = tapta + rahasU + at = taptarahasam = tapetuM santa sthaNa, anu pazcAda rahaH = anurahasam = 27syanI pANa, avagataM rahaH = avarahasam = elu 2725. pratyanvavAt sAma-lomnaH // 7-3-82 // je samAsamAM prati, anu ane ava zabdathI para Avela sAmana bhane soman zahane 'mata' samAsAnta thAya che. pratigataM sAma - prati + sAman + at = pratisAmam sAmanI sabhenu, anugataM Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 ) sima - mAsAsodhinI sAma = anusAmam = sAmanI pAjanuM avagataM sAmaavasAmam = TuM. pratigataM loma = prati+loman + at = pratilomaH = pratiNa, anugataM lobha = anulobhaH = manu, avagataM loma = avalomaH = virodhI. brahma-hasti-rAja-palyAd varcasaH // 7-3-83 / / je samAsamAM brahmana, hastina , rAjana ane palya zabdathI para sAsa vayas zahane 'satsamAsAnta thAya che brahmaNaH varcaH = brahman + varcas + at = brahmavarcasam = 'zramateca, hastinaH varcaH = hastivarcasam =DAyAnuM te4, rAjJaH varca:-rAjavarcasam= 2sanu ta, palyasya varcaH=palyavarcasam = pAsAnu ma. 5.5 - dhAnyanu bho , paNanI horIthA bhU thesa pAso, palyaM varcaH yasya = palyavarcasaH = ubhA / 5.5 - bhA. patesrasaH saptamyA: / / 7-3-84 // je samAsamAM prati zabdathI para Avela saptamI vibhaktivALA 25 zahane 'sat' samAsAnta thAya che. urasi vartate = prati + urasU + at = pratyurasam = chAtI ta13. urasi vibhavatyarthe avyayI = pratyurasaH = chatimAM. akSNo'prANyaGge // 7-3-85 // je prANI saMbaMdhI aMga na hoya te, samAsamAM Avela akSi zahane 'sat' samAsAnta thAya che. lavaNasya akSi = lavaNa + akSi + at = lavaNAkSam = suMdara netra: sam-kaTAbhyAm // 7-3-86 / / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya tRtIyapAda 477 " aA je samAsamAM sam ane kaTa zabdathI para Avela akSi zabdane " at samAsAnta thAya che. + at = samakSam = sAme, Taca kapeAla kaTAkSa - kapALa tarapha AMkha karavI te. prati-paro-DanorathImAvata || 7-3-87 || avyayIbhAva samAsavALA evA prati, pari ane anu zabdathI para rahela akSi zabdane ' at'samAsAnta thAya che. prativarta akSi - ndriyaM yaMtra saH = prati + akSi + at = pratyakSam najaronajara jonAra, koH param = pokSam = najare jovAmAM na Ave te - apratjhakSa, ahto: anu = anyakSam = AMkhanI = pAchaLa. - samIpam = sam + akSi kSa = = TAkSaH = GaTa bamaH || 7-3-88 || ana zabda che. ante jene evA aghyayIbhAva samAsavALA at samAsAnta thAya che. takSNa samIpam = 35 + takSana + at = 35takSam = suthAranI najIka. nAmane " navuMnAr vA | 7-3-81 || ana zabda che. ante jene eyA avyayIbhAva samAsavALA napu MsakaliMgI nAmane ' at'samAsAnta vikalpe thAya che. dharmaLa samIpam = 35 + carmam + at = upacarmam, upacarma cAmaDAnI pAse. giri - naMdI - pauNamAsyA - ''grahAyaNyapaJcamavarNyAd vA || 7-3-20 || = Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] siddhma - bAlAvAdhinI gira, naDhI, pauNamAsI ane AgrahAyaNI zabdo, tathA kava Adi vaga nA pAMcamA akSara sivAyanA koI paNa va ante che jene evA avyayIbhAvasamAsavALA nAmane vikalpe ' at ' samAsAnta thAya che. antaH = antar + giri + at = antargiram, antagiri = parvatanI aha2. nadyAH samIpam = upanadam, upanadi = nahInI pAse, pANamAsyAH samIpam = upapauNamAsam, upapauNamAsi = pauzuMbhAsanI 193, AgrahAyaNyAH samIpam : upAgrahAyaNam, upAgrahAyaNi= bhRgazara nakSatranI 205. vagyavarNasrucaH samIpam = upasrucam upassruk = tanA yjnypaatrsarave najIka. = saGakhyAyAH nadI - godAvarIbhyAm // 7-3-91 // avyayIbhAva samAsavALA saMkhyAvAcaka nAma pachI Avela navra mane godAvarI zahane 't' samAsAnta thAya che paJca nadyaH santi atra paJca + nadI + at = paJcanadam = zavI, miyA, jelama, cInAkha ane satalaja rUpa pAMcanadInA sabaMdha vALA deza paMgnaJa dve gAdAvaryau = dvigodAvaram = me gohAvarIo. zaradAdeH / / 7-3-92 // avyayIbhAva samAsanA antamAM Avela zarad vagere zabdane '' sabhAsAnta thAya che. zaradaH samIpam = upazarad + at = upazaradam = za26RtunI na0, tvaM prati at = pratityadam = tenI pAse. prati + tyad + jarAyA jarasU ca // 7-3-93 // - = Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tame adhyAya - tRtIyapAda ( 479 avyayIbhAva samAsanA antamAM Avela jaza zabdane "a" samAsAta thAya che ane tenA yoge jarA zabdane "jarasU" Adeza thAya che. vAra tamAma = 3g + T + ta = 3us + at = pAm = vRddhAvasthAnI najIka. sarakopagunA-nDanu vim | 7-3-04 | avyavIbhAvasamAsavALA ata samAsAta evA sarajasa upazunA ane anugava zabdo "nipAtana ' thAya che. traNa ditam = sa + nan + anta = narama mu = dhuLavALuM khAya che. gunaH samIpam = 35 + = + a = avzunam te = kutarI pAse bese che. jo pazcAta = a7 + + a = anAvama na =baLadanI laMbAI jeTaluM gADuM, baLadanI pAchaLa gADuM gADAnuM paiDuM. nAta-mada-vRddhAtu: varmadhArayAta ( 7-3-16 che. karmadhAraya samAsavALA evA jAta, mahad ane vRddha zabdathI para kahela ukSana zabdane "ata" samAsAnta thAya che. vAtacyA kakSA ra = jJAna + kSan + anta =jJAtAkSara = janmele baLada, madAMcA 3kSA = = mokSa = mAro baLada, vRddhA vA 4 = vRddho = gharaDe baLada trithAH zar | 7-3-16 che. ThakkasamAsavALA tathA kamadhAraya samAsavALA evI strI zabda pachI Avela pusa zabdane "a" samAsAta thAya che. A ja mAMzca li = sva + jra + ta = strIpurama, trIpuNa, strIpurA = strI ane purUSa. zrI rANI jumAM na = grayvaH zivajI = napuMsaka. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] siddha- mAsAvaNeodhinI RksAmarthyajuSa-dhenvanaDuha - vADamanasA'horAtra - rAtriMdivanaktaMdivA - 'hardivovaSThIva - padaSThIvA - 'kSibhruva-dAragavam // 7-3-97 // " drasamAsavALA evA sAma vagere ' ata samAsAntarUpa 'nipAtana' thAya che. Rk ca sAma ca = Rk + sAman + at RksAme = Rgveda ne sAmaveha, Rk ca yajuzca = RgyajuSam = RhAne yajurve, dhenuzca anaDvAMzca = dhenvanaduhau = gAya ne jagaha, vAk ca manazca = vAGmana se = vAsI ane bhana, ahazca rAtrizca = ahorAtraH = rAta bhane hivasa, rAtrizva divA ca = rAtriMdivam = rAtri bhaneM hivasa, naktaM ca divA ca = naktaM divam = rAtri ane divasa, ahazca divA ca = ahardivam ze0 ze04, UrU ca aSThIvantau ca = UrvaSThIvam = me sAthaNa ane me dIyA, pAdau ca aSThIvantau ca = padaSThIvam = paNa mane ye dIyA. akSiNI ca bhruvau ca = akSibhruvam Aja ane bhrabhara dArAzca gAvazca = dAragavam = strIo ne gAyA. cavarga-dha-pa-chaH samAhAre / / 7-3-98 / / 11 2 yavarga, 6, 5 ane Jiang che antamAM jete evA samAhAra dandra sabhAsavANA nAma ' yat' samAsAnta thAya che. vAk ca tvak ca = vAk + tvak + at = vAktvacam = vAzI mane yAbhI, saMpadvipadat saMpacca vipacca = sapad + vipad + at = saMpatti bhane vipatti, vAk ca tvid ca = vAk + viSa vAtviSam = vAzI mane 3thi chatraM ca upAnat ca = chatra + upAnah + at = chatropAnaham = cha bhane DA. = Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - tRtIyapAda [ 481 kriSad che 7-3-16 anna ane ahana zabda che anta jene evA samAhAra hiMgu samAsavALA nAmane "a" samAsAnta thAya che. pazu takSA rasamAtA = panna + tana + a = pakSa param = bhegA thayelA pAMca sutAra. vo gallo hamArA = + aMdana + = zUSa = be divasa TakA strIliMga karavA mATe che. dra-karAyu che 7-3-100 | samAhAra digu samAsavALA di ane tri zabdathI para rahela AyuSya zabdane " A samAsAta thAya che. sUryaH guNaH mA = di + + Ta = rAjujam = be bhegA AyuSya gacALAnuM curAM mAdAra = guram = traNa bhegA AyuSya. vAgara 7-3-202 | samAhAra digusamAsavALA ki ane tri zabadathI para rahela jali zabdane "ara samAsAnta vikape thAya che je A samAsa taddhita pratyayano lepavALo na hoya te.. to satya jamAdAra = bri+kariTa + = zani , ztha&i = be bhegI thayela aMjali, kayaUITY annInAM sanAdAra = grAdi + + ca = zasasTamatha6, dima = bhegI thayela traNa aMjalithI Ave che. khAryA vA / / 7-3-102 // taddhita pratyaya lepa thaze na hoya to, samAhAra digusamAsa vALA khArI zabdane vikape "aTa" samAsAna thAya che ? Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ] siddhahema - bAlAvabedhino vAyo: samAhAraH = @ + vArI + Rk = dvighAram,'dvivAri =bhegI thayelI bhe khArI, zrvAnAM vArInAM dhanaH=2vAna, pAvArIthanaH = bhegI thayelI pAMca khArIrUpa dhana. vADaIT || 7-3-203 || : taSThita pratyayane lApa thayA na hAya tA, aMdha zabdathI para rahela khArI zabdane, vikalpe ' aT %0 samAsAnta thAya che. hAryAH artham = artha + vArI + r = ghevAram, ardhakhArI aDadhI khArI. = nAvaH || 7-3-04 || tahita pratyayanA lApa thayA na hoya to, adha zabdathI para rahela nau zabdane ane gui samAsavALA nau zabdane 'akH vikalpe samAsAnta thAya che. nAvaH ardham ardha + nau + ? = ardhanAvam, arthanAvI = nAvanA aDadhA bhAga, pazcAnAmnAvAma samAhAraH = CAnAvam, padmanAthI = bhegI thayelI pAMca nAva. = jotajIvAt || 7-3-201 // jo tati pratyayanA lApa na thayA hoya to, tatpurUSasamAsavALA zabdane aMte Avela ge! zabdane 'ac cha samAsAnta thAya che, rAza: nauH = Jan + gau + k + k(DI) = rAjJAvI = rAnnanI gAya. rAkhana-maNeH / 7-3-06 || tapurUSasamAsavALA zabdane ante Avela rAjana ane sikha zabdane 'ar* samAsAnta thAya che. pannAnAM zAM samAdA: = Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - tRtIyapAda [ 483 ga + TIkana + a + la = fkhya = bhegA thayelA pAMca rAjAo. nAza karavA = ra3H = rAjAno mitra. rASTrAkhyAd brahmaNaH // 7-3-107 / / tapurUSasamAsanA aMte Avela ane rASTravAcaka zabdathI para rahela brahmanuM zabdane "a" samAsAna thAya che. purANe grahmA = purA prazna kar=surakSara = saurASTramAM rahetA brahmaNa. -mAgyAM vA 7-208 tapurUSasamAsanA aMte Avela, tathA ku ane mahat zabdathI para rahela, brahmana zabdane "a" samAsAnta thAya che. kutti vRkSa = $ + prahAna + a = kuhA = kharAba brAhmaNa, mAM grahmA = mAtrahmA = mahAtrA = moTI brAhmaNa grAma-rAtU tA: 1 7-rU-202 tapurUSasamAsanA aMte Avela tathA grAma ane kauTa zabdathI para rahela, talana zabdane ' a ' samAsAna thAya che. grAmaci takSA = 2 + takSan + = wAmata = gAmano suthAra. saura: tathA = tAra = keDamAM besI kAma karanAra suthAra. nojhA-zunA che 7-3-10 || tapurUSasamAsanA aMte Avela, tathA goSTha ane ati zabdathI para rahela, dhAna zabdane "adra samAsAnta thAya che. jo strA = naSTa + sva + ca = rojhazkaH = gAyanA vADAne kutare, sthAna asittara vana = atizya: agbaLanI apekSAe kutarAthI caDhiyAta, arthAta varAha Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] siddhama - bAlAvabAdhinI prAna kamAnAr || 7-3-122 || tatpurUSasamAsamAM Avela, tathA upamAnasUcaka prANIvAcaka nAmathI para rahela, zvAn zabdane ' at 'samAsAnta thAya che. vyAghra va zvA = vyAghra + zvAn + aT = vyAghrazrvaH = vAgha jevA dhRtarA. prANinI || 7-3-112 || tapurUSasamAsamAM Avela, tathA prANI bhinna ane jaNAvatA evA upamAnavAcaka zabdathI para rahela, dhana zabdane ' an ' samAsAnta thAya che. gvA va zvA, ArvazrvAsozvA = = AkarSazvan + T = vezyA=sogaThA bAjImAM kotarela--citarela kutarA jevA. pUrvottara-mRLAca sanaH // 7-3-%0%0rU || " = tatpurUSasamAsamAM Avela pUrva, uttara ane mRga zabdathI para rahela, tathA upamAnavAcaka nAmathI para rahela sathi zabdane * aTa samAsAnta thAya che. saH pUrvam = pUrva + thi + ghara pUrvatham = sAthaLanA pUrvabhAga, sAH uttaram = 3ttasacam = sAthaLanA uttarabhAga, mukhya sthi = PRthama mRganA sAthaLa. hramiyam, h; ca tat sthi = = satham = DhAla athavA pATiyA jevA sAthaLa, - 3HADyuM / / 7-3-??4 || " tatpurUSasamAsamAM Avela AgaLanA bhAga avALA, tathA mukhya athavALA zabdathI para rahela, uras zabdane ' ar " samAsAnta thAya che. zvAzva te uzrva = azva + SR azvorasam senAyAH senAmAM azvo AgaLanA t = am = bhAgamAM hoya che, athavA Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya tRtIyapAda [ 481 senAmAM mukhya sthAnamAM hAya che. azvAnAm puraH = azvorasaM vim = gheADAnA zarIra upara AgaLanA bhAge, athavA mukhyabhAga rUpa cAkaDu ~ lagAma, saro-Dano-DaramA-Dayamo nAti-nAmno: || 7-3-11 || = tatpurUSasamAsanA ante Avela saras, anas, amAn ane ayas zabdane ' at '* samAsAnta thAya che. jo te zabdo jAti ke sattAne jaNAvatA hoya teA. nAtaH sattA = nAtaMttatta + ar nAtasalam = e nAmanuM sareAvara, anasaH samIpam = 35 + anar + ar = 35Analam = baLada joDelA gADAMnI najIka, sthU- zvAso azmA ca = sthUlhAramaH = pattharanI jAti che. jJAha = sAcAMca = leAkhaMDanI jAti che. gajavela. kAlAyasam = * || 7-3-16 / / Avela an zabdane ' ar' tatpuruSa samAsane aMte samAsAnta thAya che. paramam aH = parama + an + ar paramAhaH uttama divasa. = - saGakhyAtAdahnazvavA / / 7-3-117 / / tatpurUSasamAsamAM Avela sakhyAta zabdathI para rahela ahana zabdane ' arM samAsAnta thAya che ane ahuna zabdanA vikalpe ' ahna 1. Adeza thAya che. sAtam jJaH = sAta + adan + ar = sacAtAdda, sAtAH = saMkhyA karelAgaNelA visa, Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] siddhahema - bAlAvabodhinI sarvA-Daza-kathA -vyathAta | 7-3-28 // tapurUSasamAsamAM Avela sava zabda, aMzavAcaka zabda, saMkhyAvAcaka zabda ane avyaya zabdathI para rahela aham zabdane "a" samAsAnta thAya che. ane tenA yoge ahana zabdane "aha" Adeza thAya che. sarvama ma = sarva + adana + pa = sa = badhA divasa, m brahna, vaddA pUrva = pUrva = divasano pUrva bhAga, Agale divasa, prayo: calo mava = kUthala pada = be divasamAM vaNAyeluM kapaDuM, pradu: mAtA = acaThThI tathA = divasa karatAM lAMbI kathA. saGakhyAtaika-puNya-varSA-dIrdhAca rAtrarat // 7-3-119 // tapuruSa samAsamAM Avela saMkhyAta eka, puNya, vaSA, dIdha ane sarva zabdathI tathA aMzavAcaka zabdathI, saMkhyAvAcaka zabdathI ane avyayathI para rahela rAtri zabdane "ata" samAsAnta thAya che. sahasthAtA tri=hAtajhina = sahutha tAtraH = gaNelI rAtrie, ghA jha = = eka rAtri, pukhathA f= puchAtraH = pavitra rAtri, vAra rAtri = vaparAtraH = cemAsAnI rAtri, tIrdhA triA = tIrdhAra = lAMbI rAtri, sa triA = sarvAkara = badhI rAtri, tathA pUrvama, dUdham tri = pUrvAtra = rAtri pUrvabhAga, AgalI rAtri, jo mA = driA = be rAtrimAM thayele, tirUpu mA =virATa = traNa rAtrimAM thayele, trima tirata = ttijAtrA = rAtrine vaTAvI gayelI. pusmAyu-tAva-gitAva |7rU-20 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - tRtIyapAda [ 487 tapurUSa samAsavALA purUSAyuSa, dristAva, ane tristAva zabdo At samAsAnta evA 'nipAtana" thAya che. puruSaca Ayu: puruSa + Ayuk + at = puruSasuSam = purUSanuM AyuSya, duH tAbatI - dvistAvA vediH * = eka prakAranI vedika, triH sAvatI tristAvI vetiH = eka prakAranI vedikA, = zramo vasIyataH || 7-3-122 || tatpurUSasamAsamAM Avela zvas zabdathI para rahela, vasIyasa zabdane t samAsAnta thAya che. vanuman + cat = vatIyajJa, zomAM vasIyattaH = zlovasIyalam = bhAvikALanu maMgaLa, AvatI " kAlanuM kalyANa. " nimaya zreSataH / / 7-3-122 || tatpurUSasamAsamAM Avela nis ane zvas zabdathI para rahela, zreyas zabdane ' at ' samAsAnta thAya che. nizcita evaH = nivru + zreyar + at = nizcayalam = nirvANa, nizcita kalyANa, zomana zreyaH zvazreyasam = mAMgaLa, kahyuM chu. maganyAtmapUchyAdeg 3H || 7-3-22rU 5 6 tatpurUSasamAsamAM Avela nas ane avyaya pachI Avela, saMkhyAvAcaka nAmane Da " pratyayAnta thAya che. na trA = atrAn + Ga = avaH = daza nahi arthAt nava vagere, nitaH trirAta hisyaH = niriAt + 4 = nitrirA; sudU-trIza AMgaLathI vadhAre, talavAra. sakLyA-DaLayA che; // 7-3-124 // = Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] siddhahema - bAlAvamAdhinI ' tapurUSasamAsamAM Avela sa MkhyAvAcaka zabdathI ane avyayathI para rahela, ali zabdane * Da ' samAsanta thAya che. DhoH praphulyo samAar: = fg + ahi + 3=4tham nirmAtam = niddham = AMgaLIthI vadhAre. e AMgaLa aneH = vadudhI vALuM TaH || 7-3-121 | bahutrIhi samAsanA ante Avela, kASThanA vizeSarUpa atiila zabdane " samAsAnta thAya che. Dhe ajuhI camya tat = tra + is + 4 = - drayaGgulam kASTham: = be AMgaLanuM lAkaDu . matsyakSaH sthANe || 7-3-126 | bahuvrIhi samAsane ante Avela, svADjhavAcaka sathi ane akSi zabdane ( Tu ? samAsAnta thAya che. TIrdha vidha vasyAH sA TIthe + rrAjya + Ta = dIdhelaLI = jenA sAthaLa lAMbA che evI strI. zomana kSi cAH sA tu + akSi + Ta = = = strI = jenI AMkha suMdara che evI strI. dvi-tramAM vA // 7-3-127 | 6 bahuvrIhi samAsamAM AvelA dvi ane tri zabdathI para rahela, mUrdhan zabdane * 8 3 samAsAnta thAya che. tre mU| carca sa fa + sUkSma + Ta = dvidUdha, nimUryAM = e mAthAvALA, be mAthA vALI, triLi mUnnAni carca saH = trimUrya, trimuf = traNa mAthAvALA, traNa mAthAvALI. tramALI-sahasyAr r || 7-3-18 || Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - tRtIyapAda [ 488 bahuvrIhi samAsamAM Avela pramANa ane sa khyAvAcaka zabdane ' ' samAsAnta thAya che. strI pramANI yeSAM te = strI + pramANI + Da= strIpramANAH kuTumbinaH = khIne pramANa maannaa| 44mImA, dvau vA trayo vA = dvitrAH = me athavA e. suprAta-suzva-sudiva-zArikuna-caturastroNIpadA-'japada proSThapada-bhadrapadam // 7-3-129 // bahuvrIhi samAsavALA Da samAsAnta evA suprAta, sugdha vagere so niyatana' thAya che zobhanaM karma prAtaH yasya = suprAtaH nA = renu prabhAtanu rAya sA3 che sev| 535, zobhanaM karma zva asya = suzvaH - manu mAvatI asanu 4 sAcha te, zobhanaM karma divA asya = nu hivasanu ma sA che te, zAriH iva kukSiH asya = zArikukSaH = nI kSi pAsA nayA cha te, catvAraH atrayaH asya = caturasraH = ne yAra suSyA OM te- yorasa, eNyAH pAdau iva pAdau asya = eNIpadaH = nA 5 // bhRganA 5 vA chete, ajasya pAdau iva pAdau asya = ajapAdaH = nA 41 43rAnA pavA chete, proSThasya pAdau iva pAdau asya = proSThapadaH = nA ga mahanA 5 // nepAche te, bhadrau pAdau yasya saH = bhadrapadaH = nA 5 // kalyANakArI che te. pUraNIbhyastatprAdhAnye'p // 7-3-130 // je pUraNa pratyayAnta zabdanI mukhyatA hoya te, bahuvIhi samAsanA aMte Avela pUraNa pratyayAnta nAmane "a" samAsAna yAya che. kalyANI paJcamI rAtriH yAsAM tA-kalyANIpaJcama+ apa-kalyANIpaJcamAH rAtrayaHmanI pAMyamI rAtri tyA cha Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI na-mu-ghuva--AcaturaH || 7-2-122 | " = bahuvrIhimAsamAM Avela nam, su, vi, apa ane tri zabdathI para rahela, catur zabdane ' ap " samAsAnta thAya che. vidyamAna ni avAriyanya = avatur + Q = acaturaH jene cAra nathI evA, zomanAni vAra yasya = sucatuH jene cAra sArA che evA, vittarAni atyAdi caNya = vitu: = jene cAra sarakhA nathI evA, vAraH samIpe yasya saH = 3catuH jenI najIka cAra che evA arthAt traNa ke pAMca, trayo va vavAraH : trivatu: : = traNa ke cAra. = antarvAdi+ honnA | 7-3-132 || * = bahuvrIhi sapAsamAM Avela, antar ane bahir zabdathI para rahela lemana zabdane * apa " samAsAnta thAya che antomAni caya saH = antar + homan + XQ = antahomaH - prAya:= jene aMdara rUchA che evA - dhAbaLA, duminiyaH saH = dihoma-prAvA:-jene bahAra rUMchA che AvA kAmaLA athavA TuvAla. mAnetuH / / 7-3-122 // 6 bahuvrIhisamAsamAM Avela nakSatravAcaka nAmathI para rahela, netR rAkhadate ap' samAsAnta thAya che. vRo netA cAmAM sA= T + naiva + av = mULataMtrA nizA = jene netA mRga - mRgazira nakSatra che evI rAtri. nAme'nni || 7-3-12o || bahuvrIhisamAsane ante Avela, nAbhi zabdane, saMjJAnA viSayamAM Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - tRtIyapAda [ 491 'a5' samAsAnta thAya che padmaM nAbhau yasya saH = padma + nAbhi + apa = padmanAbhaH = nI nAlimA 5bhanu yiha che te - AvatI covizInA prathama tIrthakara, brahmA. nA-bahoco mANava caraNe // 7-3-135 // bahuvrIhimAsamAM Avela, nam ane bahu zabdathI para rahela, RgU zabdane, anukrame mANava ane caraNa arthamAM "a" pratyayA sAge che. nAsti abhyastatayA Rka yasya = na + Rka + ap = anuco mANavaH = *ya vinAnI bhASa, bahavaH Rvo'dhyetavyA yena = bahuvRcazcaraNaH = mayA vANo ya29, naJ-su-dubhyaH sakti-sakthi -halervA / / 7-3-136 // bahuvrIhisamAsamAM Avela nam, su ane durU zabdathI para rahela sakti, sandhi ane hali zabdane, vikalpa "a" samAsAna yAya che. na saktiryasya saH = asakti + apa - asaktaH, asaktiH = asati vinAnI, zobhanaM saktiryasya saH = susaktaH, susaktiH = sArI sAsastivANI, duSTaM saktiryasya saH = duHsaktaH, duHsaktiH = huTa saMgavANI, na sakrthyisya saH = asarasthA, bhasakthiH = sAtha vinAnI, na haliya'sya saH ahalaH, ahali: = 8 vinAno. prajAyA as // 7-3-137 // . bahuvahiMsamAsamAM Avela nam, su ane dur zabdathI para 29sa, prA.zamne 'sa' samAsAnta thAya che. nAsti prajA yasya saH = aprajA + asU = aprajAH = ne prA nathI, zAmanA prajA yasya saH = suprajAH = ne sArI prata cha te, duSTA pramA Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ) sihaMma - bAlAvadhinI yasya saH = = prathamA vibhaktinA ekavacananA che. duSprajAH jene duSTa prajA che te. A badhA prayogA mantrA-DapAtra medhAyAH || 7-3-138 || ( ane su " = bahuvrIhisamAsamAM Avela, manda ane alpa zabdathI, tathA naJa, dur zabdathI para rahela, medhA zabdane asa samAsAnta thAya che. mantrA medhAcaNya saH = mantra + medhA + a manmelA nA = ma MdabuddhivALA purUSa, vA metrA yasya saH = apamedhAH nA = alpabuddhivALA purUSa, jJapti medhAH carca sA amedhAH nA = buddhi vagarane purUSa, jJomanA maitrA cakSya saH = sumedhAH na = sArI buddhivALA purUSa. duSTA medhA carca saH = durmadhA nA = duSTa buddhivALA purUSa.A badhA prayogo prathamAvibhaktinA - ekavacananA che. = jAterIyaH sAmAnyavati / / 7-3 - 139 // ' bahuvrIhisamAsanI ante Avela, jAti zabdane Iya samAsAnta thAya che. jo anya padAtha sAmanyadharmAMnA AzrayarUpa jaNAtA hAya tA. vrahmaLa jJAtiyasya saH = trAkSaLaJAti + phreMca = trAkSaLaJAtIyaH = bAhmaNa jAtinA. pratitratvacAmAmAviSThaH || 7-3-640 || bahuvrIhisamAsamAM Avela, jene bhADu athavA pagAra arthamAM taddhitapratyaya lAgyA che, evA zabdathI para rahela. mAsa zabdane ika samAsAnta thAya che. pukhta mRti: akSya = "7 + ja = pukhta, pannaH mAso aT = vaA% + mAsa + TM = paJcakamAsikaH = jene mahine mahine pAMca rUpIyAno pagAra che, athavA mahine mahine pAMca rUpIyAnuM bhADu che, athavA pAMca rUpiyAnA pagAra Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - tRtIyapAda [ 49 pitA dhana | 7-3-14? | be padavALA bahuvrIhisamAsanA aMte Avela, dhama zabdane a" samAsAna thAya che. radhUnAm dha phuva cahya ra = sAdhu, sAdhudha + anna = sAdhudharman = sAdhudhama = sAdhuone jevA ghamavALo. mu-dalita-nRM-samAgamata 7-rU-242 bahuvIhi samAsamAM Avela su, hasti, tRNa ane sema zabdathI para rahela, janma zabdane "ana' samAsAna thAya che temanA kamaH cahya = + sanma + na = puSamA = jenuM khAdya sAruM che, jenI daDha sArI che te - khAnadAna, hRtika kama kya sa' = tanma = jenuM khAdya hasti che, sumira namaH cara raraH = tRrgama = jenuM khAdya ghAsa che, jenI dADha ghAsa jevI che te, rama rama H = romanabhya = semalatA jevuM jenuM khAdya che te., rakSijema cAlaze | 7-3-14 rU / bahuvIhisamAsanA aste Avela ane vyAdhanA vizeSaNarUpa vaparAyela Imana zabdAnta evA zabdane "ana samAsAna thAya che. rakSio e carca H = lijena, mitra + ar = kAma H = jene jamaNI bAjumAM ghA paDela che e mRga. A --cumedhAri ane 7-3-144 || bahuvrIhimAsamAM Avela su, pUti, uta ane surabhi zabdathI para rahela, guNa athaka gabdha zabdane "Iti" samAsAnta thAya che. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] siddhaDebha - mAsAvayodhinA suSThu gandhaH yasya = su + gandha + it = sugandhiH dravyam sugaMdhavAnI pArtha pUrti gandhaH yasya saH = - pUtigandhiH vANu, utkaTaH gandhaH yasya saH = udgagdhiH = ugragaMdhavANu, surabhiH gandhaH yasya saH = surabhigandhiH dravyam =sugaMdhavANu dravya. = vA''gantau // 7-3-145 // . S * bahuvrIhisamAsamAM su, pUrti, ut ane surabhithI para Avela Agantuka gaMdha aCka gaMdha zabdane 'it'samAsAnta vikalpe thAya che. suSThu gandhaH yasya saH = su + gandha + it = sugandhiH, sugandhaH kAyA = sugandhavANu zarIra, pUtagandhiH, pUtagandhaH - hurga MdhavAnI pahArtha, udgandhiH, udgandhaH = agragaghavAjo pahArtha', surabhigandhaH, surabhigandhaH = suMdara gaMdhavAnI pArtha pavana Agantuka eTale svabhAvika nahi paNa bIjI rIte Avela gaMdha. - vA'lpe // 7-3-146 // bahutrI hasamAsane ante Avela, alpa gaMdhano sUcaka ga* dha zahane, virudhye 'chat ' samAsAnta thAya che. supasya gandhaH mAtrA yasmin tat = sUpagandha + it = sUpagandhiH, supagandham bhojanam = sUpanI mochI gaMdhavANu bhanna. - vopamAnAt / / 7-3-147 // bahuvrIhisamAsamAM upamAnavAcaka zabdathI para rahela, goMdha zabdane, cimulye 'tU' samAsAnta thAya che. utpalamiva gandho yasya saH = utpala + gandha + it utpalagandhiH, utpalagandhaM mukham = padmanA sugaMdhavA bhu. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - tRtIyapAda [ 495 -- pAtra pacAMDAde / 7-3-48 // bahuvrIhisamAsamAM hasti zabda varjita anya upamAnavAcaka zabdathI para rahela, pAda zabdanA ' pAt' Adeza thAya che. dAprastha pAdau iva pAdAH yasya saH = vyAghrapAt = jenA paga vAdhanA paga jevA che te, muni vizeSa. jhummavadyAvi: | // 7-3-641 // bahuvrIhisamAsamAM Avela pAda zabdanA, pat Adeza karela che, evA hI* IkArAnta kumbhapadI vagere zabdo 'nipAtana * thAya che. kummI va pATI vasya saH = yu.marI = jenA paga kumbha jevA che te, jJAha 5 pAa carca suMH = jJAjI = jenA paga jALanI jevA che. mu-kanyATM || 7-3-10 || bahuvrIhisamAsamAM mu ane saMkhyAvAcaka zabdathI para rahela, pAne pat 1 Adeza thAya che. tuSTupAddo carce saH = supat = jenA paga su Mdara che te, hai pAro carce 6H = dvipad = jenA e paga che te. varyANa ntaya tuH || 7-rU-2 || bahuvrIhisamAsamAM mu ane saMkhyAvAcaka zabdathI para rahela, danta zabdanA ' krUtu ' Adeza thAya che. jo umara atha jaNAtA hoya te, mujurantA: yasya saH = su + da = sutta = jIvat -suna kumAraH = sArA dAMta vALA kumAra, nrau tRtIyastha sa= dvidan vAhaH = e dAMtavALA bAlaka. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 896 ) siddhahema - bAlAvabeAdhinI striyAM nAni // 7-3-152 // bahutrIhisamAsamAM strIjAtinI saMjJA jaNAtI hoya teA, danta zahana '' Aheza thAya che. aya iva dantAH yasyAH sA ayodantA = ayodatR = ayodat + GI = ayodatI = soma jevA dAMtavALI strI. 1 zyAvA - srokAd vA / / 7-3-153 // bahu haMsamAsamAM "saMjJAnA viSaya hAya to, svAva ane reka zahathI para rahela, hanta zo '6' Adeza thAya che. zyAvAH dantAH yasya saH = zyAva + danta = zyAvadantaH = zyAvadat zyAvadan, zyAvadantaH paNA paDI gayenA dAMtavANI, arokAH arokada dantAH yasya saH = arokadat = arokadana, arokadantaH = chidra athavA prakAza vagaranA hAMtavANI. - vA'grAnta-zuddha-zubhra-vRSa - varADA - 'hi - mUSika - zikharAt / / 7-3-154 // hat bahuvrIhisamAsamAM agra zabda che antu jene, evA za.thI tathA zuddha, zubhra vagere zabdathI para rahela, danta zabdanA maheza viye thAya che. kuzmalAgradanta = kuzmalAgradan, kuimalAgra dantaH = muMgInA agrabhAga mevA hAMtavANI, zuddhadanta = zuddhadan, zuddhadantaH = yo'mAhAMtavANI, zubhradanta = zubhradan, zubhradantaH = saha hAMtavANI, vRSadanta = vRSadan, vRSadantaH = gahanA hota devA hAMtavANI, varAhadanta = varAhadan, varAhadantaH = bhuDenA hAMtabhevA hAMtavANI, ahidanta ahiMdan, ahidantaH = sarpanA hAMta mevA hAMtavANI, mUSikadanta = mUSikadan, mUSikadantaH: udRranA hAMta nevA tIlA hAMtavANI, zikharadantaH = zikharadan, zikharadantaH = zimaranA AgaNanA bhAga devatAo - " = Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - tRtIyapAda [ 497 -jJAna-jJa + 7-rU-251 | bahuvrIhisamAsamAM sama ane pra zabdathI para rahelA jAnu zabdano "zuM" ane "jJa Adeza thAya che. sada kAnuna cakya = vijJAnuM = , saM = sAthe maLelA - sArA DhIMcaNaghuMTaNavALA. vije jhanunI carcA = pazu, za = gaLelA athavA uttama DhIMcaNavALo. vat 7-+ bahutrAhimAsamAM urdhva zabdathI para rahela, jAnu zabdano zuM" ane "jJa = Adeza vikalpa thAya che. samudra kanu jarA 3 = karNA, dhvaMza karthanAnu = uMcA DhIMcaNavALo. mudattudar mitrA-Damitro 7-3-17 ! bahuvIhisamAsamAM su ane du zabdathI para rahela, hRdaya zabdane anukrame mitra ane amitra arthamAM "hRdu zabda nipAtana thAya che. gSTra darAM carcA = suda = mitra sudaM dara cahya para = kuda= zatru. dhanuSa dhavana | 7-3-18 | bahutrAhimAsamAM Avela, dhanu zabdane dhanvana" Adeza thAya che. zA dhanu caraNa = dhanvana = zAdharat = ziMgaDAnA AkAranA banelA dhanuSyavALo. vAM nAdina che -rUpa . bahuvrIhimAsamAM Avela, dhanuSa zabdane, saMsAnA viSayamAM Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vikalpa "dhanvana Adeza thAya che. kui panuM aratha rava = puudhavA, puoudhanu = puSpanA banelA dhanuSavALo - kAmadeva. ghara-purAmANiyA naH | 7-3-160 | bahuvrIhimAsamAM Avela, khara ane khura zabdathI para rahela nAsikA zabda "nasa Adeza thAya che je saMjJAna viSaya heya te. , rA ya nAsika ca0 aH = nAvila = vana+ nanna = are = kaThaNa nAsikAvALe athavA gadheDA jevI nAsikAvALa-tINa nAsikA, pura phula nA caratha : =hura + rija = gTTT: = kharI-gAyanA paganI kharI jevI nAsikAvALo-capaTa nAsikA. gathurA nasara, 7-rU-2 // bahuvrIhisamAsamAM AvelA, sthUla zabda varjita anya zabdathI tathA khara ane khura zabdathI para rahela nAsikA zabda "nasa Adeza thAya che. TrAri vI nAtivA cahya sa = z + nAvisA = dra + na = drAraH = jhADa jevI nAsikAvALo lAMbA nAkAvALo. ar + RAlikA = arora = tIrNa nAsikAvALa, gT + nAvavA = purANa - capaTA nAsikAvALo. lAlata 7-3-262 | bahubahisamAsamAM AvelA upagathI para rahela, nAsikA zabdane nasa? Adeza thAya che. ghaNA navA cahya tatva = + nAvikA = pra + nara=praNam muvama uttama nAsikAvALuM mukha. ve raghu- gam || 7-rU-26rU . Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - tRtIyapAda [ 499 bahuvrIhisamAsanA ante Avela vi upasargathI para rahela, 6 graH Adeza thAya che. . nAsikA zabdane " " khu bra' ane vigatA nAsikA yasya saH = vi vi + a, vi+jja = viSNu, vighna, pAmyu che te-nAka vagarane. 1 nAsikA = vi + khu, vithaH jenuM nAka nAza nAcAcA nAni || 7-3-64 || 6 bahuvrIhisamAsanA ante Avela jAyA zabdane jAni" Adeza thAya che. yuvRttiH nAvA carca saH =yuvatti + jJayA = yuvajAniH jenI patni yuvati - juvAna che te nyuTca ha || 7-3-61 || bahuvrIhisamAsamAM vi ane urdU upasa'thI para rahela, kAkuda zabdanA antanA akAranA ' luka' thAya che. vigata jApunuM carca saH = vi + ? = vijApur = jenuM tALavu` naSTa thayuM che te, UrdhvaM gataM kAkudaH yasya saH = ud + kAkud = utkAkut jenu' tALavuM uMcu thayu che te. jUIv yA || 7-3-66 // = bahuIhisamAsamAM Avela pU' zabdathI para rahela, kAkuda zabdanA antanA akAro, vikalpe * luka' thAya che. pUrchA jAAM carca saH = pUrNa+ aa? = x[jAjhata, pUrNA = sAAtAjA tALavAvALA. cADavayAyAm // 7-3-17 || bahuvrIhisamAsavALA kada zabdanA antanA akArane, umara Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00 ] siddhahema - bAlAvabodhinI jaNAtI hoya te "lupha " thAya che. pUm + = pUjana yuvA = jene pUrNa khuMdha dekhAya che e yuvAna baLada, na vidyatte vArA cahya = 3 + 9 = 1 vADa = jene khAMdha dekhAtI nathI evo bALa baLada-vAcharaDe. trizat niro 7-3-168 che. bahutrAhimAsamAM Avela, tri zabdathI para rahela, kukara zabbA antanA akArane parvatarUpa saMjJA arthamAM "lupha thAya che. traNa kakudatulyAni zRGgANi yasya saH = tri. + kakuda = trikakud jiri = je girine khAMdha jevA traNa zikhare che te-tirUTa parvata vikAsa 7-rU-262 | bahuvavimAsamAM Avela, udharasa zabdanA sakAro, strI jatimAM "' Adeza thAya che. kupo ruva kapano cahyA sA = we + dha = kuve + = kuoo : = jenA Au kuMDA jevA che tevI gAya rUnaH / 7-3-170 / bahutrAhimAsamAM Avela, Ina pratyayAnta nAmane, strI jatimAM ka" samAsAnta thAya che. vada : hasti = varu + 6 = vAhana, vaghunika rita smina sA = vahun + 2 + 3 = vaghuvurA senA = je senAmAM ghaNuM daMDadhArIo che, tevI senA. tiH | 73-172 che. bahuvIhimAsamAM Avela, akArAnta nAmane tathA jene nitya 6 anubaMdhavALA-nizAnavALA pratyaya lAge che evA nAmane "kacara Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - tRtIyapAda pa01 samAsAnta thAya ca bahavaH kartAraH yasmin saH =bahu + kata + kac bahukartRkaH dezaH = ro dezamA vA cha, yo deza. bahavaH nadyaH yasmin saH = bahunadIkaH dezaH dezamA ghI nahI , tevo deza. " strIdUtaH [1-4-29] " me sUtrathA , si, 75 ane Di pratyayanA sthAne du anubaMdhavALA anukrame de, dasi, dAsu ane he pratyayo thAya the, te sevAnA che. . ddhyurH-srpimdhuupaannch| chaH / / 7-2-172 / / - bahuvIhisamAsanA aMte Avela dadhi, uragsa vagere zabdane "ka" samAsAnta thAya che. priyadadhi + kac = priyadaddhikaH = ne dI priya chete, priyoras + kac = priyoraskaH = ne chAtI priya cha te, bahusapiS + kaca = bahusapiSkaH = nI pAse ghI yA cha te, amadhu + kac = amadhukaH = 7ii pAse bhaya nathA te, bahu + upAnat + kac = bahUpAnatkaH = narenI pAse nA chete, AzAli + kac = azAlikaH = tI pAse yomA nathI te. pumanaDunnau-payo-lakSmyA ekatve // 7-3-173 // bahuhimAsamAM Avela ekavacanavALA puma, anaDuta vagere 206ne 'anya' samAsAnta thAya che. nAsti pumAn yasya saH = apuMsU + kac = apuMskaH = mAM se 531 nathA te, priyAnaDuta + kac = priyAnaDutkaH = ne 23 maI (praya che te, anau + kaca = anaukonI pAse meTTheya nAva nathA te, apayasu + kaca = apayaskaH = nI pAse dudhapA nathI te, salakSmI + kac - sulakSmIkaH = nI pAse sArI sabhI che te. namo'rthAt // 7-3-174 // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para siddhahema - bAlAvabodhinI bahutrIhisakAsamAM Avela, na" zabdathI para rahela, artha zabdane "ka samAsAnta thAya che. nAtti artha tharA ra = an + sAthe + va = arthava vava = artha vagaranuM vacana. zAt vA ! 7-3-71 | bahuvatisamAsavALA je zeSa zabdo, tene vikalpa "ka samA sAnta thAya che. havaH tAH jarA sadudvA+ = yaduvaMdA, vaTavA = jenI pAse ghaNA khATalA che te. " tamArAja [7--] e sUtrathI mAMDIne "7i--]> e sUtra sudhImAM sUtro dvArA bahutrIhisAsa aMge je je zabdane samAsAntanuM tathA je je zabdone AdezanuM vidhAna karela che te badhAya zabdo sivAyanA bIjA badhAya zabdo "zeSa samajavA. 1 nAna | 7-3-176 . kedanI saMjJAne viSaya hoya te, samAsanA aMte Avela keIpaNa zabdane "ka" samAsAta thato nathI, vava devattA sthAna R: = yaduvavRtta nAma gAma = bahudevadatta nAmanuM gAma. thayo 7--77 || samAsamAM Avela Iyasa pratyayAtavALA nAmane "ka" samAsAta thatuM nathI. varuNI senA = bahukalyANarUpa senA. saMta turIyone ! 7--178 bahavIhimAsanI AdimAM Avela, vidyamAnatA ane samAnatA sUcaka saha zabdavALA nAmane "ka" samAsAnta thatuM nathI. va rAmi du mA vati jAmI = duza putra vidyamAna hoya chatAM Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - tRtIyapAda [pa03 gadheDI bhArane karyA kare che. ahiM saha zabdane artha vidyamAnatA che gar Hda pittA raghu gatti = putranI sAthe pitA jAya che ahiM jema pitA sthUla che tema putra paNa skUla che eTale pitA-putra baMne samAna guNavALA che. putra rada pitA jati = putranI sAthe pitA jAya che. ahiM pitA jAya che tenA putra paNa jAya che eTale pitA-putra bannenI samAna kriyALA che, jethI A baMne praga tulya yoganA sUcaka che. putre sada vartamAna = saputra putra thAti = putranI sAthe sAthe jAya che. arthAta putra paNa gatikriyA prAtaH rAta || 7-3-172 che stuti artha jaNAte hoya te, samAsanA ane Avela bhAtu. zabane "kaca samAsAna thatuM nathI. zamanaM strAtA =+ gratA = kumratA = sAro bhAI nAhI-tatrImyAM havA // 7-2-280 samAsanA aMte Avela, svAMgavAcaka nADI ane tandI zabdane kam) samAsAta thatA nathI. vava vAkyara smanuM saH = vahunAvi rAyaH = bahu nADIovALuM zarIra, vavara tatrayo risana = vAtatrI zrIvA = ghaNI tannI-nasevALI Doka. vivAra che 7-3-182 // - ' kaya samAsAntanA abhAva rUpa nipravANi zabda "nipAtana thAya che. nitA pravALI taDuvAyarA mA ghA = nipravAsa para = vaNakaranI saLImAMthI je vastra nIkaLI gayuM te Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 ) sima - dApodhinI arthAta vaNavAnA yaMtramAMthI vaNAIne tarata ja taiyAra thayela vastranyuktre. subhravAdibhyaH / / 7-3-182 // nA abhAva rUpa subhra vagere zabdo "nipAtana thAya che. suSThu bhraH yasyAH sA subhraH = nA zrabhara muMha cha mepI strI varaH UruH yasyAH sA = varorUH = nA sAtha sArA cha mevI zrI. iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNitaM zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtte: saptamo'dhyAyasya tRtIyapAdaH // Di ... Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ atha caturthapAdaH ] vRddhiH svareSvA deNiti taddhite // 7-4-1 // JNiti - J bhane e manuSya dhavANA - nizAnavANA taddhitapratyaya para chatAM, nAbhanA Adi sva2nI ' vRddhi' thAya che. dakSasya apatyam, tad gotrApatyam vA = dakSa + iJ = dAkSiH = dhkSano putra, kSanA gotre bhRgorapatyam, tad gotrApatyam vA = bhRgu + aN bhArgavaH = bhRgu RSinA putra, bhRgu RSi vaMzaja. = kekaya - mitrayu - pralayasya yAderiy ca / / 7-4-2 / / = SNuiti tadditapratyaya para chatAM, keya, mitrayu ane pralaya zabdanA Adi svaranI vRddhi thAya che ane antanA ya ane yu ne 'iya' Adeza thAya che. kekayasyApatyam = kekaya + aN = kaika + iya + aN = kaikeyaH = The'yano putra, mitrayorapatyam strI mitrayu + akaJ = maitra + iyaM + akaJ + A = = maitrayakA mitrayunI putrI, maitrayikayA lAghate maitrayaMbha- mitrayunI putrI vaDe prazaMsA 2 pralIyate - kSIyate jagadasmin - pralayAyaH, pralayAya hiMmam = pralaya + aN = prAla + iya + aN = prAleyam himam = pralayakArI hima. = = devikA - zizayA - dIrghasatra - zreyastatprAptAvAH / / 7-4-3 // zruiti tandrita pratyaya para chatAM devikA, ziMzapA, dIdhasanna ane zreyasa zabdane vRddhinA prasaMga prApta thatAM temanA Adi svaranA Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] siddhahema - bAlAvoAdhinA ' A ' thAya che. viAyAM mavaH = pheviA + N = varja naham = devikA nadInuM pANI, cirAyAH mavo nAto vA = rAMrApaH stamaH = sIsamanA lAkaDAMmAMthI banAvela thAMbhalA, rIdhelane mavaH = phISasatra + ak = dAsam lAMbRA kALa sudhInA yajJamAM thanAra, zreyasamiva = zrAyav + aN = zrAyasaM dvAdazAGgam kalyANakArI dvAdazAMgI. = X ' vaddInaya t|| 7-4-4 || zruiti taddhitapratyaya para chatAM, vahItara zabdanA Adi svarane ' e ' Adeza thAya che. vInarazya apatyam = veddIna + 4 vaiddInariH = vahInaranA putra. = khaH padAttAt prAgedaut // 7-4-5 // " SNiAta tAEta pratyaya para chatAM, zabdanA viSNu ane uvaSNunI dhRddhi thatAM, e IvaSNu ane vaNunA sthAne thayela, tathA padAntamAM rahelA cU ane vU nI pahelA anukrame 'a ' ane ae ? umerAya che. nyAya naitti apIte vA= thAya + phLa = v + Aya + phUg * taiy na Av + rjA = nAciH = nyAyane jANanAra athavA bhaNanAra, svaca apatyam = caAE + a= sva + = AE+ an = saur + rlR + an = sauvazvaH = jenI pAse sArA gheADo che te sva - svazvane putra, - dvArAve || 7-4-6 | stRiti tahita pratyaya para chatAM, dvAra vagere zabdamAM rahela yU ane v nI najIkamAM rahela, svaranI vRddhi thatI hoya to, nyU nI pahelA anukrame e' ane 'au' umerAya che, dvAre niyukta ane vU = Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa' / ayAya - caturtha pAda pacha dvAra + ikaN = duvAra + ikaN = dauvArU + ikaN = dauvArikaH = dRvAna, svarasya granthaH = svara + aN= suvara + aN = sauvar + aNa = sauvaraH granthaH = svara saMdhI grantha. nyagrodhasya kevalasya / / 7-4-7 // gRiti pratyaya para chatAM, samAsa vagara ekalA nyagrodha zabdanA 5 nI najIkanA svaranI vRddhi thatA t nI pahelA 'ai' umesava che. nyagrodhasya vikAraH = nyagrodha + aN = ny + agrodha + aN = naiy + agodh + aN = naiyagrodhaH daNDaH = nyagrodha - vanA lAkaDAmAMthI banAvelA daDa = nyaGkorvA / / 7-4-8 // zthiti taddhita pratyaya para chatAM, samAsa vagaranA ekalA nya'' zabdanI najIkanA svaranI vRddhi thatAM, yu nI pahelA vikalpe 'e' umerAya che. nyaGkorvikAraH = nyaGku + aN = ny + aGkay + aN=naiy + aGkav + aN = naiyaGkavam, nyAGkavam = me latanA Daregunu yAbhaDu . na asvAGgAdeH / / 7-4-9 // gRiti taddhita pratyaya saMbaMdhi k pratyayavALA zabdomAM tathA svAga vagere zabdamAM yU ane v pahelA anumme 'zo' bhane 'mau' umezato nathI. vi + ava + krAz + a + iJ = vyAvakrozI = 52252 Ameza gurava - paraspara gANo hevI. "vyati. hAre0 [5-3 - 116]" se sUtrathI strIliMgasya 2 atyaya ye che. svAGgasya apatyam = svAGga + iJ = svAGgiH = svagane! putra, vizeSa nAbha. vyaGgasya apatyam = vyaGga + iJ = vyaGgiH = Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] siddhahema - bAlAvabodhinI baMne putra, vizeSa nAma. svAMga = sArA aMgavALA, vyaMga = vikla aMgavALe. A banne vizeSa nAme che. zvati | 7-4-10 || IkArAdi gruiti taddhita pratyaya para chatAM, je zabdanI Adi dhanarUpa avayava heya, evA zabdonA 6 nI pahelA "o ume te nathI. zvamazvastha gAma = zvamatra + gra = zyAmaritra = dhabhastrano putra. trA 7-ka-2 smRiti taddhitapratyaya saMbaMdhi Im pratyaya para chatAM, zabdanI AdimAM dhana rUpa avayava heya, evA zabdanA t nI pahelA "o ' umerAta nathI. zyAmamastraW apatyam = mitra + = zvamatra tarI ma = zvamatra + = zvAmitram = zvAbhastrinuM A kaI... thAniti vA || 7-4-2 // Niti taddhita pratyaya saMbaMdhi kArAdi taddhita pratyA na lAgyA hoya, ane dhana zabdanI pachI pada zabda Avela hoya te, dha zabdanA 6 nI pahelA " " vikalpa umerAya che. sthApatrI vida = 8Apa + a = zyAma, = + cAla + = + bApa+ = ravAparama = hiMsaka pazu - vAghane vikAra. koNa-majAve che 7-4-2rU . mata arthamAM vidhAna karAyela evA smRiti taddhiti pratyaya para chatAM, proSTha ane bhadra zabdathI para rahela, pada zabdanA Adi svaranI Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame| adhyAya - caturthAMpAda [ 509 ' vRddhi' thAya che. proSThapadAsu jAtaH = proSTha + pada + aN = proSThapAdaH baTuH = pUrvAbhAdrapada } uttarAbhAdrapadyamAM nanbhesa paTu, bhadrapadAsu jAtaH bhAdrapada: baTuH = pUrvAbhAdrayaH } uttarAbhAdrapadyamAM nanbheva aTuDa aMzAtoH / / 7-4-14 // stRiti taddhitapratyaya para hatAM, azavAcaka nAmathI para rahela, RtuvAyaOM uttarayahanA Adi khaznI ' vRddhi' thAya che. pUrvavarSAyAma jAtaH = pUrva + varSA + ikaN = pUrvavArSikaH = varSAMRtunA pUla bhAgamAM janmela. su-sarvA'rddhId rASTrasya // 7-4-15 / / gRiti tahita pratyaya para chatAM su, pava' ane adharSoMthI para Apesa, rASTravAya uttarayahanA Adi svaranI ' vRddhi' yAya hai. supaJcAleSu bhavaH = su + paJcAla + akaJ = 'supAJcAlakaH sArA paMnyAsamA thaye, sarvapaJcAleSu bhavaH = sarvapAJcAlakaH ama, paMnyAsamAM thayete, ardhapaJcAleSu bhavaH = arthapAJcAlikaH H adha'pAMcAlamAM thayelA. S amadrasya dizaH / 7-4-16 // stRiti taddhitapratyaya para chatAM, dizAvAcaka nAmathI para rahela, bhadra varNita rASTravAya uttarapanA svaranI ' vRddhi' thAya che. pUrva paJcAleSu bhavaH = pUrvapaJcAla + akaJ = pUrvapAJcAlakaH pAMcAladezanI pUrva dizAmAM thayelo. prAggrAmANAm / / 7-4-17 // = = = Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ) siddhahema - bAlAvA dhanI zruiti tadvaiitapratyaya para chatAM, dizAvAcaka nAmathI para rahela, tathA prAdezamAM rahela, grAma vAcaka nAmanA Adi svaranI * vRddhi thAya che. pUrve LavRttiAyAM mava = pUrvavRttikA + $g = pUrvArdhvavRttiH = prAdezamAM Avela pUrva'kRSNamRttikAM nAmanA gAmamAM thagela, pUrvAmyane mavaH = pUrvajanyaf + g pUrvAcArjaH = prAdezamAM Avela pUrva kanyakubjamAM thayelA, ahiM kRSNa nu kANlR ane kanyanuM kAnya thayuM. saGkhyA - 'dhikAbhyA varSasyA'bhAvini / 7-4 -18 // = bhAva arthamAM vidhAna karAyela taddhitapratyayA sivAyanA gRiti tahitapratyaya para chatAM, sakhyAvAcaka zabdathI para Avela, va" ane adhika zabdathI para Avela, varSAM zabdanA Adi svaranI ' vRddhi' thAya che. dAmyAM varSAmyAM nivRttaH = divarNa+ja=DhiyAviSTha: =me varSoM vaDe samApta thayela, adhiona varDena nivRttaH = adhiSTha vRziH = vadhAre varSa vaDe samApta thayela. mAna-paMvAramyA'zALa-harjiMgayArDanAnni || 7-4-11 || ' - gRiti tadditapratyaya para chatAM, saMkhyAvAcaka zabdathI, tathA adhika zabdathI para rahela, zANu ane kulina zabda varjita mAna vAcaka zabdanA, tathA saMvatasara zabdanA Adi svaranI 'vRddhi thAya che. jo saMjJAnA viSaya na hAya to. TvA jhuDavau prayojJanamatsya fg + jhulava + ! = fgauTaviH = jevuM prayojana e kuDava che, adhaH jhuDavA prayojJanamasya = adhiauvijJa jevuM prayojana adhika kuDavA che. Dho saMvatsarI mRtaH mAvI vA visAMvatsariH = be varSe thayelA, be varSamAM thanAro. = = Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturthapAi [ 511 arthAt parimANasyA'nato vA tyAdeH // 7-4-20 // Niti taddhitapratyaya para chatAM adha zabdathI para Avela parimANavAcaka zabdanA a sivAyanA Adi svaraH "vRddhi thAya che tathA ardha zabdanA Adi svaranI vikalpa "vRddhi thAya che. sarvena kuna zItama = ardha + + va = adhaHvim, AIauvim = ardha kuDavathI kharIdeluM, vardhana pratyena zatam = ardhazivama, AIsthim = ardha prasthathI kharIdeluM. pAt vAdaLa | 7-4-21 . eya pratyaya para chatAM pra zabda pachI vAhaNa zabda hoya te, pra zabdanA svaranI vikalpa vRddhi thAya che. pravAhya atham = pravAja+A pravALA, bAvALA =prahaNane saMbaMdhi A. gaze | 7-4-22 / smRiti taddhitapratyaya para chatAM, I pratyayAta evA pravAhaNeya zabdanI AdimAM Avela, pra zabdanA svaranI vikalpa "vRddhi thAya che. pravAkya apatyam = prANa + tha + ga = vAya, pravAH = pravahana putra. nagara kSetraNezvara-rAjapa-nipuNa-gu | 7-4-23 // smRiti taddhitapratyaya para chatAM, nam zabda pachI AvelA, kSetra Izvara vagere zabdanA Adi svaranI "vRddhi thAya che, tathA naga zabdanA sthAne thayela, A ke ana nA svaranI vikalpa "vRddhi thAya Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ) siddhahema - khAlAvoAdhinI 4. akSetrajJasya bhAvaH = akSetrajJa + aN = akSaitrajJama, AkSetrajJam = vyakSetrajJapAyuM, anAtmaya, anIzvarasya bhAvaH = anaizvaryam, Anaizvaryam = anIzva25 akuzalasya bhAvaH = akauzalam, Akauzalam = akuzalapazu, acapalasya bhAvaH = acApalam, AcApalam = vyapasayA, sthiratA, anipuNasya bhAvaH = anaipuNam, anaipuNam = anipuSpa, azuceH bhAvaH = azaucam Azaucam = pavitrA " jaGgala - dhenu - valajasyottarapadasya tu vA / / 7-4-24 / / zruiti taddhitapratyaya para chatAM, jaMgala dhenu ane valaja zabdo samAsanA uttarapadamAM hoya teA, pUrva padanA Adi svaranI vimuTye 'vRddhi' thAya che. kurujAGgaleSu bhavaH = kuru + jaGgala + aN = kaurujaGgalaH, kaurujAGgalaH ' kuMjagala nAmanA dezamAM thayelo, vizvadhenuSu bhavaH = vaizvadhenavaH, vaizvadhainavaH vizvadhenu nAmanA dezamAM gelo, suvarNavalajeSu bhavaH saivarNavalajaH, sauvarNavAlajaH = sutrAvasanna nAmanA nagarabhAM thayesa. = = hRd-bhaga-sindhoH // 7-4-25 // = gRiti taddhitapratyaya para chatAM ha, bhaga ane sindhu zabda samAsanA uttarapadamAM Avela hoya te, pUrva padanA ane uttarapadanA svinI' vRddhi' thAya che. sahRdaH bhAvaH = su + hRd + aN = sauhArdam = bhitratA, subhagasya bhAvaH = saubhAgyam solAgya, sakkusindhoH bhAvaH sAkku saindhavaH = mA sAthavo nAnanA khAdya padArthanI mukhyatA che evA sakatusindhu.dezamAM thayelA. prAcAM nagarasya 7-4-26 // - Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame adhyAya - caturtha pAda [ 513 smRiti taddhitapratyaya para tAM, je samAsamAM prAgezanuM nagaravAcaka nAme uttarapadamAM hoya te, samAsanA uttarapada ane pUrvapadanA Adi svaranI "vRddhi ' thAya che. yuddhanA maH = yuddha + nara + caLa = saurADa = sudhdhanagaramAM thayela. anurAtijArInA nA 7-4-27 che viSNati taddhitapraya para tAM, anuzatika vagere zabdanA pUrva'pada ane uttarapadanA Adi staranI "vRddhi thAya che. anuzatijaya ma = anu + rAtira + a = AnurAtiram = anuzatinuM A, anuddIna ra = bhAnurenamuM = anu hoDa-heDI vaDe pharanAre hoya te. tevatAnAmAvA ne 7-4-28 | iita taddhitapratyaya para tAM, je samAsamAM devatAvAcaka zabdo AvelA hoya, evA samAsamAM jyAM A karavAno prasaMga Ave tyAM pUrvapadanI ane uttarapadanA Adi svaranI vRddhi thAya che. gannizca viSNuzca devatA asya = agni + viSNu + aNa = AgnivaiSNavam sAm = agni ane viSNu jene devatA che, evuM sukataA prayogamAM "vera [ rU-2-4 ] ?' e sUtrathI "3ApunaH [3-2-46 ] sutra sudhI 'A' nuM vidhAna karela che. mAto ne-vaccha || 7-4-21 che. smRiti taddhitapratyaya para chatAM, AkArAnta pUrvapadathI para rahela uttarapadarUpa Indra ane varUNa zabdanA Adi svaranI "vRddhi ? Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 ) siddhahema - bAlAvAdhanI 1 thatI nathI. Agnezca indrazca = Agnendrau devatA asya = agni + indra + a = AgnendraM sUktam = ani bhane ndri devatA he yene yevu sUkta indrazca varuNazca = indrAvaruNau devatA asya aindrAvaruNam = 4ndra ne va3 nenA devatA . sAravaikSvAka - maitreya - zrauNahatya- dhaivatya - hiraNmayam / / 7-4-30 / / sArava vagere aN Adi pratyayAnta tathA ay pratyayano lepa vigere 'nipAtana' thAya che. sarayvAM bhavam = sAravam udakama = any delg' weli, geared: argram = dbanen: = Staigal putra, mitrayoH apatyam = maitreyaH = bhitrayuno putra, bhraNaghnaH bhAvaH = bhrauNahatyam = garbha tyAnA lAva, dhIvanoH bhAvaH = dhaivatyam = zandi, feroze famiT: = fETOATA = Yaq'44. vA'ntamA - 'ntitamA'ntito'ntiyA'ntiSat / / 7-4-31 / / tamapu vagere pratyayAntavALa tathA ka vagereno vikalpe lepavALA evA antatama, antitama vagere zabdo nipAtana ' thAya che, atham eSAm atizayena antikaH / tamap = antamaH, antikatamaH = 24c4ed uu, effaan:, &ffazan: = 2Q 20, antitaH, antikataH = nayI bhAvanAra, antiyaH, antikyaH = mate sA3, antiSad, antikapad = pAse mesanArA vina-matorNoSTheyasau lup // 7-4-32 // Ni, ISTa ane iyasu pratyayanA, vin ane manu ya para Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda [ pApa 4di 15. thAya che. sragviNam AcaSTe = snaga + bin + Ni = srajayati = bhANAvANAne he che. stragvat + iSTha = najiSThaH = "dhA bhANAvANAyAmA uttama, stragvat + Iyasu = srajIyAn = the bhANAvANAsomA sArIbhAgavAyA, tvagvat + Ni = tvacayati = yAmIvANAne he che. tvagvat + iSTha = tvaciSThaH = AdhA yAmINAma saare| yAmI vAyo, tvagvat + Iyasu = tvacIyAn = be cAmaDIvALAmAM sAre cAmaDIvALo. alpa-yunoH kan vA / / 7-4-33 // Ni, ISTha ane viSNu pratyaya para chatAM, alpa ane yuvana zahano 'u' Adeza diye thAya che. alpa - kan + Ni = kanayati, alSayati, alpa - kan + iSTha = kaniSThaH, alpiSThaH = dhAmA nAnI alpaM-kan + Iyasu = kanIyAn , alpIyAn = me vayye nAno, yuvan - kan + Ni = kanIyati, yavayati = yupAnane 4 OM yuvan - kan + inTha = kaniSThaH, yaviSThaH = dhAma yuvAna, yuvan - kan + Iyasu = kanIyAna, yuvIyAn = |mA yuvAna. . prazasyasya zraH / / 7-4-34 // Ni, ISTha ane Isu pratyaya para cho, prazasya zabdane sthAne ' mAheza thAya che. prazasyaM karoti = prazasya + Ni = ayati = prazasA 42 che, prazasya + iSTha = zreSThaH = uttama, prazasya + Iyasu = zreyas = zreyAn = 48yA, zubha. .. vRddhasya ca jyA // 7-4-35 / / Ni, ISTha ane Isu pratyaya para chatAM, vRddha ane prazasya zabdane Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] siddhahaima - bAlAvaSeAdhinI = sthAne 'nya ' maheza thAya che. vRddhaM karoti = vRddha + Ni = jyayati = vRddhane uhe che. atizayena vRddhaH = vRddha + iSTha jyeSThaH = saubhAM bhoTo, atizayena vRddhaH = vRddha + Iyasu jyAyasa = jyAyan = sauthI bhoTo, prazasyaM karoti = prazasya + Ni = jyayati = prazaMsA se che. atizayena prazasya prazasya + iSTha = jyeSThaH = sarvabhAM prazasya, atizayena prazasya = prazasya + Iyasu = jyAyAn : saumA prazasya. = = = jyAyAn // 7-4-36 // prazaya ane vRddha zabdanA sthAne yasu pratyaya para chatAM ya Adeza thayA hoya tyAre yasu pratyayanA dIdha chaMkArA maheza thAya che. atizayena vRddhaH prazasyaM vA saumAM moTo athavA saumAM prazasya. * jyAyAn = A = jya + Iyasu = bADhA - 'ntikayau sAdha- nadau / / 7-4-37 // Ni, ISTa ane visu pratyaya para chatAM, bADha ane antika zahane sthAne anume 'sA' a ' ne ' Adeza thAya 4. bADha karoti = bADha + Ni sAdhayati = 2 . bAdha+ iSTha = sAdhiSThaH = saubhAM vadhAre, bADha + Iyasu = sadhIyAn = orgui 9912, affasi azifa = agufa = dos $25, antika + iSTha = nediSThaH = saubhA 2009, antika + Iyasu = nedIyAn = metAM vadhu na = priya-sthira-sphiroru-guru-bahula-tRpra-dIrgha- vRdvavRndArakasye - mani ca prA-sthA- skA - vara - gara - baMda - trapadrAgha - varSa - vRndam / / 7-4-38 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - caturtha pAda [517 Imana, Ni, ISTha ane Isu pratyaya para chatAM, priya, sthira, phira vagere daza zabdone sthAne anukrame "prA, sthA, phA" vagere aadesh| thAya che. priyasya bhAvaH = priya + iman = prA + iman = premA = priyA, priyaM karoti = prApayati = prema 42 the, atizayena priyaH - prA + iSTha = preSThaH = satizaya priya, atizayena priyaH = priya + Iyasu = preyAn = somA priya. evam - sthirasya = sthA + iman = sthemA = sthiratA, sthA + Ni = sthApati = sthi2 42che, sthA + iSTha = stheSThaH = qdhAre ri52, sthA + Iyasu = stheyAn = somA dhAre sthi2, sphirasya = sphA + iman = sphemA = pahubha, sphA + Ni = sphApayati = dhA 72 cha, sphA + iSThaH = spheSThaH = qdhAre dhAdhu, sphA + Iyatu = spheyAn = somA dhAre ghaY, uroH = vara + iman = varimA = 5955, vara + Ni = varayati = ghaY 42 , vara + iSThaH = variSThaH = qdhAre vA, vara + Iyasu = varIyAn = somA dhAre vA, guroH = gar + iman = garimA = gaurava, gara + Ni = garayati = gaurava 42 cha, gara + iSTha = gariSThaH = vadhAre gaurava, gar + Iyasu = garIyAn = somA dhAre gaurava, bahusya = baMha + iman = baMhimA - sapA, bahaM + Ni = baMhayati = 59 42 cha. baMD + iSTha = baMhiSThaH = qdhAre gharoM, + Iyatu = baMhIyAn = saumA dhAre bA, tRprasya = trap + iman = trapimA = 12sAha 50InI 2bhI, trap + Ni = trapayati = 2bhI re che, trap + iSThaH = trapiSThaH = vizeSa bhI, ap + Iyasu = trapAyAn = sImA qdhAre ||2bhiipaalaa, dIrghasya = drAdh + iman = drAdhimA = Aial. pA, drA + Ni = drAdhayati = sAMbhure , drAth + iSTha = drAdhiSThaH = qdhAre sAMbhu, drAgh + Iyasu = drAdhIyAn = somAM padhAre dAMzu, vRddhasya = varSa + iman = varSimA = 16pA, varSa Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 siddhahema - bAlAvabadhinI +Ni = varSayati = 16 - bhoTu 42 the, vRrSa + iSTha = varSiSThaH = 14Are 16, varSa + Iyasu = varSIyAn = saubhA qdhAre 16, vRndArakasya = vRnd + iman = vRndimAM = suMdaratA, vRnda + Ni = vRndayati = 3 43 vRnda + iSTha = vRndiSThaH = qdhAre sura, vRnda + Iyasu = vRndIyAn = sauma 15re su41. pRthu, mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya Rto ra: // 7-4-39 / / Imana Ni ISTha ane Isu pratyaya para chatAM, prayu, mRdu, bhUra, 42, 68. ane pari14 zahanA *2no 21 Adeza yAya che. pRthoH bhAvaH-pRthu+iman-prathimA 54, pRthu karoti-pRthu + Ni = prathayati= paNu re che, atizayena pRthuH pRthu+iSTha-prathiSThaH= dhAre pANu, atizayena pRthuH = pRthu+Iyasu = prathIyAn saubhA padhAre pANI, evama - mRdu + iman = pradimA = = bhagatA, mRdu + Ni = mradayati = Ama 42 cha, mRdu + iSTha = mradiSThaH = qdhAre maNa, mRdu + Iyasu = mradIyAn = sauthA dhAre amA, bhRza + iman = bhrazimA = qdhArepA', bhRza + Ni = bhrazayati = padhAre 42 cha, bhRza + iSTha = bhraziSThaH = 40 pAre, bhRza + Iyasu = bhrazIyAn = sAmA yo kyAre, kRza + iman = RzimA = pAtA , kRza + Ni = krazayati = pAta re che, kRza + iNTha = kraziSThaH = padhAre pAtaY, kRza + Iyasu - RzIyAn = somA dhAre pAtA, dRDha + iman = draDhimA = bhurabhutA, dRDha +Ni = draDhayati = bhabhuta 3re , dRDha + iSTa draviSThaH = padhAre bharabhuta, dRDha + Iyasu - draDhIyAn = somA dhAre bha04muta, parivRDha + iman = parivaDhimA = bheTA, parivRDha + Ni = pari Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - catutha pAda [ 519 vraDhayati = bhoTArdha 42 che, parivRDha + iSTha = parivaDhiSThaH = vadhAre moTAI, parivRDha + Iyasu = parivaDhIyAn = saubhAM vadhAre moTAI bahorNI bhUy // 7-4-40 / / Ni ane iSTa pratyaya para tAM, bahu zabdane sthAne maheza thAya che. bahuM karoti 52 che, atizayate bahum = bhUya + iSTha = vadhAre. + Ni bhUya bhUrlaka caivarNasya / / 7-4-41 // = = " bhUya bhUyayati = Du = mit ane yasu pratyaya para chatAM, bahu zabdano bhU Adeza thAya che. ane tenA yoge mana ane yasu pratyayanA ikAranA 'lu thAya che. bahorbhAvaH = vahu + iman = bhUmA = pAlu, vyApakatA, atizayena bahuH = bahu + Iyasu bhUyAn = dhAremAM padhAre, ahiM sUtramAM bhU ne nirdeza karela hAvAthI bhU nuM rUpAntara na thAya; sthUla-dUra - yuva-hasva - kSipra-kSudrasyAntasthAdeguNazca nAminaH / / 7-4-42 / / 6 li, min, STha ne Iyasu pratyaya para chata, sthUna, dUra, yuva, hasva, kSipra ane kSudra zabdanA nAmi svarano guNa H thAya che, ane antasthAnI mahinA azano 'luDU' thAya che. sthUlaM karoti = sthUla + Ni= sthU + Ni= stho + Ni = sthavM + Ni = sthavayati = laDDu re che sthUlabhAvaH = sthUla + iman = sthU + iman = stho + iman = sthav + iman = sthaMvimA sthUlapalu, atizayena sthUlaH = sthUla + iSThaM = sthU + iSTha stho + iSTha =sthav + iSTha = sthaviSThaH = atizaya naDo, atizayena = = Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 ] sima - pAtAyodhinI sthUlaH = sthUla + Iyasu = sthU + Iyas = sthava + Iyas - sthavIyAn = qdhAremA dhAre // 31. evam - dUra + Ni = dU+Ni = do + Ni = dava + Ni = davayati = 2 42 the, dUra + iman = davimA = (2pAyu, dUra + ie , = daviSThaH = padhAre dUra, dUra + Iyasu = davIyAn = padhAremA dhAre 42. yuvan + Ni = yu + Ni = yo + Ni = yat + Ni = yavayati = yuvAnane 4 cha, yuvan + iman = yavimA = yupAnapA, yuvan + iSTha = yaviSThaH = baMdhAre yuvAna, yuvan + IyaMsu = yavIyAn = padhAremA dhAre yuvAna, hrasva + Ni = hasU + Ni = hrasayati = nAnu 42 cha, hrasva + iman = hasimA = zvapA, hrasva + iSTha = hasiSTha = qdhAre nAnI, hasva + Iyasu = hRsIyAn = vAremA dhAre nAno, kSipra + Ni = kSipa + Ni = kSepa + Ni = kSepayati = zI 42 che, kSipra + iman = kSepimA = zApa', kSipra + iSTha = kSepiSThaH = dhAre zAdha, kSipra + Iyasu = kSepIyAn = qdhAremA dhAre zAdha, kSudra + Ni = kSuda + Ni = kSoda + Ni = kSodayati = kSudra re cha, kSudra + iman = kSodimA = kSudrapA, kSudra + iSTha = kSodiSThaH = padhAre kSudra, kSudra + Iyasu = kSodIyAn = padhArebhA padhAre kSudra. antyasvarAdeH // 7-4-43 // Ni, Imana, ISTha ane Isu pratyaya para chatAM, sArthaka vRna ke tR pratyaya saMbaMdhi tu ne "pa" thAya che. tathA zabdanA anya svarane, tathA anyasvaranI AdinA aMzane "lopa thAya cha kartAram karoti = ka + Ni = kara + Ni = karayati = re the, karta + iman = kara + iman = karimA = saiyaa', kata + iSTha = kara + iSTha = kariSTaH = padhAre sal, kartR + Iyasu = kara + Iyasa = karIyAn = qdhAramA vadhAre taa-421|2. paTum Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda [ para 1 AcaSTe-paTuNi-paT +Ni = paTayati = 59ne-yaturane he the, paTu + iman = paTimA = yaturA. paTu + iSTha = pATiSThaH = qdhAre yatura, paTu + Iyasu = paTIyAn = qdhAremA dhAre yatu2. naikasvarasya // 7-4-44 // Ni, Imana , ISTha ane Iyasu pratyaya para chatAM, ekavALA zabdanA anyasvarane tathA anyasvaranA Adi aMzane "lApa ) yatA nathI. sragviNa karoti = samvin + Ni = straj + Ni = srajayati = mANAvaNAne re che, sagvin + iSTha = srajiSThaH = bhANAvAsAmA uttama, sragvin + Iyasu = srajIyAn = bhaannaavALAomAM vadhAre uttama. daNDi-hastinorAyane // 7-4-45 // Ayana pratyaya para chatAM, daThina ane hastina zabda saMbaMdhi chan bhazano 'sA5' yatA nathI daNDinaH apatyam = daNDin + AyanaN = daNDinAyanaH = [no putra, hastinaH apatyam = hastinAyanaH = stinanA putra. . vAsina Ayanau // 7-4-46 // Ayani pratyaya para chatAM, vAzina zabda saMbaMdhi Ina aMzane sa5' thatanathA. vAzinaH apatyam = vAzin + AyaniJ = vAzinAyaniH = vAzinane putra. .' eye jilAzinaH // 7-4-47 // eya pratyaya para chatA, jihmAzina zabda saMbaMdhi Ina aMzano Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para2 ] sihaMma - bAlAvabAdhinI 'bApa' thato nathI. jihmAzinaH apatyam = jilA zin + eyaN jaihmAzineyaH = nihmAzinanA putra. = ine'dhvA ''tmanoH // 7-4-48 // In pratyaya para chatAM, ardhvana ane Atmana zabda sabaMdhi thman zano 'soya' yatoM nathI. adhvAnaM alaM gAmI = adhvAn + in = adhvanInaH = rastA para vyAsavAne samartha - pravAsI, aisi, encuci fea: - sada: = 2uchla lga34. ikaNyatharvaNaH / / 7-4-49 // IkaN pratyaya para chatAM, athavaN zabdanA aNu zano 'lApa' thato nathI. atharvANaM vetti adhIte vA = arthavaN + aN = AtharvaN + ikaN = AtharvaNikaH = athavA nAmanA vehazAstrane bhaNavAra ke jANanAra. yUno'ke / / 7-4-50 / aka pratyaya para chatAM, yuvana zabdanA an ne 'lApa " thatA nathI. yUnaH bhAvaH = yuvan + akaN = yauvanikA = yuvA avasthA. anosTathe ye / / 7-4-51 // Tya varjita yakArAdi pratyaya para chatAM, an zabdAnta nAmanA an azano 'soya' thato nathI. sAmani sAdhuH = sAman + Nya = sAmAnyaH = sAbhagAnabhAM athavA sAbha nItimAM duzaNa, vemani sAdhuH = veman + Nya = vaimanya = vebhA nAmanA vaguvAnA upa. garagunA vapazazamAM duzaNa, mUrdhni bhavaH = mUrdhan + ya = mUrdhanyaH mAthAmAM thayelA ke thanArA Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda para3 mA || 7--12 che. aNu pratyaya para chatAM, ana zabdAta nAmanA an aMzane " lopa thatuM nathI. sutvanaH apatya = putva + a = nautavara = yajJa ka gharane putra saMbhArInA 7-4-parU aNa pratyaya para chatAM, saMyukta akSarathI para rahela Ina pratyayAnta nAmanA Ina aMzane "lepa thatuM nathI. nA apaca = na + san = rAjA = zaMkhIne putra. vi-vidhi-zi-r-LanA 7 4-14 . aNa pratyaya para chatAM gAthina, vidAyina, kezina, paNina ane gaNitR zabdanA Ina aMzane "lopa thatuM nathI jAthina apatyam = zin + = thinA = gathine putra, vithinA satyam = vaithinA = vidathine putra, rAzina apatyam = zizira = kezine putra, ghana = bina = paNine putra, bina apatyam = janina = gaNine putra. vanapaze R 7-4-15 apatya artha sivAyanA anya arthamAM, aNa pratyaya lAgela hoya te, It pratyayAna nAmanA Ina aMzane "lopa thatuM nathI. siMgika um = saMvin + an = sAvim = avAja saMbaMdhI. 3o su che 7-4-16 che Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para4 ) siddhahema - bAlAvAdhinI w apatya a+ sivAyanA anya atha'mAM, aNNa pratyaya lAgela hoya tA. ukSan zabdanA an azA 'lepa" thAya che. raH m rakSan + gaN = caukSam pam = baLadanuM pagaluM. bALaka || 7-4-17 || = apatya artha" sivAyanA anya arthAMmAM, aN pratyaya lAgela hAya tA, brahmanU zabdanA an aza ' lApa ' thAya che. kALaH can = * brahman + gaNa = grAhyam asram = brahmAnuM astra, - brahmAstra. nAtaI || 7-4-18 // apatya a+ sivAyanA anya atha'mAM, az pratyaya lAgyA hAya ane jAtinuM sUcana thatuM hAya tA, ' brahman zabdanA an aMzanA lApa' thAya che. brahmaLa tham = vrahman + an + prAkSI auSadhi = brAhmI nAmanI ASadhi. acarmaNA mano'patye // 7-4-59 // - apatya artha'mAM, aN pratyaya lAgela hAya tA, camana vita mana pratyayAnta nAmanA an zanA ' lApa" thAya che. suvAnaH apatyam = suSaman + a = sauSAmaH = sudhAmano putra. ditanAnno vA | 7-4-60 || " apatya arthAMmAM, aNNa pratyaya lAgela hAya tA, hitanAman zabdanA ana aMzanA vikalpe ' lApa " thAya che; diMtanAna apatyam = hitanAman + aN = haitanAmaH, haitanAmanaH hitanAmanA putra. = Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda [ parapa no'padasya taddhite // 7-4-61 // pasaMsaka varjita nakArAnta nAmane, taddhitapratyaya lAgela hoya to, nAmanA pUrva bhAganA Adi svara sahitanA aMtabhAgane "lepa? thAya che. medhAvinaH apatyam - medhAvin + aN = medhAvaH = bhevApAno putra. &i " vRtyanto0 [1-1-25] " me sUtrathA padasaMtaka thatuM nathI. kalApi-kuthumi-taitali-jAjali-lAGgali-zikhaNDizilAli-sabrahmacAri-pIThasarpi-sUkarasama-suparvaNaH // 7-4-62 // padAsajJaka na hoya te, kalApina, kuyumina, vagere agIyAra 204 // na mane an bhAgano sA5' thAya che. kalApinA proktaM vedam adhIyate = kalApin + aN = kAlApAH = 46||paanne hesA vehane bho cha, kuthuminA prAktaM vedam adhIyate = kuthumin + aNa = kauthumAH = yubhidhye 4DenA vahane lage the, evam = titalin + aNa = ta~talAH = titaliye he vehane laNe, cha, jAjalin + aNa = jAjalAH = orliye 49dA vehane bhae the, lAGgalin + aNa = lAgalAH = gadime 41 vehane bhaeche zikhaNDina + aN = zaikhaNDAH = zima ahevA hane mA. zilAlin + aN = zailAlAH = zikSAsame usa pene bho cha, sabrahmacArin + aN = sabrahmacArAH = sazramayariye he vehane bhae cha, pIThasarpina + aNa = paiThasAH = pAsa pase sa ne maNe the, sukarasadman + aN = saukarasadmAH = susa he ve ne bho . suparvan + aNa = suparvAH = supave' kahela vedane bhaNe che. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa26 ] siddhahema - bAlAvabodhinI vADamano vizAre 74-rU . vikAra arthavALe taddhitapratyaya para chatAM, azma zabdanA ana bhAgane, pada saMjJA na hoya te vikalpa "lopa thAya che. zarUmanA vida = raman + a = bArama, gArama: = pattharamAMthI banelI vastu - staMbha. varSa-munaH joza- re / 7-4-64 || : koza athavALe taddhita pratyaya para tAM, pada maMttA vinAnA camana zabdanA ana bhAgane, tathA saMkeca arthavALA taddhitapratyaya para chatAM dhana zabdanA ana bhAgane "lopa thAya che. traNa: vivAra = varman + = trA: = cAmaDAne koza - kuvAmAMthI pANI kADhavAno keza, zu: sonca = zcan + a = pauvA - saddorA = kutarAnuM saMkocAvuM, provyathAya che 7-4-dha | taddhitapratyaya para chatAM, pada saMjJA na thaI hoya te avyayanA pUrvabhAganA svarasahita aMta bhAgane prAya: "lopa thAya che. mA = [ + 4 = sauvA = svargamAM thayela. ahiM svara zabdanA ar zabdane lepa thaye che. manInA-DaTyo ta: || 7-4-66 / Ina, ata ane at pratyaya vati taddhita pratyaya para chatAM, aham zabbA aMtanA A aMzane "lopa " thAya che. ane nivRttam = + k = sanna + za = akSam = eka divasamAM baneluM. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturthapAda pa7 hiMdahiti / 7-4-67 | pada saMjJA vinAnA viMzati zabdanA ti ne, Dita - DuM nizAna vALAM pratyaya para chatAM "lopa thAya che. dhiMtyA zItaH = viMzatti + ja = hiMphAvA r = vIza rUpIyA vaDe kharIdeluM vastra. avaLavaLA | 7-4-68 | taddhitapratyaya para chatAM, avarNana ane Ivana nAmanA anya svarane "lopa thAya che. rakSA kapatyam = + = + = rAkSaH =dakSanA putra, sukAyA patyam = zUar + = + 6 = gi = nAme apatyam = nAmi + paNa = nAma + pa = nAmeyara = nAbhirAjAne putra - RSabha deva, kuzA pAm =hu + pathad =kuhu + ca = rauya = dulI-kAcabIne putra-kAcabo. -jANavAjai || 7-4-67 || taddhitane eya pratyaya para chatAM, kaThuM ane pAMDu zabada varjita ukArAnta nAmanA anya svarane "lopa thAya che. gADyA zrAma = kavR + tha = kam + tha = =Agyeya: = jaMbUno putra. masvamuaoDavuM || 7-4-70 || pada saMjJA vinAnA taddhitapratyaya lAgela hoya evA svambha zabda varjita ukArAnta nAmanA uvarNane " at Adeza thAya che. upaguH apatyam = upagu + aN = upagav + aN = aupagavaH = upagune putra. . Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 ] siddhahema - bAlAvabeAdhinI RvaNovarNa- dosisu sazazvadakasmAtta ikasyeto luk || 7-4-72 || - = RvarSAMta nAmane, uvarNAnta nAmane, tathA sa nAmane, Isa ane usa che ante jene evA nAmane, tathA zazvana ane akasmAt zabda varjita takArAnta nAmane lAgela taddhitane! Ika pratyayanA I nA * aApa ? thAya che. mAtuH bAtam = mAtR + % = mAtR + - mAtRkam = mAtA pAsethI AveluM, niSA mavaH = nipAvuM + 6 = niSArtha: = niSAdaya mAM thayelA, phomyAM sati = phor + ja = TrAH = banne hAMthathI taranArA, ti cam ya = savar + r=saniSThaH = ghInA vepAra karanArA ghIyA, dhanu: pradaLam asya = dhanuv + = = dhanuH = prahAra karavAmAM jenu mukhya sAdhana dhanuSya che te -- dhanurdhArI, saMskRtaH = vRzcik + 64 = auzviH = chAzathI vadhArela koI paNa khAvAnI cIja. zvetA asakRta saMbhrame / / 7-4-72 / / saMbhrama - bhaya, harSoM ke unmAda vagere kAraNasara je cittavRttinA vikSepane laI khelavAmAM vizeSa utAvaLa thaI jAya che, evI sthiti banI jAya te sa Mbhrama kahevAya. AvI sa MbhramanI sthitimAM eka pada ke eka vAkaya * anekavAra ' breAlAI nnaya te svAbhAvika che. mayaatti:, atti, adiH = sApa, sApa, sApa, TrUtti ApanRti, Trupti AnAti, Tapu pahAcadhyam, je pAyadhvam = hAthI Ave che, hAthI Ave che, jaldI bhAgI jAva, jaldI bhAgI jAva. muzA-Da'mokSaLyA-vijjhane dvika prAja tamavAre || 7-4-72 || Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - caturtha pAda [ para9 bhazAM-mukhya kriyAne tenI gauNa kriyAnA dareka bhAga sAthe kazu bAkI rAkhyA vagara pUrepUrI kriyA karavI te arthamAM, AbhIkSaNyavAraMvAra kriyA karavI te athamAM ane aviccheda-je kriyA karavAmAM Ave tenuM vyavadhAna vinAnuM sarakhApaNuM evA arthAMmAM, tamam pratyaya pahelAnuM vAkya ke pada evAra ' khelAI jAya te sahaja che. mArtha - sunIdi junIhi tyeva trayam jhunati = khuba laNa khuba laNa e rIte A laNe che - kApe che, zramIkSaLyArtha - morga monaM yAti = khAI khAIne jAya che, viccheddArtha - pravruti prati = niraMtara khuba khuba rAMdhe che. nAnA'vadhArane || 7-4-74 || bhinna bhinna vyaktionA sabaMdhamAM amuka mApano cokkasa niNaeNya jaNAvavA te avadhAraNa, evuM avadhAraNa, zabda vinA je zabda vaparAya te ' bevAra ' bolAya che. mAt jAhaLAT da mavAM mAthuM mAthuM vaidghi = eka kArpApamAMthI aihiM A be jaNane mAtra eka eka mAya Apa, vadhAre nahi ke elluM paNa nahi. 80 koDI jeTaluM mUlye eka paNu, sALa paNa barAbara eka kArpApa, pAMca caNAphI barAbara eka mApa - mAso. gASiyA-5nupUrSe 7-4-76 || Adhikaya-bhAvanI adhikatA jaNAvavI hoya tathA anupUrvI - padAtha ne kramathI jaNAvavA hAya, evA prasaMge vaparAtA zabda 'evAra' khelAya che. Adhiya - namonamaH = namaskAra ahiM khelanAra bhAvanI adhikatA batAve che arthAt NA namaskAra thAe ema jaNAve che, AnupUrvI mULe mUle sthUhA = mULe mULe - dareka 34 - Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 ] siddhahaima - bAlAvabeAdhinI mULamAM jADuM che. ahiM vRkSamAtra mULamAM kramathI jADuM hAya che ema jaNAve che. hatara-jItamAM samAnAM trImAne / / 7-2-76 || koI paNa guNathI samAna evAene mATe Datara ane tama pratyayAnta zabdo ' evAra H khelAya che. samau mau Avyo to tA anayoH AnyatA ! = A banne dhanavAna che, evuM keTalu keTalu dhanavAna paNa che. tamA tamAM jAm baccattA ! = amane dhanavAna che, eenI keTaluM keTaluM vadhAre dhanadhAnrapaNu` che. pUrva-prathamAyanyato'tizaye || 7-4-77 || anyanI apekSAe potAnI hakIkatanA atizaya jaNAvavI hoya teA pUrva ane prathamA zabda bevAra khelAya che. pUrva pUrva puSpati = khIjI latAe karatA A latA upara vahelA vahelA puSpo Ave che. prathama prathama yate - bIjA karatAM amAre tyAM vaheluM vaheluM raMdhAya che. trApo-sam pAvapUrane || 7-4-78 || pAdane pUNa karavu hoya teA pra, upa, ut ane sam upasargI evAra 3 khelI zakAya che. prazAntakaSAyAgne, rupopaplavavarjitam / udujjvalaM tapo yasya, saMsaMzrayata taM jinam // 1 // - jemanA kaSAyo prazAnta thayelA che, jemanuM tapa upadravathI "viAthI rahita ane ujavala che, evA jinezvara bhagavaMtanA Azraya karo ! sAmIpleDayoghura / / 74-7o | Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA adhyAya - caturtha pAda [ 531 6 adhasa, adhi ane upara zabda evAra' kheAlAya che. jo samIpapaNu jaNAvavuM hAya te. adhaH adhaH zramam = gAmanI nIce nIce, dha adhi grAmam = gAmanI upara upara, gAmanI AgaLa agaLa, 3tti kari pramam = gAmanI upara upara, gAmanI AgaLa AgaLa. vIbAyAm || 7-4-80 || khelanAra vyakti vAkyamAM kriyAdvArA, guNadvArA, padA drArA ke jAtidvArA eka sAthe aneka cIjonA sabaMdha karavAnuM Icche te vIpsA. evI vIpsA jaNAtI hoya to zabda ' evAra H khelAya che. kriyA - vRkSa vRkSa siMti = mALI jhADe jhADe pANI sIMce che, guLa - zrama: grAma: ramya: = A dezanA gAme gAme ramaNIya che, mukhya-paddArtha-da gRhe zvAH = dhare dhare dhADA che. jJAticodA: yoddhA: kSatriyaH = dareka yoddhAo dareka kSatriya che. = lup cAdAvekasya syAdeH // 7-4-81 // jyAM eka zabdanI vIsA hAya, tyAM khevAra khelAyela eka zabdanA Adi eka zabdane lAgela, si vagere vibhaktinA 'lApa thAya che ane te lepa 'pilsa jJaka ' gaNAya che. pAH "jasyAH kRti = hsthAH = ekekanI - darekanI. 3ndre trA || 7-4-82 // ( vIpsA athamAM bevAra khelAyela dvizabdane lAgela. si vagere vibhaktinA pilsajJaka evA leApa' thAya che, vibhaktinA lApa thayA bAda dvi zabdanA I'am " Adeza thAya che, tathA khIjA dri zabdanA I ne! ' ' Adeza thAya che, tathA tene lAgela Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 ] siddhahema -bAlAvabodhinI === vibhaktinA pratyayane sthAne am thAya che. A rIte phUma zabda "nipAtana thAya che. ta tiSTatA = = di + = sUt + 6 = sUva ama = = bIje, ta = dri + za = sUt + gau = + = TH, z[ + 6 = dUmi tiTatA = babe joDI jeDImAM ubhA che. rahasya-maryAdokti-vyutkrAnti-yajJapAtraprayAge + 7-4-82 | rahasya, maryAdAnI ukita, vyutkAnti - bheda ane yajJapAtro prayoga evA arthavALA ki zabdanuM upara jaNAvela rIte "nipAtana thAya che. - arc mannA = paraspara be be jaNa rahasyanI mantraNa kare che, maroji- rAyatu pUrA dara mithunAthane = cAra peDhI sudhI pazuo maithuna kare che arthAta je mAdA che te te pitAnA putra sAthe, pautra sAthe, prapautra sAthe ane prapautranA putra sAthe maithuna kare che. yunita - ghuttA = be rAzi vaDe babbene bheda thayo arthAta strI ane purUSa, manuSya ane pazu e rIte bheda thayo. rajJAtrA -juM ajJAtrAmAM prabhunI = babe yajJapAtrane prayoga kare che. ajJAteDAdar 7-4-84 leprasiddha atyanta sahacarapaNuM hoya tyAM upara jaNAvela rIte dvi zabdanuM dha% "nipAtana thAya che. dUradra nAmakamaLa = rAma lakSmaNanuM joDuM. govA ! -4-85 // . jyAM mAnasika pIDA hoya, tyAM pIDAvAcaka vaparAte zabda Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda [pa33 bevAra bolAya che, ane bevAra belAyela zabdanA Adi zabdane lAgela si vagere vibhaktino pita saMjJaka evo "lopa ? thAya che. zaza za = pha zabdanuM barAbara uccAraNa na karI zakavAne kAraNe mAnasika pIDAne lIdhe bevAra kapha kapha ema bole che, navA guja: daze rita 7-4-86 (I jyAre mukhya evo guNanA arthamAM ke guNInA arthamAM Avela muNavAcaka zabda vikalpa bevAra bolAya che tyAre bevAra bolAyela zabdanA Adi zabdane lAgela siM vagere vibhaktine pita saMjJaka ane rita saMjJaka evo "lapa thAya che, arthAta te lopa pita ane rita saMjJaka kahevAya che. zum = haY = dhoLu dhoLuM rU5, vle- gAtIya, jaTila jasTiat = rAzivarAtrinA sut = kALI kALI durgA - durgA devI athavA kALI cakalI. ziva-purva ghAra | 7-4-87 | akaSTa arthane jaNAvanAra priya ane sukha zabda vikalpa bevAra belAya che ane tenA Adi zabdane lAgela si vagere vibhaktine lopa thAya che. ane te bhiMjJaka gaNAya che. printhiLa, priye vo jo = priya priya vaDe - premapUrvaka de che, priya vaDe de che, guNaguNe khuNena vA dhIre = sukhe sukhe bhaNe che, sukhethI bhaNe che. , vAyarA vattine 7-4-88 || vAkyanA bhAgarUpe (padanA nahi) choDIne evA athavALA pari zabda "bevAra' vikalpa belAya che. ghara ghara, parivA Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34 ] siddhahema - bAlAvabodhinI trineteMmmaH jUda megha = trigata nAmanA pradezane choDIne cAre bAju cAre bAju varSA vara, trigatane choDIne cAre bAju varSAda varasyo. sammatyasUyA-kopa-kutseneSvAdyAmadhyamAdau svareSvantyazca sutA | 7-4-86 / sammati - kriyAne Adara asUyA - bIjAnA guNane sahana na karavA te, kapa - krodha, kusana - niMdA, e arthamAM vAkyanuM AmannarUpa Adi pada "bevAra belAya che, ane bevAra belAyA pachI padanA svaranA anya svaranuM "luta uccAra vikalpa thAya che. mAnavavA 3 mALavA!, mALavavA mALavava! rAH vastra ari = he mANavaka ! tuM kharekhara pUjya che, mA . 3 mANavaka !, mANavaka mANavaka ! riktaM te AbhirUpyam = he mANavaka ! tArUM saundarya khAlI che, mAvajI re mAvA !, mApavA mAnava ! kAna jJANi kAhama ! he mANavaka ! he luccA have tuM jANIza! mANavA 3 mALavA, mAdhava mAvajI ! ji te rAtti vA = he mANavaka ! tArI. zakita khAlI che. mana mAM |7-4-10 || bharsana - dha vaDe daMDa karavo evA arthamAM vAkyanuM Amanya pada bevAra belAya che ane bevAra belAyela padamAMthI AgalA padane ke pAchalA padanA anya varane "bhuta" uccAraNa vikalpa thAya che. ra rU cau, cara ra 3, 4 vara ! ghAtti gAma tyAma = he cAra ! he cora ! tane haNAvI nAkhIza. cAra vAra | -4-1? | Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo adhyAya - caturtha pAda [ 535 aMga zabda sahita evA, tathA anya vAkya sAthe AkAMkSA rAkhatA kriyApadarUpa padavALI niMdA arthanA vAkyanA aMzarUpa padanA anyasvarane vikalpa luta " uccAraNa thAya che. ! = rU, a! 7, phuvA jJAti nAma ! aMga tu bola.. ! aMga tuM bola, he lucca have tuM jANIza. fkSA-DaDazI che ke 7-4-12 / phiyA - AcArathI calita thavuM, AzISya - prArthanA vizeSa, prepa - satkAra vinA ekalavuM evA artha jaNAto hoya tyAre bIjA vAkya sAthe apekSA rAkhanAra kriyApadarUpa padavALA vAkayanA aMzarUpa padanA anya svarane vikalpa uta" uccAraNa thAya che. vartha rathena yAti 3, yAti vA upAdhyAya padAtiM gamayati = svayaM ratha vaDe jAya che, jAya che, upAdhyAyane cAlIne javAnI preraNA 42 cha, siddhAntam adhyeSISThAH 3 adhyeSISThAH vA, tarka ca rAtta ! he tAta ! siddhAMtanuM adhyayana kare ! athavA tarkanuM adhyayana kare ! suha vA, che ! sAdaDI kara athavA kara, ane gAma jA , nitIvALe che 4-7-1rU che Ivane sthAne vAkyamAM cita zabda prayoga thayo hoya te, vAkyanA aMzarUpa padanA anya svarane vikalpa bahuta ? uccAraNa thAya che. brizcit mAyA rUta mAthA vA=agninI jema camake che. - tithava-nihADakuvo || 7-4-14 / pratizravaNa - bIjAnI vAtane svIkAra, nigRhyAnuga - ke vAdI sAthe carcA karatAM carcAmAM vAdIne tenA vicArathI yuta karIne Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 | siddhahema - bAlAvamAdhino pratijJAnI hAnIne pragaTa karavuM evA arthAMmAM kriyApadarUpa vAkayanA aMzarUpa padanA anya svaranA vikalpe * dyuta ' huMccAraNa thAya che. nAM mai tedi moH ! dUta te ni re, r ma va = A gAya mane de !, kharekhara huM tane dauM chuM, dauM chuM, atha zrAddama tyArtha rU Astha vA=Aje zrAddha che ema kaheA, athavA kaheA ! kAI vAdI vAda karavA taiyAra thAya che, tyAre tene tenA vicArathI dyUta karI pratijJAnI hAni karavA prativAdI kahe che ke Aje te zrAddha che ema kahe vAda nA kareA. vicAre pUrvasya // 7-4-95 / / vicAra - A che ke A che evA vicAra te sazaya, je viSayanA saMzaya hoya te sabadhI vAkayamAM je AgaLanA zabda che, tenA anya svaranA vikalpe dyuta uccAraNa thAya che. attinuM rU rkAnuM vA pannunuM = A zuM kharekhara sApa, athavA sApa hoya ke doraDu 6 omaH prAram || 7-4-26 || praNAma sUcaka prAraMbha athavALA em zabdanA anya svarane vikalpe dyuta : uccAraNa thAya che. om, om vA RSamam RNamAmina-pragamata = em, ema ghRSabhanI jema janArA RSabhadevane praNAma karo ! de: prANyAne // 7-4-17 || praznanA javAba rUpe lAyela vAkamAM vaparAyela hiM zabdanA anya svaranA vikalpe bhuta H uccAraNa thAya che. ajJArnI tuM maitra ? he mitra te sAdaDI banAvI ! ajApatti 3, akArSa divA = kharekhara banAvI, banAvI. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda ( 537 padane ja pratipara 7-4-18 | je vAkayamAM prazna puchAyela ane tene javAba apAyela hoya evA vAkAnA dareka padanA anya svarane vikalpa baluta" uccAraNa thAya che. sAmA 3 pUrva rUd rAmA re - mera rU!, rAma pUrvAn rAmAn mera != he maitra ! tuM pUrvanA gAmamAM gaye ? agama 3 m pUrvA 3 na grAmA 3 na bhaitra 3 ! amama pUrvAn mAra maitra != he maitra ? huM pUrvanA gAmamAM gayo hato ! dUrAdAmantryasya gurubaiko'nantyA'pi lanRt !7-4-16. || vAkayamAM vaparAyela dUrathI Amanya arthanA padanA anya svarane tathA gurU anya svarane paNa, tathA varjita ekale la hoya te paNa vikalpa "buta ? uccAraNa thAya che. mAruM mo jevA rU!, tevadratta ! ghA = he devadatta Ava !, devadatta Ava ! - piva pheravatta, revA , tevA ghA = he devadatta ! sAthe pI., he devadatta, A che mane rU variAva ! dattarANa vA = he bAMdhelI zikhAvALA Ava, bAMdhelIzikhAvALA. de-pAva , 7-4-200 vAkyamAM vaparAyela ane dUrathI Amantrapada saMbaMdhI evA he ane huM zabdanA ja anya svarane vikalpa bahuta uccAraNa thAya che. je rU maitra vAccha, vAcha de rUmaitra?, A maitra re re!= he maitra Ava, Ava he maitra, Ava maitra he! rU caitra Aja che, A che hai maitra ! mAna che maitra hai ! = hai maitra Ava !, Ava hai maitra ! Ava mitra hai ! Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 ] siddhahema - bAlAvabodhinI astro-zuddhe pratyabhivAde bho-gotra-nAmno vA // -4-202 pratyabhivAdana - praNAma karanArane gurU ke vaDila AzIrvacana puche athavA kuzaLAdi puche che. strI ane zUdra sivAyanA pratyabhivAdanA viSayamAM vaparAyela bhesa zabdanA, getravAcaka zabdane, tathA nAmanA anya svarane vika "huta". uccAraNa thAya che, amivA autroDathuM moAvukti moH rU, mo? vA = he maitra ! huM tane abhivAdana karuM chuM, he tuM AyuSmAna thA, hai mivaze jADaghuM mota, 7thati jANa rUAthe vA = he mAgyuM ! huM tane abhivAdana karuM , he gAgya ! tuM kuzala che !, gArga he; miva maitroDahaM mane vAyune imaitra rU, maitra ! ghA = he maitra ! huM tane abhivAdana karuM chuM. he maitra ? he tuM AyuSmAna thA !, he maitra. praznA-'rcA vicAre ca sandheyasandhyakSarasyAdidutpare || 7-4-202 padma, arcA, vicAra ane pratyabhivAdanane viSaya jaNAta hoya te, jenI saMdhi thaI zaktI heya evA sadhyakSara (e, ai, o ane ai) je vAkyane ate Avela hoya evA sadhyakSarane lata uccAraNa thAya che ane anya sadhyakSaranA e ane ai nA sthAne AItathA o ane ai nA sthAne Au Adeza thAya che. prazna - rAma: 3 pUrvAre gAmanuM zibUtare ! padArU3 ! he agnibhUte pUrvanA gAmamAM tuM gayo ! he catura ! za - zamana havasa namUtA 3 phu? gharAka ? = he agnibhUta ! tuM kharekhara suMdara che, he catura ; vivAra - vattA Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda ( 539 hiM ricaya sArikA rU. 6, sattAnA = nigathe zuM sAgarika - doSavALA sthAnamAM rahevuM ke anAgarika - doSa vinAnA sthAnamAM rahevuM evo vicAra karavAnuM che. pratyamivadana - gAyuHT nadhi namUtA = he agnibhUta ! dIrdhAyuthI thA ! to ghare saMtAyA che 7-4-203 // buta AkAra pachI tarata IkAra ane ukAra Avela hoya ane pachI sandhi thavAne yogya svara Avela hoya te kArano "yu ane ukArane "" Adeza thAya che. gAmaH 3 vinamratA rU catrA = he ! agnibhUta ! tuM gayo, ahiM Ava ! amaH padArezvatrA che != he catura ! nuM gayo ahiM Ava ! gSA niSTi para | 7-4-204 | je kArya paMcamIvibhakti dvArA nirdiSTa karela hoya te kArya, vacce kazuMya na hoya, evA nikaTapaNAvALA aMzanI pachI ja thAya bato misa ig [2-4-2] " A sUtramAM paMcama vibhakti dvArA nirdiSTa - vidhAna karela bhis pratyayano akAra pachI tarata ja Avela bhisa pratyayane "aisa Adeza thAya che ema samajavuM. vRkSa + min = vRkSa + Q = vRkSa = vRkSa vaDe actathA pUvaraca / 7-4-05 | je kArya saptamIvibhakti dvArA nirdeza karela haka te kArya avyavahitapaNe rahela pUrvanA akSarane ja thAya. ruvAre re vaDhavama [22-22] A sUtramAM kare tyAM saptamI ne nirdeza karela hovAthI svaranI pUrvanA eTale taddana avyavahitA Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 ] siddhahema - bAlAvabodhinI pUrvanA evA I, 1, 2 ane la nA sthAne "yu , " ane va vyaMjana thAya. dha+matra grAtra=dhyatra = ahiM dahIM. padmAvAya 7-4-06 / SaSThI vibhaktidvArA je kAryanuM vidhAna karela hoya te kArya, zabdane ate ja thAya. "vASeTanA A cAlI [2--12] A sUtramAM jaNA e paddhIvibhaktidvArA nirdeza karela hovAthI aSTa zabdanA antanA ne A " thAya. 3STan + mitta = sadA + mit = cAmi = ATha vaDe. gava rA . 7-4-07 je kArya SaSThIvibhaktidvArA nirdeza karela hoya, paraMtu jaNAvela kArya je aneka varNavALuM hoya te, te kArya AkhA zabate thAya che. tri- rataH tig -vatarU cA [2-2-6 ] >> A sUtramAM ri-vatura evuM SaSThIvibhaktidvArA vidhAna karela hovAthI tri ane caturU AkhA zabdane sthAne tisa ane carcA rUpa kArya thAya tri + mitta = timira = traNa vaDe vatuZ + miQ = vAmi = cAra vaDe. pratyayastha || 7-4-208 | pratyayane uddezIne AdezanuM je vidhAna karela hoya te, ekavaNane hoya ke anekavaNane heya te, te Adeza AkhA pratyayanAM sthAne thAya nara phu [2-4-]" A sUtramAM ja pratyayane sthAne I nuM vidhAna karela che. jethI IekavaNurUpa hovA chatAM jasa pratyayanA AkhAnA sthAne I thAya che. sarva + =Q = + 6 = sarva = badhA - sarva. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda ( 541 zAnIvADavavidha 7-4-201 / * je ekavaNane AzrIne kArya karavAnuM hoya te, sUtramAM je AdezanuM vidhAna karela che, te Adeze jenA sthAnamAM vidhAna karAyela hoya, te Adeze mULa sthAna jevA ja samajavA. arthAta mULa sthAnane Adeza mULasthAna jevo, dhAtune Adeza dhAtunA je, vibhaktine Adeza vibhakti jeva, kRdantane Adeza danta jeva, avyayane Adeza avyaya je, ane padane Adeza pada je samaje dhAtu - madana-2202 mAM-e dhAtune stio [ 4-4-6] >> e sUtrathI anna dhAtune bU Adeza thayo zarU dhAtu hovAthI AdezarUpa ma ne paNa dhAtu ja samajavo jethI AdezarUpa TU dhAtune jema kRdantane 2 pratyaya lAge che, tevI ja rIte mU nA 1 ne guNa vagere thaI gyam rUpa thayuM mUDhanAma - krame - ahiM krima 2-2-40] >> e sUtrathI sarvAdi saMbadhI jina zabdane ja Adeza thayo che, te paNa svadi samajavo. jethI karIne "sa [2-4-7]" e sUtrathI ri pratyayana mai Adeza thaI jA rUpa banyuM. vimazi - rAga - ahiM mUlazabda == che. "tIrtha [2-4-4] e sUtrathI trgara zadane lAgela ri pratyayane lepa thAya che. paraMtu jAnana zabdanA akArane "ni lIdhA [ 2-4-85 ] >> e sUtrathI dIrgha karatAM ti pratyayanI vidyamAnatA mAnavAthI kara zabdanuM nA rUpa siddha thayuM che jemake-ravina + si tyAM "sIdhao [ 6-4-45 ] >> e sUtrathI ri no lepa thayA chatAM "rAmavidyao [ 6-2-22] )) e sUtrathIrakana pada saMtaka thavAthI "nAnA [2-2-22]" e sUtrathI jaganna Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ] siddhahema - bAlAvAdhinI - nA n nA lepa thayA, tathA " tti dvIrthaH [ o-4-8 ] '' e sUtrathI jJa tuM gAna rUpa thayuM. ahiM 66 " yap savA. [ *-{-%0rU ] " e sUtrathI kRdanta saMbaMdhI yA pratyaya thayA, pachI ana4H0 [ rai-ra-k4 ] " e sUtrathI vA pratyayana Adeza thayela che. kAraNa sa~vA pratyaya kRdanta sabaMdhI hAvAthI car Adezane * paNa kRdantanA mAnavA, jethI davasa [4-4-o orU ] " e sUtrathI cak AdezanI pahelA t Agama thavAthI pra+++TMvA(cavuM )=praznatya rUpa siddha thayu. (" = Drta-888. dur-x + ; + sa~vA = prakRtya, avyaya-224. dunu~tra + Rtu + RvA = prastutya A prayAgamAM savA avyaya rUpa che, jethI navA ne sthAne thayela car te paNa : savA. [ -?-rU ] '' e sUtrathI avyaya mAnavA, ,, jethI avyayane lAgelI vibhakti " avyaya [ rai-2-7 ] " e sUtrathI lApa thaI, 'hrasvastha. [ 4-4-263 ] " e sUtrathI t Agama thaI, pra+tu+t+ cak = prastutya prayAga barAbara thayA che. "" pa6 - dharmo vo rakSatu A vAkayamAM suSmAn zabdane sthAne ''pAghug. [ 2-o-21 ] " e sUtrathI je vaghu Adeza thayA che tene paNa 'tatttavam [- 20 ] " e sUtrathI cuSmAn rUpa pada hAvAthI tene sthAne thayela varse paNa pada manAya che, jethI vas padanA anya sUte "sau. [2-2-72 ] " e sUtrathI jU Adeza thai " H vAste [ 2-3-03 ] " e sUtrathI jU virUM thaI dhamo vo rakSatu evuM rUpa barAbara siddha thayuM. svaca je pravidhA || 7-4-20 // parimittane lai ne thayelA AdezathI pUrNAMmAM vyavahitapaNe ke avyahavapaNe koI vidhAna karavAnuM hAya to, panamittane AzrIte Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - caturthapada [ 543 svarane koI paNa Adeza sthAnIva - mULarUpe samajo. tathati - 2880 than dhAtune "[-4-17] e sUtrathI jigna pratyaya thaI " [ rU-4-72] e sUtrathI rajU vikaraNa pratyaya thaI vartamAna vibhaktino ti pratyaya lAgI. zakti prayoga banela che tha+ + + ta = + ++ti A sthiti mAM "zataH [ --82] ) e sUtrathI ja dhAtunA vA svaranA cAra ne lopa thatAM, jazu + + 9 + ti ema thatAM, famti [4-rU-10] " e sUtrathI rUnI pUrva nA upAsa nI vRddhi thaI na thavAne prasaMga Ave che, paraMtu nA leparUpa AdezathI pUrvamAM vRddhi thatI hovAthI, A sUtra dvArA svaranA vA nA lepa rU5 Adezane lapa na mAnatA, 2 nI vidyamAnatA samajavI. jethI jatha + 6 thatAM upAjyamAM na hovAthI 4 nI vRddhi mA na thatAM nathati rUpa siddha thayuM. TakhyAM tati = + rajU = grvikA - ahiM rUva pratyayarUpa paranimittane laIne avaLe[7-4-68] e satrathI ghara nA anya svara ane lepa thatAM ja thayela che, tathA atyaravara ne leparUpa Adeza thavAthI + mAM ca - re [2--202] ) e sUtrathI svarAdi pratyayanI pUrvamAM ghara zabdane thavAne prasaMga ubho thatAM, A sUtradvArA nA leparUpa AdezathI pUrvamAM ne prat Adeza thatuM hovAthI giTu ne ghara rUpa mAnavo. ane Ama thatAM "ca - sva. [2-2-202]" e sUtra akArAnta para zabdane lAgatuM na hevAthI + 6 =pavitra prayoga siddha thayo cara + La + jJa + te = aMte - ahiM "niTa [4--83] e sUtrathI ja rUpa paranimittane laIne svararUpa Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 ] siddhahema - bAlAvabodhinI 4 ne lepa thAya che. ethI baMn + 1 + te ema thatAM "vo racanaca0 [ 4-2-4 ] ' e sUtrathI 4 anubaMdha vALe 2 pratyaya dhAtuthI para chatAM rUnA nne lepa thaI rajU thavAno prasaMga ubhe thaye, ethI A 7 ne leparUpa Adeza 6 nA lepa rUpa Adeza pUrvamAM thavAnuM hovAthI, rU nA leparUpa Adezane leparUpa na mAnatA ne mULa rUpe mAnavAthI baMn + $ + te Ama thavAthI 7 upAjyamAM na rahetAM - ne lepa na thaze, AthI te rUpa siddha thayuM na sandhi-kI-ya-ki-dvi-dIghA-'sadvidhAvaskaluki sadhinA, trIliMgasUcakaDI pratyayana, ya pratyayanA, kiva, pratyaya nA, dvitvanA ane dIrdhAnA vidhAnamAM-viSayamAM, tathA asadidhinA prakaraNamAM jaNAvela ane nA lApana prasaMga na hoya te asa didhimAM svaranA Adeze sthAnIvahnAva na thAya, arthAta svarane Adeza mULarUpa je hatuM te na manAya. sadhividhi - vi + 6 + gati = vitharitta - A prayoga mAM "thoDavA [2-2-6] e sUnathI ? ne ja Adeza thayo che. jethI vi + s + Arita thayuM. AmAM 4 ne zuM Adeza che, te svarane Adeza che. AdezanI pUrvamAM kArya karavAnuM hovAthI tene sthAnIva&Ava mAnIye te gi + 6 ema mAnavuM paDe, ane Ama mAnavAthI "samAnAnAmu [2-2-1] e sUtrathI dauM chuM thaI vI evuM rUpa banaze, paNa vinita rUpa nahi bane, mATe A sUtramAM jaNAvyA pramANe sandhinA viSayamAM AdezanA pUrvanuM kArya karavAnuM hoya te, sthAnIka dvAva na mAna. jethI karIne vi 1 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamA adhyAya - caturthAMpAda (545 anti A sthitimAM rU nA sthAne thayela y OM na mAnavA, jethI karI vi + 6 ema na mAnavAthI dI na thavAthI vinti rUpa sAdhya thayuM. vidha - vimyAnaham = vizvI + gam = vizvamA prayAgamAM vizrvI zabdane taddhita sabaMdhI am pratyaya lAgatAM vizrvI + jJat thayuM, pachI " a [ 6-2-18 ] '" e sUtrathI aA pratyayanA lopa thayA. pachI "cAH0 [ 2-4-69 ] '" e sUtrathI strIliMga sUcaka ii pratyayane lApa thatAM vizva zabda ane che. have prathamA vibhaktinA ekavacananA dvi pratyaya lagADatAM pahelA svaranA AdezarUpa ii pratyayanA lApane sthAnIvahAva mAnIye te, vizva + chI + fsa ema mAnavuM paDe ane ema mAnavAthI astha. [2-4-86 ] " e sUtrathI vizva zabdanA bajAra no lopa thatAM viv + jJa + sa ema thatAM vizvam rUpa nahi banatAM, prathamAM vibhaktinA evacananuM viv evu azuddharUpa banata, eTale A sUtradvArA sthAnIvahAva na mAnatAM, vizva + tti ema thatAM vizvam evuM zuddharUpa banaze. 66 dU carvAdha -- pUtiH - A prayAgamAM uNAdigaNanA dhAtune, " unnayAM tti [ *-rU-zo ]" e sUtrathI ja pratyaya lAgatAM pahelA " dhAtoH [3-4-8 ] " e sUtrathI yaj pratyaya lAge che. tethI dU + ca + hri ema thatAM " aMtaH [chu-rU-82 ] '". e sUtrathI ca nA 6 nA lApa thatAM 6H0 [4-- ] '" e sUtrathI vyaMjanAnta th aa lepa thatAM TMvRttiH rUpa siddha thayuM. have ahiM ya nA 6 nA thayela lApa svarAdezarUpa heAvAthI, te ya nA leAparUpa vidhimAM sthAnIvahAva mAnIye tA y te lepa na thatAM c to ya mAnavA paDaze, ane "cyoH0 35 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546] siddhahema -bAlAvadhinI pa - - - - - [1-4-222] " A sUtradvArA vyaMjanA 6 ne lepa thAya che, paNa vAta ja ne lepa thatuM nathI, jethI hUti rUpa nahi banatAM papghati evuM azuddharUpa banaze, jethI A sUtra sthAnIyadvAva karavAno niSedha karato hovAthI zuM ne A ja mAnI na letAM vyaMjanAnta zuM mAnatAM tene lepa thaze, ane zuddha evuM kuti rUpa banaze. vidhi - viti ti = rir + + + ti=razu. A pragamAM vakti ne gi pratyaya lAgatA re evuM pU pratyayAta rUpa bane che. pachI, "anunAsika [4-2-20811 e satrathI lU ne rada thate + = | thAya ane prathama vibhaktinA ekavacanane ri pratyaya lAgatAM te rU thayuM. devati A progamAM "niTi [4-2-82] " e tatrathI ni ne lepa thaI relAnuM seva DuM thayuM emAM bi ne lepa thatAM, je ju zeSa rahe che, tene ;i pratyayane mAnIne huM vidhimAM sthAnIvAva mAnIye te, vi + zi, e rIte thatAM 2 pachI tarata ja pratyaya na AvatAM, ne tu ja thaze nahi, ane tenuM zu evuM rUpa banaze nahi, eTale A sutradvArA zarU vidhimAM sthAnIyadvAvane niSedha hovAthI Li ne sthAnIvatAva na thayA ane + gi ema thatAM te nA ne 3 thavAthI tenu evuM zuddha rUpa banyuM. mithavidhi - + ra = zcaka A prayogamAM "ii [-2-3rae sUtrathI che ne dirbhAva thavAthI ja evuM rUpa bane che A dvibhavanA prasaMgamAM sad buddhi mAnIe te, arthAta thayela rU ne sthAnIva&Ava mAnIe te karI -232] ' e sUtrathI kirbhAva thaze nahi, eTale saMdhividhimAM svaranA AdezarUpa sthAnavadvAva na mAnatAM che ne dirbhAva thaI jatAM saMdvayatra rUpa siddha thaze. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda | pa47 sadhi - mRra punaH puna rAmapatti = sAm + ni + raheur= triary - A prayogamAM rAma dhAtune "suri [3-4-27 ] >> e sUtrathI ja thaI, " F0 [1-4-48]' e sUtrathI haja pratyaya thaI "beniti [4--83] >> e sUtrathI Li ne lepa thaI "jhio [4-ka-206] " e sUtrathI 7 antAgama thaI "sAmo [4-2-28] ) e sUtrathI dIdhI thaI sAmasAma rUpa thayuM che. A prayogamAM rAma nuM rAma ema dIghavidhi karavA jatAM, svaranA AdezarUpa Li ne lepane sthAnI vaDhava mAnavAne nathI je sthAnIvahAva mAnIe te rAma pachI ja ane in haze te svara pachI tarata ja rahaUTNa pratyaya na hovAthI mo. [ 4-2-28] ' e sUtrathI dIrgha na thatAM rAmanuM rUpa banaze nahi, paraMtu A sUtra sthAnIvAvane niSedha karatuM hovAthI vacce na mAnavAthI zAmaMrAmanuM rUpa siddha thayuM. badhi - A prayogamAM thar pachI Avela "vAraM [ rU-4-4] e sUtrathI va ne lepa thatAM 2 mAM rahela che ne paNa lopa thaI jAya che. A ja ne lopa te svAdi lepa hevAthI sthAnIvarbhAva na thAya. je sthAnIvarbhAva mAnIe to ba nAstha0 [2-2-88] ) e satrathI ne na thAta. ja karanAra sU0 4 pachI varata ja ja Avata ane pachI AdimAM ghu akSaravALo pratyaya Ave to 6 thata, paraMtu ne sthAnIvarbhAva na thavAthI pachI tarata ja gheTu akSaravALA pratyaya hevAthI zuM ne thaI jAyada rUpa siddha thayuM. - suranara che 7-4-172 pratyayane lopa thatAM arthAta lupa, lupha ke sur thatAM lepa thayelA pratyayane, leparUpa ja manAya, paNa sthAnavabhAva - vidyamAna Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 ] siddhrhuma - bAlAvaJAdhinI pratyaya rUpa na manAya. be tRt - c r, va nA ja ke ta jU karavAnA hoya, tathA haiM kAya* eTale '"o hi [2-3-~[02]o e sUtrathI - karavAnu kArya hAya tathA vanas tu kA eTale " kAno jIva [ 2-4-. ] " e sUtrathI lApa mAnIne " thavAmananetaro [2-2-33]'' e sUtrathI patar nuM navuM dIrgha karavAnuM na hoya teA tav + tti = tavuM - A prayogamAM 6 [ ? -4-4 ] '" e sUtrathI tti nA lApa thayela che, tethI lApanI pUrva'mAM tad nA r ne gheH [2-2-46 ] '" e sUtrathI na thayA, tathA o - " (6 te sau saH [2-2-4 ] '" e sUtrathI te nA sa paNa na thayA. je sthAnIvAva mAnIye te, arthAt tta pratyayanuM vidyAsanapaNuM mAnIye te n aa aa ane ta mA sa thaI jatAM napu.sakaliMganA prathamA vibhaktinA ekavacananuM r ke sat rUpa na banata. nistha avani = $ + yajJa + RR = lf: -- A prayogamAM " ga[phe. [6--42 ] 11 e sUtrathI yajJa pratyaya lAgatAM. carca rUpa thayuM, tathA prathamA vibhaktinA bahuvacanano na" pratyaya lAgatAM mArca + jJasa ema thatAM 6 catragdha [ 6-6 ] " e sUtrathI cak pratyayane lopa thai mAM rUpa anela che. have ne cA pratyayo sthAnIvAva mAnIe tAM, bahuvacanamAM " iita [4-rU-b] " e sUtrathI marmanI vRddhi thatAM nA; evu azuddha rUpa banata, mATe pratyayano lepa thatAM A A sUtra sthAnIvadbhAvane niSedha karatA hovAthI, yak pratyayanA lopa thayA pachI vidyamAnatA ja nathI, ema mAnavAthI cak pratyaya nimitte thanArUM kA' nahi thatAM f; evu zuddharUpa siddha thayuM. '' vizeSaNamantaH / / 6-4-113 // [H || || nAmathI ane dhAtuthI je abhinna avayava hoya tenu nAma Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturthapAi [ 549 prastuttamAM vizeSaNa samajavuM, e vizeSaNa niyamita mAnIne je kAryanuM vidhAna karela hoya te, nAmanA ke dhAtunA ane thAya. evo A sUtrane Azaya samaja. ' nAmanuM vizeSaNa -Amu A prayogamAM tao [2-4-17] " e sUtramathI 1 pachI tarata ja Avela ti ane kAma pratyayane kA Adeza thAya che, ATale ja artha na karatAM, A sUtramAM prataH e pada nAmanuM vizeSaNarUpa pada che, jethI karIne akArAnta nAmane anya , te nAmano abhinna avayava hovAthI nAmanuM vizeSaNa che. eTale "atA[ 2-4-7] >> e sUtramAM jaNAvela kArya akAta nAmanA antanA ja pachI ja thAya, mAtra ma pachI na thAya. evo artha karavAthI + vi = ima, vatta + aE = vana vagere prayogo siddha thaze. uparokta sUtrane utterekta artha karavAthI, ta6 zabada e vALa hovA chatAM, sara zabda mULa akArAnta nathI. tethI tene lAgela vi ane cama pratyayono ghama Adeza na thatAM napusakaliMgamAM tat zabdanuM ta. ke tatva rUpa ja thAya. paraMtu "ata 0 [ 2-4-17] e sUtrathI ti ane am pratyayane ame Adeza na thAya. - dhAtunuM vizeSaNa - sejA, copa-A pragamAM "rAmano To. [ karU-2 ] >> AsUtramAM nAnA padanuM vizeSaNa che. eTale rAmanaH dhAto = nAmavALo dhAtu, eTale ja artha na karatAM "jene ate nAmI saMjJaka svara che e dhAtu" e artha kare. nAmI svara dhAtuno abhinna avayava che, tethI dhAtunuM vizeSaNa thayela che. eTale "je dhAtune aMte nAmI saMjJaka svara Avela hoya, evA dhAtuno guNa thAya " e "sAmano kuLo [4-3-2] >> e sutrane artha karavo artha karavAthI "gu. [-20] A sUtrano artha paNa judA samajavAnuM che. A sUtramAM zuM varNa Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa0 ) siddhahema - bAlAdhinI ane savarNane rASTra pratyaya thAya che. e nirdeza kare che. A prayogamAM 6 varNa ane suvarNa dhAtunA vizeSaNarUpa abhinna avayava che. tethI huM vaNa ane 3 varNa eTale, jene ane phu varNavALA ane 3 varNavALA evo artha karavo, jethI karIne jene anta ru varNa ke 3 vaNa nathI evA dhAtune "yuva. [-rU-28] " e satranuM vidhAna lAgu na paDe. evuM sUcana vizeSa mata e sUtra kare che. je virodhamatta e sUtranA vidhAna pramANe artha na mAnIe to, 6 varNavALA ane 3 varNavALA dhAtune "yuva. [-rU-28]" e sUtra lAgavAnuM, ane ema thavAthI hindu dhAtune ane gura dhAtune paNa jU pratyaya lAgavAne jethI karIne zira dhAtunuM teja ane gun dhAtunuM yoga evuM zuddharUpa na banatAM, sevA ane thonaH evuM azuddha rUpa banI jaze. siva dhAtu 6 varNavALo ane na dhAtu 3 varNavALo te che ja paraMtu zikhamatta sUtranuM vidhAna mAnavAthI zuM varNana ke 3 varNAnta evo artha mAnavAthI sid dhAtune ane zudra dhAtune "guo [-rU-28] >> A sUtra nahi lAge, ane ema thavAthI sevA ane cA zuddharUpa siddha thaze. lAgyA mAlika che 7-4-124 / re re vagere samAvibhaktidvArA vidhAna karAyela hoya tyAM samasyArUpa vizeSyanuM AdirUpa vizeSa samajavuM, eTale svare tyAM AdimAM svaravALA, calanane tyAM AdimAM vyaMjanavALA, tathA puSTi tyAM AdimAM dhuTavALA e artha karavo. pazin + [2] = patha - A prayogamAM " karI. [-4-71] " A sUtramAM che eTale AdimAM svaravALA pratyaya hoya te, pratyayane lepa thAya che. tethI zin + aNa Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satame adhyAya - caturyapAda [ papat = = = k + = 4thA rUpa siddha thayuM. paraMtu AMthana + 3 = thapu A prayogamAM su pratyayamAM svara to che, paraMtu te svara AdimAM nathI. tethI dara pratyeno lepa na thayo. pratyayA prakRtyAdeH // 7-4-115 / / nAmathI ke dhAtuthI je pratyayanuM vidhAna karela hoya, te pratyakSa mATe te nAmane ke dhAtune saMpUrNapaNe prakRtirUpa mAnavA. je nAma ke dhAtu lAMbA hoya ke TUMka jevA hoya tevA te nAma ke dhAtu pratyaya mATe saMpUrNa paNe prakRtirUpa jANavA. mAtuH bhogaH mAtRbhogaH tasmai hitam = mAtRbhAga+Ina + mAmI - prayogamAM mAra ane mora ema be zabda che. tene samAsa thavAthI mAro eka zabda banyo che. AvA evA eka AkhA zabdane "moLottara0 [7-2-40 ] >> e sUtrathI ni pratyaya lAgatAM mAmonI rUpa thayuM. te AkhA nAmane prathama vibhaktinA ekvacanane ri pratyaya lAgatAM "tatta 15 [2-2-20]" e sUcathI mAlumana e AkhA nAmarUpa prakRtine pada saMjJA thaI eTale "- vano [2-3-63 ] >> e sUtrathI mAlumana rUpa AkhA padamAM rahela mIta zabdamAM rahela ra pachI Avela = ne thaI magmAnavaDa rUpa siddha thayuM. paraMtu kevala mAtra zabdane pasaMjJA mAnavAmAM AvI hata, te pratyaya lAgatA mApha zabdane alaga pADavAmAM AvyA hatA te, mAtRmAna zabdanA no na ata tti pratyaya kevala moni zabdane saMbaMdhI nathI, paraMtu saMpUrNa mAmona zabdane saMbaMdhI che. sArAMza e thayo ke jyAM pratyakSanuM vidhAna karela che, tyAM te pratyaya AkhI prakRtine ja lAge che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papura ) siddhahema - bolAvamAdhinI 11 : || 7-4-16 // je je nAmeAne DI pratyayathI AraMbhIne dhya pratyaya sudhInA strIliMga sUcaka pratyayA lAge che. te nAmeA jyAre samAsamAM Ave che, tyAre te nAmone lAgela pratyayA nAmanA vizeSaNarUpa bane che. pachI bhale e nAma vizeSa lAMbu banela hoya. samAsamAM - tatpurUSa ke karmadhAraya samAsamAM mULanAma ke lAMkhuM banela nAma pAtAnA mULa ane sAcaNI rAkhe che. eTale tatpurUSa ke kama`dhAraya samAsamAM e lAMbA nAmAnA atha' bya pratyayavALA nAmanA gauNa a"ne rUkAvaTamAM mUkatA nathI, para Mtu ene atha' barAbara sacavAya che. arthAt A sUtrane atha e thayo ke evA lAMbA nAmeAne lAgela dhva pratyaya mULa gauNanAmanuM vizeSaNu bane che. rISaceva gaLyo kasya = karISagandhiH, tasyApatyaM pautrAdi strI = kArISagandhi + a =jarISagaLyAma dhyA + Av= viSamadhya - A padamAM karISagandhi zabdane " anArthe. [ 2-4-78 ] 11 e sUtrathI lAgela dhva pratyaya karISagandhinuM vizeSaNu ane e te spaSTa che. paraMtu, bArInyAH vadhuH = hrArA dhyA + vadhu AvA bI tatpurUSasamAsavALA lAMbA nAmeAmAM paNa ghva pratyaya jArISaTT: nuM vizeSaNa mAnavAnu che. tathA paramadhyAso jArISaththA vadhu; 1=3 tamArI gandhyA + vajju AvA tatpurUSa - karmadhAraya samAsa vALA vizeSa lAMbA nAmeAmAM paNa ghva pratyayane mArIyAdha zabdanuM vizeSaNu mAnavAnuM che. A banne prayAgamAM jArISA pada potAno gauNa atha' barAbara sAcavI rAkhe che. ethI AvA nAmeAmAM " yA putra. [ 2-4-83 ] '' e sUtrathI dhva pratyayane Adeza thaI kArIyANIvadhu, paramAra vAva#g: evA rUpA banI zakela chaeN. bahuvrIhi samAsamAM hrIya pada potAnA goNuM atha Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptame adhyAya - caturtha pAda [ 53 sAcavI zakatA nathI. jemake - jIpaNAmati jAtta = ti jArI thAvapu: A sthAnamAM lAgela dhya pratyaya atizas jasthAnuM vizeSaNa banatuM nathI, tathA vAlIpaNAmatinA vadhu kazu na = tivAra - jayavapuH A padamAM paNa lAgela pratyaya tirIkathAnuM vizeSaNa banatuM nathI. jema rIpajaraNA tha pratyayavALuM che, tema tiisM pada kaya pratyayavALuM nathI. kAraNa ke e padamAM tivArI davA nuM vizeSaNa banela nathI, kAraNa jANISA padane je artha che te sAcavA nathI, kArISaga-dhyAne oLaMgI gayela bhAI che jene e keIe artha hovAthI kArIgadhyAne artha na sacavAtA gauNa thayela che, jethI thA pratyaya paNa gauNa arthanA sUcaka pada kathA nuM ja vizeSaNa thAya che. tethI ativISAraNyavapuH A padamAM thA putra[ 2-4-83 ] " e sUtrathI daza pratyayane Adeza thaI zakato nathI. jethI gativArI jameIvavuM e prayoga banatuM nathI, vmArapIvadhu A prayogamAM karmadhAraya samAsa hovAthI paramArapALa evA AkhA ja padane lAgela La pratyaya mukhya che. tethI bahuvahicamAsamAM paNa "ghA putra 2-4-83] " e sUtradhArA cha pratyayane ja Adeza thaI paramArIyAdhunuM samArakAthIvadhu rUpa thaI zake che. kRtsagati-kArakasyA'pi // 7-4-117 // kRdanta prakaraNamAM kevala dhAtune kRta pratyaya lAge evuM vidhAna karela che. paraMtu je dhAtunI pahelA gatisaMjJaka ke kArakasaMjJaka zabdo hoya te, gatisaMjJaka ke kArakasaMjJaka sahita zabdone kRta pratyaya lAge che. evuM vidhAna samajavuM. ena Tutam = mamanadutam - A Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa4 ] siddhahema - bAlAvabodhinI --- - --- -- -- pragamAM pratyayAnta duta zabda sAthe "na rUi-2-22] e sUtrathI samAsa thayA che. tethI rIte rUra zunna-vi + + =vi, kavi = virA - A pragamAM A ja niyamathI vi + 3 evA vadhAre bhAgavALA dhAtune rA pratyaya lAgele samajavo. jema soLe ja pratyayAta pada che, tema vizIrtha paNa pratyayAnta pada , tethI 3 padane ja pratyayAta vizI pada sAthe samAsa thaI zake che. evI ja rIte rAvatanakuzitam - A prayogamAM paNa jema vi zabdamAM zabda gatisaMjJaka che, tema A dhAtune ja pratyaya lAgavAthI sthitama rUpabanela che. citama padanI pahelA nA zabda kAraka saMzaka che. eTale jema A dhAtune che. pratyaya lAgela che, tema ja va sthA ne paNa 4 pratyaya lAgela samajavo. jethI zita e zabda jema ja pratyayAta che, tema thata e paNa Ape zabda ja pratyayAnta samaje, ema samajavAthI pravatta padanI sAthe ja pratyayAta evo nazcita padane samAsa thaI zake che je A sUtra na karyuM hatuM ke, A samAsa na thAta, para || 7-4-218 || sUtramAM karela pratyayanuM vidhAna te prakRti-mULa zabdathI para-pachI lAge che. ema samajavuM. zA + mAm + ki = agA = bakarI, vRkSa + sikavRkSA = jhADa, juju + = kuputte dhRNA kare che. ahiM. , vRkSA ane sun e prakRti - mULa zabda che. mA, ti, ane te pratyayo che. heM 7-4-222 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - caturtha pAda [papapa je prayAgamAM ke prayogamAM ekI sAthe be vidhAnanI prApti heya, tyAM sUtranI saMkhyAnA aMkanI daSTie je vidhAna para - pAchaLa heye te vidhAna lAge. je paraspara spardhA karatA vidhAne bIjA prayogamAM sAvakAzacaritArtha = saphaLa heya te. jemake - vanAniA prayogamAM "phanoDato [2-4-42]" ane "napurAvastha ri [2-4-1]" A bane sUve rAnna pratyayanuM vidhAna batAve che. vana + A sthitimAM " phA [-4 42 ] >> A sUtra phArR pratyayane thavAnuM vidhAna kare che, ane "napurA [2-4-15] " A sUtra sArU pratyayanuM ja thavAnuM vidhAna kare che. A rIte eka ja prayogamAM be vidhAnane prasaMga ubhe thaye. eka ja thavAnuM vidhAnasUtra ane bIjuM zi thavAnuM vidhAnasUtra. A be sUtromAM mA thanArA sUtrathI za thanArUM sUtra para - pAchaLa che. jethI + pha e prayogamAM zi vidhAnavALuM sUtra paheluM ja lAge, paNa A vidhAnanuM sUtra na lAge. eTale vana + za ema thayuM. " [2-4-6 ] >> e sUtrathI na Agama thaI para + + 6 Ama thatAM "ni lIdha[ 2-4-85] >> e sUtrathI vana zabdanA 1 nA 1 ne dIdha thaI vanAra rUpa siddha thayuM. gAmaH | 7-4-20 ) Asana - najIkanuM athavA pAsenuM sthAna dharAvatuM hoya tyAM te svara ke vyaMjana karo. najIkane saMbaMdha uccAraNa sthAnavaDe, arthavaDe athavA hasva ke dIdha e jAtanA pramANavaDe jANo. 3yAraNa-ve+ amU-A prayogamAM "samAnAnAM 2-2-1] >> A sUtramAM samAna saMsaka svara pachI te ja jAtane samAnasaMka Ave te banne samAna svarano dIgha thAya evuM vidhAna kare che. te dIdha svare A, , , kada ane aneka che te Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ) siddhahema - bAlAvamAdhinI kayA dIdha" karavA, to aneka dIdha' svaromAM X svaranI sAthe najIkana sabaMdha dharAvatA kayA dI' svara che. te javAbamAM 6 nuM uccAraNa sthAna kya che ane " nuM uccAraNa sthAna paNa ca che. eTale 4 nI najIkanA vara jJa che. eTale tra + 76 nI sAthe trA thaI rUparApram rUpa thayuM. vAk + vruttiH - A prayogamAM to TMzrcaturtha: [ o-rU-rU ] " e sUtrathI padAntamAM rahela varSoMnA trIjA vyaMjanathI para rahela krU nA cothA vyaMjana karavA. to gha, jJa, 3, 6 ane ma evA cothA vyaMjana che, to kayA cothA vyaMjana karavA. te haiM nuM uccAraNa sthAna Rya che ane va nuM paNa uMccAraNa sthAna ca che. teA uccAraNa sthAnanI apekSA e va ja TM nI sAthe najIkanA saMbaMdha dharAvatA hAvAthI vAvRtti prayoga thAya, arthavare - patarItiH - A prayogamAM vattarI zabdano kuMvadAya - narajAtine zabda mUkavAnA che. te narajAtinA zya, daisti, manuSya, vAtachya vagere aneka narAtimAMthI kayA narajAtine zabda levA. to anI dRSTie vatarI zabdane badale vAtaprutha zabda yogya che, eTale vata rIyutiHnA puvadbhAva vAtaca:vAtavayuvattiH prayoga thAya. pramALavatuM-hasva-ekamAtrAvALA svarane sthAne ekamAtrAvALA ane dI-e mAtrAvALA svarane badale be mAtrAvALA svara thaI zake jemake savAdi zabdomAM Avela ar zabdanu catuthI vibhaktinu ekavacananu rUpa che. A prayogamAM "mAduvADanu [2-2-47]' A sUtra 6 vaNune sthAne 3 vaNa thAya eTalu ja jaNAve che ekamAtrAvALA-hasva karavA ke temAtrAvAo-dI karavA, evA spaSTa nirde*za karyo nathI. eTale as + sme tyAM " movargastha [-?-4]" e sUtrathI adbhu nA r ma thayo, ahiM maiM e Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamA adhyAya - caturtha pAda [ 557 harava hAvAthI 3 paNa hasva karavA tethI anusme evuM rUpa banaze. saMbaMdhinAM sabhyanye // 7-4-122 | sabadhine uddezIne vidhAna karAyela kAryaM saMbaMdhane anulakSIne thAya, mAtA - pita, bhAI - jjaina, sAmu - sasarA viMgere saMbaMdhinA sabaMdhane dhyAnamAM rAkhI kAya karavuM. zvasuH - 6 zvazarAd yaH [ dda--degdeg ] ''guramya apatyam = zvasura + ca = zrvarya = sasarAnA putra. ahiM apatya arthamAM zvazura zabdane T pratyaya lAgela che. ahiM sagAInA saMbaMdha sUcave che. paraMtu RRjUra evuM kAI nAma hoya to. " aMtar[--rUkS ] 6 e sUtrathI krUr pratyaya lAgI zvaguriH prayoga bane ... " mAru - vitu: svaduH [ ra-rai-8 ] " A` sUtrathI mAtR ke pitR zabda pachI svasa zabda Ave te svasa zabdanA Adi 6 nA ja thAya che. eTale mAtRttA ke pitRddhattA rUpo bane che. paNa ahiM mAttu zabda mAvAvAcaka levAnA che. jethI mAtAnI bahena - mAsI. ahiM sagAI nA saMbaMdha che. paNa mAtR zabdane atha* mApaNI karanArU evA hAya tyAM sA maiM na thAya. samartha: vidhi | 7-4-122 || sAmarthya - padanI saMgati - vAkayamAM padonI paraspara apekSA ke samAsamAM vaparAyela padAnA ekAthIbhAvarUpa padmanA saMbaMdha hoya to, eka pada, e pada, ke aneka padonI didhi thAya che. samAsa, nAma dhAtu, kRt pratyaya, tadvaiita, upapadavidhi, yudhmad -- ammad nA Adeza ane 'bhutividha A pavividha thavAnA sthAno che. samAsa - dhama britaH - dharmAMtraH = dharmanA Azraya lIdhela. A praye!gamAM banne padmanA ekAIbhAva hovAthI samAsa thayA che. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa8 ] siddhahema - bAlAvabodhinI para dharma ane khritA maitra suda ahiM dharma ane bita zabda hovA chatAM samAsa na thAya, kAraNa dharmane saMbaMdha paDyuM sAthe che ane zritane saMbaMdha gurUkUla sAthe che, eTale dharma ane zrita zabdonI paraspara saMgati - saMbaMdha na hovAthI samAsa na thAya nAmadhAtu - putram phudati = putrIti = putrane Icche che. A prayogamAM A be vacce saMgati - saMbaMdha hovAthI nAmane dhAtu banAvavAnI padavidhi thaI paraMtu parathati putra ane dakti guma ahiM putrane saMbaMdha pazya sAthe che. ane Icchatine saMbaMdha sukha sAthe che. eTale putra ane Iti e be vacce saMbaMdha na havAthI nAmane dhAtu banAvavAnI paddhavidhi na thaI chata pravara - unma jotIti = kumAra = kuMbhAra A prayogamAM kubha ane rAti vacce saMbaMdha che. mATe kumbhA zabda pachI Avela ku dhAtune kRta pratyaya lAgI kumAra: zabda thayuM che. paraMtu jarA mamu ane kAti vAra A banne vacce kaI saMbaMdha nathI. kumbhane saMbaMdha paya sAthe che ane kareti zabdane saMbaMdha ra sAthe che. eTale kRta pratyayavidhi na thaI eTale kumAra prayoga na thAya. tarita-3opama =vda: = upagune putra. A prayogamAM upagu zabdane aNa pratyaya lAgI aupagava rUpa thayuM che, paNa pRdama vALo ane apatyaM tava A prayogamAM lai ane 3pa0 banne vacce keI saMbaMdha na hovAthI kAju ane patra zabda pAse pAse hovA chatAM paNa evuM rUpa na banyuM. A vAghamitti - jamo khyA = devane namaskA thAo, A prayAgamAM namasa zabda sAthe saMbaMdha rAkhatA deva zabdane catuthI vibhakti Avela che. paraMtu huM namo ane yAra ! A Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama adhyAya - caturtha pAda ( 59 - = - = - = -= - = - - - - - - - namaskAra che, he deva ! sAMbhaLo ! A prayogamAM nemasa zabdane ane saMbaMdhanarUpa devo zabdane koI saMbaMdha nathI. jo ke namo ane devA zabdo pAse pAse hovA chatAM, kaze saMbaMdha na hovAthI saMbodhanarUpa deva zabdane deza rUpa na thayuM zubha-arama - i te rAma = dhama tArUM dhana che. A prayogamAM dharmarUpa pada pachI Avela yuSpad zabdanA M. vizvaktinA eka vacanarUpa te rUpa thayuM che. merathama = dharma tAruM dhana che. A progamAM dhama rUpa pachI Avela amad zabdanA vizvavibhaktinA ekavacananuM je rUpa thayuM che. "- sA re - je [2-2-22] 5 e sUtramAM yuSpad ane ammad zabdane sthAne te ane je AdezanuM vidhAna kareluM che. eTale je pada pachI yugma ke asma zabda Avela hoya, te pada sAthe tenI artha saMgati hevI joIe. je pada sAthe athasaMbaMdha na hoya tyAM yuma ke asma zabda padanI pachI Avela hoya, te paNa tene keI Adeza na thAya. jemake zo java, tA maLatti = cokhA rAMdha ! tAruM thaze. A prayogamAM paca zabda pachI tava zabda Avela hovA chatAM pacane saMbaMdha odana sAthe che, paNa tava sAthe nathI. tethI paca ane tava e bane padomAM koI jAtane artha saMbaMdha na hovAthI tA ne te na thayo. ovana prava, mama maviSyati = cekhA rAMdha ! mAruM thaze. A prayogamAM paNa tava ne saMbaMdha edana sAthe che, paNa mama sAthe nathI. eTale e bane pado vacce kaI artha saMgati na hovAthI ema ne e Adeza na thayo. plutavidhi - aGga kUja 3 idAnIM zAsyasi Alma ! = he aMga . tuM kuMjana kara - bela, zaTha ! have tuM jANIza. A prayogamAM kujane saMbaMdha jAlma sAthe chetethI kujanA anya svarane - pabuta thayo. gharaMtu a gati athama tIkha zAsthati Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 ] siddhahema - bAlAvabadhinI rAhmaH - he aMga ? A bele che. have zaTha jANaze. A prayogamAM kUjatino saMbaMdha jAlma sAthe nathI paNa ayama sAthe che. eTale kRjati kriyApadano jAlma sAthe saMbaMdha na hovAthI bhatsana atha jANI zakAtuM nathI, tethI kUja zabdane luta na thayo. [ti ddhita prArA ] iti kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUribhagavatpraNItaM . zabdAnuzAsanasya laghuvRttyAvalambinI zAsanasamrATa zrIvijayanemisUrIzvara-paTTadhara zrIvijayamahimAprabhasUrikRta gurjarabhASAyAM bAlAvavodhinIvRtteH saptamo'dhyAyasya caturthapAdaH // eTAra blAsa ka . - saptamo'dhyAyaH samAptaH - aMte pUjya zrI granthakAranA Azaya virUddha apajJAnane kAraNe anuvAda karatAM kaMI paNa lakhAvuM hoya, tathA AMkhanI vizeSa jhakhAzane kAraNe lakhANamAM, kupharIDIMgamAM ke presathI aneka bhUla rahI javAne saMbhava che. tethI paThana - pAThanamAM sudhArI levA ane bhUlane kSatra gaNI abhyAsI vagane sUcanA karavA namrabhAve hArdika vinaMti che. suSu kiM bahunA vijaya mahAprabhasUri. dvitIyo vibhAgaH samAptam // Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrANAm akArAdhanukramaNikA sUtram / suutraangk| / sUtram / sUtrAGka / iuvarNa-deH // 1-2-41 // | agnicityA // 5-1-37 // ia-sagau // 1-1-9 // agnezceH // 5-1-164 // / aka-ziT // 1-1-16 // | agrahAnupadeze0 // 3-1-5 / / ziM hAriNi // 7-1-182 / / adhakya pala-vI // 4-4-2 // zAhatoH // 7-4-14 // adhoSa-ziTaH // 1-3-50 // : sapanyAH // 7-1-119 // / aghoSe ziTaH // 4-1-45 // sRjidRzo0 // 4-4-111 // apratistabdha0 // 2-3-41 / / H sthAmnaH // 6-1-22 // | aGe hihano ho0 // 4-1-34 / / kakhAdya-vA || 2-3-87 // aGgAnnirasane NiG // 3-4-38 // kaTAdhinozca0 // 4-2-50 // aGgasthAcchanAderaJ // 6-4-60 // kada-ye // 7-4-69 // ac // 5-1-49 // kamerukasya // 2-2-93 // / acaH // 1-4-69 // kilpAt sUtrAt // 6-2-120 // acarmaNo tye // 7-4-59 // kAle'vyayIbhAve // 3-2-146 // aci // 3-4-15 // kena krIDAjIve // 3-1-81 // acitaaddeshkaalaat||6-3-206|| kliibe'dhvryukrtoH||3-1-139|| | acitta Taka // 5-1-83 / / pakSNo'prANyate // 7-3-85 // | aJcaprAgdIrghazca // 2-1-104 // pragAsantAdikaH // 6-4-75 // | ajAteH paJcamyAH / / 5-1-170 // pagilAdvilagila0 // 3-2-115 // | ajAte: zIle // 5-1-154 // Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 ] sima - sApayodhinI suutrm| sUtrAGka / / sUtram / sUtrAGka / ajAtena vA / / 7-3-35 // / ato'neksvraat||7-2-6|| ajAdibhyoM dhenoH // 6-1-34 // ato ma Ane / / 4-4-114 // ajAdeH // 2-4-16 // atorithaT // 7-1-16 // azAne jJaH SaSThI / / 2-2-80 // / ato'hnasya // 2-3-73 // aJcaH // 2-4-3 // atra ca / / 7-1-49 // aJco'narcAyAm // 4-2-46 // | adazcAT // 4-4-90 // aJjanAdInAM girau // 3-2-77 // | adso'kmaaynnnoH||3-2-33|| avarga-taH // 1-3-32 // adaso daHsestu Dau // 2-1-43 // aJvargAt-n // 1-2-40 // adikstriyaaN0|| 7-1-107 // aTyatisU-goMH // 3-4-10 // adIrghAt-ne // 1-3-32 // aidhAtorA-chA // 4-4-29 // . adurupasargA-neH / 2-3-77 / / aNajeyeka-tAm // 2-4-20 // adare enaH / / 7-2-122 / / aNi // 7-4-52 / / adRzyAdhike / / 3-2-145 // aNikarmaNik-tau // 3-3-88 // adetaH syamoluka // 1-4-44 // aNigi-NigaH // 3-3.107 // adevaasuraadibhyo0| 6-3-134 // ataH // 4-3-82 // adezakAlAdadhyA0 // 6-4-76 // ataH kRkami-sya // 2-3-5 // ado'nannAt / 5-1-150 / ataH pratyayAllaka // 4-2-85 // ado mumI // 1-2-35 // ataH zityut // 4-2-89 // adorAyaniH0 // 6-1-113 / / ataH syamo'm // 1-4-57 / / / adornadImAnuSI0 // 6-1-67 // ata A:-ye // 1-4-1 // adyatanI // 5-2-4 // ata ina // 6-1-31 // adyatanI-mahi / 3-3-11 / / atamavAde-yara // 7-3-11 // adyatanyAM vA-ne // 4-4-22 // atiratikrame ca // 3-1-45 // adyarthAccAdhAre // 5-1-12 // ato'ti roruH // 1-3-20 // | avyaJjanAt // 3-2-18 // Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI siddhahemacandrazadAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ pa63 sUtram / - suutraangk| suutrm| suutraangk| avyaJjane // 2-1-35 // anatyante // 7-3-14 // aghaNa-saH // 1-1-32 // anadyatane hiN| 7-2-101 // adharAparAzcAt // 7-2-118 // anadyatane zvastanI // 5-3-5 // adhrmksstr-vidyaayaaH||6-2-121|| anadyatane hstinii||5-2-7|| adhazcaturthAt tthordh||2-1-79|| | ananoH sanaH // 3-3-70 / / adhAtu-nAma // 1-1-27 // anntHpnycmyaa:0||1-1-38|| adhAtUditaH // 2-4-2 // anapatye // 7-4-75 // adhikaM tt-dH||7-1-154 // | anare vA // 6-3-61 // adhikena bhuuysste||2-2-111|| anavarNA nAmI // 1-1-6 // adhISTau // 5-4-32 // anaangmaango-chH||1-3-28|| adheH prasahane // 3-3-77 // anaacchaadjaa-vaa||2-4-47|| adheH zIsthAsa0 // 2-2-20 // anAto-saMyogasya // 4-1-69 // adherArUDhe // 7-1-187 // anAde-madhye'taH // 4-1-24 / / adhyAtmAdibhya ikaN // 6-3-78 // anAmanyadviH plup // 6-4-141 // adhyAnaM yenau // 7-1-103 // | | anAmasvare no'ntH||1-4-64|| anaH // 7-3-88 // anArSe vRddha-pyaH // 2-4-48 / / anaka // 2-1-36 // anidmynnpvaade0||6-1-15|| anajirAdi-tau // 3-2-78 // | aniyAge lageve // 1-2-16 // anaJaH ktvo yap // 3-2-154 // anInAda-taH // 7-4-66 // anamo mUlAt // 2-4-58 // | anukampA-tyoH // 7-3-34 // anaTU // 5-3-124 // . . anugvalam // 7-1-102 / / anaDuhaH sau // 1-4-72 // anunAsike-zUTa // 4-1-108 // anto'ntodaatmne||4-2-114|| | anupadaM baddhA // 7-1-96 // anatoM lup // 1-4-59 // .. | anupadyanveSTA // 7-1-170 // anato lupa // 3-2-6 // | anupsrgaaH-sNphullaaH||4-2-80|| Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564] siddhahema - bAlAvabodhinI suutrm| suutraangk| suutrm| sUtrAGka / anubrAhmaNAdin // 6-2-123 // apAccatuSpAt0 // 4-4-95 // anuzatikAdInAm // 7-4-27 // apAJcAyAzciH ktau // 4-2-66 // anekavarNaH sarvasya // 7-4-107 // | apaaye'vdhirpaadaa0||2-2-29|| anoH kamitari // 7-1-188 // | apIlyAdevahe // 3-2-89 // anoH karmaNyasati // 3-3-81 // apo'd me // 2-1-4 // ano'Tye ye // 7-4-51 // aponpaadpo-tH||6-2-205|| anojaneDaH // 5-1-168 // apo yaJ vA // 6-2-56 // kanordeze up // 3-2-110 / / / apoyyonimticre||3-2-28|| ano bA // 2-4-11 // aprtyaadaavsaadhunaa||2-2-201|| ano'sya // 2-1-108 // aprayogIt / / 1-1-37 // antaH pUrvAdikaN / / 6-3-137 // aprANini // 7-3-112 // antaddhiH // 5-3-89 // aprANipazcAdeH // 3-1-136 // antbhi-lomnH||7-3-132|| avrAhmaNAt // 6-1-141 // anto no luka // 4-2-94 // abhakSyAcchAdane0 / / 6-2-46 // anyatyadAderAH // 3-2-152 // abhinisskraamti0||6-3-202|| anyathaivaM-kAt // 5-4-50 // abhiniSTAnaH // 2-3-24 // anyasya // 4-1-8 // abhivyApto-jin // 5-3-90 // anyo ghoSavAn / / 1-1-14 // amerIzca vA / / 7-1-189 // anvAGa pareH // 3-3-34 // abhyamitramIyazca // 7-1-104 // an svare // 3-2-129 // abhyambhyasaH // 2-1-18 / / apaH // 1-4-88 // abhrAdibhyaH // 7-2-46 / / apacitaH // 4-4-77 // abhvAde-sau // 1-4-90 // apaJcamA-dhuT // 1-1-11 // amadrasya dizaH // 7-4-16 // apaNye jIvane // 7-1-110 // | amavyayIbhAva-myAH // 3-2-2 // apariskaraH // 3-3-30 // | amA tvA mA // 2-1-24 // A Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAdhanukramaNikA [ pa6pa suutrm| suutraangk| suutrm| suutraangk| amAvyayAt kyan c||3-4-23|| | ahaMtasto nt ca // 7-1-61 / / amUdhamastakA-me // 3-2-22 / aham // 1-1-1 // amo'kamyamicamaH // 4-2-26 // ahaM tRca // 5-4-37 // amo'dhikRtya grnthe||6-3-198|| aho'ca // 5-1-91 // amo'ntAvodhasaH // 6-3-74 // alAbvAzva-si // 7-1-84 // amo maH // 2-1-16 // kalupi vA // 2-3-19 // ayajJe straH // 5-3-68 // alpayUnoH kan vA // 7-4-33 // ayadi zraddhA-navA // 5-4-23 // | alpe // 3-2-136 // ayadi smR-nto // 5-2-9 // avaH svapaH // 2-3-57 // ayAnaya neyaH // 7-1-97 // avakraye // 6-4-53 // ayamiyaM puM-sau // 2-1-38 // | avayavAt tayaTra // 7-1-151 // ayi raH // 4-1-6 // avarNamo-dhiH // 1-3-22 // araNyAt pathi-re // 6-3-51 // | avarNasyA-sAm // 1-4-15 // arIhaNAderakaN // 6-2-83 // avarNasye-ralU // 1-2-6 // armanazca-cvau // 7-2-127 // avarNAdazno-DyoH // 2-1-115 // aroH supi rH|| 1-3-57 // * avarNavarNasya // 7-4-68 // ajhai ca // 1-4-39 // abahasAsaMsroH / / 5-1-63 // atirIblIhrI-puH // 4-2-21 / / avAccAzrayo re // 2-3-42 // arthapadapadottara0 // 6-4-37 // avAt // 3-3-67 // arthArthAntA-t // 7-2-8 / / avAt // 5-3-62 // adhapUrvapadaH puurnnH||1-1-42|| avAtkuTA-te // 7-1-126 // ardhAt pari-deH // 7-4-20 // avAt tRstRbhyaam||5-3-133|| ardhAt palakaM-t // 6-4-134 // aviti vA // 4-1-75 // ardhAd yaH // 6-3-69 // avitparokSA-reH // 4-1-23 // arthakSatriyAdvA // 2-4-66 // / avidUre'bheH / / 4-4-64 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] sima - sAmAdhinA suutrm| suutraangk| / suutrm| sUtrAGka / avivakSite // 5-2-14 // aSaSThI do'rtha // 3-2-119 // avizeSaNe-daH // 2-2-122 // aSTa auja-soH // 1-4-53 // avRddhAddonavA // 6-1-110 // asNbhstraajink0||2-4-57|| avRddha galati0 // 6-4-34 // asaMyogAdoH // 4-2-86 // avessaMghA-Tama / / 7-1-132 // asakRt saMbhrame // 7-4-72 // avedugdhe-sam / / 6-2-64 // asatkANDa-puSpAt // 2-4-56/ avau dAdhau daa|| 3-3-5 // asattvArAda0 // 2-2-120 // avyaktAnu-zca // 7-2-145 // / asattve useH // 3-2-10 // avyajAt thyapa / / 7-1-38 // asadivA-pUrvam // 2-1-25 // avyayam // 3-1-21 // asamAnalope-De // 4-9-63 / / avyayaM-dibhiH // 3-1-48 // . asarUpI-prAka ktH||5-1-16|| avyayasya // 3-2-7 // asaha-dibhyaH // 2-4-38 // avyayasya ko'd ca // 7-3-31 // asuko vAki // 2-1-44 // avyApyasya muce0 // 4-1-19 // asUryogrAd dRshH||5-1-126| avi te vA / / 3-4-4 // aso-ssTAm // 2-3-48 // azityassan-Ti // 4-3-77 // azca laulye // 4-3-115 // aziraso'zIrSazca // 7-2-7 // astapo-vin // 7-2-47 // azizoH // 2-4-8 // astibavobhU0 // 4-4-1 // azca vA'mA0 // 6-3-104 // asteH-hastveti // 4-3-73 // azcaikAdeH // 7-1-5 // astrIzUdra-vA // 7-4-101 / / azraddhAmarSa-pi // 5-4-15 // asthUlAca nasaH // 7-3-161 // azvAtha derikaNa // 6-2-97 // aspaSTAva-vA // 1-3-25 // azvavaDava-ttarAH // 3-1-131 // asmin // 7-3-2 // azyAdeH // 6-1-49 // asyaGayA luk // 2-4-86 // apaDakSA-naH // 7-1-106 // | asyAdezaH0 // 4-1-68 // Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI siddhahemacandrazAdAnuzAsanasUtrAkArAdhanukramaNikA [ pa67 suutrm| suutraangk| sUtram / suutraangk| asyA'yatta-nAm // 2-4-111 // | AGoruhoH // 5-3-49 // asvayaM bhuvo'va // 7-4-70 // A ca hau // 4-2-101 // asvasthaguNaiH // 3-1-87 // At // 2-4-18 // ahan-kiti // 4-1-107 // Ata aiH kRau // 4-3-53 // aharAdibhyo'J // 6-2-87 // aataamaane-aadiH||4-2-121|| ahIyaruho-dAne // 7-2-88 // Atumo-kRt // 5-1-1 // ahnaH // 2-1-74 // Ato ddo'haavaamH||5-1-76|| ahnaH // 7-3-116 // Ato nendra-sya // 7-4-29 // ahnA-naJ // 7-1-85 // Ato Nava auH||4-2-120 // A amzaso'tA // 2-4-75 // AtmanaH pUraNe // 3-2-14 // AH khanisanijanaH // 4-2-60 // AtreyAd bhaardvaaje||6-1-52|| AkAlika-nte // 6-4-128 // AtsadhyakSarasya // 4-2-1 // AkhyAtayupayoge // 2-2-73 // ArthavaNikA-ca // 6-3-167 // AguNAvanyAdeH // 4-1-48 // AditaH // 4-4-71 // AgrahAyaNyazva0 // 6-2-99 // AdeH-pragAthe // 6-2-112 // AGaH // 4-4-120 // Adya-aghoSAH // 1-1-13 // AhuH krIDamuSaH // 5-2-51 // AdyAt // 6-1-29 // AGaH zole // 5-1-96 // AdhAdibhyaH // 7-2-84 // AGalpe // 3-1-46 // Adyo'za eksvrH||4-1-2|| AGAvadhau // 2-2-70 // A dvandve // 2-2-39 // AGo jyotirudgame // 3-3-52 // A dveraH // 2-2-41 // AGo'-dhUdhasoH // 4-1-93 // AdhArAccopa-re // 3-4-24 // AGo yamahanaH // 3-3-86 // AdhArAt // 5-1-137 // AGo yi // 4-4-104 // AdhArAt // 5-4-68 // AGo yuddhe // 5-3-43 // | AdhikyAnupUyaM // 7-4-75 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 ] siddhahama - mAsAvayodhinI sUtram / sUtrAGka / AnAyo jAlam ||5-3-136 // Anulomye'nvacA // 5-4-88 // Apatyasya kyacvyo // 2-4-91 // Apo GitA - yAm // 1-4-17 // Apadam // 7-1-95 // AvAdhe // 7-4-85 // AbhijanAt // 6-3-214 // oma Akam // 2-1-20 // AmaH kRgaH // 3-3-75 // AmantA-vay // 4-3-85 // Amantrye // 2-2-32 // AmayAddIrghazca // 7-2-48 Amo nAmvA // 1-4-31 // AyasthAnAt // 6-3-153 // AyAt // 7-2-2 // AyudhAdibhyo deH ||5-1-94 // AyudhAdayazca // 6-4-18 // Arambhe // 5-1-10 // ArAdarthaiH // 2-2-78 // A rAyo vyaJjane // 2-1-5 // AziSi tu tuGga // 4-2-119 // AziSi nAthaH // 3-3-36 // AziSi hanaH // 1-1-89 // AziSINaH // 4-3-107 // AziSyakan // 5-1-70 // sUtram / sUtrAGka / AziSyAzIH0 / / 5-4-38 / AzIH kyAt hi // 3-3-13 AzIrAzA - ge // 3-2-120 // AzvayujyA akaJ // 6- 3-119 // AsannaH // 7-4-120 // AsannAdurA-rthe // 3-1-20 // AsInaH // 4-4-115 // Asuyu-maH // 5-1-20 // Asteyam // 6-3-131 AsyaTivrajyajaH ||5-3-97 // Ahavo nipAnam // 1-3-44 // AhitAgnyAdiSu // 3-1-153 // AhI - dUre // 7-2-120 // ikaN // 6-4-1 // ikaNyatharvaNaH // 7-4-49 // ikativra svarUpArthe // 5-3 - 138 iko vA // 4-3-16 // iGitaH kartari // 3-3-22 // iGito - - dyantAt // 5-2-44 // iGospAdAne- -vA // 5-3-19 // iccApuMso - re // 2-4-107 // icchArthe karmaNaH0 // 5-4-89 / icchAyeM saptamI0 // 5-4-27 / icyasvare - Acca // 3-2-72 / icyuddhe // 7-3-74 // Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrAbdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 569 suutrm| suutraangk| suutrm| suutraangk| iJa itaH // 2-4-71 // ivRddhimatyaviSNau // 3-2-43 // iJaH // 7-4-11 // ilazca deze // 7-2-36 // iTa Iti // 4-3-71 // ivarNAde-lam // 1-2-21 // iTa sijAziSo-ne // 4-4-36 // ivRdha-sanaH // 4-4-7 // iDetpusi-luka // 4-3-94 // izca sthAdaH // 4-3-41 // iNaH // 2-1-51 // iSo'nicchAyAm // 5-3-112 // iNikoIH // 4-4-23 // iSTAdeH // 7-1-168 // iNo'bhre // 5-3-75 // isAsaH shaaso'ng||4-4-118|| itAvato luk // 7-2-146 // isusobahulam // 7-2-128 // ito'ktyarthAt // 2-4-32 // I: SomavaruNe'gneH // 3-2-42 // ito'taH kutaH // 7-2-90 // IgitaH // 3-3-95 // ito'niJaH // 6-1-72 // IGo vA // 2.1-109 // idaGkimItkI: // 3-2-153 // I ca gaNaH // 4-1-67 // idaGkimo-sya // 7-1-148 // Ito'kaJ // 6-3-41 // idamaH // 2-1-34 // IdUde-nam // 1-2-34 // idamadaso'kyeva // 1-4-3 // | inaJ ca // 6-4-114 // iduto-dUt // 1-4-21 // Inayo cAzabde // 6-3-1.9 // inaH kac // 7-3-170 // Ine'dhvAtmanoMH // 7-4-48 // inkIsvare luk // 1-4-79 // | Ino'hnaH kratau // 6-2-21 // indriyam // 7-1-174 // IyaH // 7-1-28 // indra // 1-2-30 // IyaH svasuzca // 6-1-89 // indhyasayogA-dvat // 4-3-21 // IyakArake // 3-2-121 // inhan-pyoH // 1-4-87 // | iyasoH // 7-3-177 // irammadaH // 5-1-127 // | IvyaJjane'yapi // 4-3-97 // irdaridraH // 4-2-98 // IzIGaH-moH 4-4-87 // Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 ] sima - pApamodhinI suutrm| sUtrAGka / | suutrm| . sUtrAGka / IzcvAvarNa-sya // 4-3-111 // | udare vikaNA0 // 7-1-181 // ISadguNakyanaiH // 3-6-64 // udazcaraH sApyAt // 3-3-31 // i 3 vA // 1-2-33 // uditaH svarAnno0 // 4-4-98 // uH padAnte'nUt // 2-1-118 // uditagurormA0 // 6-2-5 // ukSNo luk // 7-4-56 // udutsorunmanasi // 7-1-192 // uNAdayaH // 5-2-93 // udo'nadhva he // 3-3-62 // uta auviti0 // 4-3-59 // udyamoparamau // 4-3-57 // uti zavAre-bhe // 4-3-26 // upajJAte // 6-3-191 // uto'ndduccnurokH||1-4-81|| | upatyakAdhityake // 7-1-13 // uto'praannin-uung||2-4-73|| upapIDarudhakarSa0 // 5-4-75 // utkarAderIyaH // 6-2-91 // | upamAnaM saamaanyaiH||3-1-101|| utkRSTe'nUpena // 2-2-39 // . upamAnasahita0 // 2-4-75 // uttarAdAhaJ // 6-3-5 // upameyaM vyaaghraadyaiH0||3-1-102|| utthApanAderIyaH // 6-4-121 // upasargasyAni0 // 1-2-19 // utpAtena jJApye // 2-2-59 // upasargasyAyo // 2-3-100 // utsAderaja // 6-1-19 // upasargAt // 7-3-162 // utsva rAdhu-tre // 3-3-26 // upasargAtkhala0 // 4-4-107 // udaH paci-deH // 5-2-29 // upasargAtsuga0 // 2-3-39 // udaH shreH|| 5-3-53 // upasargAdidhvanaH // 7-3-79 // udaH sthAstambhaH sH||1-3-44|| upasargAdisyo0 // 3-3-25 // udakasyodaH0 // 3-2-104 // upasargAdAtaH // 5-3-110 // udaggrAmAdya0 // 6-3-25 // upsgaadaato0||5-1-56 // udako'tAye // 5-3-135 // upasargAdRho0 // 4-3-106 // udaca udIca // 2-1-103 // upasargAdaH kiH||5-3-87|| udanvAnabdhau ca // 2-1-97 // | upasargAdivaH // 2-2-17 // Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r zrI siddhhemacandrarAkhyAnuzasanasUtrAkAzAnukramaNikA pachI sUtram / sUtrAGka / upasargAddavR0 // 5-2-61 // upAje'nvAje // 3-1-12 // upAjanunI vi0 // 6-3-139 // upAt // 3-3-58 // upAt kiro0 // 5-4-72 // upAtstutau // 4-4-105 // upAtsthaH // 3-3-83 // upaadbhuupaasmvaay0||4-4-92|| upAntya // 4-3-34 // upAntyasyAsamA0 // 4-2-35 // upAnvadhyAGksaH // 2-2-21 // upAyAd hrasvazca // 7-2-170 // upenAdhikini // 2-2-105 // upte // 6-3-118 // ubhayAd dyus ca // 73-99 // morNA // 6-2-37 // uraso'gre // 7-3-114 // uraso yANau // 6-3-196 // uvarNayugAderyaH // 7-1--30 // varNAt // 4-4-58 // uvaNAdAvazyake // 5-1-19 // uvarNAdikaN // 6-3-39 // uznoH // 4-3-2 // upAsoSasaH || 3-2-46 // uSTramukhAdayaH // 3-1-23 // sUtrAGka / sUtram / uSTrAdakaJ // 6-2-36 // uSNAt // 7-1-185 // uSNAdibhyaH // 6-3.33 // UGaH // 3-2-67 // OM coJ // 1-2-39 // UTA // 1-2-13 // UDhAyAm // 2-4-51 // Udito vA // 4-4-42 // UhuSo Nau // 4-2-40 // UnaH / / 2-4-7 // UnArthapUrvAdyaiH // 3-1-67 // UrjA binvalA0 // 7-2-5' // UNa zubhamo0 // 7-2-17 // UrdhvAtpUH zuSaH // 5-4-70 // UrdhvAdibhyaH kartuH // 5-1-136 // UrdhvAdririSTA // 72-114 // UryAdyanukaraNa0 // 3-1-2 // kalati vA // 1-2-2 // RzRdRpra // 4-4-20 // RkpUH pathya0 // 7-3-76 // RksAmarthya0 // 7-3-97 // RgR dvisvara0 // 6-3-144 // RcaH zasi // 3-2-97 // Rci pAdaH // 2-4-17 // RNAddhetoH // 2-2-76 // Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSkara ) siddhahema - bAlAvabodhinI sUtram / RNe pra-rU // 1-2-7 // Rta ikaN // 6-3-152 // RtaH // 4-4-79 // RtaH svare vo // 4-3-43 // RtAM vidyAyo0 / / 3-2-37 // Rte tR-se // 1-2-8 // Rte dvitIyA ca // 2-2-114 // RteyaH // 3-4-3 // Rto DurU // 1-4-37 // Rto't // 4-1-38 // RtoraH - ni // 2-1-2 // Rto rIH // 4-3-109 // Rto vA tau ca // 1-2-4 // RtRSamRSakRza0 // 4-3-24 // RtyA rupa0 // 1-2-9 // RtvAdibhyo'N // 6-4-125 // Rtvindiz0 // 2-1-69 // RduditaH // 1-4-70 // RdudittaratamaH // 3-2-63 // RdupAntyada0 // 5-1-41 // Rduzanaspu-rDAH // 1-4-84 // RvarNasya // 4-2-37 // RnadIvaMzyasya // 3-2-5 // Rddha It // 4-1-17 // kannarAderaN // 6-4-51 // sUtrAGka / sUtram / sUtrAGka RnnityAditaH // 7-3-171 // RphiDAdInAM0 // 2-3-104 // RmatAM rIH // 4-1-55 // RralalaM - pu // 2-3-99 // RvadRzo'Gi // 4-3-7 // RvarNavyaJjanAd0 / / 5-1-17 // RvarNa yUgaH0 // / 4-4-57 // RvarNAt // 4-3-36 // RvarNovarNa- luk // 74-71 // kavarNAvarNA ca // 7-3-37 // Rvyeda iT // 4-4-80 // RzyAdeH kaH // 6-2-94 // RSabhopA - JyaH // 7-1-46 // RSinAmnoH karaNe // 5-2-86 // RSivRNyandhaka0 // 6-1-61 // RSeradhyAye // 6-3-145 // RSau vizvasya0 // 3-2-79 // RsmipuGaazo0 // 4-4-48 // -- * prAdhAva | 4-2-76 // RtAM kitI // 4-4-116 // RdicchvistambhU0 // 3-4-65 // RlvAdere - pra || 4-2-68 // RstayoH // 1-2-5 // lRta-vA // 1-2-3 // lRtyAla-vA // 1-2-11 // Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUvAkArAghanukramaNikA | pa73 -- - sUtram / suutraangk| / sUtram / sUtrAGka / RdidyutAdi0 // 3-4-64 // | padotaH luk // 1-2-27 // ladantAH -nAH // 1-1-7 // | edoddeza eveyAdau // 6-1-9 // ra ai o au-ram // 1-1-8 // edodbhayAM-raH // 1-4-35 // eH // 1-4-77 // ebahusmosi // 1-4-4 // ekadvitri-tAH // 1-1-5 // eyasya // 7-4-22 // ekadvibahuSu // 3-3-18 // eye'gnAyI // 3-2-52 // ekadhAtau karma0 // 3-4-86 // | eye jihmAzinaH // 7-4-47 // ekazAlAyAM ikH||7-1-120|| eSAmIvyaJjane0 // 4-2-97 // ekasvarAt // 6-2-48 // eSyatyavadhau0 // 5-4-6 // ekasvarAdanu0 // 4-4-56 // | eNyadRNenaH // 2-2-94 // ekAgArAccaure // 6-4-198 // | aikAyeM // 3-2-8 // ekAt-sya // 7-2-111 // aidaut-rH|| 1-2-12 // ekAdaza poDaza0 // 3-2-91 // aiSamaH paru-rSe // 7-2-100 // ekAdAki-ye // 7-3-27 // aiSamohaH zvaso vA // 6-3-19 // ekAdeH0 // 7-2-58 // ojaHsaho-te // 6-4-27 // ekArthe0 // 3-1-22 // ojoJjaH-pTaH // 3-2-12 // ekopasagasya0 // 4-2-34 // ojo'psarasaH // 3-4-28 // ejeH // 5-1-118 // ota auH // 1-4-74 // eNyA eyaJ // 6-2-38 // otaH zye // 4.2-103 // etadazca-se // 1-3-46 // odantaH // 1-2-37 // etAH zitaH // 3-3-10 // odoto'vAva // 1-2-24 // patyakaH // 2-3-26 // omaH prArambhe // 7-4-96 // etyaste vRddhiH // 4-4-30 // omAGi // 1-2-18 // edAMpaH // 1-4-42 // ontisthA0 // 4-1-60 // edeto'yAya // 1-1-23 // oSThyAdur // 4-4-117 // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 ) siddhahema - khAlAvakhAdhinI G sUtram / sUtrAGka / autA // 1-4-20 // audantAH svarAH // 1-1-4 // aurIH // 1-4-56 // kaMzaMbhyAM bham // 7-2-18 // kaMrddhAt // 6-4-135 // kaMsIyAyaH // 6-2-41 // kakudasyaH-m // 7-3-167 // kopAntya - doH // 6-3-58 // kagebanUjanai0 // 4-2-25 // kaGazca // 4-1-46 // kacchAnivaktra0 // 6-3-60 // kacchAdenanRsthe // 6-3-55 // kacchvA DuraH // 7-2-39 // kaTaH // 7-1-124 // kaTapUrvAtprAcaH // 6-3-58 // kaThAdibhyo0 // 6-3-183 // kaDArAdayaH0 || 3-1-158 // kaNemanastRptau // 3-1-6 // kaNDvAdestRtIyaH // 4-1-9 // karakata0 // 3-1-109 // katriH // 3-2-133 // ka yAdezcaiyakaJ // 6-3-90 // kathamittham // 72-103 // kathama saptamI0 // 5-4- 13 // kathAderikaN // 7-1-21 // sUtram / sUtrAGkaH / kadAkarnivA // 5-3-28 // kanthAyA ikaN // 6-3-20 // kanyA triveNyAH0 // 6-1-62 // kapijJAtereyaN // 7-1-65 // kapibodhA - se // 6-1-44 // * kapegotre // 2-3-29 // kabaramaNi-deH // 2-4-42 // kamerNiGa // 3-4-2 // kambalAnnAni // 7-1-34 // karaNakriyayA0 // 3-4-94 // karaNaM ca // 2-2-19 // karaNAdyajo bhUte // 5- 1-158 // karaNAdhAre // 5-3-129 // karaNebhyaH // 5-4-64 // karka lohi-: 6- // 7-1-122 // karNalalATAtkal // 6-3-141 // karNAderAyaniJ // 6-2-90 // karNAdermUle0 // 7-1-88 // kartari // 2-2-86 // kartari // 5-1-3 // karttaryanadbhyaH zav // 3-4-71 // kartuH ki0 // 3-4-25 // kartuH khaz // 5-1-117 // karturjIvapuruSA0 // 5-4-69 // katurNin // 5-1-153 // Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAdyanukramaNikA [ papa sUtram / kartuvyApyaM karma // 2-3-3 // kartusthAmUrtA0 // 3-3-40 // karmajAtRcA ca // 3-1-83 // karmaNaH saMdiSTe // 7-2-167 // karmaNi // 2-2-40 // karmaNi kRtaH // 2-2-83 // karmaNo'N // 5-1-72 // karmaNo'N // 1-3-14 // karmaNyagnyarthe // 5-1-165 // karmaveSAddyaH // 6-4-103 // karmAbhipreyaH 0 // 2-2-25 // kalApikuthu0 // 7-4 62 // katlApyazvattha0 // 6-3-114 // kalyagnereyaN // 6-1-17 // kalyANyAderin0 // 6-1--77 // kavaciha-kaN // 6-2-14 // kavakasvaravati // 2-3-76 // kapaH kRcchragahane // 4-4-67 // haste || 5-3-3 // kaSTakakSakRcchra0 // 3-4-31 // kasamA-rddhaH // 1-1-41 // kasomATra yaN // 6-2-107 // kAkatAlIyAdayaH // 7-1-117 // airat voSNe // 3-2-137 kAkAdyaiH kSepe // 3-1-90 // : sUtrAGka / sUtrAGka / sUtram / kAkSapayoH // 3-2-134 // kANDANDa0 // 7-2-38 // kANDAttamA0 // 2-4-24 // kAdirvyaJjanam // 1-1-10 // kAmAkacciti // 5-4-26 // kArakaM kRtA // 3-1-68 // kAraNam // 5-3-127 // kArikA sthi0 // 3-1-3 // kArSApaNA- - vA // 6-4-133 // kAlaH // 3-1-60 // kAlavelA0 // 5-4-33 // kAlasyAnaho0 // 54-7 // kAlahetu - ge // 7-1-193 // kAlAjaTA-pe // 7-2-23 // kAlAt // 7-3-19 // kAlAt tana0 // 3-2-24 // ' kAlAt - sukare // 6-4-104 // kAlAd deye0 // 6-3-113 // kAlAdbhavavat // 6-2-111 // kAlAdyaH // 6-4-126 // kAlAdhvanoH0 // 2-2-42 // kAlAdhvabhA0 // 2-2-23 // kAle kArye // 6-4-98 // kAlena tRSya0 // 5-4-82 // kAle bhAnnavA0 // 2-2-48 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ] siddhahema - bAlAvabodhinI sUtram / suutraangk| / sUtram / . sUtrAGka / kAlo digau0 // 3-1-57 // | kutsitAlpazAte // 7-3-33 // kAzyapako0 // 6-3-188 // kuntyavantaH0 // 6-1-121 // kazAderilaH // 6-2-82 // kupyabhidyo0 // 5-1-39 // kaashyaadeH||6-3-35 // kumahabhyAM vA // 7-3-108 // kAsUgoNIbhyAM0 // 7-3-50 // kumAraH shrmnnaadinaa||3-1-115|| kiyattatsarva0 // 7-2-95 // kumArazISANin // 5-1-82 // kiMvRtte lipsAyAm // 5-3-9 // kumbhapadyAdiH // 7-3-149 // kiMvRtte saptamI // 5-4-14 // kumArI krIDa0 // 7-3-16 // kiyattadabahoraH // 5-1-101 // | kumudAderikaH // 6-2-96 // kiMkila styarthaH // 5-4-16 // kuruccharaH // 2-1-66 // kiM kSepe // 3-1-110 // kuruyugaMdharAdvA // 6-6-53 // kiMtya dhe-syAm // 7-3-8 // . kurorvA // 6-1-122 // kitaH saMzayaH // 3-4-6 // kurvAdeyaH // 6-1-100 // kimaH ka ca // 2-1-40 // . kulakukSi-re // 6-3-12 // kimayAdi-tas // 7-2-89 // kulaTAyA vA // 6-1-78 // kiro dhAnye // 5-3-73 // kulatthakopA0 // 6-4-4 // kiro lavane // 4-4-93 // kulAkhyAnAm // 2-4-79 // kizarAderikaTa // 6-4-55 // kulAjalpe // 7-1-86 // kukSyAtmodarA0 // 5-1-90 // kulAdInaH // 6-1-96 // kuAde yanyaH // 6-1-47 // kulAlAderakaJ // 6-3-194 // kuTa dekhidaH // 4-3-17 // kulijAdvA0 // 6-4-165 // kuttilkaayaaH0|| 6-4-26 // kulmAsAdaN // 7-1-195 // kaTIzuNDAdraH // 7-3-47 // kuzalAyu-yAm // 2-2-97 // kuNDyAdibhyo0 // 6-3-11 // | | kuzale // 6-3-95 // kutvA DupaH // 7-3-49 // kuzAgrAdIyaH // 7--1-116 // Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrI simitya-220 dAnuzAsanasUtrArAdhanu mANA [ 157 suutrm| suutraangk| / suutrm| sUtrAGka / kuSirajeApye0 // 3-4-74 // | kRpAhRdayAdAlaH // 7-2-42 // kusIdAdikaT // 6-4-35 // / kRbhvstibhyaa0||7-2-126 // kulAdudrajodvahaH // 5-1-122 // kRvRSimRji0 // 5-1-42 // kulAbhrakarI0 // 5-1-110 // kRzAzcaka-din // 6-3-190 // kRgaH khanaTa0 // 5-1-129 // kRzAzvAderIyaNa // 6-2-93 // kRgaH pratiyatne // 2-2-12 // | kRSyAdibhyo0 // 7-2-27 // kRgaH zazca cA // 5-3-100 // | kRtaH kIrtiH // 4-4-122 // kRgaH supuNya0 // 5-1-162 // . kekayAmatrayu // 7-4-2 // kRgo navA // 3-1-10 // kedArApaNyazca // 6-2-13 // kRgo yi ca // 4-2-88 // kepalamAmaka0 // 2-4-29 // kRgo'vyayenA0 // 5-4-84 // kevalasa-rau // 1-4-26 // kRgagraho-cAta // 5-4-61 // kezAdvaH // 7-2-43 // kRgatanAderuH // 3-4-83 // kezAdvA // 6-2-18 // kRtacUtanuta0 // 4-4-50 // keze vA // 3-2-102 // kRtAdyaiH // 2-2-47 // koH kat0 // 3-2-130 // kRtAsmaraNA0 // 5-2-11 // koTarabhizraka0 // 3-2-76 // kRti // 3-1-77 // ko'NyAdeH // 7-2-76 // kRte // 6-3-192 // kopAntyAccANa // 6-3-56 // kRtyatulyA0 // 3-1-114 // ko'zmAdeH // 6-3-97 // kRtye'vazyamo0 // 3-2-138 // kauNDinyAga0 // 6-1-127 // kRtyasya vA // 2-2-88 // kaupiJjala0 // 6-3-171 // kRtsaMgati-pi // 7-4-117 // kauravyamANDUkA0 // 2-4-70 // kRdyenAvazyake // 3-1-95 // kauzeyam // 6-2-39 // kRpaHzvastanyAm // 3-3-46 // viDati yi0 // 4-3-10 // .39 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 ] siddhahema - bAlAvabadhinI sUtram / sUtrAGka / | sUtram / . suutraangk| taM namAdibhinnaiH // 3-1-185 // | kramaH // 4-4-54 // taktavatU // 5-2-174 // kramaH tiva vA // 4-1-206 // ktayoH // 4-4-4 // kramo dIdhaH // 4-2-109 // ktayoranupasargasya // 4-1-92 // kramo'nupasargAt // 3-3 47 // ktayorasadAdhAre // 2-2-91 // | krayyaH krayArtha // 4-3-21 // ktAH // 3-1-151 // kravyAtkravyA0 // 5-1-151 // ktAcca nAmni vA // 2-4-28 // kriyAtipattiH0 // 3-3-16 // tAttamabAde0 // 7-3-56 // kriyAmadhye'dhva0 // 22-110 // ktAdalpe // 2-4-45 // kriyAyAM kiyArthA0 // 5-3-13 // tAdezo'Si // 2-1-61 // kiyAthoM dhaatuH|| 3-3-3 // kteTo guro0 // 5-3-106 // kriyAvizeSaNAt // 2-2-41 // ktena // 3-1-92 // kriyAvyatihAre0 // 3-3-23 // ktenAsattve // 3-1-74 // kriyAzrayasyA0 // 2-2-30 // te'niTazcajoH0 // 4-1-111 // kriyAhatuH kArakam // 2-2-2 // kvA // 4-3-29 // krIDo'kUjane // 3-3-33 // ktavAtumam // 1-1-35 // krItAtkaraNAdeH // 2-4-44 // ktavAtumam-ve // 5-1-13 // katsaMpadAdibhyaH // 5-3-114 // knaH palitA0 // 2-4.37 // krudhuhe-paH // 2-2-27 // kyaH ziti // 3-4-70 // kruzastunaH-si // 1-4-9.1 // kya G // 3-4-26 // krozayojana0 // 6-4-86 // kyaG mAni0 // 3-2-50 // koSTazalAGko0 // 6-1-56 // kyaGapo navA // 3-3-43 // kauDyAdInAm // 2-4-79 // kyani // 4-3-112 // z2yAdeH // 3-4-79 // kyayaGAzIya // 4-3-10 // klinnAla-sya // 7-1-130 // kyA vA // 4-3-81 // / klIvamanye-vA // 3-1-128 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkAgadyanukramaNikA [ 179 sUtram / sUtrAGka / klIce // 2-4-97 // kIce kaH // 5-3-123 // kIce vA // 2-1-93 // klezAdibhyo0 // 5-1-81 // kvakutrAha // 7-2-93 // kvacit // 5-1-171 // kvacit // 6-2-145 // kacitturyAt // 7-3-44 // kacitsvArthe // 7-3-7 // kasumatau ca // 2-1-105 // kip // 5-1-148 // kvikvRttera0 // 2-1-58 // hAmAtratasa0 // 6-3-16 // kau // 4-4-120 // kSatrAdiyaH // 6-1-93 // ayyajayyau0 // 4-3-90 // kSiparaTaH // 5-2-66 // kSiprAzaMsArtha0 // 5-4-3 // kSiyAzIH preSe // 7-4-92 // kSIrAdeyaNa // 6-2-142 // kSuttRDgardhe0 // 4-3-113 // kSudrakamAlavA0 // 6-2-11 // kSudrAbhya0 // 6-1-80 // kSudhakliza0 // 4-3-31 // zrudhavasa0 // 4-4-43 // sUtrAGka / sUtram / kSubdhaviribdha0 // 4-4-70 // kSubhnAdInAm // 2-3-96 // thuzroH // 5-3-71 // kSeH kSIH // 4-3-89 // kSeH kSI cA0 // 4-2-74 // kSetre'nya-yaH // 7-1-172 // kSepAtigra - yAH // 7-2-85 / / kSepe ca0 / / 5-4-18 // kSepe'pi // 5-4-12 // kSemapriya - khAN // 5-1-105 // zuSipaco0 // 4-2-78 // khano udareke0 // 5-3-137 // khalAdibhyo0 // 6-2-27 / / khArIkAka0 / / 6-4-149 // khAryA vA // 7-3-102 // . khitikhItI0 // 1-4-36 // khityanavyayA0 // 3-2-111 // kheyamRSodye // 5-1-38 // khNam cAbhI0 // 5-4-48 // khyAgi / / 1-3-54 // khyAte dRzye // 5-2-8 // gacchati pathi0 // 6-3-203 / / gaDadavAde ye / / 2-1-77 / / gaDavAdibhyaH // 3-1-156 // gaNikAyA NyaH // 6-2-17 / / Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 } siMbha - mAsAvamAdhina sUtram / suutraangk| gatiH // 1-1-36 // gatikAraka0 // 3-2-85 / / gatikvanya0 // 3-1-42 / / gatibodhA0 // 2-2-5 // gate gamye0 / / 2-2-107 / / gatenavA'nApte // 2-2-63 // gatau sedhaH // 2-3-64 // gatyarthavado0 // 3-1-8 // gatyarthAkarmaka0 // 5-1-11 // gatyarthAt // 3-4-11 // gatbaraH // 5-2-78 // . gandhanAvakSe0 // 3-3-76 // gamahanajana0 // 4-2-44 // gamahanavidala0 // 4-4-83 / / gamAM ko // 4-2-58 // gamiSadyamacchaH // 4-2-106 // gameH kSAntau // 3-3-55 // gamo'nAtmane // 4-4-51 // gamo vA // 4-3-37 / / gambhIra-cAt // 6-3-135 // gamyayapaH0 // 2-2-74 // gamyasyApye // 2-2-62 // gargabhArgavikA // 6-1-136 // gargAdeyaJ // 6-1-42 // garvottara0 // 6-3-57 // suutrm| sUtrAGka / garbhAdaprANini // 7-1-139 / gavAzvAdiH // 3-1-144 // gavi yukte // 3-2-74 // gavi yudhe0 // 2-3-25 // gasthakaH // 5-1-66 // gahAdibhyaH // 6-3-63 // gahorjaH // 4-1-40 // gAH parokSAyAm // 4-4-26 / gAtrapuruSAtsnaH // 5-4-59 // gAthivida-naH // 7-4-54 // gaandhaarisaalve0||6-1-115|| gApApaco bhAve // 5-3-95 // gApAsthAsAdA0 // 4-3-96 // gAyo'nupasargAt // 5-1-74 girinadI-dvA / 7-3-90 // girinadyA0 // 2-3-68 // girirIyo'strA0 // 6-3-219 // guNAGgAda0 / / 7-3-9 // guNAda-navA || 2-2-77 // guNAdibhyo yaH // 7-2-53 // guNo'redot // 3-3-2 // gupaudhUpavi0 // 3-4- // guptijo-san // 3-4-5 // gurAvekazca // 2-2-224 // | gurunAmyAde0 // 3-4-48 // Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI siddhahemacandrAbdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ pa81 sUtram / suutraangk| / sUtram / sUtrAGka / pTyAdeH // 6-1-84 // gozvAnte-hau // 2-4-96 // he'gnIdho0 // 6-3-174 // goSThAteH shunH||7-3-110|| lo'parAkSAyAM0 // 4-4-34 // goSThAdInaJ // 7-2-79 // lupasada0 // 3-4-12 // | gostatpuruSAt // 7-3-105 // he grahaH // 5-1-55 // gohaH svare // 4-2-42 // goH // 7-2-50 // gauNAta-yA // 2-2-33 // gaH pUrISe // 6-2-50 // | gauNoDyAdiH // 7-4-116 / gaH svare yaH // 6-1-27 / / gaurAdibhyo0 // 2-4-19 // gocarasaMcara0 // 5-3-131 // goSThItaikI0 // 6-3-26 // goNyAdezcekaN // 7-1-121 // gmin // 7-2-25 // goNyA meye // 2-4-103 // granthAnte // 3-2-147 // gotrakSatriya-yaH // 6-3-208 // grahaH // 5-3-55 // gotracaraNA-me // 7-1-75 // grahaguhazca0 // 4-4-59 // gotrAdaGkavat // 6-2-134 // grahaNAdvA / / 7-1-177 // gotrAdakavat // 6-3-155 // grahAdibhyo Nin // 5-1-53 // gotrAdadaNDa0 // 6-3-169 // * grAmakauTAt // 7-3-109 // gotrokSavatso0 // 6-2-12 // | grAmajanabandhu0 // 6-2-28 // gotrottarapadAt / / 6-1-12 // | grAmarASTAMzAda0 // 6-3-72 // godAnAdInAM0 // 6-4-81 // / grAmAgrAnniyaH // 2-3-71 / / godhAyA duSTe // 6-1-81 // | grAmAdInaJca // 6-3-9 // gopUrvAdata0 // 7-2-56 // grAmyAzizu0 // 3-1-127 / / gomaye bA // 6-3-52 / / grIvAto'N ca // 6-3-132 // go'mbAmba0 // .2-3-30 // grISmavasantAdvA // 6-3-120 // gorthvaataatr0|| 6-2-24 // | grISmovara-kaJ // 6-3-115 // gonAmanyavo'kSe // 1-2-28 // gro yaGi // 2-3-101 / / Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 ] sima - pAlAmAdhinA suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| glAhAjyaH // 5-3-198 / / yaH // 3-2-64 // ghani bhAvakaraNe // 4-2-52 // DyAdIdUtaH ke // 2-4-204 / ghaJyupasarga0 // 3-2-86 // jyAdegINa // 2-4-95 // ghaTAdehrasvo0 // 4-2-24 // yApI bahulaM0 // 2-4-99 ghasekasvarA0 // 4-4-82 // yoptyUGaH // 6-1-70 // ghasla sana0 // 4-4-17 // . cakSo vAci0 // 4-4-4 // ghasvasaH // 2-3-36 // cajaH kagam // 2-1-86 // ghuTi // 1-4-68 // caTakANNaraH0 // 6-1-79 // ghuSera vizabde // 4-4-68 // caTate-tIye // 1-3-7 // ghopavati // 1-3-21 // catutrAddham // 3-1-66 // ghoSadAderakaH // 7-2-74 // caturaH // 7-1-163 // ghAdhmApAdhe0 // 5-1-58 // caturthI // 2-2-53 // ghAmoryaGi // 4-3-98 // caturthA prakRtyA // 3-1-70 // ghaNyAvazyake // 4-1-115 // caturmAsAnnAmni // 6-3-133 // usezcAd // 2-1-19 // catuSpAda0 // 3-1-112 // uso'patye // 6-1-28 / / / catuSpAdaya0 // 6-1-83 // GasyuktaM kRtA // 3-1-49 // catustrA -si // 2-3-74 // DiDauM // 1-4-25 // catvAriMzadAdo0 // 3-2-93 // Gityaditi // 1-4-23 / / / candrayuktAt0 // 6-2-6 // u: smin // 1-4-8 // candrAyaNa ca0 // 6-4-82 // DeGasA te me // 2-1-23 // carakamA-naJ // 7-1-39 // uGasyoryAtau // 1-4-6 // caraNasya0 // 3-1-138 // SivaH pIpy // 4-1-33 // caraNAdakA // 6-3-168 // DI sAsahi0 // 5-2-38 // caraNAddharmavat // 6-2-53 // NoH kaTA-vA // 1-3-17 // | carati // 6-4-11 // Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ pa83 suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| caraphalAm // 4-1-53 // | citre // 6-4-19 // carAcaraphalA0 // 4-1-13 // | ciraparut // 5-3-85 // carerAGastvaguroM // 5-1-31 // cisphuronavA // 4-2-12 // careSTaH // 5-1-138 // cIvarAtparidhArjane // 3-4-41 // carmaNyaJ // 7-1-45 // curAdibhyo Nic // 3-4-17 // carmaNvatya-t / 2-1-96 // cUDAdibhyo'N // 6-4-119 // carmazunaH ce // 7-4-64 // cUrNamudrA-Nau // 6-4 7 // camirmi-rAt // 6-1-112 // ceH kivAM // 4-1-36 // cAdarAtpUreH // 5-4-56 // celArthAnopeH // 5-4-58 // cala zabdArthA-t // 5-2-43 // caitriikaartikii0|| 6-2-100 // calyAhArArthaGa0 // 3-3-208 / / corAdeH // 7-1-73 // cavarga-hAre // 7-3-98 // ccau kvacit // 3-2-60 // vahaNaH zAThaye // 4-2-31 / / vyarthe kA0 // 5-3-140 // cAturmAsya0 // 6-4-85 // vyatha bhRshaade:0||3-4-29|| cAdayA'sattve // 1-1-31 // chagalino0 // 6-3-185 // cAdiH-nAG // 1-2-36 // chAdibalereyaNa // 7-1-47 // cAyaH kIH // 4-1-86 // chaderisman0 // 4-2-33 // cArtha dvandvaH0 // 3-1-117 // chandaso yaH // 6-3-147 // cAhahavaivayoge // 2-1-29 // chandasyaH // 6-3-197 // ciklidacanasam // 4-1-14 // chandAgau-ghe // 6-3-166 // citidehA-deH // 5-3-79 // | chndo'dhiite-caa||7-1-173|| citIvArtha // 7-4-93 // chando nAmni // 5-3-70 // citeH kaci // 3-2-83 // chAzorvA // 4-4-12 // cittevA / / 4-2-41 // chedAdenityam // 6-4-182 // citrArevatI0 // 6-3-108 // | jaGgala-vo // 7-4-24 // Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 | siddhahaMga - jAlApamodhinA sUtram / sUtrAGka / jaNTapaNyAt // 6-1-82 // janazo nyu0 // 4-3-23 // japajabhadaha0 // 4-1-52 // japAdInAm // 2-3-105 // jabhaH svare // 4-4-100 // jambvA vA // 6-2-60 // jayini ca // 6-3-122 // jaratyAdibhiH // 3-1-55 // jaraso vA // 1-4-60 // jarAyA ca // 7-3-93 // jarAyA vA // 2-1-3 // jasa iH // 1-4-9 // jasyedot // 1-4-22 // javize-nye // 2-1-26 // jAguH // 5-2-48 // jAguH kiti // 4-3-6 // jAgurazca // 5-3-104 // jAguvi // 4-3-52 // jAgrupasami0 // 3-4-49 // jA jJAjano0 // 4-2-104 // jAtamahad0 // 7-3-95 // jAtikAla0 || 3-1-152 // jAtizca Ni0 // 3-2-51 // jAtIyaikArthe0 // 3-2-70 // jAtupadya0 // 5-4-17 // sUtrAGka | sUtram / jAte // 6-3-98 // jAteH sampadA0 // 7-2-131 // jAterayAnta0 / / 2-4-54 // jaterIyaH // 73-139 // jAtau // 7-4-58 // jAtau rAjJaH // 6-1-92 // jAtyAkhyAyAM0 // 2-2-121 // jAyApatezci0 // 5-1-84 // jAyAyA jAniH // 7-3-164 // jAsanATa0 // 2-2-14 // jighateri: / / 4-2-38 // jivipUnyo0 // 5-1-43 // jihvAmUlA0 // 6-3-127 // jINTakSi0 / / 5-2-72 // jIrNagomUtrA0 // 7-2-77 // jIvanta parvatAdvA // 6-1-58 // jI vikopani0 // 3-1-17 // jIvitasya san // 6-4-170 // jRbhramavama0 // 4-1-26 // nR'vazcaH tavaH // 4-4-41 // nRSo'tRH // 5-1-173 // jergi: san0 // 4-1-35 // jyazcayapi // 4-1-76 // jyAyAn // 7-4-36 // jyAvyadhaH // 4-1-81 // Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA | pa8pa sUtram / sUtrAGka / jyAvyedhyadhi0 // 4-1-71 // jyotirAyu0 // 2-3-17 // jyotiSama // 6-3-199 // jyotsnAdi0 // 7-2-32 // jvalahvala0 // 4-2-34 // jJaH // 3-3-82 // jJApyASo0 // 4-1 16 // jJAnecchArcA0 // 3-1-86 // jnyaanecchaarthi0|| 5-2-92 // jJIpsAstheye // 3-3-64 // zo'nupasargAt // 3-3-96 // viruNamorvA // 4-4-106 // . jicate pada0 // 3-4-66 // ThiNavi ghan // 4-3-101 // jidArSAdaNioH // 6-1-140 // Niti // 4-3-50 // NitighAt // 4-3-100 // TaHpuMsi nA // 1-4-24 // TanaNa // 5-1-67 // Tastulyadizi // 6-3-210 // TAGasorinasyau // 1-4-5 // TAyosi yaH // 2-1-7 // TAdau svare vA // 1-4-92 // TausyanaH // 2-1-37 // Tausyet // 1-4-19 // / sUtram / sUtrAGka / TdhedhrAzA0 // 4-3-67 // dhezvervA // 3-4-59 // Tvito'thuH // 5-3-83 // ukazcASTA0 // 6-4-84 // DataraDatamau0 // 7-4-76 // DatiSNaH-lup // 1-4-54 // Datyatu0 // 1-1-39 // DAcyAdau // 7-2-149 // DAcalohitA0 // 3-4-30 // ddityntysvraadeH||2-1-114|| DidvANa // 6-2-136 // Din // 7-1-147 // DIyazavyaditaH // 4-4-61 // DnaH saH tso0 // 1-3-18 // DvitastrimA0 // 5-3-84 // staDhaDDhe // 1-3-42 // Nakatacau // 5-1-48 // Nazca vizravaso0 // 6-1-65 // NaSamasatpare0 // 2-1-60 // NasvarAghoSA0 // 2-4-4 // NovajJAne gamuH // 4-4-24 // NijbahulaM-Su // 3-4-42 // NidvAntyo Nat // 4-3-58 // Nin cAvazyakA0 // 5-4-36 // NivattyAsa-naH // 5-3-111 // Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ] sima - sAmadhinI - sUtram / sUtrAGka / Nizridranu0 // 3-4-58 // NistorevA'Ni // 2-3-37 // NisnuthyAtmane0 // 3-4-92 // nnernitti||4-3-83 // NervA // 2-3-88 // No'nnAt // 7-1-10 // Nau krIjIGaH // 4-2-10 Nau usani // 4-1-88 // Nau dAntasAnta0 // 4-4-74 // No mRgaramaNe // 4-2-51 // Nau sancha vA // 4-4-27 // Nyo'titheH // 7-1-24 // taH sau saH // 2-1-42 // takSaH svArtha vA // 3-4-77 // tataH ziTaH // 1-3-36 // tata Agate // 6-3-149 // tato'syAH // 1-3-34 // tato hazcaturthaH // 1-3-3 // tatpuruSe kRti // 3-2-20 // tatra // 7-1-53 // tatra kRtalabdha0 // 6-3-94 // tatra vasukAno0 // 5-2-2 // tatra ghaTate0 // 7-1-137 // tatra niyukte // 6-4-74 // tatra sAdhau // 7-1-15 // sUtram / suutraangk| tatrAdAyami-vaH // 3-1-26 // tatrAdhIne // 7-2-132 // tatrAhorAtrAMzam // 3-1-93 // tatroddhate0 // 6-2-138 // tatsApyA0 // 3-3-21 // . tada // 7-1-50 // tadaH seH svare0 // 1-3-45 // tadantaM padam // 1-1-20 // tadatrAsti // 6-2-70 // tadatrAsmai0 // 6-4-158 // tadarthAthana // 3-1-72 // tadasya paNyam // 6-4-54 // tadasya sanAtaM0 // 7-1-138 // tadasyAstya // 7-2-1 // taddhitaH svr0|| 3-2-55 // taddhitayasvare0 // 2-4-92 // taddhitAkako0 // 3-2-54 // taddhito'NAdiH // 6-1-1 // tadbhadrAyuSya0 // 2-2-66 // tadyAtyebhyaH // 6-4-87 // tadrati ghaN // 7-2-108 // tadvetyadhIte // 6-2-117 // tadyukte hetau // 2-2-100 // tanaH kye // 4-2-63 // / tanuputrANu0 // 7-3-23 // Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhhemacandrarAbdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 587 sUtrAGka / sUtram / tano vA // 4-1-105 // tantrAdaci0 // 7-1-183 // tanbhyo vA0 // 4-3-68 // tanvyadhI0 // 5-1-64 // tapaH kartranuO / / 3-4-91 // tapasaH kyan // 3-4-36 // tapastapaH // 3-4-85 // taptAnvavAda0 // 7-3-81 // tamarhati // 6-4-177 // tamisrArNava / 7-2-52 // taM pacati // 6-4-161 // taM pratyayano0 // 6-4-28 // taM bhAvibhUte // 6-4-106 // tayo0 // 74- 103 // tayoH samU0 // 7-3-3 // tarati // 6-4-9 // tarutRNadhAnya0 // 3-1-133 // tava mama GasA // 2-1-15 // tavargasya zca0 // 1-3-60 // tavyAnIyauo ||5-1-27 // tasiH // 6-3-211 // tasmai bhRtAdeg // 6-4-107 // tasmai. yogAdeH // 6-4-94 / / tasmai hite / / 7-1-35 // tasya / / 7-1-54 // sUtrAGkaH / sUtram / tasya tulye kaH // 7-1-108 // tasya vApe // 6-4-151 // tasya vyAkhyA0 // 6-3-142 // tasyedam // 6-3-160 // tasyAha0 / / 7-1-51 // tAdarthye // 2-2-54 // tAbhyAM vA0 // 2-4-15 // tArakA varNakA0 // 2-4-113 // tAlAdvanuSi // 6-2-32 // tiaaaaato |6-1-131 // tikAderAyaniJ ||6-1-107 // tikkRtau nAmni ||5-1-71 // ti copAntyA0 // 4-1-54 // tittirivara0 // 6-3-184 // tirastiryati // 3-2-124 // tiraso vA // 2-3-2 // tirontadhau // 3-1-9 // tiryacApavarge / / 5-4-85 // tirvA SThivaH // 4-1-43 // tilayavAdanAni // 6-2-52 // tivAM NavaH parasmai // 4-2-117 // tilAdibhyaH // 7-1-136 // tiSThate // 4-2-39 // tiSThadagvi-yaH // 3-1-36 // tiSyapuSya0 // 2-4-90 // Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 } sima - "podhinI suutrm| suutraangk| suutrm| sUtrAGka / tIya kti-yA // 1-4-14 // tRnnudantA0 // 2-2-90 // tIyazamba-DAca // 7-2-135 // tRn zIla0 // 5-2-27 // tIyATTIkaN0 // 7-2-153 // tRtArthapUraNA0 // 3-1-85 // tuH // 4-4-54 // tRSidhRSisvayo0 // 5-2-80 // tudAdeH shH|| 3-4-81 // tRsvarasR-rU // 1-4-38 // tubhyaM mahya0 // 2-1-14 // tRhaH zAdIt // 4-3-62 // tumodicchAyAMo // 3-3-21 // tRtrapaphala0 // 4-1-25 // tumazca manaH kAma // 3-2-140 // te kRtyAH // 5-1-47 // tumothai bhA-t // 2-2-61 // tena channe0 // 6-2-131 // turAyaNapA-ne // 6-4-92 // tena jita-tsu // 6-4-2 // tulyasthAnA0 // 1-1-17 // tena nivRttaM ca // 6-2-71 // tulyArthastRtIyA0 // 2-2-16 // tena prokte // 6-3-181 // tUrda varmatyA0 // 6-3-218 // tena vitte0 // 7-1-175 // tUSNIkaH // 6-4-61 // tena hstaadyH|| 6-4-101 // tUSNIkAm // 7-3-32 // tehAdibhyaH // 4-4-33 // tUSNImA // 5-4-87 // te lugvA // 3-2-108 // tRNAdeH sala // 6-2-81 // teSu deye // 6-4-97 // tRNe jAtau // 3-2-132 // to vA // 7-2-148 // tRtIyasya paJcame // 1-3-1 // tau mAGayAkrozeSu // 5-2-21 // tRtIstRtIya0 // 1-3-49 // to mumau-svau // 1-3-14 // tRtIyA tatkRtaH // 3-1-65 // tau sanastiki // 4-2-64 // tRtIyAntAt // 1-4-13 // tyajayajapravacaH // 4-1-118 // tRtIyAyAm // 3-1-84 // tyadAdiH // 3-1-120 // tRtIyAlpIyasaH // 2-2-112 // | tyadAdiH // 6-1-7 // tRtIyoktaM vA // 3-1-50 // / tyadAdermayaT // 6-3-159 // Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. siddhahumacandrazabdAnuzAsanamUtrAkArAdhanukramaNikA [ 589 sUtrAGkaH / sUtram / daMzasaJjaH zavi // 4-2-49 // daMzastRtIyayA / / 5-4-73 // daMzestraH / / 5-2-90 // dakSiNAkaDaGgara0 // 6-4-181 // dakSiNApazcA0 // 6-3-13 // dakSiNermA0 // 7-3-143 // dakSiNottarA0 // 72-117 // dagukozala0 // 6-1-108 // daNDAdeyaH // 6-4-178 // daNDahasti // 7-4-45 // dat // 4-4-10 // dadhna IkaNa // 6-2-143 // dadhyasthi-n // 1-4-63 // dadhyuraH- leH // 7-3-172 // dantapAdanA0 // 2-1-101 // dantAdunnatAt // 7-2-40 // dambhaH ||4-1-28 // dambhodhI // 4-1-18 // dayAyAskAsaH // 3-4-47 // daridro'yanyAM vA // 4-3-76 // darbhakRSNa 0i // 6-1-57 // dazanAvodai-tham // 4-2-54 // dazaikAdazAdikazca // 6-4-36 // sUtram / sUtrAGka / tyadAdyanya ca // 5-1-152 // syAmena te // 2-1-33 // tyAdisarvAdeH // 7-3-29 // tyAdeH sA na // 7-4-91 tyAdezva pap // 7-3-10 // tyAdau kSepe // 3-2-926 // trane yA // 4-4-3 // trantyasvarAdeH // 7-4-43 // pujatoH / 6-2-33 // trap ca // 7-2-92 // sigRdhi0 // 5-2-32 // trikakuddhirau // 7-3-168 // tricaturasU0 // 2-1-1 // triMzadvizate // 6-4-129 // trANi trINyanya0 // 3-3-17 // stu ca // 7-1-166 // strayaH // 1-4-34 // catvAriMzam // 6-4-174 // tvate guNaH // 3-2-59 // tvamahaM kaH // 2-1-12 // tvamau pra-n // 2-1-11 // tve // 2-4-900 // tve vAM // 6-1-26 // the vA // 4-929 // tho nth // 1-4-78 / / davAGaH // 5-1-78 // dasti // 3-2-88 // Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. ] sima - pAdAvodhinI mummreams suutrm| sUtrAGka / / suutrm| sUtrAGka / dAgo'svAsya0 // 3-3-53 // | dIrghaH // 6-4-127 // dAdhesizada0 // 5-2-36 // dIrghaDyAc0 / 1-4-45 // dANDAjinikA0 // 7-1-171 // dIrghamavo'ntyama // 4-1-103 / / dAmaH sampradAne0 // 2-2-52 // dIrghatriccayaGa0 // 4-3-108 / / dAmanyAderIyaH // 7-3-67 // | dIghoM, nAmnya0 // 1-4-47 // dAmnaH // 2-4-10 // dukhAtpratikUlye // 7-2-141 // dAzvatsAhvan0 // 4-1-15 // 'duHsvISataH0 // 5-3-139 // dikkapUrvapadA0 // 6-3-23 // dugorU ca // 4-2-77 // dikapUrvAttau // 6-3-71 // dunAdikuvi0 // 6-1-118 // dikzabdAtIra0 // 3-2-142 // dunindAkRcche // 3-1-43 // dikshbdaa-myaaH||7-2-113|| duSkuladeyaNvA // 6-1-98 / / digadhi kaM0 // 3-1-98 // duhadihaliha0 // 4-3-74 // digAdidahAMzAdhaH // 6-3-124 // duherDaghaH / / 5-1-145 // ditizcaiyaNa vA // 6-1-69 // | dUrAdAmantrya0 // 7-4-99 / / didyuddj-pH||5-2-83 // dUrAdetyaH // 6-3-4 // diva auH sau // 2-1-117 // dRgdRzadRkSe // 3-2-151 // divasa divH0|| 3-2-45 // dRtikukSi-yaNa // 6-3-130 // divAdeH zyaH // 3-4-71 // dRtinAthAt // 5-1-97 / / divo dyAvA / / 3-2-44 // dRnpunarvA0 / / 2-1-59 // dizo rUDhyA0 // 3-1-25 // dRvRgaslujuSe0 // 5-1-40 // disyArIT // 4-4-89 // dRza kvaniS // 5-1-166 / / dIGA ni vA // 4-2-6 // dRzyabhivadorAtmane // 2-2-9 // dIpajanabudha0 // 3-4-67 // dRzyathaizcintAyAm // 2-1-30 // dIptijJAnayatna0 // 3-3-78 // | dRSTe sAmni naamni||6-2-133|| dIya dIGaH-re // 4-3-93 // | deye trA ca // 7-2-133 // Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtra kArAghanukramaNikA [ pa de sUtrAGka / sUtram / derdigiH parokSAyAm ||4-1--32 // devatA // 6-2-101 // devatAnAmAtvAdau // 7-4-28 / / devatAntAttadarthe // 7-1-22 / / devapathAdibhyaH // 7-1-111 / / devavAtAdApaH // 5-1-99/ devatAdIndin // 6-4-83 / / devAt tat / / 7-2-162 // devAdyaJ ca / / 6-1-21 // devAnAMpriyaH // 3-2-34 // devAca maitrI0 / / 3-3-60 / / devikAzi-vAH // 7-43 / / deze // 2-3-70 // daze'ntaro naH / / 2-3-91 // dairye'nuH || 3-1-34 // daivayajJizauci0 // 2-4-82 // do maH syAdau / 2-1-39 / / doraprANinaH // 6-2-49 // dorIyaH // 6-3-32 // doreva prAcaH // 6-340 // dosomAstha i: / / 4-4-11 // vApRthivI0 // 6-2-108 // ghuraH // 4-1-41 // hubhyo'dyatanyAm // 3-3-44 // dyudorbhaH // 7-2-37 // sUtram / sUtrAGka / prAgapAgu0 // 6-3-8 / / prAvRT // 3-2-27 // dramakramo yaGaH // 5-2-46 / / dravyavasnAtkam // 6-4-167 / / dIJo vA // 6-2-139 // raJo'prA0 // 6-1-123 // droNA // 6-1-59 // drorbhavye // 7-1-115 // droyaH // 6-2-43 // yAdestathA / / 6-1-132 // dvandva vA // 7-4-82 // dvandvAtprAyaH // 6-3-201 // dvandvAdayaH // 6-2-7 // dvandvAt // 7-1-74 / / dvandve vA // 1-4-11 // dvayorvibhajye // 7-3-6 // dvArAdeH / 74-6 // dviH kAnaH // 1-3-11 // dvigoH saMzaye0 // 7-1-144 / / dvigoH samA0 // 2-4-22 // dvigoranayapre0 // 6-19-24 // dvigorano'naT // 7-3-99 // dvigorInaH // 6-4-140 // dvigorIne kaTau0 // 6-4-164 // dvitIyacaturyao ||4-1-42 // Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ] siddhahema - bAlAvabodhinI sUtram / suutraangk| / suutrm|. sUtrAGka / dvitIyayA // 5-4-78 // dvisvrbrhm-deH||6-4-155 // dvitIyA khaTvA0 // 3-1-59 // / dvisvarAdaNaH // 6-1-109 // dvitIyagtsva rA0 // 7-3-41 // dvisvarAdanadyAH // 6-1-71 // dvitIyAyAH kaamyH||3-4-23|| diheto-cA // 2-2-87 // dvitIyASaSThyA0 // 2-2-117 // dvipAdanusamudraM NyaH // 6-3-68|| dvitricaturaH suc // 7-2-110 // dvestIyaH // 7-1-169 // dvitricatuSpU0 // 3-1-56 // dvayantaranava0 // 3-2-109 // dvitribaho) // 6-4-144 // yAdeguNAn // 7-1-151 // dvitribhyAmayaTa vaa||7-1-152|| dvayuktalakSapaJcataH // 4-2-93 // dvitrisvaro0 // 2-3-67 // dvayuktaupAntyasya0 // 4-3-14 // dvitrarAyuSaH // 7-3-100 // dvykessu-vaa,|| 6-1-134 // dvidhamAdhau vA // 7-2-107 // duSasUta-sya // 2-4-109 // dvitremUnoM vA // 7-3-27 // dhanagaNalabdhari // 7-1-9 // dvivyaSTAnAM ho // 3-2-92 // dhanahiraNye kAme // 7-2-279 // dvidhyAderyANa vaa||6-4-147|| dhanAdeH patyuH // 6-1-14 // dvitve goyugaH // 7-1-134 // dhanurdaNDatsaru0 // 5-1-92 // dvitve'dho0 // 2-2-34 // dhanuSo dhanvan / / 7-3-158 // dvitve'pyante0 // 2-3-81 // dharmazIla-t // 7-2-65 // dvitve ghAmnau // 2-1-22 // dharmAdharmAcarati // 6-4-49 // dvitve hvH||4-1-87 // dharmArthAdiSu // 3-1-159 // dvidaNDyAdiH // 7-3-75 // dhavAdyogA-t // 2-4-52 // dvipadAda0 // 7-da-141 // dhAgaH // 4-4-15 // dvidhAtu parAkSA30 // 4-1-1 // dhAgastathozca // 2-1-78 // dvissntpprntpo||5-1-108|| | dhAtoH kaNDvAde0 // 3-4-8 // dviSo vAtRzaH // 2-2-84 // | dhAtoH pU-ca // 3-1-1 // Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI siDebhayandrazAnuzAsanasUtrAzanumali[583 suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| dhAtoH sambandhe0 // 5-4-41 // | na kaci // 2-4-105 // dhAtoranekasvarA0 // 3-4-46 // na kartari // 3-1-82 // dhAtorivarNo0 // 2-1-50 // na karmaNA0 // 3-4-80 // dhAtrI // 5-2-91 // na kavateyaGaH // 4-1-47 // dhAnyebhya InaJ // 7-1-79 // na kimaH kSepe // 7-3-70 // ghAyyApAyyA0 // 5-1-24 // nakhamukhAda0 // 2-4-40 // dhArIGo'kRcche0 // 5-2-25 // nakhAdayaH // 3-2-128 // dhAredhace // 5-1-113 // na khyApUga // 2-3-90 // dhuttstRtiiyH|| 2-1-76 // nagarAtkutsA0 // 6-3-49 // dhuTA prAk // 1-4-66 // nagarAdagaje // 5-1-87 // dhuTA dhuTi0 // 1-3-48 // na guNAzubharucaH // 3-4-13 // dhuDhasvAlaga0 / / 4-3-70 // nago'prANini vaa||3-2-127|| dhuro'nakSasya // 7-3-77 // nagnapalita0 // 5-1-128 / / dhuro yaiyaNa // 7-1-3 // na janavadhaH // 4-3-54 // dhUgauditaH // 4-4-38 // na / / 3-1-51 // dhUganIgonaH // 4-2-18 // nA kSetrajhe0 // 7-4-23 // yUgasustA :0 // 4-4-85 // . nAt // 2-2-125 // ghUmAdeH // 6-3-46 // natravyayA-DaH // 7-3-123 // ghRSazasaH0 // 4-4-66 // naJavAGgAdeH // 7-4-9 / / . dhenoranatraH // 6-2-15 // no'niH zApe // 5-3-117 / / dhenobhavyayAm // 3-2-118 // namo'rthAt // 7-3-174 // na // 2-2-18 // nastatpuruSAt // 7-3-71 // na kyA // 1-1-22 // namtatpuruSA0 // 7-1-57 / / naH zi ca // 1-3-19 // nambaho-Ne // 7-3-135 // Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa94 ] siddhahema - bAlAvabodhinI sUtram / suutraangk| sUtram / . suutraangk| nasudurvyaH0 // 7-3-136 // | nandyAdibhyo'naH // 5-1-52 // nasuvyupa0 // 7-3-131 // nanvorvA // 5-2-18 // naTAnnRtte jyaH // 6-3-165 // napuMzakasya ziH // 1-4-55 // naDakumuda0 / / 6-2-74 // napuMsakAdA // 7-3-89 // naDazAdAdalaH // 6-2-75 // na puMvanniSedhe // 3-2-71 // . naDAdibhya0 // 6-1-53 // na prAgjitIya0 // 6-1-135 // naDAdeH kIyaH // 6-2-92 // na prAdirapratyayaH // 3-3-4 // na DIzI0 // 4-3-27 / / na badanaM saMyogAdiH // 4-1-5 // na NijyasUda0 // 5-2-45 // namasparaso0 // 2-3-1 // na tmbaadiH0| 7-3-13 // namovarivazcitra0 // 3-4-37 // na tiki dIrdhazca // 4-2-59 // na yi taddhite // 2-1-65 // na dadhipayaAdiH // 3-1-145 // | na rAjanya-ke // 2-4-94 // na disyoH // 4-3-61 // na rAjAcAya-SNaH // 7-1-36 // nadIdezapuro0 // 3-1-142 // na rAtsva re // 1-3-37 // nadIbhinAmni // 3-1-27 // . nArikA mAmikA // 2-4-112 // nadyAdareyaNa // 6-3-2 // nare // 3-2-80 / nadyAM matuH // 6-2-72 // na vaJcergatau // 4-1-113 // na dvitve // 7-2-147 // navabhyaH -vA // 1-4-16 // na dviradravaya0 // 6-2-61 // na vamantasaMyogAt // 2-1-11 // na dvisvarA0 // 6-3-29 // navayajJAdayo0 // 6-4-73 // na nAGidet // 1-4-27 // na vayo y // 4-1-73 // na nAmni // 7-3-176 // navA kvaNayama0 // 5-3-48 // na nAmyeka0 // 3-2-9 // navANaH // 6-4:142 // na nRpUjArtha0 // 7-1-109 // navAdIna-sya / / 7-2-160 // nanau pRSToktau0 // 5-2-17 // | navAdyAni zatR0 / 3-3-19 // Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanamUtrAkArAAnukramaNikA [ 595 sUtrAGka | sUtrama | navA khitkuda0 // 3-2-117 // navA guNaH - rit // 7-4-86 // navAyaH / / 2-4 -106 // navA parokSAyAm // 4-4-5 // navA bhAvArambhe // 4-4-72 // navA rogAta // 6-3-82 // navA zoNAdeH // 2-4-31 // navA sujaH kAle // 2-2-96 / / nacA svare / 2-3-102 // vizatyAdi: // 3-1-69 // vRddhizvA-pe // 4-3-11 // na vRdbhyaH // 4-4-55 // ravaikasvarANAm // 3-2-66 / / zaH zaH // 2-3-78 // sadadi-naH // 4-1-30 // zAt // 1-3-62 // ziti // 4-2-2 // zernazvA'Gi // 4-3-102 // no ghuTi // 4-4- 109 // zo vA // 2-1-70 // vijAgR0 // 4-3-49 // sandhiH // 1-3-52 // sandhiGIya0 // 7-4-111 // saptamandrAdi0 // 3-1-155 // sarvAdiH // 1-4-12 // sUtram / sUtrAGka / nasasya // 2-3-65 // na sAmivacane // 7-3-57 // na staM // 1-1-23 // nas nAsikA0 // 3-2-99 // na ssaH // 2-3-59 // na hAko lupi // 4-1-49 // na hAhorddhatau // 2-1-85 // nADIghaTI kharI0 // 5-1-120 // nADItantrIbhyAM0 // 7-3-180 // nAthaH // 2-2-10 // nAnadyatana - tyoH // 5-4-5 // nAnAvadhAraNe // 7-4-74 // no'nyat // 2-1-27 // nApriyAdau // 3-2-53 / / nAbhernabh0 / / 7-1-31 // nAbhernAni // 7-3-134 // nAmandhye // 2-1-92 // nAma nAmnaikA0 // 3-1-18 // nAmarupa - yaH // 72-158 // nAma siha ne // 1-1-21 // nAminaH kAze // 3-2-87 // nAminastayoH SaH / / 2-3-8 // nAmino'kali0 // 4-3-51 // nAmino guNo0 // 4-3-1 / / nAbhino neT // 4-3-33 // Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa96 ] siddhahema- bAlAvabodhinI suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| nAmino lugvA // 1-4-61 // | nArIsakhI-zru // 2-4-76 // nAmnaH prathama-hau // 2-2-31 // nAvaH // 7-3-104 // nAmnaH prAga-rdhA // 7-3-12 / / nAvAderikaH // 7-2-3 // nAmnA grahAdizaH // 5-4-83 // nAziSyago0 // 3-2-148 // nAmni // 2-1-95 // nAsatvAzleSe // 3-4-57 // nAmni // 2-4-12 // nAsAnati-Tam // 7-1-127 // nAmni // 3-1-94 // nAmikodarau0 // 2-4-39 // nAmni // 3-2-16 // nAstikA-kam // 6-4-66 // nAmni // 3-2-75 // nisanikSa-vA // 2-3-84 // nAmni // 3-2-144 // nikaTapAThasya // 3-1-140 // nAmni // 6-4-172 // nikaTAdiSu0 // 6-4-77 // nAmni kaH // 6-2-54 // nigavAdenomni // 5-1-61 // nAmni pusi ca // 5-3-121 // nighodhvasaMgho0 // 5-3-36 / / nAmni mkssikaa0||6-3-193|| nijAM zityet // 4-1-57 // nAmni vA // 1-2-10 // nityadida-svaH // 1-4-43 // nAmni zarado0 // 6 3-100 // nityamanvAdeze // 2-1-31 // nAmno gamaH // 5-1-131 // nityaverasya // 3-1-141 // nAmno dvitIyA0 // 4-1-7 // nityaM abhino'N // 7-3-18 // nAmno no'nahnaH // 2-1-91 // nityaM NaH panthazca // 6-4-89 // nAmno vadaH0 // 5-1-35 // nityaM pratinAlye // 3-1-37 // nAmnyuttarapada0 // 3-2-107 // nityaM haste he // d-2-15|| nAmnyudakAt // 6-3-125 // ni dIrghaH // 1-4-85 // nAbhyantasthA0 // 2-3-15 // ninadyAH -le // 2-3-20 // nAmyAderevA ne // 2-3-86 // nindahiMsa-rAt // 5-2-68 // nAmyupAntya0 // 5-1-54 // / nindyaM kutsne0||3-1-100|| Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandraHdAnuzAsanamUtrAkArAdyanukramaNikA [ 197 sUtram / sUtrAGka / nivisvanvavAt // 4-4-8 // nizApradoSAt // 6-3-83 // niSedhe'lakhalvoH ||5-4-44 // niSkAde::- strAt // 7-2-57 // niSkulAnna - Ne // 7-2-139 / / niSkRSaH // 4-4-39 // niSpravANiH // 7-3-181 // niSphale tilA0 // 7-2-154 // niSprA- nasya // 2-3-66 // nisastape'nA0 // 2-3-35 // nisazca zreyasaH // 7-3-122 // niso gate // 6-3-18 // nihnavezaH // 3-3-68 // nidAmvAsU - sraT // 5-2-88 // nIlapItAdakam // 6-2-4 / nIlAtprANyau0 // 2-4-27 // nupracchaH // 3-3-54 // nurjAteH // 2-4-72 // nurvA // 1-4-48 // nRteryaGi // 4-3-15 // nRtkhanrajJa. 0 // 5-1-65 // nRhetubhyo vA // 6-3-156 // nunaH vA // 1-3-10 // nainsiddhasthe // 3-2-29 // nemArddha - bA // 1-4-10 // sUtrAGka | sUtram / nindyaM pAza // 7-3-4 // nindye vyApyA0 // 5-1-159 // nipuNena cArcAyAm // 2-2-103 // niprAjaH zakye ||4-1-116 // niprebhyo naH // 2-2-15 // nimIlyAdimeGa0 // 5-4-46 // nimUlAtkaSaH // 5-4-62 // niya Am // 1-4-51 // niyazcAnupasargAdvA // 5-3-60 // niyuktaM dIyate // 6-4-70 // nirabheH pUlvaH // 5-3-21 // nirabhyanozca0 // 2-3-50 // nirgo deze // 5-1-133 // nirduHsruve0 // 2-3-56 // nirdurbrUhi-rAma // 2-3-9 // nirduHsoH-snAm // 2-3-31 // nirneH sphurasphuloH // 2-3-53 // nirvANamavAte // 4-2-79 // nirviNNaH // 2-3-81 // nivRtte'kSadyUtAdeH // 6-4-20 // nirvRtte // 6-4-105 // ni vA // 1-4-89 // nivAsAJcaraNe'Na // 6-3-65 / nivAsAdUrabhave0 // 6-3-69 // nivizaH // 3-3-24 // Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa98 ) siddhahema - bAlAvabodhino " " U sUtram / suutraangk| / sUtram / suutraangk| nerinapiTa-sya // 7-1-128 // nyAdo navA // 1-424 // ne mAdApata0 // 2-3-79 // nyAyAderikaN // 6-2-218 // ne,ve // 6-3-17 // nyAyArthAdana pete // 7-1-13 // nenaMdagadapaTha0 // 5-3-26 // nyAyAvAyA0 // 5-3-134 // nebuH // 5-3-74 // nyudo graH // 5-3-72 // nakasvarasya // 7-4-44 // nsmahatoH // 1-4-86 // naikArthe'kriye // 2-3-12 // pakSAccopamAdeH // 2-4-43 // no'GgAdeH // 7-2-29 // pakSAttiH // 7-1-89 // notaH // 3-4-16 // pakSimatsya0 // 6 4-31 // no'padasya0 // 7-4-61 // . paciduheH // 3-4-87 // nopasargAt0 // 2-2-28 // paJcako vargaH // 1-1-12 // nopAntyavataH // 2-4-13 // paJcato'nyAde0 // 1-4-58 // no'prazAno-re // 1-3-8 // paJcadazadvagaM0 // 6-4-175 // nobhayohatoH // 2-2-89 // paJcamI-Amahaiv // 3-3-8 // no maT // 7-1-159 // paJcamI bhayAdyaH // 3-1-73 // noAdibhyaH // 2-1-99 / / paJcamyapAdAne // 2-2-69 // no vyaJjana0 // 4-2-45 // paJcapaJcamyarthahetau // 5-3-11 // naudvisvarAdikaH // 6-4-10 // paJcamyAH kRg // 3-4-52 // nAviSeNa-dhye // 7-1-12 // paJcamyA tvarAyAm // 5-4-77 // codhasaH // 7-1-32 // paJcamyA ni-sya // 7-4-104 // nyAdhisya0 // 7-4-7 // pazcasarva-ye // 7-1-41 // nya krUd-yaH // 4-1-112 // paNapAdamASAdyaH // 6-4-148 // nyakorvA // 7-4-8 // paNermAne // 5-3-32 // nyabhyupave0 // 5-3-42 // patirAjAnta0 // 7-1-60 // nyavArachApe // 5-3-56 // kA pativanyanta0 / 2-4-53 // Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanatrAkArAdyanukramaNikA | pa99 sUtrAGka / sUtram / pattirathau0 // 3-1-79 // patyurnaH // 2-4-48 // patra pUrvAdaJ // 6-3-177 // patha ikaT // 6-4-88 / / pathaH pattha ca // 6-3-103 // pathinmathin // 1-4-76 // pathokaH / / 6-3-96 // pathyatithi0 // 7-1-16 // padaH pAdasyA0 // 3-2-95 // padakalpala0 // 6-2-119 // padakramazikSA0 // 6-2-126 // padarujaviza0 / / 5-3-16 // padasya // 2-1-89 // padasyAniti vA // 7-4-12 // padAdyug0 // 2-1-21 // padAntaragamye vA // 3-3-99 // padAntATTa0 // 1-3-63 // padAnte // 2-1-64 // padAsvairivA0 // 5-1-44 // padikaH // 6-4-13 // pade'ntare'nA0 // 2-3-93 // padottaropade0 // 6-2-125 // paddhateH // 2-4-33 // panthyAderAyanaN // 6-2-89 // payAdroryaH // 6-2-35 // sUtram / paraH // 7-4-1918 paraH zatAdiH // 3-1-75 // parajanarAjJo0 // 6-3-31 // parataH strIpuMvat0 // 3-2-49 // paradArAdibhyo0 // 6-4-38 // sUtrAGka / parazavyAdya0 // 6-2-40 // parazvadhAdrAN // 6-4-63 // parastriyAH // 6-1-40 // parasparAnyo0 // 3-2-1 // parANi kAnAna0 // 3-3-20 // parAtmabhyAM GeH // 3-2-17 // parAnoH kRgaH // 3-3-101 // pArAvatastAt // 7-2-116 // parAvarAdhamo0 // 6-3-73 // parAvare // 5-4-45 // marAveH // 3-3-28 // parikrayaNe // 2-2-67 // pariklezyena // 5-4-80 // parikhAsya // 7-1-48 // paricAyyopa0 // 5-1-25 // pariNAmi // 7-1-44 // paridevane // 5-3-6 // pariniveH sevaH // 2-3-46 // paripathAt // 6-4-33 // paripathAt // 6-4-32 // " Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] sima - mAdAyodhinI suutrm| suutraangk| suutrm| suutraangk| parimANA-lyAt // 2-4-23 // | paryapAtskhadaH // 4-2-27 // parimANArtha-caH // 5-1-109 // paryapAbhyAM vajya // 2-2-71 // parimukhAde0 // 6-3-136 // paryabheH saubhaye // 7-2-83 // parimuhAyamA0 // 3-3-94 // paryAyAhaNo0 // 5-3-120 // parivyavAskriyaH // 3-3-27 // | parvatAt // 6-3-60 // pareH // 2-2-52 // pazrvAivaNa // 6-2-20 // pareH krame // 5-3-76 // pardhAderaNa // 7-3-66 // pareH sUcareyaH // 5-3-102 // parSado NyaH // 6-4-47 // pareghaH // 5-3-40 // parSado NyaNau // 7-9-18 // parerghAGkayoge // 2-3-103 // | pazubhyaH -SThaH // 7-1-133 / / parede vimuhazca // 5-2-65 // pazuvyaJjanAnAm // 3-1-132 // paredhute // 5-3-63 // pazcAtyanupadAt // 6-4-41 // parermukhapAzrthAt // 6-4-29 // pazcAdAdyantau0 // 6-3-75 // paremRSazca // 3-3-104 // . pazco'parasya0 // 7-2-124 // pare bA // 5-4-8 // pazyadvAd0i // 3-2-22 // parokSA-mahe // 3-3-12 // paakkrnnvrnn0||2-4-55 // parokSAyAM navA // 4-4-18 // pAThe dhAtvAdeo nH||2-3-97|| parokSe // 5-2-12 // | pANikarAt // 5 1-121 // paropAt // 3-3-49 // pANigRhItIti // 2-4-52 // parovarINa-Nam // 7-1-99 // pANighatADagho0 // 5-1-89 // parNakaNAt // 6-3-62 // pANisamavA0 // 5-1-18 // pade rikaTa // 6-4-12 // pANTAhati0 // 6-1-104 // paryadhervA // 5-3-113 // pANDukambalAdin // 6-2132 // paryanogrAmAt // 6-3-138 // / pANDoDyaNa // 6-1-119 // paryapADa-myA // 3-1-32 // | pAteH // 4-2-17 // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrI simy-2-Ishaasnsuutr|| 4||2||dhaatum [ 101 - sUtram / sUtrAGka / / sUtram / sUtrAGka / pAtpAdasyAha0 // 7-3-148 // | puMvat karma0 // 3-2-57 // pAtrAcitA0 / / 6-4-163 // puMsaH // 2-3-3 // pAtrAttau / / 6-4-280 // puMsA pumansU // 1-4-73 // pAtresami-yaH // 3-1-91 // puMstriyoH0 // 1-1-29 // pAvyazUdrasya // 3-1-143 // pucchAt // 2-4-41 // pAdAdyoH // 2-1-28 // pucchAdut0 // 3-4-39 // pAdyAyeM // 7-1-23 // puJjanuSo0 // 3-2-13 // pAnasya0 // 5-3-69 // putrasyAdi0 // 1-3-38 // pApahIyamAnena // 7-2-86 // patrAdheyau // 6-4-154 // pArAvAraM-ca // 7-1-101 // putrAntAt // 6-1-111 // pArAvArAdInaH // 6-3-6 // putre // 3-2-40 // pAremadhye0 // 3-1-30 // putre vA // 3-2-31 // pArthAdibhyaH // 5-1-135 // punarekeSAm // 4-1-10 // pAzAcchAsA0 // 4-2-20 // punarbhUputra0 // 6-1-39 // pAzAdezca lyaH // 6-2-25 // pumanaDunno0 // 7-3-173 // pitA mAtrA vaa||3-1-122|| pumo'zi0 // 1-3-9 // pituryo vA // 6-3-151 // puraMdarabhagaMdarau // 5-1-114 // pitRmAturya0 // 6-2-62 // purANe kalpe // 6-3-187 // pittithaTa0 // 7-1-160 // purAyAvato0 // 5-3-7 // pitro mahaT // 6-2-63 // purumgdh0|| 6-1-116 // pibaitidAmU0 / / 4-3-66 // puruSaH striyA // 3-1-126 // piSTAt // 6-2-53 // puruSahRda0 // 7-1-70 // pIlAsAlvA0 // 6-1-68 // . puruSAtkRta0 // 6-2-29 // pIlvAdeH-ke // 7-1-87 // puruSAdvA // 2-4-25 // puMnnAmni-ghaH // 5-3-130 // | puruSAyu0 // 7-3-120 // Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 ) sima - mAsAvinA sUtram / suutraangk| sUtram / . sUtrAGka / puruSe vA // 3-2-135 // pUrvaprathamA0 || 7-4-77 // puro'grato0 // 5-1-140 // pUrvamanena0 // 7-1-167 // puroDAza-To // 6-3-146 // pUrvasyA'sve0 // 4-1-37 / / puro naH // 6-3-86 // pUrvAgraprathame // 5-4-49 // puro'stama0 // 3-1-7 // pUrvAtkartuH // 5-1-141 // . puvo itro0 // 5-2-85 // pUrvAparaprathama0 // 3-1-103 // puSkarAdedaze // 7-2-70 // pUrvAparAgharo0 // 3-1-52 // puNyArthAbhe0 // 3-1-129 // / pUrvAparA-dhus // 7-2-98 // puspo // 4-3-3 // pUrvAva-SAm // 7-2-115 // pUgAdamukhya0 // 7-3-60 // pUrvAlA-naT // 6-3-87 // pUklizi0 // 4-4-45 // puurvaalaa-kH|| 6-3-202 // pUyajaH0 // 5-2-23 // pUvottara0 // 7-3-113 // pUjAcAryaka0 // 3-3-39 // pRthaga nAnA0 // 2-2-113 / / pUjAsvateH0 // 7-3-72 // pRthivImadhyAn // 6-3-64 // pUtakratuvaSA0 // 2-4-60 // pRthivyAJA'J // 6-1-18 // pUdiya'JcernA0 // 4-2-72 // | pRthivIsava0 // 7-1-156 // pUraNAdagrantha0 // 7-1-176 // pRthumRdu-raH // 7-4-39 // pUraNAdvayasi // 7-2-62 // | pRthvAderimanvA // 7-1-58 // pUraNA dikaH // 6-4-159 // pRSodarAdayaH // 3-2-155 // pUraNAbhyastat // 7-3-130 // pRSThAdyaH // 6-2-22 // pUrNamAso'N // 7-2-55 // pRbhUmAhAGAmiH // 4-1-58 // pUrNAdvA // 7-3-166 // painggaakssiiputraa0||6-2-102 // pUrvakAlaika0 // 3-1-97 // pailaadeH|| 6-1-142 / / pUrvapadasthA0 // 2-3-64 // poTAyuvati0 // 3-1-111 // pUrvapadasya vA // 7-3-45 // | pautrAdi vRddham // 6-1-2 // Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI siddhahemazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 603 suutrm| sUtrAGka / sUtram / suutraangk| pyAyaH pIH // 4-1-91 // pratyayaH-deH // 7-4-115 // prakAre jAtIya // 7-2-75 // pratyayasya // 7-4-108 // prakAre thA // 7-2-102 // pratyaye // 2-3-6 // prakRte mayaT // 7-3-1 / / pratyaye ca // 1-3-2 // prakRSTe tamap // 7-3-5 // pratyAGaH zru0 / / 2-2-56 // praghaNapraghANau0 // 5-3-35 // prathamAdaH-chaH // 1-3-4 // pracaye navA0 // 5-4-43 // prathamoktaM prAka // 3-1-148 / prajAyA asU // 7-3-137 // prabhavati / / 6-3-157 // prajJAdibhyo'Na // 7-2-165 // prabhUtAdi-ti // 6-4-43 // prajJAparNoda0 // 7-2-22 // prabhRtyanyArtha0 // 2-2-75 // prajJAzraddhA0 // 7-2-33 // pramANasamAsattyoH // 5-4-76 // praNAyyo ni0 / 5-1-33 / / pramANAmmAtraT // 7-1-140 // pratijanAderInaJ // 7-1-20 // pramANIsalyADDaH // 7-3-128 // pratijJAyAm // 3-3-65 // prayoktavyApAre0 // 3-4-20 // pratinA paJcamyAH // 7-2-87 // | prayojagam // 6-4-117 // pratipanthAdikazca // 6-4-39 / / - pralamme0 // 3-3-89 // pratiparo'no0 / / 7-3-87 // / pravacanIyAdayaH // 5-1-8 // prati zravaNa // 7-4-94 // prazasyasya zraH // 7-4-34 // prateH // 4-1-98 // praznAkhyAne0 // 5-3-119 // prate snAtasya // 2-3-21 // praznAryAvicA0 // 7-4-102 // praterurasaH0 // 7-3-84 // prazne ca pratipadam / / 7-4-98 // pratezca vadhe // 4-4-94 // praSTho'grage // 2-3-32 // pratyanorgaNA0 // 2-2-57 // prasamaH styaH // 4-1-95 // pratyanvavAtsA0 // 7-3-82 // / prasitotsu0 // 2-2-49 // pratyabhyateH kssipH||3-3-102|| / prastArasaMsthAna0 // 6-4-79 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 ] sima - pAyodhinI sUtram / sUtrAGka / sUtram / . sUtrAGka / prasthapura0 // 6-3-43 // prANyaGgaratha0 // 7-1-37 / / prasya0 // 1-2-24 // prANyaGgadAto laH // 7-2-20 // praharaNam // 6-4-62 // prANyauSadhio // 6-2-31 // praharaNAt // 3-1-154 // prAttazca mo vA // 4-1-96 // praharaNAtkrI0 // 6-2-116 // prAttumpategevi // 4-4-97 // prAkArasya0 // 3-2-19 // prAtpurANenazca / / 7-2-161 // prAkAle // 5-4-47 // prAtyavapari0 // 3-1-47 // prAttavAda0 // 7-1-56 // prAtsUjorin // 5-2-71 // prAganityAtkap // 7-3-28 // prAstradrastoH // 5-3-67 / / prAginAt // 2-1-48 // prAdupasargA0 // 2-3-58 // prAggrAmANAm // 7-4-17 // prAdAgasta0 // , 4-4-7 // prAgjitAdaN // 6-1-13 // prAdazmitulA0 // 5-3-51 // prAgdeze // 6-1-10 // prAdvahaH // 3-3-103 // prAgbharate0 // 6-1-129 // . prAdvAhaNasyaiye // 7-4-21 // prAgvat // 3-3-74 // prAdhvaM bandhe // 3-1-16 // prAgavataH0 // 6-1-25 // prAptApannau0 // 3-1-63 // prAcAM nagarasya // 7-4-26 // prAyo'toya0 // 7-2-155 // prAca yamayasaH // 5-2-52 // prAyo'nnama0 // 7-1-194 // prAcyeJo'tau0 // 6-1-143 // prAyo bahu0 // 6-3-143 // prAjjJazca // 5-1-79 / / / prAyo'vyayasya // 7-4-65 // prANijAti0 7-1-66 // prAllipsAyAm // 5-3-57 // . prANitUryA0 // 3-1-137 // prAvRSa ikaH // 6-3-99 // prANina upamAnAt / / 7-3-111 // | prAvRSa eNyaH / / 6-3-92 / / prANini bhUte // 6-4-112 // | priyaH // 3-1-157 // . prANisthAda0 // 7-2-60 // priyavazAdvadaH // 5-1-107 // Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanamUtrAkArAdyanukramaNikA [ 6 05 sUtram / sUtrAGka / balavAtAdUlaH // 7-1-91 // valAderyaH // 6-2-86 // balisthUle0 // 4-4-69 // austerit // 6-1-20 // bahiMSaSTI0 // 6-1-16 // bahuga de // 1-1-40 // vahulam ||5-1-2 // bahulaM lup // 3-4-14 // bahulamanyebhyaH // 6-3-109 // bahulAnurAdhA0 // 6-3-107 // bahuvidhvaru0 // 5-1-124 // bahuviSayebhyaH // 6-3-45 // bahuvrIheH // 7-3-125 // bahuSvastriyAm // 6-1-124 // bahuSverIH // 2-1-49 // bahusvara0 // 6-4-68 // bahUnAM prazne0 // 7-3-54 // borDe // 7-3-73 // bahoNaSTe0 // 7-4-40 // bahosanne // 7-2-112 // bahvalpArthA0 // 7-2-150 // bADhAntika0 // 7-4-37 // bAhUvAde0 // 7-2-66 // bAhrAntaka0 // / 2-4-74 // vAhvAdibhyo / 6-1-32 // sUtrAGka sUtram / priyasukha - che // 74-87 // priyasukhAdA0 // 7-2-140 / / priyasthira0 // 7-4-38 / / pusRlko'kaH0 / / 5-1-69 // prekSAderin // 6-2-80 // preSAnujJAvasare0 // 5-4-29 // proktAt // 6-2-129 / / propAdArambhe // 3-3-51 // propotsa - Ne // 7-4-78 // proSThabhadrAjAte // 7-4-13 // lakSAderaN // 6-2-59 // plutAdvA // 1-3-29 // pluto'nitau // 1-1-32 // pacAdo0 // 7-4-81 // pvAderhrasvaH // 4-2-105 // phalavarhAccenaH // 7-2-13 // phalasya jAtau // 3-1-135 // phale // 6-2-58 // phalgunI pro0 // 2-2-123 // phalgunyASTaH // 6-3-106 // phenoSmavASpa0 // 3-4-33 // bandhe ghaJi navA // 3-2-23 // bandhenani // 5-4-67 // bandha bahuvIhau // 2-4-84 // balavAtadanta0 // 7-2-19 // Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] siddha Debha - jAlAvaoodhinI sUtram / sUtrAGka / biDabirI0 // 7-1-129 // biDAdevRddhe // 6-1-41 // bibhateSu ca // 3-3-92 // bilvakIyAde0 // 2-4-93 // brahmaNaH // 7-4-57 // brahmaNastvaH // 7-1-77 / / hmaNo vadaH // 5-1-156 // brahmabhrUNa0 // 5-1-161 // hasti // 7-3-83 // brahmAdibhyaH // 5-1-85 // brAhmaNamANa0 // 6-2-16 / / brAhmaNAcchaMsI / 3-2-11 // bAhmaNAdrA || 6-19-35 // vAhmaNAnnAni // 7-1-184 // dhruvaH ||5-1-51 // brUgaH paJcAnAM0 // 4-2-118 // vrataH parAdiH // 4-3-63 // bhaktANNaH // 7-1-17 // bhaktaudanAdvA0 // 64-72 / / bhahiMsAyAm / / 2-2-6 / bhakSya hitamasmai // 6-4-69 // bhajati // 6-3-204 // bhajo viN // 5-1-146 // bhaJjibhasimido0 // 5-2-74 // bho vA // 4-2-48 // n sUtram / sUtrAGkaH / bhadroNAtkaraNe // 3-2-116 // bhargAt traigarte // 6-1-51 // bhartustulyasvaram // 3-1-162 // bharturvadhyAderaNa // 6-3-89 // bhartsane paryAyeNa // 7-4-90 // bhavateH sijlupi // 4-3-12 // bhavatorikaNI0 // 6-3-30 // bhavatvAyu0 // 7-2-91 // bhaviSyantI // 5- 3-4 // bhaviSyantI - he // 3-3-15 // bhave // 6-3-123 // bhavyageyajanya0 // 5-1-7 // bhastrAde rikaT // 6-4-24 // bhAgavisitA // 6-1-105 // bhAgAdyekau // 6-4-160 // bhAgini ca0 // 2-2-37 // bhAge'STamAJJaH // 7-3-24 / / bhAjagoNa - ze // 2-4-30 // bhANDAtsamAcitau / 3-4-40 // bhAdito vA // 2-3-27 // bhAnnetuH // 7-3-133 bhAvakarmaNoH // 3-4-68 // bhAvaghaJoM / / 6-2-114 // bhAvavacanAH / / 5-3-15 // bhAvAkatroH / / 5-3-18 // Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUvAkArAghanukramaNikA [ 607 suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| bhAvAdimaH // 6-4-21 // bhUtavaccA0 // 5-4-2 // bhAve // 5-3-122 // bhUte // 5-4-10 // bhAva cAzi0 // 5-1-130 // bhUyaHsaMbhUyo0 // 6-1-36 // bhAve tvatala // 7-1-55 // bhUluka cevarNasya // 7-4-41 // bhAve'nupasargAt // 5-3-45 // bhUzyado'la // 5-3-23 // bhikSAdeH // 6-2-10 // bhUSAkodhArtha0 // 5-2-42 // bhikSA sena0 // 5-1-139 // bhUSAdara kSepe0 // 3-1-4 // bhittaM zakalam // 4-2-81 // bhUSArthasan0 // 3-4-93 / / bhidAdayaH // 5-3-108 // bhUskhaporadutau // 4-1-70 // bhiyo navA // 4-2-99 // bhRgo nAmni // 5-3-98 // bhiyo rurukalukam // 5-2-76 // / bhRgo'saMjJAyAm // 5-1-45 // misa es // 1-4-2 // bhRgyaGgirasku0 // 6-1-128 // bhImAdayo0 // 5-1-14 // bhRjo bhaje // 4-4-6 // bhIruSThAnAdayaH // 2-3-33 // bhRtipratya-kaH // 7-3- 40 // bhISibhUSi0 // 5-3-109 // bhRtau karmaNaH // 5-1-104 // bhIhIbhRhosti0 // 3-4-50 // bhRvRjitR0 // 5-1-112 // bhujanyuja0 // 4-1-120 // . bhRzAbhIkSaNyA0 / / 7-4-73 // bhujiSatyA0 // 5-3-128 // bhRzAbhIkSNye0 // 5-4-42 // bhujA-bhakSye // 4-1-117 // bheSajAdibhya0 // 7-2-164 // bhunajo'trANe // 3-3-37 // bhogavadgaurimato0 // 3-2-65 // bhuvo vaH-nyoH // 4-2-43 // bhogottara-naH // 7-1-40 // bhuyA'vajJAne vA // 5-3-64 // bhojasUtayoH0 // 2-4-81 / / bhUGaH prApta! nning||3-4-19|| bhau kye Su0 / / 6-2-68 // bhUjeH SNuka // 5-2-30 // bhrAjyalakam // 5-2-28 // bhUtapUrva pacaraT // 7-2-78 // | bhrAturvyaH // 6-1-88 // Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ) sima - pAlApodhinI suutrm| suutraangk| sUtram / suutraangk| bhrAtuH stutau // 7-3-179 // madhvAdeH // 6-2-73 // bhrAtuSputra-yaH // 2-3-14 // manaH // 2-4-14 // bhrAtuputrA 0 // 3-1-121 // manayavalapare he // 1-3-15 // bhrASTrAgna rindhe // 3-2-114 // manasazcAjJAyini // 3-2-15 // bhrAsabhlAsabhrama0 // 3-4-73 // manunabho-ti // 1-1-24 // bhrUvA'cca0 // 2-4-101 // manorau ca vA // 2-4-61 // bhruvo dhruva ca // 6-1-76 // manoryANI0 // 6-1-94 // bhrasnoH // 2-2-53 // mantasya yuvA0 // 2-1-10 // bhvAdibhyo vA // 5-3-115 // manthodanasaknu0 // 3-2-106 // bhvAderdAdeghaH // 2-1-83 // mandAlpAcca0 // 7-3-138 // bhvAdenomino0 // 2-1-63 // manamojAdernAgni // 7-2-67 // maDDukajhajharA0 // 6-4-58 // manyasyAnAvA0 // 2-2-64 // maNyAdibhyaH // 7-2-44 // manyANNin // 5-1-116 // matamadasya0 // 7-1-14 // | manvankvani0 // 5-1-147 // matsya sya yaH // 2-4-87 // mayUravyaMsake0 // 3-1-116 // mathalapaH // 5-2-53 // marutpavarNastaH // 7-2-15 // madrabhadrAdvapane // 7-2-144 // mAdibhyo yaH // 7-2-159 // madrAdaJ // 6-3-24 // malAdImasazca // 7-2-14 // madhuvabhro0 // 6-1-43 // madhyavidhivi0 // 4-1-109 // madhya utkarSA0 // 6-3-77 // mavyasyAH // 4-2-113 // madhyAddina0 // 6-3-126 // masje: saH // 4-4-110 // madhyAntAdayaro // 3-2-21 // mahataH-DAH // 3-2-68 // . madhyAnmaH // 6-3-76 // mahatsarvAdikaNa // 7-1-42 // madhye Sade // 3-1-11 // mahakulAdvA0 // 6-1-99 // madhvAdibhyo ra // 7-2-26 // | mahArAjaproSTha0 // 6-2-110 // Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI siddhahamaya-dezAnuzAsanabhUtrArAdhamA [ 109 suutrm| suutraangk| / suutrm| sUtrAGka / mahArAjAdikaNa // 6-3-205 // | mAzabda ityA0 // 6-4-44 // mahendrAdvA // 6-2-106 // | mAsanizA-vA // 2-1-100 / mAMsasyAnaDa0 // 3-2-1420 . mAsavarNanAtra // 3-1-161 // mAGayadyatanI // 2-4-39 // mAsAdvayasi yaH // 6-4-113 // mANavaH kutsAyAm // 6-1-25 // mimmIgo // 4-2-8 // mAtamAtR // 2-4-85 // mithyAkUgo0 // 3-3-93 / mAtarapitaraM vA // 3-2-47 // midaHzye // 4-3-2 // mAturmAtaH // 2-4-40 // mimImAdA0 // 4-1-20 // mAtulAcAryo0 // 2-4-63 // mucAditapha. // 4-4-99 // mAtRpituH svasuH // 2-3.18 // murato'nu0 // 4-1-11 // mAtRpitrAde0 // 6-1-90 // . muhadrahaSNuha0 // 2-1-44 // mAtraT // 7-1-145 // mUrtinicitAbhre0 // 5-3-37 / / mAthottarapada0 // 6-4-40 / sUlavibhujAdayaH 5-1-144 // mAduva'nu // 2-1-47 // mUlyaiH krIte // 6-4-150 // mAnam // 6-4-169 // mRga kSIrAdiSu vA // 3-2-62 // mAnasaMgha-sci // 7-4-19 / / 'mRgayecchA yAcyA // 9-3-101 / / mAnAt krItabat // 6-2-44 // mRjo'sya vRddhiH / 4-3-42 / / maanaadsNshye| 7-1-243 // mudastikaH / 7-2-171 // mAne / / 5-3-41 // mRdaH zAntau // 4-3-28 // mAsikazca // 7-3-26 // meghatibhayA0 // 5-1-106 // mAraNatoSaNa / 4-2-30 // meDo vA mila // 4-3-88 // mAlAyA kSeSe // 7-2-64 meghArathAmnavaraH // 7-2-41 // mAleSIke-te 2-4-102 // mo'kamiyami0 // 4-3-55 // mAvAnto0 // 2-1 94 // mare novarezca // 2-1-67 // Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sima - pasAbamodhinI suutrm| sUtrAGka / sUtram / suutraangk| morvA // 2-1-9 // yattatkimaH // 7-1-150 // mo'varNasya // 2-1-45 // yattatkimanyAt // 7-3-53 // maudAdibhyaH // 6-3-182 // yattadetado0 // 7-1-149 // mnAM ghuDa-nte // 1-3-39 // yathAkathAcANNaH // 6-4-100 // mriyterdyt0|| 3-3-42 // yathAkAmA-ni // 7-1-100 // yaH // 6-3-176 // yathAtathAdI0 // 5-4-51 // yaH // 7-1-1 // yathA'thA // 3-1-41 // yaH ezcAtaH // 5-1-28 // yathAmukha0 // 7-1-23 // yaH saptamyAH // 4-2-122 // yadvAbo bhAva0 // 2-2-106 // yA turusto0 // 4-3-64 // yaddhadasta0 // 2-2-46 // yajasRja-yaH // 2-1-87 // yadvIkSye0 // 2-2-58 // yajAdivaceH0 // 4-1-79 // yapi // 4-2-56 // yajAdivaza0 // 4-1-72 // yapi cAdo0 // 4-4-16 // yajijapidaMzi0 // 5-2-47 // yabakGiti // 4-2-7 // yajisvapirakSi0 // 5-3-85 // yamaH sUcane // 4-3-39 // yajeryajJAGge // 4-1-114 // yamaH svIkAre // 3-3-59 // yajJAdiyaH // 6-4-179 // yamimadigado0 // 5-1-30 // yajJAnAm // 6-4-96 // yamiraminamyA0 // 4-4-86 // yajJa grahaH // 5-3-65 // yamo'parive0 // 4-2-29 // yajhe bhyaH // 6-3-134 // yaralavA0 // 1-1-15 // ytro'shyaa:0||6-1-126|| yavayavaka0 // 7-1-81 // yabhitraH // 6-1-54 // yavayavanAra0 // 2-4-65 // yo DAyan0 // 2-4-67 // | yazvorasaH // 6-3-212 / / yataH pratini0 // 2-2-72 // / yaskodegotra // 6-1-125 // yatkarmaspAt // 5-3-125 // | yasvare pA-Ti // 2-1-102 // Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAdyanukramaNikA [11 sUtram / yAcitApami0 // 6-4-22 yAjakAdibhiH // 3-1-78 // yAjJikauthika0 // 6-2-122 // yAjyA dAnaci // 5-1-26 // yAmyulori0 // 4-2-123 // yAyAvaraH / / 5-2-82 // yAvato0 // 5-4-55 // yAvadiya // 3-1-31 // yAvAdibhyaH kaH // 7-3-15 // yiH sanveyaH // 4-1-11 // yi luk // 4-2102 // yujaJcakuco0 // 2-1-71 // yujabhujabhaja0 // 5-2-50 // yujAdernavA // 3-4-15 // yujo'samAse // 1-4-71 // dudroH // 5-3-59 / / yuSUdrorghaJ // 5-3-54 // gharNavRda0 // 5-3-28 // yuvavRddha0 / / 6-1-5 // yuvA khalati0 // 3-1-113 // yuvAderaN // 7-1-67 / / yuSmadasmadoH / / 2-1-6 // yuSmasmado -deH // 7-3-30 // yUnastiH // 2-4-77 // yUni lup / / 6-1-137 // sUtrAGka / sUtrAGka / sUtram / yUno ke // 7-4-50 // yUyaM vayaM jasA // 2-1-13 // ye navA // 4-2-62 // yayau caluk ca // 7-1-164 / ' ye varNe // 3-2-100 // yaiyakabhAva0 // 6-1-97 // yogakarmabhyAM0 // 6-4-95 // yogyatAvIpsA0 // 3-1-40 // yoprayojanA0 // 6-2-113 // astrsvarasya // 2-1-56 // yopAntyA - kaJ // 7-1-72 / / yo'ziti // 4-3-80 // yaudheyAderaJ // 7-3-65 // vyakye // 1-2-25 // khaH padAntAt // 7-4-5 // vRt sakRt // 4-1-102 // khuvarNAlughvAdeH // 7-1-69 // svAH vya'y0 / / 4-4-121 // raH kakhapa - (pau // 1-3-5 // raH padAnte / / 1-3-53 // raktA nityavarNayoH // 7-3-18 / / rakSaduJchatoH // 6-4-30 // raGkoH prANini vA // 6-3-15 // rajaH phalemalA0 ||5-1-98 // rathavade // 3-2-131 // Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 ] siddhahema bAlAvabedhinI suutrm| suutraangk| / suutrm| sUtrAGka / rathAtsAdezva0 // 6-3-175 // | riH zakyAzIrya // 4-3-110 // radAdamUrcha0 // 4-2-69 // riti // 3-2-58 // radha iTi tu0 // 4-4-101 // | ririSTAt // 2-2-82 // rabhalabhazaka0 // 4-1-21 // rirau calapi // 4-1-56 / / rabha'parokSA0 // 4-4-102 // ruci kRpya0 // 2-2-555 // ramyAdibhyaH0 // 5-3-126 // rucyA'vyathya0 // 5-1-6 // raNavarNAnno0 // 2-3-63 // rahasyamaya0 // 7-4-83 // rutpaJcakA0 // 4-4-88 // ragATTo rakte // 6-2-1 // rudavidamuca0 // 4-3-32 // rAjaghaH // 5-1-88 // rudhaH // 3-4-89 // rAjadantAdiSu // 3-1-149 // rudhAM svarAt0 // 3-4-82 / / rAjanyAdibhyo0 // 6-2-66 // ruhaH paH // 4-2-14 // rAjanvAn surAzi // 2-1-98 // rUDhAvantaH0 // 6-3-140 // rAjansakheH // 7-3-106 // rUpAtprazastA0 // 7-2-54 // rAtrIvaso0 // 5-2-6 // rUpyottarapadA0 // 6-3-22 // rAvyahaHsaM0 // 6-4-110 // revatarohiNAre // 2-4-26 // rAtsaH // 2-1-90 // revatyAderikaNa // 6-1-86 // rAdephaH // 7-2-157 // raivatikAderIyaH // 6-3-170 // rAdhevaMdhe // 4-1-22 // roH kAmye // 2-3-7 // rAlluk // 4-1-110 // rogAtpratIkAre // 7-2-82 // rASTrakSatriyAt // 3-1-114 // ropAntyAt // 6-3-42 // rASTrAkhyAd0 // 7-3-107 / / romanthAda0 // 3-4-32 // rASTrAdiyaH // 6-3-3 // roruSasargAt // 5-3-22 // rASTre'naGgAdibhyaH // 6-2-6 // | roreluga0 // 1-3-41 // rASTrebhyaH // 6-3-44 // | royaH // 1-3-26 // Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 613 sUtram / suutraangk| ro lupyari // 2-1-75 // ro'zmAdeH // 6-2-79 // nAmyantot0 // 2-1-80 // le vA // 1-4-67 // hadihasva-cA // 1-3-31 // lakSaNavI sye0 // 2-2-36 // lakSaNenAbhi0 // 3-1-33 // lakSmyA anaH // 7-2-32 // laghordogho0 // 4-1-64 // laghaurupAntyasya // 4-3-4 // laghoryapi // 4-3-86 // lavakSarAsa0 // 3-1-160 // laGgikramapyo0 // 4-2-47 // labhaH // 4-4-103 // lalATavAta0 // 5-1-125 // lavaNadaH // 6-4-6 // laSapatapadaH // 5-2-41 // lAkSArocanA0 // 6-2-2 // lipsyasidau // 5-3-10 // livindaH // 5-1-60 // liyo no'ntaH // 4-2-15 // lilau // 1-3-65 // lihAdibhyaH // 5-1-50 // lIlino0 // 3-3-90 // lIlinorvA // 4-2-9 // / sUtram / sUtrAGka / luka // 1-3-93 // | lukcAjinAntAt // 7-3-39 // lukyuttarapada0 // 7-3-38 // lugasyAdetyapade // 2-1-113 // lugAtonAyaH // 2-1-107 // lupyaravRllenat // 7-4-112 // lubaJceH // 7-2-123 // lubbahulaM0 // 6-2-57 // lubvAdhyAyA0 // 7-2-72 // lubhyaJcavi0 // 4-4-44 // lUdhUsR-taH // 5-2-87 // lUnaviyAtAt // 7-3-21 // lokampRNa0 // 3-2-113 // lokajJAte0 // 7-4-84 // lokasave0 // 6-4-157 // lokAt // 1-1-3 // lopicchAde:0 // 7-2-28 // logno'patyeSu // 6-1-23 // lo laH // 4-2-16 // lohitAdi-t // 2-4-68 // lAhitAnmaNau // 8-3-17 / / vaMzAderbhA-su // 6-4-166 // vaMzyajyAyo0 // 6-1-3 // vaMzyena pUrvArtha // 3-1-29 // vaco'zabdanAmni // 4-1-119 // Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] sima - pApamocinI - sUtram / suutraangk| suutrm| suutraangk| vaJcasrasadhvaMsa0 // 4-1-57 // batsya ti-le // 5-4-25 // vaTakAdin // 7-1-196 // varmaNA'cakrAt // 6-1-33 // vataNDAt // 6-1-45 // vopasaryA0 // 5-1-32 // vattasyAm // 1-1-34 // varSakSara-je // 3-2-26 // vatsazAlAdvA // 6-3-111 // | varSavidhne0 // 5-3-50 // vatsokSAzva // 7-3-51 // varSAkAlebhyaH // 6-3-80 // badabajalaH // 4-3-48 // varSAdayaH klive // 5-3-29 // vado'pAt // 3-3-97 // varSAdazca vA // 6-4-111 // vanyApaJca0 // 4-2-65 // valacyapitrAdeH // 3-2-82 // vami vA // 2-3-83 // valivaTi-maH // 7-2-16 // vamyaviti vA // 4-2-87 // vazerayaGi // 4-1-83 // vaya zaktizIle // 5-2-24 // vasAtervA // 6-2-67 // bayasi danta0 // 7-3-151 // vasanAt // 6-4-138 // vayasyanantye // 2-4-21 // vasurAToH // 3-2-81 // varAhAdeHkaNa // 6-2-95 // vastereyaJ // 7-1-112 // varuNendra-ntaH // 2-4-62 // vasnAt // 6-4-17 // vargAntAt // 3-6-128 // vahati rathayu0 // 7-1-2 // varcaskAdiSva0 // 3-2-48 // vahAbhrAllihaH // 5-1-123 // varNadRDhA-vA // 7-1-59 // vahInarasyait // 7-4-4 // varNAda-Ni // 7-2-69 // vaheH praveyaH // 2-2-7 // varNAvakaJ // 6-3-21 // vahesturizcAdiH // 6-3-180 // varNAvyayAt0 // 7-2-156 // vA karaNe // 5-1-34 // vartamAnA-mahe // 3-3-6 // vahlyU dipardi0 // 6-3-14 // vavRtta granthe // 4-4-65 // . vAH zeSe // 1-4-82 // vasyati gamyAdiH // 5-3-1 // | vA'karmaNA0 // 2-2-4 // Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanatrAkArAdyanukramaNikA [ 61pa sUtram / sUtrAGka | vA kAGkSAyAm // 5-2-10 // vAkyasya0 // 7-8-88 / / vAkozadainye // 4-2-75 // vA klIve // 2-2-92 // vAkSaH // 3-4-76 // vAgantau // 7-3-145 // vAyAnta-rAta // 7-3-154 // vAca AlATau // 7-2-24 // vAca ikaNa // 7-2-168 // vAcaMyamo vrate // 5-1-115 // vAcaspati-sam // 3-2-36 // vA jAtedriH // 6-2-137 // vA jvalAdi0 / / 5- 1-62 // vAJjaleralukaH // 7-3-101 // vATATyAt // 5-3-103 // vADavayo vRSe // 6-1-85 / / vANumASAt // 7-1-82 // : vAtapitta-ne / / 6-4-152 // vAtAtIsAra0 // 7-2-61 // vA tRtIyAyAH || 3-2-3 // vAtorikaH // 6-4-132 // vAtmane // 3-4-63 // vAtyasaMdhiH // 1-2-31 // vA dakSiNAt0 // 7-2-119 // vAdazcaNakaH / / 5-2-67 // sUtram / sUtrAGka / vAdyatanI kriyA0 // 4-4-28 // vAdyatanI purAdau // 5-2-15 // vAdyAt // 6-1-11 // vAdrau // 2-1-46 // vA dviSAto0 // 4-2-91 // vAdhAresmAvAsyA ||5-1-21 // vA nAmni // 1-2-20 // vA nAmni // 7-3-147 // vAntike // 3-1-147 // vAntimAnti // 7-4-31 // vAnyataH pumAMSTA0 // 9-4--62 // vAnyena // 6-1-133 // vApaguro Nami // 4-2-5 // vA parokSAyaGiH ||4-1-90 // vA pAdaH / / 2-4-6 // vApnoH // 4-3-87 // vA bahuvrIhiH / / 2-4-5 // vAbhinivizaH // 2-2-22 // vA'bhya'vAbhyAm ||4-1-99 // vomaH // 4-2-57 // vAmadevAdyaH // 6-2-135 // vAmAdyAderInaH // 7-1-4 // vAmazasi // 2-1-55 // vAyanaNAryAnaJoH ||6-1-138 // vAyuSmaMda-kam // 6-3-67 // Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] sima - Mail sUtram / suutraangk| suutrm| mUtrAGka / vAyvRtuSita0 // 6-2-109 // viMzatyAdervA0 // 7-1-156 / / vAre kRtvas // 7-2-109 // / vikarNakuSIta // 6-1-72 // vArdhAca // 7-3-103 // vikaNecchagalA // 6-1-64 // vA lipsAyAm // 3-3-61 // vikAre // 6-2-30 // vAlpe // 7-3-146 // vikuzamipareH0 // 2-3-28 // vaavaapyo-pii|| 3-2-156 // vicAre pUrvasya / / 7-4-95 / / vA vetteH vasuH // 5-2-22. // vicAle ca // 7-2-105 // vA veSTaceSTaH // 4-1-66 // biccho naH // 5-3-86 // vAzina Ayanau // 7-4-46 // vijeriT // 4-3-18 // vAzmano vikAre // 7-4-63 // vilaM dhana0 // 4-2-82 // vA zranthagrantho0 // 4-1-27 // vidadambhyaH // 5-4-54 // vA'zvAdIyaH // 6-2-19 // vidyAyonisamba0 // 6-3-150 // vASTana AH0 // 1-4-52 // vidhinimantraNA // 5-4-28 // bAsudevArjuna0 // 6-3-207 // vidhyatyananyena // 7-1-8 // vA svIkRtau // 4-3-40 // vinayAdibhyaH // 7-2-169 // vAhanAt // 6-3-178 // vinA te0 // 2-2-115 // vAhapatyAdayaH // 1-3-58 // vinimeyadyata0 // 2-2-16 // vAhIkeSu0 // 6-3-36 // vindvicchU / 5-2-34 / / vAhIkeSva0 // 7-3-63 / / vinmatorNISThe0 // 7-4-32 // vA hetusiddhoM ktaH // 5-3-2 // viparitrAtsataH // 5-2-55 // vAhApathyupa0 // 6-3-179 // vibhaktitha-bhAH // 1-1-33 // vAhyAdvAhanasya // 2-3-72 // vibhaktisa-yam // 3-1-39 / / viMzatikAta // 6-4-139 // | vibhAjayita0 // 6-4-52 / / vizate-ti // 7-4-67 // | vimuktAderaN // 7-2-73 / / viMzatyAdayaH // 6-4-173 // / viyaH prajane // 4-2-13 // Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazadAnuzAsanasUtrAkArAdhanukramaNikA [617 sUtrAGga / sUtram / virAgAdiraGgazca // 6-4-183 // virAme vA / / 1-3-51 // virodhinAma0 // 3-1-130 // vidhIvAdvA // 6-4-25 // vivAde vA // 3-3-80 // vivAde dvandvA0 // 6-3-163 // vizapatapada || 5-4-81 // vizAkhASA0 // 6-4-120 // vizisahi0 // 6-4-122 // vizeSaNaM ca // 3-1-96 // vizeSaNamantaH // 7-4-113 // vizeSaNasa - hau // 3-1-150 // vizeSaviva // 5-2-5 // vizramervA // 4-3-56 // viSvaco viSuzca // 7-2-31 // visAriNo matsye // 7-3-59 // vIpsAyAm // 7-4-80 // vIrunyagrodhau // 4-1-121 // ghRkATeNyaN // 7-3-64 // vRgo vastre // 5-3-52 // bRjamadrA0 // 6-3-38 // vRttisargatAyane // 3-3-48 // vRtto'papATho0 // 6-4-67 // vRyanto'saSe // 1-1-25 // vRddhastriyAH // 6-1-87 // sUtrAGka / sUtram / vRddhasya ca jyaH // 7-4-35 // vRddhAghUni // 6-1-30 // vRddhiH svareSvA0 // 7-4-1 // vRddhirAdaut // 3-3-1 // vRddhiryasya0 // 6-1-8 // vRddhe'JaH // 6-3-28 // vRddho yUnAta0 // 3-1-124 // vRdbhikSiluTa0 // 5-2-70 // vRdbhyaH H svasanoH // 3-3-45 // vRndAdArakaH // 7-2-11 // vRndArakanAga0 // 3-1-108 // vRSAzvAn0 / / 4-3-114 // vRSTimAna vA // 5-4-57 // vRto navA'nA0 // 4-4-35 / / veH // 2-3-54 // veH kRgaH-ze // 3-3-85 // veH khukham // 7-3-163 // yeH skando0 // 2-3-51 // veH straH // 2-3-23 // veH svArthe // 3-3-50 // vege sartta0 // 4-2-107 // veTospataH // 4-4-62 // veNukAdibhya0 // 6-3-66 // vetanAderjIvati // 6-4-15 // vetticchida0 // 5-2-75 // Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sima - jAmAvinA sUtram / suutraangk| sUtram / . suutraangk| vettaH kit // 3-4-51 // vottarapada'rthe // 7-2-125 // vetanavA // 4-2-116 // vottarAta // 7-2-121 // vedasahazru0 // 3-2-41 // vodaH // 5-3-61 // vedatA'navya0 // 2-4-98 // vodazcitaH // 6-2-144 // vedenbrAhmaNa // 6-2-130 // vopakAdeH // 6-1-130 // veyivadanAzca0 / / 5-2-3 // vopamAnAtU // 7-3-147 // veyuvo'striyAH / / 1-4-30 // vottAt // 3-3-106 // verayaH // 4-1-74 // vopAderaDAko ca // 7-3-36 // verazabde prathane // 5-3-69 // vomAbhaGgatilAt // 7-1-83 // vedahaH // 5-2-64 // vortugaH seTi // 4-3-46 // veveyU // 4-4-19 // voH // 4-3-19 // vevicakatya0 // 5-2-59 // . voH // 4-3-60 // vistRte0 // 7-1-123 // vocaM dadhnaT // 7-1-142 // vezca droH // 5-2-54 // vordhvAt // 7-3-156 // veSTayAdibhyaH // 6-4-65 // vo vidhUnane jH|| 4-2-19 // vesuso'pe0 // 2-3-11 // vozanaso0 // 1-4-80 // vaikatra dvayoH // 2-2-85 // vozInareSu // 6-3-37 // vaikavyaane0 // 3-2-105 // vau vartikA // 2-4-110 // vaikAt // 7-3-55 // vau viSkase vaa|| 4-4-96 // vaikAt // 7-3-52 // vau vyaJjanAdeH0 // 4-3-25 // vaikvAdhyamaJ // 7-2-106 // vauSThautau0 // 1-2-17 // vaiDUryaH // 6-3-158 // vyaH // 4-1-77 // vaiNe kaNaH // 5-3-27 // vyaktavAcAM0 // 3-3-79 // votAtprAkU // 5-4-11 // vyaco'nasi // 4-1-82 // vottarapade-hnaH // 2-3-75 // | vyaJjanasyA0 // 4-1-44 // Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnurAsanasUtrAkArAghanukramaNikA 6 19 sUtram sUtrAGka / vyAptau stAt // 7-2-130 // vyApyAccevAt // 5-4-71 // vyApyAdAdhAre || 5-3-88 // vyApye tenaH // 2-2-99 // vyApye ghurake0 // 5-1-4 // vyApye dvidro0 // 2-5-50 // vyAzraye sutaH // 7-2-81 // vyAsavaruTa0 // 6-1-38 // vyAharati mRga // 6-3-121 // 7-3-965 // sUtrAGka / sUtram / vyaJjanaMsyAnta IH // 7-2-129 // vyaJjanacchanA0 // 3-4-80 // vyaJjanAttadvitasya // 2-4-88 // vyaJjanAtpa vA // 1-3-47 // vyaJjanAdereka0 // 3-4-9 // vyaJjanAdernAo | 2-3-87 // vyaJjanAdeva // 4-3-47 // vyaJjanAddhaJ // 5-3-132 // vyaJjanAddaH // 4-3-78 // vyaJjanAnAmaniTi // 4-3-45 // vyaJjanAntasthA0 // 4-2-71 // vyaJjanebhyaH // 6-4-8 // vyatihAre'nIhA ||5-3-116 // vyatyaye lugvA / 1-3-56 // vyadhajapamadbhayaH // 5-3-47 // vyapAbheSaH || 5-2-60 // vyayodroH // 5-3-38 // vAtsvano0 // 2-3-43 // vyastavyatya0 // 6-3-7 // vyastAcca0 // 6-4-16 // vyasthavarNAvi // 4-2-3 // vyAghrAgha prA0 // 5-1-57 // vyApare ramaH // 3-3-105 / / vyAdibhyo0 // 6-3-34 // vyAptau / 3-1-61 // vyudaH kAku0 vyudastapaH // 3-3-87 // vyupAcchIDaH / / 5-3-77 // vyuSTAdiSvaNa // 6-4-99 // sasyamoryaGi // 4-1-85 // vyoH // 1-3-23 // vratAbhuji0 // 3-4-43 // vratAbhIkSye // 5-1-157 // vAtAdastriyAm // 7-3-61 // vAtAdInaM // 74-19 // vAhizAleyaNa // 7-1-80 // vrIheH purADAze // 6-2-51 // vArtha tundA0 // 7-2-9 // vrIhmAdibhyastau // 7-2-5 // zaMsaMsvayaM0 // 5-2-84 // zaMsipratyayAt // 5-3-105 // Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 ) siddhahema - bAMlAvamAdhinI sUtrAGkaH / sUtram / zakaH karmaNi // 4-4-73 // zakadhRSajJA0 // 5-4-90 // zakaTAdaN // 7-1-7 // zakalakadamAdvA // 6-2-3 // zakalAderyaJaH // 6-3-27 // zakAdibhyo0 // 6-1-120 // zakita kicati0 // 5-1-21 // zakRtsta0 // 5-1-100 // zako'jijJA0 // 3-3-73 // zaktArthavaSaT0 // 2-2-68 // zaktArha kRtyAzca // 5-4-35 // zaktiyaSTe0 // 6-4-64 // zakteH zastre // 2-4-34 // zaGkattara-ca / / 6-4-90 // zaNDikAderNyaH // 6-3-215 // zatarudrAttau // 6-2-104 // zataSaSTeH // 6-2-124 // zatAtkeva0 / / 6-4-131 // zatAdimAsA0 // 7-1-157 / zatAdyaH 6-4-145 // zatrAnazAve0 5-2-20 // zadiragatau zAt // 4-2-23 // zadeH ziti // 3-3-41 // zanakAdibhyoM0 // 6-3-186 // zanzadvizateH // 7-1-146 // sUtrAH / zapa upalambhane || 3-3-35 // zapabharadvAjA0 // / 6-1-50 / / zabdaniSka0 // 3-2-98 / / zabdAdeH kRtau vA // 3-4-35 // zamaSTakAtU - Na / / 5-2-49 // zama darzane // 4-2-28 // zama nAnyaH // 5-1-134 // zamyA rurau // 7-3-48 // zabhyA laH // 6-2-34 // zamasaptakasya zye // 4-2-111 // zayavAsivAse0 / / 3-2-29 // zaradaH zrAddhe vA // 6-3-81 / / zaradarbhakRdI0 // 6-2-47 // zaradAdeH // 7-3-92 // zarkarAderaNa // 7-1-118 // zarkarAyA ika0 // 6-2-78 // zalAluno vA // 6-4-56 // zaze za vA // 1-3-6 // zasotA - si // 1-4-49 // zaso naH / / 2-1-17 // zastrajIvi0 // 7-3-62 // zAkaTazA- tre // 71-78 // zAkalAdakaJ ca // 6-3-173 // zAkIpa-zva // 7-2-30 // zakhAderyaH // 7-1-114 // sUtrama | Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAnukramaNikA [ 621 . suutrm| suutraangk| suutrm| sUtrAGka / zANAt // 6-4-146 // zizukrandA0 // 6-3-200 // zAndAnmAnbadhA0 // 3-4-7 // | zIGa e: ziti // 4-3-104 // zApe vyApyAt // 5-4-52 // zIDo rat // 4-2-115 // zAbdikadA0 // 6-4-45 // zI zraddhAnidrA0 // 5-2-36 // zAlaGkayaudiSA0 // 6-1-37 // zItAJca kAriNa // 7-1-186 // zAlInako0 // 6-4-185 // zItASNota0 // 7-1-62 // zAsashanaH0 / / 4-2-84 // zItASNAhatau // 7-3-20 // zAsayudhizi0 // 5-3-141 // | zIrSaH svare0 // 3-2-103 / / zAstyasUni // 3-4-60 // zIrSacchedAdyo vA // 6-4-184 // zikSAdevANa // 6-3-148 // ! zIlam // 6-4-59 // zikhAdibhya in // 7-2-4 // ! zIlikAmi0 // 5-1-72 // zikhAyAH // 6-2-76 // zukrAdiyaH // 6-2-103 // ziTaH pratha-sya // 1-3-35 // zuGkAbhyAM0 // 6-1-63 // ziTyaghoSAt // 1-3-55 // shunnddikaadernn|| 6-3-154 // ziTayAdyasya0 // 1-2 59 // zunaH // 3-2-90 // ziMDaDhe'nusvAraH // 1-3-40 // zunIstana0 // 5-1-119 // zidavit // 4-3-20 // zuno vazcAdUt // 7-1-33 // zirasaH zIrSan // 3-2-101 // zubhrAdibhyaH // 6-1-73 // zirISAdikakaNau // 6-2-77|| zuSkacUrNa0 // 5-4-60 // ziro'dhasaH // 2-3-4 // .. zUrpAdvAJ // 6-4-137 // zighuT // 1-1-28 // zUlAtpAke // 7-2-142 / / zilAyA eyacca 17-1-113 // zUlokhAdyaH // 6-2-141 // zilAlipA / 6-3-189 // zRGkhalaH-bhe // 7-1-191 // zilpam // 6-4-57 // zRGgAt // 7-2-12 // zivAderaNa // 6-9.60 // ! zukamAma ) / 5-2-40 // Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 / sima - mAsAvaNAdhinI - suutrm| suutraangk| suutrm| / suutraangk| zRvanderAruH // 5-2-35 // zraviSThASADhA0 // 6-3-105 // zepapucchalA0 // 3-2-36 // zrANAmAMsau0 // 6-4-71 // zevalAdyAde0 // 7-3-43 // zrAddhamadya0 // 7-1-169 // zeSAtparasmai // 3-2-100 // zritAdibhiH // 3-1-62 // zeSAdvA // 7-3-175 // zramacchamI0 // 7-3-68 // zeSe // 2-2-81 // shruvaa'naangprteH||3-3-71 // zeSe // 6-3-1 // zrusadavasabhyaH / / 5-2-1 // zeSe bhavi0 // 5-4-20 // zrumudrupra0 // 4-1-61 // zeSe luka // 2-1-8 // zreNyAdikRtA0 // 3-1-104 // zokApanuda0 // 5-1-143 // | zrotiyAda0 // 7-1-71 // zobhamAne // 6-4-102 // zrotrauSadhi0 // 7-2-166 // zo vrate // 4-4-13 // zro vAyuvarNa // 5-3-20 / / zaunakAdibhyo0 // 5-3-186 // / zrotikRvu0 // 4-2-108 // zau bA // 4-2-95 // shvdibhyH|| 5-3-92 // nazcAtaH // 4-2-96 // lAdhanusthA0 // 2-2-60 // nAstyo k // 4-2-90 // zilaSaH // 3-4-56 // zyaH zIdrava0 // 4-2-97 // zliSazILa // 5-1-9 // zya zavaH // 2-1-116 // zvagaNAdvA // 6-4-14 // zyAmalakSaNA0 // 6-1-74 // zvanyuvanma0 // 2-1-106 // zyAvArokAdvA // 7-3-153 / / zvayatyasUvaca0 // 4-3-103 // zyetaitaharati0 // 2-4-36 // zvazuraH zvazrU0 // 3-1-123 // zyainaMpAtA0 // 6-2-115 // zvazurAdyaH // 6-1-91 // znaH zRtaM haviH // 4-1-100 // | zvasajapavama0 // 4-4-75 // zrayeH prayokrakye // 4-1-101 // zvasastAdiH // 6-3-84 // avaNA'zva0 // 6-2-8 // zvaso vasIyasaH // 7-3-122 // Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAdhanukramaNikA [ 23 - sUtram / suutraangk| / suutrm| suutraangk| zvastanI-tAsmahe // 3-2-14 // | Sito'G // 5-3-107 // zvAdibhyo'g // 6-2-26 // SThivRklambAcamaH / / 4-2-110 // zvAderiti // 7-4-10 // SThisivo'vA // 4-2-112 // zvetAzvAzvatara0 // 3-4-45 / / SyA putraSatyoH0 // 2-4-83 // zve rvA // 4-1-89 // saMkaTAbhyAm // 7-3-86 // paH so'STaya0 / / 2-3-98 // saMkhyAkSa-tau // 3-1-38 // SaTkati-thaT // 7-1-162 // saMkhyAGkAt // 6-2-128 // patve SaDagaveH // 7-1-135 // saMkhyADate0 // 6-4-130 // SaDva jaika0 // 7-3-40 // sNkhyaataa-vaa|| 7-3-117 // paDhoH kaH si // 2-1-62 // saMkhyAteka0 // 7-3-119 // ssnnmaasaadvysi0||6-4-108|| saMkhyodaH pAdA0 // 7-2-152 / / SaNmAsAdya0 // 6-4-115 // saMkhyAdeguNAt // 7-2-136 // SaSTyodara0 / / 7-1-158 // saMkhyAderhAya0 // 2-4-9 // paSThAt // 7-3-25 // saMkhyAdezvo0 // 6-4-80 // SaSThI vAnAdare // 2-2-108 // saMkhyAdhi-ti // 7-4-18 // SaSTyayatnAccheSe // 3-1-76 / / . saMkhyAnAM rNAma // 1-4-33 / / SaSThya yAH kSape // 3-2-30 / / saMkhyAne // 3-1-146 // SaSTyAH samUhe // 6-2-9 // saMkhyApANDU0 // 7-3-78 // SaSThyAH dhaye // 6-4-50 // saMkhyApUraNe0 // 7-1-155 // SaSThayAntyasya // 7-4-106 // saMkhyAyAH saMgha0 // 64-171 // paSThayA sUpya0 // 7-2-80 // saMkhyAyA-ghA // 7-2-104 // pAtpade // 2-3-90 // saMkhyAyAnadI0 // 7-3-91 // pAdihaMn-Ni // 2-1-110 // | saMkhyA'vyayA0 // 7-3-124 // pAvaTAdrA // 2-4-69 // saMkhyA samAse // 3-1-163 // pi tavargasva // 1-3-64 // / saMjyA samAhAre // 3-1-28 // Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] sima - mAyAvasApinI suutrm| suucaangk| suutrm| suutraangk| saMkhyA samAhAre0 // 3-1-99 // saMbhAvane siddhavat // 5-4-4 // saMkhyAsAyacA // 1-4-50 // saMmatyasU-taH // 7-4-89 / / saMkhyAsaMbha-rca / 6-1-66 // saMmadapramado0 // 5-3-33 // saMkhyAhardidhA0 // 5-1-102 // saMyAgasthA-ka // 2-1-88 // saMkhyaikaryA0 // 7-2-151 // saMyogAta // 2-1-12 // saGgate'jayam // 5-1-5 // saMyogAdinaH // 7-4-53 // saGghaghoSA-aH / / 6-3-172 // saMyogAt / / 4-4-37 // so'nUce // 5-3-80 // saMyohadaH // 4-3-9 // saMcAyyakuNDa0 // 5-1-22 // saMyogAdervA0 // 4-3-25 // saMjJA duvA // 6-1-6 // saMyatsarAgra0 // 6-3-116 // saMdhyakSarAttena // 7-3-42 // saMvatsarAt // 6-3-90 // saMniveH // 3-3-57 // saMviprAvAt // 3-3-63 // saMniveradaH // 4-4-63 // saveH sRjaH // 52-57 / / saMtivyupAdhamaH // 5-3-25 // saMzayaM prApte0 // 6-4-93 // saMparivyatu0 // 5-2-58 // saMsRSTe // 6-4-5 // saMpareH kRgaH // 4-4-91 // saMskRte // 6-4-3 // sa.rervA // 4-1-78 // saMskRte bhakSye // 6-2-140 // saMpraterasmRtau // 3-3-69 // saMsta:: / / 5-3-66 // sapradAnAccAnya0 // 5-1-15 // saH jisto / / 4-3-65 // saMprAjAno0 // 7-3-155 / / sapathyakSNaH / / 7-3-126 // saMprAisAt / 5-2-61 // sakhirvANaga0 // 7-1-63 // sapronneH sa0 // 7-1-225 // sakhyAdareyaNa // 6-2-88 // samvandhinA) // 7-4-121 // sakhyurito0 // 1-1-83 // saMbhavadadhaha0 // 6-4-162 // sApaH // 2-1-73 / / . saMbhAvane'lama0 // 5-4-22 // | soyA // 2-3-38 // Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuMzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 625 sUtrama | sUtrAGka / saptamIcordhva0 // 5-3-12 // saptamIcoke // 5-4-30 // saptamIdvitIbhyaH ||7te2-134|| saptamI yadi // 5-4-34 // saptamI zauNDAdyaiH // 3-1-88 // saptamyadhikaraNe // 2-2-95 // saptamyarthe ttiH // 5-4-9 // saptamyAH // 5-1-169 // saptamyAH // 7-2-94 // saptamyA Adi: // 7-4-114 // saptamyAH pUrvasya // 7-4-105 // saptamyA vA // 3-2-4 // saptamyutApyo0 // 5-4-21 // . sabrahmacArI // 3-2-150 // samaH kSNoH / / 3-3-29 / / samaH khyaH / / 5-1-77 // samaH pRcai0 // 5-2-56 // samajanipanni0 // 5-3-99 // samatyapAbhiraH / / 5-2-62 // samanuvyavA0 // 5-2-63 // samayAtprAptaH // 6-4-124 // samayAdyAyAm // 7-2-137 // samarthaH pdvidhiH|| 7-4-122 / / samavAndhAt0 // 7-3-80 // sUtram / "sUtrAGka / sati / / 5-2- 19 // satIcchArthAt // 5-4-24 // satIrthyaH // 6-4-78 // satyAgadAsto0 // 3-2-112 // satyAdazapathe / / 7-2-143 // satyArthavadesyAH // 3-4-44 // satsAmIpye0 / / 5-4-1 // sadA dhune - hi // 7-2-96 // so'prateH // 2-3-44 // sadyo'dya - // 7-2-97 // sanastatrA vA // 4-3-69 // sani / / 4-2-61 // sanIGava // 4-4-25 // sanbhikSAzaMseruH // 5-2-33 // sanmahatparamo0 // 3-1-107 // sanyaGazca // 4-1-3 // sanyasya // 4-1-59 // sapantyAdau // 2-4-50 // sapatraniSpatrA0 // 7-2-138 // saviNDe vayaH0 // 6-1-4 // sapUrvAt drA / / 2-1-32 // sapUvAdikaN // 6- 3-70 // saptamI - mahi // 3-3-7 // saptamIcA - Ne // 2-2-109 // 40 Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] sima - mAlAsodhinI suutrm| suutraangk| / suutrm| suutraangk| . samastatahite vA // 3-2-139 // | samrAjaH kSatriye // 6-1-101 // samastRtIyayA // 3-3-31 // samrATa // 1-3-16 // samAMsamIna0 / 7-1-105 // / sayasitasya // 2-3-47 // samAnapUrva-t // 6-3-79 // sarajasopa0 // 7-3-94 // samAnasya dharmAdiSu // 3-2-149 // sarUpAr3heH0 // 6-3-209 // samAnAdamotaH // 1-4-46 // saro'nto-noH // 7-3-115 // smaanaanaaN-gh|| 1-2-1 // sateH sthira0 // 5-3-10 // samAnAmarthanakeH // 3-1-118 // satyatairvA // 3-4-63 // samAyA InaH // 6-4-109 // | sarva carmaNaH // 6-3-195 // samAsAntaH // 7-3-69 // sarvajanANNyenau // 7-1-19 // samAse'gneH0 // 2-3-16 // / sarvapazcA-yaH // 3-1-80 // samAse'sama0 // 2-3-13 // sarvANNA vAM // 7-1-43 // samiNA sugaH / / 5-3-93 // . sarvAtsahazca // 1-1-111 // samidha AdhAne0 // 6-3-162 // sarvAdayo0 // 3-2-61 // samIpe / / 3-1-35 // sarvAdiviSvaga0 // 3-2-122 // samudADo0 // 3-3-98 // sarvAdeHpa-ti // 7-1-94 // samudo'jaH0 // 5-3-30 // sarvAdeH sarvAH // 2-2-119 // samudrAnnRnAvoH // 6-3-48 // sarvAdeH smai0 // 1-4-7 // samUhArthAt // 6-4-46 / sarvAdeDas pUrvAH // 1-4-18 // sameM'ze'rdhe0 // 3-1-54 // savadirin // 7-2-59 // samogama-zaH // 2-3-84 // sarvAnnamati // 7-1-98 // samo giraH // 3-3-66 // sarvAMza-yAt // 7-3-118 // samo zo'-vA // 2-2-51 // / sarvobhayA-sA // 2-2-35 // samo muSTau // 5-3-58 // salAturAdIyaNa // 6-3-217 // samo bA // 5-1-46 // / savizeSaNa0 // 1-1-26 // Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAdyanukramaNikA [ 627 sUtram / sUtrAGka / sAdhau // 5-1-155 // sAmIpye'dho0 // 7-4-79 // sAyaMciraprA0 // 6-3-88 // sAyAhmAdayaH / / 3-1-53 // sAravaikSvA0 // 7-4-30 // sAlvAnoM // 6-3-54 // sAlvAMzapratya0 // 6-1-110 // sAsya pauNamAsI // 6-2-98 // sAhisAtave0 // 5-1-59 // sikatAzarkarAt // 7-2-35 // sici parasmai0 // 4-3-44 // sico'JjeH // 4-4-84 // sico yaGi // 2-3-60 // sijadyatanyAm // 3-4-53 // sijAzivA0 // 4-3-35 // sivido'bhuvaH // 4-2-92 // siddhiH - t // 1-1-2 // siddhau tRtIyA // 2-2-43 // sidhmAdi-gbhyaH // 7-2-21 // sidhyaterajJAne || 4 2-11 // sindhvapaka0 // 6-3-101 // sindhvAderaJ // 6-3-216 // sihAdyai0 // 3-1-89 // sItayA saMgate // 7-1-27 // suH pUjAyAm // 3-1-44 // sUtram sUtrAGka / sarvapUrvAllup // 6-2-127 / / sastaH si / / 4-3-92 / / sasnau prazaste // 7-2-172 // sasme hyastanI ca // 5-4-40 // sasya zaSoM // 1-3-61 // sasyAdguNAt0 // 7-1-178 // sastricakradadhi0 // 5- 2-39 // saharAjabhyAM0 // 5-1-167 // sahalumeccha0 // 4-4-46 // | sahasamaH0 // 3-2-123 // sahastena // 3-1-24 // * sahasrazata0 // 6-4-136 // sahasya so0 // 3-2-143 // sahAttulyayoge // 7-3-178 // sahAyAdvA // 7-1-62 // sahArthe // 2-2-45 // sahivahe0 // 1-3-43 // sAkSAdAdi0 // 3-1-14 // sAkSAddRSTA // 7-1-197 // sAtihetiyUti // 5-3-94 // sAdeH // 2-4-49 // sAzvAdaH // 7-1-25 / / sAdhakatamaM0 // 2-2-24 // sAdhunA // 2-2-102 // sAdhupuSyat0 // 6-3-117 / / Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sima - pAmodhinI suutrm| suutraangk| suutrm| suutraangk| sukhAdeH // 7-2-63 // sUyatyAdyoditaH // 4-2-70 // sukhAderanubhave // 3-4-34 // | sUryAgastyayo0 // 2-4-89 // mugadurgamAdhAre // 5-1-132 // | sUyAddevatAyAM vA // 2-4-64 // sugaH syasani // 2-3-62 // sRglahaH praja0 // 1-3-31 // suga dviSAhaH / / 5-2-26 // sRghasyado0 // 1-2-73 // suco vA // 2-3-10 // * ramRjaH zrAddhe0 // 3-4-84 // sujbAthai0 // 3-1-19 // smRjiziskR0 // 4-4-78 / sutaMgamAde0 // 6-2-85 // sRjINanaza0 // 5-2-77 // sudubhyaH // 4-4-108 // seH svAJca ruvA // 43-79 // supandhyAmA0 // 6-2-84 // seTa ktayoH // 4-3-84 // supUtyutsu0 // 7-3-144 // seDnAniTA // 3-1-106 // suprAtasuzva0 // 7-3-129 // | senAGgakSudra0 // 3-1-134 // subhravAdibhyaH // 7-3-182 // senAntakA0 // 6-1-102 // suyajoya // 5-1-172 // senAyA vA // 6-4-48 / / suyAmnaH sauvI0 // 6-1-103 // senAse0 // 4-2-73 // surAsIyo0 // 5-1-77 // / sanivAsAdasya // 6-3-213 // suvarNakASa0 // 6-4-143 // sodarya samA0 // 6-3-112 // susavAddhA0 // 7-4-15 // sodhi vA // 4-3-72 // susakhyAta // 7-3-150 // somArasugaH // 5-1-163 // susnAtAdi0 // 6-4-42 // soruH // 2-1-72 // muhasti tRNa0 // 7-3-142 // so vA luka ca // 3-4-27 // suhRduhen0 // 7-3-157 // so'sya brahma0 // 6-4-116 // sUkta sAmno0 // 7-2-71 // / so'sya bhRti0 // 6-4-168 // sUtaH paJcamyAm // 4-3-13 // so'sya mukhyaH // 7-1-190 // sUtrAddhAraNe // 5-1-23 // / sau navetau // 1-2-38 // Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 629 / suutrm| suutraangk| soyAmAyani0 // 6-1-106 // sauvIreSu0 // 6-3-47 // skanda syandaH // 4-3-30 // skanaH // 2-3-55 // skRcchrato0 // 4-3-8 // skra'saMvRbhR0 // 4-4-81 // stambAt // 5-3-39 // stambhU stumbhU0 // 3-4-78 // stAdyazito0 // 4-4-32 // . stusvaJjazcA0 // 2-3-49. // . stanAnna0 // 7-1-64 // . stokAlpa0 // 2-2-79 // stome uT // 6-4-176 // styaadivibhktiH|| 1-1-19 // striyAH // 2-1-54 // striyAH puMso0 // 7-3-96 // striyA GitAM0 // 1-4-28 // striyAM ktiH // 5-3-91 // striyAM nAmni // 7-3-152 // striyAM tRto0 // 2-4-1 // striyAM lup // 6-1-46 // striyAm // 1-4-93 // striyAm // 3-2-69 // striyAmUdhaso na // 7-3-169 // strIdUtaH // 1-4-29 // sUtram / suutraangk| strI puMvaJca // 3-1-125 // strI bahupvA0 // 6-1-48 // sthaNDilAt0 // 6-2-139 // sthalAdermadhuka0 // 6-4-91 // sthAglAmlA0 // 5-2-31 // sthAdibhyaH kaH // 5-3-82 / / sthAntAntago0 // 6-3-110 // sthAnIvA'0 // 7-4-109 // sthApAsnAtraH kaH // 5-1-142 // sthAmAjinA0 // 6-3-93 // sthAsenisedha0 // 2-3-40 // sthUladUra-naH / / 7-4-42 // sthe zamAsa-raH // 5-2-81 / / stho vA // 5-3-96 // snAtAdveda0 // 7-3-22 // . snAnasya nAmni // 2-3-22 // snoH // 4-4-52 // spaddha // 7-4-119 // spRza bhRza0 // 3-4-54 / / spRzAdi0 // 4-4-112 // spRzo'nu0 // 5-1-149 // spRheA0 // 2-2-26 // sphAya sphAva // 4-2-22 // . sphAyaH skI vA // 4-1-94 // sphuraH sphulA0 // 4-2-4 // Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 930 ] sima - sAmadhinI sUtram / suutraangk| smiGaH prayoktaH // 3-3-91 // smRtyarthadayezaH // 2-2-11 // smRdatvara-raH // 4-1-65 // smRhazaH // 3-3-72 // sme ca0 // 5-2-16 // sme pazcamI // 5-4-31 // samyajasahiMsa0 5-2-79 // syado jarva // 4-2-53 // syAdAvAsaMkhyeyaH // 3-1-119 // syAderive // 7-1-52 // syAdau vaH // 2-1-57 // syaujasa0 // 1-1-18 // straMsadhasU0 // 2-1-68 // svAzca / / 2-3-45 // sva jenavA // 4-3-22 // svajJA'jabha0 // 2-4-108 // svatantraH kartA // 2-2-2 // svapeye // 4-1-80 // svapo NAvuH // 4-1-62 // svayaM sAmI0 // 3-1-18 // svaragraha0 // 3-4-69 // svaraduho vA // 3-4-90 // svarasya pare0 // 7-4-110 // svara hngmaa:0||4-1-104|| svarocchau // 1-4-65 / / sUtram / suutraangk| svarAt // 2-3-85 // svarAdayo0 / / 1-1-30 // svarAduto0 // 2-4-35 // svarAdupasargAt / / 4-4-9 // svarAdedvitIyaH // 4-1-4 // svarAdestAsu // 4-4-31 // svare'taH // 4-3-75 // svarebhyaH // 1-3-30 // svare vA // 1-3-24 // svare vA'nakSe // 1-2-29 // svarga svasti0 // 6-4-123 // svasRpatyorvA // 3-2-28 // svasnehanArthA // 5-4-65 // svAgatazvya rtha0 // 5-4-86 // svaGgAt-ni / / 3-2-56 // svaGgAderakRta0 // 2-4-46 // svAGgAdvi0 // 7-2-10 // svAJnA'dhruveNa // 5-4-79 // svAGgeSu sakte // 7-1-180 // svAdeH znuH // 3-4-75 // syAdvarthAda0 // 5-4-53 // svAnminnIze // 7-2-49 // svAmIcihnaH // 3-2-84 // svAmI vaizye0 // 5-1-33 // svAmIzvarA-taiH / / 2-2-98 // Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrAkArAghanukramaNikA [ 631 sUtrAGka / sUtramM / svAmye'dhiH // 3-1-13 // svArthe // 4-4-60 // svero'dhinA // 2-2-104 // svaira-NyAma // 1-2-15 // ssaTi samaH // 1-3-12 // haH kAla0 // 5-1-68 / / hatyA bhUyaM0 // 5-1-36 // hanaH // 2-3-82 // hanaH sic // 4-3-38 // hanazca samUlAt // 5-4-63 // hanutaH syasya // 4-4-49 // hano gha // 2-3-94 // hano norvadhe // 4-3-99 // hano Nin // 5-1-160 // ` hano'ntardhano0 // 5-3-34 // hano vadha0 // 4-4-21 // hano vA vadhU ca // 5-3-46 // hano ho maH // 2-1-112 // haratyutsaGgAdeH // 6-4-23 // haritAderaJaH // 6-1-55 // halakroDA0 // 5-2-89 // halasorAdikaN // 6-3-161 // halasIrAdikaN // 7-1-6 // halasya karSe // 7-1-26 // havaH ziti // 4-1-12 // sUtrAGka / sUtram / haviranna vA // 7-1-29 // haviSyaSTanaH || 3-2-73 // hazazvadyugAntaH // 5-2-13 // haziTo nA0 // 3-4-55 // hastadanta0 // 7-2-68 // hastaprApye0 // 5- 3-78 // hastArthAd0 / / 5-4-66 // hastiSuruSAdvAN // 7-1-141 // hastibahu0 // 5-1-86 // hAkaH // 4-2-100 // hAko hiH0 // 4-4-14 // hAntasthAJ0 // 2-1-81 // hAyanAntAt // 7-1-68 // hitanAmno vA // 7-4-60 // hitasukhAbhyAm // 2-2-65 // hitAdibhiH // 3-1-71 // himahatikA0 // 3-2-96 // himAluH sahe // 7-1-90 // hiMsArthAde0 // 5-4-74 // hInAt svAGgAdaH // 7-2-45 // hudhuTo hedhiH // 4-2-83 // kornavA // 2-2-8 // hago gata0 // 3-3-38 // go vaye0 // 5-1-95 // hRdayasya0 // 3-2-94 // Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1632 ] sima - mAsApayodhinI suutrm| suutraangk| sUtram / suutraangk| hadbhagasindhoH // 7-4-25 // / hRdya padya0 // 7-1-11 // hasvaH // 4-1-39 // haSeH kezaloma0 // 4-4-76 // hasvasya guNaH // 1-4-41 // heH praznAkhyAne // 7-4-97 // hrasvasya taH0 // 4-4-113 // hetukatRkaraNe0 // 2-2-44 // IsvAn0 // 1-3-27 // hetutacchIlA // 5-1-103 // hasvAnnAmnasti // 2-3-34 // hetusahAthai0 // 2-2-38 // hrasvApazca // 1-4-32 // hetau saM-te // 6-4-153 // hasve // 7-3-46 // hetvathaistR0 // 2-2-118 // hrasvo'pade vA // 1-2-22 // hemantAdvA0 // 6-3-91 // hastanI-mahi // 3-3-9 // hemAdibhyo'J // 6-2-45 // | hyo godohA0 // 6-2-55 // hemArthAnmAne // 6-2-42 // hlAdo hat0 // 4-2-67 // heheSveSAmeva // 7-4-100 // . | hvaH samA0 // 5-3-41 // hotrAbhya IyaH // 7-1-76 // / hvaH sparddha // 3-3-56 // hogAyA IyaH // 7-2-163 // | hAlipa sicaH // 3-4-62 // ho dhu| / / 2-1-82 // dviNorapviti vyau // 4-3-15 // iti zrI siddhahemacandrazabdAnuzAsanasUtrANAm akArAdhanukramaNikA // Page #648 -------------------------------------------------------------------------- _