________________
પાંચમા અધ્યાય – ચતુર્થાં પાદ [ ૧૫૧
-
ઉપ ઉપસ પૂર્ણાંકના ગ્ ધાતુને વિકલ્પે ‘ મ્ ” પ્રત્યય લાગે છે. ૪૬ શૅ-મૂજન ૪૫/ મુત્ત = મૂળોપાં મુકો = મૂળા સાથે ક્રુરડીને ખાય છે. પક્ષે – મૂનોપટરામ્, મૂળન ૩૫૪ મુTM = મૂળા સાથે કરડીને ખાય છે.
દિના વેજાઽવ્યાત્ || ૧-૪-૭૪ ||
.
"
તૃતીયન્ત પદના યોગ હાય, તથા હિંસાથ વાળા ધાતુના બીજા ધાતુ સાથે સંબંધ અનુસાર સબંધ રહેતે છતે, જો બન્ને ધાતુના એક જ ક હાય અને બન્ને ધાતુએના કર્તા એક જ હોય તો, હિંસા અવાળા ધાતુને વિકલ્પે ‘ ણમ્ ” પ્રત્યય લાગે છે. ૨૦૦ નં- હેન ૩૫થાતં=૩૫+ન + ળમ્ = ફ્રીોપઘાતમ્, વ્હેનોપઘાતું ના: સાત્તિ = દંડ વડે મારીને ગાયાને લઇ જાય છે. પણ – વ્હેન दण्डेनोपहत्य गाः सादयति ૩૫ત્ય = ૩૫ + ૪૧ + ચ = દંડ વડે મારીને ગાયને લઈ જાય છે,
-
૩૫થી ૪૪-૧-રસ લખ્યા || ૧-૪-૭૧ |
-
તૃતીયા વિભક્તિવાળા અને સપ્તમી વિભક્તિવાળા શબ્દોને યાગ રહેતે છતે, ઉપ ઉપસ` સહિત પીş, રુક્ષ્ અને કૃધ્ ધાતુને ‘ણુ’ પ્રત્યય વિકલ્પે લાગે છે. જો ક ધાતુને ખી ધાતુ સાથે સંયેાગાનુસાર સંબધ જણાતા હાય અને બન્ને ક્રિયાપદોના કર્તા એક જ હાય તા. ૨૬૨૧ પી૫ - ૩૫ + is + ખમ્ = ૩પપીકમ્ - पार्श्वाभ्यामुपपीडनम्, पार्श्वयोः वा उपपीडनम् = पाश्वोपશીદને રોતે = પડખાએ વડે દાખીને અથવા પડખાંએમાં દાખીને સૂવે છે. ૨૪૭૩ રૃપી – ૩૫ + ક્ + નમ્ = उपरोधम् व्रजेनोपरोधम् बजे वा उपरोधम् = ब्रजोपरोधं गाः स्थापयति = વ્રજ વડે અથવા વ્રજમાં રાકીને ગાયાને બેસાડે છે. ૧૦૬ પં
9
=
