________________
૪૯૨ ) સિહંમ – બાલાવધિની
યસ્ય સઃ =
=
પ્રથમા વિભક્તિના એકવચનના છે.
दुष्प्रजाः જેને દુષ્ટ પ્રજા છે તે. આ બધા પ્રયોગા
મન્ત્રા-ડપાત્ર મેધાયાઃ || ૭-૩-૧૩૮ ||
(
અને
સુ
"
=
બહુવ્રીહિસમાસમાં આવેલ, મન્દ અને અલ્પ શબ્દથી, તથા નઞ, દુર્ શબ્દથી પર રહેલ, મેધા શબ્દને અસ સમાસાન્ત થાય છે. મન્ત્રા મેધાચણ્ય સઃ = મન્ત્ર + મેધા + અ મન્મેલા ના = મ ંદબુદ્ધિવાળા પુરૂષ, વા મેત્રા યસ્ય સઃ = અપમેધાઃ ના = અલ્પબુદ્ધિવાળા પુરૂષ, જ્ઞપ્તિ મેધાઃ ચર્ચ સા અમેધાઃ ના = બુદ્ધિ વગરને પુરૂષ, જ્ઞોમના મૈત્રા ચક્ષ્ય સઃ = સુમેધાઃ ન = સારી બુદ્ધિવાળા પુરૂષ. દુષ્ટા મેધા ચર્ચ સઃ = દુર્મધા ના = દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા પુરૂષ.આ બધા પ્રયોગો પ્રથમાવિભક્તિના
–
એકવચનના છે.
=
जातेरीयः सामान्यवति ।। ७-३ - १३९ ॥
‘
બહુવ્રીહિસમાસની અન્તે આવેલ, જાતિ શબ્દને ઈય સમાસાન્ત થાય છે. જો અન્ય પદાથ સામન્યધર્માંના આશ્રયરૂપ જણાતા હાય તા. વ્રહ્મળ જ્ઞાતિયસ્ય સઃ = ત્રાક્ષળઞાતિ + ફ્રેંચ = ત્રાક્ષળઞાતીયઃ = બાહ્મણ જાતિના.
પ્રતિત્રત્વચામામાવિષ્ઠઃ || ૭-૩-૬૪૦ ||
બહુવ્રીહિસમાસમાં આવેલ, જેને ભાડુ અથવા પગાર અર્થમાં તદ્ધિતપ્રત્યય લાગ્યા છે, એવા શબ્દથી પર રહેલ. માસ શબ્દને ઇક સમાસાન્ત થાય છે. પુખ્ત મૃતિ: અક્ષ્ય = "7 + જ = પુખ્ત, પન્નઃ માસો અT = વA% + માસ + TM = पञ्चकमासिकः = જેને મહિને મહિને પાંચ રૂપીયાનો પગાર છે, અથવા મહિને મહિને પાંચ રૂપીયાનું ભાડુ છે, અથવા પાંચ રૂપિયાના પગાર
