________________
સતમા અધ્યાય – ચતુર્થ પાદ [ ૫૫૭
હરવ હાવાથી ૩ પણ હસ્વ કરવા તેથી અનુસ્મે એવું રૂપ બનશે. સંબંધિનાં સભ્યન્યે ॥ ૭-૪-૧૨૨ |
સબધિને ઉદ્દેશીને વિધાન કરાયેલ કાર્યં સંબંધને અનુલક્ષીને થાય, માતા – પિત, ભાઈ – જ્જૈન, સામુ - સસરા વિંગેરે સંબંધિના સબંધને ધ્યાનમાં રાખી કાય કરવું. શ્વસુઃ – ૬ श्वशराद् यः [ દ્દ––°° ] ''ગુરમ્ય અપત્યમ્ = શ્વસુર + ચ = શ્ર્વર્ય = સસરાના પુત્ર. અહિં અપત્ય અર્થમાં શ્વશુર શબ્દને T પ્રત્યય લાગેલ છે. અહિં સગાઈના સંબંધ સૂચવે છે. પરંતુ ૠજૂર એવું કાઈ નામ હોય તો. “ અંતર્[−-રૂક્ષ્ ] ૬ એ સૂત્રથી ક્રૂર્ પ્રત્યય લાગી શ્વગુરિઃ પ્રયોગ બને ... “ મારુ - વિતુ: સ્વદુઃ [ ર-રૈ−૮ ] ” આ` સૂત્રથી માતૃ કે પિતૃ શબ્દ પછી સ્વસ શબ્દ આવે તે સ્વસ શબ્દના આદિ ૬ ના જ થાય છે. એટલે માતૃત્તા કે પિતૃદ્ધત્તા રૂપો બને છે. પણ અહિં માત્તુ શબ્દ માવાવાચક લેવાના છે. જેથી માતાની બહેન – માસી. અહિં સગાઈ ના સંબંધ છે. પણ માતૃ શબ્દને અથ* માપણી કરનારૂ એવા હાય ત્યાં સા
મૈં ન થાય.
સમર્થ: વિધિ | ૭-૪-૧૨૨ ||
સામર્થ્ય – પદની સંગતિ - વાકયમાં પદોની પરસ્પર અપેક્ષા કે સમાસમાં વપરાયેલ પદાના એકાથીભાવરૂપ પદ્મના સંબંધ હોય તો, એક પદ, એ પદ, કે અનેક પદોની દિધિ થાય છે. સમાસ, નામ ધાતુ, કૃત્ પ્રત્યય, તદ્વૈિત, ઉપપદવિધિ, યુધ્મદ્ -- અમ્મદ્ ના આદેશ અને 'ભુતિવિધ આ પવિવિધ થવાના સ્થાનો છે.
સમાસ – ધમ બ્રિતઃ - ધર્માંત્રઃ = ધર્મના આશ્રય લીધેલ. આ પ્રયે!ગમાં બન્ને પદ્મના એકાીભાવ હોવાથી સમાસ થયા છે.
