Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pu Lang ( mu Parily jayabhikhkhu
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bekakavara TAiTala bhAga-1 gaNataMtra ane rAjyataMtra vaccenA saMgharSane AlekhatI zatru ke ajAtazatru (bhA. 12) navalakathA bhale aitihAsika hoya paraMtu enuM viSayavastu tatkAlIna samayane paNa sparze che. prajAtaMtronI mukhya tAkAta emanI ekatAmAM che ane jyAre e ekatA kusaMpa ane vilAsathI nirbaLa bane che tyAre prajAtaMtra para pracaMDa AghAta thato hoya che. A navalakathAmAM zAkya, vaizAlI ane licchavInA prajAtaMtranA saMdarbhamAM vAta karavAmAM AvI che. vaizAlI jyAre bhoga, vilAsa ane vaibhavamAM gaLADUba hatI tyAre ene khyAla na Ave e rIte magadhanI senA vaizAlInI sarahado para pagadaMDo jamAvatI hatI ane magadhapati ajAtazatru enA para vijaya meLave che. itihAsanI e mukhya vigato jALavatI A navalakathAmAM jaina sAhitya paraMparAmAM maLatI biMbisAra ane ajAtazatrunI sAmagrIno upayoga karyo che. AmAM vaizAlI gaNataMtra ane magadhanA rAjyataMtranI rAjakIya saMgharSakathA AlekhAI che. bhArata deza jyAre prajAtaMtranA mahAna prayogamAMthI pasAra thaI rahyo hato tyAre A navalakathA aneka rIte mahattvanI che. lekhakanI paristhitino sarvagrAhI darzana karAvatI ane pAtrane jIvaMta rIte AlekhatI kalpanAzakti vAcakanA mana para UMDo prabhAva pADe che. vaizAlInA gaNataMtranI AMtarika azaktio ane kSatio AlekhavA chatAM gaNataMtra pratye vAcakano pakSapAta jaLavAI rahe tevuM Alekhana citrane sparzI jAya che. zatru ke ajAtazatru jayabhikhkhu jayabhi sAhiNa zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa 13bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jaybhikhkhu Janmashatabdi Granthavali Shatru Ke Ajatshatru A Gujarati Historical Novel by Jaybhikhkhu Published by Shri Jaybhikhkhu Sahitya Trust, Ahmedabad-380007 0 sarva hakka prakAzakanA ISBN tRtIya : jayabhikhkhuM janmazatAbdI graMthAvali Disembara, 2014 * pR. 20 + 396 kiMmata : rU. ? arpaNa vicArapUrNa jJAnasatro dvArA AvanArAM parivartano vize parAmarza karanAra lekhaka, taMtrI, saMpAdaka ane Agama sAhityanA abhyAsI zrI guNavaMta baravALiyAne prakAza ke kumArapALa desAI (mAnad maMtrI) zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhu mArga, pAlaDI, amadAvAda-38009 sAdara mukhya vitA gurjara ejansIjha ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda-38001 phona : 22 14 9990 gujarAta vizvakoza TrasTa pilara, ramezapArka sosAyaTI vizva koza mArga, usmAnapurA, emadAvAda-380013 phona : 2755 1703 AvaraNacitra : mudraka : krinA grAphiksa, 999, nAraNapurA jUnA gAma, nAraNapurA, amadAvAda-380013
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayabhikhkhu janmazatAbdI graMthAvali 1. vikmAditya hemu 3. dilhIzvara 5. premabhakta kavi jayadeva 7. cakravartI bharatadeva 9. lokhaMDI khAkhanAM phUla 1-2 11. zatru ke ajAtazatru 1-2 13. premAvatAra- 1-2 navalakathA 1. bhagavAna mahAvIra 3. mahAmaMtrI udayana 1. phUlanI khuzabo 3. vIra dharmanI vAto bhAga - 1 5. mAdare vatana 1. hiMmate mardA 3. mAIno lAla 2. bhAgyanirmANa 4. kAmavijetA navalikAsaMgraha 6. bhagavAna RSabhadeva 8. bharata-bAhubalI 10. premanuM maMdira 12. saMsArasetu 14. bUro devaLa 2. phUla navaraMga 4. vIra dharmanI vAto bhAga - 2 caritra 1. bAra hAthanuM cIbhaDuM 3. prANI mAro parama mitra-1-2 2. jayasiMha siddharAja 4. maMtrIzvara vimala kizora sAhitya 2. yajJa ane IMdhaNa 4. jayabhikhkhu vArtAsaurabha bALakizora sAhitya 2. tera hAthanuM bI 4. nItikathAo - 1-2 bALasAhitya 1. dIvA zreNI (5 pustikAno seTa) 2. phUlaparI zreNI (5 pustikAno seTa) jaina bALagraMthAvali 1. jaina bALagraMthAvila bhAga - 1 (10 pustikAno seTa) 2. jaina bALagraMthAvali bhAga - 2 (10 pustikAno seTa) prakAzakIya jhiMdAdilIne jIvana mANanAra ane mAnavatAno madhura saMdeza ApatuM sAhitya sarjanAra zrI jayabhikhkhunA janmazatAbdI varSe 'zrI jayabhikhkhu janmazatAbdI graMthAvali'nA upakme A graMtha pragaTa karatAM ame AnaMda anubhavIe chIe. emanA jIvanakALamAM muMbaI ane kaoNlakAtA jevAM zaheromAM emanI SaSTipUrti nimitte sanmAnanA kAryakmo yojAyA hatA. emaNe sanmAna svIkAryuM paNa ekaThI thayelI rakamanI thelIno asvIkAra karyo. Ayojakone e rakama savinaya parata karI. AthI sahu mitroe maLIne prajAne jJAna sAthe sAhitya dvArA mAnavatAno saMdeza maLe te hetune lakSamAM rAkhIne 'zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa'nI sthApanA karI. Ama emanA samayamAM sthapAyela jayabhikhkhu sAhitya TrasTa satata sAhityika ane sAMskRtika pravRttio karatuM rahyuM che. A TrasTa dvArA samAjamAM mAnavatAnA ucca saMskAra prere tevAM ekaso jeTalAM pustakonuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. jayabhikhkhunA avasAnanI prathama puNyatithie prAraMbhAyelI jayabhikhkhu smRti vyAkhyAnanI paraMparA amadAvAda uparAMta muMbaI ane bhAvanagaramAM cAlI rahI che. A zaheromAM sAhityakAro ane ciMtakoe jayabhikhkhunA sarjananuM smaraNa karavAnI sAthosAtha koI sAhityika viSaya para vaktavyo ApyAM che. mAnavatAnAM mUlyone jagADatI sAhityika kRtine ke mAnavakalyANanI pravRtti karanArane jayabhikhkhu eNvaoNrDa enAyata karavAmAM Ave che. caMdravadana mahetA jevA sAhityakAra ke zrI araviMda maphatalAla jevA sevAparAyaNa vyaktine A eNvaoNrDa arpaNa karavAmAM AvyA che. pUrvasnAtaka kakSA, anusnAtaka kakSA ane sAhityarasiko mATe prativarSa yojAtI nibaMdhaspardhAmAM sarerAza traNeka hajAra nibaMdho Ave che. tejasvI vidyArthIone jayabhikhkhu smRti caMdraka ApavAmAM Ave che. gujarAta yunivarsiTImAM ane bhAvanagara yunivarsiTImAM snAtaka kakSAe gujarAtI viSayamAM prathama sthAna meLavanAra tathA uttara gujarAta hemacaMdrAcArya yunivarsiTImAM anusnAtaka kakSAe 'bhAratIya sAhitya'viSayamAM prathama AvanAra vidyArthIne jayabhikhkhu caMdraka enAyata karavAmAM Ave che. vRddha, apaMga ane azakta lekhakane emanuM svamAna ane gaurava jALavIne Arthika sahayoga ApavAmAM Ave che. AvI rIte zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa dvArA anekavidha pravRttio thAya che. 1991mAM A TrasTanA rajatajayaMti varSanI paNa moTe pAye ujavaNI karavAmAM AvI hatI ane atyAre jayabhikhkhu janmazatAbdI varSa nimitte gujarAtI sAhitya pariSade zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalAmAM yojelA sAhitya-satra samaye e sthaLane 'jayabhikhkhu nagara' nAma ApavAmAM AvyuM temaja jayabhikhkhunA jIvana ane kavanane anulakSIne eka beThakamAM judA judA vidvAnoe
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktavyo ApyAM hatAM. amadAvAdanA pragora thiyeTaramAM, bhAvanagaranA zrI yazavaMtarAya nATayagRhamAM tathA muMbaInA zrI biralA mAtuzrI sabhAgRhamAM jayabhikhu janmazatAbdI utsavanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. A prasaMge jayabhikhkhanA pa7 graMthonuM prakAzana, jayabhikhkhanA sarjana vize vidvAnonAM vaktavyo temaja jayabhikhu likhita 'baMdhana ane mukti' nATaka prastuta karavAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM. 'jayabhikhunI janmazatAbdI' nimitte 'jayabhikhkhuM : vyaktitva ane vADmaya' aMgeno pri. naTubhAI Thakkare lakhelo graMtha uparAMta 'jIvanadharmI sAhityakAra jayabhikhkhuM' e vize zrI praphulla rAvala likhita pustikA paNa prakAzita karavAmAM AvI. e pachI sAhitya A kAdemI ane vaDodarAnI sAhitya saMsthA 'akSarA'nA saMyukta upakrame 2009nI 27mI jUne mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTInA phekalTI oNpha ArTsanA seminAra khaMDamAM jayabhikhunI janmazatAbdI nimite parisaMvAda yojavAmAM Avyo hato ane emAM prastuta thayelA vaktavyonuM zrI varSA aDAlajAe 'zIlabhadra sArasvata jayabhikhu' nAme kareluM saMpAdana sAhitya akAdamI dvArA 2012mAM pragaTa thayuM hatuM. janmazatAbdInA saMdarbhamAM 2014mAM punaH eka vizeSa Ayojana karavAmAM AvyuM, je mAM jayabhikhunI navala kathAo 'lokhaMDI khAkhanAM phUla' (bhAga-1-2), 'premAvatAra' (bhA. 1-2), 'bUro devaLa', 'zatru ke ajAtazatru' (bhA. 1-2), 'premanuM maMdira ' ane 'saMsArasetu' ema kula cha navalakathAo punaH pragaTa thaI rahI che. jayabhikhunI prasiddha navalakathA 'premabhakta kavi jayadeva' parathI zrI dhanavaMta zAhe "kRSNabhakta kavi jayadeva' nAmanuM zrI dhanavaMta zAhe kareluM nATaTyarUpAMtara pragaTa karyuM ane amadAvAdamAM enA keTalAka nATyAMzo prastuta karyA. A saMdarbhamAM 23mI Disembare muMbaInA bhAratIya vidyAbhavanamAM zrI kumArapALa desAIe lakhelA jayabhikhkhanA jIvanacaritranuM vimocana karavAmAM Avaze. jayabhikhu zatAbdI graMthAvali dvArA jayabhikhunI maulika sAhityasRSTi ane tejasvI kalamano AsvAda bhAvakone mANavA maLaze. Disembara, 2014 TrasTImaMDaLa zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa pUrvabhUmikA gaNazAsananuM mULa zama che-zAMti che. sAmrAjyanuM mULa baLa che - yuddha che. A vArtAno janma pacIsaso varSa pahelAMnA bhAratamAM thAya che. e vakhate bhAratamAM mukhyatve be prakAranI rAja zAsanapaddhatio pracalita hatI. eka gaNazAsanapaddhati, bIjI sAmrAjyazAsanapaddhati, Akho bhAratavarSa e vakhate lagabhaga traNa dezamAM-vibhAgamAM vaheMcAyelo hato. e vakhate deza zabda prAMtavAcI paNa hato) himAlaya ane viMdhyAcaLanI vacce vaselo tathA sarasvatI nadInA pUrva bhAge tathA prayAganA pazcima bhAge Avelo pradeza madhyadeza (-majhima deza)nA nAme oLakhAto. A madhyadezanA uttarano bhAga uttarApatha ane dakSiNano bhAga dakSiNApathane nAme jANIto hato. A vistAranAM badhAM rAjyomAM ghaNAM rAjanaitika parivartana AvI gayAM hatAM. enuM mULa TheTha mahAbhAratanA bhISaNa yuddhamAM paDyuM hatuM. e yuddha evo vinAza vistAryo hato ke dezanI AkhI sikla palaTAI haI hatI, badhA kyAMnAM kyAM thaI gayAM hatAM ! hastinApurano suprasiddha bhArata rAjavaMza tyAMthI UThIne vatsadezanI rAjadhAnI kauzAMbImAM cAlyo gayo hato. ne kozAbInA rAjAo, rAja zaktimAM kSINa thaI gayA hovA chatAM, potAnA bhUtakALanA rAja gauravamAM rAcatA hatA, kuru dezanuM Aje koI mahattvanuM sthAna nahotuM, paNa kuru dharma Adarza dharma lekhAto. rAja zAsanapaddhati pahelI janomAM hatI, e janapadamAM AvI, jyAM je janapada vasyAM tyAM te nAmathI te ullikhita thayAM. kuru vasyA tyAM kuru janapada. maMdra vasyA tyAM madra janapada. ne janapadomAMthI mahAjanapada rAja zAsana vistayAM. ApaNI vArtA vakhate bhAratamAM 16 mahAjanapada vikhyAta hatAM. mukhyatve e jAtivAcaka nAma hatAM ane badhAM nAmo babenAM joDiyAmAM bolAtAM : (1-2) aMgamagadha (3-4) kAzI-kosala (pa-6) varji-mala (7-8) cedi-vatsa (9-10) kurapaMcAla, (11-12) matsya-sUrasena (13-14) amaka-avanI (15-16) gAMdhArakAMboja . A rAjyonI AchI AchI pichAna ahIM karI laIe. je kathAprasaMgone samajavAmAM madadagAra thaze : 1. aMga rAjya : magadhanI pAse paDatuM hatuM. baMnenI vacce caMpA nadI hatI. A nadI para pAchaLathI caMpAnagarI vasI. caMpAnuM bIjuM nAma mAlinI. prathama A svataMtra rAjya hatuM. pachI magadhe ene parAdhIna kyuM. 2. magadha rAjaya : A rAjyanI sImA uttare gaMgA nadI, pUrve caMpA nadI, dakSiNe
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. matsya rAjaya : AjanA alavara, jayapura ane bharatapurano keTaloka bhAga eTale marAdeza, mahAbhAratanuM marA rAjya rAjA virATanA adhikAramAM hatuM. ne enI rAjadhAnI virATanagara (thoDA vakhata pahelAM vilIna thayela jayapura rAjyamAMnA vairATamAM)mAM hatI. viMdhya parvata ane pazcime sona nadI hatI. AnI rAjadhAnI rAjagRhI hatI. giritraja nAmanI jUnI rAjadhAnI rada karIne rAjA zreNika biMbisAre rAja gRha vasAvyuM, chevaTe pATalIputra A rAjyanI rAjadhAnI banyuM. AjanuM bihAra te magadha. AjanuM rAjagira te rAjagRhI. AjanuM paTanA te pATalIputra. zreNika biMbisArano putra te ajAtazatru. e ja A navalakathAno nAyaka, 3. kAzI rAjya : A rAjya svataMtra hatuM. kAzI e nagaranuM nAma nathI. paNa rASTranuM nAma che. enI rAjadhAnInuM nAma vArANasI hatuM. eka kALe be hajAra corasamAIla jeTalA vistAravALuM A rAjya kathAprasaMge parAdhIna hatuM, ne kozala rAjyamAM bhaLI gayuM hatuM. 4. kozala rAjaya : kozala rAjyanI rAjadhAnI ayodhyA (sAkata) hatI. kathAprasaMge enI rAjadhAnI zrAvastI (sAvatthI) hatI. vartamAna goMDA jillA pAsenuM saheTamaheTa e ja zrAvastI. enA rAjAnuM nAma prasanadI-prasenajita hatuM. tenI gAdIe viDuDalTa Avyo. ajAtazatrue jema licchavI gaNataMtrano nAza karyo. ema viDuDalya zAkyonA raktamadathI dubhAI zAkyonA mahAna gaNataMtrano saMhAra karyo. zrIkRSNa ane kaMsa vaccenI mAmAbhaNejanI laDAI jevI A kALe paNa mAmA-bhANeja nI laDAIo cAlatI hatI. pa. vRji rAjya : A nAma kuLa parathI paDeluM hatuM. AmAM ATha rAja kuLo bhaLelAM hatAM; temAM videha ane licchavI mukhya hatAM. AnI rAjadhAnI vaizAlI hatI, je atyAranA mujaphaphara jillAmAM basADha nAmanA sthAne hatI. 3. madala rAjaya : A rAjyano eka cheDo zAkyonA rAjyane sparzato, eka vRnji rAjyane. AnI rAjadhAnInAM nagaro pAvA ne kuzinAra hatAM. pUrvI bhAratanuM A zaktimAna gaNarAjya hatuM. mallajAti laDAyaka jAti hatI, ne kustInI zokhIna hatI. bhagavAna buddhanuM nirvANa kuzinAramAM thayuM. ajAtazatrue A gaNataMtrIya malla rAjya jItI lIdhuM. 7. cedi rAjaya : A rAjya AjanA buMdelakhaMDamAM hatuM. 8. vatsa rAjya : avaMtI rAjyanI uttaramAM A vaMza yA vatsa rAjya AveluM hatuM. AnI rAjadhAnI kosAMbI nagarI hatI. e AjanA prayAgathI 30 mAIla dUra ne yamunAnA kinAre AvelI hatI. udayana-paraMtapa-putra tyAMno rAjA hato. 9. kuru rAjya : kuru rAjya pUrvamAM pAMcAra rAjya ne dakSiNamAM matsya rAjadhAnI vacce hatuM. enI rAjadhAnI dilhInI pAse iMdraprastha hatI. A rAjya be hajAra corasa mAIlamAM phelAyeluM hatuM. ane uttara kara ne dakSiNakara ema be bhAgamAM vaheMcAyeluM hatuM. 10. paMcAla rAjaya : A rAjya uttara paMcAla ne dakSiNa paMcAla ema be bhAgamAM vaheMcAyeluM hatuM. kuru, rAjyanI pUrvamAM pahADI ghATIo ane gaMgAnI vacce e vaseluM hatuM. uttara paMcAlanI rAjadhAnI kaMpilyapura ane dakSiNa paMcAlanI rAjadhAnI kanoja hatI. 12. zUrasena rAya : je cAra deza (kuru, matsya, paMcAla tathA zUrasena) brahmarSideza tarIke jANItA hatA temAMnuM eka rAjya te A. enI rAjadhAnI yamunA nadIne kinAre madhurA-mathurAmAM hatI. 13. amaka rAjaya : A rAjya godAvarI nadIne kAMThe AveluM hatuM ne enI rAjadhAnI potAnapura yA potalI hatuM. AnI sAthe bIjAM be mulaka ne AMdhra rAjyo maLIne Ajano mahArASTra banyo. 14. avanI rAjaya : avantInA rAjyanA be bhAga hatA. uttarIbhAga avantI kahevAto, ne tenI rAjadhAnI ujajainI hatI. ane dakSiNa bhAga avantI dakSiNApatha kahevAto, ne tenI rAjadhAnI mAhiSmatI hatI. avantInA rAjAnuM nAma praghAta hatuM. e potAnA krodhane lIdhe caMDapraghAta tarIke paNa oLakhAto. kavionI kathAnAyikA prasiddha vAsavadattA pradyotanI putrI thatI hatI, je kozAbInA hastikAnta vINAnA vAdaka rAjA udayanane varI hatI. 15. gAMdhAra rAya : pazcima paMjAba ane pUrvI aphaghAnistAnano pradeza e gAMdhAra, enI rAjadhAnI takSazilA hatI. ahIM prasiddha vizvavidyAlaya hatuM. jagaprasiddha AcAryo ahIM vasatA. traNa veda ne aDhAra vidyA ahIM bhaNAvAtI. kAzI, kauzala ne magadhanA rAjaputro, zreSThIputro ne kisAnaputro ahIM rahetA ne vidyAbhyAsa karatA. gaMdhAranA rAjA puksAtie biMbisAranA darabAramAM elacI mokalyo hato, kAzamIra gAMdhAramAM gaNAtuM. 16. koja : A vize moTo matabheda che. uttarI himAlaya yA tibeTamAM e mAnavamAM Ave che. siMdhu nadInI uttara-pazcimamAM paNa mAnavAmAM Ave che. AnI rAjadhAnI dvArakA mAnavAmAM Ave che. kambojanA ghoDA bahu vakhaNAtA. I. sa. pUrve chaThThI zatAbdInA samayamAM A badhA nAnAM-moTAM rAjyo prAyaH sarva taMtra svataMtra jevAM hatAM. svataMtratAnuM sahune abhimAna hatuM. A rAjyo paraspara prema karatAM ne yuddha paNa karatAM. paNa koI rAjya eTaluM zaktizALI nahotuM je bIjAM rASTrone parAdhIna karI emane sadAne mATe jIravI zake. Ama I. sa. pUrve chaThThI zatAbdImAM ayodhyA, vArANasI, caMpA, kaMpirala, kosAMbI, mathurA, mithilA. rAja gRha, rorU ka, sAkta, sAgala sAlakoTa) zrAvastI, ujajenI ne vaizAlI mukhya nagaro hatAM; ane magadha, kozala, vatsa, avantI ane gaMdhAra prabaLa rAjyo hatAM.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttara bhAratanAM A svAdhInatApremI rASTro potAnA svAtaMtryaprema mATe jANItAM hatAM. e rASTronAM pratyeka nagara ane pratyeka gAma potAno prabaMdha pote karatAM, eTale badhAM prajAtaMtra jevAM ja hatAM, chatAM agiyAra prajAtaMtrIya rAjya nIce mujaba jANItA hatAM. 1. zAkyonuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI kapilavastu 2. bhagnanuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI suMsumAra 3. bulInuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI alla kampa 4. kAlAmanuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI kesapurA 5. koliyanuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI rAmagrAma 6. mallonuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI kuzinArA 7. mallonuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI pAvA 8. mallonuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI kAzI 9. mauryonuM-moriyanuM prajAtaMtra rAjya : pIpalIvana 10. videhonuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI mithilA 11. licchavInuM prajAtaMtra rAjya : rAjadhAnI vaizAlI A badhAMmAM zAkya, vaizAlI ane licchavInAM prajAtaMtra prakhyAta hatAM. videha ane licchavI ekamekamAM bhaLI gayAM hatAM ne teo vRji tarIke oLakhAtAM hatAM. svAdhIna vicAra, saMghazakti ne ekatA A taMtronI mukhyatA hatI. AgaLa jatAM badhAM prajAtaMtrono nAza karI cakravartI thanAra samrATa caMdragupta paNa moriya gaNataMtramAM thayo. zAkya ane va4i prajAtaMtre e samaye sahunuM lakSa kendrita karyuM hatuM. ane zAkya dezamAM janma lenAra bhagavAna buddha ane vRji prajAtaMtramAM janma lenAra bhagavAna mahAvIre A be taMtrone khUba prasiddhi apAvI hatI. emAM paNa vaizAlI e kanI caryAbhUmi ane bIjAnI karmabhUmi thatAM vaizAlI e vakhatanA saMsAramAM ziramora samuM banI rahyuM hatuM. vaizAlI vRktionAM prajAtaMtranI rAjadhAnI hatuM, ane ATha bhinna bhinna baLavAna gaNa jAtionA milanathI saMyukta gaNarAjya banyuM hatuM. videhamAM rAmAyaNa ane upaniSadamAM prasiddha janaka rAjAno purANo vaMza eka vakhata rAja karato hato. kathAprasaMge e khatama thaI paMcAyatI rAjya banI gayuM hatuM. bhagavAna mahAvIranI mAtA vaidehI kahevAtAM hatAM. - licchavI lokonI rAja praNAlI evI hatI ke jeo rAjyamAMthI traNa puruSone pasaMda karatAM. ne rAjyanI lagAma temane soMpI detA. licchavIonI eka mahAsabhA hatI - je saMthAgAramAM maLatI, jemAM juvAno ne vRddha bhegA thatA, ne ekamatIthI rAja kArobAra calAvatA, A mahAsabhAmAM pratyeka kuLanA vaDIla yA pratinidhi sabhyane cUMTavAmAM Avato. e 'rAjA' kahevAto. AvA rAjAonI saMkhyA 7707nI hatI. teono maMgala puSkaraNIomAM mUrdhAbhiSeka thato. A sabhyane pArivArika jIvanamAM vizuddhi ne Adarza aMgenA kaThora niyamo svIkAravA paDatA. A rAjAo mahAsabhAmAM ekatra thaI kAyadA racatA, tema ja vepAra ane tenA vize vicAra karatA. A sabhAmAM rAjasaMbaMdhI tamAma bAbato para vicAra ane vAdavivAda thatA. A mahAsabhA potAnA sabhyomAMthI nava sabhyo cUMTatI. A sabhyo "gaNarAja' kahevAtA, ne teo tamAma kArya para dekharekha rAkhatAM. A prajAtaMtromAM rAjyanI tamAma vyaktio zAsanakAryamAM bhAga letI, badhI prajAnA adhikAra samAna lekhAvAmAM AvatA. tamAma prajAjano pUratI rIte pote ghaDelA niyamo pALatA. A loko svIkAratA ke gaNazAsananuM mULa zama che. zAMti che. ane mAtra sainikonA parAkramathI gaNazAsanano Adarza siddha thato nathI. vaLI teo e paNa svIkAratA ke gaNazAsanamAM sadAkALa eka vyakti sarvoparI na hoI zake; kyAre koI sarvoparI to kyAre koI ! varNa, jAti, janma ke kulanI bAbatamAM sarva samAna, bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanAM ahiMsA satya vagere paMcazIla mATe A bhUmi bahu anukUla hatI. prajAtaMtranA loko ahiMsA para zraddhA rAkhatA; sAthe potAnI vIratA mATe abhimAna rAkhatA ne hAravAne badale maravAnuM vadhu pasaMda karatA. e vakhate samasta uttara bhArata prajAtaMtrothI guMthAyeluM hatuM. jeNe prajAtaMtrano hrAsa karyo e kauTilya, pote lakhe che ke pUrvamAM vanji, licchavI ne malla rAjya, madhyamAM kuru, ane pAMcAla, uttara-pazcimamAM madra ane dakSiNa-pazcimamAM kukura gaNarAjyo hatAM. kauTilyanA arthazAstramAM lakhyuM che ke senAila tathA mitrabala karatAM saMghabala athavA gaNarAjyanI sahAyatA adhika zreyaskara che. prajAtaMtro ane enI balavAna prajA koI rIte vaza thAya tema nahotAM. teono nAza kUTanIti dvArA karavAmAM Avyo. A prajAtaMtro koI rIte tUTe tema na hovAno anubhava thavAthI ajAtazatrue pratijJA karI ke huM A lokone anItimArgamAM phasAvI daIza. teomAM kusaMpa karAvIza, guptacaro dvArA emanAmAM bheda pedA karIza ne emane lAMca letA karIza. pachI jouM chuM ke teo kema vaza thatAM nathI ! prajAtaMtra rAjyonI mULa tAkAta enI ekatAmAM hatI. ApasamAM kusaMpa hovAthI e zakti naSTa thaI. guptacaro ne gaNikAo ne vezyAoe AmAM khUba sAtha Apyo. vilAse enI jaDa DhIlI karI nAkhI. vaizAlI nagarI itihAsaracanAkAla pahelAMnI nagarI hatI. vAlmIki rAmAyaNamAM rAma mithilA jAya che tyAre gaMgA pAra karatAM uttaramAM ramya, divya ne svargopama divya nagarInAM darzana kare che. maharSi vizvAmitra e nagarInA rAjavaMzono paricaya karAvatAM kahe che ke dIrdhAyu, mahAtmA, balazAlI ne nItimAna rAjAothI zAsita A nagarI che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ je gaNataMtrapraNAlIne loko Aje vakhANe che ne anusaravA mathe che, e moTe bhAge vaizAlInI zodhelI che. devabhUmi jevI bhUmi ne devatA jevAM tyAMnA nagarajano ! lokone tyAMno moha rahato, jIvanamAM eka vAra e deza jovAnI hoMza rahetI. tyAMnI strIo, tyAMnA puruSo adbhuta hatA ! gaNazAsanapaddhati ane rAjazAsanapaddhatimAM spaSTa phera che. gaNazAsanamAM aizvaryasattA sarvatra vaheMcAyelI hoya che. ne badhA loko eka-bIjAnA anubhava ne garimAno svIkAra kare che. paraspara maLIne vyavahAra kare che. dezanI vizAla bhUminI aMdara janakalyANakAmanA bharI bharI rahe che. rAjyanI samRddhinuM varadAna dUra dUra sudhI prajAnA gharegharamAM prasarI jAya che. jyAre sAmrAjyazAsanapaddhatimAM sAmrAjyanuM sarvasva samrATa, enAM kuLa ane enI rAjadhAnI sudhI sImita rahe che. rAjakuLanA loko, yA game te rIte tyAM pahoMcatA loko ja e kalyANanA bhAgI bane che. ane bIjAone hIna yA harakatavALuM jIvana jIvavuM paDe che. sAmrAjyazakti sarvane haDapa karavAmAM ne sarva adhikAra ekamAM kendrita karavAmAM mAne che. eka ja deva ne badhA pUjArI; ane deva ja sarvasva evI sthiti tyAM pravarte che. e ekane mATe AkhA dezane homI zakAya ! gaNazAsanamAM tema hotuM nathI. anekane mATe tyAM ekano homavAno hoya che. A vaizAlI para enA saMghazAsana para, enA samatvabhAva para, vaiyaktika garimA para, svAtaMtryabhAvanA para bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddhe babbe mahAna vibhUtionA AzIrvAda varasyA. sonAmAM jANe sugaMdha jAgI. pAzcAtya jagatamAM jema roma amara nagarI banI rahI, ema paurvAtya jagatanI amara nagarI vaizAlI banI rahI. ane eka jANavA jevI vAta to e che ke grIka ane bhAratIya janapadono samaya eka che. grIkanA itihAsamaM je sthAna tyAMnA jagaprasiddha purarAjyonuM che, tenAthI adhika ne cirasthAyI sthAna bhAratIya itihAsamAM A janapada rAjyonuM che. ethensa ne spArTAnA jhaghaDAe purarAjyone toDyAM; ahIM magadha ane enA mitra rAjyoe tema karyuM. zrI agravAlajI lakhe che ke "bhAratanA sAMskRtika ane rAjanaitika itihAsamAM rAjadhAnI vaizAlI ciravidyuta che. A licchavI gaNarAjye ja mAnavanI vyaktigarimA, samatA ane svataMtratAnA mahattvapUrNa prayoga karyo. ane AnI samIpa kuMDagrAmamAM janma laIne jJAtRvaMzIya bhagavAna mahAvIre mAnavanI cirapratiSThA karanAra ane buddhiparAyaNa tathA sAdhanApradhAna dharmane janma Apyo.' vaLI AgaLa teo lakhe che : "joke saMdhonI samapradhAna nIti samudIrNa sAmrAjyazaktinI sAme vipulsa thaI. paraMtu amaratA ane svataMtratA, samatA ne vyaktigarimA, prajJA ane zIla vagere je Adarzono vikAsa thayo. enI saurabhathI Aja paNa mAnavIya sabhyatA surabhita banelI che." 12 rASTrIya gaNazaktino A ja ciraMtana vijaya che. upaniSado pachIno I. sa. pUrve 400no samaya kevaLa bhAratanA ja nahi, paNa mAnavajAtanA itihAsamAM mahAna che. e samayamAM ja grIkamAM dArzanika vivecanAno janma thayo; phArasamAM aSo jarathuSTra, cInamAM konphyUziyasa, tathA temanA samakAlIna bhAratamAM jaina dharma ane bauddha dharma tathA AjIvika vagere thayA. A yugamAM koI sArvabhauma rAjA na hatA. caMdragupta maurya ja prathama sArvabhauma rAjA thayo. licchavIomAM mahAvIra ane buddha baMne tarapha bhakti hatI. buddhanA nirvANa samaye jema emaNe stUpa racyo, ema mahAvIranA nirvANakAle emaNe dIpaka pragaTAvyA. rAmAyaNa pramANe vaizAlI ikSvAku vizAle vasAvI hatI. viSNupurANanA mata mujaba ikSvAku vaMzanA tribiMdue vasAvI hatI. vaizAlI suprasiddha nagara hatuM. paNa magadha sAthe ene harIphAI cAlyA karatI. eka vAra ajAtazatru buddhane vaLoTAvA gayo ane eNe rAjagRhathI gaMgA sudhInI saDaka svaccha karAvI ne sugaMdhita karI, ane mArgamAM phUla pAtharyAM. A pachI vaizAlInA loko tyAM AvyA. emaNe gaMgAthI vaizAlIno patha zaNagAryo. e pathanA sauMdarya ajAtazatrunI mahenata jhAMkhI pADI. vaizAlInA lokonAM kapaDAMnuM sauMdarya adbhuta hatuM. licchavI loko suMdara hatA, nIla, pIta, ane lohita raMgonA zokhIna hatA. nIla raMganA ghoDA, tevA ja raMganI lagAma ne cAbUka ne nIlA raMganA ratha, nIlA raMganI pAghaDI (uSNI). nIlA raMganI chatrI-chaDI, nIlA raMganAM vastra, tevAM ja AbhUSaNa, badhuM ja nIlama raMganuM ! ATalA zokhIna hovA chatAM licchavIo pramAdI nahotA, khUba mahenatuM hatA. teo lAkaDAnAM ozIkAM rAkhIne sutA, apramatta rahetA. tapa karatA, hAthI laDAvatA, zikArI kUtarA pALatA ane cheka takSazilA sudhI bhaNavA jatA. eka jaNa bhaNIne Avato, e bIjA pAMcasone bhaNAvato. e potAnA vartuLamAM ja vivAha karatA. vyabhicAra mATe kaThora sajA thatI. strInI pavitratAno teomAM bhAre Adara hato. teo utsavapriya ne sArvajanika meLAnA khAsa zokhIna hatA. rAjyanI zakti nAgarikomAM nihita hatI. badhA nAgarika potAne rAjyanA rAjA samajatA. rAjya mATe sarvasva tyAga karavA taiyAra rahetA. ApaNI kathA zarU thAya che tyAre magadha, kozala, avantI vagere rAjAo AjanA arthamAM rAjAo banavA prayatna karI rahyA hatA. mULamAM rAjAo pAse aparAdhIne daMDa devA sivAya ne paracakra sAme laDavA javA sivAya bIjI khAsa kaMI sattA nahotI. paNa have teo baLa ane ekahaththu sattAnA lobhI thatA jatA hatA; ne chelle chelle bIjAM rAjyone jIttI cakravartIpada hAMsala karavAnI jhaMkhanA sevatA thayA hatA. ane A mATe badhA 13
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhaghaDAkhora banyA hatA, ne laDavA mATe nAnAM-moTAM bahAnAM zodhatA hatA. A badhA mATe vaizAlI moTI ADakhIlIrUpa hatuM, ne enA vijaya vinA cakravartIpadanuM svapna paNa azakya hatuM. vaizAlIno prabhAva toDavA mATe bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhano prabhAva paNa ocho karavAnI AvazyakatA manAtI hatI. kathA prAraMbhe rAjA bibisArane tenA putra azokacaMdra (ajAtazatrue) keda karIne jelamAM nAkhyo che. biMbisAranuM valaNa gaNataMtro tarapha sahAnubhUti bharyuM hatuM. e pachI e mahAna rAjavI para, rAjanItimAM sadAkALa bane che tema, aneka halakA AkSepo karavAmAM AvyA, kAraNa ke bhagavAna buddha ne bhagavAna mahAvIranI samapradhAna nItino e vRddha rAjavI taraphadAra hato. kathA zarU thAya che tyAre rAjA bibisAra kArAgRhamAM keda che. tRtIya AvRtti samaye bhAratavarSanI prajA atyAre prajAtaMtranA mahAna prayogamAMthI pasAra thaI rahI che tyAre A navalakathA pUrNa rIte nahIM to amuka aMze mArgadarzaka ane dRSTisUcaka jarUra nIvaDaze. jaina, bauddha ane vaidika AdhAra para gUMthavAmAM AvelI A kathAmAM lekhake ADakatarI rIte vartamAnakALane gUMthI lIdho che teno bhAvakane anubhava thaze. jayahiMda akhabAramAM dhArAvAhI svarUpe pragaTa thaI hatI tyAre atyaMta lokacAhanA pAmelI A navalakathAnI jayabhikhu janmazatAbdI nimitte tRtiya AvRtti pragaTa thaI rahI che teno AnaMda anubhavIe chIe. vartamAna samayanA vAcako ene hoMze hoMze AvakAraze evI bhAvanA sevIe chIe. savAI sAhityakAra jayabhikhkha keTalAka lekhako evA hoya che jemanAM lakhANomAMthI jIvananAM mUlyo ApoApa UpasI Ave che, keTalAka lekhako evA paNa hoya che je potAnA vaktavyamAMthI jIvananAM mUlyo upasAvI Ape che ane bIjA keTalAka evA paNa hoya che jemanI kRti pote ja mUlyarUpa hoya che. 'jayabhikhkhuM prathama prakAranA lekhaka hatA. te jIvanadharmI sAhityakAra hatAM. teo gaLathuthImAM dharma ane tenAM mUlyo laIne AvyA hatA paNa temanI dharmanI vyAkhyA vizALa hatI. jIvanane TakAvI rAkhanAra baLa tarIke temaNe dharmane joyo hato. ane tethI emanI vArtAo, navalakathAo ane anya sAhityano viSaya dharma ke dharmakathA rahela che. tAttvika rIte joIe to koI dharma mAnavatAthI vimukha hoto nathI. mANasa teno upayoga ke arthaghaTana potAnI anukULatA mujaba mAnavaghAtaka siddhAMta tarIke karIne phleza vahore che. 'jayabhikhkhuM' jaina dharmanA lekhaka che ane nathI. che eTalA mATe ke zramaNa bhagavAna mahAvIranA upadezane ahiMsAnI vyApaka bhUmikA upara samajAve che ane teo jaina dharmanA lekhaka nathI tenuM kAraNa e ke jaina kathAvastumAMthI sAMpradAyika tattva gALI nAkhIne teo mAnavatAnI sarvamAnya bhUmikA upara tene mUkI Ape che. dA.ta. 'bhagavAna RSabhadeva'mAM mAnavadharmanuM Alekhana samAjane zreyaskara mArge dore tevuM che ane 'kAmavijetA sthUlibhadra'mAM jaina dharmanuM svArasya pragaTa karI batAvyuM che. te ja rIte 'vikramAditya hemu'mAM islAma ane 'premabhakta kavi jayadeva'mAM vaiSNava dharmanuM hArda samajAvyuM che. A prakArano abhigama gujarAtI lekhakomAM 'jayabhikhkhae darzAvyo che te AjanA binasAMpradAyika mAholamAM khAsa noMdhapAtra che. | 'jayabhikhu'nI vArtAonAM zIrSaka vAMcIne koIne ema lAge ke te dharma-upadezaka che; paraMtu temanI kalamamAM joza che eTalI ja citrAtmakatA che. AthI temanI vArtAo bALako, kizoro ane prauDhone paNa game che. sarasa ane sacoTa kathanazailI bhAvakone suMdara rasabharyuM sAhitya vAMcyAno AnaMda Ape che. temaNe lakhelI 'vikramAditya hemu', 'bhAgyanirmANa', dilhIzvara' vagere aitihAsika navalomAM vakhaNAyelI 'premabhakta kavi jayadeva' che. vaiSNava saMpradAyane bAdhaka na nIvaDe ane premalakSaNA bhaktine pUro nyAya maLe e dRSTie emaNe kavi jayadevanuM pAtrAlekhana karyuM che. jayadeva ane padmAnA premanuM temAM kareluM nirUpaNa temanI sarjanazaktinA viziSTa umeSarUpa che. temaNe kizorone masta jIvanarasa pAya evI 'javAMmarda' zreNInI sAhasakathAo ApI che, je ApaNA kizorasAhityamAM kImatI umerArUpa che. temanA saMkhyAbaMdha vArtAsaMgrahomAM "mAdare vatana', ' kaMcana ane kAminI', "yAdavAsthaLI', 'pArakA gharanI lakSmI', premapaMtha pAvakanI vAlA', "zulI para seja TrasTImaMDaLa jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamArI' vagere saMgraho dhyAnapAtra che. jemAMnI utkRSTa vArtAono saMcaya have prasiddha thaI rahyo che . temanI TUMkI vArtA lakhavAnI paddhati sIdhI, sacoTa ane kathanapradhAna hoya che. vArtAkAra tarIkenI temanI bIjI viziSTatA jUnI paMcataMtra zailImAM temaNe lakhelI jaina, bauddha ane hiMdu dharmanI prANIkathAomAM pratIta thAya che. dIpakazreNI ane ratnazreNI paNa lokapriya thayelI che. jaththo ane guNavattA baMnemAM 'jayabhikhkhu'nuM bALasAhityakSetre pradAna mAtabara che . sacoTa saMvAdo, suMdara takhtAlAyakI ane ucca bhAvanAdarzanane kAraNe emaNe lakhelAM nATako reDiyo ane raMgabhUmi upara saphaLa prayoga pAmela che. temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranuM 'nigraMtha bhagavAna mahAvIra' nAmanuM caritra ApeluM che. zailInI saraLatA, vigatonI pramANabhUtatA ane vastunI bhavyodAtta prerakatAne kAraNe e kRti uccakoTinI sAhityika pratiSThA pAmelI che. jayabhikhkhunA vipula sAhityasarjanamAMthI cayana karIne emanuM utkRSTa sAhitya navA rUpe prakAzita thAya che, teno AnaMda che. dharma jIvanavyApI havA che . tene kalAnI moralImAMthI phUMkavAnI phAvaTa bahu thoDA lekhakomAM hoya che. 'jayabhikhkhu' e kArya prazasya rIte bajAvI zakyA hatA. aneka sAMpradAyika saMketone temaNe potAnI sUjhathI budbeigamya banAvI ApyA che. dharmakathAnA khokhAmAMthI lekhakanI dIptimaMta sauSThavabharI kalpanA vRttionA saMgharSathI bharapUra prANavaMtI vArtA sarje che ane vividharaMgI pAtrasRSTi UbhI kare che. ApaNuM dharmakathAsAhitya preraka ane risaka navalakathA mATe keTalA moTA pramANamAM kAco mAla ApI zake tema che tenuM nidarzana munazInI navalakathAonI mAphaka jayabhikhkhunI paurANika navalakathAo paNa karI rahI che. 'jayabhikhkhu'nuM vyaktitva lohacuMbaka jevuM ane svabhAva TekIlo hatAM. te narmadanI paraMparAnA lekhaka hatA. vArasAmAM maLatI paitRka saMpatti na levI, nokarI na karavI ane lekhanakAryamAMthI je maLe temAMthI gujarAna calAvavuM e nirNayo temaNe e jamAnAmAM jyAre lekhakanAM lekha ke vArtAne puraskAra ApavAnI prathA baMdhAI na hatI tyAre karyA hatA. sAhasa, jhiMdAdilI, nekI ane vaphAdArInI vAto emanI pAsethI kadI khUTe nahi. temanA vyaktitvamAM paNa e guNo hovAthI temanuM snehI vartuLa moTuM hatuM. temano svabhAva paragaju hato. dukhiyAMnAM AMsu lUchavAmAM temane AnaMda Avato. mAnavatAnA hAmI jayabhikhkhu samartha sAhityakAra hatA paNa vyakti tarIke savAI sAhityakAra hatA. 2008 - dhIrubhAI ThAkara 16 1. 2. 3. 8. 5. 6. 3. 8. C. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. anukramaNikA rAjamahelamAM rANI sukhI nathI kArAgAramAM rAjA duHkhI nathI sAdhu rAjakAraNamAM rAjI che apsarA zuM amI laIne AvI? rAjakedInI gaIkAla... rAjAne sujana koNa rahevA de mAtAne vakhANuM ke pitAne vaMduM? raMgIna paDadA pAchaLa mahAbhikhkhu devadatta eka DALanAM ame paMkhI dehanuM dAna ne premanuM gAna agnidAha ke aMtaradAha magadhanA darabAramAM vaizAlInI vAto nagarI vaizAlI magadha vaizAlInI mUThabheDa secanakanuM samarpaNa sAcuM zuM ? mAnarUpa magadhapriyA mutsadIonI najare mahAmuni velAkula satI phAlgunI sevAmUrti papUjA yogIno yoga be arhato tejolezyA 17 1 te 17 25 34 42 49 57 4 e nono 4 91 98. 105 113 121 127 135 143 150 156 163 169 175 183 191
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 240 247 zatru ke ajAtazatru ke * 5 * che * je * 5 40. 28. prabhAte pArakhuM 29. phAlganInuM sAcuM rUpa 30. ajAtazatrunI nagarImAM 31. ahiMsAnI sAdhanA 32. maMtraNAkhaMDa 33. jUnA deva gayA ! 34. varSakAra vaizAlImAM 35. jUthabaMdhI 36. rAjanItinA prakAro dareka vAtane be bAju hoya che. 38. bhedanIti 39. vikhavAda nyAyadevatA adRzya ! 41. vaizAlI ThagAyuM 42. dIvA nIcenuM aMdhAruM, 43. premadharmanuM prabhAta 44. muninuM samarpaNa 45. strI Akhare strI 46. rathamuzala yaMtra sarvanAza 48. ajAtazatru ke jagatazatru svArtha mATe na raDo ! kAdavamAM kamaLa 51. vA pharyA, vAdaLa pharyA para. dharatIe hAza karyuM ! 293 301 310 *? 3raka 47. 343 351 358 50. 380 388
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 rAjamahelanI rANI sukhI nathI ! gaganacuMbato eka rAjamahAlaya che; aneka gokhagavAkSathI bharelo che. sonerIrUperI rase rasAyelA enA khaMDo che. dvAre dvAre sazastra yavanIo ne cokIdAro khaDAM che. AgaLa madagaLatA mAtaMga jhUme che. saMdhyAno samaya che. gagana vividha raMge raMgAyeluM che. saMsAra mAne che ke rAjamahAlayamAM rahenArAM svarganuM sukha bhogavatAM hoya che. paNa ahIM evuM nathI. glAninuM eka mojuM badhe patharAyeluM che. badhAM hase che! paNa jANe khoTuM. badhAM vAto kare che, paNa jANe sAva khoTekhoTI ! A rAjamahAlayanA eka khaMDamAM apUrva sauMdaryazAlinI eka ramaNI UbhelI che. jIvana-mRtyunAM be dvAramAMthI je dvArethI yuvAnI AvI, enA sAmenA dvArathI e jANe javA mAge che. jenA deha para prauDhatva AvavAnA keTalAka saMketo racAyA hoya, evI nArI zaNagAramAM bahu na rAce; A nArI paNa bahu rAcatI hoya tema enI mukhamudrA parathI lAgatuM nathI, chatAM AzcaryanI vAta e che ke, ramaNI atyAre siMgAra karI rahI che ! dAsIo jhaverAtanA dAbaDAo, paTakULonI maMjUSAo ane vilepananA kaTorAo laIne sAme UbhI che. e suMdara nAra siMgAra karatI karatI dehapramANa arIsA sAme AvIne UbhI rahI; eka vAra arIsA sAme joIne jANe manomana vicArI rahI : re ! je nayano hariNIne zaramAvatAM e Aja kema bhAre bhAre che ? caMcaLatAmAM je cakSuo mInane zaramAvatAM e Aje kAM custa che ? je paga para ane paganI cAla para aramAna hatAM, e Aje kAM DhIlAMDhIlAM lAge ? biMbaphaLa jevAM oSThano
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAlacaTaka raMga Aje kyAM UDI gayo ? ne A badhuM chatAM nArI! tuM siMgAranI sAmagrI laIne beThI che, te zuM siMcAra kare che ke siMgAranI mazkarI kare che ? pratyuttara sAMpaDato nathI. suMdarI potAnA kAryamAM mazagula che. bhale jobanavaMtI javAba na vALe. saMsAra ja vicitratAono bhaMDAra che, emAM tuM vaLI kaMI navuM citra nathI ! e suMdara nAre aMboDo choDyo - madArInA karaMDiyAmAMthI sApa chUTo paDe ema sudIrgha kezAvalI pAnI sudhI laherAI rahI. maNimuktAnA thaMbha para jANe zeSanAga laTakI rahyo hoya, evI zobhA vistarI rahI. 'dAsI ! UMcAmAM UMco magha lAva ' suMdarIe AjJA karI-jANe mALAmAMthI koyala bolI. 'magha ?" dAsIone rANInI maghanI mAgaNIe jarA vicAra karatI karI mUkI. paNa nokara to cAvIvALuM pUtaLuM che, AjJAnI cAvI caDI ke cAlavuM e ja eno dharma; yogyayogya, samaya-kasamaya kaMI jovAnuM nahi, mAtra AjJAnuM ja anupAlana karavAnuM. dAsIo doDIne maghabhaMDAramAMthI magha laI AvI. rANIe e magha joyo ne pheMkI dIdho. are, AnAthI bhAre joIe ! pANI jevA magha te kaMI cAle ?' dAsIo pharI doDI. pharI madhanA kaMpA laI AvI. rANIe pharI e madya joyo, saMdhyo ne kahyuM : are kaMjUsa loko ! AnAthI UMco joIe. madAlasA !' rANIe eka dAsIne dUrathI bolAvI. madAlasA gaja gAminInI cAle cAlatI AvI. enuM rUpa A suMdarIthI saheje paNa UtaratuM nahotuM, balake vadhu tAjuM hatuM. phakta e kSatriyakuLamAM janmavAne badale dAkuLamAM janmI hatI, eTaluM ja . madAlasA savArathI rasoIgRhamAM gUMthAyelI hatI, kesara, kasturI, aMbara ane suvarNa parapaTI, cAMdInI bhasma, hIrAnI bhasma, motInI bhasma laIne beThI beThI e kaMIka mizraNa karI rahI hatI. e doDIne AvI, bolI, AjJA, rAjamAtA !" A zabdo sAMbhaLatAM ja siMgAra karatI suMdarI nArAja thaI gaI. e bolI : mArI charI ane tAruM gaLuM ? huM rAja mAtA chuM ke rAjarANI chuM ?' Apa rAjamAtA cho. gaI gujarI bhUlI jAo. svAminI ! Aje rAjA to azokacaMdra ne rANI to padmAvatI. DhaDherA sAthe rAjaAjJA pragaTa thaI cUkI che." 2 D zatru ke ajAtazatru madAlasA bolI. enA kathanamAM bhaMga nahoto, vAstavikatA hatI. siMgAra karatI suMdarI pharI vyAkuLa banI gaI. e eka virAmAsana para jaIne poTalAnI jema paDI, vicAra karI rahI ane thoDI vAre bolI : | 'marI jaIza, jo mane koI rAja mAtA kaheze to ? 'tamAma kAyara strI-puruSo maravAnuM ja jANe che. popaTa jema rAma rAma paDhe, tema AvAM strI-puruSo kevaLa mota mota raTe che. emane jANe jIvavAmAM jora paDe che. paNa tamArA maravAthI eka mAkhI paNa nArAja nahi thAya eTaluM na bhUlazo. mANasanA dharmanI ane dhIrajanI Ave vakhate ja kasoTI thAya che. UbhA thAo, siMgAra cAlu karo. zabdanI mAyAjALamAM na paDo." vaLI e suMdara nArI UbhI thaI. vaLI arIsA sAme jaIne thaMbhI gaI. A vakhate e arIsA sAme na joI zakI, jANe hRdayahINo arIso paNa enI mazkarI karI rahyo hato ! suMdarIe AMkha mIMcI dIdhI, AMkha baMdha rAkhIne ja e bolI, 'madAlasA! A badhI dAsIo kaMjUsa che. te svayaM jA, ane UMcAmAM UMco madha laI Ava!' | bA, tame to madha kadI cAkhyo paNa nathI, ne UMcanIcanI temane zI gama paDe? vAru, magha lAvuM chuM." madAlasA madyagRhamAM gaI ane maghanI eka nAnI kUpI laI AvI. eNe dAsIone kRpI ApatAM kahyuM, 'AthI bAnA vALane bhIMjAvIne aMboDo gUMthI dejo. paNa vAru, aMboDo gUMthatAM pahelAM mane sAda dejo.' | 'aMboDo gUMthatAM to amane paNa AvaDe che, hoM.' dAsIone madAlasA para jarA khoTuM lAgyuM. Ajano aMboDo navI bhAtathI gUMthavAno che." ATaluM kahI madAlasA cAlI gaI. suMdarI eka bAjoTha para besI gaI. dAsIo cUpacApa rANInA rezamI kezakalApamAM madha nAkhIne coLI rahI. maghanI sugaMdha cAre tarapha prasarI gaI, ane enI mAdaka gaMdhe gaMdhe bhamarA paNa AvI pahoMcyA. eka dAsI mUMgI mUMgI bhamarAne uDADI rahI. bIjI vALamAM magha coLI rahI. "are ! tame koI bolatI kema nathI ?' e suMdarIne mauna asahya banyuM, 'zuM tamAruM koI saguM marI gayuM che, ke Ama sAva cUpa cho ?' rAja mahelanI rANI sukhI nathI D 3
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anutsAhathI suMdarIe aMbara paridhAna karyuM - jANe sAva anAsakta ! A pAradarzaka aMbaramAMthI dekhAtAM aMgo khuda kAmadevane paNa moha pamADe tevAM hatAM. mAdhurya, komaLatA ane suMdaratAnI A nArI jANe khANa hatI. AvuM rUpa pRthvI para javalle ja jovA maLe. suMdarIe sAme paDelI be aMjanazalAkAo lIdhI, ne AMkhamAM suramo AMjyo. AMjIne kaMTALAthI saLIone phagAvI dIdhI. e bolI - jANe raDatI hoya tema bolI 're madAlasA ! Aja dehane zaNagAravo e zabane zaNagAravA barAbara lAge 'bA ! ame kaMI bolIe ane tamane du:kha lAgI jAya, mATe cUpa chIe.' dAsIoe kahyuM. | re ! tame nArAja thaI gayAM hatAM mArA para, paNa arI, du:khiyAM jIvo para dAjhe na baLIe, bhale e dAjhe baLe !' rANInA svaramAM darda bharyuM hatuM ke Arjava, e kaLavuM muzkela hatuM. Apa to rAja mAtA cho. Apane du:kha kevuM ?' eka dAsI bolI. 'pharI maLe gALa dIdhI ? are, huM marI jaIza.' suMdarI vyAkuLa banI gaI. thoDIvAre svastha thatI e bolI, "nA, nA, nahi karuM. mArA Arya guru kahe che ke maravAthI mANasa du:kha ke doSathI chUTato nathI; ghaNI vAra olAmAMthI cUlAmAM paDe che. mArI priya sakhIo ! huM nahi karuM, tamAre jeTalI gALo devI hoya eTalI khuzIthI do.' 'sakhIo kahIne Apa amAruM sanmAna karo, e ApanA mananI moTAI che; bAkI ame to ApanI dAsIo chIe. Apa amArAM pUjanIya cho.' dAsIe kezamAM magha coLatAM kahyuM. magha barAbara coLAI gayuM hatuM. vALa vALe vahIne enAM TIpAM dharatIne gaMdhavatI banAvatAM hatAM, 'madAlasA bahena ! cAlo. have aMboDo vALIe chIe.' vaDI dAsIe madAlasAne hAka dIdhI. madAlasA tarata doDI AvI. enA hAthamAM kaMIka goLI jevuM hatuM. eNe aMboDo gUMthatAM pahelAM vacce e mUkIne aMboDo guMthI lIdho. zuM sarasa aMboDo gUMthyo | 'bA ! tame bhaNelAM thaIne kAM bhUlo ? samayanA dharma samaye adA karavA joIe. karmarAjAnI nATakazALAnAM ApaNe to mAtra vividha veza lenArAM pAtra chIe." 'madAlasA ! mArI bahena ! Arya gurunI to huM paTaziSmA chuM. paNa khare vakhate e upadeza kevo bhUlI javAya che ! veza paNa kevo varavo bhajavavAno vakhata Avyo jANe rUpALA mukha pAchaLa kALo madhapUDo jhUmI rahyo. e aMboDAmAM vividha jAtanAM phUla gUMthyAM : sonerI phUla, rUperI phUla, sAcAM phUla, sugaMdhI phUla ! aMbojo jANe paLavAramAM kAmaNagAro banI gayo. suMdarIe AMkho kholIne arIsAmAM joyuM. kALAM vAdaLonAM paTalomAMthI kaumudI moM kADhe evuM suMdara potAnuM mukha camakI rahyuM hatuM. dAsIoe jUnAM vastro kADhI lIdhAM. navAM vastro paherAvatAM pahelAM AkhA deha para sugaMdhI vilepana karyuM. paraNatAM vara-vahu Dila para lagADe che, evo pIThIno suvarNaraMgI e raMga hato. vilepana pUruM thatAM haMsalakSaNa aMbara zarIra para maDhavuM. sApa je anutsAhathI dUdha pIe, siMha je anutsAhathI khaDa khAya, haMsa je anutsAhathI pANI pIe, e suMdarI ATaluM bolI vaLI pAchI vicAramAM paDI gaI. keTalIka paLo ema ne ema vItI gaI. 'karmanI gati vicAro !' madAlasA bolI. e zabdomAM AzvAsana hatuM. madAlasA paNa jJAnI lAgI. sUrya have pazcimAkAzamAM DhaLato hato. nagaranAM devAlayomAM jhAlaro raNajhaNI UThavAnI taiyArI hatI. paMkhI mALA bhaNI pAchAM vaLatAM hatAM. 'bA ! goraja samaya najIka che. evuM na thAya ke samaya cUkI jaIe ane mulAkAta na maLe. siMgAra jhaDapathI pUro karo.' madAlasAe vaLI suMdarIne Takora karIne svadharma pratye jAgrata karI. oha ! samaya ! samayanA raMga ! samayanA khela ! balihArI che e saunI' suMdarI hajI paNa vAstava duniyAthI jANe dUra hatI. vahI gayelAM pANIne pharI vALavAno prayatna Aja vyartha che. gurumaMtra bhUlI gayAM ? sArA TTU 3gp hAtha mAre sAruM ! cAlo ! sAme UbhelA samayane vadhAvo, jUnI vAtone rovAthI... A to jiMdagI che ke koI tophAna che, mRtyunA hAthe ja ame jIvI gayAM rAjamahelanI rANI sukhI nathI D 5 4 zatru ke ajAtazatru
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ suMdarIe jhaDapathI AbhUSaNa sajavA mAMDyAM. dAsIo doDIdoDIne AbhUSaNonI navI navI maMjUSAo lAvavA lAgI. Akhare siMgAra pUro thayo ane suMdarIe pAse paDelo thALa upADyo. eNe thALa hAthamAM letAM pahelAM uparanuM AvaraNa dUra karI aMdara joI lIdhuM. are, Azcarya! madAlasA !" suMdarIe bUma mArI. madAlasAne bolAvavAnI jarUra nathI. meM ja eNe sajAvelo thALa pAcho laIne A navo thALa mokalAvyo che. AmAM aDadanA bAkaLA che.' "beTA ! e to batrIsa pakavAnano ja manAro che. ene A bhAvaze ?' suMdarIe kaMI artha sare tema nathI." suMdarIe vAkya pUruM karyuM ane UbhI thaI. kAjaLanI zalAkA laIne AMkhanA khUNAthI te TheTha kAna sudhI eNe paNacha kheMcI-jANe goro goro kAmadeva kAminInA gorA gAla para Ubho rahI, zarasaMdhAna karI rahyo ! premamUrti, zraddhAmUrti ne sAthe sAthe vedanAmUrti suMdarI ajaba sauMdaryamUrti banI rahI. chatAM paga enA UpaDatA nahotA. jhAMjhara enA raNakatAM nahotAM. jyAM dilamAM ja raNako na hoya, pachI e bicArAM zuM raNake ? 'mA ! milanaveLA vahI jAya che, pachI rAja kAjamAM koInI zarama nahi rakhAya." dUranA khaMDamAMthI avAja Avyo. nagArA para dAMDI paDe ne je ghoSa thAya evo e nirdoSa hato. 'rAja kAja mAM mAtAno paNa apavAda nahi ?' suMdarIe vagara vicAryuM sAmo prazna karyo. 'nA, mA ! Aja apavAdanI vAta na karIza. meM Abhane nIce utAryuM che. astitvanuM yuddha jagADyuM che. jhaTa karo, goraja samaya tamArI mulAkAtano samaya che." bolanAra najIka Avyo hato. e namaNo yuvAna hato. zaMkarasUta kArtikeya jevo chaTAdAra ne sohAmaNo yuvAna hato. zarIre UMco, pahoLo; enA hAtha ThIka ThIka lAMbA hatA. enI kamare laTakatI talavAra ghareNAM je vI zobhatI hatI. rUpALA-raDhiyALA A yuvAnanI jAgatI juvAnIne joI rahIe eTalI e dilabhara hatI. Avo rasiyo jIva to veNu laIne koI kAnanabALA sAthe vanakuMjomAM bhaTakato hoya, evuM lAge. rAjakAraNanA aTapaTA raMgothI Agho bhAgato hoya, evuM bhAse. dilahara enuM yauvana hatuM ! dilabhara enI vAto hatI ! paNa A badho abhiprAya enI AMkho sAthe AMkho na milAvIe tyAM sudhI ja akhaMDita raheto. enAM nayana jonArane e himAlaya pahADa jevo durgharSa lAgato; bAkarI bAMdhe to yamarAjane paNa eka vAra pAcho vALe eno durjaya lAgato. paNa e to enAM nayanamAM nayana parovo tyAre ja; nahi to narI saralatAnI mUrti ne premano jIvaMta avatAra ja lAgato. - "mA !jhaDapa kara !" e yuvAne pharI sUcanA karI, ane sigAra karatI mAtAne joI rahyo. enI eka AMkhamAM tiraskAra ane bIjI AMkhamAM bhAva UbharAto hato. vividha rAga ane vidhavidha bhAvonAM DhaMDhomAMthI banelo A yuvAna tapAvelA gajavela jevo bhAsyo. 6 D zatru ke ajAtazatru 'Arya guru kahe che ke na bhAvatuM bhAvatuM karIe to ja bhava sudhare. meM nAnapaNathI na-bhAvatuM bhAvatuM karyuM hatuM, ane mArA pitAe mane bhAvatuM na-bhAvatuM karyuM hatuM. Aja emAM meM emanI jagyAe mane ane mArI jagyAe emane mUkyA che. mA ! Arya guru to kahe che ke AtmA ane deha judA che ! AtmA sAco che. deha jUTho che ! AtmA rakSavA jevo ne deha phagAvI devA jevo che. mArA pitA to pAkA gurubhakta che." juvAna bolyo. eno eka eka zabda jANe charInI garaja sArato hato. vatsa ! jakhamamAM mIThuM na bhara.' 'na bharuM to zuM karuM ? mA, tAro A siMgAra joI mane acaraja thAya che. mArA bApanA ThaMDA paDelA lohIne pharI garama karavAnI...' vatsa ! Aja savArathI svajano ane parijanonI gALo sAMbhaLI rahI chuM. paNa peTanA dIkarAnI A gALa to zULI jevI lAge ! oha ! sULI para seja hamArI!" suMdarI adhyAtmamAM UtarI gaI. e kSaNavAra thobhI ne vaLI pAchI bolI, 'tAro pitA vIra, zRMgAra ane dharma rasano bhogI rAjavI che. je jaLamAM Aja sudhI e jIvyo che, e ja jaLa ene kAje laI jAuM chuM. Aje ene mATe laDavA medAna rahyuM nathI, dharma sAMbhaLavA dharmagRha zakya nathI, eve kALe ene koI paNa jivADe to ekalo siMgAra ja jivADe. vatsa be AjJA teM tyAM ApI dIdhI che ne?" hA, be AjJA ApI dIdhI che : pahelI AjJA roja eka praharanI mulAkAtanI ne bIjI AjJA aDadho prahara ekAMtanI. paNa mA, A AjJAno anAdara na karazo, mArA bApane sadbuddhi Apajo.' "ajaba jamAno Avyo. bApane upadeza Ape beTA ! beTAne vaLI koNa upadeza Apaze ? je Ape te, bhaviSyanI ciMtAno Aja artha nathI. vatsa ! rAja mahelanI rANI sukhI nathI D 7
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcita raheje , mAre to hA ane nA baMne sarakhAM che. hA kahetAM hAtha kapAya, nA kahetAM nAka kapAye ! paNa vatsa ! ATaluM mAguM chuM. enI aMtima ghaDIo sudhare evuM kaMIka karaje ! sAdhu-saMga enA jIvanano raMga che.' mAtAe putrane kahyuM. badhe vInavyo. putre kahyuM, "mA ! mArA bApanA kalyANa mATe ja A badho yatna che. paNa asAdhya roganA daradIne vaida jarA jalada auSadha Ape che, eTaluM ja . meM pUrva dizAmAM AvelI sAdhu kuTira joI zakAya ne tyAMnA zabdo sAMbhaLI zakAya, evI eka bArI pADavAno hukama ApI dIdho che.' dhanya che vatsa ! huM mAnatI hatI ke mAro putra kALamIMDha paththarano banelo abhedya killo che, enI kAMkarI hajAra yatna paNa kheravI zakAze nahi, paNa Aja jANuM chuM ke emAMya bArI paDI zake che kharI. A jANI aMtaramAM AnaMda AnaMda vyApe che. to vidAya lauM ?' suMdarIe thALa upADI cAlatAM kahyuM. 'hA mA, mArA pitAne mArA vatI khemakuzaLa pUchajo.' mAnA dila para vaLI eka ghA thayo, paNa e muMgI mUMgI cAlatI thaI; ane jatAM jatAM jANe svagata bolI : 'lokone koNa samajAvaze ke rAjamahelamAM rahetI rANI paNa sukhI nathI !' kArAgAramAM rAjA duHkhI nathI. rAjamahelamAM rahetI rANI sukhI nathI. bhale e sAcI vAta hoya, paNa A vAta paNa eTalI ja sAcI che ke kArAgAramAM raheto rAjA du:khI nathI ! e ja gorajano samaya che. e ja saMdhyA ahIM khIlI che. AkAzamAM e ja sonerI rUperI ne lIlApILA raMgonI raMgoLI purAI rahI che. jANe aMdhakArarUpI cAmAcIDiyuM enA mALAmAMthI pAMkha pasArIne UDavAnI taiyArImAM che, je prakAzanuM paMkhI potAnA mALAmAM dhIre dhIre lapAI rahyuM che. pahADI nadI sadAnIrAnAM jaLamAM saMdhyAnA paDachAyA gherAtA jatA hatA. enA taTa paranA UMcA UMcA pahADonI godamAM A nagarI vaselI hatI. vAdaLomAM vaselI alakApurI jevI e lAgatI. bhAratanA kuzaLa zilpIoe jANe A nagarIne potAnI kalA-harIphAInuM kendra banAvI na hoya, ema mahelo, prAsAdo, haryo racyAM hatAM. ekane joIe ane ekane bhUlIe tevAM e ramya hatAM. loko ene rAja gRhI kahetA. vAdaLane aDatI A nagarI pAMca pahADonI upacakAomAM vasI hatI-jANe hetALa mAtAnI godamAM suMdara bALaka ramatuM hatuM ! havA tyAM Akho divasa maMda maMda vahetI. dUra dUranAM upavanonI sugaMdha enI laheromAM bharelI hatI. vAdaLane aDatI A rAjagRhI nagarImAM gaganacuMbI mahAlayo hatAM; ne gaganacuMbI mahAlayone eka cheDe gaganabhedato killo hato. A killAmAM devone paNa dekhavuM durlabha evuM eka kArAgRha hatuM. kArAgRha ekAMtamAM hatuM. enI kALamIMDha dIvAla para kIDIne paNa caDhavuM muzkela hatuM. ane enA lohadvAramAMthI pavanane paNa praveza maLavo azakya hato. 8 | zatru ke ajAtazatru
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaganavihArI paMkhIo paNa ahIM visAmo levA na thobhatAM, kAraNa ke ahIM koI vasatI nahotI, jethI zramathI jAgelI yudhAne nivAravA kaMIka khAnapAna jaDI rahe. koI vAra rAte ghuvaDa AvatAM, paNa e paNa ekAda praharathI vadhu ahIM rahI na zakatAM. emanAM bhA mATe uMdaro ke kITa ahIM na maLatAM. svArtha vinA jIva kyAMya Therato nathI ! rAjagRhInA kArAgRhamAM eka kedI hamaNAM navo navo Avyo hato; ane eNe ahIMnI mRta zAMtimAM cetana reDyuM hatuM. enA Agamana pachI kArAgAramAM avarajavara vadhI hatI. rastAo svaccha thayA hatA. ahIMnI cokIdArI karatA vRddha thaI gayelA rakhevALo varSo pachI badalAyA hatA, jUnA rakhevALone nagaramAM laI javAmAM AvyA hatA; navA rakhevALone ahIM mUkavAmAM AvyA hatA, ekanuM bhaluM e bIjAnuM bhUMDuM ne ekanuM bhUMDe e bIjAnuM bhalu e to duniyAno dastUra che. kaMTALelA cokIdArone A bhUMDA kArAgRha para paNa mAyA thaI hatI. masANamAM mANasa rahe to masANa pratye paNa moha thAya, evI mananI racanA che. jUnA gayA ne navA AvyA. have asUra savAre koI laherI rakhevALa nAnakaDuM gIta gAto. emAM mAzukane e yAda karato. enAM julaphAMne e saMbhArato. enAM nayanane e vakhANato, mAyAnuM yAda karavAno ja ahIM AnaMda hato; jovAnuM to kaMI hatuM nahIM. A rIte paNa kArAgArano marI jato saMsAra punarjIvita thato. ahIM UMDA pAtALa kUvA hatA. enAM pANI vagara vaparAze jhera jevAM thaI gayAM hatAM, nIce taLapradezamAM thaIne vahetI svaccha saMdAnIrAnAM jaLa kAvaDomAM bharAIne ahIM AvatAM. kAvaDavALAo cAlatA cAlatA utAvaLe vAto karatA. pahADo enA paDaghA pADatA. kAvaDavALAne e paDaghA vAto karavA uttejita karatA. e jeTalI vAto karatA enAthI vadhu hasatI, e kahetA ke amane cokIdAro mUMgA maravAnuM kahe che, paNa ardhamRta jevI A ji dagImAM vAto na karIe ke hasIe nahi to ame paNa A paththara jevA ja thaI jaIe. | siMhadvAranA guMbaja para pahero bharatA sainiko A mATe ja zuka, sArikA ane kapotanAM pAMjarA rAkhatA. ekalavAyuM jIvavuM to bhAre duHkhadAyaka che, vAto na karIe to enA bhArathI peTa phATI jAya ! killola karavo ke kakaLATa karavo, e baMne haiyAne sAbUta rAkhavAnAM sAdhano che. sAcI vAta che, bhAI tamArI ! 10 1 zatru ke ajAtazatru paNa jenA kAraNe A kArAgAramAM navuM cetana AvyuM, e kedI to vAraMvAra bolyA kare che : 'avanimAM huM to sAva ekalo chuM ! 'Avyo e kalo, jaIza ekalo ! 'nahi koI sAthI, nahi koI saMgAthI ! 'saMgAthI che mArAM puNya ane pApa !" bhAre ajaba kedI ! kArAgAranuM nAma paDatAM bhalabhalA loko sUdhabUdha khoI nAkhe che. e roja AkhA gAmane DahApaNa ApatA hoya che, paNa eve vakhate emanuM DahApaNa khovAI jAya che. e pokArI UThe che, hAya bApa, A to kArAgAra ! jItavuM naraka ! mArI nAkhyA ! paNa A kedI to kArAgArane bApanuM ghara kahe che. zAMtithI, saMtoSathI, vizvAsathI e ahIM AvIne rahyo che. ane kedI paNa sAmAnya nathI lAgato. eno dekhAva asAmAnya che. paMjA vAghanA che. paga hAthInA che. avAja kesarIno che, AMkho bAjanI che ne hAtha vajanI bhogaLanA che ! phakta deha para buDhApo Avyo che. paNa jANe buDhApo paNa enAthI Dare che. e jarA khoMkhAro khAya che ke jANe raNazIMgaDuM gAjI UThe che. khoMkhAro sAMbhaLI buDhApo bicAro UbhI pUMchaDIe bhAgavA mAge che. enI dhoLI dhoLI mUchonA AMkaDA nIcA namelA che. jANe kSatriya thaIne e vaizya banyo che. kahe che ke bhAI! vANiyA mUcha nIcI ! ema lAge che ke e kadI buDhApAne bicAro gaNIne Azraya ApI rahyo che. AvelA mahemAnone kaMI dhakko devAya ? - cAra vIzI jeTalI uMmara thavA AvI che; paNa kedImAM hajI be vIzI kADhe eTalI tAkAta dekhAya che. enA deha para kyAMya karacalI nathI, aMgamAM kyAMya koI khoDa nathI. kAne pUruM saMbhaLAya che. cakSuthI pUruM dekhAya che. ThekavuM hoya to laMkAno gaDha ThekI jAya eTalI tAkAta dehamAM bharI che. hAthamAM talavAra hoya to pacAsa juvAniyA vaccethI mAraga karI le, evI enI skUrti che. kedI koI duHkhiyo A garIba jIva dekhAto nathI. sukhI lAge che. enA raMgaDhaMga to rAjavaMzInA lAge che. kedI che chatAM deha para alaMkAra che. kedI che chatAM rezamanA vAghA paherelA che. enAM pagarakhAMnI joDI jevI joDI AkhA rAja gRhamAM kArAgAramAM rAjA du:khI nathI !! II
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke magadha dezamAM bIjo paheranAra maLavo muzkela che. enA moM paranuM teja ane zrImaMta zreSThI karatAM koI rAjavaMzI TharAve evuM che. kedIe potAnAM rUperI julaphAM UMcAM karatAM cAre tarapha joyuM. saMdhyAnA raMgo cAre tarapha patharAtA hatAM. saMdhyA ! jIvanasaMdhyA ! kedI adhyAtmamAM UtarI gayo. e philasUpha lAgyo. e babaDyo, 'dareka saMdhyAne savAra che. dareka savArane madhyAhna che. dareka madhyAhnane vaLI saMdhyA che. pachI saMdhyAthI ke savArathI DaravuM zA mATe ?" 'saMdhyAnuM paNa snehathI svAgata karavuM. savArane paNa e ja bhAvathI satkAravI.' ane AvA vicAromAM mahAlatuM kedInuM mana AnaMdamAM AvI gayuM. eNe moMethI eka zlokapakti lalakArI : 'priye ! tArAM nayana ! 'mRtyu ! tArAM caraNa ! 'baMne lAla che, baMne kasuMbala che. kasuMbala raMgane vadhAvuM chuM. dareka saMdhyAne prabhAta che, ema dareka mRtyune jIvana che. harSane zoka che-zokane harSa che tema !' ne kaidI Ubho thaIne khaMDamAM AMTA mAravA lAgyo. thoDI vAre e khaDakhaDATa hasyo. khaMDanI chata guMjI rahI. bahAra pahero bharatA sainikoe mAnyuM ke kedInuM citta DAmADoLa thaI rahyuM che. eka sainike bIjA sAthIdArane jANa karI. sAthI sainika bolyo, 'DAmADoLa kema na thAya ? hajI gaI kAle to e AkhA magadha rAjyano svAmI hato, dhaNIraNI hato. enA prema-zRMgAra ne vIra-dharma cAre tarapha vakhaNAtAM. enI hAka pAse bhalabhalA rAjAo dhrUjatA, Avo bhalo rAjA bIjo joyo nathI, hoM !' 'bhalAI-balAInI vAto na karato, mArA bhAI ! koI sAMbhaLI jaze to talavArane ghATa utAraze. sahRdayatA e sainika mATe doSa che. hRdaya mUkIne uparInA IzArA para nAcavuM enuM nAma nokarI.' bIjA sAthIdAre kahyuM. 'ApaNo koI avAja nahi ? 'nA, rAjataMtramAM bilakula nahi. alabatta, gaNataMtramAM, kahe che ke, dareka mANasane potAno mata hoya che." bIjA sAthIdAre kahyuM. 12 D zatru ke ajAtazatru 'bhalA mAmasa ! gaNataMtranAM vakhANanI to A moMkANa che. magadharAja biMbisAra AtmAnI mahattAmAM mAnatA, vANInA svAtaMtryamAM mAnatA, vartananI svataMtratAmAM mAnatA. samadRSTi jIvane sarva samAna ema gaNI ahIMnA rAjataMtramAM gaNataMtranA sArA aMza bheLavavA mAgatA hatA. paNa enA dIkarA azokacaMdrane lAgyuM ke bApa jo gaNataMtra sthApaze to mAruM yuvarAjapada naSTa thaze. huM dezano svAmI maTI rastAno bhikhArI thaI jaIza. eNe bApane keda karyo. kALanI gati to juo ! gaIkAlano mahAna rAjavI Aja kedI banyo che !' 'kedI paNa kevo mahAna ! karmanI gati gahana che. ajaba philasUpha lAge che!' bIjA sAthIdAre kahyuM. nahi to rovA TANe koI hase kharo ? paNa oha ! peluM koNa cAlyuM Ave che ?! baMne paheregIro sAmethI AvatI eka AkRti sAme joI rahyA. aMdhArapacheDo oDhIne koI UMcI paDachaMda AkRti cAlI AvatI hatI. enI kamara para moTuM pANa hatuM. hAthamAM lAMbo magaranA cAmaDAmAMthI banAvelo cAbuka hato. narakabhUmi cIrIne Avato koI pAtALanivAsI daitya hoya evo e lAgyo. e daravAjA najIka AvI gayo. eNe rAjamudrikA sainiko sAme dharI. baMne sainiko rAjamudrikA joIne adabathI bAjumAM khasI gayA. kArAgAranAM lohadvAra pAse javAnI anumati ApavI eTalI ja A sainikonI kAmagIrI hatI. lohadvAranI cAvIo to vaLI bIje rahetI; bevaDe dore kAma levAyuM hatuM. AgaMtuka vyaktie potAnA aMcaLAmAM hAtha nAkhyo. eNe cAvI jevuM kaMIka kADhavuM. dvAranA eka chidramAM e nAkhIne dabAvyuM. ghaMTaDIno Acho raNakAra cAre tarapha vyApI rahyo. e raNakArano jANe javAba na hoya tema, paLavAramAM cAra sainiko jamaNI bAjuthI ne cAra sainiko DAbI bAjuthI AvIne dvAranI baMne bAju UbhA rahI gayA. dvAra uparanA gavAkSamAMthI AkAzamAMthI UtaratI hoya evI eka vyakti UtarI AvI. eNe dhIrethI dvAranA totiMga daravAjAne bIjI kaLa lAgu karIne kholI nAkhyo. sahue praveza karyo. aMdarathI hAsyanA raNakAra AvyA. 're hajIya khumArI nathI UtarI ? have to phakta be paLanI vAra che.' ATaluM bolI pelo cAbukavALo mANasa aMdara gayo tyAre dvAra ApoApa baMdha thaI gayuM. aMdarathI pharI vAra hAsya saMbhaLAyuM. kArAgAramAM rAjA duHkhI nathI ! E 13
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAsyanA badale rudananA svaro jAge tyAM sudhI ahIM thobhuM . rAjAjI ghaNuM hasyA, have 2DatAM zIkho !' gavAkSamAMthI UtaranAra vyaktie kahyuM. e vakhate aMdarathI svaro AvyA, 'bhAI vayika ! hasyo ghaNuM; zuM have tuM mane raDatAM zIkhavIza ?" vadhika bolyo, 'mane ApanI sAthe bIjI koI vAta karavAnI manAI che. marajI paDe to haso, marajI paDe to raDo. mAre to mArI pharaja pUrI karavAnI che.' 'tArI pharaja ? oha rAjAoe sevakono AtmA ja haNI lIdho che. sevaka thayo eTale paga cATanAro kUtaro !" kedI bolyo. 'Apa mane gALo dezo, tethI huM DhIlo nahi paDI jAuM. ame mANasanA nahi, siMhAsananA tAbedAra chIe.' 'siMhAsana to jaDa che. zuM cetana jaDano tAbedAra ?' kedI bolyo. 'bhUmi, suvarNa, rIya jaDa che. zuM mANaso enI pAse prabhune bhUlI nathI jatA? paNa mahAzaya ! Apa mane vAtoe caDAvo cho. mArI pharaja mAM aTakAyata karo cho.' vadhike kahyuM. 'nA, bhAI vadhika, nA ! tArI pharaja tuM suMdara rIte bajAva. huM tane jaDatAno. sevaka kahuM chuM, paNa huM ya eka divasa evo hato; cetana-AtmAne dehano gulAma banAvI beTho hato. vAru ! zuM mAre vastro kADhavAM paDaze ?' kedIe pUchavuM. 'Apa jAte utArazo to be lAbha thaze. mAre baLano prayoga karavo nahi paDe ane Apane pachI e rIte phATelAM vastro paheravAM nahi paDe." vadhike kahyuM. | 'baLamAMthI to mArI zraddhA ja UThI gaI che. vAru ! eka adhovastra to rAkhI zakuM ne ?" kedIe kahyuM. nA, e ja bhAga cAbuka vIMjhavA mATe sarvottama che. Ape mAtra laMgoTI paheravI, evI mArA rAjAnI AjJA che.' vadhive kahyuM, enA mukha paranA bhAvo vAraMvAra palaTAtA jatA hatA, paNa e bhAva chupAvavAmAM kuzaLa haMzoenA avAjamAM e kasarakho raNako hato. 'vAru ! Aja to jevo tuM prajAjana che, evo ja huM paNa prajAjana chuM. rAjAnI AjJA mAre paNa zirodhArya che. vadhika ! kahe, huM kevI rIte Ubho rahuM ke tane pharaja bajAvavAmAM saraLatA paDe ?" Apa dIvAlane hAthano Teko daI, chokarAM thoDIdAvanI ramata rame e ja rIte UbhA raho." ema ja Ubho rahuM chuM bhAI vadhika ! tAruM kAma zarU kara." kedI vastro utArI laMgoTa paherI dIvAla para be hAthano Teko daI barAbara ghoDInI jema Ubho rahyo. vadhi ke potAnuM kAma zarU karyuM. eNe potAno lAMbo koraDo khullo karyo, UMco karI havAmAM vIMkyo kedInI deha para phaTako lagAvyo. cAbukanA sATakAthI Akho khaMDa gAjI rahyo. vadhike pharI cAbuka sameTyo, pharI vIMTaTyo, pharI vIMjyo ne lagAvyo. Akho khaMDa pharI enA avAjathI dhaNadhaNI rahyo. bIjA pachI trIjo ! have to zarIramAMthI lohInA TaziyA phUTyA hatA, chatAM kedI to hato tema ja sthira Ubho hato. cotho ne pAMcamo phaTako ! phaTakAnA avAja dila halAvI nAkhavA lAgyA, paNa kedI to nirjIva kASTha jevo ja khaDo hato. zuM Apane mArA cAbukanA phaTakA vAgatA nathI ?' vadhine zaMkAmAM AvI jaI pUchayuM. 'corane jarU2 vAge che. zaLAhu kAra sahIsalAmata beTho che." kedIe ema ne ema UbhA rahetAM kahyuM. koNa cora ? koNa zAhukAra ?' vadhithI prazna thaI gayo. 'cora je bIjAno mAla corI lAvyo hoya te. jagatamAM to dharmavIra banIne pharyA ne dhaMdhA coranA karyA. zuM kahyuM bhAI vadhika ! ATha varSanI eka rUpakaLI jevI bALA joI. laI AvIne ene patnI banAvI. e divasanA enA darada pAse A darada to sAva hasavAlAyaka che. bhAI ! tuM tAre corane sajA karavI cAlu rAkhe !" kedIe kahyuM. vadhika AzcaryamAM paDI gayo. eNe bIjA be cAbu ke pUrA baLathI lagAvyo. paNa kedI to evo ne evo ja sthira rahyo hato. potAnA baLane niSphaLa jatuM joI baLavAna nirbaLa banI jAya che. vadhikane thAka lAgyo. oha ! mArA mArathI tamane duHkha nathI thatuM ?" - 'je mAra (kAmadeva)thI Aja sudhI sukhano svAda lIdho, e mArathI kAM DaruM? je goLa khAya e cokaDAM paNa khame. bhAI vadhika ! tane eka vAta kahuM. loko ema samajatA haze ke rAjA kArAgAramAM duHkhI che, ne e kAraNe mane kArAgAramAM pUranAra mArA dIkarAne kaMI kaMI kahetA haze. paNa tuM sAkSIbhUta thaje ne e badhAne kaheje ke 14 D zatru ke ajAtazatru kArAgAramAM rAjA du:khI nathI ! [ 5
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA to kArAgAramAM sukhI che. mahela karatAM paNa vadhAre sukhI che ! mArA dIkarAne koI Thapako na Ape !' kedIe svasthatAthI kahyuM. oha !' vardhikathI uccAra thaI gayo. eNe pharI cAbuka vIMjhayo, paNa phaTako barAbara na paDyo. tarata krodhathI dhamadhamatI pelI vyakti aMdara dhasI AvI. eNe vadhikane bahAra dhakelI dIdho, ne cAbuka laIne kedIne sajA ApavAnuM kAma pote karavA mAMDyuM! sAdhu rAjakAraNamAM rAjI che AgaMtuke koraDo upADyo, jorathI vIMjhayo ne phaTako lagAvyo. rAja kedInavI dehanuM cAmaDuM carara karatuM cirAI gayuM. paNa moMmAthI ja rAya arekAro na nIkaLyo ! potAno prahAra nirarthaka gayo jotAM AgaMtuke pharI cAbuka vayo, pharI phaTako lagAvyo. paNa kedI to jaDanI jema Ubho ja rahyo. alabatta, enI sukomaLa dehamAMthI raktanA relA ane mAMsanA locA bahAra dhasI AvyA hatA, paNa jANe koI bIjAne mAra paDato hoya athavA mArA khAvAne lAyaka potAnA duzamanane koI mAratuM hoya ane pote prasanna thato nIrakhato hoya evuM AchuM smita enA mukha para ramatuM hatuM. | phaTakAbAjanA phaTakA kaMI pariNAma nipajAvI na zakyA. e thAkI gayo. eNe cAbuka nIce mUkI dIdho. 'bhAI, tuM thoDI vizrAMti le ! kharekhara ! duzmanano duzamana saheje mitra! mAre paNa evuM banyuM che." kedIe kahyuM. 'koNa duzmanano duzmana !' phaTakAbAjathI AzcaryamAM prazna thaI gayo. kedI sAthe na bolavuM, e niyama Ama ekAeka sahaja rIte e toDI beTho ane prathamanA phUTakAbAja jeTalo ja guno pote paNa karI beTho. mAro je duzmana, eno tuM duzmana !' kedIe khulAso karyo. 'rAjA ! tAro duzmana che Aje tAro putra. eno huM duzmana nathI. duniyAmAM satyavAdI tarIkenI nAmanA dharAve che, chatAM tuM khoTuM bole che ?' phaTakAbAja bolyo. 'tame juvAno sahasAmAM-utAvaLamAM mAno cho, paNa mArI vAta jarA samajo.' kedIe nizcitatAthI kahyuM. enI bolavAnI chaTA apUrva hatI. nA, rAjA ! tArI durgati thavI hajI bAkI che. tuM mane tArA duzmanano duzmana 16 | zatru ke ajAtazatru
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ na mAnato; huM to tArA duzmanano pAko mitra chuM. ene mAre rAja gAdI para besADavo che ne mAre potAne dharmanI gAdI hAMsala karavI che.' phaTakAbAja bolyo ne tarata ene bhAna thayuM ke pote uparAuparI guno karI rahyo che, ne pahelA phaTakAbAjanI jema pote paNa sajAne pAtra Thare che ! kedI to eTalI ne evI ja svasthatAthI bolyo, 'tuM ane dharma ? rAta ane vaLI sUraja ? azakya, paNa huM tane bhramamAM rAkhavA nathI mAgato; tAro bhrama bhAMgavA mAguM chuM. bhrama ja A saMsAramAM jhaghaDAnuM mULa che. mArA AnaMdanuM mULa tane batAvuM. mane yAda Ave che, celA rANInA apaharaNanA e divaso. suMdarIone game tyAMthI harI lAvavI e kSatriyono dharma. e vakhate meM bhUla karI. mAre enI moTI bahenane laI AvavAnI hatI. moTI bahena moDI paDI ne enI nAnI bahena celA hAtha AvI gaI. celA bhaginI-premathI enI bahena sAthe AvavA nIkaLI hatI. strInI samAdhAna vRtti ajaba che. eka vAra na gamatuM svIkArI le, pachI ene gamatuM karavAmAM jiMdagI kharcI nAkhe. celAe karmanI akala gatine mAna ApI ene pati tarIke svIkAryo, mAre to rUpano khapa hato. mane rUpa maLyuM eTale huM tRpta thaI gayo. paNa sadA atRpta rahetI rUpatRSNA zaMkita rahyA kare che. meM rANI celA para avizvAsa karyo. sAmAnya zaMkAmAM meM ene ekadaMDiyA mahelamAM keda karI. eno putra A azokacaMdra! mArA ja guNa-durguNano e aMza ! eTale bhAI devadatta ! A dehane rUpa joItuM hatuM. e deha mArA AtmAno duzmana banyo. eTale deha mAro duzmana. e duzmanano dumane tuM. eTale pachI mAro mitra kharo ne ?' kedIe potAnI lAMbI vAta pUrI karI. 'huM devadatta ! tame kema karI jANyuM ?" phaTakAbAja potAnuM nAma rAjA pAsethI sAMbhaLIne cakita thaI gayo. are, keTakeTalo vezapalaTo karyo hato, chatAM A rAjA potAne oLakhI gayo ! ema kevI rIte banyuM ? 'hA, tuM ja mahAbhimmu devadatta ! bhAI, vAMdaro gharaDo thAya topaNa Theka na cUke. meMya rAja kAraNanA raMgo peTa bharIne jANyA che ne mANyA che. paNa Aja tuM mArA duzmanano duzmana che, mATe mAro mitra che. ane bane to azokacaMdrane kaheje , rAjA tArA para nArAja nathI. putrathI pitA kadI nArAja thAya kharo ? vRkSa potAnAM kaDavAMmIThAM phaLathI nAkhuza rahe kharuM ? potAnA sattvano ja A badho paripAka che ne ?" rAjA dhIre dhIre jANe aMtaramAM UtarI gayo. devadatta thoDI vAra jhAMkho paDyo. potAnuM pota pragaTa thaI gayuM eno ene bhAre AMcako lAgyo. paNa thoDI vAramAM svastha thaIne e bolyo, 'rAjan ! dariyAnA pANI ghaNAM vahI gayAM che. AkhuM rAja tamArA putranI AdhInatAmAM che. tame mArI prazaMsA karIne kazuM hAMsala karavA mAgatA ho to e azakya che. rAjakAraNI puruSo paristhiti pramANe phare che. e kadI zugAla banI nirdoSano pATha bhajave che, to kadI siMha banI zatruono zikAra khele che. Aja tame ziyALanA pAThamAM cho !" 'devadatta ! tane lAge che, ema mane nathI lAgatuM. jyAre mane huM siMha jevo lAgato tyAre kharekhara ziyALa hato. Aje tamane ziyALa jevo lAgato hoIza, paNa kharekhara, huM siMha chuM. siMha ekalo hoya che. enuM paribhramaNa ekAkI hoya che. e kadI namato nathI. e kadI koIthI Darato nathI ane koIne DarAvato nathI. huM pahelAM khoTo hato, Aja sAco chuM. sAco siMha chuM !' kedIe kahyuM. 'hA, hA," devadatte khaDakhaDATa hAsya karyuM, ane bolyo, 'teM mane oLakhI lIdho, to have vadhu oLakhI le. huM tArI ane buddha-mahAvIranI ahiMsAnI jagatamAM cIMtharAM jevI hAlata karavA mAguM chuM. ahiMsA ane premanI popaTiyA vANIe lokone nabaLA karI nAkhyA. Aja tamArI nabaLAI khullI pADavA ame medAne paDyA chIe." | 'sAru bhAI ! sonuM agniparIkSA vagara ke kasoTIe caDyA vagara potAno kasa kema batAvI zake ? tame to ahiMsA premanI kasoTInA paththara, eTale mAre mana vadhu mitra samAna !' kedIe kahyuM. ane tame sonuM, ema ke ?' gusse thato hoya tema devadatta bolyo, "hajI jUnI magarUrI jatI nathI. kAM mahArAja ? dhoLe divase AbhanA tArA bhALyA toya abhimAna jatuM nathI ? sIMdarI baLI chatAM vaLa choDatI nathI ?" 'A abhimAna nathI, bhAI devadatta ! huM jANuM chuM ke tuM, mAro putra azokacaMdra, mahAmaMtrI vardhakAra, rANI padmA badhAM mArA atmakuMdana mATe kasoTInA paththara banyAM cho. huM tamane halakA cItarato nathI. sonuM ane paththara baMne mAre mana samAna che. A to tane samajAvavA mATe upamA ApI bAkI tArA jIvane bhUMDuM lagADavAnI koI icchA nathI.' 'A kaMI bhUMDuM lagADavAnI nahi paNa bhUMDuM karavAnI vAta che. tame AkhA magadhanuM bhUMDuM karavA UbhA thayA hatA. tamane buddha ane mahAvIra para pyAra hato, eTale tamane emanI bhUmi vaizAlI para pyAra hato, ane tethI vaizAlInA gaNataMtra para pyAra hato; eTale to rAjataMtranA AgevAna rAjavI hovA chatAM tame aMdarathI gaNataMtrane vakhANatA hatA, enI sAthe saMbaMdha rAkhatA hatA. enA kAyadA-kAnUno ahIM dAkhala karavA mAgatA hatA. lokApavAda che ke tame magadhane paNa evuM taMtra bakSavA cAhatA hatA." devadatta thoDIvAra thobhya. 18 | zatru ke ajAtazatru sAdhu rAja kAraNamAM rAjI che 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'to emAM anucita zuM hatuM ?" kedIe pUchayuM. 'ghaNuM anucita hatuM. Aja tame dhoLe dahADe tArA bhAgyo, e vakhate tamArA putrane ane sAmaMtone evA tArA bhALavAno vakhata Avata. ame jo vakhatasara cetyA na hota to enAM pariNAmo bhayaMkara Avata. paNa he rAjA ! lyo, A bakarAnI cAmaDIno koTa paherI lyo, ethI tamArA gha nahi vakare." devadatte bakarAnI suMvALI cAmaDIno koTa sAme dharatAM kahyuM. 'vakaravA de ne ! je dehane kIMmatI marImasAlA gamatA hatA, jene yuvAna suMdarIonI soDa gamatI hatI, e dehane A cAbukanA jakhama paNa mIThI moja Apaze. goLa khAya e cokaDAM khame." kedIe kahyuM. eno deha rakta-mAMsathI bharAyelo hato, paNa jANe enI ene kazI tamA nahotI. deha jANe pArako hoya ema e beparavAIthI vartato hato. | 'rAjA ! huM tArI cAlAkI jANuM chuM. A ghA vakare to AvatI kAlanI sajAmAMthI tane mAphI maLe, e mATe tuM A karI rahyo che.' apamAna karavAnI dRSTie devadatte tochaDI bhASAno Azaro lIdho. 'devadatta ! cAbukanA ghA to kAle rUjhAI jaze, paNa vANInA ghA to vakhata jaze ema vakaraze. eka vakhatano cakravartI rAjA, jenA zabdathI dharatI dhrujatI hatI, ene game tevAM mANaso tuM ke tAM kare, enAthI vadhu AkarI sajA kaI kahevAya ? zuM kAle paNa mane cAbukano mAra mAravAno che ?' 'hA, anizcita mudata sudhI tArA ahiMsA-premanI parIkSA levAno magadhanA rAjapuruSono nirNaya che." 'to lAva bhAI ! tAro e koTa paherI lauM. je vastu roja maLatI hoya ene saMgharavAthI zuM ? kAle navA jakhama maLavAnA ja che to jUnA jakhamane saMgharIne zuM 'tuM AmrapAlInI vAta kare che ne ?" | 'hA, e bhUMDA lokoe jema lokonI milakata sArvajanika TharAvI ema rUpane paNa sArvajanika milakata banAvyuM ! zuM jhAjhA bhUMDA mANaso eka nirNaya kare, eTale thoDA sArA mANasoe ene tAbe thavuM ? e nirNayane kAyado mAnI levo ? duniyAmAM vadhu koNa che ? sArA ke kharAba ?" kedI ciMtanamAM UtarI gayo; eNe javAba na vALyo. 'kema bolatA nathI, rAjana ! zuM huM jUThuM boluM chuM ?" devadatte pharI prazna karyo. e AvezamAM AvI gayo hato. | 'nA, jarA paNa nahi, AmrapAlInA rU5-madhune huM paNa cAkhI Avyo hato, devadatta ! asatya vadavAno ke asatyanI taraphadArI karavAno meM kadI prayatna karyo nathI. bhUla karavI ne e bhUlane chAvaravI e huM kadI zIkhyo nathI. mArI nAnI evI bhUla paNa meM nAnAmAM nAnA mANasa AgaLa pragaTa karI che. AmrapAlIne to kharekha2, vaizAlInA gaNataMtre anyAya karyo che. vyaktinI mULagata svataMtratA koIthI haNI nuM zakAya. ghaNI sArI vastumAM paNa khUNe khAMcare kaMIka kharAbI rahI hoya che. paNa e to khojIne dUra karavI ghaTe; ethI sArI vastune phagAvI na devAya, magadhamAM gaNataMtra AvyuM hota to A anyAya na thAta. kaumArya, yauvana ane vArdhakya e trividha avasthAmAM pitA, pati ane putranI trividha kedamAM rahelI strIone bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelI vAra svataMtratA ApI che, e to tuM jANe che ne ?' 'emAM to celA celakInAM jUtha jamAvavAno emano irAdo che. patita, bhraSTa, anAcArI, uddhata strIone saMghamAM saMgharI teo jAsUsI karAvavA icchatA hatA. rAjana, tame bhale pILuM eTaluM sonuM mAno, ame ema nathI mAnatA !' 'ema na bola devadatta, koInA sadAzayane vikRta cItaravA jevuM moTuM bIjuM koI pApa nathI. kahevata che ne, bhAI ! kamaLAvALAne badhuM pILuM dekhAya; svaccha-zubha vastra paNa raMgaraMgIna lAge, vAru, magadhamAM gaNataMtra sthapAyuM hota to bIjuM zuM aniSTa thAta ?" 'yuvarAjanuM yuvarAja pada cAlyuM jAta ane badhA suMThanA gAMgaDe gAMdhI banavA cAlI nIkaLata. rAja saMcAlana e chokarAMnAM khela nathI. jarAka mUcho phUTI ke game tevA mANaso gaNataMtranA rAjakAraNamAM dakhala karavA AvI pahoMcata ane magadhamAM ToLAzAhI jAmI jAta. ToLAM to ziyALanAM hoya; siMhanAM ToLAM kyAMya joyAM che ? A avicArI ToLAzAhI yuvarAja azokacaMdrane paNa paDakAra karata; e ene kaheta ke tame rAjAne tyAM janmyA ethI zuM rAjA thaI zako ? Utaro heThA !' devadatte sAdhu rAjakAraNamAM rAjI che 21 kedIe mAgIne koTa paherI lIdho ane e bhoMya para besI gayo. eka tUTelI sAdaDI tyAM paDI hatI. e AgaLa karatAM eNe kahyuM, 'devadatta ! A sAdaDI para besa ane mArI vAta sAMbhaLa. mane to A bhUmi bahu bhAve che. vAru, mane kahe ke gaNataMtra ahIM AvyuM hota to zuM aniSTa pariNAma Avata ?" 'gaNataMtra ahIM AvyuM hota to nagaranI saudaryavatI kumArikAone nagaravadhu banIne rahevuM paData ! je suvarNa Ape ene deha bheTa dharavo paData !" devadatta jozamAM kahyuM. 20 | zatru ke ajAtazatru
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ khumArImAM kedI rAjAne kahyuM, ne javAba mAgato hoya ema e DoLA ghumAvI rahyo. je rAja karavAne nAlAyaka hoya ene game te vyakti ke ToLuM haMmezAM paDakAra kare ja. e paDakAra to rAjakAraNane jAgrata ane taMdurasta rAkhavAnuM eka uttama sAdhana che." 'tamArI vAta juThThI che. sAcuM kahuM to keTalAka bhAmaTAonuM siMhAsananA bhAvi mAlikane bhikhArI banAvavAnuM ne rastAnA bhikhArIne rAjA banAvavAnuM A kAvataruM che. rAjA to devano aMza che. rAjA janme che, rAjA kaMI banato nathI." devadatta AvezamAM hato.. 'doSa to badhAmAM rahelA che. gaNataMtra to siMhAsananA bhAvi mAlikane bhikhArI banAve tyAre kharuM, paNa rAja taMtre to siMhAsananA vartamAna mAlikane bhikhArIthIya napAvaTa kedI banAvI dIdho che !' kedIe ToNo mAryo. 'haragija nahIM. rAjataMtra hakano svIkAra karanAra taMtra che. bApadAdAe parAkramathI meLavelI jamIna, e meLavanAranI icchA mujaba enA vArasone maLe che. lIlAM mAthAM vADhIne prajAnuM rakSaNa karanAra vIrone inAmamAM maLelI jAgIra gharamAM besIne moja uDAvanAranA vaMzajone kaMI bakSisa thatI nathI, yAda rAkho, sahune rAjasukhanI lAlaca Apazo to eka vakhata evo Avaze ke gaNataMtramAM koI laDavA AgaLa nahi Ave. peluM subhASita to jANo cho ne ? kadI paNa gaNa eTale ke ToLAne mokhare na ja Ie. herAna thavAnuM Ave to AgaLa thanAra herAna thAya. ane moja uDAvavAnI Ave to badhA bhAgIdAra thAya." devadatta uzkerAIne bolyo. 'devadatta ! bhAI ! tArI vAtano jIvato javAba tArI sAme che. mArI sAthe tame zuM karyuM ? zuM rAjya mArA bAhubaLano pratApa nathI ? A samRddhi mArI rAjasaMcAlana-zaktine AbhArI nathI ? gaNataMtra hota to kadAca tame mArI samRddhi lUMTI leta, mAruM siMhAsana jhUMTavI leta, mane rastAno bhikhArI banAvata, paNa Ama eka tuccha kedInA jIvananI bakSisa na ApI zakata ! emAM mAro nyAya thAta. mane dilanI saphAI karavAno samaya maLata. gaNataMtra kAyadAnI kalamathI kAma le, tame svecchAnI talavArathI kAma lo. ToLAbaMdhI ahIM paNa che ja ne ! nahi to siMhane ATalAM ziyALiyAM....." rAja kedI jarAka AvezamAM AvIne bolyo. 'pharI amane gALa ?" 'gALa nahIM, bhAI ! gALa to have mArI jAta sivAya bIjA koIne ApavAnI icchA nathI. chatAM mArA zabdo gALa jevA lAge to mAphI mAguM chuM tArI.' rAja kedIe sAdhune zobhatI namratAthI kahyuM. 22 | zatru ke ajAtazatru 'vAha ! zuM samaya Avyo che ! mAphInI vAta karo cho ? paNa mAtra vacananI mAphIthI zuM thAya ? mukhamAM rAma ne bagalamAM chUrI enuM nAma rAja kAraNI pUrI!" 'devadatta ! eka dahADo mArA dilamAM AvI vaselI kSamAnI tane parIkSA thaze. mArA bhagavAnanuM vacana che, ke saMsAramAM tArA koI zatru nathI. tArA karma ja tArA zatru ne mitra che; mANasa to nimitta che. mArAM pApa moTAM hatAM. eka rAjA prakRtie yogI hovo ghaTe, meM jogI tarIke mArI prakhyAti karI. Aha, have mane ekalo rahevA de, bhAI ! kAle paNa tuM ja AvIza ne mArI mulAkAte?' "kAM ?" 'sAro mANasa Apane sajA kare, eya sadbhAgyanI nizAnI che." 'huM sAro ? roja to mane bhAMDatA hatA !' enI ja sajA bhogavuM chuM. mANase mANasanI vRttionI niMdA karavI joIe . paNa mANasane to cAhavo joIe. vRttio bhUMDI che, mANasa nahi." AkAzamAMthI saMdhyA have osaratI jatI hatI. raMga badhA zyAma paDatA jatA hatA, ekaladokala reDhiyALa paMkhI have mALA tarapha pUrajhaDape dhasatuM hatuM. ne mArgamAM beThelAM nizAcara paMkhIo eno zikAra karavA yogya takanI rAhamAM hatAM. kArAgAramAM dIvAo nahotA. mAtra rAja kedInA khaMDamAM eka nAno dIvo peTAvavAmAM Avyo hato, jethI dUra Ubhelo paheregIra rAjAnA astitvanI khAtarI karato rahe. A vakhate dUra pagadaMDI para jhAMjharano jhaNakAra saMbhaLAyo. paheregIro sAvadha thaI gayA. devadatta e tarapha najara karI ane bolyo, 'mANasa to magadharAja azokacaMdra, bAkI badhI vAto.' 'baM ?* 'rAjamAtAne ahIM mokalyAM." "koNa rAjamAtA ?" kedIne samajAyuM nahi. 'rANI celA." zuM celA ahIM Ave che ?" kedIe prazna karyo. hA.' 'zA mATe ?" 'vikArIne vikAranuM bhojana karAvavA. vilAsIne vilAsanAM jaLa pAvAM. sAdhu rAja kAraNamAM rAjI che 23
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ juone, kevo zaNagAra sajyo che emaNe !' | devadatta ! mazkarI na kara. Aja mAro vAro, kAla tAro. mANasa kyAre lAcAra bane che, e kahevAtuM nathI." 'mazkarI nathI karato. khoTuM nathI kaheto. jarA UbhA thAo ne sagI AMkhe tamAma raMga nihALo." devadatte kahyuM. kedIne jakhamanI pIDA vadhI hatI. UbhA thayA pachI besavuM kaThina hatuM. beThA pachI UbhA thavuM muzkela hatuM. devadatte najIka jaIne hAthano Teko Apyo. kedIe UbhA thaIne najara nAkhI, "oha ! AkAzanI saMdhyA suMdarI zuM mArI mulAkAte Ave che ?" kArAgAranI kaThora bhUmi para potAnA rUpanAM cAMdaraNAM pAtharatI eka navayauvanA AvI rahelI dekhAI ! apsarA zuM amI laIne AvI ? rAja kedIe saMdhyAnA tejavihIna banatA AkAza sAme joyuM. prakAza jhaDapathI cAlyo jato hato; paNa, e cAlyA jatA prakAzamAMthI sarjAyelI hoya ema, eka suMdarI kArAgAranA kALA paththara para rUmajhUma karatI cAlI AvatI hatI. suMdarInA zaNagAra evA hatA ke jANe koI navavadhU paheluM ANuM vaLIne piyune pahelI vAra bheTavA AvatI hatI. paga eTalA tAlabaddha paDatA hatA ke paganAM pAyala ApoApa saMgIta sarajI rahyAM hatAM. re ! A kaThora kArAgAramAM apsarA kAM bhUlI paDI ? e strInA paga paDatA ne kaThora paththara paNa jANe mINa banI jatA. e ramaNIne oLakhatAM rAja kedIne vAra na lAgI. paricayanI jarAya jarUra nahotI. madArI khela pUro karI potAno sAja sAmAna saMbhALe ema devadatta potAnuM badhuM saMbhALIne cAlavAnI taiyArI karI rahyo hato. 'bhAI devadatta ! jarA kahIza ke zuM kharekhara, rANI celA AvI rahyAM che? AMkhe thoDI jhAMkhapa AvatI jAya che." rAja kedIe prazna karyo. | 'hA, ApanAM priya rANI ane rAjA azokacaMdranAM mAtuzrI rANI celaNA ja AvI rahyAM che. vAta pUrI samajAvuM. putra pAsethI emaNe be prakAranI rajA meLavI che. eka praharanI mulAkAtanI ane thoDI paLo ApanI sAthe ekAMtamAM rahevAnI.' devadatte kaTAkSamAM kahyuM. sAmethI celA rANI svastha gatie cAlyAM AvatAM hatAM. saMsArano pAra pAmelo siddhapuruSa jema mAtra siddhine ja lA karIne cAle ema e cAlatAM hatAM. 'devadatta ! TADhA DAma na daIza. A strInA satItvane huM vaMdu chuM.' rAja kedIe ahobhAvanA veNa uccAryA. 24 | zatru ke ajAtazatru
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'satIonAM sata para to pRthvI TakI rahI che, nahi to ApaNAM pApa to AthIya vadhu sajAne yogya che !" devadatta bolyo. enI vANImAM marmabhedI vyaMga hato. 'devadatta ! saMsAramAM sUraja prakAze che, te AvI koI satI strInA pratApe! tuM ane huM to nakAmA pRthvIne bhArarUpa chIe. bhAI ! rANI celAnA strItvane paNa vaMduM chuM, maryAdAne paNa vaMduM chuM, yauvanane paNa vaMduM chuM. rUpane paNa vaMduM chuM, dehane paNa namuM chuM. sahune kahuM chuM ke sadAcaraNanI sadeha mAnavamUrti jovI hoya to rANI celAne jojo.' rAja kedIe rANI celAnI ApoApa prazaMsA karavA mAMDI. 'devadatta ! kartavyamUrti rANI celAno vicAra karuM chuM tyAre khAMDAnI dhAra para cAlato naTa yAda Ave che. patnIdharma to eno, mAtRdharma to eno, saMtAnadharma to eno, kuTuMbadharma paNa eno. saMsAranI pratyeka strI eka arthamAM tapasvinI che." 'jUThuM bolo cho, rAjavI ! tame to rUpanI zetaraMja para rUpabharI strIone sogaThI banAvI sadA ramatA rahyA cho. strIne to tame zayanagRhanI moja mAnI che.' devadatte rAjavInA bhUtakALane ukheLyo. kedIne jANe koI vIMchIe DaMkha mAryo. paLavAra e vedanA anubhavI rahyo. thoDI vAre svastha thatAM eNe kahyuM, 'devadatta ! tane A mIThA pAyelA koraDA karatAM zabdanA koraDA mAratAM bahu phAve che. dila para je jakhama paDyA che, emAM tuM mIThuM bhabharAve che. paNa have to mane e malamapaTA jevA lAge che. tArI vAta sAcI che. strIne meM zayanagRhanI ja moja mAnI. pariNAma tuM jue che. mArI magadhanI prajA mArA jevA bhraSTa rAjavInI sahAnubhUti mATe eka zabda paNa bolavA taiyAra nathI !' to huM rajA lauM." devadatta rajA mAgI. jarA rANIne maLato jA ! e paNa eka vibhUti che. bhagavAna mahAvIrano huM jUno upAsaka, paNa bhagavAne vakhANI to rANI celAne !" kedIe kahyuM. oha ! rAjataMtranA zatruonAM nAma mArI pAse na lezo. celAne to mahAvIra vakhANe ja ne ! eka to gaNataMtranI rAjakuMvarI ane bIjI potAnA mAmAnI dIkarI! bhAre kArastAna racyuM che tame badhAe. cAre taraphathI rAjAzAhI miTAvavAno tamAro niradhAra che. hakavALAne bAvA banAvavA ne bAvAne rAjA banAvavA, evI tamArI tarakIba che. rAjA azokacaMdra ATalA bAhoza na hota to, magadha kyAranuM vaizAlInuM khaMDiyuM rAjya banI gayuM hota !" devadatte jarA krodhamAM kahyuM. 'devadatta ! jarA vAtane samaja, vastune samaja , Adarza rAjataMtra enuM bIjuM nAma ja gaNataMtra ! amane tame mArI zakazo, paNa vaizAlI mojUda che tyAM sudhI 26 | zatru ke ajAtazatru gaNataMtrane tame mArI nahi zako.' rAja kedIe kahyuM. 'o bUDhA rAjA !" devadatte dAMta kacakacAvyA, 'Aja to tane e khAnagI vAta karavAmAM have jokhama nathI. magadhanA navA rAjAe, rAjakumAroe, sAmaMtoe, zreSThIoe, lohInA akSare pratijJA lIdhI che ke vaizAlIne jamInadosta karIne ja jaMpIzuM. vidvAna brAhmaNoe ane suprasiddha kSatriya kuLoe paNa AmAM sAtha ApavAno niradhAra jAhera karyo che. gaNataMtranA TekedAra mahAvIra ane buddha cAre varNane samAne jAhera karI emanI mahattA dhULadhANI karI nAkhI che, yazane naSTa karyA che, zikAra ane yuddha baMdha karAvyAM che. emaNe zastronI ne yuddhonI chaDecoka niMdA karavA mAMDI che, kAraNa ke mANasa niHzastra bane to tame ene gheTAMnI jema eka lAkaDIe hAMkyA karo. tamArAM A kAvatarAM have khullAM thaI gayAM che !' 'siMhAsana para mANasanI sthApanA e kAvatarAM ? mANasAIno vahIvaTa e kArastAna ?' rAja kedIe pUchavuM. rANI celA najIka AvI gayAM hatAM. emanA hAthamAM suvarNa thALa hato. 'padhAro rAjamAtA ! sukhI to cho ne ?" devadatte rANInuM svAgata karatAM kahyuM . rAjamahelamAM rahenAruM koNa sukhI hoya che ? bhale pachI huM houM ke tame ho ke azoka hoya !' rANIe zAMta svare kahyuM; emAM vINAnA madhura jhaMkAra bharyA hatA ne saMsAranuM sAcuM svarUpe pragaTa thatuM hatuM. devadatta rANInA javAbano javAba na vALI zakyo. 'ghaNuM jIvo rANI ! rAjamahelamAM rahenAra koNa sukhI hoya ? nahi to mArA prabhue rAjamahela zuM kAma choDyo hota ?" rAja kedIe kahyuM. 'ghaNuM jIvavAnA zApa Apo cho ke varadAna, svAmI ? lAMbuM AyuSya e to jIvanano zApa che." rANIe kahyuM. 'rANI ! mAre to zApa ane varadAna baMne samAna che. juo ne. kArAgAramAM kedI kevo sukhI che, ne rAjamahelamAM rahetAM rANI kevAM duHkhI che !' rAja kedIe hasatA mukhe kahyuM. eNe paherelo bakarAnI khAlano Dagalo ThIka karyo. devadatte cAbuka peTImAM mUkI dIdho hato. ane vidAya letAM kahyuM, 'huM jAuM chuM. Apane ApanA putranuM ne mArA ziSya rAjA azokacaMdranuM haMmezAM zubha icchavAnI prArthanA karuM chuM. kAraNa ke tamArA putranuM rAja che, to amArA jevA sAdhuone loko bhikSA Ape che. nahi to gaNataMtramAM to kaheze ke mANasamAtra samAna, bIjAM lAkaDAM phADe to tameya lAkaDAM phADo. philasUphI chAMDI do, murkha bhegA murkha banI raho. saMnyAsIone to ahIM sthAna ja kyAM hatuM ?' apsarA zuM amI laIne AvI ?L 27,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANI celA be paLa viSAdamAM paDI gaI. thoDIvAre e bolI, 'devadatta ! huM sarpiNI nathI ke potAnAM baccAMne pote khAI jaIza, ghaNuM jIvo azoka ! bhagavAna mahAvIra kahetA ke rAja kathA baMdha karo. meM rAja kathA baMdha karI che. oha! magadharAja biMbisAra eka sAdA gRhastha hota ane huM emanI sAmAnya gRhiNI hota, ane azoka amAro dIkaro hota to amAruM jIvana kevuM suMdara, kevuM rasabharyuM, kevuM sukhI hota !rAjA thaIne to rejano pAra na rahyo.' 'paNa gaNataMtramAM rAja ja kyAM rahevAnAM che ?' ema kema bolo cho, devadatta ? vaizAlImAM navaso navANu rAjA che. zAkya dezamAM paNa mahAjanasattA che, ne tyAM paNa ghaNA rAjA che." rAja kedI je magadharAja biMbisAra pote hatA, emaNe kahyuM. "kAle A navaso navANu rAjAmAMthI navvANuM hajAra ne nava rAjA thaze, ne eka dahADo tamAma rAjA thaI javAnA, pachI to prajA ja nahi maLe ! ahIM je rANInA peTe janmyA hoya, e rAja meLavavA kAvatarAM kare; tyAM to zaMkhINI ke zikhaMDIne peTe janmelo prajAjana paNa rAjapada meLavavA kAvatarAM karavAno. hareka ghara rAjamahela, ane hareka mANasa rAjA ! rANI, goLa ane khoLamAM samAna dRSTi dharAvanArA tamArA gaNataMtrane to hajAra vAra namaskAra !' 'devadatta ! meM tamane kahyuM ke huM rAja kathA karavA AvI nathI. meM rAja kathA na karavAnI pratijJA karI che. huM to magadharAjanI khabara levA AvI chuM.' rANI celAe 'mananA rAjA thaI gayA ke zuM ?" celAe prazna karyo. hA. pyArA putrano keTalo upakAra mAnuM, celA ! jo putre mane cetavyo na hota to A bhavamAM to huM jarA paNa sudharata nahi. 2 zamano kIDo khadabadatA pANImAM paDIne baphAI jAya, tyAre ene moDA moDA enA sukhadu:khanI gama paData!rAjAnA bolavAmAM svasthatA hatI. chAnI vedanA thatI hoya ema koI koIvAra e jarAka dhrujArI anubhavatA.. kuzaLa rANI celAnI najara bahAra A sthiti na rahI. e AgaLa vadhI. eNe rAjAno Dagalo kheMcyo. rAjAthI bhayaMkara cIsa nIkaLI gaI. enuM moM vikRta thaI gayuM. paNa eka paLamAM to e svastha thaI gayo ne bolyo, 'rANI ! A kevI bAlaceSTA !' | 'bAlaceSTA nathI. mArA manamAM je kalpanA hatI, te satya che enI khAtarI karavI hatI. mane khabara maLI che ke devadatte temane roja koraDAno mAra mArIne narama karavAnI paravAnagI meLavI che.' rANIe vAta pragaTa karI. 'paravAnagI tamane eka rItanI maLI, ene bIjI rItanI maLI. hareka paravAnagI sAthe kaMIka vAnagI hoya che, paNa tethI zuM thayuM ? jeNe dehamAMthI mamatvabhAva kADhI nAkhyo hoya ane sukha-duHkhanI ciMtA kevI ? devadatta mArA tanane aDI zake, bAkI mArA manane aDavAnI tAkAta enI pAse nathI. naciMta rahejo rANI, khUba zAMtimAM chuM. so devadatta paNa have mane herAna karI zakaze nahi.' "mane jakhama jovA do ! mAre peTa... patharo ' rANIthI bolatAM bolatAM DusakuM naMkhAI gayuM. 'rANI ! mArA dIkarAne gALo ApavI hoya to satvare ahIMthI cAlyAM jAo. mArI zAMti haravA AvyAM cho ke zuM ?' mane jovA do !' rANInI AMkhamAMthI AMsu vahI nIkaLyAM. | 'jovA dauM chuM rANI ! mArA badhA jakhamathI tame paricita cho. A jakhama paNa bhale juo, paNa vacana Apo ke bahAra eka akSara paNa nahi bolo. mArA dIkarAne jaIne bhAvathI kahejo ke vatsa, tAro pitA sukhI che.' rAjAnA A zabdomAM vyaMgya nahoto, tiraskAra nahoto; emAM rAja kedInuM mahAna hRdaya bolatuM hatuM. vAha svAmI, vAha ! manamAM zaMkA hatI, e TaLI gaI. huM eka mahAna AtmAne varI, eno mane Aje saMtoSa thayo. cAlo, aMdara ekAMtamAM be ghaDI besIe.' to magadharAjanI khabara lIdhI. have tame khabara lo.' devadatta ATaluM bolI aTTahAsya karato cAlyo gayo. suMdarI AgaLa vadhI. nAnozo dIpa enA sauMdaryane vadhu camakAvI rahyo hato. eNe thALa nIce mUkyo. mUkatAM mUkatAM kaTI paranI mekhalAnI ghaMTaDIo raNajhaNI rahI, hAthanAM valaya raNakAra karI rahyAM, paravALA jevA oSTha marakI rahyA. rANInA kaMkunI dIvI jevA hAtha laMbAyA. rAja kedInA bakarAnI khAlanA DagalAne e sparzI rahyA. 'rANI, ene aDazo nahi." mahadharAje niSedha karyo. kAM ?" 'enAthI mane sukha Upaje che.' 'bakarAnI khAlanA DagalAthI sukha ?' celAne Azcarya thayuM. DagalAthI nahi, A prApta sthitithI sukha che ! sukha to manamAM vase che rANI!" 28 D zatru ke ajAtazatru apsarA zuM amI laIne AvI ? 1 29.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMta kyAMya rahyuM nathI, tema chatAM badhe ekAMta che rANIjI ! chatAM cAlo besIe. mANasa game teTalo kaThora thAya, paNa enA mamatvane sarvathA mArI na zake." rAja kedI ane rANI aMdaranA bhAgamAM gayAM. paheregIra bahAra cAlyo gayo. rANIe ekAMtamAM jatAM ja rAjAno Dagalo dhIrethI kheMcI lIdho, "oha ! A zuM ? ATalo badho mAra !' celA rANI bebhAna jevAM banI gayAM. thoDIvAre sAvadha thatAM e bolyAM : 'huM azokane phariyAda karIza, Thapako ApIza, Avo julama!" 'to huM tamane pharI mulAkAta ApIza nahi. suzIla dIkaro mAro paraloka sudhArI rahyo che. zuM hajIya A lokanA lahAvA levA bAkI che ? tame zA mATe ADe Avo cho ?' 'paNa ATalI narAdhamatA ' 'narAdhama tarapha narAdhamatA ja zobhe rANI ! yAda karo e narAdhamane, je tamArA jevI satI tarapha zaMkAnI najare joto thayo hato ne jeNe tamane ekadaMDiyA mahelamAM pUryA hatAM ! zuM huM rAjA thayo eTale karmadeva mane mApha kare ? yAda che tamane ? ApaNA prabhue ekavAra chaDecoka mane kahyuM hatuM ke tamAruM narakesarIpaNuM narakezvarIpaNAne janmAvaze.' magadharAje jUnI vAto ukheLavA mAMDI. "oha ! paNa A tamArA jakhama ! are, huM to e joI paNa nathI zakatI. Aja huM azokanI pAse mA thaIne bhikSA mAgIza; kAM koraDAno mAra baMdha kare, kAM e mAra mane mAre. huM paNa tamAruM ardhAga ja chuM ne !' celAnA zabdomAM puNyaprakopa hato. oha ! strIhRdaya kyAMya thavuM nathI. paNa rANI ! tamArA satInAM caraNamAM paDuM chuM. bhalAM thaIne mArA dIkarAne kaMI kahezo nahi. kadAca tamAruM AvavuM baMdha karI de! tamane jouM chuM tyAre mane prabhu yAda Ave che !' magadharAje kahyuM. 'paNa A mAra ? koI potAnA AMgaNAnAM pazune paNa A rIte to na pITe.' rANInI vANImAM vedanA bharI hatI. 'emAM ApaNA dIkarAno vAMka zodhavo khoTo che. e to saMsArano niyama che, ke rAjA sevakone jhADa parathI be phaLa levAno hukama kare, to sevako AkhuM jhADa pADI nAkhe. devadatta mAne che ke huM gaNataMtrano himAyatI chuM. rAjataMtra calAvanAranI A bevaphAI bhayaMkara che. 'tamane e kAvatarAkhora manAve che, du:tyAM thAya che.' 'mane zuM kAma, rANI, mArA prabhune paNa teo gaNataMtranA chUpA pracAraka lekhe che. sarva varNa samAna-e saMdezamAM teo bhayaMkara ukApAta bharelo mAne che. bhagavAna 30 1 zatru ke ajAtazatru mahAvIra ane bhagavAna buddhane paNa emAM sAmela lekhe che. mAro jIva to kadAca leze, paNa devadatta to teono paNa jIva levA mAge che. gaNataMtranuM himAyatI eka paMkhI paNa jIvavuM na joIe, e emanI pratijJA che.' magadharAje sthiti spaSTa karI. 'devadattano badho itihAsa huM jANuM chuM. e lokaguru bhagavAna buddhano sago che. zAkya kuLano che. zAkya rAjataMtra mahAjanasattAka che.' 'rANI ! tyAre A to mULano virodhI che.' 'hA. te pahelAM e buddhano ziSya hato. bhAre mahattvAkAMkSI che. enI mahattAnI ADe AvanAra koIne e sahI zakato nathI. enI icchA bauddha saMghanA netA thavAnI hatI. eka dahADo eNe tathAgata pAse mAgaNI mUkI. tathAgata eno inkAra karyo. tyArathI e tathAgatano dveSI banI rahyo. vaLI devadatta jyAM tyAM rAjAomAM pharato ane yogasiddhinA camatkAra dekhADato. eNe rAja gRhImAM AvI yuvarAja azokane kaMI kaMI siddhio batAvI vaza karyo.' 'rANI ! huM keTalo bekhabara rahyo ! mane to be vAtanI raDha lAgI hatI. eka bhagavAnano upadeza sAMbhaLavo ane bIjuM aMtaHpuramAM yauvanAo sAthe ramavuM.' magadharAja potAnA aparAdhano spaSTa ekarAra karI rahyA. *prathama eNe bhagavAna buddha pAse netAgIrI mAgI, e maLI gaI hota to enI mahattvAkAMkSA pUrI thAta, paNa netAgIrI ApavAne badale tathAgate dharmapariSadamAM kahyuM, 'bhikhuo ! devadatta khoTe mArge che. keLAM keLano nAza kare che, vAMsanAM phaLo vAMsano nAza kare che, ane laukika siddhio vaDe meLavelo lAbha mUrkha manuSyono nAza kare che.basa, tyArathI devadattane khATI gaI ane e tathAgatano duzmana banI gayo. ane tathAgata pratyenA verabhAvane kAraNe ahiMsA, gaNataMtra ne mahAjanasattAka, e badhAM enAM verI banI gayAM.' rANI celAe vAta vistArathI kahI. | 'rANI ! Aje vAta nIkaLI che, mATe vAta karuM chuM, paNa ethI mArA putrane leza paNa upAlaMbha na dezo.' 'lUNa ane pANI bhaLI gayAM che; kaMI juduM paDI zake tema nathI. rAjataMtramAM ApaNo avAja kSINa thaI gayo che, ne devadatta jevAno prabaLa thaI paDyo che! huM kahuM toya kazuM vaLe tema lAgatuM nathI.' rANIe kahyuM. 'to sAMbhaLo ! eka rAte huM sUto hato; acAnaka kolAhalathI jAgI gayo; joyuM to mArA zayanakhaMDanA paheregIroe azokane pakaDelo. azokanA hAthamAM ughADI talavAra camakatI hatI. pUchavuM, 'vatsa ! Ama kema ? zA kAje ?' 'azoka bolyo, 'huM rAjasaMcAlana mATe utsuka banyo chuM, ane tame...' apsarA zuM amI laIne AvI ? 1 31
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM pUchyuM "vatsa ! A tArA vicAra na hoya, tane koIe preraNA ApI haze' rANI ! mAro azoka bhoLiyo che. e bolyo, 'ApaNe tyAM mahAbhikhkhu devadatta AvyA che. tathAgatanuM to khAlI nAma che, bAkI badhI siddhio enI pAse che. eka dahADo eNe mane kahyuM, 'pUrvanAM mANasonI jema AjakAlanAM mANaso dIrghAyuSI thatAM nathI. kyAre kone maraNa Avaze, kaMI kahevAya tema nathI. tArA pitAnI pUrve rAjasukhano AsvAda lIdhA vinA tane mRtyu AvavAnI saMbhAvanA che. mATe, huM kahuM chuM ke tArA pitA zreNika biMbisArane haNIne rAjA thA ! huM buddhane haNIne mahAbuddha thaIza 'rANI ! kevo bhoLo dIkaro ! badhI vAta hatI tevI kahI dIdhI.' 'chatAM tame devadattane na pakaDyo ?' 'pakaDIne zuM karuM ? ene mArI nAkhuM ? ane mArI nAkhuM toya eNe dIkarAnA aMtaramAM vAveluM bIja kaMI naSTa thoDuM thAya ? tyAre dIkarAne kaMI mArI zakAya ? rANI, lohI reDavAthI to UlaTuM e bIja hajAra rIte praphulle. sAco mArga meM lIdho. tAbaDatoba maMtrImaMDaLane bolAvI azokane tamAma rAjakArabhAra soMpI dIdho.' rAjA vAta karatAM thobhyo. 'enuM pariNAma A kaida ! keda paNa ThIka, paNa kevuM apamAna ! kevI bhayaMkara yAtanA !' 'abhimAnanuM to sadA apamAna ja hoya.' magadharAja bolIne aMtarmukha banI gayA. thoDI vAre vaLI e bolyA, 'ane rANI ! A loko vaizAlIno sarvanAza karavAnI peravIo karI rahyA che. vaizAlI tIrthasamuM che. jo e nAza pAmyuM to gaNataMtranuM svapna naSTa thaI jaze, mAnavatAno vikAsa rUMdhAI jaze, rAjA varR thaze ane prajA gheTuM lekhAze.' 'koInuM karyuM kaMI thatuM nathI; samaya ja badhuM kare che. koI jANatuM hatuM ke magadharAja zreNika jevA siMhane thoDAMka ziyALiyAM pAMjarAmAM pUrI jaze. vaizAlIno samaya pAkyo nahi hoya to so azoka ke so devadatta paNa tyAM nakAmA nIvaDaze.' mahAmaMtrI vasyakAranuM valaNa jANo cho, rANI ?' rAjA prazna karI beTho. 'mutsaddIonuM valaNa to samaye samajAya. paNa mArA deva ! meM rAjakathA na karavAnI azokane khAtarI ApI che.' rANI celAe rAjakathA tarapha jatA patine rokyo, ane potAnuM uttarIya utArIne rAjAne paDakhAmAM kheMcyo. * buddhalIlAsArasaMgraha, dharmAnaMda kosaMbI 32 D zatru ke ajAtazatru 'ahA ! keTalI zAMti !' rAjAe paDakhAmAM bharAtAM kahyuM. rANIe beThAM beThAM potAno aMboDo choDyo ne ene vicovIne rAjAnA mukhamAM enAM TIpAM pADavA mAMDyAM. rAjAnA mukhamAM thoDAMka TIpAM jatAM, enA dehanuM kaLatara cAlyuM gayuM. rAjA sateja thaI gayo. e bIjAM TIpAM moMmAM leto bolyo, 'janmIne mAno pyAra to nathI mANyo rANI ! Aja tame eno sAkSAtkAra karAvI rahyAM cho. zAstramAM paNa kahyuM che, ke patnI bhojyeSu mAtA ! paNa rANI, tamane pUchuM chuM ke A rIte tame mane zuM vadhu jivADavA mAgo cho ?' 'hA mArA nAtha! huM tamane AvA prayatno dvArA jivADavA cAhuM chuM. tamAro A loka bagaDyo, paNa paraloka na bagaDe enI mane ciMtA che. tame zAMtibharyuM jIvana jIvo, tamArAM karmone khapAvI nAkho, haLavA thaIne paralokamAM saMcaro, basa, e ja icchuM chuM.' rANIe potAnI manobhAvanA pragaTa karI. 'oha ! rANI ! tame mArA deha karatAM mArA AtmAnI vadhu ciMtA karo cho, kAM ? huM paNa AtmAnI ja oLakha sAdhI rahyo chuM. juone, devadatta bicAro koraDAnA mArathI pote herAna thaI gayo. paNa mane to AnaMda ja rahyo. jUnuM devuM jANe ochuM thatuM lAge che ! sukhamAM chuM, hoM rANI ! A kArAgAra jevuM ekAMtasAdhanAnuM sthaLa bIje kyAM maLe ?' 'prabhunA upadezane to yAda karo cho ne ?' 'mAtra yAda karato nathI, pratyakSa karuM chuM. azokamAM jema meM upakArInAM darzana karyAM, devadattamAM sahAyaka mitranA svarUpane nihALyuM. ema Aje huM tamArAmAM jananIbhAva jouM chuM. bIjI koI strI ATalo snehabhAva na darzAvI zake, sivAya ke mAtA !' 'A madhugolaka lo !' rANIe aMboDAnI aMdara gUMthela modaka kADhIne rAjAnA moMmAM mUkyo. rAjA premathI khAI rahyo. cAbukanA mArathI cirAyelA rAjAnA hAtha rANInI suMdara deha para ane suMvALA aMgo para pharI rahyAM paNa emAM patnIbhAva nahoto, jananIbhAva hato. rAjA svarga, pAtALa ne pRthvI ema trividha jIvana jIvI rahyo. divaso ema vItavA lAgyA. kALa koI divasa koI mATe thobhyo che ke Aje thobhaze ? * ajAtazatrunuM mULa nAma azoka hatuM. apsarA zuM amI laIne AvI ? I 33
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 rAjakedInI gaIkAla e divase celA rANI kArAgAramAMthI vahelAM pAchAM vaLyAM, ne potAnA putranA mahele jaI pahoMcyAM. rAjA azokacaMdra tyAre jamavA besavAnI taiyArI karato hato. eno bAlaputra udAyI pAse ramato hato. rANI padmA vIMjhaNo laIne beThI hatI. ghaNA divase juvAna rAjA Aje navaro paDyo hato. rAjanItinA jIvonA nasIbamAM nirAMta kyAMthI ? hamaNAM Akho divasa maMtraNAo cAlyA karatI, kAsado doDyA karatA, ane jAsUsoe to divasa-rAta eka karyAM hatAM. koI bhayaMkara kaTokaTIno samaya cAlato hato tema jaNAtuM hatuM. mahAmaMtrI vasyakAra hamaNAM ja khUba khAnagI maMtraNAo karI vidAya thayA hatA. mahAbhikhkhu devadatta paNa emAM bhAga levA AvyA hatA, ane teonI cAkhaDIonA raNakAra hajI zamyA na hatA. AkhuM rAja jANe Aja bhUkaMpanI pathArI para sUtuM hatuM. yuvAna rAjAe rAjataMtranA duzmana gaNataMtrone miTAvI devAnI deva sAkhe, guru sAkhe, Atma sAkhe pratijJA karI hatI, ane enI zarUAta gharathI karI hatI. pahelA pagalA tarIke eNe potAnA vRddha pitAne keda karyo hato. enuM nAma rAjA zreNika biMbisAra. AkhA bhAratavarSamAM enA nAma para phUla mukAtAM. jevo vIra evo ja zokhIna, jevo bhakta evo ja bhogI. enA darabAramAM jAtajAtanAM ratno ekaThAM thatAM. e ratnazokhIna rAjavI hato. enA darabAramAM jema zuravIro, suMdara gaNikAo ne zreSThIsodAgaro sanmAna pAmatAM ema sAdhuzreSTho paNa sanmAna pAmatA. A vakhate kSatriyakuMDa grAmanA zrI vardhamAna ane kapilavastunA gautama nAmanA be kSatriya rAjakumAroe yuddhano mAraga chAMDI kSamAno dharma svIkAryo; lohI levAno mArga mUkI jarUra paDye potAnuM lohI chAMTI jagatanI amApa lohItRSA bujhAvavAno rAha pakaDyo. jamInanA TukaDA mATe, kSaNika moTAI mATe, strI mATe, suvarNa mATe sadodita jIvasaTosaTanI laDAI khelatAM rAjyoe eka navo dhakko anubhavyo. A baMne rAjasaMnyAsIone magadhanA mahAna rAjavI biMbisAra zreNike satkAryA. A virAgI rAjakumAronI sahuthI vadhu asara vaizAlI para paDI. Ameya vaizAlInA vajji, licchavI vagere aSTakulanA kSatriyonI nAmanA dezabharamAM hatI. emanA jevuM cApasaMcAlana ke asikhelana bIjAnI pAse durlabha hatuM. emAM A virAganuM teja umerAyuM. AkhA bhAratavarSamAM vaizAlInA gaNataMtranI bolabAlA thaI rahI hatI. enI saMskAritA ane suvAse badhA rAjyone prabhAvita karyAM hatAM. paNa magadhanuM mahArAjya badhA gaNataMtro sAmeno killo hatuM. magadhanA yuvarAja, magadhanA sAmaMto, magadhanA zreSThIo potAnA zakti-sAmarthyanA baLe badhAM gaNataMtrothI naciMta sUtA hatA. tyAM ekAeka rAjamaMDaLamAM navA samAcAra AvyA : prajAnuM valaNa gaNataMtra tarapha vizeSa thatuM jatuM hatuM. vaizAlInA rAjasaMcAlananA samAcAro prajAjano mATe utsuktAno viSaya banyA hatA. dareka magadhavAsI eka vAra vaizAlInI yAtrA jarUra karato. tyAMnA jIvanasvAtaMtryanI mohinI lokonAM mana para kabajo karI rahI hatI. koI vAra e svAtaMtryanI jhaMkhanA bhaDako banI jatI. loko jAgIradArone paDakAra karI besatA. sAmaMtone potAnA ja pradezomAM dhIre dhIre viparItabhAva pravartato najare paDato. rAja sAme paNa prajA koI vAra potAnAM ziMgaDAM mAMDatI. loko khullekhulluM kahetA ke rAjakAraNamAM prajAnA matano paDagho hovo ghaTe ! kAraNa ke rAjasaMsthA Akhare to prajAnAM sukha, sagavaDa ne suvyavasthA mATe ja sarajAyelI che. A nAnI nAnI athaDAmaNo ghaNI vAra nyAyanA siMhAsana sudhI pahoMcatI. eka tarapha jAgIradAro, sAmaMto, maMtrIo ane bIjI tarapha prajAvarga; bhikhArIo ane zreSThIo ke sAmaMto ne kheDUto sAmasAme AvI jatA. pahelAM nyAyano prakAra judo hato. jAgIradAronA amuka haka mAnya hatA, sAmaMtonI amuka sattAo svIkArya hatI, ane prajA enI sAme kaMI visAtamAM na lekhAtI. nyAya banatAM sudhI samarthane sAtha Apato. have emAM parivartana AvyuM hatuM. magadhanA sarvasattAdhIza to enA rAjA zreNika biMbisAra hatA, paNa have emano nyAya judo banyo hato. e gaNataMtranA nItiniyamo pramANe nyAya jokhatA, prajAno pakSa letA, sAmaMto ke jAgIradAronA adhikAra sAme prajAno adhikAra paNa svIkArAto. rAjakedInI gaIkAla D 35
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema to prajAnA adhikAro rAjataMtramAM paNa hatA. paNa jyAM sudhI e koI sthApita hakavALA sAthe athaDAmaNamAM na Ave tyAM sudhI ja jaLavAtA. paNa have to eka ja kATale prajA ane rAjakartA varga jokhAto hato. chellA vakhatamAM bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra magadhamAM vadhu ghUmatA thayA hatA. ne lokone vahema hato ke teo dharmacarcAnI ADamAM gaNataMtranA siddhAMtono pracAra kare che. te baMne rAjasaMnyAsIo vyaktisvAtaMtryamAM mAnatA. yajJa ke jenAthI zrImaMto ne rAjAo potAno vaibhava dekhADI zakatA, teno teo virodha karatA. joke yajJano virodha to A pahelAM paNa hato, eTale e kaMI sAva navI vAta na hatI; paNa emano cAre varNa samAna hovAno siddhAMta bhAre bhayaMkara hato; emanI e vAta koI rIte gaLe na UtaratI. enI sAme sajjaDa virodha jAgyo hato. loko to mAnatA ke nakkI, gaNataMtranA lokono A pracAra che. tathAgate 'bahujanasukhAya ne bahujanahitAya'nuM sUtra prasAryuM, emAM rAjAnA sukha mATe, sAmaMtanA sukha mATe evo koI ullekha nahoto. bhagavAna mahAvIre 'savI jIva karuM zAsanarasI'nI hAkala karI. sahu jIvane samAnatA maLe to ja zAsanaprema jAge. are, zuM tamArA zAsanamAM zudra, hIna, aMtyaja badhAne samAvazo? sahune eka Are pANI pAzo ? eka vAra vardhamAna AvyA ke rAjA biMbisAra bhagavAna buddhanA anuyAyI banyA che, ane emaNe hiMsaka yajJo baMdha karyA che. vAta to sAmAnya hatI, paNa eka yajJa jatAM anekanA haka para tarApa paDatI hatI, anekanA peTa para pATuM paDatuM hatuM. brAhmaNo, je AmAM sArvabhoma sattA jamAvatA, teonI sattA cAlI gaI. pazupAlako ne bIjI sAmagrIno vepAra karanArAone paNa AmAM bahu sahana karavAnuM AvyuM. yajJa pachI yuddha pratye paNa nArAjagI dekhAvA mAMDI. eka dahADo biMbisAra bhagavAna mahAvIranA anuyAyI banyA ne yuddhane dezavaTo maLyo. zatru sAthe pahelAM vAta karavAmAM paNa apamAna lekhAtuM, have chaDecoka vATAghATo cAlatI. ne thoDuMghaNuM ApIne paNa yuddha rokI zakAya to rokavAmAM sahu mAnatA. yuddha gayuM eTale sAmaMtavarganAM ane senAnAM lADa paNa ochAM thayAM. pahelAM brAhmaNonuM varcasva gayuM hatuM; have kSatriyonuM varcasva ochuM thayuM. ochAmAM pUruM eka zUdra pAsethI rAjAe vidyA lIdhI. e zUdra dUra beTho beTho rAjabAganI kerIo maMgAvato. rAjA kahe, A vidyA mane batAva. zUdra kahe, ziSya bano to zikhAya. rAjA nIce beTho, ne zUdra siMhAsane beTho. vidyA lIdhI. paNa AthI eka sAmAnya siddhAMta pracalita thayo ke gA vALe te govALa; laDe te kSatriya; vidyA 36 D zatru ke ajAtazatru Ape te brAhmaNa; vepAra kare te vaizya ane sevA kare e zUdra ! sahu kAma sarakhAM. emAM UMca-nIca koI nahi. sahu samAna. magadhamAM A badhI vAtoe eka pakSamAM AnaMda ne bIjA pakSamAM ciMtA pedA karI hatI. ane moTI ciMtA to e hatI ke magadharAja zreNika khuda navI havAnA pakSamAM hatA. vADa cIbhaDAM gaLe evo ghATa lAgato hato. Akhare, rAjakAraNamAM sadA banatuM AvyuM che ema, senApatio, sAmaMto ne sthApita hitavALAonuM eka maMDaLa ekatra thayuM . e maMDaLane mahAna jJAnI ane mahAna vaijJAnika saMnyAsI devadatte saMbodhyuM. eNe chelle chelle sahune rahasya ApatAM kahyuM, 'ciMtA na karazo. mahArANI padmA, mahAmaMtrI vasakAra ane yuvarAja azoka ApaNI sAthe che !' badhethI khuzAlInA pokAro thayA, ane A kArya mATe eka samiti nImavAmAM AvI. samitinA mukhya niyAmako yuvarAja azoka ane mahAmaMtrI vasakAra vacce khUba gupta rIte carcAo cAlI. yuvarAja azoke kahyuM, 'mArA siMhapAda sainiko taiyAra che. mULane DAmavA sivAya A viSavRkSane UgatuM koI rokI zake nahi.' saMnyAsI devadatte kahyuM, 'mULamAM ApanA pitA che, eno Apane khyAla haze ja. yuvarAje mAthuM dhuNAvyuM ne kahyuM, 'mArI pratijJA che ke vaizAlIne khaMDera banAvIne choDIza. gaNataMtra marakInA roga karatAM paNa bhayaMkara che. rogathI eka mANasa ja mare che. AmAM to kuLanAM kuLa bhikhArI thaI bhUkhe maratAM thAya che.' mahAmaMtrI vasakAra je atyAra sudhI zAMta hatA, e dhIrethI bolyA, 'meM mArA jIvananA aMtima divaso A mATe ja kharcavAno nirNaya karyo che. killo toDavA mATe ADA UMTa UbhA rAkhI hAthIne choDavAmAM Ave che. hAthI jorathI dhakko mAre che. UMTa daravAjAnA khIlAmAM vIMdhAIne mRtyu pAme che, ne daravAjo tUTe che. vijaya gajarAjanA nAma para aMkAya che. rAjakAraNamAM maMtrInuM sthAna UMTanuM che.' 'hAthI paNa pAchA nahIM paDe maMtrIrAja ! Apa ane mahAbhikhkhu devadatta mArA gurusthAne cho.' yuvarAje kahyuM. 'ahIM mAtra baLanuM kAma nathI, kaLanuM paNa kAma che. jo prajA saveLA jAgI gaI to kAma muzkela che.' mahAmaMtrIe spaSTa cetavaNI ApI. "Apa ane mahAsaMnyAsI devadatta je AjJA Apo e mAre zirodhArya che. rAjakaidInI gaIkAla D 37
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirNaya karI lauM to mane duSkara nathI. mArA mUThIbhara siMhapAda sainiko AkhA rAjamahelane kabaje rAkhI zake evA che." yuvarAja azoka thoDI vAra zAMta besI rahyo. enA manamAM jabaruM maMthana jAgyuM azokacaMdra namratAthI kahyuM. "prathama vAta to e ke tame siMhAsana hAtha karo.' mahAmaMtrIe kahyuM. | 'siMhAsananA svAmI pitAzrI hayAta che ne ?" yuvarAje prazna karyo. 'jarUra. ame to kyAranA emanA motanI rAha joI rahyA chIe, paNa saMsArano niyama che ke jenuM mota vAMchIe e lAMbu jIve che. eTale e bAbatano gaMbhIratAthI vicAra karavo paDaze.' saMnyAsI devadatte kahyuM. 'jo sAmrAjyane bacAvavuM hoya to agni sAthe ramata ramavAnI che.' mahAmaMtrIe kahyuM ane thoDIvAre dhIrA avAje umeryuM, 'kadAca pitAzrIne jelarUpI mahelamAM rAkhavA paDe.' acAnaka hima paDe ane choDa ThIMgarAI jAya, ema badhA thoDI vAra stabdha banI rahyA; koI kaMI na bolyuM. maMtraNAgRhanI dIvAlo jANe sahune bhIMsatI lAgI. - "mArA yogasiddhinA camatkAro darzAvyA tyAre ja meM bhaviSyavANI bhAkhI che. jIvana alpa che, ne kAryasiddhi moMghI che. moMghI cIja mATe soMghIno bhoga Apo. pitAnA AyuSyadapanA nirvANanI rAha jozo to e pahelAM tamAro dIpa paNa bujhAI javAnI saMbhAvanA che. zAstramAM kahyuM che ke svadharma ADe pitA koNa, mAtA koNa ? laukika sagAI alaukika kAryasAdhanAnI vacce na AvavI joIe. nItijJa mahAmaMtrI A bAbatamAM zuM kahe che ?' bhikhu devadatte potAnuM vaktavya spaSTa karavA sAthe mahAmaMtrIno mata jANavA mAgyo. 'rAjakAjanuM saMcAlana moTe bhAge Aje tamArA hAthamAM che. rAjakAraNamAM to jenA hAthamAM tenA bAthamAM. vaLI prajAne huM saMbhALI laIza.' mahAmaMtrIe kahyuM ne AgaLa calAvyuM, 'chellA keTalAka vakhatathI pANI pahelAM pALa bAMdhavA mATe meM A babhakta rAjAnA zRMgArI jIvananI vAto prajAmAM vahetI mUkI che. rANI celA para paNa avizvAsa, eka rabArInI ATha varSanI chokarI sAthe samAgama, bhagavAna mahAvIranA bhakta thaIne paNa mAMsabhojana taraphano prema vagere vAto lokomAM pracalita karI che. vaizAlInI vAravanitA, janapadakalyANI, nagaravadhu AmrapAlI sAthenA gupta pyAranI ane enAthI thayela putrane magadhano bhAvi rAjA banAvavAnI vAto paNa cAlatI karI che. A pracAra che. prajA to pANInA vAsaNa jevI che. jevo raMga nAkho evo raMga pakaDI le. prajA chUTathI dviraMgI cAritryanI carcA karatI thaI che.' | 'ane senA tathA sAmaMto mArA hAthamAM che. cakaluM paNa A ghaTanA sAme cUM ke cAM nahi kare." yuvarAja azokacaMdra potAnA taraphathI khAtarI ApatAM kahyuM, 'mana sAthe 38 zatru ke ajAtazatru thoDI vAre eNe kahyuM, 'mahArAjane avazya keda karI laIe, paNa hamaNAM huM rAjagAdI para na besuM to ?' 'rAjA vagara hukama koNa kADhaze ? rAjA vagara koNa kono hukama mAnaze? prajAnA lohImAM rAjabhakti vahetI hoya che. e tamane rAjA tarIke siMhAsana para joze, eTale vagara kahyuM tamArI bhakti karavA lAgaze.' mahAmaMtrI vacce kAre kahyuM. rAjA azokacaMdra thoDI vAre dRDhatApUrvaka kahyuM, "bahu sAru. tamAro nirNaya vadhAvI lauM chuM. have kAryakrama kevI rIte pAra pADavo tenI rUparekhA dorIe." pharI badhA UMDA vicAramAM paDI gayA. thoDI vAra koI kaMI na bolyuM. paristhitinI bhISaNatA sahune DArI rahI hatI. rAjA biMbisAranuM jIvana sonAnI thALI jevuM hatuM. alabatta, emAM thoDIka loDhAnI mekha hatI, paNa konAM jIvana sarvathA niSkalaMka bhALyAM, ne emAMya khAsa karIne rAjakAraNI puruSonAM? rAjA biMbisAra zreNika Akhare siMhapuruSa hato. enI eka hAkale prajA jAgI jAya tema hatI. 'zastra jevI koI vastu pAse na hoya tyAre mahArAjA biMbisArane keda karavA joIe.' bhikhu devadatte kahyuM, 'bUDhA rAjAmAM juvAnane zaramAve evuM daivata che. enA hAthamAM talavAra haze to bhayaMkara raktapAta thayA vagara nahIM rahe." | 'bhagavAna mahAvIranA darzane jatAM athavA dharmacarcAnI pariSadomAM e niHzastra hoya che, tyAMthI emane pakaDI laIe. vaLI dharmaparidAmAM emanA hRdayamAM virAga ramato hoya che." yuvarAje kahyuM. 'jojo, dharmamAM dakhala karatA nA. dharmanA nAme to prajA tarata maravA-mAravA taiyAra thaI jaze. ApaNe A kArya pUrI sAvadhAnIthI karIe. A kArya karyA pachI huM pote zramaNono anuyAyI banavAno chuM.' mahAmaMtrIe kahyuM. 'rAjAjI hamaNAM navI rANI durgadhAnA mahele vadhu rahe che. ApaNe ene sAdhIe. e rAjAne khUba pyAra dekhADe, chokaravAda kare, haTha le, rAjAjI ghoDA thAya, rANI pote enA para bese, ane basa...' bhikhu devadatte mArga batAvyo. nirNaya levAI gayo ne e rAte navAM rANI durgadhAno AvAsa kAvatarAbAjothI bharAI gayo. siMhapAda sainiko daravAje daravAje veza badalIne beThA. samaya thayo ane magadharAja zreNika navAM rANIne mahele padhAryA.. rAja kedInI gaIkAla 39
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava varSanI rANI Aje ratirUpa dhArIne beThI hatI. vALanA gucchA hoLIne emAM raMgaraMganAM phUla nAkhyAM hatAM. hAthe madhura 20 karatAM valaya ane page pAyala bAMdhyAM hatAM. roja magadharAjane jotAM trAsa anubhavatAM navAM rANI Aje hasIne sAme AvyAM; vRddha rAjAnA kaMThamAM hAra thaIne laTakI rahyAM. rAjAe rANIne AkhI ne AkhI UMcakI lIdhI, rANI phUladaDo thaIne rAjAnA ullaMgamAM ramI rahI. ane ramatAM ramatAM rANIe haTha lIdhI : 'Aje tame thoDA thAo, ane huM savArI karuM.' rAjAe A bAlaceSTA mATe nA kahI. rANI risAI gaI. hoTha phulAvI, nAkanuM TIcakuM caDhAvI e bolI, "ghoDA thAva to hA, nahi to nA ! mAre asavAra thayuM che.' magadharAja jevA magadharAja eka traNa TakAnI chokarInA ghoDA thAya ! are, e te kema bane ? paNa rANIe haTha lIdhI. vRddha rAjAne e kanyakAnA manane tarachoDavuM na gamyuM. bALahaTha che ! strIhaTha che ! rAjI karavI ghaTe . jenA boja thI AkhuM magadharAja tharatharatuM e rAjavI pote ghoDo banyo ! rANI potAno nAnozo cAbuka vIMjhatI rAja -ghoDA upara caDhI beThI ane Daca Daca karatI bolavA lAgI. 'ghoDo ravata, ghoDo avata. cAla, ghoDA cAla ! nagarI vaizAlI jaIe, nartakI aMbapAlIne ghera rahIe. majA karIe !' vRddha rAjA rANInI vAtone hasato hasato sAMbhaLI rahyo, ane phUlakaLI jevAM rANIno boja UMcakIne cAlI rahyo. thoDI vAre rANInI mAkhaNa jevI pIMDIone dAbato rAjA bolyo, 'rANI ! have Utaro !' paNa rANI to na mAnI. besI ja rahI. thoDI vAre rANIno avAja na Avyo. vajana kaMIka bhAre lAgyuM. rAjA UMce jue che to koI bIjuM . are ! A to yuvarAja azokacaMdrano aMgarakSaka, magadhano malla parazurAma! vRddha rAjA khaDo thavA gayo tyAM enA paga kheMcAyA. koIe pAchaLathI tANIne enA paga bAMdhI lIdhA. tyAM hAtha kheMcAyA. koIe hAtha tANIne bAMdhyA. rAjA tarata ja doraDAthI muzkeTATa baMdhAI gayo. ene tarata eka lohapiMjaramAM pUravAmAM Avyo. thoDIvAramAM kedI rAjAe zerIomAM pahaDa vAgato sAMbhaLyo. 'gaNataMtranA pakSapAtIone dezavaTo devAno Aje magadhanA zANA hitaciMtakoe nirNaya karyo che. e mujaba gaNataMtranA pahelA pakSapAtI rAjAne giraphatAra karavAmAM Avyo che, ne sarva sAmaMtonI saMmatithI yuvarAja azokacaMdrane sihAsanAdhipati 40 zatru ke ajAtazatru banAvavAmAM AvyA che. yaza ane yuddha baMnenA rokelA pracArane pharI mukta karavAmAM Ave che. magadha koIthI nahi dabAya, magadha koInuM gulAma nahi thAya. magadha avijeya che, ane avijeya ja raheze.' ane zerIomAM seniko khullA zastra pharavA lAgyA. kevuM Azcarya ! kesarIsiMha samA rAjA zreNikanI giraphatArI sAthe magadhamAM te divase eka cakaluM paNa cIM na karI zakyuM ! gharamAMthI jUno kacaro kADhI sApha karavAmAM Ave, ema magadhamAMthI vRddha rAjAnA taraphadArone baratarapha karavAmAM AvyA. durgadhA rANIe navA rAjA pAse phariyAda karI : 'AvA vRddha rAjAne mAruM, saubhAgya roLavAno kayo adhikAra ?' navA rAjAe nyAyazAsana para caDhIne pokAra karyo, 'magadhanuM rAjataMtra parama nyAyI che. e pitA, mAtA ke putranA bhedane jotuM nathI. rAjAjIno guno sAmAjika tema ja dhArmika baMne rIte bhayaMkara che. nava varSanI bALA pratye kAmuka dRSTi rAkhavI e prajAnI taMdurastI mATe bhAre bhayaMkara vastu che. vRddha mahArAjane emanA A gunA badala roja so koraDAnI sajA thaze.' lokoe A nyAyane vakhANyo, paNa A nyAye vRddha rAjAnAM rANI ane hAlanAM rAjamAtA celAne vyAkuLa karI nAkhyAM. emaNe putrane jakhama para mIThuM bhabharAvavAnI nA kahI, paNa putra na mAnyo. eNe kahyuM ke nyAyanI vacce koInI dakhala nahi cAle. Akhare mAtAe patine navA du:khamAM AzvAsanarUpa thavA roja pati sAthenI mulAkAtanI maMjUrI mAgI. e maMjUrI maLI. celA rANI roja rAja kedI banelA patinI mulAkAta levA lAgyAM. paNa Aje patine maLIne e vahelAM vahelAM pAchAM vaLyAM hatAM. emanA aMtaramAM parama viSAda ane du:khanuM ghammaravaloNuM ghUmatuM thayuM hatuM, ane e putrane kahevAnI anicchA chatAM be zabda kahevA mAgatAM hatAM. jyAre e putranA mahele pahoMcyA tyAre putra jamavA besavAnI taiyArImAM hato. # rAjA zreNika ane abhayakumAranA jIvana mATe A lekhakanuM 'nara kesarI ke narakezvarI* juo. rAja kedInI gaIkAla D 41
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAne sujana koNa rahevA de ? rAjA azokacaMdra ghaNe divase Aje nirAMta anubhavato hato. rAjakAraNI jIvonA jIvanamAM kyAre AMdhI, vAvaMToLa ke bhUkaMpa AvIne khaDAM thaI jaze, e kaMI kahevAtuM nathI. emanAM besaNAM jvAlAmukhI para ja hoya che. eTale rAjAo AvI kvacit lAdhatI nirAMtanI ghaDIne vividha rIte raLiyAmaNI karI letAM hoya che. A mATe ja rAjAnA eka rAtrinA vilAsa pAchaLa keTalIya suMdarIone jIvanabhara vidhavA jevuM jIvana veThavuM paDe che. patirAja sAthenI eka rAtri ja keTalIya suMdarIonI jIvanabharanI saubhAgyarAtri banI jAya che. rAjAne aneka patnIo rahetI, upapatnIo rahetI, vATeghATe paNa kALaakALe prema karavA premikAo sAMpaDatI. emAM na jANe kone kone potAnAthI putraputrI pedA thatAM enIya rAjAne jANa na rahetI. aurasa ke anaurasa putra-putrIno bhAre zaMbhumeLo thaI raheto. phakta pIrANInA peTe janmatA putrano AnaMda kadIka ure vasato, kyAreka e paNa vismaraNa pAmato. paNa rAjA azoke potAnI priya paTarANI padmAe jyAre putraratnane janma Apyo tyAre AkhA rAjyamAM utsava Ujavyo hato ne putranuM nAma udaya rAkhyuM hatuM. udaya kharekhara suMdara hato. paNa enI pAsethI eno pitA divasothI khovAyelo hato. putranA janma vakhate pitA mukhadarzana karIne gayo te gayo, te ghaNe divase Aje AvI zakyo hato. alabatta, ethI ene potAnA putra para prema nahoto, ema nahotuM. paNa rAja kAraNanI viTaMbanAo evI hoya che ke bALaka to zuM, mANasathI potAnI jAta paNa bhulAI jAya che. ghaNe divase Aje e kauTuMbika jIvana mANato hato. rANI padmA soLa zRMgAra karIne beThI hatI. enuM sauMdarya vAsaMtI vela para khIlI UThelI phUlonI jema saurabha prasArI rahyuM hatuM. gulAbanA goTA jevo bALaka hIracIranAM pAtharaNAM para paDyo paDayo nAnA nAnA hAtha-paga uchALI rahyo hato. rAjA azoke eka vAra patnInA sauMdaryane AMkhothI pI lIdhuM. bIjI vAra e putrane AMkhathI nihALI rahyo. ane hAthI jema phUlane UMcakI le ema eNe bALakane UMcakI lIdho. enA gorA gorA gAlane cUmI lIdhA, eka vAra, be vAra, aneka vAra, paNa ene dharava na thayo. putra taraphanA vAtsalya bhAvamAM haiyA para baMdhAyelA rAja -prapaMcanA baMdha chUTI gayA, e mANasa banI rahyo. mAnavInA dilamAM rahelA kuTuMbavAtsalyanA dhodhamAM e nAhI rahyo. rANI padmA nIce mukhe bhojanano thALa sajAvI rahyAM hatAM. mAthA parathI malIra khasI gayuM hatuM ane guMthelo kalAmaya aMboDo jonAranI najarane jANe potAnAmAM guMthI rahyo hato. A sauMdaryanI mIThAza vadhu ke A bhojananI mIThAza vadhu. rAjAnA dilamAM ekAeka prazna jAgI gayo. e potAnI jAtane bhUlI gayo. potAnA padane bhUlI gayo; rAjA mAnava banI gayo, sAdo-sIdho gRhastha banI gayo. padmArANI thoDI vAre bhojanano thALa vidhavidha vAnIothI sajAvI mAthuM UMcuM karIne patine joI rahI. e dRSTimAM spaSTa be bhAva hatA : eka gamAno, bIjo aNagamAno. e rANI hatI, rAjAne paraNI hatI, paNa rAjA azoka ene gamato nahi; mANasa azoka para ene avazya pyAra hato. azoka jyAre rAjAnI bhUmikAmAM jIvato, tyAre rANIne AliMgana ApatAM Darato - rakhene koI kAvatarAbAjoe enAM vastromAM viSa bheLavyuM hoya. athavA to badhI bhUtAvaLo bhUlavA rANInA sauMdaryamadhune rAjakAraNI prapaMcathI thAkelo rAjA pAgalanI jema AsvAdato. ghaDImAM ene kacaDI nAkhato, ghaDImAM ene upADIne pheMkI deto. Aja azoka mAnava hato; deva na hato, dAnava na hato. rANI padmA AnaMdamAM nimagna banI gaI. enA jIvanano A sumadhura divasa hato. ane e divasanI yAdamAM ja ene bIjA kaThina divaso gujAravAnA hatA. divaso paNa kevA kaThina ! tyaktAnA naThArA nasIba jevA ! rANI padmAnI najara sAme enI sAsu rANI celAnA divaso AvI gayA. rAjAne sujana koNa rahevA de ? | 43
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmapariSadamAM agresara thaIne besanAra rAjAe prabhune khulAso pUchayo. prabhue kahyuM, 'celA to saMsAranA jaLamAM rahela kamaLa che. e dehathI rANI che, paNa manathI sAdhvI che. eNe TADhamAM tharatharatA sukomaLa muni joyelA. rAte enI ciMtA e karI rahI hatI." rAjAno bhrama bhAMgyo ne doDIne rANIne ekadaMDiyA mahelamAMthI laI Avyo, enA caraNa cAMpavA beTho. mahAmanA rANI celA kaMI na bolyAM. emaNe phakta eTaluM kSatriya kanyAnI kevI vara pasaMdagI ! vaizAlInA gaNanAyakanI sAtamI putrI celA nAnapaNamAM khUba ja sAttvika vicAranI hatI, paNa bhaginInA premamAM bhUla karI beThI. celAnI bhaginI kumArI sujyeSThA eka suMdara chabI para mohI gaI, e chabI hatI rasika rAjavI zreNika biMbisAranI. sujyeSThA manomana rAjA zreNikane varI cUkI. eNe rAjA zreNikane potAne harI javA sAme moMe kaheNa paNa mokalyuM hatuM. e vakhate celAe potAnI bhaginIne kahyuM, | 'rAja kuMvarI rAjAne vare, e ApaNuM bhAvi. e rAjA to svarganA iMdra jevo. ene to hajAro iMdrANIo hoya. emAM eka iMdrANInA bhAgamAM zuM Ave? AvA jIvanamAM patino sahAro na hoya, paNa bhaginI sAthe hoya to sahAro banI rahe.' pote sahAro banavAnA AzayathI pitAnA gharamAMthI bhAgI ! paNa nasIba to juo, je bhaginI sAthe ene bhAgavAnuM hatuM, je manathI rAjA zreNikane varI cUkI hatI, e rahI gaI ane jeNe mAtra bhaginIno ja vicAra karyo hato, e paraNI gaI! ghaTanA evI banI ke baMne baheno sAthe nIkaLI; emAM celAnI bhaginI sujyeSThA ghareNAMnI peTI bhUlI gayelI, te pAchI levA gaI. eTalAmAM badhe khabara paDI gaI. subhaTo sAmano karavA AvI pahoMcyA. rAjA rathamAM beThelI suMdarIne uThAvIne bhAgyo. e suMdarI te rANI celA ! rANI celA vidhine vaza banI, patine paramezvara mAnIne cAlI, paNa enA dilamAM saMsArano raMga nahoto, vairAgyano raMga hato. sAdhuonA satsaMganI e zokhIna hatI. rAjA zreNika madhukara hato. madhu dekhato tyAM rAcato. paNa rANI celAne enI kazI paDI nahotI. e to haMmezAM sAdhuonA saMgamAM rAcatI. eka vAra celAe kaDakaDatI ThaMDImAM tapa karatA sAdhune joyA. zAla-duzAlA oDhacA chatAM potAnAM aMga tharatharatAM hatAM, tyAre A to khullI kudaratamAM tapa karatA nagna sAdhu ! celAnA hRdayamAM sAdhunuM tapa besI gayuM. e rAte e babaDI, 'are, emane kema haze ?' pAse sUtelA bhogI bhramara jevo rAjA jAgato hato. eNe nidrAdhIna patnInA mukhamAMthI saratA zabdo sAMbhaLyA. eNe vicAryuM ke celA pApinI che. enuM mana bIjAmAM che. tarata daravAnane bolAvyo. na pUchagAcha, na khulAso. tarata ekadaMDiyA mahelamAM ene keda karAvI. paNa rANI zarada RtunuM svaccha jaLa ! e vakhate bhagavAna mahAvIra tyAM AvyA, ne celAnA cAritryane emaNe bharasabhAmAM vakhAyuM. 44 D zatru ke ajAtazatru mANasanuM kharAba ke sAruM enAM karma ja kare che. mANasa mANasane kaMI karI zakato nathI. e to nimitta mAtra che.' rANI celA para rAjA mugdha thaI gayo. paNa e pavitra sadarya enA manane bharI na zakyuM. kAmanA kAgaDAne miSTAnna na bhAve, e nyAye rAjA vRddha uMmare navA navA zokha jagAvato gayo. durgadhA nAmanI eka gopakanyA para e Asakta thayo. rAjAne koNa nA kahe ? e nava varSanI komaLa kaLIne varI lAvyo. ne Akhare e zokhe ene kedamAM naMkhAvyo. rANI durgadhAne eNe sugaMdhA mAnI, paNa e durgadhA ja nIkaLI. chatAM celA rANI enAM e rahyAM. patinA kArAgAranI kALarAtriomAM e kaumudI banIne varasI rahyAM. kezamAM Asava bharIne, aMboDAmAM madhugola ka laIne e patine AzvAsanarUpa banI rahyAM. koIka phUla kAMTA khamIne paNa sugaMdha ApavA sarajAyAM hoya che. - e sAsu-rANI celAnI pote putravadhU rANI padmA ! padmArANI bhUtakALanA vicAramAMthI jAgI. e Aja rAjarANI hatI; yuvarAjane janma ApanArI rAjI mAtA hatI. putranI sAthe gela karatA patine vAraMvAra jotI e batrIsa bhojanano thALa goThavI rahI. A vakhate rANI celA paNa na jANe kema paNa kArAgAramAMthI vahelAM tyAM AvI pahoMcyAM. padmA rANIe UThIne sAsuno satkAra karyo. rAja kAraNI jIvonA aMtaramAM eTalAM bhIti ane vahema hoya che ke sAco nehasAgara sukAI jAya che. koI vAra koI nehavAdaLI varase toya sUkuM sAgaranuM taLa ene zoSI jAya che. paNa rANI celA to nehanI jIvaMta saritA hatAM. sahu koI emanI mahAnubhAvatA tarapha mAna rAkhatAM. rAjA azoka mAtAne joI putrane ramADavo mUkI, jamavA beTho. jamatAM jamatAM enuM jAgeluM kavihRdaya khIlI UThyuM. rAjAne sujana koNa rahevA de ? D 45
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA ! tAruM hRdaya kharekhara mahAna che. te aneka doSothI bharelA mArA pitAnuM nAma kadI nIcuM paDavA detI nathI, oha ! mane garva che, mAre mahAna pitA bhale na hoya, mahAna mAtA to jarUra che.' rAjA azoke mAtAnA guNa para mugdha thatAM kahyuM. koI rAjA mahAna nathI, koI rAjA hIna nathI. saMjogane samaje-jIte te mahAna. saMjogamAM dabAya te hIna. huM rAjakAraNanI carcAthI aLagI rahI chuM. paNa beTA ! A vAtamAM tArA pitAthI badhA heTha che." zI rIte mA ?" 'jUnI vAta che, jUnA jakhama che." 'e jakhama ukheLIne mane batAva mA !' azoka Aje rAjA nahoto, mANasa hato, mANasa bhAvano bhUkhyo hoya che ! celA rANI bolyAM, "vatsa, e vakhate hajI tuM mArA peTamAM garbha rUpe Avyo hato. tArA pitA mArI khUba kALajI letA hatA. paNa na jANe kema, mane tArA pitAnA kALajAnuM mAMsa khAvAnA dohada thayA karatA. ghaNI vAra prema karatAM karatAM huM ajANya tArA pitAnA vakSasthaLa para baTakuM bharI letI." mA ! huM tArAmAM AvI duSTa vRttino saMbhava kalpI zakto nathI.' rAjA azoke kahyuM. 'to huM jUThuM boluM chuM, ema mAnI le." celA rANIe kahyuM. nA, Abha pRthvI para Ave ke suraja pazcimamAM Uge topaNa mArI mA jUThuM na bole.' azoke mAtA taraphanuM potAnuM maMtavya pragaTa karyuM. 'to vatsa ! eka vAra badhuM sAMbhaLI le. abatta, Aje e samajavAsamajAvavAno koI artha nathI; paNa vAta nIkaLI che to kahuM chuM. kadAca e sAMbhaLI tuM uzkerAI jA ane mane jelamAM pUre topaNa -' "mA, tuM mane evo adhama mAne che ? mArA pitAne meM jelamAM kema pUryA che, e tuM zuM jANe ? hajAro ne lAkho lokonA bhalA mATe meM mArA pitRpremano bhoga Apyo che. kahe, tAre je kahevuM hoya te zAMtithI kahe, mA !' rAjA azoka lAgaNImAM AvI gayo hato. 'sAsurANI ! tame mAtA cho. e tamArA putra che. game tevA garama jaLamAMthI paNa agni na pragaTe.' padmArANI patino pakSa letI vacce bolI. "sAgaramAM ja vaDavAnala hoya che vahurANI ! sAMbhaLI lo mArI vAta. azoka mArA udaramAM Avyo tyArathI mane patinuM mAMsa khAvAnA bhAva thatA hatA. garbhiNI strInA bhAvA e putranA bhaviSyanA dyotaka hoya che. meM eka vAra garbhapAta mATe paNa prayatna karyo hato !' 46 | zatru ke ajAtazatru rAjA azoka putrane bAjumAM mUkI pATale beTho. paNa bALaka paNa pyAranuM bhUkhyuM hoya che. e raDavA lAgyo. pitAnI tarapha nAnA nAnA hAthe lAMbA karavA lAgyo. pitAe hAtha lAMbo karI putrane pharI teDI lIdho. sAthaLa para besADI bhojanano AraMbha karyo. sAme mamatAnA sAgara jevI patnI, ane khoLAmAM snehasAgara jevo putra, A rIte jamatA gRhasthanuM jIvana to dhanya thaI jAya ! mAnava banelo rAjA paNa dhanyajIvana mANI rahyo. rAjA eka koLiyo moMmAM mUke ne putranA moM sAme jue. caMdrane jotAM cAtaka dharAya nahi ema enuM mana tRpta thAya ja nahi ! rAjA putranA mukha tarapha joI rahyo hato. tyAM putre mUtrotsarga karyo. are! mUtranA choTA bhojananA thALamAM ! rANI padmA putrane levA UbhI thaI. paNa rAjAe hAthathI ene rokI lIdhI. ema karatAM rakhene putranA mUtrotsargano vega thaMbhI jAya. putra mUtrotsarga pUro karyo. thALImAM enA chAMTA UDyA. rAjAe thoDoka bhAga dUra karI bhojana pharI zarU karyuM. ene potAnA A kAryanI glAni nahIM paNa gauravano anubhava thaI rahyo. e bolyo, "mAre mana gaumUtra jeTaluM ja A mUtra pavitra che.' ne thoDIvAre potAnI mAtA celA sAme joIne eNe kahyuM. "mA ! putra tarIke azoka game tevo hoya, pitA tarIke to ajoDa che ! AvuM pitRvAtsalya bIje kyAMya nIrakhyuM che, mADI ?" celA be ghaDI bolI. zuM bolavuM, kema bolavuM enI dvidhAmAM jANe e paDI gaI. | 'mA ! kema bolatI nathI ? mAro putraprema joI stabdha thaI gaI ke zuM ? pitA tarIke huM premamAM ajoDa kharo ne ?" rAjA azoka bhAvAvezamAM hato. e siMhAsana, rAjakAraNa, SaDayaMtra, khaTapaTa badhuM bhUlI gayo hato. rANI celAne e vAraMvAra prazna karI rahyo. celArANI pahelAM to muMgAM rahyAM, paNa Akhare akaLAIne bolyAM, 'vatsa ! nakAmo garva na kara. pitRvAtsalyamAM to badhA tArA pitAthI haTha che?" rANI celA ATaluM bolI thaMbhI gayAM.. - "mA ! zuM tArI patibhakti ! strInAM aneka dharmo-mAtA, bhaginI, duhitA tarIkenA - paNa e badhAmAM patnIdharma moTo. e teM sArthaka karyo. pachI garbhanuM patana rAjAne sujana koNa rahevA de ? | 47.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayuM kharuM ?' azoka vAtano taMtu sAdhato nAnA bALakanI jema prazna karI rahyo. azoka kharekhara hRdayathI mahAna hato. paNa rAjakAraNanI jaLo enI mahattA zoSI gaI hatI. 'auSadha lIdhuM, paNa kArI na phAvI. mAruM zarIra bagaDavA mAMDyuM. meM vicAra karyo ke eka rANI mATe sauMdarya anivArya che, eTale bIjo nirNaya karyo. eka dAsIne e mATe taiyAra karI rAkhI. ene kahI dIdhuM ke mAtAnuM dila che. huM kadAca AnAkAnI karuM, paNa tuM to e bALakane janmatAM ja upADI jaje. laI jaIne koI ukaraDAnA ekAMta khUNe mUkI deje ! jIvavAno haze to koI laI janAra nIkaLaze, nahi to je thAya te kharuM !' 'mA ! kevo bhayaMkara tAro tyAga ! koI mAtA Avo bhoga ApI na zake. mA, tamane namana che.' rAjA azoka para A vAtanI judI asara thaI rahI hatI. 'vatsa ! tane roSa caDhavAne badale mArA para bhAva janme che ? huM pApiNI celA!' celArANI bolI. 'mArI mahAna mAtAne gALa na de mA !' azoke kahyuM. 'huM gALa nathI detI. tArA pitAe mane kahyuM, 're pApiNI ! koI AvI duSTa strI hatI haze, je potAnA putrane janmatAMnI sAthe ukaraDA para phagAvI de. are, putrathI pitAne ciMtA kevI ? putra to pitAnI lAkaDI che. oha ! jo A mAro putra abhaya che, paNa kevo putra che ? putranA pitA thavAnuM paNa bhAgyamAM lakhAyuM hoya to ja bane che. celArANI bolatAM thaMbhyAM. vAha re pitA ! dhanya che tamane !' rAjA azokathI ApoApa bolAI gayuM. 'tArA pitA mahAna che. mahAna guNo sAthe thoDAka mahAna doSo hoya to bhale hoya. vatsa ! rAjAne sujana koNa rahevA de che ?" 'mA, AgaLa vAta kahe . teM pachI zuM karyuM ? janmelA bALakanuM zuM thayuM ?' azoka prazna pUchI rahyo. rAjagRhInA minArAo para saMdhyAnI chellI chaTA prasarI rahI hatI. devAlayomAM AratInI jhAlara bajI UThavAnI taiyArImAM hatI. 48 D zatru ke ajAtazatru 7 mAtAne vakhANuM ke pitAne vaMdu ? mANasanA hRdayamAM prasaratA svArthanA aMdhakAranI jema rAtano aMdhakAra AkhI pATanagarI para prasarato jato hato. ne e aMdhakArane pheDavA kartavyanAM nAnAMzAM koDiyAM jyAM tyAM jagavavAno prayatna thaI rahyo hato. AvuM eka nAnuMzuM koDiyuM jalAvIne rANI celA potAnA putra ane magadhanA sarvasattAdhIza rAjarAjezvara azoka pAse AvyAM hatAM. zaMkA to hatI ja ke ATaluM nAnuMzuM koDiyuM magadhamAM prasarelA nibiDa aMdhakAramAM prakAza pAtharI zakaze kharuM ? chatAM prayatnamAM puruSArthI AtmA hAra mAnato nathI. rANI celAe vAta AgaLa vadhAratAM putrane kahyuM, 'vatsa ! Akhare tAro janma thayo. huM to prasUtinI pIDAmAM hatI ne mArI vizvAsu dAsIe tane uThAvyo. eka rezamI godaDImAM tane vIMTyo, ane aMdhakAramAM bahAra sarI gaI. daravAnoe ene rokI nahi. e badhAnI jANItI vizvAsu dAsI hatI. e tane eka ukaraDA para mUkIne jhaDapathI pAchI pharI, tyAre mArI pIDA ochI thaI hatI. meM dAsIne eTaluMya na pUchyuM ke putra hato ke putrI? rUpALo hato ke kadarUpo? konA jevo hato, mArA jevo ke enA bApa jevo? yajJamAM koI samidha homAtuM hoya evI mAre haiye vedanA hatI. ne bhAvinI zubha saMbhAvanAnI koI AzAmAM vartamAnakALanI vedanA veThI rahI. saMsArano ekAda jvALAmukhI paNa mArA ATalA tyAgathI bujhAI jAya toya basa hatuM.' e vakhate azoka ! tArA pitA dhasamasatA AvyA. Ave vakhate koI puruSa patnI pAse na jAya, paNa tArA pitA to premamAM ne yuddhamAM haMmezAM AgaLa rahenArA hatA. manamAM dhAryuM, pachI saMkoca sevanArA nahotA. bIjA rAjAonI jema sau uMdara mArI mInIbAI pATale bese, evA matanA e nahotA, e kahetA ke mANasathI bhUla
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya, doSa thAya. e bhUlane ke doSane chupAvavAthI e bhUla pharI vAra thAya. pharI vAra bhUla saMtADIe, pharI bhUla karIe. Ama jIvananuM trAjavuM nAhaka bhAre thaI jAya. mATe badhI vAta khullekhullI karavI. doSa hoya to doSa ane parAkrama hoya to parAkrama ! teoe dAsIne pUchayuM, "konA pakSakArano janma thayo ? rANIjInA ke mArA ?" bicArI dAsI zuM bole ? enA moDhA para meM tALuM mAryuM hatuM. paNa tArA pitA to lIdhI vAta mUke tevA nahi, emaNe to AMkha kADhIne dAsIne kahyuM, | 'kema bolatI nathI ? moMmAM maga bharyA che ?" paNa dAsI zuM javAba Ape ? hA kahe to hAtha kapAya, nA kahe to nAka kapAya. zuM karavuM ? huM aMdara sUtI sUtI badhuM sAMbhaLatI hatI, azoka ! tArA pitAne A pahelAM eka putra thayelo ane e abhayakumAra. paNa e vaizyamAtAno putra hato, kSatriyANIno nahi, ane magadhanA siMhAsananA TekedAro yuvarAja tarIke kSatriyaputra icchatA hatA. tArA pitA AgaLa vadhyA. dAsIne hAtha jhAlIne haDabaDAvI. dAsI to boluM ke na boluM e mUMjhavaNamAM behoza banI gaI. tArA pitA ene jamIna para paDatI mUkI aMdara dhasI AvyA. emaNe mane pUchayuM, 'celA rANI ! nathI AnaMda, nathI ullAsa ! marelo jIva samatvabuddhi rAkhavI joIe.' huM zuM javAba dauM ! huM to patine prabhunuM bIjuM rUpa mAnatI hatI. huM bhakta hatI, e mArA bhagavAna hatA. bhagavAna rIjhe ke na rIjhe, bhakta ene rIjhavavAno prayatna na chAMDe. mane cUpa joI tArA pitA bolyA, rANI ! patithI putrane hIna na gaNo. ane tamAre mATe to pati-putra baMne lAlana-pAlana karavA yogya che. ane mananI nabaLAImAM eka AtmAno A rIte avarodha karavo bhayaMkara che. putrathI pitAne bhaya kevo ? putra to pitAno hRdayAMza che. rANI, kyAM che e navajAta zizu ?" meM kahyuM, 'A dAsI jANe che." 'dAsI ! cAla, AgaLa thA. mane batAva ke bALaka kyAM che ?" tArA pitA AvezamAM hatA. dAsI bApaDI cupa beThI hatI. e ajJAta bhayathI kaMpatI hatI. rAjAno hukama sAMbhaLI eNe eka vAra mArI sAme joyuM. mArA mukha para saMmatino bhAva hato. dAsI AgaLa cAlI, tArA pitA pAchaLa, azoka ! e vakhate hajI rAtrino aMdhakAra zeSa hato-nahi to dAsIne ane rAjAne Ama jatA joIne hajAro loko ekaThAM thAta ane mAruM A kaThora karma jANIne mane caMDAlaNInuM biruda Apata. 'huM jarAka svastha thAuM-tyAM to tArA pitA tane laIne AvI pahoMcyA. mArA khoLAmAM tane mUkatAM bolyA, 'putra pitAno dvitIya AtmA che. aMgathI e utpanna thayelo che. hRdayathI e poSaNa pAmelo che. manathI e mAro banelo che. evo pitAnAM nayanono AnaMda putra so varSa jIvo !' 'rANI ! pANInA parapoTA jevA navajAta zizune godamAM lo. dhAyI Ave eTalI vAra tamAruM dugdha ene pAo. are ! kevI himALI havAmAM eka phUlane tame karamAvA mUkI dIdhuM hatuM ! kharekhara, strIone phUlathI komaLa ane vaja thI kaThora kahI che te A kAraNe ja.' rANI celA vAta thaMbhAvatAM bolyAM, 'azoka ! A vAta sAMbhaLatAM tane tArI mA para khIja nathI caDatI ? tane janmatAM A rIte du:khI karanAra mAtAne kaMI kahevAnuM mana paNa nathI thatuM ?" "mA ! huM tArI patibhaktine vaMdI rahyo chuM. keTalI strIo mArA pitA jevA rasika bhramarane manathI ne tanathI cAhI zakatI haze ? mAtA-putra to avibhakta mAtAne vakhANuM ke pitAne vaMdu ?51 meM kahyuM, "keTalAkano janma thAya che, paNa e janma mRtyuthI paNa hIna hoya che.' tArA pitA sIdho ne spaSTa javAba na maLavAthI akaLAyelA hatA. e mahAcatura hatA. teo samajI gayA ke dALamAM kaMIka kALuM che." emaNe kahyuM, 'rANI ! sAcuM na kaho to tamane mArA sama che.' jene mATe A badhuM karI rahI hatI, sahI rahI hatI, enA sama maLyA. mArAthI khAnagI na rAkhI zakAyuM, meM kahyuM, 'janma thayo bALakano !' 'kyAM che ? kema bALaka rotuM nathI ? kema koI dAI ahIM dekhAtI nathI?' e bALaka mane apalakSaNavALo lAgyo hato. meM tamane vAta karI hatI. mAMsa khAvAnI icchAthI to tamArI chAtI para bharelA baTakAMnAM cihno hajI mojuda che. Aryaputra ! bhagavAna mahAvIranI ziSyAne mAMsa khAvAnuM mana karAve e garbha-e AtmA-kevo hoya ? ane mAMsa paNa te sagA janakanuM - pitAnuM ! A kAraNe meM eno janmatAMnI sAthe tyAga karyo che !' oha rANI ! kevAM ghAtakI cho tame ! kharekhara, strInI buddhi pAnIe. tamArI patimAM keTalI svArthabuddhi ke putrane tajI dIdho ! tamAre to pati ane putramAM 50 | zatru ke ajAtazatru
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAo che. huM to tAruM tana hato. e tana teM mArA pitAnI salAmatI mATe nyochAvara karyuM. mArA pitAe tane keTaluM sukha ApyuM che, te huM jANuM chuM. teM mArA pitA mATe keTaluM du:kha veThyuM che, te paNa jANuM chuM. mA, tane punaH punaH vaMdana che.' rAjA azoke lAgaNIbharyA svare kahyuM. 'vatsa ! vAta hajI adhUrI che. tArI badhI sAcavaNI tyArathI tArA pitAe karavA mAMDI. tane roto sAMbhaLe ke doDatA Ave. huM ghaNI vAra kahuM ke tame tamArA zANA putra abhayane to kadI ATalA lADa laDAvyA nathI, ne A kajiyALAnuM ATaluM mAna zA mATe karo cho ? tArA pitA mane hasatAM hasatAM kahe, 'abhaya ThAvako dIkaro che, e cAle to page na vAge ema cAle. e kUde to Thokara na vAge ema kude. e jabaro gaNatarIbAja che. e kahe che ke loko kahe che ke rAjA thavAmAM sukha che; paNa huM kahuM chuM ke rAjA thavA karatAM saMnyAsI thavAmAM vadhu sukha che. rAjAe sahunI ciMtA karavAnI; ane saMnyAsInI to sahu ciMtA kare. ane A azoka judA mijAjano che. e to bUma pADe ke talavAra kheMce, doDe, ghA kare, bIjAne vagADe ane potAneya vagADI bese. azokamAM kSatriyanI utAvaLa ne kSatriyanI eka ghA ne be kaTakA karavAnI Adata che. rANI, huM kSatriya chuM. mane kajiyALo, jhaghaDALu azoka bahu vahAlo lAge che.' rANI celA vAta karatAM thobhyAM. bALaka udaya ramato ramato bahAra cAlyo gayo hato, ane rANI padmA potAnAM sAsunI patibhaktinI vAto mana daIne sAMbhaLI rahI hatI. e vicAratI hatI, 'are ! keTalIka latAo marubhUmimAM UganArI hoya che, marubhUmine zaNagAranArI hoya che ne marubhUmimAM potAnAM bIja nAkhIne alopa thaI janArI hoya che.' 'mA ! dareka bApane tophAnI chokarAM vadhu vahAlAM lAge che.' azoke kahyuM. 'azoka !' celA rANIe vAta AgaLa calAvatAM kahyuM, 'eka rAte tuM evo raDe, evo raDe ke keme karatAM chAno ja na rahe. dAsI migAra ghaNuM kare, paNa tuM chAno na rahe . meM tane lIdho, tane ramADavA mAMDyo, paNa tuM cUpa ja na rahe. meM tane stanapAna karAvavA mAMDyuM. azoka !rAjAnI rANIo putrane janma jarUra Ape che, paNa haiyAnA dUdha nathI ApatI.nokara tarIke rAkhelI taMdurasta dhAIo ene dhavarAve che.' 'eTale ja mA !rAjAnA kuMvaromAM pitAnI AkAMkSAo saLagatI hoya che, paNa mAtAnuM samarpaNa enAmAM pAMgaratuM nathI.' azoke potAnI jAtane uddezIne kaheto hoya tema kahyuM. padmArANI A sAMbhaLIne zaramAI rahyAM. A kaTAkSa emanA para paNa hato. 52 D zatru ke ajAtazatru e dhIrethI bolyAM, 'ame to taiyAra hoIe chIe. ko jAne pIDa parAI-mAtAnI pIDA bIjA zuM jANe ? navajAta zizune dhavarAvyA vagara ame zarU zarUmAM AkuLavyAkuLa banI rahIe chIe. paNa amane aMtaHpuranA vaDIlo samajAve che ke putrane dhavarAvavAthI yauvananA tejamAM ghaTADo thaze, rAjAne tamAruM DhIluM thayeluM sauMdarya gamaze nahi. navI rANI lAvaze.' 'padmA rANInI vAta bilakula sAcI che. meM azokane dhavarAvavA chAtIe lIdho ke dhAva bUma pADatI AvI, 'are rANImA ! A AtmaghAtaka kAma na karo. bALaka jo ApanAthI TevAI jaze to pachI mane aDaze paNa nahi. ne Apa ApanuM nirmaLa arIsA jevuM yauvana-teja gumAvI besazo. svAbhAvika rIte putrajanmathI keTalAMka komaLa aMgone hAni pahoMcI hoya che, paNa zeka, tApa ne osaDiyAMnI mAlIzathI e hAninI pUrti thaI jAya che. paNa have A kArya karazo to aMga karkaza thaI jaze; gAla para jhUrI paDI jaze.' chatAM meM azokane chAtIthI dUra na karyo. paNa azoka konuM nAma ? lIdhI lata choDe ja nahi !' 'sAcI vAta che sAsumA !' padmArANIe ghA bhego ghasarako karyo, 'tamane putra tarIke emane pALatAM je vItyuM enAM karatAM pati tarIke veThatAM mane vadhu vIte che hoM. koI divasa sukha-zAMtithI sAthe besI hasyA-ramyA nahi hoIe. ApaNA karatAM to garIba gharanI gRhavadhUo sArI.' 'padmA rANI ! tame rAjA thayAM hota to samaja paData ke keTalI vIse so thAya che. duniyAmAM zuM cAle che, enI tamane zI khabara ? rAjAnuM vizeSaNa avaMdhyakopa che. e jenA para krodha kare e UbhuM ne UbhuM baLI maravuM joIe; to ja rAjA banI zakAya. dRDhatA vinAno ne mijAja vagarano rAjA dasa divasa paNa rAjA rahI na zake. keTalIka vAra rAjAnuM jIvana to baLatI ciMtA jevuM hoya che. je ene sparze ne bALe ne pote paNa baLe.hAM mA pachI zuM thayuM ? huM roto ja rahyo ke koIe mane chAno rAkhyo, ke pachI thAkIne mArI meLe chAno rahyo?' magadharAja azoke jijJAsAthI AgaLa jANavA icchuM. magadhamAM lohapuruSa lekhAto rAjA atyAre mINanI mUrti jema pIgaLavA lAgyo hato. A badhI vAto enA hRdaya para asara karI rahI hatI. mArAthI to tuM chAno na rahyo, balke chAno rAkhavA gaI to mArI chAtIe dhAvatAM dhAvatAM teM baTakuM bharI lIdhuM. mane dAjha caDI. meM tArA paDakhAmAM cUMTiyo khaNyo. tuM bamaNA jorathI raDavA lAgyo. A vakhate tArA pitAzrI doDatA AvyA ne mArI godamAMthI tane kheMcIne laI lIdho. mArA para gusse thaI gayA, bolyA ke tamane mAtAne vakhANuM ke pitAne vaMdu ? I 53
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAja rANIone rUpa pALatAM AvaDe, saMtAna pALatAM na AvaDe ! vilAsaghelA rAjAone ramADatAM tamane sAruM AvaDe, saMtAnane ramADatAM na phAve, kAM ?" zAbAza pitAjI !! azokathI ekAeka bolAI gayuM. e AgaLa bolyo, "mA huM mAnato hato ke prema to mAtAno, pitA to ThIka, paNa ahIM to juduM jouM chuM." 'khullA dile kahuM chuM, kabUla karuM chuM, ke prema to tArA pitAno, azoka! tArA pitA tane teDIne gAtA gAtA nAcavA lAgyA. kaMI kaMI bAlaceSThI karavA lAgyA, paNa tuM ema kaMI mAne ? meM tArA pitAne niSphaLa jatAM joI kahyuM, 'mUko ne heTho. raDato raDato thAkaze tyAre ApameLe chAno rahI jaze. haThIlo hanumAna che." | 'paNa tArA pitA konuM nAma ? emaNe tane pheravI pheravIne jovA mAMDyo, paMpALavA mAMDyo. aMge aMge cuMbana coDavA mAMDyAM. emaNe tArA paga joyA, mAthuM suMvyuM, hAtha joyA ne tarata bUma pADI : "are ! kumAra chAno kaI rIte rahe ? A enI AMgaLI to juo, pAkIne paruthI bharAI gaI che !' - "ame badhAM doDI gayAM. ne AMgaLI jovA lAgyAM. migAra bolI, 'huM ja haiyAphUTI chuM, nahi to mane A vAtano tarata khyAla Avavo joIto hato. kumArane ame jyAre levA gayAM tyAre tyAM ukaraDAmAM paDelAM dANA ne jIvAte kUkaDAM cUgatAM hatAM. eka kUkaDuM kumAranI AMgaLIne cAMcamAM letuM hatuM ne mUkatuM hatuM. e cAMca lAgI haze, ghAnuM dhyAna na rahevAthI pAkIne paru thayuM haze.' | 'tarata rAjavaMghane teDAvavAmAM AvyA. emaNe AvIne ghA sApha karyo, kaMIka auSadha lagADyuM ne pATo bAMdhyo. tarata tuM chAno rahI gayo." | 'mArA pitAnI sUjha jabarI ! nahi to huM to roto roto aDadho thaI jAta!" rAjA azoke kahyuM. e jANe bhUtakALane vartamAnakALa rUpe nIrakhI rahyo hoya ema bhAvAvezamAM AvI gayo hato, 'mA ! tArA kahevAno bhAvArtha evo che ke mArA para mA karatAM bApano vadhu pyAra hato. mA ! jo huM rAjA na hota, ATalA moTA dezanI javAbadArI mAre mAthe na hota ane gaNataMtra vaizAlI mAruM virodhI na hota to to mArA pitAne paramezvaranI jema ja pUjata !' kaMI kahetI nathI. mAro dharma to arIsAdharma che. jevo mANasa che evo batAvuM chuM. vatsa ! eTalethI tAruM rUdana-purANa pUruM thatuM nathI. e vakhate to tuM zAMta thaI gayo. paNa roja rAte tuM raDavA lAgyo. mane UMghamAM khalela bahu na game, paNa tArA pitA to tarata jAge, tane le. tArI AMgaLImAM hajI thoDuM thoDuM paru thayA kare. enA lapakArA thAya, e kAraNe tuM raDe !" 54 | zatru ke ajAtazatru | 'tArA pitA tArI AMgaLInI AgaLa-pAchaLa paMpALe, paNa tane khAsa kaMI ArAma lAge nahi, Akhare tArA pitAe moMmAM AMgaLI laIne cUsI. meM AnAkAnI karI, paNa e to cUsavA lAgyA-kaMI paNa saMkoca vagara, kaMI paNa dhRNA vagara !!* "oha mAM ! A tuM zuM kahe che ?" azoka vacce vyagra thaIne bolI UThyo, oha, mArA mATe mArA pitA jevuM premALa A saMsAramAM bIjuM koNa haze ?" 'vatsa ! mAtRpremanAM je ghaNAM guNagAna karavAmAM Ave che, e mATe bIjA pitAonI vAta to nathI karatI, paNa tArA pitAnA putra-prema pAse to bIjA phikkA lAge che. AvuM eka divasa nahi, aneka divasa cAlyuM, tuM raDavA lAge ke tArI AMgaLI e moMmAM le ! tArI AMgaLI paruthI gaMdha mAre. paNa tArA pitA leza paNa saMkoca na kare; balka kahe, 'rANI mANasanuM thaMka e moTI auSadhi che. jIbha dAjhI jAya to ApaNe malama lagADatAM nathI, ghUMka ja ene rUjha lAvI de che. kumAranI AMgaLI ju o ne, kevI sarasa thatI jAya che ! vatsa ! je dahADe tArI AMgaLI sArI thaI gaI te divase to emaNe moTo utsava karyo.' mA ! huM hamaNAM ne hamaNAM jAuM chuM, paramezvara jevA mArA pitAne mukta karIne emanA caraNamAM paDIne mAphI mAguM chuM. e mane mAphI Apaze ne ?" rAjA azoka gaLagaLo thaI gayo. kSamAdharmanA to e pUjArI che. game tevA janmajAta verIne mAphI ApavI e emano dharma banyo che. potAnA koI kRtyathI tAre pitAne keda karI jagaphajetI vahoravI paDI, e kAraNe teo pote ja duHkhI che.' rANI celAe kahyuM. 'hamaNAM ja cAlyo, mA ! mArA pitAne lAvIne pharI gAdIe besADIza. ane huM emanAM caraNa sevIza.' azoka pUruM jamyA vagara UThyo. tyAM dvAramAMthI koIe praveza karatAM kahyuM, 'nItizAstra kahe che ke rAjAe sahasA karma na karavuM. ATha prahara, covIsa prahara ke aDatAlIsa prahara eno vicAra karavo." koNa, mahAmaMtrI vasyakAra ? zuM che ? hamaNAM ne hamaNAM huM kArAgAramAM javA mAguM chuM." rAjA azoka haju bhAvAvezamAM hato. eNe bIjuM kaMI na sAMbhaLyuM. 'hamaNAM ne hamaNAM nivedana karavA cAhuM chuM.' mahAmaMtrI vAsyakAra AgaLa AvyA. emanI pAchaLa eka tejasvI strI hatI. e vRddhA hatI, saMnyAsInI hatI, paNa enuM rUpa-lAvaNya anero itihAsa kahetuM hatuM. - thuMka e paNa auSadhI che . mAtAne vakhANuM ke pitAne vaMdu ?T 55
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tamAruM nivedana pachI, maMtrIrAja ! huM mArA pitAne A ghaDIe ja gAdIe besADavA mAguM chuM." 'rAjana ! e banI zake ema nathI.' mahAmaMtrIe jarAka daDhatAthI kahyuM. 'kAM ? mane aTakAvanAra tame koNa ?' rAjAe kahyuM. enI vANImAM tejIlA mijAjano TaMkAra hato. 'huM koNa chuM e AryA bhujaMgI tamane kaheze.' mahAmaMtrIe kahyuM, "AvezamAM gRhakaleza na thavA do.' 'AryA bhujaMgI ! tamAre je kahevuM hoya te jaladI kaho. huM vadhu thobhI zakuM tema nathI.' rAjA azoke kahyuM. 'mAre kaMI kahevuM nathI. eTaluM jANI le ke jevo tuM rAjA biMbisArano putra che, evo ja vasakAra paNa eno ja putra che. uparAMta e magadhano mahAmaMtrI paNa che !' 'zuM kaho cho tame A !' Izvarane sAme rAkhIne kahuM chuM,' saMnyAsinIe kahyuM. rahyA. 'kaI rANInA putra che, vasyakAra ?' badhA AzcaryamAM DUbI gayA ne praznanA javAba mATe AryA bhujaMgI sAme tAkI 56 ] zatru ke ajAtazatru 8 raMgIna paDadA pAchaLa AryabhujaMgI badhAnI utsukatAno javAba ApavAne badale mauna UbhAM rahyAM. rAjA azoke jarA krodha ane thoDI kutUhalabharI najare AryA bhujaMgIne nakhathI zikhA sudhI nihALI lIdhAM. khUba pAkIne pacakAI gayela AmaphaLa jevI e dehayaSTi lAgatI hatI; chatAM koI kALe A suMdarInuM rUpa-yauvana asAdhAraNa haze, e vAtanI prathama darzane khAtarI thaI jatI hatI. AryAnA hoTha hajIya dhanuSyanI paNacha jevA kheMcAyelA hatA ane koInA raktamAM raMgAyelA hoya eTalA lAla hatA. hajIya jo e icche to sAja-siMgArathI koI navayevanAne paNa pAchI pADI zake evI e hatI. rAjA azoke thoDIvAre AryA bhujaMgI parathI najara pheravIne mahAmaMtrI vasakAra para nAkhI. vasyakAra potAnA pitA biMbisAra zreNikanA vizvAsu maMtrI hatA; ane mahAmaMtrI abhayakumAre dIkSA laIne maMtrIpada tajyuM tyArathI to e mukhyamaMtrI banyA hatA. teoe rAjanItino bahu UMDo abhyAsa karyo hato, ane potAnI pratibhA ne medhAthI rAjakAjamAM kaMIka karI batAvavAnI icchA emane pahelethI rahyA karatI hatI. paNa na jANe kema, rAjA biMbisAre emane bahu AgaLa AvavA dIdhA nahotA. mahAmaMtrI vasakAra asAdhAraNa zaktizALI mANasa hatA, paNa jema sUrajanA ajavALAmAM game tevo moTo dIpaka paNa jhAMkho lAge evuM emanuM thayuM hatuM. tyAgamUrti, tejamUrti ne mahAna mutsaddI abhayakumAranI sAme e jhAMkhA lAgatA. abhayakumAre dIkSA lIdhI ane emano mArga saraLa thayo. pAchaLanA samayamAM magadharAja biMbisAra ane mahAmaMtrI vasyakAra vacce kaMIka matabheda jevuM paNa saMbhaLAtuM hatuM. e matabheda vaizAlInI rAjanIti magadhamAM pracAra pAme te bAbatamAM hato.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaizAlInuM bahu paMkAyeluM rAjya to emane AMkhanA kaNA jevuM khUMcatuM. teo vAraMvAra kahetA, "mahArAja ! A gaNataMtro to mahAmArInA roga jevAM che. je divase e ahIM AvyAM te divasathI tamArAM chokarAM bhIkha mAMgatAM thaze ane tamArI rANIo tuccha dAsI thaIne daLaNAM daLaze. jhaTa ceto. rAja kuLone mAthe bhayaMkara jokhama toLAI rahyuM magadharAja biMbisAra kahetA, 'mahAmaMtrI ! rAja kuLonuM AMtarajIvana dveSa, IrSyA, viSaya ne rAgaraMgathI eTaluM kyupita thaI gayuM che ke ene dhovA mATe gaNataMtra jevI mahAmArI jarUrI che. rAjA duniyA AkhInA doSano nyAya kare, paNa enA doSono nyAya koNa kare ? AvavA jo gaNataMtrone ! rAja kuLonI gayelI taMdurastI e ja raste Avaze. rAjA ane rAjya to ja niSpApa ne niSkalaMka banaze." mahAmaMtrI vassa kAra o vAto dhIraja thI sAMbhaLI na zakatA ne kahetA : 'hAthe karIne potAne, potAnA vaMzane potAnA kuTuMba-kabIlAne garIba ane behAla banAvanAra ApaNA jevA mUrkha bIjA koNa haze ?' | 'ghaNA che vassa kAra ! kSatriyakuMDa grAmanA bhagavAna mahAvIrane ane kapilavastunA bhagavAna buddhane to tame jANo cho ne ? e paNa rAjAnA putro hatA. sAcuM rAjya to AtmAnuM che. mahAmaMtrI abhaye e prApta karyuM. tame ane huM vRddha thayA chIe. have ApaNe baMne e prApta karIe !' A zabdothI vIMdhAyelA vasyakAre magadha samrATane sUtA mUkyA ane yuvarAja azokacaMdrane badhI vAtathI vAkepha karyA; mota karatAMya bhayaMkara gaNataMtrane magadhamAM pagapesAro karatAM aTakAvavA samajAvyA. rAjA azokacaMdra emAM AkhI rAja saMsthAno mRtyughaMTa vAgato sAMbhaLyo, ne magadha taraphathI kartavyaniSThAthI prerAIne pote gAdI saMbhALI lIdhI. vRddha pitAne padabhraSTa karIne keda karyA, ane keda karIne emane nyAyanI pavitratA khAtara koraDAnI sajA karI. A ghaTanA pAchaLa eka nyAyI rAjavI tarIkenuM ene aramAna hatuM ke rAjA azoka to prajAnA kalyANa pAchaLa pitA, putra ke patnIne paNa joto nathI ! e pachI rAjA azokacaMdranA bhAvanAghelA haiyAne mAtA celAe DolAvI dIdhuM. rAjA azokano pitRbhaktino Avega UchaLI Avyo ne jevo e pitAne mukta karavA taiyAra thayo tevAM ja AryA bhujaMgI maMtrI vasyakAra sAthe AvIne vacce khaDAM thayAM. e AvIne khaDAM thayAM eTaluM ja nahi, paNa sAMbhaLIne mastiSkamAM bhUkaMpanA AMcakA lAge evI vAta emaNe karI, 'tuM jevo rAjAno putra che evo mahAmaMtrI vasyakAra paNa rAja kumAra che.' 58 1 zatru ke ajAtazatru ane ATaluM bolIne e mauna rahyAM. rAjA azoka ghaDImAM AryA bhujaMgI sAme juve, ghaDImAM mahAmaMtrI vasyakAra sAme juve, paNa uparanAM vAkyono khulAso kazo na maLe ! e vyagra thaI gayo. thoDIvAre enAM bhavAM krodhamAM dhanuSyanI jema kheMcANAM. eNe AryA bhujaMgI sAme najara TheravatAM kahyuM, 'rAjAne bApa banAvavA koNa cAhatuM nathI ? pachI mahAmaMtrI vasyakAra jevo rAja kAraNI jIva rAja kumAra thavA mAge emAM navAI zI ? ane tameya AryA, tamArI jAtane rAja kuMvarI kAM TharAvatAM nathI ? gaNataMtramAM to rAjapada lAyakAtane vare che, paNa ahIM to e kAvatarAbAjane vizeSa rIte vare che !' AryA bhujaMgI A zabdothI leza paNa vicalita na thayAM. e bolyAM, 'kharekhara rAjana ! huM rAja kumArI ja chuM.' 'cokkasa hazo; nahi ho to thazo. kaI chokarIne rAjAnI rANI thavAnAM svapna nahIM AvyAM hoya ? kaho, A pachI tamAre bIjuM kaMI vizeSa kahevuM che ? nI vAtano nirNaya karanAra to atyAre kedamAM che. have tame zuM bhAIe bhAga mAgavA AvyAM cho?" rAjA azoka vyagratAthI bolyo. AryA bhujaMgI jarA najIka saryo. eka bAjoTha kheMcIne e para e beThAM ne bolyAM, 'rAjA thavuM e to mANasane pUrvabhavanA pApanI sajA maLavA barAbara che. vasyakAra rAjA na thAya, rAjA thavAnI lAlasA na kare, e mATe to eno eka aMgUTho bALapaNathI khaMDita karavAmAM Avyo che, khaMDita aMgavALo kumAra rAjA na thaI zake." teo thoDIvAre AgaLa bolyA, 'eka rAjA eTale ajAyabIno bhaMDAra ! kaMI keTaluM lazkara ! kaMI keTalAM hathiyAra ! kaMI keTalo khajAno ! khajAnAmAM kaMI keTalAM jarajavAhara ! ane rAjAnuM aMtaHpura to jANe jIvatAM jhaverAtano khajAno! kaMI keTalI rANIo ! vivAhita-avivAhita kaMI keTalI rUpavatIo! ane kaMI keTalI dAsIo! ane emAMthI niSpakSa zuM thAya ? aneka putra-putrIo! keTalAMkane janmatAM ja haNI nAkhavAnAM ! keTalAMkane pheMkI devAnAM ! jANe sarpiNIno saMsAra ! kAraNa ke evAM putraputrIone jivADavAmAM bhAre jokhama !' AryA bhujaMgIno vANIpravAha paLavAra thaMbhIne AgaLa vahI rahyo, 'eka putra eTale eka payaMtra. jarAka samajato thayo ke haka mAgato thAya. pharajanI to vAta ja kevI ? koI rAjAno juvAna putra gharaDAM bApanI lAkaDI banyo jANyo nathI.' AryA bhujaMgInA chellA zabdoe rAjA azokacaMdrane garama karI dIdho. eNe ugratAthI kahyuM, 'tame baMne jaNAM mane gALo devA AvyAM cho ke zuM ? mArA mAthethI raMgIna paDadA pAchaLa 0 59.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAnuM zirachatra heThAvI laIne have tame tamAro kayo Azaya siddha karavA taiyAra thayAM cho ?' 'nA rAjan ! ame to mAtra eka satya ghaTanAthI tamane vAkepha karavA AvyAM chIe. ame tamArAM AtmIya chIe. ApaNI janetA bhale judI haze, paNa ApaNI kAyAmAM eka ja bApanuM rudhira vahe che !' AryA bolyAM. 'A tame zuM kaho cho, AryA ! rAja kuLamAM lohIno ja vadhu Dara ! tamArI jAtathI to have mane Dara lAge che !' rAjA azoke kahyuM. e Aje gabharAI gayo hato. 'to rAjana, bhIMte jhUle che talavAra ! uThAvo talavAra ane amArAM benAM mastaka judAM karo. tamAro Dara cAlyo jaze ane amane haMmezanI zAMti thaze." mahAmaMtrI vasyakAre kahyuM, rAjA azoke A vAte vizeSa asara karI. AryA bhujaMgI mastaka nIcuM rAkhatAM bolyA, 'amArI mAtAe amane prazna karelo. 'tame kone vaphAdAra rahezo ?' ame kahyuM, 'samrATane.' mAtAe pharI pUchayuM, samrATa ane sAmrAjya vacce pasaMdagI karavAnI Ave to zuM karazo ?" ame kahyuM, 'sAmrAjyane." mAtAe pharI prazna karyo, 'sAmrAjya ane magadhajanapada vacce pasaMdagI karavAnI Ave to ?' rAjana ! e savAlano ame javAba ApI na zakyAM. mAtAe kahyuM, 'e vakhate janapadane vaphAdAra rahejorAja kuLomAMthI paramezvara cAlyo gayo che; thoDoghaNo janatA vacce vase che. bAkI to enuM sthAna RSionI jhUMpaDIomAM che." rAjA azoka A sAMbhaLI AgaLa vadhyo, ane baMnenAM mastaka UMcAM uThAvI emane potAnI paDakhe besADyAM. A vakhate rANI celA bahAra javA taiyAra thayAM. rAjA azoke temane besavA kahyuM. rANI celA bolyAM, 'vatsa ! rAja kathA ne dezakathA meM tajI dIdhI che. vaLI AryA bhujaM gInI vAto parathI huM eTaluM samajI chuM ke emAM tArA pitAnI kaMIka niMdA jarUra haze. Aje mane lAge che ke jJAtaputra mahAvIre rAjatyAga karyo, e kharekhara DahApaNanuM kAma karyuM. teoe jANI lIdhuM ke rAjA karatAM saMnyAsI saMsArane vadhu sukhI karI zake che. putra ! vidAya lauM .' 'praNAma mAtA ! have mArA pitAnI ciMtA na karazo.' rAjA azoke mAtAne bhAvabharI vidAya ApI. 60 zatru ke ajAtazatru rANI celA cAlyAM jatAM AryA bhujaMgI utsAhamAM AvIne bolyA, rAjanuM ! amArI mAtA koNa hatI, enuM emane pUrepUruM bhAna nahotuM. paNa ame jyAre ene joI tyAre e pavitra strI hatI. paNa loko kahetA ke yuvAnImAM enA daravAje aneka zrImaMto ne rAjAo AvatA. mahApurohita sAthe e saMbaMdhamAM hatI. rAjA biMbisAra paNa e rUpamAdhurI pAse jatA-AvatA. rAjAonA AvA svairavihAra sAme e kALe lokone kaMI kahevAnuM nahotuM. emAM loko potAnA rAjAnI rasajJatAne biradAvatA. AvI lIlA moTA na kare, to zuM nAnA karaze ?' | 'e mAtAnI putrI haIza, enI mane ghaNA vakhata sudhI khabara nahotI. eka AzramamAM huM UcharatI hatI. mAruM rUpa joIne badhA kahetA ke zakuMtalAnI jema A kaMI RSikanyA nathI. eka vAra magadharAja biMbisAra tyAM zikAra karatA AvyA. e rasarA rAjavInI zuzruSAmAM huM rahI, magadharAje kahyuM ke Azrama jema pavitra bhUmi che ema AzramakanyA paNa asparya che. huM teDAM mokalIza. rAjagRhImAM Avaje . tyAM lagna karIzuM. huM to hajI caudamAM varSamAM pravezI nahotI ne magadharAja to pAMtrIseka varSanA hatA. chatAM huM AkarSAI ane emanAM teDAMnI rAha jovA lAgI.' 'eka dahADo teDAM AvyAM. te divase mArI mA devadattA paNa tyAM AvI. RSioe mArI mA sAthe mArI oLakhANa karAvI. ane mane rAjagRhI nagarIthI AvelAM teDAMnI vAta karI. mArI mA prasanna thavAne badale gaMbhIra thaI gaI. e rAte ame mA-dIkarI sAthe sUtAM. bIje divase to mAre rAjagRhInA rathamAM besIne UpaDavAnuM hatuM. rAjan ! tame sAcuM ja kahyuM ke kaI chokarIne rAjAnI rANI thavAnAM vakhAM nahi AvyAM hoya ? huM e svapnamAM magna hatI ne mArI mAe mane pUchavuM, 'dIkarI, tuM kone varavAnI che ?' 'magadhasamrATane.' dIkarI ! AjIvana kArAgAra jevI aMtaHpuranI sthiti tane gamaze kharI? tuM to AzramamAM UcharelI hariNI che." 'e puruSa eTalo manohara che ke enI sAthenA paLavAranA saMparka pAchaLa AkhuM jIvana nyochAvara karI daIza.' mArI mAe kahyuM, 'dIkarI ! mAnA patine koI putrI potAno pati kare kharI?" meM AzcaryathI kahyuM, 'mAno pati to bApa thAya ! mA, A tuM zuM kahe che?* mAe kahyuM, 'magadhasamrATanI tuM putrI che ! rAjA biMbisAra tArA janaka che." meM pUchavuM, ane tuM mArI jananI che ?" raMgIna paDA pAchaLa [ 6]
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa chuM. e padanI pratiSThA koI haNe e na cAle. zramaNa banelA A be rAjakumAro to varNa toDavAnI vAta kare che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zudra-badhAMne samAna kahe che; sahune samAna rIte zAstra vaMcAve che. zuM zudra brAhmaNa thaI zake ? bhagavAna rAmacaMdranA rAmarAjyamAMthI zudra tapasvInI garadana uDAvI devAmAM AvI nahotI ?". mAtA potAnA putranI tejasvitAne joI rahI. eNe kahyuM, 'magadhano mahAmaMtrI thaje beTA ! dharmane ujALaje. dharma ja duniyAmAM sAcI vastu che.' | 'ane eNe amArI oLakhANa karAvI. huM premamAM bhagna thayelI bahena, zaktinA puMja samA bhAInuM AlaMbana laI rahI." 'hA, putrI !' meM kahyuM, 'mA ! to to mAruM jIvana verAna banI jaze. teM mane A vAta pahelAM kema na kahI ?" mAe kahyuM, 'tane rAja kuMvarI banavAno abharakho jAge e mATe. tAro eka bhAI paNa A AzramamAM che.' meM kahyuM, 'mA ! tuMya bhAre bhedabharamavALI che ! batAva, kyAM che mAro bhAI? A Azrama AvAM tejAyelAM saMtAnothI ja bharelo lAge che.' mAtA bolI, 'duniyAmAM jeno koI AdhAra nahi, eno AdhAra A Azramo. meM tamane baMnene janma ApI dUdhapItAM karavAno dAsIne hukama Avyo hato; peTanAM jaNyAM hIna kuLanAM thaIne jIve enA karatAM mare e sArAM ! paNa magadhasamrATa hoMzIlA hatA. emaNe hatyA karavAnI nA kahIM. yogya umaranA thAya tyAre rAjapadamAM mokalI ApavAnI mane bhalAmaNa karI.' meM kahyuM, 'mA ! mAro bhAI mane batAva." mA mane AzramanA kulapati pAse laI gaI. mArI mAne jotAM ja e sAme AvyA ne bolyA, "kaho devadatte !' 'mArI mAe pUchayuM, 'varSa kyAM che ? kema che ? zuM bhaNe che ?' 'kulapati kahe, "koI vAtamAM khAmI nathI AvavA deto. zAstramAMya nipuNa banyo ne zastramAMya nipuNa che. ane AzramanI vyavasthAnI gUMca evI rIte ukele che ke na pUcho vAta. enuM bhejuM to magadhasamrATanA mahAmaMtrI thavA jevuM che." kulapati potAnuM vaktavya pUruM karI rahe, e pahelAM to varSa tyAM AvIne Ubho rahyo. mAtAne enA AgamananI jANa nahotI. e bolI, "maMtrI thAya eno vAMdho nathI, paNa bhUlecUke e rAjA na bane. e mATe to meM enI eka AMgaLI kApI lIdhI che. aMgakhaMDita puruSa rAjapadano anadhikArI che.' 'paNa gaNataMtramAM to lAyakAtavALo game te mANasa rAjA thaI zake che." kulapati bolyA, 'have e rAjamAM javA icche che. e kahe che ke magadhanA be rAja kumAroe zramaNa banIne brAhmaNano ane yajJano virodha karavA mAMDyo che. e beya rAjayogIo vaizAlInA gaNataMtra rAjyanA bhAre prazaMsako che. mAre e AkhA gaNataMtrarAjyane miTAvI devuM che ? arara ! AkhA rAjya para krodha !? mArI mAtAe kahyuM. varSa tyAM hAjara ja hato. e vacce bolI UThyo, 'nahi to bIjuM zuM karuM? huM 62 | zatru ke ajAtazatru raMgIna paDadA pAchaLa 63
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 mahAbhikhkhu devadatta 'mane teDavA AvelA rathamAM besIne mArI mA rAjagRhI gaI. thoDI vAramAM tha bhAI varSane teDavA Avyo. e mane tyAM laI javA icchato hato, paNa mAruM mana vyagra hatuM. strI samarpaNa kareluM dila ekadama pAchuM kheMcI zakatI nathI. varSane vaizAlIno nAza karavAnI dhUna hatI. e rAjagRhInA rathamAM besIne cAlyo gayo.' AryA bhujaMgIe kahyuM. 'ane tame kyAre rAjagRhImAM AvyAM ?' koI kahANI jevI A vAta sAMbhaLI rahela rAjA azoke prazna karyo. e AryA bhujaMgInI vicitra vAta sAMbhaLIne vyAkuLa thaI gayo ane pitAne kedamAMthI mukta karavAnI vAta paLavAra vIsarI gayo. e vicArI rahyo, 'Aha ! abhayakumAra mAro bhAI, eNe sAdhujIvana svIkAryuM ane mArA mAragamAMthI eka lapa TaLI. mArA bIjA be nAnAbhAI halla ne vihalla bhAre tophAnI che, UMcAnIcA thayA kare che. ghaDIkamAM e rAjahAthI secanakane bathAvI pADe che, ane ghaDIkamAM pitAjIe siMdhu-sauvIranA mahAna suvarNakAra pAse banAvarAvelo divya hAra potAno che, ema kahe che. paNa emane to vakhate samajAvI levAze. paNa A mahAmaMtrI vaLI navI vAta laIne AvyA.' 'mahAmaMtrI vasakAra mArA bhAI ! AryA bhujaMgI mArI bahena !' rAjAnI vicArasaraNI udAsInatAmAMthI jarA vAstava tarapha vaLI. rAjAne jaga AkhaJano Dara ! kAraNa, saMpatti koNa cAhatuM nathI ? saMpatti levA prayatna koNa karatuM nathI ? ane e mATe rAjAnAM bhAI-bhAMDu thavA koNa cAhatuM nathI ? ane vakhata Avye rAjAne cheha paNa koNa detuM nathI ? rAjA azoke kahyuM, 'AryA ! huM tamArI vAta pUrepUrI sAMbhaLavA utsuka chuM." 'mArI vAta huM pUrepUrI saMbhaLAvIza, paNa rAjan, tame je pagaluM levA taiyAra thayA cho e choDI do. have e bUDhA rAjavIne kArAgAramAM ja sukhe maravA do. meM jiMdagIbhara enI sAthe premamAMthI pedA thayelo dveSa sevyo che. eNe mArI juvAnI veDaphI nAkhI. pitAne pati karavo - A prazna satata mane pIvA karyo che ne emAMthI rAjakuLonA gaMdA vilAso tarapha mane tiraskAra chUTaco che. huM tamArA pitAzrI tarapha dveSa karI rahI chuM. e dveSathI prerAIne meM gaNataMtranA enA pravAso ane enI premakathAo prajA pAse pragaTa karI che. paNa juvAnIne jALavavI muzkela che. cittanI zAMtinI zodhamAM huM deza-videzano pravAsa karavA lAgI. eka vakhate huM zAkyonA gaNasattAka rAjyamAM gaI. mane hatuM ke zramaNo cittane zAMti pamADe tevA maMtro jANe che. ' 'are ! mahAbhikhkhu devadatta paNa tyAMnA ja che ne ?' rAjA azoke kahyuM. "hA rAjan ! je vAta huM kahevA mAguM chuM, te have Ave che. e devadatta e vakhate gRhastha ane juvAna hatA. huM bhikSusaMghamAM jatI; e paNa bhikSusaMghamAM AvatA. veza badalyo, paNa kaMI aMtara thoDuM badalAI jAya che ? huM vAsanAnI bhUkhI hatI. mArI najara emanA para paDI, ane mAro vairAgya osarI gayo. huM devadattane maLI. paNa e to mahattvAkAMkSI nara hatA. emaNe mane kahyuM, 'rAjya tarapha mAruM citta nathI. rAjA karatAM sAdhu mahAna che. sAdhu karatAM buddha mahAna che. huM buddha banIza. jagata mAruM mAnapAna karaze. huM dezapUjya nahi, jagapUjya banavA mAguM chuM.' 'meM devadattane lobhAvavA ghaNo prayatna karyo. e je sarovaromAM khelavA jatA, tyAM navastrI banIne huM nahAvA gaI. e jyAM vizrAma karatA tyAM pAradarzaka vastro paherI apsarA banIne huM viharI, paNa devadattanuM eka rUMvADuMya vikArathI na pharakyuM.' ane eka divasa meM sAMbhaLyuM ke devadatta to badhI mAyA-mamatA choDI, sAdhu thavA gharamAMthI nIkaLI gayo che.' 'huM rotI kakaLatI enI pAchaLa gaI. meM AMsu vahAvatAM ne mArAM aMgone pragaTa karatAM kahyuM, 'devadatta, pahelI avasthA gRhasthAzramanI che. mAro svIkAra karI tuM gRhastha banI jA. pachI bhale saMnyAsa leje. huM paNa saMnyAsinI banIne tArI pAchaLa cAlI nIkaLIza.' 'paNa mArI vAta ene na rucI. e buddha pAse gayA ne sAdhu thayA. paNa pahele pagale ja emane mArA zApa naDyA. upAlI nAmano eka hajAma enA pahelAM sAdhu thayo hato. devadattanA mAthe ene vaMdana karavAnuM AvyuM. sAdhumAM janmavaya karatAM dIkSAvaya vadhu jovAmAM Ave che.' 'devadattane AthI jarA khinnatA thaI, paNa e enI mahattvAkAMkSA pAchaLa ghelo mahAbhikhkhu devadatta ] 65
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ hato. eNe eka divasa bhagavAna buddhane kahI dIdhuM, 'Apa have vRddha thayA cho eTale nivRtta thAo ane bhikSusaMghanuM nAyakapaNuM mane Apo." bhagavAna buddhe kahyuM, 'devadatta ! tArA karatAM vadhu sArA sAdhako saMgha pAse che. tuM kIrtilobhI ane mahattvAkAMkSI che. sAdhu mATe AvI AkAMkSA anarthakArI che.' - 'devadattane jANe mAthAmAM koIe sAMga mArI hoya evuM vasamuM lAgyuM. eNe zramaNadharmanI upAsanA choDI dIdhI. e maMtrataMtranI pAchaLa paDI gayo. yaugika siddhio eNe ThIkaThIka meLavI lIdhI. e yuddhane mATe upayogI yaMtro banAvavAnuM zIkhyo che. enA ghavAyelA hRdayane meM AzvAsana ApyuM. ene thoDIvAra paMpALyo. paNa bIjI kSaNe eNe mane tarachoDIne dhakko mAryo. e bolyo, 'huM to sAdhu chuM !" 'kabUla ! paNa tuM mahAna thavA icche che ke nahIM ?' | 're bhujaMgI ! mahattA vinA mane jIvana nIrasa lAge che. mAre mahattA meLavavI che, jagatparya thavuM che, buddha karatAM mahAna thavuM che.' 'to tArI pAse zakti che, camatkAra che, tuM koI rAja kumArane prasanna karI le. tArI mahattA to ja siddha thaze.' 'devadatte mArI vAta sAMbhaLI ane rAjI thaI gayo. e bolyo, 'rAjapada to duHkhanuM nidhAna che.' | 'kahyuM, 'vAta sAcI che. mArI mAe paNa kahyuM hatuM ke rAjA na thazo. rAjamaMtrI ke rAjaguru thavAmAM ja sAco AnaMda che.' 'devadatta bolyo, 'to kahe, huM kyAM jAuM ?' kahyuM, 'huM ThekANuM batAvuM; paNa eka pratijJA tAre karavAnI ke huM jyAre tArA darzane AvuM tyAre tuM ke tArA bIjA koI mane rokI na zake, ekAMtamAM paNa huM tane maLI zakuM ." 'devadatta bolyo, 'bhujaMgI ! jA, mane tArI mAgaNI kabUla che. paNa be vAtano niyama tuM kara; eka to tAre vastrahIna dazAmAM na AvavuM. bIjuM , mArA mATe bhojana na lAvavuM. mane strI kadI gamI nathI. strI to sAdhanAnA mArgano kAMTo che; vAgyA pachI kADhavo muzkela che.' meM kahyuM, 'huM jANuM chuM ke strI karatAM kIrti tane vadhu vahAlI che. astu, tArA be niyamo mane kabUla che. iccho to evI zarata mUkavAnI hatI ke dara pUname ApaNe saritAnI sAthe jamIe.' 'devadatta bolyo, 'bhujaMgI ! mArI kIrtinI icchA eTalI balavatI che ke enI pAse kAmecchA sAva nAza pAmI che. tuM ghaNA ghaNA prayatno pachI paNa mane tAro premamAM nahi pADI zake." 'sAcI vAta che. ane mAruM nasIba paNa evuM che ke mArA premanA vanamAM bahAra AvavAnI thAya che ne emAM dAvAgni lAge che. paNa atyAre huM premanI nahIM paNa tArI mahattvAkAMkSAnI ja vAta karuM. rAjA biMbisArano putra ajAtazatru bhAre mahattvAkAMkSI nara che, tuM ene sAdhI le." rAjana ! A pachIno itihAsa have tame ja kahI zakazo. mane kaho ke devadatta kyAre AvyA ane zuM thayuM ?" rAjA azoke kahyuM, 'mahAbhikhu devadattane laIne eka rAte mahAmaMtrI vasyakAra mArI pAse AvyA. vasyakArane teo kyAre maLyA enI mane khabara nathI." eTalI vAta vacce bAkI rahI gaI.' AryA bhujaMgIe vacce kahyuM, 'rAjA! koI vAta asatya nahi kahuM, kAraNa ke premanAM smazAnamAM jIvI huM paNa maDaduM banI gaI chuM. mane jIvana vize kaMI ciMtA paNa nathI. A tarapha mAro bhAI vasyakAra yajJavirodhI ne brAhmaNaSI zramaNane miTAvavA ane rAjagRhImAM emano pagapesAro thato aTakAvavA tanatoDa prayAsa karI rahyo hato. paNa rAjA biMbisAra ene phAvavA detA nahi. meM devadattane laI jaIne enI pAse rajU karyo ne kahyuM, are musadI ! tame laMkAno gaDha toDavA game teTalo prayatna karo, paNa vibhISaNa vagara kAMkarI na khare Aja evA vibhISaNane laIne AvI chuM. bhagavAna buddhanA parama sevaka mahAbhikhkhuM devadattane ahIM lAvI chuM. alokika siddhiomAM e kuzaLa che. sAthe laukika zaktio paNa emane varelI che." rAjA azoke vAtano dora sAMdhatAM kahyuM, 'maMtrI varasakAra mane jUnA rAjadharama ane rAjayanno vize bahu kahetA, paNa mArA manamAM enI satyatA mATe zaMkA rahetI. paNa jyAre bhagavAna buddhanI khUba niMdA karIne devadatte kahyuM ke yajJa vinA varasAda nathI, yuddha vinA mahArAjya nathI, brAhmaNa vinA maMtra nathI ne gAya vinA pavitratA nathI, tyAre mArA manamAM vizvAsa beTho ne mane pitAnA prayatno tarapha aNagamo thavA lAgyo. eka divasa devadatte mane vanamAM laI gayo. emaNe mane yogasiddhinA ajaba camatkAra batAvyo, mATI laIne suMghADI, sugaMdhI lAgI; pAna laIne khavaDAvyuM, magha pIvA jevuM lAgyuM, AkAzamAM eka bagalo UDato hato, enA para najara noMdhI nIce DhALI dIdho; eka tAMbAno tavo bAMdhI eka yaMtramAM kAMkarI mUkIne choDI tavAne ArapAra vIMdhI nAkhyo. huM mahattvAkAMkSI to hato ja. emaNe mane kahyuM, 'mArA joza kahe che ke thoDA divasamAM tamArA mArganI moTI ADakhIlI dUra thaze." mahAbhimmu devadatta | 67 66 | zatru ke ajAtazatru
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne AryA ! zuM kahuM tamane ? thoDA divasamAM moTA bhAI abhayakumAra dIkSA laIne cAlI nIkaLyA. huM yuvarAja banI gayo. meM devadattane mArA mahAguru banAvyA." | 'mahAgurue mane eka dahADo kahyuM, 'he rAjaputra ! pUrvanA mANasonI jema AjanAM mANaso dIrghajIvI hotAM nathI. kyAre kone maraNa Avaze eno kaMI niyama nathI. mAtAra bApanA pUrve tamArA maraNanI saMbhAvanA che. ne bApa pachI jIvana rahyuM to rAjyanI saMbhAvanA nathI, mATe kahuM chuM ke jhaTa rAjapada grahI lo. saMsAramAM sau svArthanAM sagAM che, ne akasmAtathI bhegAM maLyAM che.' - "basa, mahAmaMtrI vasyakAra A vAta kahyA ja karatA hatA ne emAM mArA dharmagurue mane Adeza Apyo. ane meM pitAjIne keda karyA. AryA bhujaMgI, meM pApa karyuM ke puNya ? tamAruM jIvana sAMbhaLyA pachI pApapuNyanA mArA khyAlo palaTAI jAya 10 eka DALanAM ame paMkhI. sAcuM pUchatAM ho to kahuM chuM ke ApanA pitAnI hatyA Apane mATe dharkha banI che !' mahAbhikhu devadatte ekAeka aMdara praveza karatAM kahyuM. mArA pitAnI hatyA yA mukti ? mahAmaMtrI vassa kAra tame A bAbatamAM zuM kaho cho ?' | 'parArthe prANatyAga e mahApuruSono dharma che. ApanA pitA mahApuruSa che.' vasyakAre zAMtithI kahyuM.. ane gurudeva tame zuM kaho cho ?' e vakhate rANI celA aMdara AvyAM. mAtAe kahyuM, 'beTA ! pitRdevo bhava" Aha ! abaghaDI ja jAuM chuM, mArA pitA pAse.' ane rAjA azoke A badhAne mUkIne doTa dIdhI. ghaNe divase maLelI nirAMta e Aje mANI na zakyo. rAjA azokacaMdra kArAgAra tarapha jhaDapathI pagalAM bharyAM. vahAlabharyA pitAnI muktimAM thato kALakSepa have asahya banyo hato. Aje e koInI vAta sAMbhaLavA taiyAra na hato. AryA bhujaM gI pAchaLa hatAM. e bolatAM hatAM : 'rAjA ! pahelAM jAta saMbhALo; bIjuM badhuM pachI.' mahAmaMtrI vassa kAra pAchaLa hatA. e kahetA hatA : 'rAjA ! maMtrIne hukama karo. rAjA to prasAdano svAmI, parizramano nahi, tame zA mATe A parizrama sevo cho ?" mahAbhikhkhuM devadatta paNa pAchaLa doDI rahyA hatA. 'rAjA ! eka ghA ne be kaTakA! e ja tAro kSatriya dharma ! emAM lavaleza cUkIza mA ! mArI yogasiddhio tane ajeya banAvaze; ajAtazatru saraja che.' rANI celA pAchaLa ja hatAM. e bolatAM hatAM : vatsa ! sukA sAgaranI mAchalI jevo tuM che. aneka bagabhagato sAgaranI pALe vicitra vANI kADhatA beThA che. joje, tArI ane tArA bApanI durgati na karato." - rANI padmA paNa pAlakhImAM besIne pAchaLa AvyAM hatAM. emaNe hamaNAM pAnIe alatAno navo raMga lagADyo hato. page cAlatAM raMga phITI jAya tema hato. ane pAlakhI keDI para jhaDejhaTa jaI zakatI nahotI. rAjA azokane to Aja kharekhara bhUta bharAyuM hatuM. enA hRdayamAM krodhanI bharatI thaI hatI ke karuNAnI e koI kahI zake tema nahotuM, kalpI zake tema nahotuM. kArAgAranA paheregIro potAnI koIka bhUla mATe zikSA karavA khuda rAjAjI AvI rahyA che, evI zaMkAthI dhrUjI rahyA. bhUla to zodhI jaDatI nahotI, paNa 68 D zatru ke ajAtazatru
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjanItimAM bhUla zodhI kADhavI sAva sahelI vAta hatI. ahIM to ghaNI vAra varu ane gheTAno ghATa racAto hato. rAjA kArAgArane daravAje AvI Ubho. zvAsa eTalo cAlato hato ke pUruM bolAtuM nahotuM. eNe paheregIro sAme joyuM. paheregIro kaMI na samajyA. pAse ja eka kuhADI hatI. rAjAe kuhADI upADI ane kArAgAranA daravAjA para phaTakArI. nirjana pradezamAM A phaTakAe moTo rava pedA karyo. 'svAmI ! AjJA hoya to dvAra hamaNAM ja kholI daIe. A zrama zA mATe?' kArAgArano AgevAna dhrUjato dhrUjato sAme AvI hAjara thayo. rAjAe kaMI na sAMbhaLyuM. upADIne bIjo phaTako mAryo, trIjo phaTako mAryo. pachI to kArAgAranA daravAjA para kuhADAnA phaTakA para phaTakA paDavA lAgyA; paNa tyAre aMdara rahelo rAjakedI agamanigamanA UMDA vicAromAM khovAI gayo hato. phaTakAnA e bhayaMkara avAjo enA zUnyamanaska kAna para athaDAIne pAchA pharatA hatA. raNakSetramAM AgekUca karatA yoddhAne pAchaLathI jIvaleNa ghA thAya ane jema e pAchaLa pharIne badhI paristhiti nIrakhe. evuM ja saMsAranA risaka lokonuM hoya che. evA mANasa mAthe duHkha paDe, enA sadAvijayI pagalAMne parAjayanAM pANI pachaDATa Ape tyAre e bhUtakALamAM DokiyAM karavA lAge che. keTalIka vAra vartamAnakALa bhayaMkara thaIne Ubho rahe . ane bhaviSya aMdhakArathI gherAI jAya, tyAre paNa mANasane bhUtakALamAM DokiyuM karavAnuM dila thaI jAya che. kedamAM paDelA rAjA biMbisAra zreNikanuM paNa Aje ema ja thayuM hatuM. e bhUtakALanI smRtimAM jANe khovAI gayA hatA. emane yAda AvatA hatA potAnA bALapaNanA dUra dUranA e jhAMkhA divaso! potAnA pitA prasenajita bhAre vivekI, paNa strInI bAbatamAM bhAre DhIlA ! rUpa joyuM ke pAgala ! pachI rUpaprAptithI ja jaMpe ! vaLI e mRgayA khelanArA paNa jabarA, mRgayAmAM siMha, sUvara ne mRgane haze, paNa roja pazune haNanAro eka dahADo pote haNAI gayo. eka siMhakaTIvALI mRgAkSI emano zikAra karI gaI. vagaDAnuM e phUla, vagaDAnuM e masta badana, vagaDAnuM e nikhAlasa rUpa ati ALapaMpALathI DhIlA DhIlA banelA rAjakuLanA aMtaHpuramAM kyAM maLe ? potAnA pitAnuM mana e suMdarImAM khovAI gayuM. kedI rAjAe bhUtakALamAM vaLI dUra dUra DokiyuM karyuM. are ! rAjakuLomAM strIsauMdaryanI ghelachA jANe anaMtakALathI cAlI AvI che ! sahu eka daradanA daradI. rUpa joyuM ke game tevo DAhyo rAjA paNa dIvAno ! 70 ] zatru ke ajAtazatru are ! pitAnA aMtaHpuramAM kaI vAtanI khAmI hatI ? kuru, kuzAvarta, kaliMga, videha, vatsa ne cedI dezanAM khaTamIThAM ne madhurAM sauMdarya emAM hatAM. e pataMgiyA jevI caMcaLa, siMhalanI suMdarIo laI AvyA hatA; kALAM bhammara neNavALI ne nAgarAjanA jevI lAMbI veNIvALI pArasanI pUtaLIo varI lAvyA hatA; caMdana jevAM zItaLa aMgovALI malayanI mAnunIo paNa emAM hatI, ne bhUrA nayanavALI mila dezanI yauvanAo paNa hatI; nAnAM nAjuka avayavovALI citralekhAzI kekaya dezanI kAminIo paNa lAvIne saMgRhIta karI hatI. Ama rUpa, raMga ne rasabharyAM phUlaDAMnI sugaMdhathI aMtaHpura sabhara hatuM, tyAM vanaphUlanI cAha jAgI gaI. rAjAne A paradezI phUlanI soDama vadhu gamI gaI. kharekhara ! maharSio sAcuM ja kahe che ke agnimAM game teTaluM ghI nAkho, paNa e zAMta thato nathI, balke vadhu bhabhake che. pitAnuM paNa ema ja thayuM. emane bhIlakanyA tilakAnI raDha lAgI. paNa eno bApa pAko musaddI hato. e vanajaMgalanA vihAre AvatA aneka rAjapuruSonA saMsargamAM Avyo hato. zikAranA zokhIno jaMgalamAM A bhIlabALAne joIne ghelA thaI jatA; bALAnA zikAre sajja thatA. teo mAnatA ke garIba lokone vaLI sattva kevuM ? e tyAM dhAmA nAkhatA, tilakA mATe yatna karatA, paNa tilakA ema koInA hAthamAM rame evuM pataMgiyuM nahotI. vaLI enA bApanI pAkI cokImAM putrIno deha paNa najara pheravIne ApaghelA thavA sivAya bIjo lahAvo koIne sAMpaDato paNa na hato. kAraNa ke tilakAnA bApa pAse pallInA pAMcaso navajavAno jhera pAyelAM dhanuSabANa sAthe sajja hatA. eka vAra to e game tevA bhaDavIrane paNa potAnI bhUmimAM taLa rAkhI de evA hatA. tilakAne paNa narane bhramara banAvavAmAM moja paDatI. eNe vananI ekAMtamAM, vanaphUlonA unmAdamAM ne vanapaMkhIonA saMgItamAM ghaNAne ghelA banAvI dIdhA hatA, chatAM e pote koInA para ghelI thaI nahotI. nagarasuMdarIonI jema jaladI ghelI thaI jAya tevI suMvALI lAgaNIovALI e nahotI. tilakA potAnA prabhAvazALI rUpathI sujJAta hatI. brAhmaNo sAthe je rIte e yajJa mATenAM araNIkASThono sodo karatI, e rIte enA lagnano sodo karavA mAgatI hatI. rAjA prasenajite tilakAnA bApane kahyuM, 'tamArI putrIne huM dhanya karavA mAguM 'kevI rIte ?' 'eno mArA aMtaHpuramAM praveza karAvIne. eka DALanAM ame paMkhI C 71
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAjAnuM aMtaHpura... ?" tilakAno bApa hasyo. 'aMtaHpura jevI saDelI jagyA saMsAra para bIjI koI nahi hoya ! purANIjI kahetA hatA ke karAgAranA uparIo ane kasAIo thoDuM puNya kare tyAre e aMtaHpuranI rANI bane che !' pitA prasenajita A bhIla rAjAnI vAta pAse hArI gayA. emaNe kahyuM, "zuM karuM to tilakI mane paraNAvo ?' | 'tilakAnA putrane gAdI maLe to. rAjana ! tilakA samrAjJI che-kAM to nagaranI, kAM to vananI. ene anya pada opatuM nathI.' pitA prasenajita e vanaphUla pAchaLa pAgala banI gayA hatA. emaNe vacana ApyuM ne tilakAne aMtaHpuramAM teDI lAvyA. tilakI samajatI hatI ke phUla to be ghaDI suMghavAnuM hoya, pachI e vAsI thaI jAya ane vaLI navA phUlanI zodha zarU thAya ! ane phUla vAsI thayA pahelAM ne enI vAsa UI gayA pahelAM vAta pAkI karI levI joIe. tilakAe potAnA sauMdaryane evI rIte jALavyuM ke e kadI vAsI na thayuM. pitAjI enI khuzabomAM magna rahyA. emaNe navuM nagara - girivrajanagara-vasAvyuM. emAM AmodapramodanAM sAdhano sarajAvyAM. paNa jema agni bujhAI jAya ane kALA kolasA mUkato jAya, ema kAmarAjA paNa evo che, e cAlyo jAya che paNa pAchaLa saMtAnonI paraMparA sarajato jAya che, mANasa jeTalo bhogI eTalo je jALI. mANasa eka-be dIkarA vAMche, bahu bahu to cAra vAMche, paNa cauda, cAlIsa ke so to na ja vAMche. pitA prasenajitanA putrono saravALo jyAre mukAyo tyAre AMkaDo so para pahoMcyo hato. e somAMno eka huM; mAruM nAma bhaMbhAsAra-biMbisAra ! ane vRddha rAjakedI potAnI juvAnI yAda karI rahyo. tilakAnA putrane gAdI ApavA mATe pitAe potAne anyAya karyo, potAnuM apamAna karyuM. huM e apamAnanI sAme thayo, to mane dezanikAla karyo.. rAjyamAM haMmezAM yogya uMmaranA putra sAthe pitAne jhaghaDo thAya ja che ! zuM huM ke zuM azoka ! rAja kedInuM mana udArabhAve vicArI rahyuM. kArAgAranA dvAra para hajI kuhADAnA vajaprahAro cAlu hatA. pote pitAthI risAmaNe caDhayo, ane saMpattimAM mAtra raNamAM vagADavA yogya eka bhaMbhA-zaMkha laIne huM nIkaLI gayo; pharato pharato benAtaTanA baMdare pahoMcyo. kSatriyo svabhAvathI parAkramI ane sAhasI hoya che. emanA parAkrama ne sAhasane sAruM kSetra maLe to e sArA bane che, ne khoTuM kSetra maLe to khoTA bane che. mAruM nAma meM gopALa rAkhyuM ! tyAMnA zreSThIne tyAM cAkarIe rahyo. cAkarImAM dhana to lIdhuM paNa enI putrIne paNa paraNyo. huM bhUlI gayo ke dezAvaramAM ne vanavAsamAM mANase brahmacArI rahevuM ghaTe. zreSThIputrI sunaMdA sauMdaryazIlA ane samarpaNanI mUrti hatI. sunaMdA te mahAmaMtrI abhayakumAranI mAtA. huM mArA pitA jevo ja thayo. abhaya enI mAtAnA jevo thayo. A tarapha vRddha pitA para yuvatI tilakAno trAsa vadhI gayo. tilakAe rAjamahela para potAnI jALa pAtharI dIdhI. eka tarapha patnIno pArAvAra trAsa ane bIjI tarapha navANuM putro navANuM nAga thaIne pitA sAme phUMphADA nAkhavA lAgyA. | pitA azaraNa thaI gayA. emanA maMtrIo pharI gayA. e palaMgavaza banyA. emane e vakhate huM yAda Avyo. koI musAphare mArI bhALa ApI, pitAe saMketa karatA zlokomAM eka patra lakhyo. potAnI madade AvavA putrane (mane) vinaMtI karI. huM gaLagaLo thaI gayo ane garbhavatI sunaMdAne mUkIne giritrajanagaramAM Avyo. pitA tyAre rAjamahelamAM hatA, paNa emane mATe kharekhara e kArAgAra hatuM. e eka moTA kedI banyA hatA ! e sthitimAM e mRtyu pAmyA, mRtyu nahi apamRtyu pAmyA ! meM baLa karIne rAja gAdI saMbhALI lIdhI ane mArA navANu bhAIone namAvyA. pitAnA jIvananI huM aneka AlocanAo karato, emAMthI bodhapATha tAravato; mAnato ke mArA pitAe AtmahatyA karyA jevuM ja karyuM gaNAya athavA A badhAMe bhegAM maLIne emanI hatyA karI. pitAnA zokha meM choDyA. paNa rAjA pote sAdhu rahevA mAge toya Aju bAju nA loko ene sAdhu rahevA de evAM hotA nathI. e to sadA baLanI, rUpanI ke yuddhanI ja vAto ene saMbhaLAvatA rahe che. dhIre dhIre pitA je doSomAM paDyA hatA e tarapha huM kheMcAvA lAgyo. vaizAlInI AmrapAlInI khyAti sAMbhaLIne meM vaizIlInI avaravara vadhArI dIdhI ane e rUpa kharIdhuM. lokoe mane caDhAvyo, 'vaizAlInA rAja kartA magadhapatione halakA gaNe che, eka DALanAM ame paMkhI 173 72 D zatru ke ajAtazatru
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe emanI chokarI magadhapatie paraNavI.' vAha vAha ! kevI suMdara vAta ! eka to navuM rUpa aMtaHpuramAM Ave ane vaLI loko vAhavAha kare ! e vakhate sunaMdA ane abhaya pATanagaramAM AvI gayAM hatAM. meM navI nagarI rAjagRhI vasAvI hatI; giritraja jUnuM lAgatuM hatuM. rAjagRhI to eka namUnArUpa nagarI banI. vilAsa-vaibhavanI tyAM choLo UDI rahI. rAjakumArIo paNa navarI beThI varanI zodhamAM ja pharatI hoya che. vaizAlInA gaNanAyaka ceTakanI be putrIo sujyeSThA ne celA kuMvArI hatI. mahAmaMtrI abhayane A kAma soMpyuM. eNe ekanA badale beyane taiyAra karI. binaanubhavI chokarIone pahelAM citra ane bheTothI bhoLavavI ane pachI upADI javI, lagna karavAM ane pachI sadA jalatI rahevA mATe pativratAdharmanA pATha bhaNAvavA e kSatriyonuM kArya banyuM hatuM. eka dahADo meM vaizAlInI bajAramAM ratha doryo, suraMga vATe baMne kuMvarIone dorI, paNa eka pAchaLa rahI gaI ne ekane laIne mAre bhAgavuM paDyuM ! AmAM meM keTalAya naravIrono bhoga Avyo. nAgarathikanI patnI sulasAnA batrIsa putro emAM haNAyA. paNa badhA mane porasa caDhAvatA hatA, 'zAbAza rAjavI! bhAre parAkrama karyuM.' celA rANI AvI ane sunaMdA bhulAI gaI; sunaMdA sAdhvI banI gaI. abhaya paNa rAjakuLonAM A pApathI chUTavA sAdhu banyo. mArA manamAM kuzaMkA jAgI. 'are ! ATalI strIothI mA2o kAma saMtuSTa thato nathI to A navajuvAna kAminIono kAma mArA jevA gharaDAthI kema saMtuSTa thato haze ?' A bhramaNAmAM rANI celA para ja huM vahemAyo. ane e satIne meM ekadaMDiyA mahelamAM pUrI - jIvatAM maravA ! eka dahADo meM satI rANI celAne enA sAcA svarUpamAM oLakhI ane sanmAnI. e to game te sthitimAM rAjI hatI; paNa enA putra azokane lAgyuM ke rAjakAraNanI A koI ramata ja lAge che. mArI mAne kalaMkinI TharAvI mane gAdIvArasa tarIke bhraSTa karavAno peMtaro racAyo che. abhayakumAra gAdIvArasa hato, paNa enI mAtA vaizyaputrI hatI. rAjasiMhAsana to kSatriyANInA saMtAnane ja vare. kSatriyANInuM saMtAna azoka. 24vADAmAM koI koInuM hotuM nathI. badhAM ja takasAdhu. azoke mAnyuM ke abhayakumAre A kAvataruM karyuM che ane mArI mAne kalaMkita banAvI che. 74 D zatru ke ajAtazatru oha ! jIvananI A viSamatAomAM bahArathI sukhI paNa aMtarathI du:khI avasthAmAM - bhagavAna buddha mAre AMgaNe AvyA. emaNe yajJa-hiMsAne nirarthaka kahI. yajJa karo to pazunA badale AtmAnAM pazu kAma, krodha, moha, lobhane haNo ema kahyuM. mane du:khIne emanI A vAta ThIka lAgI. dIve dIvo peTAya. aMtaramAM dIvo peTAyo hato ene vadhu vega bhagavAna mahAvIrathI maLyo. huM tapa karavA lAgyo, vrata rAkhavA lAgyo. dharmopadeza sAMbhaLavA lAgyo. rAjataMtranAM dUSaNo mArI najara sAme sAkSAt thavA lAgyAM. rAjA thaIne prajAnuM bhaluM karavAnuM kartavya kyAM karyuM ? prajA rAjA mATe ke rAjA prajA mATe? A badho vicAra karatAM mane vaizAlInuM gaNataMtra gamyuM. huM vaizAlI tarapha AkarSAyo. enAM sArAM tattvo ahIM lAvavA mathavA lAgyo. paNa mAruM sArApaNuM ja mArA aniSTanuM kAraNa banyuM. cora sAdhu thAya to loka ene chadmavezI samajI gUDI nAkhe. evAmAM eka ATha-nava varSanI suMdara chokarI meM joI. rAjAonA pApanI kAlimA kyAM jaIne aTakI jatI hatI, te zuM kahuM ? rAjavaidyoe eka bhramaNA UbhI karI hatI ke kizora kanyAo sAthe pANigrahaNa karavAthI rAjAonuM yauvana TakI rahe che ne AyuSya vadhe che. mArA pitA jema bhIlakanyA tilakA pAchaLa gAMDA banyA hatA, ema huM A gopakanyA durgaMdhA pAchaLa ghelo banyo. tilakA pitAnA karuNa motanuM nimitta banI, durgaMdhA mArI kedanuM nimitta banI. rAjAo saMsAramAM badhAne jItI zakyA, paNa madanane kadI jItI na zakyA! durgaMdhAne rAjamahelamAM ANavAno kAryaboja putra abhayakumArane mAthe meM mUkyo hato. abhaya rAjakAjamAM paDyo hato, paNa e vairAgyasAgaranuM kamaLa hato. eNe mArI kAmanA pUrI karI, paNa rAjakAjathI ene tiraskAra AvI gayo ane mane rAjI karIne e sAdhu thaI gayo. juvAna dIkaro sAdhu thayo ne bUDho bApa eka kizora kanyA sAthe ramavA aMtaHpuramAM gayo ! koI vicAra vahi, koI AcAra nahi. koI zarama nahi. koI lAja nahi ! abhaya pachI vastakAra mahAmaMtrI thayo. mane e gamato nahoto. paNa mArAM kRtyonI sajA mATe jANe kudarate ja ane taiyAra karyo hato. bIjI tarapha sAdhu devadatta rAjagRhImAM Avyo. e bahArathI buddhano anuyAyI kahevAto, paNa aMdarathI buddhano dveSI hato. ene zramaNamAtra sAme dveSa hato. A badhA maLyA ane tapelA loDhA sAthe bIjuM tapta loha jaladI maLI gayuM. azoka mArA para tAka rAkhIne beTho hato; bUDhA bApanI buddhine ThekANe lAvavA eka DALanAM ame paMkhI D 75
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dehanuM dAna ne premanuM gAna rAha joto hato. huM ane mAro pitA-badhA eka ja DALanA paMkhI hatAM. emanI tilakAvatIe ane mArI durgadhAe durgati karI. vatsa azoka ! teM mArI sAna ThekANe ANI. bhagavAna mahAvIranA upadezo sAMbhaLyA hatA aneka, paNa hRdayamAM sacoTa UtaryA A kArAgAramAM. azoka !tuM mAro uddhAraka banyo, mAro upakArI banyo ! pitAnA jevo putra thAya, e uktine teM nirarthaka karI. oha ! zuM karmarAjAnA khela ! ane rAja kedI magadhapatie dUra dUra najara nAkhI. sAme dekhAtA gRdhrakUTa vihAramAM zramaNo hamaNAM AvIne nityakriyAmAM gUMthAyA hatA. A kArAgAramAMthI e vihAra para najara nAkhI zakAya evI bArI putre pitAnA kalyANa mATe yojI hatI. bhagavAna buddha thoDA dahADA pahelAM tyAM AvI gayA hatA. bhagavAna mahAvIranA zabdo paNa e rastethI ja ahIM AvyA hatA. rAja kedInI vicAramALA thaMbhI gaI. dhaDIm dhaDIm ! AkhA kArAgArane dhrujAve tevA dhaDAkAoe rAja kedInuM ekAeka dhyAna kheMcyuM. joyuM to kArAgAranA saLiyA para dhaDAdhaDa prahAro thatA hatA. ekAMta zAMti khaLabhaLI UThI hatI. nirAMte caNatAM paMkhIoe kAgAroLa zarU karI dIdhI hatI. rAja kedIe potAnI naja2 dvAra para TheravI, are koNa AvyuM A ? konA hAthamAM kuhADI che ? are A to azoka lAge che ! bhalA,azoka zA mATe Avyo haze? mane khatama karavA ? khatama thavAno to kaMI bhaya nathI, paNa mane khatama karavAthI enA mAthe keTalI moTI kalaMkanI kAlimA besaze ! are ! jIvatAM to enuM kaMI sAruM na karI zakyo paNa maratAMya huM putranuM bhUruM karIza ? enuM bhaluM na karI zakuM ? rAjA vicAra karI rahyo. siMhe jANe siMhAvalokana karyuM. daravAjA para hajIya kuhADAnA bhayaMkara prahAro jora jorathI thaI rahyA hatA. pavananI pAMkhe caDIne madhura svaro comera relAI rahyA hatA. gItano sAra evo hato ke jIvanane e ja samaje che, je prema kare che ane dAna kare che. kuhADInA phaTakA kArAgAranA lokhaMDI saLiyA upara uparAuparI paDI rahyA hatA. vAtAvaraNa hacamacI UThaDyuM hatuM. e khaLabhaLATa gRdhraphUTI pAsethI pasAra thatA zramaNonA mukhamAMthI saratA zabdo rAja kedInA zravaNa paTa para athaDAyA : 'jIvanane e ja samaje che, je prema kare che ne dAna kare che.* A zabdo to anekavAra sAMbhaLyA hatA; zramaNo to ene vAraMvAra bolIne pragaTa karatA hatA; paNa prema ane dAna zuM enI samaja bahu ochAne paDatI. vAghanI guphAmAM jaIne UbhA rahevuM - ane te paNa dveSathI, krodhathI ke kIrtinI lAlasAthI nahi paNa mAtra premabhAva vyakta karavA ane potAnA sarvasva samA dehanuM dAna karavA UbhA rahevuM - e saMsAranuM viralamAM virala vIratva hatuM, adbhuta samarpaNa hatuM; paNa zuM A kImatI jIvana eTalA mATe ja hatuM ? ghaNA prazno ane ghaNI zaMkAo A siddhAMtanI sAme thayA karatAM hatAM. eka vAra bhagavAna buddha gAMDA hAthInI sAme jaIne UbhA rahyA - mAtra premabharI vAta karavA-tyAre rAjA zreNike pote ja Thapako Apyo hato. 'pazune prema ane dAnanI samaja zI paDe ? ene to pAradhI ke prabhu baMne samAna che !' ane AvA ja eka prasaMge bhagavAna mahAvIra caMDakauzika nAganI samakSa jaIne UbhA rahyA. nAga to mRtyuno bIjo avatAra hato. enA DaMkhamAM kAtila viSa bharyuM hatuM. e viSa eNe mahAvIranI dehamAM nAkhyuM. paNa mahAvIra to prema-dAna karatA ja rahyA. e nAgano uddhAra karavA potAnI kAyAnI paNa paravA na karI. e vAta jyAre 76 D zatru ke ajAtazatru
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMbhaLI tyAre prabhunA parama bhakta evA pote prabhune kahyuM hatuM ke, 'Apane ema nathI lAgatuM ke kAMTo kADhavA mATe Ape soyanA badale phUlane vAparyuM ? e viSadhara prANIne zuM gAruDI ke zuM mahAvIra, baMne samAna hatA! prema ane dAnane e bicAro zuM samaje!' bhagavAna mahAvIra e vakhate bolelA : 'citA kSaNabhaMguranI karavI ke amaranI ? deha nAzavaMta che. prema ane dAna ciraMjIva che. nAzavaMtanA nAzanI ciMtA kevI ? game teTalo dehane jALavazo toya e prauDha thaze, vRddha thaze, rogI thaze, saDo, gaLaze ne chevaTe nAza pAmaze. AtmA dehane kAryasiddhi mATe dhAraNa kare che. yoddho jema bakhtarane laDAI mATe dhAraNa kare che ane laDAI pUrI thayA, pachI game tevuM sAruM bakhtara hoya topaNa yoddho eno tyAga kare che, e ja rIte AtmAne paNa dehano upayoga kAryasiddhi pUrato ja hoya che. pachI e bhAra veMDhAravo zA kAmano ? AtmA eka ja che. deha ene mATe baMne vAtanI garaja sAre che. e ene baMdhanamAM nAkhe che ane mukta paNa banAve che. mukti mATe dehano upayoga e sAco upayoga che. rAja! mANasamAM prema ane dAna na hoya to enAmAM ne pazumAM zuM phera ?" rAja kedInA aMtaramAM zabdonI smRtinA dIpa ApoApa jhagI UThyA. pachI rAja kedIe aMtarIkSamAM ghUmatI najarane pharI daravAjA para sthira karI. joyuM to daravAjA para potAno putra azoka hAthamAM kuhADo laIne Ubho hato. kuhADo jorajorathI saLiyA sAthe athaDAI rahyo hato, emAMthI taNakhA jharatA hatA. e kuhADAnA ghAthIya vizeSa AkarA ghA rAja kedInA mastakamAM thaI rahyA hatA. Aja AkhA jIvananuM saravaiyuM nIkaLI rahyuM hatuM, karmano arka nicovAI rahyo hato. jenA siMhAsanano nyAya jagatabharamAM paMkAyelo, jene tyAM raMka ane rAya samAna chAbaDe toLAya, e ja pote potAnA karmano nyAya vicArI na zakyo ! karmanA kAna dayAthI aparicita che. karyuM karma bhogavye ja chUTako, e samaja bIjAne ApI. paNa pote na lIdhI; dIvAe jagatane ajavALuM ApyuM, paNa potAnI nIce to aMdhAruM ja jALavI rAkhyuM ! bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, e banne yugapravartakone potAne AMgaNe lAvyo. e prema ane dAnanI mahAna saritAomAM jagata nAhyuM paNa pote sAva zUnya rahyo ! bhagavAna mahAvIrane mArA kalyANanI bhAre khevanA. jagatamAM mAruM aMtara koI samakyuM hoya to thoDuMghaNuM bhagavAna buddha ane pUrepUruM bhagavAna mahAvIra. e jANatA hatA ke mAro vicArapradeza keTalo uttama hato ne AcArapradeza keTalo nabaLo hato. teoe eka vAra upadeza ApatAM kahyuM, 'rAjana ! je o strInI kAmanA choDI zakyA che, teone bIjI badhI kAmanA choDavI sahelI che." e vakhate meM gaLagaLA thaIne kahyuM, 'prabhu ! vicAra jeTalA AcAra baLavAna nathI. siMha jevuM mana koIka vAra ziyALa thaI jAya che. ema lAgyA kare che ke jANe A dehanA eka bhAgamAM devano vAsa che, ane bIjA bhAgamAM dAnavano vAsa che. baMne jaNA satata yuddha karyA kare che. koI vAra devano prakAza patharAya che, koI vAra dAnavano mahimA gavAya che. nirAza thaI jAuM chuM A satata yuddhathI ! avanI para aneka yuddha laDatAM je thAka na jANyo, e aMtaranA zubha-azubhanA yuddhamAM lAge che. prabhu ! mane lAge che ke mArI avanati nirmAyelI che; mAro uddhAra nathI !' prabhu hasyA ane bolyA, 'rAtano gADha aMdhakAra joI prabhAtanA astitva para azraddhA thAya tevuM tane thayuM che, paNa nizcaya rAkho ke gADha aMdhakAramAMthI ja prabhAtanuM paheluM kiraNa pragaTe che.' | 'prabhu ! to mArI gati kevI haze ?" prazna karyo. bhaviSya jANavAnI utkaMThA sahu koIne hoya che. e mATe to AkhuM jyotiSazAstra racAyuM che. mane hatuM ke prabhue jema prathama mArA uddhAranuM AzvAsana ApyuM ema AmAM paNa mane managamatuM kaheze. paNa teoe to mArA rAja padanI leza paNa tamA rAkhyA vagara kahyuM, 'narakagati." 'narakagati ?' mArAM bAre vahANa jANe ekasAthe DUbI gayAM. 'paNa e naraka ja tArA bhAgyanuM nirmANa karaze; aMte tuM mArA jevo tIrthaMkara thaIza ne muktipadane varIza.' prabhunA zabdoe mArA dardanI davA karI. huM nAcI UThayo. ujvaLa bhAvinA e bola mArA dhruvatAraka banyA. oha, mananI te kevI ajaba gati ! paLa-vipaLamAM keTakeTalI vicAradhArAo vahI nIkaLI ! kArAgAra hajIya kuhADAnA ghAthI dhaNadhaNI rahyuM hatuM. rAja kedIe pharI daravAjA tarapha joyuM. tyAM azoka kuhADo laIne khaDo hato. pAchaLa mahAmaMtrI vassa kAra khaDo hato. ne enI pAchaLa mahAbhikhkhuM devadatta khaDo hato. sahune potAnI svArthasAdhanA che-nAnI ke moTI. mahAbhikhkhane buddhanA samovaDiyA thavuM che; ane e mATe ene rAjyAzraya joIe che; zramaNamAtrano e hRSI banyo che. rAjyAzraya meLavavA e zuM zuM pApa nahIM kare ? azokane hAthamAM levA ane rAjI karavA e mAruM khUna paNa kare ! mAruM jIvana enA mArgano kAMTo che. pAchaLa AryA bhujaMgI che. mArA mATe to e kALI nAgaNa karatAMya vadhu jherI che. A badhAM maLIne dehanuM dAna ne premanuM gAne 79. 78 D zatru ke ajAtazatru
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM zA mATe AvyAM haze ? mArA sanmAna mATe ? nA, nA. huM to emane mATe kALo nAga chuM. nAgane koI lAMbo kALa jIvavA na de. bhale enA gaLAmAMthI garala vizvanI kothaLI kADhI lIdhI hoya, paNa sApa jIvato hoya to navA viSane pedA thatAM vAra keTalI ? nakkI nAgane saMhAravA mATe ja A badhAM AvyAM che. ane e mATe ja ATalI utAvaLa kare che ! to zuM teone mArI hatyA karavA devI ? e hatyAnuM kalaMka emane mAthe caDhavA devuM ? rAja kedI vicAramAM paDI gayo. eNe bArI vATe AkAzabhaNI joyuM. AkAzamAM saMkhyAnA raMgo gherAtA jatA hatA. paMkhIo mALA bhaNI jatAM jatAM gAtAM hatAM. zuM e premanAM gIta gAtAM haze ? ke zuM dAnano mahimA samajAvatAM haze? jANe keTalAMya paMkhIo pAradhInI jALamAM sapaDAI dehanAM dAna karI beThAM haze. enAM A svajano haze, paNa zoka jarAya nathI ! kSaNabhaMgura deha koIne kAma Ave, enAM gIta e gAtAM kevAM naphakarAM cAlyAM jAya che ! rAjAnI najara pharI kArAgAranI nAnIzI bArInI nIce Avela gRdhrakuTI para paDI. be juvAna zramaNo beThA tapa tapI rahyA hatA. re ! A tapasvIonI dazAmAM ane mRtyumAM zuM phera ? emaNe saMsAranA mohamAtrane tyAga karIne mRtyune caraNasevaka banAvyuM che. mRtyune jANe tapa dvArA paDakAra karI rahyA che ke ahIM tArAthI Dare che koNa ? kAla AvatuM hoya to Aje Ava ! oha ! jagata ATaluM badhuM sajja che, tyAre gAphela mAtra huM ja chuM ? nahi, nahi ! Aja huM dehanuM dAna ApIza, premano maMtra ApIza; nahi caDhavA dauM kalaMka navA magadhapatine mAthe, magadhanA mahAmaMtrIne mAthe ke mahAbhikhu devadattane mAthe! rAja kedInI aMtaradhArA bharapeTa vahI nIkaLI. e manamAM bolyo, 're tame koI tamArA gunAnI kSamA na mAgazo. sAme AvIne huM kSamA ApI dauM chuM. mAgyuM AvuM emAM zI moTAI ? ane jANe rAjA premamUrti banI rahyo. choruM kachoruM thAya; emAM navAI zI ? paNa huM to bApa !' vasyakAra ! tAro zo vAMka ? huM ja gunegAra chuM. mArA gunAnI huM mAphI mAguM chuM. anekone meM AtApanA pahoMcADI che. anekonuM bhaluM karyuM che, bhUMDuM karyuM che. jANIne bhUMDuM karyuM haze-ajANyA paNa bhUMDuM karyuM haze ! e badhAnI pAse huM magadhanAtha-nA, nA, eka parapoTo, eka budabuda - kSamA yAcuM chuM. sahu mane kSamA Apajo. mane koI para rIsa nathI. beThelo rAjA Ubho thayo, ghUMTaNIe paDyo, bolyo : 'mahAprema ane mahAkSamAM 80 D zatru ke ajAtazatru mAruM kalyANa karo. huM dehanuM dAna karuM chuM ne premanuM gAna karuM chuM. saMsAramAM mAro koI zatru nathI, huM koIno zatru nathI. sarva para huM prema varasAvuM chuM. badhAM mArA para prema varasAvo.' ne jANe aMtima nirNaya karI lIdho hoya ema rAja kedIe potAnA hAtha para rahela aMgUThInI nIcenuM gupta DhAMkaNuM kholyuM. e aMguThI para prabhu mahAvIranI chabI aMkita hatI. putre pitAne keda karatAM saMpattimAM eTalI saMpatti hAtha para rahevA dIdhI hatI ne kahyuM hatuM, 'A chabInA darzanathI jo tamArA viSayI dilamAM vairAgyano dIpa jale to sAruM. e mATe A chabIvALI aMgUThI rahevA dauM chuM." pitAe kahyuM hatuM, "vatsa, prayatna jarUra karIza. jouM chuM ke vAraMvAra tUTatA tArane sAMdhI sAMdhIne upara caDhanAra karoLiyA jeTalAM khaMta ke utsAha mArAmAM che ke nahi ?" e aMgUThImAM to bhAremAM bhAre itihAsa bhaMDArelo hato. pote zramaNonA saMsargamAM AvyA pachI rAjyamAM rAkhavAmAM AvatI, potAnA sauMdarya-samarpaNathI zatrurAjAne haNanArI viSakanyAone rUkhasada ApavAmAM AvI hatI. paNa e pachI khyAla Avyo hato ke bhaMDAramAM eka hIro paNa kAlakUTa viSano paTa ApIne rAkhavAmAM Avelo che. zatrurAjAne mitra banAvyAno daMbha karIne e hIro bheTa ApavAno ane rAjA e paherIne jame tyAre hIrAnuM viSa bhojanamAM bhaLI jAya ane tyAM ne tyAM rAjAnuM mota nIpaje. e kAlakUTa viSa pAyelo hIro pote maMgAvIne potAnI maMjUSAmAM rAkhI mUkyo hato, paNa tyAMya Dara raheto hato. potAnI gerahAjarImAM rakhane koInA para koI prayoga karI bese ! Akhare eka kuzaLa zilpakAra pAse aMgUThI banAvI emAM e mukAvI dIdho ne upara prabhunI chabI goThavI. Aja e aMgUThImAM saMgharelo viSa pAyelo hIro yAda Avyo. rAja kedInA mukha para AnaMdanI rekhA tarI AvI. e vakhate gRdhrakuTI pAsethI pasAra thatA zramaNono saMvAda saMbhaLAyo. 'eka paLano paNa pramAda na karIza, gautama ! paLa ja mANasanI gati-durgatinuM nirmANa kare che. paLamAM raMkane rAjA kare che, paLamAM rAjAne raMka !' rAja kedIne lAgyuM ke A upadeza potAne ja apAya che. eNe paLano paNa pramAda karyA vagara aMgUThInuM cAMpavALuM DhAMkaNuM kholyuM. kAlakUTa hIro kADhaMco. ane bALaka moMmAM sAkarano TukaDo mUke ema moMmAM mUkI dIdho. rAja kedInA mukha para divya prasannatA chavAI rahI, AnaMda ! AnaMda ! AnaMda ! dehanuM dAna ne premanuM gAna 81
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAvAjhoDuM dUra thatAM nirvAta dIvo je rIte prakAzI rahe e rIte rAjakedInuM moM prakAzI rahyuM. rAjakedI jANe mukti meLavato hoya evA AnaMdathI Ubho thayo. eNe aMgUThIvALI cAMpa baMdha karI, potAnA pyArA prabhunI chabIne nihALI, ane AMkho baMdha karIne kahyuM, "bhave bhave tumheM calaNANuM- prabhu, bhavobhava tamArA caraNamAM mAro vAsa hajo !' ane rAjA saheja mAthuM namAvI AgaLa vadhyo, jANe putra, maMtrI ane sAdhunA svAgate cAlyo. e bolyo, 'Ava azoka ! cirAyu thA !nirdhama agni jevo tAro yaza sarvatra vistaro !' 'Ava vasakAra ! madhumAkhanI jema tAruM jIlana paramArthI thajo. madhunA bhaMDAra AtmakAje tane maLajo.' 'devadatta ! bhujaMgI ! tame baMne kalyANane paMthe paLajo. saMsAra to jema kamaLanuM vana che, tema kAMTAnuM jaMgala paNa che !' 'sahu mAruM dAna svIkArajo ! mAro prema aMgIkAra karajo ! saMsAranA jIvamAtra mArA mitra che, ane mAruM duzmana koI nathI - prabhue Apelo e mahAmaMtrabrio bhai SavvabUSa, vairuM bhrajjAdA DhAI. paNa chellAM zabdo rAjAthI pUrA na bolAyA. jIbha thotharAI gaI. zarIra tharatharI gayuM ane rAjA bhoMya para paDI gayo. barAbara e ja paLe kArAgAranuM dvAra UghaDyuM - jANe rAjAnA dehanI muktinuM dvAra UghaDatuM hoya ema. rAjAne paDato joI azoka doDyo, 'pitAjI ! pitAjI !' 'koNa pitA ? koNa mAtA ? matalabakI saba bAjI !' bhUmi para paDelA rAjakedIe tUTaka tUTaka svare kahyuM, pitAjI ! kaMIka to bolo !' 'zuM bole tArA pitA ?' vyagratAthI rANI celA doDatI AvI. 'oha ! emanI aMgUThImAM rahela kALakUTa viSe pAyelo hIro e cUsI gayA ! have be paLanA mahemAna che !' eTaluM bolI rANI celA rAjA tarapha vaLyAM. ne aMtima vANI saMbhaLAvatAM hoya tema bolyAM, 'A badhI mohamAyA jUThI che. svAmI, emAM jIva na rAkhazo. have to arihaMtanuM zaraNa, siddhAtmAnuM zaraNa, sAdhu-saMtonuM zaraNa ane dharmabhAvanAnuM zaraNa, e ja sAcuM zaraNa che. nAtha tamAruM kalyANa thAya evuM svastha ane nirmaLa citta rAkhajo!' 'celA ! meM tane mApha karI che, tuM mane mApha kara !' 82 ] zatru ke ajAtazatru 'mApha karyA mArA deva ! tamArA ja caraNamAM mArI gati che.' rANI celA rotI rotI bolI. 'celA, mane paraNIne tuM mAtra tapa ja tapI che. tuM to tapasvinI che. tuM mApha karIza, kema ke tuM mAtAnI jAta che, paNa azoka mane mApha karaze ?' rAjakedI mahAmahenate bolyA. 'huM kSamA mAguM chuM pitAjI ! mArI mAtA pAsethI mArA taraphanA tamArA asIma premanI kathA sAMbhaLI tamane mukta karIne siMhAsane besADavA Avyo hato. paNa bhavitavyatAe sAtha na Apyo.' azoka AMsubhInI AMkho bolyo. devadatta pAchaLathI AvIne kahyuM, dhAre tyAre AMsu pADe ane paDAvI jANe enuM nAma ja rAjakAraNI jIva ! game tevA duHkhada banAvamAMthI paNa sukhada lAbha kheMcatAM AvaDavuM joIe.' azoke enA para lakSya na ApyuM, 'pitAjI, huM tamAro zatru nathI.' 'mAre koI zatru nathI. ane vatsa ! tuM paNa ajAtazatru banaje ! vidAya! devadatta. vasakAra, bhujaMgI ! tamArI sahunI mAphI mAguM chuM. bhiau bhai SavvabUSu ne rAjAnuM prANapaMkheruM paLamAM anantane mArge UDI gayuM !' 'azoka ! tArA pitAno AtmA dehanuM ane rAjanuM kArAgAra choDI svargabhaNI saMcarI gayo.' rANI celAe kahyuM. na 'ema svargamAM tamArA kahyuM koI jaI na zake. karelAM karma to bhogavavAM ja paDaze.' rANI padmA pAlakhImAMthI UtaratAM bolyA, enA svaramAM bhArobhAra kaTutA bharI hatI. 'rANI muelAnuM bhUMDuM na bolo !' devadatta sAdhunI bhASAmAM kahyuM. 'jeNe amArA mATe bhAlA vAvyA hoya, enuM bhUMDuM na boluM to zuM karuM ? rastAmAM dAsIe ja khabara ApyA ke hallakumAre secanaka hAthI pacAvI pADyo che, ne vihallakumAra divya hAranA mAlika banI beThA che. meM e baMne pAchAM maMgAvyAM to kahe che ke amane pitAjIe ApyA che.' 'sAcI vAta che. bhAI jevo duzmana jagatamAM bIjo koI nathI !' devadatte tattvajJAnInI rIte kahyuM. eno izAro bhagavAna buddha ane potAnA tarapha hato. 'Akhare AvI vedanAnI paLe paNa kAgaDAoe viSTA khAvA mAMDI ke zuM?" rANI celAno kopa saLagI UThyo. dehanuM dAna ne premanuM gAna I 83
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 agnidAha ane aMtaradAha saMsAra paNa kevo zaMbhumeLo che ! eka tarapha lAkhomAM paNa zodhyA na jaDe evA mAnavI hoya che, to bIjI bAju rAkha karatAMya halakA gaNAya evA mAnavI lAkhonI saMkhyAmAM UbharAtAM hoya che. saMsAramAM rANI celA paNa che, ane e ja saMsAramAM rANI padmA paNa che. jANe sAruM ne narasuM. prema ane dveSa eka ja sikkAnI be bAju che. jene prema maLavAno ene hepa paNa maLavAno ja! mANasamAM jema apAra prema bharyo paDyo che, ema anavadhi Sa paNa bharyo paDyo che. magadharAja biMbisAranuM zaba hajI to sAme ja paDeluM che. rANI celA hajIya ardhabebhAna che. putra azoka paNa zokanI chAyA nIce che. mahAmusadI vastakArane haiye paNa jenA jIvana sAthe potAnA janmanI aneka daMta kathAo joDAyelI che, enA mRtyunI gamagInI che. mahAsAdhu devadatta jevA vairAgInI ja bAna paNa bhAra anubhavI rahI che. paNa rANI padmAnA aMtara upara A karuNa ghaTanAnI kazI asara nathI. strI jema saMsAranuM kamaLaphUla che, ema e naryuM vaja paNa che. eNe potAnA mukha paranuM avaguMThana jarAka dUra karatAM kahyuM, 'maranAranuM maravuM sukhada banyuM che, paNa jIvanAranI viTaMbanAono to koI Aro-ovAro nathI !' zuM che rANI ?" rAjA azoke Azcarya pAmIne pUchavuM. apamAna sahana karavA karatAM mRtyu zreyaskara che. musadIo pote maratA jAya che. sAthe bIjAne mAratA jAya che !' rANI padmAnuM phUlagulAbI moM kesUDAMno raMga pakaDI beThuM hatuM. enA paravALA jevA hoTha krodhamAM AchA AchA dhrujatA hatA. koNe tamAruM apamAna karyuM, rANI ?" ' koNe zuM ? ahIM to gaNataMtranI havA cAle che ne ! kAle raste jato bhikhArI paNa kaheze ke huM rAjA, tame bhikhArI !' rANI padmAe tiraskArathI kahyuM. rAjA azokamAM pitAno keTalo vAraso Utaryo hato, e to ApaNe kahI zaktA nathI. paNa aMtaHpurane moTuM ne moTuM banAvavAno vAraso nahoto ja Utaryo! eTalI eka vAtamAM to eNe rANI celA jevI saMyamI mAtAnA vArasAne zobhAvyo hato. eNe vyagra banIne rANIne pUchavuM, 'paNa rANI, bacuM zuM che e to kaMI kaho!' padmA to vAta karatAM karatAM raDI paDI, rudana e to strI ane bALakanuM zastra che, baLa che. e bolI 'kAle halla ane vihella rAjanA zreSTha hAthI secanaka para besIne pharavA nIkaLyA hatA. vihallanA gaLAmAM aDhAra vAMkavALo ranahAra hato. bALaka kone kahe che ? yuvarAja udaye haTha lIdhI ke mAre e hAthI para besavuM che ne e hAra joIe che." te emAM zuM ? bALaka hoya te haTha kare, ane kAkA hoya te haTha pUrI kare.' rAjA azoke bhoLe bhAve kahyuM. 'pUrI vAta to sAMbhaLo. tame haMmezAM bhAI-bhAMDunA ne kuTuMbanA premanA ghelA cho. eka dahADo duHkhI na thAo to mane saMbhArajo. huM paNa kahuM chuM ke bALaka haTha le ne kAkA e haTha pUrI kare. paNa ahIM to UMdhuM banyuM !' 'zuM banyuM rANI ? AvI vAto pachI karI hota to ? kaMI veLA-kaveLA to samajo." rANI celAe vacce roSathI kahyuM. 'prasaMga to badho samajuM chuM. sAsumA ! kare koI ne bhogave koI ! sAme zaba paDavuM che; zabano lAja malAjo jarUra sAcavavAno hoya. paNa Aje to meM nizcaya karyo che, ke bhale bhUMDI dekhAuM ke bhalI dekhAuM, paNa A zabane dena devAya te pahelAM mArI vAtano khulAso thaI javo joIe.' padmA rANIe zarama choDIne vAta karI. 'ane na thAya to ?' rANI celAthI jarAka roSa pragaTa thaI gayo. ene mana rAjA biMbisAra pUjanIya devatA hatA. 'nahi to zaba paDyuM raheze !' rANI padmAe eTalA ja roSathI javAba Apyo. are ! tame baMne nAhakanAM laDo cho. jarA kaho to kharo ke tamAre zAno khulAso joIe che ?' rAjA azoke kahyuM. e jeTalo patnIbhakta hato, eTalo mAtRbhakta paNa hato. * A udaya te bhaviSyanA pATalIputra vasAvanAra rAjavI udAyI agnidAha ane aMtaradAha 85
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta evI che ke meM udayananA baMne kAkAone kahyuM ke bALakane thoDI vAra hAra ane hAthI Apo; be ghaDI ramIne pAchA ApI deze.' rANI bolIne thobhI, hAM, pachI ?* vAtane jhaTa cheDo lAvavA rAjAe kahyuM , baMne kAkA bolyA ke A rAja mAM have ApavA-levAno vizvAsa ja kyAM che ? jenA hAthamAM enI bAthamAM. amane A baMne vastu amArA pitAe pote ApI che.' meM kahyuM ke, "eka rAjahAthI che, bIjo magadhanA bhaMDArano ranahAra che. baMne para pahelo dAvo vartamAna rAjavIno che. tamArI pAse je mAge che, te rAjAno ane rAjyano uttarAdhikArI che. e Akhe ja tamAro chUTako che. AgaLa rAjA azoka che." ATaluM bolIne padmArANI thobhyAM. 'tamAre ThIka jhapAjhapI thaI lAge che.' rAjA azoke vAtane haLavI banAvavA jarA majAkamAM kahyuM. 'jhapAjhapI to kevI ? samaje ene haiyAsoMsaro bhAlo vAge tevI ! meM Ama kahyuM eTale baMne kAkA bolyA, 'juo, have ahIM to gaNataMtra AvavAnuM che. koI rAjA nahi ane gaNo to badhA rAjA" meM kahyuM, 'to to jhAjhI rAMDe vetara vaMThaze' tyAre tamArA bhAIo bolyA, 'bhAbhI ! eka vAra navuM vaizAlI joI Avo. A tamAro thanaganATa UtarI na jAya to kahejo , paTarANIne peTe janme e pATavIkuMvara, e divaso have vahI gayA ' Ama kahIne baMne hasatA hasatA cAlyA gayA, ane huM kApo toya lohI na nIkaLe evI bhoMThI paDIne UbhI rahI. ane udayana roto rahyo.' | 'mUrkha che halla-vihalla ! are, che koI ? e be jaNAne ahIM bolAvI lAvo.' rAjA azoke AjJA karI. bolAvazo toya nahi Ave. e rAjA-bAjAne kaMI jANatA nathI. vAta vAtamAM bolI gayA ke magadhanA chellA rAjA biMbisAra, have koI rAjA nahi, kAM sahu koI rAjA !" rANI padmAno kopa sAtamA AsamAne caDyo hato. ane emanuM ekaeka vacana barachInI garaja sAratuM hatuM. 'nAnI vAtane moTI karavI e to strIono svabhAva ja hoya che !' rAjAe kahyuM; joke enA hRdayamAM bhAIonI A tuccha manobhAvanA DaMkhI rahI hatI. yAda rAkho ! lokamAM kahevata che ke 'duzamana vasato vAsa, sadAya mAnA peTamAM bhAIthI bhUMDo jama paNa nathI. jama eka vAra haNe che, paNa bhAI to hajAra vAra haNe che." rANIe potAnA dunyavI DahApaNano bhaMDAra khullo mUkyo, ne eja ba ajaba motI kADhI kADhIne dhAravA mAMDyAM. are ! hamaNAM ne hamaNAM halla-vihallane bolAvI lAvo." rAjAe tAkIdano pharI hukama karyo. anucaro tarata ravAnA thayA. pachI rAjAe rANI tarapha jotAM kahyuM, 'have to agnisaMskAranI rajA che ne ?' rANIe krodhamAM kahyuM, 'pahelA khulAso, pachI agnidAha !' 'rANI !' rAjAe jarA ugra thaIne ucca svare kahyuM. 'huM samajI. to pahelI mane bALo, pachI bUDhA bApanI sadgati karajo.' rANInA mijAjano pAro UMco hato. vasyakAre vacce paDatAM kahyuM, 'rAjan ! strIhaTha bhUMDI che, ene pahelAM saMtoSa Apo. have mANasanA maryA pachI be ghaDI ke cAra ghaDInA vilaMbano jhAjho artha nathI.' pitA asaMtoSamAM gayA; patnIne asaMtoSamAM na khoIza, vatsa ! moDA bheguM moDuM !' celA rANIe vAtAvaraNane ugra thatuM aTakAvatAM kahyuM, putra mAtAnA moTA manane manamAM vaMdI rahyo, ne celA ane padmA vacce tulanA karI rahyo. gayelo anucara javAba laIne Ave enI rAhamAM badhA cUpacApa UbhAM rahyAM. sAme rAjA biMbisAra zreNikanuM zaba paDayuM hatuM. mota jANe enA mukhama kaLane khilAvI gayuM hatuM. 'oha ! marajIvAo to motamAMya zobhe che ! jANe koI navavadhU varavA javAnI manobhAvanAmAM na hoya, ema rAjA zreNikanuM mukhaDuM kevuM marake che !' mahAbhikhu devadatte kahyuM. AmAM prazaMsA hatI ke niMdA e jhaTa na samajAyuM. gayelo anucara jaladI pAcho na Avyo. bIjA be anucarane pAchaLa ravAnA karavAmAM AvyA. emane paNa vilaMba thayo. pharI bIjA be anucaro gayA. ghaNI vAre badhA doDatA AvyA ane bolyA, 'mahArAja, hallakumAra ane vihellakumAra to rAjagRhI nagarI choDI gayA che.' 'zA mATe ?" rAjAe kAraNa jANavA mAgyuM. 'ame emane ApanA teDAnI vAta karI. 'hAra ane hAthI vizenI carcA cAle che ne ?' ema sAmethI teoe prazna karyo. paNa ame kaMI javAba na Apyo. tyAM to pitAzrInA mRtyunA samAcAra emane maLyA. baMne bhAIoe paraspara thoDIvAra vicAra karyo ne pachI bolyA, 'tame jAo ame AvIe chIe." ame bahAra nIkaLIne emanI rAha jotA thobhyA to thoDIvAramAM hAthInA AvavAno avAja saMbhaLAyo ne secanaka Avato najare paDyo. upara halla ne vihalla baMne beThA hatA. ame kahyuM ke *mahArAja pAse jAo cho ne !" nA re nA ! tamArA rAjAne amArA juhAra kahejo agnidAha ane aMtaradAha D 87 86 D zatru ke ajAtazatru
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ have ame mosALamAM jaIe chIe.' 'ame kahyuM, 'atyAre mosALa kAM ?' 'kahe, tAkIdano saMdeza che, gayA vagara cAle tema nathI. 'ame kahyuM, 'bhAIne bhegA thatA jAo !' ne teoe secanakane jorathI hAMkyo. thoDI vAramAM to e adazya thaI gayA.' anucaroe potAnI vAta pUrI karI. rAjA azoke A sAMbhaLI khUba krodhAvezamAM AvI gayo. eNe garjanA jevA svare kahyuM, 'jAo ! e avinayI kumArone hamaNAM ne hamaNAM pakaDI lAvo!' tarata anucaro pAchA pharyA. thoDI vAramAM zastrathI sajja thaIne hAthI, ghoDI ne UMTanI TukaDIo halla-vihallanI pAchaLa ravAnA thaI. AkhA nagaramAM hohA macI gaI. lokonAM ToLeToLAM zerIomAM ghUmavA lAgyA. evAmAM rAjA bibisAranA mRtyunA samAcAra badhe prasarI vaLyA. lokomAM eka ajaba uzkerATa prasarI gayo. teo bolyA, 'rAjAe Ama karavuM joItuM nahotuM. rAjA kare tema prajA anusare. khuda rAjA pote ja jo bApane mArIne gAdIe bese, to pachI sAmAnyajanano zo hisAba ?' bIjA bolavA lAgyA, 'are ! have to rAjakuLa sarpakuLa jevAM banyAM che! bApane to khAdho, have bhAIne khAvAnI taiyArI karI. have to rAjAonuM bITa jAya to sAruM. thAkyA bhAI A rAjAonI johukamIthI ane khaTapaTothI.' AkhuM rAjagRhI uparataLe thaI rahyuM. guptacaro samAcAra laIne AvyA. 'lokono juvALa avaLo che. jaladI lokalAgaNInA uchALAne dAbI devAnI jarUra che.' rAjAe agnidAha devAnI AjJA karI, tyAM to rANI padmA AgaLa AvyAM ane bolyAM, 'mane bALo, kAM khulAso Apo; e pahelAM A zabane dena nahi devAya!' 'rANI ! lokalAgaNI bIje mArge jaI rahI che. jaladI karavAnI jarUra che. badhAe mane pitRhatyAro mAnI lIdho che. huM tamane khAtarI ApuM chuM ke AnI pUrepUrI tapAsa karyA vinA huM jaMpIza nahIM.' rAjA azoke lAcArI batAvI. 'ema nahi. tame bhoLA ne kuTuMbaghelA cho. e ghelachAmAM to strIputrane paNa bhUlI jAo evA cho. tame, mahAmaMtrI ane sAdhu devadatta traNe khAtarI Apo to mAnuM !' rajA bolyo, 'mArA pUjanIya pitAnA zabane mArI A talavArano sparza karAvIne kahuM chuM ke halla-vihalla pAsethI hAra ane hAthI pAchAM meLavIne tamane ApIza; nahi Ape to yuddha karIza. tyAM sudhI A talavAra myAna nahi karuM." 88 D zatru ke ajAtazatru 'samajo ke halla-vihalla enA mosALamAM jaIne rahyA, ane tamane kaMI javAba na Apyo to zuM karazo ?' rANI padmA maLelI takano pUrepUro lAbha laI rahyAM. 'to vaizAlIno durga toDIne paNa hAra ane hAthI laI AvIza ane vRddha mAtAmahanI paNa khabara levAmAM pAchI pAnI nahIM karuM.' rAjA azoke AvezamAM kahyuM. "have mahAmaMtrI vasakAra tame zuM kaho cho ?' 'huM A zikhA choDIne pratijJA karuM chuM ke A gaNataMtro sIdhA nahi thAya tyAM sudhI e zikhA huM bAMdhIza nahi.' 'ane mahAlgui devadatta, tame zuM kaho cho ?' 'huM pratijJA karuM chuM ke zramaNonI sAna ane vaizAlInA lokono mijAja ThekANe ANavAnI jarUra che. zAMtine samAnatAnI vAto karatA buddha ane mahAvIrane pATha paNa bhaNAvavAnI jarUra che. mATe jyAM sudhI ema nahi thAya tyAM sudhI huM pAtramAM bhikSA nahi lauM. bhojana hAthamAM laIne ArogIza. ko rANIjIne have to zAMti thaze ne ?' rANI padmA pAlakhImAM jaIne beThAM. rANI celA A daramiyAna cAlyAM gayAM hatAM. rAjA azoke pitAnA bhavya agnisaMskAranI jAherAta karI, ane tyAM smAraka racavAno nirNaya jAhera thayo. thoDI vAramAM gAmamAM Dhola vAgyo, sAthe jAherAta karavAmAM AvI ke 'mahArAjA biMbisAre AtmahatyA karI lIdhI che. karmanI gati ati gahana che. emanA agnisaMskAramAM tamAma prajAjano bhAga le. mukhathI dharmavacana sivAya bIjuM kaMI na uccAre ! zramaNone paNa ekatra kare !' A jAherAtanI pAchaLa nagaranI zerIomAM eka lazkarI TukaDI pharavA nIkaLI. enI pAchaLa moTo avAja karatuM rathamuzala nAmanuM vaijJAnika yaMtra cAlatuM hatuM. A yaMtra yuddhanuM hatuM. enI khUbI e hatI ke ene calAvanAranI jarUra na paDatI; potAnI meLe ja e cAlatuM; doDatuM ane enA para bheravelAM loDhAnAM lAMbAM muzala eTalA vegathI pheravatuM ke vacce Avyo eno kaccaraghANa | A yaMtrathI bacavA loko ADAMavaLAM thaI gayAM, ane bhayanA mAryA dharmavacano uccAravA lAgyAM; navA rAjAnI kaMI kaMI khUbIo ne marelA rAjAnI kaMI kaMI khAmIo zodhavA lAgyA ! 'rAjA kuzaLa kharo paNa bhAre kAmI ! strIomAMthI UMco ja na Avyo ! ati kAmanuM to AvuM ja pariNAma Ave ne ! vaLI vaizalInA jAsUso rAjagRhImAM UbharAI gayA che. ghara to sAbUta rAkhavuM joIe ne ?' jANe bhayaMkara 2thamuzala yaMtra agnidAha ane aMtaradAha - 89
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIne sahuno baMDakhora AtmA dabAI gayo. bhavya smazAnayAtrA nIkaLI. caMdanakASThanI citAmAM rAjA zreNikanA dehane dAha devAyo. badhAe AMsu vahAvyAM. paNa hajI e AMsu sukAya te pahelAM to halla-vihallane pakaDavA gayelA sainiko vIle moMe pAchA AvyA. teoe kahyuM, 'baMne kumAro khUba ja AgaLa nIkaLI gayA che. teoe eka tIrathI saMdezo pAThavyo che ke jene sagA bApane haNatAM saMkoca na thayo, ene bhAIone haNatAM zI vAra ? basa, have chellA juhAra !' 'ema ke ?" rAjA azokano kopAnala phATyo. eNe garjanA karatAM kahyuM, atyAre ne atyAre vaizAlImAM saMdezo mokalo ke halla ne vihalla amArA gunegAro che, mATe emane tAkIde soMpI do, nahi to laDavA taiyAra thaI jAo.' rAjA azokano saMdezo laI anucaro tarata ravAnA thayA. 13 magadhanA darabAramAM vaizAlInI vAta zuM AnuM ja nAma saMsAra haze ? eka saLagelI citA bujhAI, tyAM bIjI saLagI UThI. 'talavAra myAna karyA vagaranI ja rahI. zikhA bAMdhyA vagaranI ja rahI. sAdhune karapAtramAM ja bhikSA levAnI rahI." magadhanA anucaro bhale hallakumAra ane vihallakumArane pakaDI na zakyA, kAraNa ke emanI pAse secanaka hAthInuM baLa hatuM, paNa TheTha vaizAlI pahoMcIne gaNanAyaka ceTakarAjane saMdezo pahoMcADIne vIjaLInI jhaDape pAchA AvyA. rAja krAMti pachI magadhano darabAra kaMIka zAMti anubhavato hato, tyAM pharI vaja camakI. kuzaLa saMdezavAhakoe nivedana karatAM kahyuM, "he magadhapati ! ame vaizAlInA darabAramAM pahoMcyA tyAre aDadhA rAjAo beThA hatA, ne aDadhA AvI pahoMcavAnI taiyArImAM hatA. teoe amAruM svAgata karyuM. amane to apAra krodha hato, paNa gaNanAyake kahyuM, 'magadhanA sevako ! beso, jalapAna karo, jarA tamAro zvAsa heTho besavA do, pachI tamAruM kathana karo." 'ame kahyuM : "amAruM kAma thayA pahelAM vaizAlInuM pANI paNa amAre harAma 'gaNanAyaka bolyA, "are ! vaizAlInI surA to magadharAja hoMze hoMze pItA. tamane pANImAM zuM vAMdho Avyo ?" "ame kahyuM, 'magadhamAM rAja krAMti thaI che. yuvarAja azoka gAdIe AvyA che. emaNe navA niyamo pravartAvyA che. vaizAlInI surA ane suMdarIno magadhavAsI mATe pratibaMdha karyo che. paNa gaNanAyakajI ! amAruM kathana bhinna che." 90 | zatru ke ajAtazatru
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gaNanAyaka ceTaka bolyA, 'jarA thobho. thoDIvAramAM rAjAgaNa AvI jaze.' 'ane thoDIvAramAM vaizAlInI e sabhA indrasabhA jevI thaI gaI.' 'ekane joIe ane ekane bhUlIe evA rAjAo AvIne besI gayA. teo pavitra puSkaraNImAM snAna karI ane svaccha cIvara dhAraNa karIne AvyA hatA. mAthe jo mugaTa na hota to e sAdhuo tarIke ja oLakhAta ! teo rAja karmane dharmano eka bhAga lekhe che. teonA AvI gayA pachI gaNanAyake emane amAruM nivedana rajU karavA kahyuM.' | 'ame UbhA thaIne kahyuM, 'gaNarAjavIo ! ame mahAna magadhapati azokacaMdranA anucaro chIe." | 'are ! azokacaMdra e ja ke jeNe potAnA pitAne kedamAM pUrIne roja koraDAno mAra mArI, AtmahatyA karavA preryo ? kyAM magadhanI vAtya saMskRti ane kyAM vaizAlInI Arya saMskRti ! ahIM vaizAlImAM pitA, mAtA ne guru devasamAna pUjya che.' eka vRddha gaNarAjAe kahyuM. 'ame kahyuM : zuM hatuM, zuM thayuM enI sAthe amane lAgatuM vaLagatuM nathI. vaizAlInA koNa deva che ane koNa dAvana che, enI sAthe ke saMskRtinI carcA sAthe paNa amane atyAre saMbaMdha nathI, amAre je vAta nivedita karavAnI che, te judI che. 'amAruM kathana sAMbhaLI gaNanAyaka ceTake sahu rAjAone vacce carcA na karavAnI sUcanA ApatAM amane kahyuM, rAjadUto, niHzaMka rIte tame tamArI vAta kaho.' ame kahyuM, 'he gaNadevo ! amArA mahAna magadhapatie vaizAlI joga saMdezo pAThavyo che, te amArA be gunegAro tamAre tyAM AvIne saparivAra Azaro laI rahyA che. ekanuM nAma hallakumAra che, bIjAnuM nAma vihallakumAra che. baMne jaNAe magadhanA rAja koSanAM be ratno coryA che. eka ratna che rAjahastI secanaka, bIjuM ratna che divya hAra, magadharAja azokacaMdrano saMdeza che ke magadhanA rAja koSanAM baMne ratno aparAdhI rAja kumAronI sAthe amane soMpI do.' | 'ame ATaluM nivedana karyuM, eTale gaNanAyake rAjasabhAne saMbodhIne kahyuM, 'magadhanA anucaro je nivedana kare che te vize huM Apane mArA taraphathI vigato ApI dauM.' ane gaNanAyaka vigato ApatAM AgaLa bolyA, 'Apa jANo cho ke svargastha magadharAja biMbisAra mArI putrI celAnA svAmI hatA. teo mArI sagIra putrIne bhoLavIne enuM apaharaNa karI zakyA, paNa vaizAlInA gaNataMtranA prajAjano potAnI AgavI saMskRti ne saMskAra dharAve che. eTale mArI putrI celAe svargastha magadharAjane ApaNI saMskRtinA upAsaka banAvyA. 92 1 zatru ke ajAtazatru magadharAja biMbisAra pote rAjataMtranA svAmI hatA, paNa aMdarathI gaNataMtranA upAsaka banyA hatA. bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIranA e parama pUjArI hatA.' | 'sabhAjano ! magadhamAM gaNataMtranI havA jorathI phUMkAI rahI hatI; evAmAM sthApita zAsanaI kavALA yuvarAja, mahAmaMtrI ane sAmaMto jAgyA. jo emane tyAM gaNataMtra pracAra pAme to je prajArUpI gheTAMo vacce vALa thaIne teo nirbhaya rIte vihare che, e baMdha thaI jAya; prajA paNa emanI sArI-narasI pravRttino javAba mAge ane emanA ezaArAma aTakAvI de. emanA bhaMDAromAM bhAga paDe. A mATe gaNataMtranA AvatA vAvaMToLane rokavA eka eka kAvataruM karI rAjAne keda karyo. e mahAna rAjAne mAthe halakA AkSepo mUkI ene badanAma karyA, chatAM kahevuM joIe ke e naromAM narasiMha hatA. e mahAna rAjAne vagovavAmAM kaMI maNA na rAkhI. eka nAnakaDI gopakanyAne darabAramAM rajU karI enA moMe kahevarAvyuM ke enuM zIla rAjAe kharIda karyuM che, ne e mATe ene koraDAnI sajA nakkI karI, teoe kahyuM ke nyAya mATe gaNataMtro karatAM rAjataMtro jhaDapI ane jalada che. ahIM rAjA ane raMkanA bheda nathI." 'mahAna vRddha rAjavI biMbisArane roja kArAgAramAM koraDAnA mAra paDavA lAgyA. emano guno mAtra e hato ke teo gaNataMtra tarapha pakSapAta dharAvatA hatA. Akhare potAne paDatAM amAnuSI duHkhothI trAsIne ane mAnasika avahelanAthI thAkIne e mahAna bhakta ane vRddha rAjAe AtmahatyA karI ! mAjI rAjAnA mRtyu sAthe navA rAjA azokacaMdra potAnAM bhAI-bhAMDuomAMthI je pitAtaraphI hatA, ane potAnA kAryanI TIkA karatA hatA, temane jaDamULamAMthI ukheDI nAkhavA navo peMtaro racyo. tyAM pitAne herAna karavA jema pelI gopakanyAne hAjara karI, ema ahIM potAnI rANI padmAne hAjara karI ane enI pAse kahevarAvyuM ke enA diyara halla ane vihalle enuM apamAna karyuM, hAra ane hAthI mAgyAM, paNa na ApyA. rAjAe tarata baMnene pakaDI lAvavAnuM pharamAna karyuM.' sabhAjano ! ATalI lAMbI kahAnI pachI mukhya vAta have Ave che. magadhanA dUta kahe che te pramANe hallakumAra ane vihallakumAra ahIM AvyA che. je hAthI ane hAranI mAgaNI karavAmAM AvI che, te paNa emanI sAthe ja che." 'bhane gaNarAja ! halla ane vihalla konA putro che ? emanI mAtA koNa che? pitAnI to amane jANa che." rAjasabhAnA eka sabhya prazna karyo. 'e mArI putrI celAnA putro che." 'rAjA azoka paNa celArANIno ja putra che ne ?' eka bIjA rAjasabhya prazna magadhanA darabAramAM vaizAlInI vAta D 93
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'hA, paNa rAjataMtramAM kharo bhaya bhAIono ja hoya che, kAraNa ke tyAM rAjA cUMTAto nathI; rAjagAdI tyAM vArasAmAM Utare che. rAjA azoka karatAM rAjakumAra abhayano siMhAsana para vadhu haka hato; e paNa gaNataMtromAM pharelo ne udAracitta hato. e vaizyaputra che ne siMhAsana kSatriyaputrane maLe, evo AkSepa ene mATe taiyAra thayo hato. paNa e to devAMzI jIva hato. e rAjataMtranI khaTapaTothI trAsIne sAdhu thaI gayo. have ApaNe magadhanA dUtone kaMI javAba ApIe te pahelAM Apa sarve magadhanA baMne rAjakumArone nIrakhI lo. emanAM kayitavyane sAMbhaLo ane pachI vaizAlImAM Azraya Apavo ke nahIM, teno nirNaya pragaTa karo.' ame game te nirNaya laIe, paNa tame to enA mAtAmaha cho. A emanuM mosALa che. mosALamAM vasavAno bhANejano janmasiddha hakka gaNAya.' eka sabhAjane kahyuM . gaNataMtranA niyamo evA che, ke emAM sagAMsvajano jovAtAM nathI. gaNataMtrIya dezanAM prajAjano ja ekabIjAnAM svajano che. saMpa-saMbaMdha gaNataMtrano prANa che. e saMpasaMbaMdha tUTyo ane kusaMpa vadhyo e vakhate gaNataMtrano vinAza che. gaNataMtramAM vyaktinI najare jovAtuM nathI; samaSTinI rIte jovAnuM che. eTale Ape sahue mArI najare nahi, dezanI najare A praznano vicAravAno che.' gaNarAja ceTake anucarane baMne rAjakumArone hAjara karavA sUcana karyuM. 'thaoDIvAramAM baMne rAjakumAro rAjasabhAmAM hAjara thayA. AkhI rAjasabhA cAMdA-sUraja jevI A joDIne nIrakhI rahI. gaNarAja ceTake teone potAnuM nivedana rajU karavA sUcanA karI.' 'hallakumAre UbhA thaIne sarva sabhAne namaskAra karatAM kahyuM, "bhanne gaNarAja ! ame magadhanA pUjanIya rAjavI biMbisAra zreNikanA putro chIe. amArI mAtAnuM nAma celA che. gaNanAyaka ceTaka amArA mAtAmaha che ame gaNataMtranA himAyatI chIe. amArA pUjya pitA paNa enA himAyatI hatA, mATe yuvarAja azoka ane emanI khUnI maMDaLIe maLIne emane AtmahatyA karavAnI pharaja pADI alabatta, rAjataMtro eTalAM kuTila hoya che ke AtmahatyA hatI ke khUna hatuM e vize kaMI paNa spaSTa nathI. A bAbatamAM teoe kaheluM ame kahIe chIe. amArA pUjanIya pitA taraphanI bhaktie e khUnI rAjamaMDaLIne zaMkti karI ke ame paNa gaNataMtranA himAyatI chIe. teoe navuM paryaMtra racyuM. have teo amArI hatyA karavA taiyAra thayA che. rAjakAjamAM to ' nAcavuM nahi to AMgaNuM vAMkuM.' e nyAya cAle che. teoe hAra ane hAthInI khoTI vAta AgaLa karI che. paNa ratnahAra ane secanaka gajarAja baMne amArA svargastha pitAe pote ja amane bheTa ApyAM hatAM. 94 D zatru ke ajAtazatru 'tame gaNataMtrane cAho cho ?' siha senApatie sIdho prazna karyo. vaizAlIno e vikhyAta senApati hato. 'bhatte gaNapati ! ame iSTadevanI sAkhe kahIe chIe ke gaNataMtramAM ame mAnIe chIe.' "e mATe tame Atmabhoga ApavA taiyAra cho ?' 'zaMkA vinA.' rAjakumAre kahyuM. 'tame vaizAlInA nagarajana banavA mArgo cho ?' 'nizcaya. ame saMskArI nAgarikatAnA himAyatI chIe. ame vaizAlInI nAgarikatA mAgIe chIe.' 'pachI siMha senApatie rAjasabhAmAM bolatAM jaNAvyuM ke 'have A vAtano nirNaya sarva rAjagaNa kare. sAthe sAthe e yAda rAkhe ke rAjataMtro ApaNane gaLI javA taiyAra che. ahIMnuM rAjya sArvajanika saMpatti che ane magadhanuM rAjya aMgata saMpatti che. aMgatathI aMgatanI khoTa kadI sahana thatI nathI. gaNataMtranA himAyatI be rAjakumArone vaizAlInuM saMthAgAra Azraya Ape. nAgarikatA Ape emAM vaizAlInuM gaurava che. paNa mAtra gauravano ja khyAla karavo na joIe. kAle A bahAnA nIce laDAInAM vAdaLo paNa vaizAlI para varase, mATe vicAra karIne nirNaya Apajo.' 'sabhA eka paLa mauna rahIne pachI bolI. 'nAgarikatA Apo. magadha garabaDa karaze, to vaizAlInA bahAdura yoddhAo ene DAhyuM banAvI deze.' sabhAmAM thoDIvAra carcA thaI ane ekamate saMthAgAre nirNaya Apyo, baMne rAjakumArone Azraya Apavo ane gaNataMtranI nAgarikatA bakSavI. A nirNayanA AdhAre magadhane javAba ApavAnI ane bhaviSyamAM kaMI halacala thAya to tene yogya sAmano karavAnI badhI sattA gaNarAja ceTakane ane gaNapati siMhane ApavAmAM Ave che.' 'A pachI rAjasabhA visarjana thaI. ane gaNarAja amane uttara lakhI devA beThA. mahArAja ! A rahyo e uttara.' ATalu vigatavAra varNana karIne saMdezAvAhakoe gaNarAja ceTakano uttarapatra darabAra samakSa rajU karyo. mahAmaMtrI vasakAre e patra hAthamAM lIdho, ne eka vAra manamAM vAMcI laI, pachI sabhA sAMbhaLe tema vAMcavA mAMDyo. mAnanIya magadharAja' 'tamArA saMdezAvAhako dvArA tamAro saMdeza maLyo. amArI rAjasabhAmAM e mukAryo. tamArA saMdezAvAhakone e vakhate upasthita rahevA devAmAM AvyA hatA, magadhanA darabAramAM vaizAlInI vAta D 95
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ke ahIM gaNataMtromAM jema aMgata kaMI hotuM nathI tema gopanIya paNa kaMI hotuM nathI.' 'tamArA kuzaLa saMdezAvAhako tamane badhI vigato rUbarU kaheze. paNa amAro spaSTa nirNaya tamane jaNAvavo joIe. 'bolo bhale so vAra paNa lakho eka vAra' e nItisUtra hovA chatAM tamane A patra dvArA e saMdeza pAThavIe chIe. pahelI vAta to e ke halla ane vihalla amArA gaNanAyakanA dohitro che. eTale mosALamAM AvIne rahevAno emane sahaja haka che. chatAMya, dohitra hovA chatAM gaNataMtranA kalyANarAjamAM gunegAra putrane paNa pitA Azraya Apato nathI. nyAya mATe ene rAjadevaDI paNa sage hAthe e hAjara kare che. jo teo gunegAra hota to ame svayaM tamane soMpI deta.' 'paNa halla-vihallanI gunegArInAM je kAraNo tame ApyAM che, te taddana arthahIna che. secanaka hAthI ane divyahAra teonI pAse che jarUra, paNa e to teone temanA svargastha pitAe bheTa ApelAM che. sAmAnya niyama avo che ke bheTa ApelI cIja para bheTa ApanArano paNa haka raheto nathI, to pachI tamAro to kyAMthI rahe ?' 'vaLI magadhanuM AkhuM rAjya tamane maLyuM che - joke eka vyaktine A rIte ATalI saMpatti ane sattA maLavI ayogya che. ethI vyaktinuM mAnasa garviSTha thAya che ane vAtavAtamAM e zaktinuM pradarzana kare che ane ema karatAM yuddhane notarI lAve che, jemAM najIvA aMgata kAraNosara aneka navalohiyAnA bali caDe che. rAjataMtro yuddhane jivADavAmAM mAne che. chatAM tamane rAjya maLyuM to te tame sukhe bhogavo, paNa tamArA bhAIo pAse je yatkiMcita hoya, te paDAvI levAno prayatna karo e ThIka nathI. mATe saMtoSa dhAraNa karo.' 'prAnte eka vAta amAre tamane jaNAvI devI joIe ke ame hallakumAra ane vihallakumArane vaizAlInI nAgarikatA bakSI che, eTale vaizAlInA nAgarikane koI nirarthaka hAni karavAno vicAra kare, e vaizAlInA gaNataMtrane hAni karavAno prayatna kare che, ema samajavAmAM Avaze.' 'amAre je kahevAnuM che te ahIM samApta thAya che. have AmAMthI je samajavAnuM hoya te samajajo. ame jANIe chIe ke gaNataMtranA himAyatI tamArA pitAne dUra karI tame kaMIka viziSTha taiyArImAM cho, paNa ame khAtarI ApIe chIe ke amane jyAM sudhI tame chaMcheDazo nahi, tyAM sudhI ame tamane leza paNa hAni nahi pahoMcADIe.' 96 zatru ke ajAtazatru mahAmaMtrIe patra pUro karatAM kahyuM, 'patranI nIce gaNarAja ceTaka ane gaNapatisiMha senApatinI sahIo che.' patra sAMbhaLIne magadharAja azoke siMhAsana parathI gaMjArava karatAM kahyuM, 'sabhAjano ! hAthI, hAra ane baMne kumArone ahIM upasthita karavA mATe pUjanIya pitAjInI citA samakSa mahAmaMtrI vasakAre zikhAbaMdhInI ane mahAbhikhkhu devadatte karapAtranI pratijJA karI che. Aje ja vaizAlI gaNarAjane saMdezo mokalo. 'kAM amArA gunegArone corInA mAla sAthe tAkIde soMpI do, nahi to aniSTa pariNAma mATe taiyAra raho !' mahAmaMtrIe saMdezo lakhIne saMdezAvAhakone soMpyo. saMdezAvAhako have thAka khAvA mAgatA hatA, paNa emanuM jIvana rAjakRpA para nirbhara hatuM. rAjyanI saheja paNa avakRpA emanI jIvanabharanI sevAne kSaNamAM svAhA karavAne zaktimAna hatI. ane emane thayelA rAjakIya anyAyano insApha pRthvI para koI karI zake tema nahotuM. eTale saMdezAvAhakoe pharI ghoDA palANyA ane moM para khuzI ne haiyAmAM nAkhuzI laIne potAnA azvone vaizAlInI dizAmAM hAMkyA. magadharAja azoke A vakhate senApati karNadevane saMbodhIne kahyuM, 'gaNataMtranA mithyAbhimAnI loko kevo javAba vALaze tenI mane khAtarI che. ahIM je eka nirNaya eka paLamAM levAya che tyAM evo eka nirNaya letAM divaso vItI jAya che. ane e ja rIte eka vAra lIdhelo nirNaya badalatAM paNa divaso vItI jAya che. tyAM to jhAjhI rAMDe vaitara vaMThe jevo prakAra cAle che ! mATe vaizAlIno javAba 'nA mAM samajI tamArI taiyArIomAM rahejo. pachI vilaMba na thAya.' senApati karNarAje zira namAvyuM. magadhanA darabAramAM vaizAlInI vAta - 97
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 nagarI vaizAlI jenA nAmamAtrathI rAjataMtro bhIti anubhavatAM ane AvezamAM AvI jatAM e gaNanagarI vaizAlI gaMDakI nadIne tIre vaselI hatI. gaMDakI e vakhate mihIne nAme oLakhAtI. vaizAlI rAjakIya, audyogika ane saMskAritAnI dRSTie khUba ja AgaLa paDatI nagarI hatI. ane aSTa kulanA netAo, jeo rAjAne nAme oLakhAtA, teo rAjya karatA hatA. AvA rAjA navaso navvANu rahetA. aSTa kulomAM videha, licchavI, jJAtrika, vajji, ugra, bhoja, ikSvAku ne rAjanya ema ATha kuLomAM videha, licchavI, jJAtrika ane vajji e cAra mukhya kuLo lekhAtAM. videhanI suprasiddha rAjadhAnI mithilA hatI. jJAtrikanI kuMDapura nagara (kSatriyakuMDa ne brAhmaNakuMDa) ane kolAgga mukhya hatuM. licchavIonI rAjadhAnI vaizAlI hatI. ane saMghanagarI paNa e hatI. A saMghanagarInuM zAsana vijja saMghazAsana kahevAtuM. aMga, baMga, kaliMga, caMpA, kAzI, kozala, tAmraparNI ne rAjagRhI jevAM prasiddha zAsano AnI pAse jhAMkhAM paDatAM hatAM. vaizAlInA netAo eno prANa hatA. enI sAmaMtazakti enuM jIvana hatI. enI nagarasuMdarIo enI zobhA hatI. vaizAlImAM ekane joIe ane ekane bhUlIe evA sAta hajAra sAtaso sAta prAsAdo, kUTAgaro, ArAmo hatA ane eno bhogavaTo vaizAlI janapadone hAtha hato. vaizAlI zrAvastIthI rAjagRhInA mArga para AveluM hatuM, ne vatsa, kAzI, kauzala ane magadhanI vacce gherAyeluM hatuM. A bhaugolika sthitino ene lAbha paNa hato ne hAni paNa hatI. sArthavAho ane nAvikone mATe A mukhya nagara hatuM. ahIMthI sArthavAho mAhiSmatI, pratiSThAna, ujjaina, vidizA, kozAMbI ane sAketa sudhI jatA. ahIMthI mAla laIne kapilavastu, kuzinArA, pAvA ne hastigrAma sudhI pheriyAo pharatA. vaizAlIthI mithilAnA raste gAMdhAra javAtuM. rAjagRhInA raste thaI siMdhasauvIra javAtuM. ahIMthI caMpA thaIne tAmraparNI, svarNadvIpa ne yavadvIpa vagere dUradUranAM dvIpe javAtuM. ahIM rAjA nahotA, rAjamahela nahotA. hajAro aMganAothI zApita aMtaHpuro nahotAM kaho to ahIM eka rAjAo-netAo hatA; gaNo to dareka makAna rAjamahela hatuM. ahIM kendrIya ekahaththu sattA nahotI, eTale dareka mANasa zAsana mATe potAne javAbadAra lekhato. dareka strI potAne samrAjJI lekhI nagarakalyANa mATe prANa arpaNa karatI. AvA aneka rAjAo ane aneka rANIo indra-iMdrANInI zobhA dharAvatAM, ane nagarane devanagarI banAvatAM. ahIMnA navaso navvANu rAjAonI cUMTaNI dara sAta varSe saMthAgAramAM gaNasaMnipAta (pArlamenTa) dvArA thatI. e vakhate ekaso ATha sthaMbhavALA saMthAgArane adbhuta rIte susajjita karavAmAM AvatuM. nagarapuruSo ne nagarastrIo ane ajaba rIte zaNagAratAM. matsya dezanA arIsAo jevA ArasapahANa para anekaraMgI vastrothI susajjita e suMdarIonA paDachAyA jovA hajAro mAIlono paMtha kheDIne pravAsIo AvatA. ahIM navaso navvANu hAthIdAMtanAM maMtrapUta siMhAsano rahetAM ane AgaLa gaNarAjyanI pavitra nadIonAM pANIthI bharelAM suvarNapAtro mukAtAM. enA para pUrNa kamaLanuM pratIka rahetuM ane baMne bAju kALI ane lAla raMganI chaMdazalAkAo rahetI. netAonA nirvAcananI kriyA ghaNA divasa sudhI cAlatI. ne eTalA divaso sudhI AkhA pradezamAM eka mahotsava UjavAto. gaNasadasyo viruddha ane tarapheNanI zalAkAo laI vedI paranA pAtramAM nAkhatA. e vedI para cUMTaNInA umedavAranuM nAma rahetuM. saMgrAhaka ane prathamathI jAhera karI detA. A kALI ne lAla chaMda-zalAkAone (mata lAkaDIone) gaNazAsananA cAra nagarI vaizAlI D 99
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUMTAyelA adhikArIo gaNatA. eka adhikArI sAmanta pakSano raheto; eka adhikArI seTTI pakSano raheto; eka adhikArI zreNI-zilpI pakSano raheto ane eka adhikArI nAgarika pakSano raheto. A cAre jaNA chaMda-zalAkAo lekhatA ane vadhu chaMda-zalAkAovALA rAjAnuM nAma cUMTAyeluM jAhera karatA. nirvAcita netAnuM nAma pragaTa thatAM gaNasamAja ene UMcA jayajaya nAdothI vadhAvato ane pavitra puSakaraNI tarapha dorI jato. A puSakaraNInuM jaLa pavitra lekhAtuM ane sAmAnya gaNane e jaLano sparza paNa duSkara raheto. puSkaraNI-vAvamAM snAna karyA pachI netAne saMthAgAramAM pharI dorI javAto ane hAthIdAMtanA siMhAsana para eno abhiSeka thato. paMcaritAnAM jaLamAM suvarNa pAtramAMthI jaLa laI mastake, netra, udare, page lagADI e netA potAnI vaphAdArI jAhera karato. e jAheramAM pratijJA leto. 'gaNataMtramAM huM parama zraddhA dharAvuM chuM. gaNavidhAna zreSTha vidhAna che, ema mAnuM chuM. huM rAjapade niyukta thaIne gaNacaityo, gaNasamAja ane gaNasaMghane vaphAdAra rahevAnI pratijJA karuM chuM. gaNasannipAta (sarva pariSada) ane gaNapariSadanA nirNayo mane mAnya che. janapadonI mukta svAdhInatA e mAro dharmasiddhAMta che. enI rakSA mATe huM haMmezAM tana, mana ane dhana arpaNa karIza.' cUMTAyelA eka netAnI varaNa-kriyA cAlatI, e daramiyAna bIjA netAne cUMTAvAnI kriyA cAlu rahetI; ne dareka nirvAcita netA varaNa-kriyAmAM praveza pAmato. e vakhate A grAma-nagarono pravAsa adbhuta raheto. Thera-Thera khAnapAna cAlatAM. nRtya, gIta ne vAgha sthaLe sthaLe dekhAtAM. puruSo potAnA sabhAmaMDapo yojatA. strIo Akho divasa gIti, prahelikA ne chaMdamAM rAcyA karatI. eka akalpya AnaMdamAM janapado DolyAM karatAM. kyAMka ratha, azva ke gajanI zarato ramAtI. kyAMya zarasaMdhAnanaipuNyanI sabhAo yojAtI. A cUMTAyelA rAjAo gaNazAsana zarU karatA. ane e cUMTAyelA rAjAo pachI pote ekatra thaI gaNa rAja ane gaNapatine cUMTatAM. gaNarAja seTTIonA ane zilpIonA jaththAonI vyavasthA karatA. seTTIono saMgha nigama kahevAto. nigamono uparI nagarazeTha kahevAto. zilpIono saMgha zreNI kahevAto. zreNIno uparI jyeSThaka kahevAto. zreNIvAra zilponI e racanA karato ane e pramANe zilpanagara vasAvato. 100 7 zatru ke ajAtazatru rAjagRhInA rAjA bibhisAre gaNataMtranI A prathA potAnA rAjataMtramAM apanAvelI, eTale lokoe ene zreNikanuM upanAma ApyuM hatuM. e upanAma ene Akhare gaNataMtrano chUpo himAyatI TharAvI gayuM, ane e mATe ene potAnA prANa ApI devA paDyA. paNa e vAta to Aje jUnI thaI gaI. vaizAlImAM aMtarAyaNa ane zreSThIcatvara e be mukhya vepAranAM mathako hatAM. aMtarAyaNamAM zilpIono jyeSThaka mAla laIne Avato. dareka zilpI vI jyeSThaka ja sodA karato. jethI koI zilpI chetarAya nahi. chetaravuM ne chetarAvuM baMne ahIM hIna karma lekhatAM. A aMtarAyaNamAM seTTIonA nigamano vaDo-nagarazeTha Avato, ane je seTTIone mAla khapato hoya enI yAdI meLavato ane e pramANe yogya mUlye mAla kharIda karato. dareka vastunA vepAramAM lAbhanA TakA nakkI rahetA. gaNarAja A baMne pakSo tarapha pUratI ne samabhAvabharI dekharekha rAkhato. gaNapati (senApati) kRSikAra ane sAmaMtavarga para khAsa lakSa rAkhato. ene mAthe yuddhasaMcAlananuM uttaradAyitva rahetuM. eTale sAmaMtavarganAM bALako ane yuvAnonI keLavaNI para e khAsa dhyAna Apato. seTTIvargamAM ane zilpIvargamAM nAnapaNamAM lagna thatAM, paNa A vargamAM vIsa varSa sudhI suMdarIono saMparka niSiddha hato. mAyakAMgalAM bALakone A samAjamAMthI chUTA pADI devAmAM AvatAM ane bhayaMkara ke cepI rogavALAMne bahiSkRta karavAmAM AvatAM. sAmaMtaputrone zastranI vividha prakAranI keLavaNI apAtI. nakalI yuddho racAtAM emane pravAse mokalavAmAM AvatA, jIvananI pratyeka kaThinAImAMthI pasAra karavAmAM AvatA. kRSikAravarga moTe bhAge khetI karato, paNa enA para senApatinuM khAtuM lakSa ApatuM, kAraNa ke yuddhanA samaye pratyeka kRSikAra senAmAM joDAto. A varga eka tarapha annanuM utpAdana karI dezanuM pAlana kare, ane bIjI tarapha, jarUra UbhI thatAM, yuddhamAM deha ApI dezanI rakSA kare. eTale A varga tarapha sauno atyaMta cAha raheto. A varga nAgarikapakSa kahevAto. ane A nAgarikonuM mukhya dhana gAya ne baLada hatAM. hiraNya (sonuM) karatAM vraja (gokaLa)nI kiMmata vadhu lekhAtI. eTale gaNapati A varganI khAsa rakSA karato. zreSThIcatvara - zeThano coro-e jhaverIonuM bajAra hatuM. A bajAramAM dezadezanA nagarI vaizAlI I 101
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAhasodAgaro ane rAjA-rANI hIrA, motI, mANeka, gomeda vagere kharIdatAM. gaNataMtranuM nyAyakhAtuM gaNarAjanA hAthamAM rahetuM ane e rIte gaNarAja gaNapati karatAM moTo lekhAto. nyAya kacerIomAM eka ja nyAyAdhIza nyAya na Apato; aparAdhanI yogyatA pramANe paMca nImavAmAM AvatAM. judA judA varganA pAMca AgevAno insApha toLavA besatA; teo aparAdha jyAM thayo hoya tyAM jaIne potAnI kAryavAhI zarU karatAM. A mATe gaNarAja pAse dareka nagaranA ke gAmanA satya mATe, pramANikatA mATe, udAratA mATe paMkAyelA puruSonI yAdI rahetI. vaizAlInA gaNataMtra vize ATaluM kahyA pachI eTaluM noMdhavuM jarUrI che ke A sivAya A gaNarAjyomAM traNa vyaktio vadhu vikhyAta hatI. emAM be mahAtmA hatA, ane eka suMdarI hatI. be mahAtmAonA nAma hatAM bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra. bhagavAna mahAvIra kapilavastunA zAkya gaNarAjyanA rAjA zuddhodhananA putra hatA, ne sarva saMpatti janatA janArdanane ApI saMnyAsI thaI gayA hatA. bhagavAna mahAvIra jJAtrika kuLanA vaizAlInA zAkhAnagara kSatriyakuMDagrAmanA rAjA siddhArthanA putra hatA. e baMne jaNA potAnI sarva saMpattinuM dAna karIne tyAgI banyA hatA. baMne puruSo bIjAnuM lohI levAne badale khudanuM lohI devAnuM vrata laIne jagatane tAravA dIkSita banyA hatA. baMne jaNA bharyA megha jevA hatA. baMne jaNA ahiMsAmAM mAnatA, yuddhamAM na mAnatA, premamAM mAnatA. rUpamAM na mAnatA, tyAgamAM mAnatA, parigrahamAM na mAnatA, ane saMsAra eka-be jaNanI nahi, janasAmAnyanI jAgIra che, ema upadeza ApatA. saMsAramAM UMca-nIca koI nathI, je jevAM karma kare te tevo thAya. brAhmaNa, zramaNa, muni ne zUdra - e cAre janmathI samAna; alabatta, sArAM-khoTAM karmathI sau koI nAnA-moTA thaI zake che. sAcA yajJa pazuhiMsAthI thatA nathI. paNa manamAM rahelAM mAna ane mAyA rUpa pazuone homavAthI thAya che. A vAto nAnI lAgatI, paNa e nAnI vAtomAM moTA bhUkaMpa jevA AMcakA hatA. ne e AMcakAothI bhAratavarSa khaLabhaLI UThyuM hatuM. paNa gaNarAjyo A upadezane jaladI svIkAravA lAgyAM, kAraNa ke dharmanI udAra nItimAM teo mAnanArAM ane janasamUhane samAna najare jonArAM hatAM. A be mahAtmAo jeTaluM vaizAlInI prasiddha suMdarI aMbapAlInuM AkarSaNa hatuM. 102 7 zatru ke ajAtazatru A be mahAtmAonA dharmopadeza sAMbhaLavA AvanAra ghaNA loko eka vAra sukarmanA phaLarUpa A suMdarI aMbApAlIno suMdara deha ane enuM nRtya jovAnI lAlasA choDI na zakatA. aMbApAlI vizvanI yauvanazrI lekhAtI. enuM zaradanI cAMdanI jevuM rUpa, puSpanI kumAzane bhulAve tevo sparza ne manane kAmaNa kare tevo kaMTha lokavikhyAta hatAM. A rUparyAvanA kyAMthI, kaI rIte, kema AvI e sarva vAto daMtakathA jevI banI gaI hatI. kahevAtuM ke eka nivRtta pratihAranI e pAlitA putrI hatI ane AMbAnA jhADa nIcenI maLI AvI hatI. aMbapAlI gAmaDAmAM janmI ane yogya samaye vaizAlImAM AvI. vaizAlImAM AvIne eNe bhAre dhamAla macAvI dIdhI. jyAMthI e nIkaLatI tyAM bhIDa jAmI jatI. vRddho paNa enA aniMdya sauMdaryane eka najare nIrakhI rahetA ne ghelAghelA thaI jatA. A sauMdaryaphUla kone varaze ? e viSaya moTI pratispardhAno banI gayo. jo vaizAlImAM rAjA hota to to e aMbapAlIne potAnA aMtaHpuramAM pUrI deta ane jhaghaDo zAMta thaI jAta. paNa A to gaNataMtra hatuM. aMbapAlI Akhare vaizAlIno eka koyaDo banI gaI. eTalA badhA mANaso ene meLavavA tatpara thaI gayA ke AMtaravigraha phATI nIkaLe evuM thayuM. Akhare prazna saMthAgAra pAse Avyo. saMthAgAramAM vadhumatIe A praznano nikAla Avyo. vadhumatIno nirNaya evo hato ke aMbapAlI gaNanI thaIne rahe, gaNikAdharma pALe. enuM biruda 'janapadakalyANI !! aMbapAlI mATe bIjo koI mArga nahoto. e padminIe potAne kAraNe rAjyamAM AMtarakalaha iSTa na gaNyo. A banAva aMbapAlIne dezadezamAM vikhyAta karI. paNa enA sauMdarya karatAM enA zIle ene bevaDI jagajAhera karI. vaizAlImAM eka vAra bhagavAna buddha AvyA. AmrapAlI emanA darzane gaI ane eNe prazna karyo, mahArAja, dharmanI vadhu jarUra sAmAnya mANasane ke uttama mANasane ?' bhagavAna buddhe kahyuM, 'sAmAnyane prathama jarUra. dharma to auSadha che.' 'to mahArAja! Apa mAre ghera padhAro. huM sAmAnya chuM. mAro uddhAra karo!' 'jarUra AvIza. gaNanAyakano ane gaNikAno AtmA eka rIte samAna che.' bhagavAna buddhe kahyuM ne aMbapAlInA AmaMtraNano svIkAra karyo. thoDIvAre licchavIo buddhanA darzane jatA hatA. mArgamAM aMbapAlI maLI. eno ThATha to ajaba raheto, paNa Aja enuM teja ajaba hatuM. licchavI juvAnoe pUchyuM, re aMba ! kyAM jaI AvI?' nagarI vaizAlI C 103
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'he Aryaputro ! huM bhagavAna tathAgatanA darzane gaI hatI.' aMbapAlI bolI, 'AvatIkAle bhagavAna buddha bhikSusaMgha sAthe mAre tyAM bhojana leze." eka gaNikAne tyAM ?' 'hA, AtmAnI dRSTie tame ane huM samAna chIe.' 're priye ! A tAruM kAma nahi, tAro mahela to bhogI mATe che, yogI mATe nahi. bhagavAnane bhojana ame karAvIzuM ane tenA badalAmAM tane eka lAkha kAryApaNa (sikkA) ApIzuM.' licchavI yuvAnoe kahyuM. eka lAkha kArdApaNuM to zuM, AkhuM vaizAlI Apo topaNe A AmaMtraNa tamane ApI zakuM tema nathI." A vAte aMbapAlIne vadhu jAhera karI. ane tenuM mAna khUba vadhAryuM. A aMbapAlI vaizAlInI zikSaNamUrti, sauMdaryamUrti ne kalAmUrti banI gaI hatI. AvA vaizAlI nagaranAM gopuromAM rAjagRhInA saMdezavAhako pravezyA tyAre madhyAhnanA bIjA praharane sUcavato turIsvara havAmAM guMjato hato. 15 magadha vaizAlInI mUThabheDa magadharAjanA saMdezavAhako vaizAlInI apAra zobhA nihALatA rAja prAsAda tarapha cAlyA. prabhAtano ravi vaizAlIne suvarNa raMge raMgI rahyo hato. vaizAlInI nagarasuMdarIo udyAnomAM kaMdUka krIDA karIne pAchI pharatI hatI. navayuvAno vahelI savArathI vanakrIDA karIne ezva para pAchA AvI rahyA hatA. svarganAM deva-devIne nihALavAnuM sadbhAgya mANasane varyuM nathI, paNa vaizAlInAM svAtaMtryapremI nara-nArane nIrakhyA pachI mANasane deva-devIne jovAnI tRSNA ApoApa zAMta thaI jatI. nirbhayatA ahIMnAM nara-nArano prathama guNa hato. emane rAjano Dara nahi, rAjasevakonI bhIti nahi; pote racelI duniyAmAM pote svAdhIna rIte jIvI rahyAM hoya, evI darekanA moM para khumArI hatI. ati lakSmI e jema zApa che, ema ati sattA - ekahaththu sattA-mAnava mAthe paDelo mahAzApa che, e vAtanI pratIti magadhanA zANI saMdezavAhako manomana karI rahyA. ekahaththu sattA-rAjA ja sarvasva e nIti-potAno ja ghAta karanArI che. mahArAja biMbisAra zreNike jo gaNataMtra racyuM hota-rAjasattAmAM prajAsattAne sthAna ApyuM hota to emane Ama nirAdhAra banI, kArAgAramAM baMdIvAna banI AtmaghAta karavo na paData. rAjataMtramAM eka siMha ane bAkI badhA anucaro ! gaNataMtramAM badhAya siho; anucaratAmAM koI mAne nahi ! rAjataMtramAM lAkhuM maro, paNa lAkhano pAlanahAra na maro; tyAre gaNataMtramAM eka bhale maro, lAkha jIvavA joIe. bahujanahitAya, bahujanasukhAya, bahumatinuM ahIM rAja; AvA aneka tarkavitarko karatA saMdezavAhako 1041 zatru ke ajAtazatru
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNapati ceTakanA AvAse pahoMcyA, tyAre prathama praharanA coghaDiyAM vAgatAM hatAM. gaNapati ceTaka rAja prAsAdanA gavAkSamAM UbhA rahI gaMDakInA nIramAM nahAtA gajarAjone ane gajarAjo sAthe kustI karatA navayuvAnone nIrakhI rahyA hatA. A badhA gaja samUhamAM eka gajarAja judo tarI Avato hato. enI chalAMga, eno avAja, enuM khela-naipuNya ajaba hatuM. gaNarAja ceTakanI cakSuo enA para maMDAyelI hatI, tyAM pratIhAre hAjara thaIne nivedana karyuM. 'svAmI ! magadhanA saMdezavAhako pharI AvyA che.' "saMdeza laIne AvyA che ?" keTalI jhaDapathI pAchA AvyA ! karmacArIonA kAryazramano vicAra A rAjataMtro kadI karatAM nathI. e to pazu, yaMtra ane mAnava traNene samAna lekhe che. rAjataMtro mANasa karatAM kAryane vadhu mahattva Ape che. aMgata kAryasiddhi mATe hajArono bhoga e rAjataMtra ucita lekhe che; jyAre gaNataMtro mANasane mahattva Ape che, ane kAryasiddhi gauNa gaNe che.' gaNarAja vAta karatAM karatAM kaMIka vicAramAM paDI gayA. chellA keTalAka vakhatathI e saMcita rahetA hatA, vaizAlInuM rAjya atyAre kIrtinA aMtima zikhare hatuM, paNa dIrghadraSTA gaNarAja vicAratA ke zikhara upara caDhavyA pachI tyAM sthira thatAM na AvaDavuM to nIce UtaravuM ja paDe che, adhagamana anivArya bane che. gaNarAjane vicAramAM paDelA joI pratihArIe khoMkhAro khAdho. gaNarAje pratihArI tarapha jotAM kahyuM, 'huM jANuM chuM tuM zA mATe Ubho che." gaNarAja ATaluM bolyA ane vaLI pAchA vicAramAM paDI gayA. 'jANuM chuM, magadhanA dUto zuM laIne AvyA haze te! rAjAo moTAI sthApita karavA mahAyuddha jagADatAM jarAya vicAra karatA nathI. deza yuddhamAM rahe, navajuvAno kAmamAM rahe, virodhIo ciMtAmAM rahe, ane AbAdI AjhAdInA mUMjhavatA prazno UbhA na thAya, paNa mane yuddha gamatuM nathI. yuddha to saMsAranI mAnavamAnava vaccenI premazraddhAnuM devALuM che. chatAMya, koI saMjogo evA paNa Ave che ke lohI levA karatAM lohI devuM uttama che. mAravA karatAM maravuM uttama che. paNa e divaso to dUra che ! zaktimAM mAnanArAM sAmrAjyo bhaktimAM na samaje ." gaNarAja thoDI vAra AvA vicAromAM aTavAyA ane pachI emaNe pratihArIne Adeza karyo, 'jAo, saMdezavAha kone hAjara karo.' saMdezavAhako hAjara thayA. praNipAta karIne emaNe rAjapatra rajU karyo. gaNarAje 106 ] zatru ke ajAtazatru patra lIdho, kholyo ne vAMcyo. TUMkuM ne Taca lakhANa hatuM. | 'magadhanA aparAdhIone corInA mAla sAthe tAkIde amArA havAle karo, nahI to pariNAma mATe taiyAra raho.' 'pahelAMnI nA che, bIjAnI hA che.' gaNarAje paNa sAva svAbhAvikatAthI kahyuM. emanA para jANe A patranI kaMI asara thaI nahotI. eTale bhatte gaNarAja ! magadhanA aparAdhIone corInA mAla sAthe magadhane havAle karavAnI Apa nA bhaNo cho, ema ja amAre mAnavuM rahyuM ne ?' magadhanA mukhya dUta mayUradhvaje vAta spaSTa karatAM kahyuM. | 'avazya.' gaNarAje svAbhAvikatAthI javAba Apyo. 'ane bhatte gaNarAja, pariNAma mATe yuddha - mATe-taiyAra che. ema amAre mAnavuM ne ?" magadhanA dUte vAta vadhu spaSTa karI lIdhI. 'avazya , paNa e sAthe tamArA rAjAne eTaluM kahejo ke gaNarAjyo yuddhane apriya kArya lekhe che. yuddhane teo mAnavajAta mAthe rAjAzAhIe verelo zApa lekhe che. paNa e anivArya thaI jatAM gaNarAjyo emAM niHsaMkocapaNe bhAga le che. mane khyAla to hato ja ke magadhanA navA rAjAe aneka bhUlo karI che. mahAdoSo AcaryA che, e doSa ane bhUlone chAvaravA mATe e yuddhano Azraya jarUra leze.' gaNarAje potAnA mananI vAta khullI karI. 'bhajo ! amane to mAtra hA-nA jANavAnI AjJA che. saMdezavAhaka carcA na karI zake." dUte kahyuM, saMdezavAbaka eTale zuM e huM jANuM chuM. haMmezAM saMdezAnI Apa-le-nA bahAne pITha pAchaLa sainyanI taiyArI thatI hoya che. e bahAne kALavyaya karI pratispardhIne gAphela rAkhI yA zAMtino lAlacu banAvI pITha pAchaLa ghA mAravA jhaDapathI kUca thatI hoya che.' gaNarAje kahyuM. saMdezavAhakoe kaMI pratyuttara na vALyo. teo namana karIne bahAra nIkaLyA. pratihArI emane vidAya ApI rahyo, tyAM vaizAlIno guptacara mArate ghoDe AvIne hAjara thayo. pratihArI tarata gaNarAjane khabara karavA aMdara gayo. thoDI vAramAM e anujJA meLavIne guptacarane aMdara laI gayo. guptacare khabara karI ke vaizAlInI sImAthI thoDe dUra senAno jamAva thaI rahyo dekhAya che. be guptacarone gupta rIte mokalyA, paNa teo pAchA pharI zakyA nathI." magadha vaizAlInI mUThabheDa 107
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vAru ! gaNapati siMhane mAruM nimaMtraNa pAThavo ke zIdhra ahIM Ave." vaizAlIno guptacara namana karIne pAcho pharyo. gaNarAja ceTaka pharI gaMDakI nadImAM jalakrIDA karatA hAthIgaNa tarapha nIrakhI rahyA. gaMDakInAM UMDAM jaLamAM kIDA karIne have teo pAchA pharatA hatA. A badhA hAthIomAM tArAomAM caMdra dIpe ema gajarAja secanaka dIpato hato. enA para ArUDha thayelA hallakumAra ane vihallakumAra devakumAra jevA zobhatA hatA. gavAkSanI nIce AvatAM secanake sUMDha UMcI karI gaNarAjane abhivAdana karyA. gaNarAje e abhivAdana jhIlyAM. hallakumAre mAtAmahane uddezIne kahyuM, 'zuM magadhanA saMdezAvAhako pharI AvyA hatA ?" 'teM kyAMthI jANyuM ?' 'teo ghoDAone pANI pAvA nadI para UbhA hatA. tyAre meM joyA. magadhanA saMdezavAhaka mayUradhvajane huM nAnapaNathI oLakhuM chuM, paNa dAdA ! A amArA hAra ane hAthI aMgenuM yuddha ame pote ja laDIzuM.' hallakumAre kahyuM. sAru, gaNapati siMhane bolAvyA che. tame paNa taiyAra thaIne AvI pahoMco. pachI nirNaya laIe.' gaNarAje kahyuM. hallakumAra vagere AgaLa vadhI gayA gaNarAja ceTaka gavAkSa para kyAMya sudhI UbhA rahyA - na jANe e nagarInuM nirIkSaNa karI rahyA hatA ke potAnI jAtanuM ! thoDI vAramAM pratihArIe AvIne khabara ApyA ke gaNapati siha padhAryA che. gaNarAja tyAMthI UThIne maMtraNAgRhamAM gayA. baMne jaNA hastidetanA siMhAsana para beThA ane paristhiti vize UMDI carcA karI rahyA. gaNapatie kahyuM, 'A to magadhanI bAlizatA che. dANo caMpI jovA mAge che. bhale cAMpI jue.' 'magadha potAnI pAse ajoDa musadIo rAkhe che. bAlaceSTA jevuM prAraMbhamAM lAge, paNa enI pAchaLa UMDI ramata paNa hoya, gaNarAjyonI kIrti rAjAonI UMgha bagADI rahI che.' gaNarAje potAnI samajano niSkarSa rajU karyo. eTalI vAramAM maMtraNAgRhanI ghaMTaDI raNajhaNI. maMtraNAgRhamAM pratihArIno praveza niSiddha hato. e bahAra Ubho rahIne ghaMTaDInI dorI kheMcIne AgaMtukanI jAherAta karato. gaNapati UThIne bahAra AvyA. hallakumAra ane vihallakumAra pravezanI anumati mAgatA UbhA hatA. gaNapati siMha temane aMdara dorI gayA. gaNarAje dauhitrone sAme Asana para besavAnI saMjJA karatAM kahyuM, 'Akhare yuddha AvyuM.' 'amArA kAraNe nAhaka vaizAlI saMDovAya te ThIka nathI. amane..." vihallakumArane AgaLa bolato rokIne gaNarAja bolyA, 'have tame vaizAlInA nAgarika cho. potAnAM ryA pachI kaSTa paDatAM pArakAM karavAnI nIti vaizAlInI nathI. vaLI tamAruM to mAtra bahAnuM che. badhA rAjAonI dADhamAM gaNarAjyo che ja. vaizAlI badhAnuM ziramora che, eTale vaizAlI para teonI kUDI najara che, Aja tamAruM bahAnuM che; tamane soMpI daIe to kAle navuM bahAnuM zodhIne laDavAmAM Avaze. roga ane zatrune to UbhA thatAM ja dAbavA sArA.' 'to amArI vinaMtI che ke, A kAma amane soMpavAmAM Ave.' hallakumAre kahyuM. 'tame zuM karazo ?' | 'ame amArA tamAma baLathI magadhanI senAne vaizAlInI sImAne sparza karatI rokIzuM. mahArAja , amArI cApavidyA ane gaja rAja secanakanI yuddha kaLAnI parIkSA to laI juo.' 'ema karIne yuddhano prathama vijaya tamArA nAme lakhAvavo che ?' gaNapati siMhe kahyuM. | 'avazya. amane niHsvArthabhAve Azraya ApanAra mATe prANanI bheTa paNa kaMI visAtamAM nathI ane Aje to ame gaNataMtranA nAgariko chIe.' vihallakumAre kahyuM sAruM, to karo prasthAna, tamArA kAryamAM tamane saphaLatA varo !' gaNarAja ane gaNapatie AzIrvAda ApyA. hallakumAra ane vihallakumAra tarata ja namana karIne vidAya thayA. A pachI gaNapati siMha ane gaNarAja ceTaka lAMbA vakhata sudhI carcA karatA beThA. magadhapati azokanI khullI talavAra rAkhavAnI pratijJA, mahAmaMtrI vasyakAranA zikhAbaMdhananA zapatha ne mahAbhikhkhuM devadattanuM karapAtra bhojananuM nIma bhAvimAM mahApariNAma lAve tema hatuM. ema baMnene carcA karatAM jaNAyuM. pratijJAo dvArA pracAra kArya karavAnA ne lokalAgaNI uzkeravAnA akhatarAnuM teoe pUrepUruM mUlya AMkyuM. A carcAo karatAM madhyAhna thaI gayo. tyAM pharI maMtraNAgRhanI ghaMTaDIo raNajhaNI. baMne bahAra AvyA. pratihAre nivedana karyuM ke hallakumAra ane vihalla kumAra samarAMgaNa prati magadha vaizAlInI mUThabheDa 1 109 108 | zatru ke ajAtazatru
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMcaravA mATe sajja thaIne gavAkSa nIce khaDA che. ApanA AzIrvAda yAce che. gaNataMtranA baMne mahArathIo gavAkSamAM gayA, ane emaNe hallakumAra ane vihalla kumArane saphaLatA icchatA AzIrvAda ApyA. hallakumAre secanakane pagathI izAro karyo, ane e cAlI nIkaLyo. vaizAlInI bharI bajAramAM enI raNaghaMTAe lokomAM kutuhala jagAvyuM. paNa e kutUhala kSaNika hatuM. lokomAM dRDha zraddhA hatI ke vaizAlInI sAme AMkha UMcI karavAnI khuda svarganA adhipati iMdranI paNa tAkAta nathI, to pRthvInAM rAjyonuM to zuM gajuM ! koI caDhAI kare, e saMbhAvanA paNa hAsyAspada TharatI. secanaka raNaghaMTA vagADato dUra dUra cAlyo gayo ane e rAte ja potAnA kAryano AraMbha karavA mATe eNe magadhanI senA para ekAeka hallo karI dIdho. magadhanI senA rAtrinI zAMtimAM hatI. teo mAnatA hatA ke hajI saMdezavAhako pAchA AvyA nathI, viSTikAra gayA nathI, tyAM sudhI yuddhanI saMbhAvanA kevI? eTalI vAramAM magadhanI bIjI TukaDI paNa madade AvI pahoMcaze. pachI vIjaLa, hallo karI daIzuM. paNa gaNatarI khoTI paDI; teo hallo kare te pahelAM ja temanA para hallo thaI gayo. cAre taraphathI agnibANonI varSA thaI rahI. zibiranAM kiMmatI kApaDamAM Aga lAgI. azvonA khAvAnA ghAsamAM Aga lAgI. bhAlA, barachI ne kuhADInA hAthA saLagyA. pathArIo saLagI. zayyAmAM sUtelA jANe agnizayAmAM sUtA hoya tema saphALA jAgyA. ekadama je hAthamAM AvyuM te laIne badhA bahAra nIkaLI AvyA. tyAM to bhayaMkara raNagarjanA saMbhaLAI. ane eka mahApazu cAre page UchaLatuM dhasI AvyuM. je bhAgyA te ghoDA sAthe, ratha sAthe, hAthI sAthe athaDAyA. ane je laDavA AvyA te tarata haNAI gayA. agnideve potAnuM bhayaMkara tAMDava zarU karyuM. sainiko pokAra karavA lAgyA, "are ! yamarAja laDavA AvyA lAge che, paNa Azcarya to juo, haMmezAM pADA para besIne AvatA, Aje hAthI para besIne AvyA lAge che !' cAre page uchaLatA hAthIe satyAnAza vALavAmAM sImA na rAkhI. enI suMDhe bhalabhalA mahArathIone bhoM bhegA karyA. enA gaMDasthaLanA AghAtathI DuMgarA paNa UkhaDI gayA. rAtanA eka praharamAM to bhAre vinAza varasI gayo. prabhAtakALe jyAre suraja deve ajavALAM prasAryA tyAre raNasthaLInuM dRzya bibhISaNa hatuM. eka paNa sainika, eka paNa zibira ke eka paNa vAhana sahIsalAmata 110 zatru ke ajAtazatru nahotuM; badhe sarvanAza pachIno bhaMgAra paDyo hato. ziyALiyAM dhoLe dahADe zaba kheMcatAM hatAM ne gIdha jyAphata uDAvatAM hatAM. e divasa bhAre vItyo. gaNatarI hatI ke bIjI rAte magadhanI bIjI senA AvI pahoMcaze ane verano badalo leze. paNa , na jANe kema, dhArelA samaye magadhanI senA pahoMcI na zakI. magadhanI madade AvI rahelI senA hajI eka paDAva dUra hatI. e rAte hajI pUrI vItI nahi ne kALuM vAdaLa dhasI AvyuM. agnibANothI varSA thaI gaI. zibiro saLagI; zayyA saLagI; sainiko AMdhaLukiyA karIne bhAgyA; paNa bahAra yama-jALa bichAI gaI hatI; TapoTapa saMhAra thavA lAgyo. evAmAM AkAzanuM eka vAdaLa dhasI AvyuM. eNe cArekora doDadhAma zarU karI dIdhI. je enI chAyAmAM AvyuM e khatama thaI gayuM. magadhanA sainiko paristhiti pArakhe e pahelAM sarvanAza vaLI gayo ! mAMDamAMDa mRtyunA bhaMgAramAMthI bhAgI chUTelA eka sainike trIjuM senA-jUtha laIne AvatA magadhanA senApati karNadevane khabara ApI. viSTikAra raNacatura hajI emanI sAthe hato. raNacatura AvatI kAle UpaDavAno hato; ane enA AvyA pachI ja yuddha AraMbhAvAnuM hatuM. ane A yuddha paNe kharekharuM yuddha nahotuM, gherAno eka prakAra hato, kAraNa ke yuddha to bIjA mitrarAjAonI kumaka senAo AvyA pachI AraMbhavAnuM hatuM. gaNatarI lAMbI hatI. vaizAlI ema sahajamAM DhIluM mUke namI paDe evI kalpanA koI mUrkha paNa karatuM nahi ! saMdhyAno sUraja AbhamAM DhaLato hato ne magadhano jakhama sanika samAcAra laIne Avyo. paNa e samAcAra pUrA kahI rahe te pahelAM AkAzamAMthI jANe nizAdevI Utaryo ane ekadama aMdhArapacheDo patharAI gayo, ne pachI agnibANanI varSA thaI. karNarAja mUMjhANA. sAmano karavAnI AjJA ApI. paNa AgaMtuka lokoe bUha evA lIdhA hatA ke kaMI na thaI zakyuM ! chevaTe karNarAje magadhanA nAmIcA gaja choDyA. magadhanI gajasenA khUba prakhyAta hatI, paNa Aje enI prakhyAti pANImAM maLI gaI. sAmethI secanaka hAthI evo hallo lAvyo ke AkhI gaja senA pUMTha pheravI gaI ! 'A to secanaka ! lAkhamAM eka !' magadhanA senApatie kaphoDI hAlata pArakhI magadha vaizAlInI mUThabheDa I lll
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane pIche kUca mATe AjJA karI. jenAmAM jeTaluM baLa hatuM eTaluM ekaThuM karIne sau bhAgyA. e rAte vijayalekha vaizAlInA nAme lakhAyA; parAjaya magadhanA pakSamAM gayo! | vijayI gajarAja secanake e sthaLa parathI zatrunuM jaDAbITa kADhI nAkhyuM! magadhano mANasa to zuM, magadhanuM paMkhI paNa have tyAM TUMkI na zake ! vaizAlImAM A samAcAra vijayadIpa pragaTyA. 16 secanakanuM samarpaNa saMsAramAM ati vakhANe khoTAM che; emAM Akhare vakhANI khIcaDI dAMte coMTe divaso jhaDapathI vItatA cAlyA. gajarAja secanakanA baLa para hallakumAra ane vihallakumAre magadha sAthe bAkarI bAMdhavAnI jAherAta karI hatI. kArya paNa evuM apUrva parAkramanuM karyuM. emAM secanake abhuta raNakuzaLatA batAvI. atyAra sudhInA vijayono mULa pAyo secanaka hAthI ja hato. vaizIlImAM to e have zApabhraSTa devatA lekhAto hato. loko secanakane jayamaMgaLavALo devatAthI gaNI enAM zukana letA, enI bAdhAmAnatA rAkhatA, eka secanaka barAbara eka sahasa yoddhA lekhAtA. dhIre dhIre vaizAlImAM secanakanI AratIo UtaravA lAgI hatI. are, Avo jIva thayo nathI ne thavAno nathI ! ane magadhavALA mAthA kUTIne marI jAya, toya Avo hAthI vaizAlIne AMgaNethI dUra karavAno nathI. koI sArA nasIbe e Avyo hato, sArAM pagalAMno e Avyo hato, have magadhano kSaya ane magadhanA zatruono jaya ! secanaka jyAM sudhI vaizAlImAM che, tyAM sudhI vaizAlInuM eka kAMgAruM paNa kharavAnuM nathI. lokomAM secanaka hAthInI apUrva parAkramagAthAo gavAvA lAgI hatI. ane secanake paNa evAM evAM parAkrama karavA mAMDyAM hatAM ke AjanI parAkramagAthA bIje divase vAsI ne phikkI lAgatI. vaizAlInI sImAmAM zatru nAmanuM paMkhI paNa pravezI na zake. evuM vIratva eNe dAkhavyuM hatuM. badhe jaya secanaka, jaya gajarAja thaI rahyuM. chatAMya, jema corAno nirvaza jato nathI ema, zarU thayelI laDAI ema jaladI T12 zatru ke ajAtazatru
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrI thatI nathI. chellA keTalAka divasothI magadha-vaizAlInI sImA-rekhA para kaMIka halacala thatI hatI. ghaNI vAra rAte mazAlonuM vana jhagI UThatuM. ghaNI vAra kaMIka avAjo AvatA. guptacaro samAcAra lAvyA ke zatrunI yuddhazibiro sImAharoLanI pelI tarapha racAI rahI che. sImAharoLa oLaMgIne e zibiro naSTabhraSTa karavI ghaTe. hallakumAre eka dahADo e sImAharoLa oLaMgavA prayatna karyo, paNa gajarAja secanaka jarA paNa AgaLa na vadhyo. jANe e kaheto hoya ke yuddha vagara zatrunI sImAmAM praveza thAya nahIM. AmasamudAyanI najara lAMbe pahoMcatI nathI. e badhA zatru-zibirono game te rIte sarvanAza mAgatA hatA. nIti-anIti para vicAravA cAhatA nahotA. paNa secanake Akhara sudhI lokonI A cAhanAne phaLIbhUta na karI. sImAharoLa AvI ke secanaka pAcho pharI jAya ! paNa A jayajayakArane jhAMkho pADe tevA vartamAna vaizAlInI zerIomAM have carcAtA hatA. loko kahetA : 'secanakanI zUravIratAne bahu vakhANavI khoTI che. e vaizAlI-magadhanI sImA-rekhAthI thoDe dUra rahe che, AgaLa vadhavAnI AnAkAnI kare che. A enI zuravIratAne jhAMkhapa lagADe tevuM che. potAnI zerImAM to kUtaruM paNa siMha banIne phare.' secanakanI A niMdA hallakumAra ane vihallakumArane kAne paNa pahoMcI gaI. emaNe nirNaya karyo ke secanakane laIne roja eka vAra magadha-vaizAlInI sImArekhA oLaMgI AvavI ! ane bIje divase baMne kumAro secana kane laIne raNapradeza tarapha cAlI nIkaLyA. hallakumAre kahyuM, 'secanakabhAI ! Aja sImA oLaMgajo !? mANasa pazunI bhASA samaje, ema pazu paNa mANasanI bhASA samaje che. secanaka potAnA rAja kIya rUAbathI sImA najIka pahoMcI gayo; kumArone laIne hamaNAM sImA vaLoTI gayo samajo ! halakumAre vaizAlInA ghaNA nagarajanone potAnI vAtanI vyarthatA najare nihALavA AmaMtryA hatA. yuddhano bhaya TaLI gayo hato, eTale nagaranI ghaNI suMdarIo potAnA rezamI ratho ane makhamalI azvone laIne AvI hatI. A suMdarIo ja vaizAlInuM eka viziSTa AkarSaNa hatI; emanA mukhakamaLanA eka dhanyavacana mATe yoddhAo AkhuM jIvana hoDamAM mUktA. suMdarIo animiSa netre secanakane nihALI rahI. secanaka paNa Aja potAnI paristhitithI jJAta hato. ene vIratvanI phUlamALAo A gaja gAminIonA hAthe 114 D zatru ke ajAtazatru paheravI hatI. paNa jema bahu khAdhelAne khAvA para aruci thaI jAya, bahu kIrtivaMtane kIrti khAlI khokhA jevI lAge, ema secanake Aja raMgamAM bhaMga pADyo ! vaizAlInI sImA-rekhA AvI ane e pAcho pharI gayo. hallakumAre ene ghaNo samajAvyo. paNa na mAnyo. 'secanaka bhaIlA ! bhavanI kamANI Aja pANImAM jAya che.' vihallakumAre jANe AjIjI karI. 'gajarAja ! AvI apakIrti karatAM to maravuM sAruM.' hallakumAre kahyuM, paNa secanaka na mAnyo te na ja mAnyo. e pAcho pharyo, ane AvIne gaja zALAmAM Ubho rahI gayo. hallakumAra ane vihallakumArane to e dahADe bahAra nIkaLavuM paNa muzkela banI gayuM. lokone zuM moM batAve ? sAthe sAthe teoe nizcaya karyo ke AvatI kAle game tema thAya paNa ene maMgadha-vaizAlInI sarahadathI AgaLa hAMkavo. A apakIrti sAthe vaizAlImAM jIvavuM azakya che. paNa e divasano prayatna paNa niSphaLa gayo. secanake AgaLa Daga na dIdhA te na ja dIdhA, tIkSNa aMkuza, je kadI atyAra sudhI nahotA bhoMkAyA e bhoMkAyA, tethI paNa kaMI na vaLyuM. aMkuzanA mArathI lohI Tapakato secanaka pAcho vaLI gayo. e divase vaizAlImAM halla-vihallanI apakIrtinA dhoLe daDA dhajAgarA baMdhAyA. trIjo divasa bhAre nizcaya sAthe Ugyo. Aja to hAthI rahe ke na rahe. ane prayatnamAM pote rahe ke na rahe, paNa A kalaMka to dhoye ja chUTako hato. e vakhate mANasa jeTalo ja zamAM mAnato eTalo jIvanamAM na mAnato. teoe madadamAM garamAgarama bhAlA laIne paricArakone taiyAra rAkhyA, modakanA thALa paNa rAkhyA ne gaja zALAnI eka juvAna hAthaNI paNa taiyAra rAkhI. savAre secanakanI bhavya savArI UpaDI. thoDA samaya mATe to nagarajano magadhanI caDhAIne bhUlI gayA. rastAmAM koI mitra sAthe vAto karatA hoya tema hallakumAre hAthI sAthe vAto karavA mAMDI : "secanakabhAI ! AgaLa vadhavAmAM kazoya bhaya nathI. bhaya hoya to tama jevA lAkheNA jIvane ame AgaLa laI na jaIe, hoM !' vihallakumAre bhAInI vAta upADI letAM kahyuM, 'o amArI vIratAnI dhajAne dhULamAM meLavanAra gajarAja ! nirAMte AgaLa vadhajo. tamane kAMTo paNa vAge to amArI javAbadArI. nAhakanA Daro cho zuM kAma ?' secanakanuM samarpaNa I 115
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama baMne bhAIo prema, bhaya, DahApaNa vagerethI Akhe raste gajarAjane zikhAmaNa ApyA karI, ane gajarAje jANe zAMtithI cAlatAM cAlatAM e sAMbhaLyA karI ! sImArekhA najIka hatI ane Aja badhA kRtanizcayI hatA. vihallakumAre rUpALI hAthaNIne AgaLa karI, paNa secanakanI bhayaMkara suMDhanA eka ja sapATe e dUra bhAgI gaI ! gussA bharelI jhINI AMkhe gajarAja jANe kahI rahyA ke tuM bajAranA sukhaDA jevI nArI mane zuM lobhAvI zakatI hatI ! huM kAma karIza to kartavya samajIne karIza. tArI lAlace mane nathI. hAthaNI to jANe bhUseTIne jAya bhAgI. vihalla kumAre joyuM ke mAmalo vIpharI jAya tema che, eTale eNe AgaLa modakanA thALa mukAvyo, AhAra, nidrA, bhaya ane kAma - A cAra mANasamAM ne pazumAM samAna hoya che. gajarAje eka lADavo lIdho, halla kumArane Apyo, bIjo lADavo lIdho vihallakumArane Apyo ane pachI modakanA thALa para potAno paga mUkI e AgaLa vadhyo. hallakumAre nAjuka paristhiti parakhI lIdhI, eNe pAchaLa cAlatA bhAlAvALAone taiyAra rahevA izAro karyo. mAvatoe sAthe rAkhelA mazAlavALAonI mazAlomAM bhAlAnAM tINa pheNAM tapAvIne taiyAra karyA. sImA rekhA have sAva najIka hatI ane e rekhAnI pAra suMdara ghAsavALI bichAta hatI. pANInuM eka jharaNa pAsethI vahetuM hatuM. halla kumAre zikhAmaNa ApatAM kahyuM, 'bhaIlA ! magadhamAM ApaNI hAMsI thAya che ! kahe che ke vaizAlImAM jaIne secanakanuM vIratva khovAI gayuM !' hallakumAra potAnI vAta pUrI karI rahe na rahe, tyAM to secanaka vAvAjhoDAnI jema dhUNI UDyo, eNe pITha para beThelA halla kumArane suMDhathI upADyA ne dUra pheMkI dIdhA ! eka paLa vItI na vItI tyAM vihallakumAranI paNa e ja dazA thaI. badhe hohA thaI gaI. halakA mANasane upadeza na Apavo : zAstrakAronI A zikhAmaNane loko bhUlI jAya che, eTale gothA khAya che. bhAlAvALA AgaLa vadhI gayA, paNa have to jANe zivanuM tAMDava nRtya AraMbhAyuM ! secanaka eka vAra cAre tarapha pharyo. najIka cAlatA loko dUra khasI gayA. madada 116 1 zatru ke ajAtazatru mATe hohA zarU thaI rahI. navI madada Ave, e pahelAM secanaka AgaLa vadhyo. eNe vaizAlInI sImAne sparza karyo ane bhayaMkara jhanUnathI vega vadhAryo. saune thayuM nakkI A magadhavAsI jIva magadha tarapha cAlyo jaze; jAnavarane potAnI bhUmi bahu bhAve ! sImAne sparzato secanaka AgaLa vadhyo, paNa tyAM to ekadama gabaDyo ! jamIna phATe, bhUkaMpa thAya ane mANasa aMdara UtarI jAya, ema secanaka jotajotAmAM pRthvImAM samAI gayo ! aMdarathI bhaDabhaDa karatI agninI jvALAo bahAra nIkaLI AvI. loko doDyA. keTalAka bhAgyA. keTalAke bUma pADI : 'are pRthvImAM rahelo javALAmukhI phATayo che, saMbhALo !' hallakumAra ane vihallakumAra agninI jvALAo joI pAchA na bhAgyA. e tyAM gayA ne joyuM to lIlA ghAsanI nIce UMDI khAI khodAyela hatI ane temAM dhagadhagatA kheranA aMgArA pAtharyA hatA. lIlA kASThanI jema gajarAja secanaka emAM zAMtithI jalato hato. enA mukha para vIratva hatuM. enA kaMThamAMthI bhayanI ke vedanAnI eka cIsa paNa saratI nahotI. are, A keI bhUkaMpa natha. A te duzmane khodelI khAI che.' halla kumAre kahyuM. vihallakumAre vadhu khAtarI karatAM kahyuM, 'khAI khodIne upara mATI chAvarI devAmAM AvI che; enI bhALa secanakane AvI gaI haze, mATe ja e AgaLa vadhato nahi hoya.' koI divasa AjJAviruddha na vartanAro Aje amane uThAvIne pheMkI de, e amArA taraphanI enI nimakahalAlI ja haze.' halla kumAre dhIre dhIre paristhitino tAga meLavatAM kahyuM, jAnavarane mATInI ane havAnI paNa gaMdha AvI jAya, ApaNane khabara na paDI ke duzmanoe suraMga pAtharI che. secanaka e badhuM samajI gayo. paNa ApaNe ApaNA mamatamAM ja rahyA ne aNamola ratna hAthe karIne khoyuM ' vaizAlInA nagaranAyake vacce kahyuM. are, secanaka amAro parama upakArI thayo. ene ame na kahevAnuM kahyuM, na devA jevAM meNAM dIdhAM, lAkheNA jIvane koDIno karIne mUkyo, paNa moTA mananA e jIve kazuMya manamAM na ANyuM. ane Akhare amane ejaba rIte bacAvI potAnA prANa arpaNa karI dIdhA. dhikkAra hajo amane ! dhanya dhanya e gajarAja ! vihalla kumAranI AMkhomAMthI AMsuno varasAda varasI rahyo. secanakanuM samarpaNa D 117
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAkramI secanaka khAImAM bhaDabhaDatI jvAlAomAM jalI rahyo hato. enA mukhamAMthI eka cIsa paNa nIkaLatI nahotI. badhA loko ene bhAvathI nIrakhI rahyA. puruSa to Avo arpaNabhAva bhAgye ja batAve, paNa satI thanArI Arya ramaNIonA citAsnAnanI pavitratAne paNa bhulAve evo A prasaMga hato. vaizAlImAM A vAtanI vAyuvege khabara paDI gaI. ane vaizAlInA rAjAo pAlakhIomAM besIne tyAM AvI pahoMcyA. nagarasuMdarIo paNa zokapUrNa vadane tyAM AvI pahoMcI. koI mahAna puruSanI smazAnayAtrAmAM nagaralokanA ToLeToLAM UmaTe evu dRzya racAI gayuM. vA pharI gayo, ane jANe vAta paNa pharI gaI. gaI kAle secanakanI niMdA karatAM nagaraloko Aja enAM babbe moMe vakhANa karI rahyAM. 'are, eka pazue mAnavajAtane svAmIbhaktinI zikhAmaNa ApI. AvA AtmAo mATe to mRtyu-utsava Ujavavo joIe.' thoDI vAramAM suraMgamAM pANI chaMTAyA, doraDAM nAMkhavAmAM AvyA, ne gajarAjanAM asthiphUla ekatra karavAmAM AvyAM. nagarasuMdarIoe e phUlane suvarNakalazamAM mUkyAM. nagaravadhUoe gIta AraMbhyAM. vaizAlInI senA salAmIe AvI. vaizAlInA rAjAo mUka vadane AgaLa cAlyA. saraghasa vaizAlInI zerIomAM pharyuM. pharIne eka catvaramAM UtaryuM. tyAM ekatra thayelI mAnavamedanIe stUpanI racanA karI ane asthine emAM padharAvI dIdhAM. vaizAlImAM AvA stUpo aneka hatA. deza mATe arpaNa thanAra vIronAM e smAraka hatAM. e stUpa vaizAlInA gauravanAM sImAcihno lekhAtAM. hallakumAre A prasaMge pravacana ApatAM kahyuM, 'gajarAja secanaka sAmAnya AtmA nahoto. e devatAI hAthI hato. je laDAImAM e jato, e laDAI phateha thatI. magadharAje ene rAjahAthI tarIke sanmAnyo hato.' vihallakumAra vAta karatAM thobhyA. emanuM mana have AgaLanI vAta kahetAM Ardra thayuM hatuM. loko bolyA, 'tamane e hAthI kevI rIte maLyo, tenI kathA amane kaho.' 'amane secanaka kevI rIte maLyo, ane te laDAInuM nimitta kevI rIte banyo, te saghaLuM kahuM chuM. magadharAja zreNika biMbisArane aneka putro hatA. emAM abhayakumAra vaDA hatA, paNa te vaizya mAtAnuM saMtAna hatA. kSatriyajAyo ja gAdI para Ave, evI rAjataMtromAM rUDha mAnyatA che. A kAraNe amArA bhAI azokacaMdra, jemanuM bIjuM nAma kuNika che, e bhAre vivAda karatA. paNa abhayakumAra to sahune vivAda karatA rAkhI 118 D zatru ke ajAtazatru pote vairAgI banI cAlatA thayA. 'A vakhate amArA pitA zreNika biMbisAra jIvatA hatA. teoe vicAryuM ke abhayakumAra pachI rAjagAdI upara jeno hakka lAge evo yuvarAja azokacaMdra ati mahattvAkAMkSI che. kAle bIjA putrone kaMI lAga-bhAga na paNa Ape-e zaMkAthI emaNe badhA kumArone kaMI ne kaMI vaheMcI ApyuM. temAM amane baMne bhAIone thoDI jAgIra ApavAnI sAthe gajarAja secanaka ane eka divya hAra Apyo. paNa jema nadI nAnAM nAnAM jharaNAMthI pulakita rahe che ne sAgara hajAra hajAra nadIono saMgama pAmIne paNa khArodha rahe che, ema rAjA azokacaMdrane amane maLelI A vastuo khaTakavA lAgI. 'pitAjI vRddha thayA hatA. yuvarAja azokacaMdra ja moTe bhAge rAjakAja karatA. teoe rAjamaMDaLane potAnuM karI pitAjIne kedamAM nAkhyA ne pote gAdIpati banyA. pitAjInuM na kaLI zakAya te rIte mRtyu thayuM ne rAjA azokacaMdra nirbhaya thayA. teoe pahelo paMjo amArA para ugAmyo. emAM nimitta banyAM padmArANI. emaNe hAthI ane hAranI mAgaNI karI. saMbhava che, emaNe e nirdoSa bhAve mAgyAM haze, paNa rAjakAraNamAM aneka zaMkA-cuDelo rAsaDA letI phare che. amane lAgyuM ke amArI pAsethI badhuM paDAvI levAno A dAva che ! ame baMne vastu laIne bhAgyA ne ahIM AvyA.' 'amAruM mosALa vaizAlI che, paNa amane to A Akho pradeza mosALa jevo vahAlo lAgyo. ame vaizAlInI nAgarikatA svIkArI. ne bIjI taraphathI magadhe amane cora TharAvI corInA mAla sAthe suparata karavAnI mAgaNI karI; nahi to yuddha mATe taiyAra rahevA kahyuM. pariNAme hAthI secanakane kAraNe vaizAlIne yuddha jAhera karavuM paDyuM. ane secanaka yuddha laDatAM khapI gayo ! zatru jyAre zauryathI phAvato nathI tyAre SatryaMtrano Azraya le che. rAjagRhI pAse evA mahAna SaDayaMtrakArIo che. have samaja paDe che ke teoe A khADo khodI emAM agni pAtharyo haze, paNa sarcanaka to AvI khAIothI nAnapaNathI ja jANIto hato. e khAIthI dUra rahevA lAgyo, paNa ApaNe enuM rahasya na samajI zakyA. keTalAka bhayone jAnavara jAtasaMjJAthI pArakhe che. ApaNe e vastune enI kAyaratA mAnI. Akhare ApaNA satyAgraha sAme eNe AtmasamarpaNa karyuM. Aha, AvA jAnavarane janasamUhanI vaMdanA hajo !' vihallakumAra ATaluM bolatA bolatA DhIlA thaI gayA, ne bALakanI jema raDI paDyA. hallakumAra to A kathAzravaNanI sAthe ja AMkhamAMthI zrAvaNa-bhAdaravo varasAvI secanakanuM samarpaNa - 119
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahyA hatA. te bolyA, 'have ame tyAgamArga svIkArIzuM. secanaka jevA vIranuM AtmasamarpaNa jo amane ATaluM paNa na zikhavADe, to ame pazuthIya halakA gaNAIzuM. ame dIkSita thavA mAgIe chIe. rAjagRhImAM khabara kahevarAvo ke laDAInAM nimitta dUra thayAM che; hAthI gayo ne ame paNa jaIe chIe. mATe yuddhano mArga choDIne zAMti sthApo !' hallakumAra ne vihallakumAre potAnAM vastrAbhUSaNono tyAga karyo, mAthA paranA mugaTa utAryA, paganA upAnAM kADhI nAkhyA, ne e vana tarapha cAlatA thayA. 17 sAcuM zuM ? rAga zuM ane dveSa zuM ? vera zuM ane virAga zuM ? thoDAeka divaso vItyA. have hAthI secanakanI vAto jUnI ane carvitacarvaNa jevI banI gaI hatI. tyAM samAcAra AvyA ke magadhanA mahAmaMtrI vasyakAra vaizAlImAM padhArelA bhagavAna tathAgatanAM darzane AvI rahyA che. 'are ! vaizAlI sAthe to magadhane bhAre kaDavAza che. magadha ane vaizAlI verI banI rahyAM che. ane enA mahAmaMtrI nirbhayapaNe vaizAlImAM Ave che !' lokoe bhAre Azcarya anubhavatAM kahyuM. vaizAlImAM eka navo utsAhanuM mojuM prasarI rahyuM. eka jaNAe javAba vALyo, 'vaizAlInuM gaNataMtra verIne vadhu AdaramAna Ape che. jojo , varUkAranuM saMthAgAramAM svAgata karaze ! vaizAlI kyAM koIthI Dare che ?" vaizAlI ane magadha vacce chellA thoDA vakhatathI sArA saMbaMdho nahotA. chelle halla kumAra ane vihallakumAra AvyA ane rAjA azokacaMdra pAsethI hAthI ane hAranI mAgaNI AvI. lAkheNo hAthI magadhanI kUTanItithI khalAsa thaI gayo. rAga ane dveSa, vera ane virAga : kaSAya thoDIvAra jhagamagI rahyA, paNa zAMta rasanA mahAne nada e bhUmine pariplAvita karatA hatA, tyAM kaSAyanA kAcA raMga kyAM sudhI Take ? magadhanA mahAmaMtrI vasakAranuM vaizAlImAM - zatrunI nagarImAM - Ama ekAeka AvavuM bahu jokhamakAraka hatuM. paNa vasyakAra mahAjJAnI hatA. e jANatA hatA ke banatAM sudhI vaizAlInA zAMticAhaka prajAjano potAnuM sanmAna ja karaze, ane kadAca 120 | zatru ke ajAtazatru
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAne kArAgAramAM pUre toya potAnA aparAdhano nikAla karatAM saMthAgArane varaso vItI jaze. magadhanA mahAmaMtrI vasakAre potAnA AgamananuM nimitte vaLI bIjuM darzAvyuM. rAjA azokacaMdrane pitA biMbisAranI hatyA pachI manamAM khUba lAgyA karatuM hatuM. emane koI bolAve toya na gamatuM. aMtaramAM premALa pitAnI smRti jAgI UThatI. teo kahetA : 'mane ajAta kaho huM janmyo ja na hota to sAruM thAta !' : e vakhate mahAmaMtrI vasakAra ane mahAbhikhkhu devadatta e bhAvanAno virodha karatAM kahyuM, 'dareka vastu karmAnusAra bane che; ApaNe to mAtra nimitta chIe. ApanI icchA che to ApanuM nAma badalIe, paNa ajAta to nahi, balke ajAtazatru rAkhIe. ApanA jevA premAvatArano zatru ajAta-ajanma- ja hoya, arthAt hoya ja nahi !' magadhapatine game tema karIne potAnuM nAma badalavuM hatuM. emaNe ajAtazatru nAma svIkArI lIdhuM ne samasta rAjyamAM e nAmanI ghoSaNA karAvI. thoDA divasa zAMtimAM vItyA, tyAM mananI pIDA pharI jAgI. teoe kahyuM, 'A durga, A mahAlaya, A ArAma, A vATikAo badhe mane pUjya pitAjInA paDachAyA haratA-pharatA dekhAya che. huM sukhapUrvaka khAI zakto nathI. mArI prANapriya rANIo sAthe vihAra karI zakato nathI. to pachI rAjakAjamAM to citta kyAMthI rahe ? are, mane rAte paDaghA paDe che, pitAjI jANe kArAgAramAM saLiyA khakhaDAvatA pokAra pADatA kahe che, 'ajAta ! beTA ! azoka beTA ! ane e zabdo mArI UMgha uDADI de che. mane bIje laI jAo.' pharI mahAmaMtrI vicAramAM paDayA ane teoe rAjAne bhagavAna buddha pAse mokalyA. bhagavAna buddhano parama vairI mahAbhikhkhu devadatta magadhamAM Azraya laI rahyo hato. bhagavAna buddha AvakAra Apaze ke nahi, tenI zaMkA hatI. paNa kUTanItijJo sajjananI sajjanatA vize zaMkAzIla hotA nathI. te vakhate mahAmaMtrIe kahyuM, 'AvA mANaso jUnAM vera yAda karatA nathI ! tame nizcitapaNe tyAM jAo; mahAvaidya jIvaka tamane laI jaze.' ajAtazatru bhagavAna buddhanAM darzane cAlyo. enA manamAM bIka hatI, paNa bhikhkhuone zAMta joI teno utsAha vadhyo. e buddhanA caraNamAM jaIne paDyo ne bolyo, 'bhagavAna, mArA cittane zAMti thAya evuM kaMIka kaho.' bhagavAna buddha bolyA, 'he rAjA ! tuM pUraNakAzyapane maLyo ? eNe tane zuM kahyuM?" 122 ] zatru ke ajAtazatru rAjA bolyo, 'huM puraNakAzyapane maLyo. eNe kahyuM ke karanAra ne karAvanAra, mAranAra ne marAvanAra, parastrI gamana karanArane, khoTuM bolanArane ke anya koIpaNa karma karanArane te karmathI pApa lAgatuM nathI. sAruM kRtya karavAthI puNya thAya che. e vAta paNa khoTI che !' 'vAru tethI tAruM mana zAMta thayuM ?' bhagavAne pUchyuM. 'nA, mahAguru !' rAjAe javAba Apyo. 'vAru, tuM maMkhila gozAlane maLyo ?' 'hA, mahAguru, emaNe mane kahyuM ke prANInI saMzuddhi ke saMkalezane kAMI kAraNa lAgatuM nathI. potAnA prayatnathI mANasa mukta thAya che, e vAta ja khoTI che. saghaLI yonio vaTAvyA vinA mANasano mokSa thato nathI. mUrkha ke DAhyA, puNyavAna ke pApI, darekane sarva yonimAM janma lIdhA vinA mokSa thato nathI. 'vAru, tethI tAruM mana zAMta thayuM ?' mahAgurue prazna karyo. 'nA.' rAjAe kahyuM. 'tuM ajita kezabalane maLyo ? 'hA, mahAguru ! emaNe to kahyuM ke cAra mahAbhUtamAMthI deha banyo che. manuSya mRtyu pAmyA pachI pRthvIno aMza pRthvImAM vAyuno vAyumAM, pANIno pANImAM ne agnino agnimAM jAya che, maraNa pachI kaMI zeSa rahetuM nathI.' vAru, tethI tAruM mana zAMta thayuM ?' 'nA.'rAjAe kahyuM. 'tuM kRdhakAtyAyanane maLyo ? hA. teoe to pRthvI, udaka, teja, vAyu, duHkha, sukha ane jIva-A sAta padArtha nitya che. e koIe utpanna karyA nathI, koI mAratuM nathI, marAvatuM nathI, ema kahyuM.' 'vAru tethI tAruM mana zAMta thayuM ?' 'nA.' 'to pachI tuM saMjayavelaThThIputrane maLyo ?' 'hA. teoe kahyuM ke paraloka che evuM huM mAnato nathI. paraloka che evuM huM jANato nathI. prANIne karma pramANe phaLa maLe che, e paNa huM kahI zakato nathI.' 'vAru, tethI tAruM mana zAMta thayuM ?' bhagavAne pUchyuM. 'nA.' paramopAsaka banelA rAjAe kahyuM. sAcuM zuM ? D 123
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ to pachI tuM nigraMtha nAtaputrane maLyo ?' | 'hA. teoe caturyAma saMvaravAda ryo. paNa emAM mane samaja na paDI. eka pahADa UtaravA mATe bIjo pahADa caDavA jevuM mane to e badhuM lAgyuM.' "to pachI tuM mArI pAsethI zuM icche che ?' bhagavAna buddha kahyuM. 'zAMti. cittanI zAMti. he bhagavAna, meM mahAna aparAdha karyo che. huM mUrNapaNe mArA dhArmika pitAnA maraNanuM kAraNa thayo, te badala mane pazcAttApa thAya che. A aparAdhathI mArA manane zAMti thAya tevuM kaMIka karo.' mahAguru buddha bolyA, 'pitAjInA mRtyuno tArAthI aparAdha thayo, temAM saMzaya nathI. A aparAdha badala tane pazcAttApa thAya che, te samAdhAnakAraka che. potAnA hAthe thayelA pApano pazcAttApa thavo ne pharI tevuM pApa na thavA devuM e tAruM kartavya che. A karIza to tane cirazAMti prApta thaze.' rAjA bolyo, 'prabhu, mArA cittane zAMti thaI. have huM jAuM. rAjAnI jaMjALa moTI hoya che.' ajAtazatru vaMdana karIne pAcho vaLyo. bhagavAna buddha A ucca AtmAne joIne bolyA, 'A rAjAne hAthe pitRhatyAnuM pApa na thayuM hota to te ahIM ne ahIM UMcA svargane prApta karI leta!' paNa rAjAnI A cittazAMti thoDA divasa TakI ane pAcho e vyAkuLa rahevA lAgyo, ene rAte pAchA paDaghA saMbhaLAvA lAgyA, vaLI khAna, pAna ne UMgha khovAI gayAM ! Akhare ene gaMgAne kAMThe navuM pATanagara vasAvavAno nirNaya karyo ane caMpA nAmanA nagarano janma thayo. A nagararacanA mATe mahAmaMtrI vassa kAra ne senApati sunidhane nImyA. A vakhate bhagavAna buddha tyAMthI nIkaLyA ane A prasaMgano lAbha mahAmaMtrIe lIdho. eNe mahAgurune nimaMtraNa ApyuM. mahAguru bhikSusaMgha sAthe tyAM gayA. sarva saMghane dAna tathA bhojanathI tRpta karyo. bhagavAna buddha beu dAnanuM anumodana karyuM, ane TUMka samaya mATe tyAM thobhI koTigrAma javA nIkaLyA. je nagaradvAramAMthI bhagavAna buddha bahAra nIkaLya, e dvAranuM nAma 'gatamadvAra' rAkhavAmAM AvyuM. Ama magadha pAchuM bhagavAna buddhanuM parama bhakta thaIne khaDuM rahyuM. ne e rIte vaizAlI mAnatuM thayuM ke have yuddha thavuM asaMbhava che. thoDI kheMcAkheMca thAya, e judI vAta che. ane samAdhAna mATe jarUra paDI to bhagavAna to che ja ne ! 14 U ka e jItezanuM alabatta, je loko musadI hatA, e kahetA hatA ke A badhI musadIonI cAlabAjI che. AmAM UMDI ne bhayaMkara ramata ramAI rahI che. rAjAe badaleluM nAma prajA para prabhAva pADavA mATe che, ane badalelI rAjadhAnI varjAi loko magadha para caDAI kare to emane dUra rokI zakAya e mATe che. ane bhagavAna buddha para je bhAva batAvavAmAM Ave che. e vaizAlInA buddhabhakta loko para prabhAva pADavA mATe che. rAja kAraNamAM dharmano haMmezAM sagavaDiyo upayoga thato rahe che. paNa vaizAlInA gaNataMtramAM A dRSTi ochA pAse hatI. ane yuddha rokavAnI manovRtti prabaLa banavA lAgI hatI, eTale AvA prasaMgone khUba vadhAvI levAmAM AvatA. mahAmaMtrI vacce kAranuM vaizAlInA nagaradvAra para bhavya svAgata thayuM. svAgatanA javAbamAM vasyakAre vaizAlInA gaNataMtrane aMjali ApI ane potAnI mitratA jAhera karI. sAthe sAthe vaizAlInA mukhya netAo ane magadhanA rAjAo kauTuMbika saMbaMdhathI joDAyelA che, ema kahyuM. prAnta zikha ApI ke aMtaranA saMdezAo kADhI khataraprIta sAMdhavI joIe. prajAe A bhAvanAno jayajayakAra bolAvyo. mahAmaMtrI mATenA suvarNarathane ghoDA joDelA hatA. e ghoDA choDI devAmAM AvyA, ne utsAhI lokoe hAthe ratha kheMcyo, are, dumana paNa bhale ApaNI dAnAI joI jAya ! saMghArAmanA dvAra najIka jatAM mahAmaMtrIe kahyuM, 'meM samAcAra sAMbhaLyA che ke hallakumAra ane vihallakumAre dIkSA lIdhI che ? zuM A sAcuM che ?" hAjI, hAthI secanakanA apamRtyuno ghA gaMbhIra che.' vaizAlInA nagarajanoe kahyuM. | 'teonAM darzane javA icchuM chuM. sAdhu sadA vaMdanIya che.' lokoe mahAmaMtrInI bhAvanAno jayajayakAra dvArA pratighoSa pADavo. tarata ratha vana tarapha hAMkavAmAM Avyo. vanamAM vaDalAnI chAyAmAM halla kumAra ane vihallakumAra beThA hatA. mAthA para keza nahotA, pagamAM upAnaha nahotAM. eka vastra kamara para ne eka khabhA para hatuM. alaMkAra ne AbhUSaNa to kevAM ? mahAmaMtrIe tyAM jatAnI sAthe munione vaMdana kayAM ne emanI caraNaraja mAthe caDAvI. AvA vRddha brAhmaNa maMtrIne navajuvAna sAdhuone namaskAra karatA joI sahune Azcarya thayuM. mahAmaMtrI vasyakAre A vakhate sarva anugAmI janone uddezIne kahyuM, 'amArA rAjyamAM liMga ke vaya pUjAtAM nathI. A mATe magadharAja ajAtazatrune bhagavAna buddha sAte paDelA eka prasaMganI temane vAta karIza.' 'e veLA vaighanA AmravanamAM bhagavAna buddha UtarelA hatA. teoe mahArAja sAcuM zuM ? | 125
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 mAnasUpa ajAtazatrune pUchavuM, 'he rAjan ! ekAda dAsa potAnI sthitithI kaMTALI sAdhu thaI jAya ane bhAre sAdhutAthI varte to evA mANasane tuM pakaDIza kharo ? kAma karAvIza kharo ?" 'sabhAjano ! bhagavAnano prazna bhAre vicakSaNa hato, paNa sAme vicakSaNa rAjA ajAtazatru hatA. teoe javAba ApatAM kahyuM, "nA, evA mANasane huM mArI pAse Asana ApuM. ene sAdhutAnA pAlana mATe sagavaDa karI ApuM. ezanI tANa na paDe tema karI ApuM. tene nitya vaMdana karuM.' mahAmaMtrI vasyakAre potAnuM vaktavya pUruM karyuM. vaizAlInA nagarajanoe pharI harSanA pokAra karyA. | 'are, A buddhimAna maMtrI bIjI rIte A kumArone kahe che ke have sAdhupaNAmAM rahejo; tyAM sudhI tamAruM sanmAna thaze. nahi to pachI magadharAja ajAtazatrunI talavAra taiyAra che.' eka musadI magadhanA mANase tAraNa kADhatAM kahyuM. are, tame kAgaDAo to cAMdAM ja juo !' lokoe eno tiraskAra karyo, 'jarAka to haMsavRtti zIkho !' paNa A to nagArakhAnAmAM tUtIno avAja hato. mahAmaMtrI vasyakAra sIdhA bhagavAna buddhanA darzane cAlyA. bhagavAna buddha thoDe dUra eka vihAramAM vizrAma karI kahyA hatA. emano priya ziSya AnaMda pAse beTho hato. mahAmaMtrI vasyakAranI dharmabhAvanA tarapha bhagavAna buddha sAro bhAva dharAvatA hato. magadhanA mahAmaMtrI vasyakAra bhagavAna buddhanI vANIne mastaka namAvI abhinaMdI rahyA. bhagavAna animeSa nayane joI rahyA ke magadhanA adhinAyakonI potAnA tarapha kevI apAra prIti che ! vaizAlI to potAnuM che, ane potAne vaMde emAM navAI kevI? 'mahAmaMtrI ! huM mAnuM chuM ke tamArA praznano uttara tamane maLI gayo. kAM?' bhagavAna buddha potAnA karuNAbharyA nayana nIcAM DhALatAM kahyuM. 'hA mahAguru ! vaizAlInI abhyazatinA Ape je niyamo kahyA, te meM sucArurUpe grahaNa karyA, have sevakane rajA maLe.' | 'vasyakAra, khuzIthI vidAya laI zako cho. icchuM chuM ke bahu janonA sukha mATe ane bahu janonA hita mATe tame sadA yatna karatA rahezo.' 'jevI prabhunI icchA !' mahAmaMtrI vasyakAre bhagavAna buddhane vaMdana karyA. emanI icchA mAthe caDhAvI ane rajA lIdhI, bahAra nagarajanono moTo samudAya ekatra thaI rahyo hato. teo magadhanA A vicakSaNa mahAmaMtrIne jovA mAgatA hatA - jeNe potAnI buddhithI mahAna hAthI secanaka jevAne paNa dhagadhagatI khAIno bhoga banAvyo hato. ane halla-vihalla jevA rAjakumArone nAsIpAsa karI dIkSA levarAvI hatI. magadhanA maMtrIpade A pahelAM buddhinidhAna abhayakumAra hatA, ane emanA sthAne maMtrI vasyakAra AvyA hatA. A buddhidhana mahAmaMtrIe AkhI vaizAlIne bevakUpha banAvI potanA zatruono keTalI AsAnIthI nikAla karyo hato ! vaizAlImAM eka ekane AMTe evA vIro hatA, paNa ATalI kUTanIti koImAM nahotI. vaizAlInA nagarajanone A maMtrImAM abhuta rasa jAgyo hato. pharI ratha kheMcavA navayuvAno AvI pahoMcyA. A vakhate keTalIka suMdarIoe paNa sAtha Apyo 126 1 zatru ke ajAtazatru
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vAru, ghaNuM ja suMdara, jagata sAdhu thaI jAya pachI rAjya, senA, daMDa, kArAgAra e badhAnI kazI ja jarUra na rahe. e sAdhuo mukhyatve zuM prabodhe che?" 'teo kahe che ke, keIne dveSI na mAno. ApaNA aMtaramAM je dveSa beTho che, ene haNo eTale saMsAramAM tamAruM dveSI koI nahi hoya. tamArA dilane cokhkhAM karo. vera tyAM beThAM che, e vera ja verI khaDAM kare che." "oha ! tamArI vAto sAMbhaLI mane sAdhu thaI javAnuM mana thaI jAya che! bhalA, tame sAdhu kema thatA nathI, e ja Azcarya che.' mahAmaMtrI vAssa kAra vAtano bhAre raMga jamAvyo hato. ene vaizAlInA loko vAtakuzaLa vadhu lAgyA. 'enuM kAraNa maMtrIrAja , vaizAlInI suMdarIo che. ahIMnuM vAtAvaraNa premabharyuM che." hato. teo batAvavA mAgatA hatA ke ame magadhanI maitrI mAgIe chIe. mahAmaMtrI vassa kAre sahune premabhAve saMbodhatAM kahyuM, 'vaizAlInA vIra-ddha nagarajano ! magadha prathamathI maitrImAM mAne che. yuddha to anivArya hoya tyAre ja e khele che. enA avijeya sihapAda sainiko yuddha khALavA mATe satata sajaja hoya che, yuddha laDavA mATe nahi. amArAM rAjataMtronuM paheluM sUtra e che ke bhaya vinA prIta nahi, daMDa vinA rAja nahi." | 'mahAmaMtrI !' eka nagarajane eno pratyuttara vALatAM kahyuM, 'bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIranI saMskRtinA ame pUjArI chIe, amane pApa pratye dveSa che, pApI pratye nahi; amane vRtti sAme virodha che. vyakti sAme nahi. mATe to ame tamAruM snehabhInuM svAgata karIe chIe.' 'huM jANuM chuM, vIrabhadra vaizAlIjano ! e zraddhAthI to huM ahIM Avyo chuM. amAruM rAjataMtra prAcIna praNAlikA para cAle che. tame jagatane navI vicArasaraNI ApavA iccho cho.' avazya, maMtrIrAja !' vaizAlInA eka mahAjane kahyuM, 'ame bhaya ane daMDa baMne kADhI nAkhavA mAgIe chIe. bhUkhyo mANasa je ma khAvA tarapha utsuka thAya, ema vaizAlIno game te prajAjana svAbhAvika rIte niSThAvAna bane, kAyadApAlaka bane, ene e mATe daMDa ke bhayanI jarUra na rahe, e mATe ame yatna karI rahyA chIe." 'suMdara ! atisuMdara ! paNa ame hajI mANasamAM pazuno aMza mAnI rahyA chIe; tame ene deva mAnI lIdho che.mahAmaMtrIne A vAtamAM rasa paDyo hoya ema lAgyuM. 'Apane jANIne Azcarya thaze ke ame kArAgArone killAmAMthI khaseDyAM che, ne enI dIvAlo toDI pADavA mAMDI che. mANasa jANI-bhujIne doSa karato nathI; enI aMdara rahelA kAma, krodha, mada, moha e badhuM karAve che.' vaizAlInA eka sAmaMte kahyuM. e kSatriya hato, paNa eNe zUravIratAne zobhatuM e ke citra rAkhyuM nahotuM. hamaNAM tathAgata bhagavAnane caraNe talavAra mUkI, yuddhamAM bhAga na levAnI eNe pratijJA karI hatI. 'abhuta ! abhuta ! tame rAja kAraNa nahIM paNa dharmakAraNa calAvo cho. are, kAma, krodha, mada, moha ke jene lIdhe aparAdha janme che, e kaSAyone dUra karavA kaMI yatna karo kharA ke nahIM ?" avazya. e mATe badhA nagarajano temaja rAjapuruSo ane kArAgAranA kedIo mATe sAdhuono upadeza eka vAra sAMbhaLavo anivArya che. ahIMnA keTalAka mallakustInA akhADAomAM upadezako akhaMDa dhArAe upadeza Ape che.' 128 D zatru ke ajAtazatru | 'hoI zake che. je prajAmAMthI dveSa ane vera cAlyAM gayAM hoya, e prajAmAM premano aMza ja zeSa rahe. paNa eka prazna pUchuM ?' mahAmaMtrI vAsakAre kahyuM. 'eka zuM kAma , aneka prazno pUcho. prazna ane uttaranI kalAmAM gaNataMtranA loko kuzaLa hoya che.' | 'amAre tyAM sauMdaryabharI nArIne jaladI lagnabaMdhanamAM nAkhavAmAM Ave che. ema mAnIne ke enA nimitte nirarthaka kaleza thatAM aTake , tamAre tyAM...' 'maMtrIrAja ! tame mahAna vaizAlInA kAyadAothI ajANyA lAgo cho. ahIMnAM premapAtro e akSayapAtro che. amArA saMthAgAre eka niyama karyo che ke jema siMhAsana koI ekanI mAlikInuM nahi, ema A pradezanI ajaba suMdarIo para paNa koI ekanI mAlikI nahi. AmrapAlIno kisso to tame jANatA ja hazo !' vaizAlInA nagarajano magadhanA maMtrIne potAnA dezanI vAtomAM rasa letA joI khUba hoMzamAM AvI gayA hatA, ane jarUrI-binajarUrI badhI vAto hoMze hoMze karI rahyA hatA. ratha dhIre dhIre kheMcAto jato hato. vAto paNa dhIme dhIme AgaLa vadhatI hatI. pAchaLathI jayajayanAda UThato hato. nagarasuMdarIo potAnA maMjula kaMTharavathI vAtAvaraNane mukharita karI rahI hatI. Akhe raste AnaMdanA atirekanuM eka mojuM patharAI gayuM hatuM. AnaMda zA mATe, e praznano javAba A loko pAse kadAca nahoto, paNa teo game te prasaMgamAMthI AnaMda kheMcI levAnA svabhAvavALAM hatAM. koNa, pelI vezyA AmrapAlI ?' vasyakAre kahyuM, "amAre tyAM AvI suMdarIono darajjo halako gaNAya che.' mAnastupa D 129
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'enuM kAraNa e che ke tamAre tyAM UMcanIcanI bhAvanA hajIya jIve che. gaNikA gaNikAno svadharma pALe, eTale e UMca. ame sArI rIte potAno svadharma AcaratA koI paNa nagarajanane halako lekhatA nathI.' 'eTale zuM gharanI kulavadhUo ane A nagaravadhUo samAna ?' mahAmaMtrIe prazna karyo. 'kulavadhUnuM mahattva kuTuMba pUratuM. A nagaravadhUonuM mahattva nagara pUratuM. mahAmaMtrI ! mANasanA AtmAne jotAM zIkho. AtmA ucca nathI, nIca nathI. bhAre nathI, halako nathI !' vAta karanAre koI sAdhue zIkhavelAM sUtro bolavA mAMDyAM. e na jANe popaTanI jema kaMInuM kaMI keTalIyavAra raTata. paNa mahAmaMtrIe tene rokatAM prazna karyo, nathI samajAtI mArAthI tamArI AvI badhI vicitra vAto ! zuM AtmAnI rIte vaizAlIno eka zudra mAnavI ane vaizAlIno zAsanapati sarakhA ?' 'avazya, amAre tyAM mATI khodanAra, motI parovanAra ke sonAnuM saMcAlana karanAra badhA sarakhA. tame jANo cho, bhagavAna buddhe hamaNAM vaizAlInAM nagarajanonA AmaMtraNano asvIkAra karI AmrapAlInA bhojanano svIkAra karyo hato te?' 'to ahIM moTA thavAnI koIne preraNA nahIM thatI hoya, kharuM ne ?' mahAmaMtrI vasakAra barAbara khIlyA hatA. 'suMdarIne rIjhavavA khAtara evI preraNA jAge, bAkI jyAM sahu samAna tyAM mahattvAkAMkSA kevI ? jANo cho, A mahattvAkAMkSAoe to pRthvIne samarAMgaNa banAvI mUkI che ?' 'jarUra, AvI suMdara bhUmimAM suMdarIonA premapAzamAM jIvanArAone yuddhabhUmimAM maravuM kema game ?' 'avazya. manuSya kaMI mAkhI nathI, ke game tyAre tene haNI zakAya. are, ame mAkhIne paNa jIvanI dRSTie mahattva ApIe chIe. eTalA mATe to ame emAM jIvahAni anivArya che evA yuddhane tiraskArIe chIe.' 'ane koI laDavA Ave to ?' 'to ame ene sanmAnIe. dilabhara dilamAM ame mAnIe chIe. ame maitrI mAgatA hoIzuM to tAkAta nathI ke koI yuddha mAge.' 'dhanya ! dhanya ! Aja ahobhAgya mArAM che, ke meM ghaDI pahelAM bhagavAna tathAgatanAM darzana karyAM, teonI sudhA jevI vANI sAMbhaLI ane atyAre tamArI 130 ] zatru ke ajAtazatru vANI ane tamArI saMskRtinAM darzana karyAM. mane sadAkALa tamAro mAnajo.' pachI mahAmaMtrIe nagarajanonA AgevAna jevA AgaLa cAlatA eka vayovRddhane vaMdana karatAM kahyuM, 'tamAro maitrIno saMdezo mArA rAjA ajAtazatru pAse laI jaIza. amAre tyAM eka jaNanuM mahattva lAkhanuM nahi, ekanI pAchaLa lAkha ghasaDAya. eka samajyo eTale badhA samajI jAya.' 'eka jaNanuM mahattva eTale sarva jananI buddhi ane tarkanI hastInuM devALuM? maMtrIrAja, amArA saMthAgAramAM eka vAra Avo. eka nAnA prazna para paNa divaso sudhI buddhi ane tarkanI dalIlo cAle che, e jovA jevI hoya che.' 'kharekhara, tamane jotAM bhagavAne mukha, buddhi ne tarka nakAmAM nathI sarajyAM, e vAtanI khAtarI thAya che.' jaya ho gaNataMtrano ! are, maMtrIrAja! amArA mAnastUpanA darzane to cAlo. tamAma paradezI yAtrIo tyAM jAya che, ne enuM sanmAna kare che.' nagarajanoe kahyuM. 'huM enA ja vicAramAM hato. bhatte gaNanAyakanI mulAkAta lIdhA pachI mAre tyAM javuM hatuM. paNa have atyAre ja jaI AvIe. vaizAlInA mAnastUpa vize ghaNuM sAMbhaLyuM che.' nagarajanoe rathane bIjI dizAmAM vALyo. thoDIvAramAM UMco, gaganathI vAto karato mAnastaMbha dekhAyo. e suMdarI nakazIthI kaMDArelo hato, ane emAM videhanA pratApI ane pavitra puruSonI pratimAo mUkelI hatI. enI cAre tarapha suMdara udyAno vistarelAM hatAM. ane nAnA nAnA jalapravAho vALIne ramya kuMjo banAvI hatI. raMgaberaMgI paMkhIo tyAM ramatAM, ane Thera Thera haraNAM caratAM, pharatAM AkhuM udyAna naranArIothI bhareluM hatuM. strI-puruSonAM suMdara yugalonI hAranI hAra e tarapha AvatI - jatI dekhAtI hatI. mahAmaMtrIe thoDe dUrathI rathamAMthI nIce UtarI cAlavA mAMDyuM. ne pAse AvatAM nIcA namI dhULa mAthe caDAvI. kaMThamAMno hAra kADhI enAM motI alaga karyAM. ne e motIDe stupane vadhAvyo : "pUjAno baMdobasta to rAjya taraphathI thato haze ?' 'hA. hamaNAM prajAmAM thoDoka vivAda jAgyo che, eTale anivArya rIte rAjya pUjana-arcana saMbhALe che.' 'zuM vivAda ?' mahAmaMtrIe utsukatAthI prazna karyo. 'keTalAka buddhizALI lokoe hamaNAM vAdivavAda uThAvyo che. e kahe che ke ati parAkramI loko eTale jeNe vadhu saMhAra karyo hoya te. AvA lohiyALa rItabhAtavALA naronI mUrtio pUjavAthI ApaNI bhAvi prajA para kharAba asara mAnastupa D 131
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDe, ane yuddha tarapha AkarSaNa thAya ! A narasiMho karatAM to jaMgalanA siMhA sArA, ke jeo peTa kAje hiMsA kare che. A narasiMhoe to jagatamAM nirarthaka hiMsA odarI hatI ? "oha ! gaNataMtranI prajAno bauddhika ne mAnasika vikAsa ajaba che ! paNa AmAM to puruSa sAthe strIonI paNa pratimAo che, e satIonA sanmAnamAM zuM vAMdho che ? maMtrIrAja ! amArAM keTalAMka tarkazuddha puruSo ane strIo mAne che, ke A satIoe mAtra eka puruSa pAchaLa ja bhoga Apyo; je sahana karyuM te eka vyakti mATe ja karyuM. teoe dezano khyAla rAkhyo hota to satI thavAne badale jIvita rahIne vadhu sevA karI zakata. AvI strIone AjanI navayuvatIo pUje to ja te dahADe e mAtra eka vyaktine ja bhaje ane vyaktivAdanuM aniSTa praveza karI jAya, ane samaSTi mATe sahana karavAnI vAta vIsarAI jAya. ahIM to samaSTinI pUjA che.' nagarajanoe uttara vALyo. 'bahu, 'vadhu' e tamArA upAsya deva che. paNa ahIM to ane strI-puruSonAM yugalo Ave che ne jAya che.' mahAmaMtrI vAsakAre cAre tarapha najara nAkhatAM kahyuM. 'e kaMI pUjA mATe nathI AvatAM, prema mATe Ave che. ahIMnAM udyAnomAM e haraze, pharaze, gIta guMja ze, jhUle jhUlaze ne rasAmRtanuM pAna karaze. prema amAro prabhu pratimAo che. ApaNA bhUtakALano e itihAsa che. paNa e itihAsa vAMcIe chIe tyAre manamAM zreSanA aMkura jAge che. amuka rAjAe vaizAlInA vIrane haNelA. amuka rAjAe amuka vIranI hatyA karI. eTale enI patnI satI thaI. AvuM AvuM vAMcI AMkhamAM karakarI ne manamAM vera jAgI jAya che. mATe A stupa miTAvavo e cittane nirdeza ne svaccha banAvavA barAbara che." - 'kharekhara ! sAco mANasa vartamAnamAM jIve che. bhUtakALa nirarthaka che. pachI zuM thayuM ? juvAnonuM kahevuM paNa na sAMbhaLavAmAM AvyuM ?' vasyakAre AgaLa pUchyuM. 'juvAnothI laDAyaka lokone nArAja na karI zakAya. A loko to sAmA thaI jAya. ne juvAnone hAtha calAvavA na game. eTale 'tuSyatu durjana' nyAye e mAnastaMbha TakI rahyo, kahenArAoe to tyAM sudhI kahyuM ke AvI ju navANI bhAvanA jALavI rAkhavA karatAM to vaizAlI nAza pAme e sAruM. bahAranI duniyAmAM ApaNe kevA junavANI dekhAIe chIe ! chatAM stUpa rahyo e hakIkata che." mahAmaMtrIe have jaladI karavA mAMDI. samaya ghaNo thaI gayo hato. ane hajI gaNanAyakane maLavAnuM zeSa hatuM. tyAM to dizAone bharI deto jayajayakAra saMbhaLAyo, vasyakAranI tINa dRSTie joyuM to sAmethI eka muni cAlyA AvatA hatA. emanA moM para teja hatuM, mukhamAM sarasvatI hatI, cAlamAM sAdhunuM nahi-siMhanuM zahura bharyuM hatuM. 'A koNa che ?" A dezanA mahAna lokasevaka sAdhu." 'nAma ?" 'mahAna muni velAkula. paNa "muni' zabdathI chetarAzo nahi. teoe dezane potAno prabhu mAnyo che ne navajuvAnone potAnA bhakta mAnyA che. e mAne che ke deza che to dharma che. ahIMnA rAjakAraNamAM teo agra bhAga le che. saMthAgAramAM emanA nirNayane sahu jhIle che." to huM e mahAmunine vaMdana karI lauM." mahAmaMtrI AgaLa vadhI muninA caraNamAM sASTAMga daMDavata karI rahyA. munie AzIrvAda ApIne kahyuM, 'magadhanA cho ne ? magadha to yuddhamAM mAne che ! premamAM ene zraddhA nathI.", | 'mahArAja ! magadha hajI ghaNuM pachAta che. e hajI ahIMnA jevA premavyApArathI ajANa che." 'jema jema tamArI vAto sAMbhaLuM chuM, tema tema mugdha thato jAuM chuM. tame sahu je saMskRtimAM jIvo cho, e saMskRtinuM svapna paNa amArI pAse nathI. huM e jANavA mAguM chuM ke to pachI A mAnastaMbha ahIMthI khaseDI kema letA nathI? nirarthaka bhUmi roke che.' | 'vAta sAcI che. saMthAgAramAM prastAva paNa Avyo hato, paNa vaizAlIno laDAyaka kSatriya varga emAM zraddhA dharAve che. e kahe che ke jyAM sudhI A mAnastUpa che, tyAM sudhI ApaNuM mAna che. e che to vaizAlIne UnI AMca nahi Ave. mATe A mAnastaMbha sAthe kaMI aTakacALAM na karazo. A talavAranA khelADIonAM magaja teja hoya che. eTale emane koI chaMcheDatuM nathI. ne tethI A aLakhAmaNo stUpa haju Ubho che. chatAM jUnAM pUjana-arcana to ochAM thaI gayAM che." bolavAmAM kuzaLa ane bIjAMne bolatAM karavAnI caturAImAM pAraMgata mahAmaMtrIe vAta AgaLa calAvI : 'eno prativAda koI juvAnoe kema na karyo?' 'juvAnoe to kahyuM ke A staMbhamAM ApaNA parAkramI puruSo ane satIonI 132 zatru ke ajAtazatru mAnastupa B 133
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. magadhapriyA. eTalAmAM muninI pAse eka yuvaka ane yuvatI AvyAM. ne emanA caraNamAM jhUkIne bolyA, 'munivara ! ame svataMtratAnA upAsaka tarIke lagnanI beDI nApasaMda karIe chIe.' 'AvI beDIo to toDavI ja ghaTe. mananI ane dezanI beDI toDo. ane AtmAnI beDI ApoApa tUTI jaze.' 'ame mitra tarIke sAthe rahI zakIe kharA ?" avazya. premadevanA pUjArIne zuM azakya che ?" 'AvA amaryAda ke svachaMda premamAM vyabhicAra nahi jAge ?' mahAmaMtrI vacce bolI UThyA. evA zabdo ahIM bolavA asthAne che. juvAnonA nirmaLa cAritra para azraddhA karavA barAbara che. mahAmaMtrI ! vaizAlInI havA mANavA mATe mananI ghaNI taiyArI joIe.' | 'amAruM nItizAstra jADadhAruM che. ame to ghI ane agni- yuvAna ane yuvatIne pAse na rahevA devAmAM salAmatI mAnIe chIe.' vasyakAre kahyuM. 'tame hajI ghaNAM varSa pAchaLa cho.' 'vidAya lauM munirAja , AzIrvAda Apo ! koIvAra magadhane paNa pavitra karajo.' 'jevA saMjoga.' munie kahyuM. mahAmaMtrIe munine nakhathI zIkha sudhI nihALI lIdhA, ahIM muninuM khUba ja sanmAna dekhAyuM. lokonA ToLeToLAM ekatra thaIne munino jayajayanAda gajAvI rahyAM hatAM. ghaNA vakhatathI ApaNe magadhabhUminI bahAra chIe. rAjA azokacaMdra ajAtazatrunuM mahAmahimAvALuM biruda lIdhuM, toya ApaNe emane maLyA nathI. ghaNe divase ApaNe magadhanA saptamaMjila rAjaprAsAdanAM pagathiyAM caDhIe chIe; ane te kharekhara zubha zukane caDhIe chIe. kAraNa, ApaNI AgaLa magadhanuM sauMdarya e pagathiyAMne potAnI kumakumavaraNI pagalIothI zobhAvI rahela joIe chIe, ApaNI yAtrA saudaryayAtrA banaze, enI prathama darzane ApaNane khAtarI thAya e pagathiyAM caDhanArI caturA magadhanI mahAsauMdaryavatI gaNikA magadhariyA che. parAganI pUtaLI jevI e potAnI pAnIe aDatuM uttarIya ane aMtaravAsaka eka hAthe UMcakIne pagathiyAM caDI rahI che. aMtaravAsake pragaTa karelo enA paganI piMDIno nigdha bhAga dRSTAnI najarane mugdha karI tyAM coMTADI rAkhe che. e kavine kAvyanI preraNA Ape che. kAmIne kurabAnIno saMdeza Ape che, sauMdaryabhoktAne vagara, charIe jakhamI banAvI pachADe che. keLanA jevI sukomaLA ne hAthIdAMtanA jevI snigdhA e piMDI para mana bahAvaruM banI phUla para bhramara coMTe tema coTI jAya che! pagamAM rahelAM ghUgharIovALAM nUpura mITho jhaMkAra karI rahyAM che, ne hAthanAM valaya mIThuM saMgIta sarajI rahyAM che. cAlatAM enA kaMcukInA baMdha tUTatAM hoya ema jorathI zvAsa cAle che. lAja bharI moTI moTI AMkho, yauvananA pAtramAM madhurasane chalakAvatI hoya ema, camakI rahI eNe bauddha bhikSunI jema traNa cIvara dhAraNa karyA che. aMtaravAsaka, uttarIya ne kaMcukI ! 134 1 zatru ke ajAtazatru
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMcukInA baMdha evAM che ke e joIne hAthInA baMdha DhIlA paDI jAya. ane tAjAM phUlothI guMthelo kuMtala kezakalApa evo che ke yogInI samAdhi caLI jAya. enA suDola grIvA-bhaMgamAM, DokanA halanacalanamAM eka nRpatinA rAja daMDa je Talo prabhAva che. game tevA naThora puruSa pAsethI e dhAre te kAma karAvI zake tema e nArInA hoTha para hAsya che. e caMcalAnI alaka para vilAsa che. pagathiyAM caDhavAnA zramathI enI gorI kAyA kaMkuvaraNI banI gaI che ane gulAbanI pAMkhaDI jevA adhakhullA enA hoThomAMthI mAdaka gaMdha phure che . enA magaja para AsavanI AchI khumArI che ane deha para aMtarAga, itra ane gaMdhasAra maheMke che. A nagaranAM zreSThIkulo ne rAjakulonAM dhUta, nRtya pAna ane mAnanI A adhiSThAtrI che. sAmAnyajano mATe to jIvatA svarganI asarAnI jema enAM darzana paNa durlabha che ! magadharAja madhyAhnano ArAma pUro karI, hamaNAM A ekAMta maMtraNAgRhamAM AvyA hatA, ne emaNe vAtAvaraNane surabhita karatI ane mukharita karatI ghaMTaDIonA madhura raNakAra sAMbhaLyA. maMtraNAgRhanI pazcime sphaTikanI pALavALuM eka kAsArataLAva AveluM hatuM. e taLAvanI pALa juI, caMpaka ne mAlatInI kuMja-nikuMja AvelI hatI. grISmano vAyu emAMthI caLAIne zItaLa thaIne prAsAdanAM vAtAyano vATe aMdara praveza pAmato hato. maMtraNAkhaMDanI dakSiNa dizAe sugaMdhI kuMvArA UDatA hatA ane enA kAMThe AvelA paMkhIgharamAM zuka, sArikA, mayUra, haMsa, karaDa, sArasa jevAM paMkhIo madhura madhura TahukA karI vAtAvaraNane mukharita karI rahyAM hatAM. vAtAvaraNamAM eka jAtanI apArthivatA vyApI hatI. mANasa ahIM AvIne mANasa maTI jato. A bhUmine svarga, strI-mAtrane devAMganA ane potAnI jAtane jANe deva kalpato. AkhAya citramAM magadhapriyAnA Agamane prANa pUrI dIdho. koInI rAhamAM khovAI gayelA jevA lAgatA mahArAja ajAtazatru utsAhathI AgaLa AvyA. emaNe magadhapriyAnuM svAgata karyA, 'Ava re magadhapriye ! atyAre asUrI kAM?" 'mArA mATe samayano pratibaMdha kyAM che ?' magadhapriyAe potAnAM nayano nacAvatAM kahyuM. 136 | zatru ke ajAtazatru 'magadhanA mahArAjyanI bhavya imAratanA staMbhomAM tuM paNa eka che. amArAM pANa je kArya na sAdhI zake e tArA kRpAkaTAkSa karI zake." magadharAja ajAtazatrue kahyuM. emane magadhapriyAnA deha, buddhi ane mananA sauMdarya mATe to mAna hatuM ja, paNa ethIya vadhu enI rAjabhakti mATe hatuM. magadhariyA magadhanA kalyANa mATe game tyAre potAno prANa pAtharI de tevI hatI. ghaNAM kaThaNa kAma eNe sarala karI dIdhAM hatAM. "manamAM dhUna AvI ane nIkaLI AvI. mahAamAtya vasyakArane pAchA vaLatAM ThIka ThIka moDuM thayuM, kAM ?" 'thAya, mAgadhike ! A to rAjakAja che." mahArAja pote ja enI ciMtAmAM hatA, chatAM magadhapriyAne AzvAsana ApyuM. AvI suMdarI pAse hoya, suMdara suSTi hoya ane vaLI sattA ane ekAMta hoya tyAre puruSane rAja kAja paNa bhulAI jAya. paNa ahIM ajAtazatru kAmaroganA rogI nahotA; ane mAgadhikAne kAma prajALato nahoto. baMne svastha hatAM. alabatta, mahArAjanI khIlatI juvAnI ane magadhapriyAnI khIlelI juvAnInI soDama ekabIjAMne jarUca bhAvI rahI hatI. kaMI azubha to nahIM thayuM hoya ne ? Akhare to zatruno deza che." magadhapriyAe kahyuM. | 'ema to vaizAlInuM gaNataMtra nItinA pAyA para racAyeluM che. e bIjuM game kare paNa dago na kare, pITha pAchaLa ghA na mAre. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanI sIMcelI e saMskAradhArA che. magadhapriye ! e loko jo gaNataMtranI prathA tajI de, to AvatIkAle huM enI mitratA karavA, are, mitratAne mAthe caDAvavA taiyAra chuM.' | 'je jene abhimata e ene priya. rAjAjI, vaizAlI gaNataMtra vagara jIvavA na mAge, magadha gaNataMtrane ghaDIbhara nabhAvavA na icche. gadheDA ane sAkara jevI vAta che.' magadhapriyAe kahyuM. koNa gadheDo ane koNa sAkara ?" magadharAja ajAtazatrue pUchayuM. AvI nArI sAthe besIne goThaDI karavI eya jIvanano lahAvo che. 'gaNataMtranI apekSAmAM ApaNe gadheDA ne e sAkara; rAjataMtranI apekSAmAM ApaNe sAkara ane e gadheDA.' magadhapriyA leza paNa bhIti vagara bolI rahI hatI. 'zAbAza !' magadharAje kahyuM. e enI mohaka kAyAne nakhazikha nihALI rahyA. magadhapriyA to svayaM mohinI hatI; mANasane rAjapATa choDI enI pAchaLa bhekha levA mana thAya tevI hatI. magadhapriyA 137
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paNa mahArAja! maMtrIzvara emanI pelI yaza-yaSTikA (yaza apAvanArI lAkaDI) to sAthe letA gayA che ne ? e che tyAM sudhI ciMtA kevI ?' magadhapriyA bolI. 'jeSThikA to sAthe ja hoya ne !' magadharAje kahyuM ne vAtane vALatAM bolyA, 'vAru magadhapriye ! zuM rAjakAraNIone helikA-prahelikA ke aMgarAga zIkhavavA atyAre AvI che ?' 'nA. hamaNAM e tarapha mAruM mana nathI.' magadhapriyAe kahyuM. 'to, tAruM mana kyAM che ?' 'mahArAja ! vagara kAraNe maMtraNAgRhamAM A samaye AvI te kaMI nirarthaka nathI AvI. gaIkAle eka strI joI. meM ene yuvAnImAM joyelI. alabatta, mArI jema e rAjagaNikA nahotI, chatAM rAjA ke zreSThInA putro sivAya bIjAne e UbhA paNa rahevA na detI. zuM enuM rUpa hatuM ! dIpamAM pataMga paDe ema mANaso dIvAnA thaIne enI pAchaLa jIva kADhI nAkhatA. kAle meM ene joI. sAva kUbaDI, kamarathI vaLI gayelI ! moM para to jANe meza copaDI na hoya ! meM pUchyuM', 're vallabhA ! A kamarathI vaLIne zuM zodho cho ?' 'dIkarI ! juvAnIne zodhuM chuM.' juvAnIne zuM karavI che ?' juvAnI che to jiMdagI che, beTI ! AkhI jiMdagI jANe nara-vAnarone ramADavAmAM kADhI. sAruM-narasuM ApaNA jIvanamAM paNa che, hoM ! pelI aMbapAlInI vAta sAMbhaLIne ? bhagavAna buddhane eNe potAne tyAM jamADyA ne lAkhano bAga dAnamAM Apyo. re mAgadhike ! A dehathI rAjasevA, dezasevA ke dharmasevA na karI to jiMdagI ne juvAnI maLyAM na maLyAM barAbara che ! A bhikhkhuo kahe che ke A janmanAM karma pramANe maryA pachIno janma maLe che. re magadhapriyA ! baLyAM ApaNAM karma ne baLyo ApaNo janma !' magadharAje vacce ja prazna karyo, 'eTale tuM tArI jiMdagI ane juvAnIno upayoga karavA icche che ?' 'hA. huM rAjasevA karavA cAhuM chuM ne e mATe ja atyAre Apane maLavA AvI chuM. tana, dhana ane jobana, e to DuMgara para varaselA pANI jevAM utAvaLe vahI janArAM che, ema eka sAdhue mane kahyuM che.' 'suMdarI ! rAjasevAmAM tAro upayoga mutsaddIo karI zake, mane to saMgrAma khelatAM AvaDe saMgrAmamAM suMdarIo nakAmI ! alabatta, dharmasevAmAM tAro upayoga mahAbhikhkhu devadatta karI zake.' 138 ] zatru ke ajAtazatru 'mahAbhikhkhu devadattanI vAta na karo. mAre rAjasevA karavI che. evA bhikhkhu to mArI devaDIe roja bAra Ave che, ane AMTA mAratA ne ATo phAkatA nAsI jAya che !' 'magadhapriye ! koI zubha kArya tArA mATe nirmANa thayeluM lAge che. mahAmaMtrI vastakAra vaizAlInuM nirIkSaNa karavA ja gayA che, e have AvavAmAM ja che. praNidhi guptacara kahI gayo che ke najIkamAM ja che. tuM thoDI vAra ahIM besa !' 'huM aMtaHpuramAM rAjakuMvarIo sAthe thoDI vAra kheluM chuM. mahAmaMtrI Ave tyAre mane bolAvajo.' 'rAjA udayananuM vINAvAdana vakhaNAya che. ApaNI kuMvarIone e zIkhavavAno prabaMdha karaje !' magadharAje kahyuM. 'mahArAja ! AvA vINAkAro bhAre ustAda hoya che. eNe to vAsavadattAne vINA zIkhavatAM AkhI vAsavadattAne ja upADI !' magadhapriyAe kahyuM. 'e tane na zikhavADe ? pachI tuM kuMvarIone zikhavADa.' 'e vaLI kayA khetanI mULI ! tAro kyAMka mane ja dhUtI jAya, to magadhamAMthI TaLI jAuM ? AvA puruSo strInA cittane mAchImAranI jema pakaDI le che ane pachI strI mATe to mananI lagana bhayaMkara che.' 'nA, nA ! magadha pAse bIjI rAjagaNikA nathI. evuM jokhama na kheDatI. tane AvaDe evI vINA zikhavADaje ! atyAre rAjakumArone vINA vagADatI kuMvarIonuM gheluM lAgyuM che !' 'e vAte nizciMta rahejo, mahArAja ! mAruM zikSaNa evuM che ke so dezanI rAjakumArIomAM magadhanI kuMvarIo sAcA hIrAnI jema camakI UThe. mahArAja! garva nathI karatI paNa eka kevinyAsakaLA ja evI zIkhavI che ke bicArA rAjakumAro e kezajALamAM ja kedI thaI jAya. ne rAjakumArI bhale dehe kurUpa hoya toya mAguM mUkI de.' 'magadhapriyA !zikSaNanI bAbatamAM mane tAro pUro bharoso che. vAruM, javuM hoya to jaI Ava !' magadhapriyA maMtraNAgRhamAM Avela gupta mArga vATe aMtaHpuramAM javA taiyAra thaI. tyAM to nIce gajaghaMTA saMbhaLAI. e vakhatanI gaNikAo AjanA jevI nahotI, e zikSikAnuM kAma paNa karatI. e saMskAramUrti paNa hatI. 'are mAgadha ! maMtrIrAja AvI ja gayA !' harSAvezamAM magadharAje bUma pADI. 'tame pahelAM tamArI vAtacIta patAvI lo, pachI huM AvuM !' magadhapriyAe magadhapriyA C 139
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa pagalAM bharatAM kahyuM. magadharAja eno kaMI javAba ApyA vagara mahAmaMtrI vasakArane AvatA joI rahyA. vRddhatva AvI gayuM hatuM, paNa mahAmaMtrInuM zarIrabaLa hajI evuM ne evuM hatuM. vALa badhA pAkIne zveta thaI gayA hatA, paNa pagamAM jarAya kaMpa nahoto. himAlayanuM koI bhavya zikhara pRthvI para cAlyuM AvatuM hoya evo emano dekhAva hato. rAjakAja emano priya viSaya hato ne magadha to emanA hRdayano TukaDo hatuM. magadha mATe jarUra paDe to yama sAthe paNa bAkhaDe tevA hatA. emanA hoTha dRDha hatA ne sattA dAkhavatA hatA. pagamAM lohastaMbhanI aDagatA hatI. bAhumAM agAdha tAkAta dekhAtI. ne emanI moTI pAMpaNovALI AMkho sAthe AMkha milAvanArane khAtarI thaI jatI ke A lohane pigALavuM sahela nathI. maMtrIzvare vayasUcaka eka sIsamanI cAMdInI khoLavALI lAkaDI hAthamAM rAkhI hatI. e lAkaDI mATe kaMI kaMI kahevAtuM. emAM, kahe che ke lAkheNA hIrA rahetA ane emAM ja viSa pAyelAM hAthe pheMkavAnAM tIra rahetAM. keTalAka kahetA ke siddho pAsethI maLelI maMtrapUta A yaSTikA che. e yaSTikA pAse hoya tyAre maMtrIzvarane parAsta karavA zakya nathI. e lAkaDI dhAryuM siddha karAve evI che. verI paNa vaza thaI jAya. ane eno tAjo purAvo emanI vaizAlInI mulAkAta hatI. hAthI secanakane jIvato zekI nAkhyo ane anyAyI bahAnuM laIne yuddha AdaryuM toya mahAmaMtrIne jotAM vaizAlInA nagarajano mugdha kevA thaI gayA ! keTaluM svAgata karyuM ! are, chelle gaNanAyaka ceTakanI mulAkAtamAM to gaNanAyaka khuza khuza thaI gayA. e pote emane voTAvA nIkaLyA. ghaNA dahADAnI oLakhANa hoya ane judA paDatAM aMtara cirAtAM hoya ema vartyA. vaizAlInI prajA eka vAra magadhanI jaya bolAvI rahI, ne kaDavo bhUtakALa mITho karI rahI. sAco musaddI enuM nAma, je dhAryAM AMsu paDAve ane pADe. bhale e AMsu magaranAM hoya, khoTAM hoya, kSaNajIvI hoya. saMsAramAM amara che paNa zuM ? mahAmaMtrI vastakAre vidAya vakhate vaizAlInI prajAno je AbhAra mAnyo, enI saMskRtine je rIte biradAvI ethI gaNataMtranA loko kharekhara gAMDA thaI gayA. teo chaDecoka kahevA lAgyA, joI ApaNI saMskRti ! are, verI paNa enAM vakhANa kare che ! Ama raMga jamAvI. bhagavAna buddhane maLI navA utsAha sAthe pAchA vaLelA mahAmaMtrI maMtraNAgRhanAM pagathiyAM caDhIne AvI rahyA hatA. juvAna rAjA beeka pagathiyAM UtarI svAgate sAmo dhasyo. maMtrIzvarane namyo. 140 ] zatru ke ajAtazatru maMtrIzvare sAmA namana karyAM. khAnagImAM rAjA mahAmaMtrIne bhAvathI pUjato e temane Adarza brAhmaNa ane nisvArthI musaddI mAnato. 'yAtrA to kuzaLa thaIne ?' "ekadama kuzaLa. 'bhagavAna buddhane maLyA ?' rAjAe pUchyuM. maLyo paNa kharo ane nirAMte je pUchavuM hatuM te pUchyuM paNa kharuM. bhagavAna buddhane magadha para prema che. vaizAlI magadhanI maitrI cAhe che.' maMtrIzvare Asana letAM kahyuM. 'e to A jeSThikA(lAkaDI)nuM jAdu ja evuM che ! to tame maitrI ApI ?' magadharAje pUchyuM. eNe dANo cAMpI joyo. rAjA Akhare rAjA hato. maMtrI Akhare maMtrI hato. rAjAne lAgyuM ke kadAca maMtrIzvara vRddha thayA che, ne bahu svAgata-bhAvathI zatrudeza tarapha hRdaya kUNuM thayuM hoya ne mata-parivartana paNa thayuM hoya. 'maitrI lIdhI jarU2, paNa ApI nahi ! maitrI ApavAnuM mana to jarUra thAya. AvI bhoLI ne premALa prajA, Avo saMskArI deza, mArdavanI mUrti jevA rAjasaMcAlako, e badhuMya game; paNa maitrIno kaoNla ApuM to magadhane mATe hAthe karIne paga para kuhADo mAravA jevuM thAya. to to pachI magadhano prAcIna rAjavaMza naSTabhraSTa karavAnI peravI cAle ane ziyALiyAM AvIne siMhane kahe ke A boDa khAlI karo. ane maMtrI paNa emano dAsAnudAsa banI rahe ! eTale magadharAja, e to vAta ja karavAnI na hoya. gaNataMtranI sAthe maitrI eTale rAjataMtrano mRtyughaMTa ! magadha mATe to yuddha e ja yugadharma ! kAM to vaizAlInA rAjataMtrano palaTo thAya ane nahIM to eno vinAza thAya!! 'to AjJA Apo. zuM nirNaya karyo Ape ?' magadharAjane mahAamAtyanA lohavacanothI utsAha vadhyo. 'pachI vAta karIe. prathama mahAbhikhkhu devadattane bolAvo. emanI hAjarI jarUrI che.' mahArAje pratihArIne mahAbhikhkhu devadattane tAbaDatoba bolAvI lAvavAnI AjJA karI. 'mahAbhikhkhu emAM upayogI che ?' magadharAje pUchyuM. 'hA. vaizAlImAM velAkula nAmanA eka lokapriya muni che. prajA para enI khUba pakaDa che. ene game te rIte vaza karavo che. laDAI mAtra lazkarathI jitAtI nathI. aDadhI laDAI to AvA eka ja mANasane vaza karatAM jitAI jAya tema che.' mahAmaMtrIe kahyuM. magadhapriyA C 141
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 musaddIonI najare bhale, Apane ruce tema karo. paNa hA, eka jaNa Apane maLavAnI rAha joIne aMtaHpuramAM beThuM che, hoM.' magadharAje haLavI rIte kahyuM. 'koNa che ?" mahAmaMtrIe AzcaryathI dAkhavyuM. 'rAja gaNikA magadhapriyAM." 'zA mATe ?' mahAmaMtrIe Azcarya dAkhavyuM. 'e kahe che ke mAre rAja sevA karI mArI jiMdagI ane mArI juvAnIne saphaLa karavI che !' magadharAje kahyuM. | 'so udara mArIne billIbAI pATe beThAM ! AvI strIo e kaMI rANI celA hotI nathI. e zA mATe zuM karatI hoya che, e kaMI na kaLAya. e to eka uMdara mATe Akho DuMgara paNa khode." mahAmaMtrIe strIsvabhAva vizeno potAno anubhava Apyo. sAthe sAthe celA rANIne apavAdamAM rAkhyAM. 'to ene hamaNAM javAnuM kahuM ?' rAjAe kahyuM. maMtrIzvara thoDIvAra vicAramAM paDyA, ne pachI utsAhamAM AvIne bolyA, 'rAjakAraNamAM to saMgharelA sApano paNa upayoga che. bolAvo ene, kadAca mahAbhikhkha pAchI pAnI kare to magadhapriyA upayogI nIvaDaze." magadharAje dAsIne pharI AjJA karI, 'jA, magadhapriyAne ahIM satvara mokala.' dAsI mastaka namAvI AjJA laIne cAlI gaI. thoDIvAramAM magadhapriyA hAjara thaI. je nArI magadharAjane khulle mastake maLI hatI, e nArIe maMtrIzvara jevA vRddhanI AmanyA mATe uttarIya mAthA para nAkhyuM hatuM. paNa pAradarzaka uttarIyanI ADamAM enA mukhacaMdranI zobhA ora vadhI gaI. alaukika rUpamAdhurI vahAvatI magadhapriyA AvIne eka khUNAmAM besI gaI. vAtAvaraNamAM enI suSamA prasarI rahI. thoDI vAramAM mahAbhikhkhuM devadattanI paNa padharAmaNI thaI. enA deha para vairAgyanAM pILAM vastra hatAM. paNa enI AMkhamAM zaMkaranA trinetrano agni hato. magadhariyA dUra beThI jANe dAjhavA lAgI. mahAbhimmue AvatAveMta kahyuM, 'mutsadIo daLe AkhI rAta, paNa udharAve ochuM. kaho, maMtrIrAja ! vaizAlI kaMI bahu gamI gayuM !" saMsAranI cAra mahAzaktio eka eka khUNe besI gaI hatI. potAnI alaukika rUpamAdhurI vahAvatI magadhariyA potAnA caMdra jevA mukha para uttarIya nAkhIne beThI hatI. e jANe kahetI hatI ke bIjalI aMbaramAM chupAyelI sArI. bIjI tarapha musaddavaTathI jagatane hathelImAM nacAvavAnI tAkAta dharAvanAra mahAmaMtrI vastakAra beThA hatA. jANe e kahetA hatA ke musaddIonA buddhicAturyathI jagata bace teTaluM sAruM; nahi to bhalabhalAnA bhukkA samajo ! jANo saMgrAmanuM sAkAra svarUpa hoya evA magadharAja ajAtazatru siMhAsana para beThA hatA, e jANe ema darzAvatA hatA ke na chUTake mArI talavArane myAna bahAra kaDhAvajo, nahi to jagatamAM raktanI nadIo vaheze. ane saMsArane potAnA zApa yA varadAna dvArA barabAda yA AbAda karavAnI zakti dharAvanAra mahAbhikhu devadatta eka bAju besIne jANe kahetA hatA ke saMsAramAM badhA bagaDyI sArA, paNa saMta bagaDyo bhaMDo che ! A cAramAM ajAtazatru ane mahAbhikhu devadatta be sAdhaka hatA. teone gaNataMtra ane gaNataMtranA puraskartAone pRthvIne pATalethI ukheDI nAkhavA hatA ne potAnI pratiSThA karavI hatI. A be sAdhakoe sAdhana tarIke mahAsuMdarI magadhariyA ane mahAmaMtrI vasyakArane sajja karyA hatAM. prathamanA be zetaraMjanA khelADIo hatA ane pachInAM be zetaraMjanAM pyAdAM hatAM; potAnI anupama ane kuzaLa cAlathI mAlikane jIta apAvanAra niHsvArthI mahorAM hatAM. mahAbhinu devadatte AvatAMnI sAthe ToNo mAryo, 'musaddIo daLe AkhI rAta, paNa udharAve khAlImAM. mahAmaMtrI vaizAlImAM jaI AvyA ne prazno pUchI 142 D zatru ke ajAtazatru
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyA, paNa emAM vaLyuM zuM ? huM pUchavA mAguM chuM ke ApaNe vaizAlI sAme je jaMga cheDavA cAhIe chIe - kharI rIte je jaMga cheDI beThA chIe - e mATe emaNe tyAMthI zuM hAMsala karyuM ?" bIjo koI sAmAnya mANasa hota to gusse thaI jAta, paNa mahAmaMtrIe to zAMta citte ane svastha avAje pUchayuM, "Apa dhImAnane mArI mulAkAtanA kevA hevAla maLyA che ?* praznamAM dhImAna zabdamAM vyaMga hato. 'tamArI mulAkAtanA rajeraja hevAla amane maLyA che. mahAdhUrta tathAgatane (bhagavAna buddhane) tame prazno karyA, ne tamAruM bahAnuM daIne tathAgate vaizAlInAM vakhANa karyA, enAM vakhANamAM enAM potAnAM vakhANa paNa AvI gayAM ! eno kahevAno bhAvArtha evo ke ame ahIM kheDIe te vaizAlInI saMskAra-khetI juo. ahIM pitA pUjAya. tyAM pitAne kamote mAravAmAM Ave. mahAmaMtrI ! A to tame jaIne vaizAlIne vadhu protsAhana ApyuM; enI kIrtidhajAmAM eka cAMda vadhu TAMkI dIdho. are, nIkaLatI vakhate vaizAlIno viyoga tamane asahya banyo, tame AMsu pADyAM.' 'mahAbhikhu ! musadIonAM AMsu magaranAM AMsu hoya che. tame jene vaizAlInAM vakhANa kaho cho, emAM ja vaizAlInA nAzanA upAyo chupAyelA che.' mahAmaMtrIe zAMta bhAve kahyuM. devadattanI vartaNUka uzkerAI javAya tevI hatI, paNe vasyakArane to jANe pAMdaDAM para tuSALa jaLa hatuM. 'mahAmaMtrI ! mane banAvazo mA. tathAgata pAse koNa koNa jAya che, ne kevA kevA prazno thAya che, tevA vigatavAra ahevAla mArI pAse Ave che.' 'pUchelA prazno ane tathAgate ApelA javAbo tame kahI zakazo ?" mahAmaMtrIe kahyuM. avazya. tamAro pahelo prazna e hato ke vaizAlInA rAja kartAo jeya che ke ajeya ? tyAre tathAgatane temano ziSya AnaMda paMkho nAkhato hato. buddha AnaMda tarapha pharIne pUchayuM, "Aja kAla varjAi o ekatra thaI rAja kAraNano vicAra kare che ?" AnaMde hA pADI. tamArA praznano A javAba thayo." devadatte vigatathI vAta karatAM kahyuM ne umeryuM, 'AmAM tame magadhane hitAvaha mAhitI zI meLavI ?" 'mahAbhikhu ! pUrepUrA Adara sAthe tamane kahevuM joIe ke A bAbatamAM tamArI gati-mati jarA paNa cAlatI nathI. A prazna eka vAtano khulAso karyo ke vaoi ekatra thaIne rAjakAraNano vicAra na karI zake tevI paristhiti pedA thAya to vaizAlI jItI zakAya, mAro bIjo prazna ane eno javAba !' mahAmaMtrIe 14 D zatru ke ajAtazatru potAnA jamaNA hAthanI aMgUThIne DAbA hAthanI AMgaLIothI pheravatAM kahevA mADyuM, | 'bhagavAna tathAgate AnaMdane pUchayuM ke vaizAlInA nAyako jyAre ekatra thAya che ne pachI ghera jAya che. tyAre temanAmAM ekasarakho saMpa hoya che ?" AnaMde eno hAmAM javAba Apyo. paNa meM tethI tAravyuM ke gaNataMtramAM gRhakaleza paNa moTo bhAga bhajavI zake che. gRhakaleza pedA karavo e gaNataMtronA nAza mATenuM prAthamika pagaluM che. gharano kalaha rAja mAM kAma karI zake che. buddha mAnatA hatA ke huM varjAionAM vakhANa karuM chuM. paNa huM to emAM emanA vinAzanA upAyo joto hato. musadIonI AMkha juve juduM, samaje juduM.' | 'tame to badhI vAtone navI rIte ja samajo cho.' mahAbhikhue jarAka DhIlA paDatAM kahyuM. 'bhikhurAja ! trIjo prazna kAyadAno hato. jyAre koIpaNa gaNataMtranI prajA pote karela kAyadAno pote ja bhaMga kare, pote ja eno bhaLato artha kare, athavA kAyadAthI UlaTI rIte varte tyAre eno nAza thAya che. gaNataMtramAM atyAre kAyadArUpI rAjAnI viSama sthiti che. ne dareka jaNa kAyadAno potAnI rIte artha tArave che. ziyALa ane kUtarA jevA be pakSo che. ziyALa sIma bhaNI kheMce che. ane kUtarAM gAma bhaNI. AmrapAlI aMgeno kAyado to jANo cho ne?' kAyadA dare ka taMtramAM hoya, emAM jANavAnuM zuM ?' 'jarUra jANavAnuM. rAjataMtramAM kAyado jarUrI che, paNa ethIya vadhu rAjA jarUrI che. paNa rAjA vagaranA taMtramAM - gaNataMtramAM-no kAyado ja rAjA che.' 'zAbAza, mahAmaMtrI ! eka rAjyanA vinAza mATe tame ThIka ThIka saMzodhana karyuM che. huM AgaLa jANavA mAguM chuM.' mahAbhikhu devadatta potAnI TIkAo bhUlI jaIne utsAhamAM AvatAM kahyuM. mahAmaMtrIe kahyuM, 'meM tathAgata buddhane eka vadhu prazna karyo ane emaNe javAba Apyo ke jyAM sudhI prajA vRddha rAjakAraNI puruSone mAna Ape che, tyAM sudhI ajeya che. ane vivAhita ke avivAhita para baLAtkAra nathI thato, tyAM sudhI durjeya che, sAdhu-saMto ane devasthAno para zraddhA rAkhe tyAM sudhI aparAjeya che. bhagavAna buddhanI vANImAMthI meM pratividheya vAtono sAra tAravyo. have huM A badhAM pratividheyo vaizAlInI prajAmAM prasarI rahe, tema icchuM chuM.' ane mahAmaMtrIe magadhapriyA tarapha dRSTi karI. 'mAnanIya mahAmaMtrIjI, mane kaMI paNa kArya soMpe evI mArI yAcanA che. mArI musadIonI najare D 45
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jiMdagI ane juvAnI saphaLa thAya evuM kArya karavA icchuM chuM' magadhapriyAe potAnA suMdara mukhane kamalanI jema vikasAvatAM kahyuM. 'magadhapriyA ! tane joIne meM hamaNAM ja tArA mATe eka kArya nizcita karI nAkhyuM che. vaizAlInA jANItA lokasevaka mahAtmA velAkulane tAre vaza karavAnA che. e vaza thatAM aDadhuM vaizAlI jitAI jAya tema che.' 'mane mArga batAvo. mahAmuni velAkula strIsaMsargamAM Ave che kharA ? sAMbhaLyuM che ke e muni che. zramaNa che.' magadhapriyAe kahyuM. ane sarasaMdhAna mATe jema dhanuSya maraDAya ema e aMgamaroDa racI rahI. enI aMgazobhA apUrva banI rahI. e rUpa pAse vizvAmitra jevA tapasvI paNa pharI calAyamAna thaI jAya tema hatuM. 'e muni mahAtAMtrika che. eNe taMtravidyAthI nadInA pravAhane vALI batAvyo hato. A zaktithI e muninI vAha vAha thaI. ane eka dahADo enA manamAM lokeSaNA jAgI. gurue e eSaNAne kharAba kahI, to eNe potAnA guruno ane samAjano tyAga karyo; e dharmaguru maTI lokaguru banyo. have e lokonA prazno ukelavAnA kAmamAM paDyo che. lokone enAmAM parama zraddhA che. enA AzramamAM sArI yA narasI badhI jAtanI strIo rahe che. ane emanA uddhAra mATe lokaguru banelA velAkula muni satata prayatna kare che.' 'to huM avazya tyAM jaIza, mahAmuninI sevA karIza. ene vaza karIza ane magadhanA lAbhamAM e varte tema karIza.' magadhapriyAe AtmavizvAsapUrvaka kahyuM. 'sevAthI ja pArako mANasa potAno bane che. magadhapriyA ! huM jANuM chuM ke tuM parama sevAbhAvI che, to AvA mahApuruSonI sevA karatAM koI prakArano saMkoca na karIza. eka vAra tArA para ene dRSTirAga pedA thaI jAya, pachI to pAsA pobAra che. saMsAramAM kAmarAga sAro; bhaDako thaIne bhUMsAI jAya, paNa sneharAga ke dRSTirAga bhUMDo; emAM sapaDAyo enI madArInA vAnara jevI ja dazA thAya.' 'Apa nizciMta rahezo. huM mArI mAtRbhUmi mATe tana, mana ane dhana-traNe arpaNa karIza. Apa mArA yatnane zubhecchA pAThavajo.' ane magadhapriyA rAjasabhAnI madhyamAM AvI. havAmAM jANe rUpabharyuM vAdaLa taratuM AvyuM. mahArAjAe khuda UbhA thaIne magapriyAne pAnanuM bIDuM ApyuM. A mAna apUrva lekhAtuM ne bhalabhalAne enI IrSyA thatI. magadhapriyAnuM jobana enI deha-pyAlIomAMthI chalakAI rahyuM hatuM. zrImaMtane jema potAnI lakSmInuM abhimAna hoya, ema ene potAnA rUpanuM abhimAna hatuM. paNa atyAre enI viziSTatA e hatI ke magadhapriyA e abhimAnane kartavyanI vedI 146 ] zatru ke ajAtazatru para arpaNa karI devA tatpara thaI hatI. enI najara sAme have koI eka vyakti rahI nahotI, koI eka puruSanI tRpti mATe - pachI e bhale rAjA ajAtazatru hoya - A rUpALAM lAlityabharyAM aMgo have arpaNa thavAnAM nahotAM. e sevA mATe tatpara evI sevikA banI hatI. jiMdagI ane juvAnIne eNe potAnI rIte hoDamAM mUkI hatI. magadhanI eka senA potAnA tIrakamAnathI dezane jeTalo lAbha karI zake. enAthI enA be kaTAkSa vadhu lAbha karI zake ema e mAnatI. enA eka bAhupAzamAM enA eka bhUbhaMgamAM enA eka madhura smitamAM ne aMgasparzamAM senApatinAM zastronI ne musaddIonI kunehanI zakti hatI. ane je duSkara kAma mATe e prayANa karavAnI hatI, e kAma mATe to khuda senA, senApati ke maMtrIo sudhdhAMne mahAmaMtrIe nakAmA TheravyA hatA. mahAmuni velAkulanuM hRdaya jItavAnuM hatuM, ane e jIta magadhapriyAthI ja zakya bane tema hatI. hradaya kaMI kamAna ke tIrathI nahi, sevAthI ne snehathI vIMdhAya che. magadhapriyAe potAnI rUpavallarI jevI dehane eka aMgaDAI ApI. magadhapriyAne A rAjasabhAe anekavAra nIrakhI hatI, paNa atyAre je rIte nihALI e rIte emaNe kadI joI nahotI. atyAre jonArane ema ja lAge ke A rUpa pAse sainya, zastra ane bIjAM sAdhano nakAmAM che. magadhapriyAe ATalI rUpahavA prasarAvyA pachI sabhAne saMbodhIne kahyuM, 'strInuM rUpa vidhAtAe ajaba rIte sarjyuM che. e rUpane saMsAranI mahAzaktine vyaktigata bhoganI vastu mAnI jagatamAM nArIzaktinI avahelanA karI che. strInuM rUpa saMsAramAM be rIte kAryakSama bane che; eka sainyone ane yuddhone nirarthaka banAvavAmAM ane bIjI rIte pRthvI para vaMzavela prasarAvavAmAM. magadhapriyA Aje jAya che magadhane vagara yuddhe athavA alpayuddhe vijayI banAvavA.' mahArAja ajAtazatru siMhAsana parathI UbhA thayA ane magadhapriyAne saMbodhIne bolyA, 'he suMdarI ! vaizAlInA mahAmaMdirone khaMDera banAvavA tAruM prayANa che. vaizAlI UbhuM che enA mahAna mAnavo para. e mahAnane tuM tArI karAmatathI alpa banAvI de. lokonI zraddhAnAM mULane ane vivekanI tAkAtane tArA rUpamadirAnA pAnathI tuM calAyamAna karI nAkha. rAjataMtro rUDhivAdI hoya che, tyAM navI vAtano pracAra karatAM samaya joIe che. paNa gaNataMtro mukta mananAM hoya che. tyAM navA mUlyoMnI sthApanA pracArakanI prabala zakti para avalaMbe che. gaNataMtramAM pelA brAhmaNanI jema bakarAnuM musaddIonI najare E 147
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUtaruM karavuM ghaNuM saheluM kAma che.' mahArAja ajAtazatru ATaluM bolIne magadhapriyAne abhinaMdatA hoya tema prazaMsAbharI najarathI nIrakhI rahyA. morane joI Dhala odhAna bhare ema magadharAjanI prazaMsAthI magadhapiyAnuM romaroma vikasita thaI rahyuM. enA kavitA karavA jevA avayavo rUpavidyutanI AbhA prasArI rahyA. | 'magadhapriyA ! tArI vidAya kuzaLa thAo ! saMsAramAM bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra je nahi karI zake, e tAre karavAnuM che. vaizAlInAM kIrtimaMdiro vagara laDAIe tArI karAmatathI khaMDera banI jAo ! prajA magadhane vakhANatI thAo ane laDAImAM loko magadhanI AdhInatA same sUga dharAvatA na raho ! magadhanA rAjapuruSo eTaluM yAda rAkhe ke magadha kAyaratAthI prerAIne magadhapriyAno A rIte upayoga nathI karatAM, paNa e hiMsA aTakAvavA Atura che. magadhanAM be mahAna yuddhayaMtro rathamuzala ane mahAzilA kaMTaka saMgrAmamAM saMhAranI tAMDavalIlA racavA sajja che. paNa ame karuNAno Azraya laIne ochAmAM ochI hiMsAthI kArya sAdhavA icchIe chIe. magadhapriyA ! tAro jaya thAo ! magadhanI rAja praNAlIno vijaya thAo ! buddha ne mahAvIranI ahiMsA A rIte sajIva thAo !' chelle mahAmaMtrI vasyakAra kheDA thayA ane bolyA, 'magadhapriye ! tArA kAryanI thoDIeka rUparekhA dorI ApuM, to tuM caturA nAra khoTuM na lagADatI, muni velAkulane tArI rUpajyotanuM pataMgiyuM banAvI deje . emanI pAse gaNataMtranA kAyadAonA manamAnyA artha karAvaje . pUrva puruSonAM caritronI temanA caritra sAthe sarakhAmaNI karIne e caritrone alpa darzAvaje . zraddhAnuM mULa, je koI paNa rAjakIya ke dhArmika ekatAnuM mULa che. ene ukheDI nAkhaje . krAMti karaje . ane avanavA matabhedo ja gAvI be moTA rAjakAraNI puruSo ekamata na thaI zake, evA manabhedo khaDA karaje . gaNataMtranuM bhayasthAna vivAdo ane matabhedo che. e vivAdo vikhavAdo jagavaze. ane eka vAra thara kANuM thayA pachI ene toDI pADatAM vilaMba nahi lAge." rUpavallarI jevI magadhapriyAe pharI kamaLanA DoDA jevA be hAthanI aMjali racIne magadhanA mahAna narone namana karyuM ane badhA potapotAne sthAne javA vidAya sUcana tane koIe karyuM nathI. paNa huM karuM chuM. Atmika zaktionA parAjaya pachI bhautika parAjaya sukara bane che. banaze to vaizAlImAM jarUra maLIza. mArI rIte huM paNa yatna karI rahyo chuM. kadAca mArI siddhi tArA sahayogathI vizeSa jhaDapI bane." "he mahAbhikhkhuM ! kIrti karatAM mAre mana kAryasiddhi vizeSa agatyanI che. Apa jo kArya saMpUrNa karazo, to huM vinA vilaMbe pAchI pharI jaIza.' magadhapriyAnA A nirAbhimAnI zabdoe mahAbhikhunA hRdayane lajjAno eka dhakko mAryo. paNa emanAM aMtaramAM mahAtmA buddha ke bhagavAna mahAvIra tarapha eTalI dhRNA bharI hatI ke mahAsAgaramAM kAMkarI samAI jAya tema e lajjA e dhRNAnA pUramAM samAI gaI. magadhapriyAe AchuM oDheluM cIvara moTA aMboDA para DhAMkIne pharI jayabhikhune namana karyuM. namana karIne mastaka UMcuM karatAM pharI cIvara sarI gayuM ne eno mohaka kezapAza ne grIvAno Arakta lAla makhamalI bhAga potAnI suzrI prasArIne AMkhane AMjI gayo. thayA. magadhapriyAnI caMdanakASThanI sukhapAlakhI prayANa mATe sajaja thatI hatI, tyAM mahAbhikhkhuM devadatta pAse AvIne kahyuM, 'mAgadhe ! mAtra mahAmuni velAkula para ja tAruM lakSa kendrita na karatI; gaNataMtrane harAvavA hoya to buddha ane mahAvIranI paNa khabara laI levAnI jarUra che. emano vinipAta magadhavijaya mATe jarUrI che. eTaluM 148 1 zatru ke ajAtazatru musadIonI najare D 49.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ e kahetA, 're muni ! vIryane gopavo. parAkramane aMtaramAM samAvo. munino ane gRhasthano dharma judo che. muni zaktine aMdara vApare; gRhastha zaktine bahAra kharace . zakti to baMne ThekANe vaparAyelI sArI che, paNa munine to zakti AtmArthe vAparavI ja iSTa che. azaktimAM jokhama che kharuM, paNa ochuM; zaktisaMcaya mahAbhaya che." 'gurudeva ! ApanI dRSTi junavANI che. zakti to agni jevI che. e jyAre tape che tyAre pAtrane jeTalI sArI rIte aMdarathI garama kare che, teTalI sArI rIte bahArathI paNa garama kare che.' muni bhaTTe kahyuM, emanI AMtarazakti bhaDakA nAkhatI hatI. gurue zAMtithI kahyuM, 'vatsa ! zaktinA bAhya upayoganuM anivArya pariNAma dhana, sattA ane sauMdaryanI prApti che. e traNe vastu muninA dharmane harakata karanArI 21 mahAmuni velAkulA gaMDakIne tIre eka vikhyAta Azrama hato. mahAmuni, suprasiddha lokasevaka velAkulano e Azrama hato. ahIMnA parvatomAM, kaMdarAomAM, saritAtIre aneka yogIo vasatA, paNa teo to mAtra potAnA AtmAnA kalyANa mATe potAnI sAdhanAmAM masta rahetA. kharI rIte e potAnuM bhaluM karavA pAchaLa jagatanI upekSA karI beThelA mAnavIo hatA. tapa ane mokSarU pI zeraDIo rasabharI banAvI pakavavAmAM teo paDyA hatA ane e sva-arthanI zeraDIne jyAre yogamaMtranAM jaLa dvArA teo ucheravA prayatna karatA tyAre bhale pAse UgelI eraMDI eno lAbha pAmI jAya. bAkI emanI sAdhanA to jagatathI beparavA evA AtmArthI munionI sAdhanA jevI ja hatI. mahAmuni velAkula paNa pahelAM to AvA ja hatA. e jaMgalamAM rahetA, tapa karatA, maLyuM to khAtA, nahi to nirAhAra rahIne gurunA caraNamAM masta thaIne paDyA rahetA. saMsAranAM tamAma sukhone e du:kho gaNIne svIkAratA. pachI kaMIka evuM banyuM ke mahAmuninuM mana palaTAI gayuM. teonA dehamAM tapa dvArA zaktiono bhAre AvirbhAva thayo hato. teone AkAzamAM UDavAnAM svapna AvatAM, mATIne sonuM banAvavAnI tAlAvelI jAgatI. AkAzapAtALa eka karavAnuM dila thaI AvatuM. e ghaNI vAra bUma pADI UThatA. 'gurudeva ! zaktinA A unmeSane kyAM samAvuM ? kaMInuM kaMI karI nAkhavAnuM dila thaI jAya che. jagata AkhAne eka sAMkaLe bAMdhI, eka zAsanamAM gUMthI, eka dharmanuM pAlaka banAvavA icchuM chuM.' gurudeva ziSyanI apUrva yuvAvasthA ane tAruNyanuM gajabanuM teja vahAvatuM moM joI AnaMda anubhavatA. e manamAM vicAratA ke guru karatAM celo savAyo nIkaLyo! 'huM traNe vastune mArA tapasTejamAM parAbhUta karI nAkhIza.' ziSya bhadra jANe udghoSaNA karI. 'vatsa ! AMbo Avyo ane huM kahIza ke huM enA para iMdravAraNAnAM phaLa ugADIza to e azakya che. tArI zaktino teM je paLe AtmA sivAya bIjA koI kArya mATe upayoga karyo te ja paLe dhana, sattA ke sauMdaryanI samIpatA avazya AvI ema samajavAnuM.' 'gurudeva ! to mArA dehamAM vIrya phorI rahyuM che, ene mATe zuM karuM ?" 'beTA ! e vIryanA khorAkathI kuMDalinI zaktine tRpta kare ane jAgrata kara. tArA jaTharanA nIce eka mahA sudhAtura sarpiNI vase che. e moM pahoLuM karIne beThI che. tArA tuccha-khAna-pAnathI e saMtuSTa nathI thatI, eTale banne jIbhe lapakArA mAre che ane eka eka lapakAre kAma, krodha, mada, mohanI jvALAo pheMke che. kUMDALuM vaLIne beThelI e sarpiNIne vIryano AhAra khape che. tuM tArA dehamAM UchaLatA vIryanA dhodhane yogakriyA dvArA enA moMmAM nAkha. sarpiNI tRpta thaze. ne emAMthI adbhuta siddhio tane prApta thaze.' 'kevI siddhio ?' ziSya utsAhamAM AvI gayo. | 'abhuta siddhio ! Akho deha rasAyana banI jAya. ghUMkamAM auSadhinI zakti. vacanamAM saMkalpanI siddhi ne mana to jema pAradarzaka kAcanI ADe rahelo padArtha dekhAya tema, AkhA jagatane juve ! evo yogI pachI kadAca saMsAramAM jaIne vase, tyAM dhanamAM ALoTe, hajAro nagna kAminIonI vacce nAce, rAjAnAM siMhAsano ene sAMpaDe toya e sAva alipta rahe, ene kazuMya na vaLage, jalakamalavat rahe." mahAmuni velAkula 1 151
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru pUrA vegamAM hatA. ziSyane e aMtarmukha banAvavA cAhatA hatA. ziSya bhadra paNa evI ja bhAvanA bhAvI rahyo : are, mAre kuMDalinI zakti jagAvavI che. mArA vIryano AhAra karAvI ene sateja karavI che, ane pachI saMsAramAM avijeya banIne lokakalyANa mATe ghumavuM che. mane AtmakalyANa jeTaluM ja lokakalyANa vahAluM che. paNa gurudeva jarA avyavahAru hatA. teo ziSyane hitakAraka chatAM apriya vacano kahetAM na acakAtA. e mAnatA ke mIThuM satya saMsArIone mubAraka. ame to apriya chatAM nagna satyanA himAyatI ! teoe kahyuM, 'beTA! lokakalyANa mATe yatnanI jarUra nathI. AtmakalyANa kara le. pachI tArA mauna pAse vANI paNa pANI bharaze.' ziSyane A vAta na rucI, paNa ene saMsAravijayI banavuM hatuM. e pharI sAdhanAmAM basI gayo. divaso vItatA cAlyA. dIvo thAya ane pathArImAM rahelAM mAMkaDa alopa thaI jAya. dIvo bujhAI jAya ane jema pharI pAchA e caTakA devA lAge, ema muni bhadranuM thayuM. gurunI samIpatA ene zAMta rAkhatI, paNa zakti jema jema vadhavA lAgI, ema ema ene saMgharavI muzkela paDavA lAgI, caTakA devA lAgI. eka dahADo eNe gurune kahyuM, 'mAro dharma mane kahe che ke pahelAM pArakAnuM bhaluM karavuM. pachI potAnuM bhaluM karavuM; athavA pArakAnA bhalAmAM potAnuM bhaluM paNa AvI jAya che. 'nA re vatsa !' guru bolyA, 'pahelAM potAnuM bhaluM, pachI bIjAnuM. bhukhyo sadAvratamAM zuM Ape ?' 'tamArI bhAvanA svArthI che. ane huM samaSTino himAyatI chuM, vyaktino nahi, huM to lokakalyANanI jhaMkhanA karuM chuM. ane e mArge ja AgaLa vadhavA cAhuM chuM. lokakalyANa karatAM karatAM AtmakalyANa svayaM sAdhya thaI jaze. ane nahi thAya toya haiye eTalo saMtoSa haze ke huM svArthI to nathI ja.' 'paNa vatsa ! tuM bhUle che. kAco ghaDo kyAM sudhI jaLane saMgharI zakaze ? pahelAM pAko ghaDo thA.' gurunAM A vacanoe zISyano krodha vadhArI dIdho : 'gurudeva, tame bhAre hoziyAra cho. tamArAthI tamArA ziSyanI kIrti savAI thAya, e tame icchatA nathI.' ane ziSyanI AMkho lAla hIMgaLA jevI thaI gaI. eka parvatanI taLeTImAM baMne beThA hatA. ziSye potAnI krodhabharI dRSTi pahADa para pheMkI. hajAro maNanI eka bhayaMkara zilA UMce adhdhara toLAI rahI ane bhayaMkara kaDAkA sAthe tyAMthI chUTI paDI gaI. 152 ] zatru ke ajAtazatru oha ! ziSyanI netrazaktie pahADanuM kaThaNa kALajuM paNa korI nAkhyuM. gurudeva ziSyanI zaktine jANe manomana abhinaMdI rahyA. zAbAza re vatsa ! ziSya jIva batAvavA doDIne dUra jaIne Ubho rahyo, paNa guru to tyAM ne tyAM ja besI rahyA. zilA bhayaMkara vega sAthe pahADamAMthI chUTI paDIne AvI rahI hatI, paNa guru to sAva zAMta ane svastha beThA hatA. kAyAnI mAyA emaNe kyAranI tajI dIdhI hatI. emane mana deha to sAdhana mAtra hatuM. dehane choDavA e emane mATe jUnAM vastro choDavA jeTaluM saheluM kAma hatuM. bhayaMkara vegathI zilA guru para trATakI. celo to mUThIo vALIne nATho-gurunI chellI mRtyucIso sAMbhaLIne kadAca potAnuM haiyuM tharatharI jAya ! bhadra to tyAMthI evo bhAgyo ke pAchuM vALIne jovA paNa na zobhyo; doDato Avyo gaMDakIne tIre ! gaMDakIne sAme kAMThe mahAnagarI vaizAlI vaselI hatI. muni bhadra A kAMThe potAne hAthe ja potA kAje parNakuTI bAMdhIne rahyo. Aja sudhI bIjAe baMdhelI kuTIomAM e rahyo hato paNa have e svAzrayI banyo hato. tyAM eNe roja savAra-sAMja ghaTAdAra vRkSonI nIce ucca svare prArthanA karavI zarU karI. atyAra sudhI prArthanA samaye kAM to oSTha phaphaDatA yA bahu ja maMda svare e bolAtI; lagabhaga mauna prArthanA ja samajo. paNa muni bhadre have lokakalyANa kAje prArthanAnA svaro pragaTa karyA. saritA gAta, paMkhI gAtAM, kAMThAnI kheDUta kanyAo gAtI, AmraDALe koyala gAtI. emAM A prArthanAgItanA sUro bhAre saMvAdI lAgyA. enuM badhe AkarSaNa prasaravA lAgyuM. dhIre dhIre vadhu ne vadhu bhAviko bhegA thavA lAgyA. savAre bhAta laIne jatI bhatavAraNo have tyAM ghaDI adhaghaDI thobhavA lAgI. haLa joDIne khetare jatA kheDUto e prArthanAmAM bhAga levA rokAvA lAgyA, nAviko potAnI naukA choDIne paNa e samaye acUka tyAM hajara thatA. je divase teo prArthanAmAM bhAga letA. e divasa emano sAro jato. Avo lAbha maLavAthI teo potAne bhAgyazALI mAnatA. have to vahelI savAre havAno AsvAda levA nIkaLelAM thoDAMghaNAM nagarajano paNa ahIM AvavA lAgyAM. teo saMsAranA tApathI zekAtAM strI-puruSo hatAM. hajAra jaMjALo ane jhaghaDAthI teo trasta hatA. bahArathI e parama sukhI dekhAtAM, paNa aMdarathI mahAduHkhI hatAM. koIno putra amaryAdAvAna banyo hato, koIno pati nirdaya mahAmuni velAkula D 153
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAonA ratha AzramamAM lAMgaravA lAgyA. zrImaMtonI pAlakhIonI AvejAthI rasto dhamadhamI rahyo. vaizAlInA zreSTha nagarajanonA pravAho have be bAju vahI rahyA, eka vaizAlInI mahAgaNikA AmrapAlInA AvAsa tarapha; bIjo gaMDakI taTanA mahAtmA velAkulanA Azrama bhaNI. sauMdarya ane bhaktinI gaMgA-yamunA tyAM bharapUra vahI rahI. saMthAgAramAM baMnenI carcAo thavA lAgI. dhIre dhIre mahAtmA velAkula eTale vaizAlInuM samartha pratinidhitvaevI mAnyatA pracalita thaI gaI ane muni vaizAlIthI nahi, paNa vaizAlI muni velAkulathI vikhyAta banI rahI. ane sarvatra lokasevaka velAkulanI vAha vAha thaI rahI. emaNe paNa svakalyANa karatAM parakalyANa-prajAkalyANa para vizeSa lakSa ApavA mAMDyuM. emano Azrama jANe lokakalyANanI yajJazALA banI rahyo. yogIone paNa agamya evo sevAno mArga svIkArIne paramArthe prANa ApanAra mahAmuni alpa samayamAM ja lokahRdayamAM UMcA Asane birAjI rahyA. hato, vaLI koIne rAjAnI karacorInI bhIti korI khAtI. saune lobha evo vaLagyo raheto ke saheje karacorI thaI jatI, eTale jema karacorI choDAtI nahi, ema bhIti paNa chUTatI nahi. ane ethI kamajora baneluM haiyuM pIpaLAnI Toca para rahelA pAnanI jema tharathara dhrUjyA karatuM. na mAluma kyAre zuM musIbata AvI paDe. AvA haiyAne ahIM kaMIka AzvAsana maLatuM. koIne rUpanuM duHkha, koIne sattAnuM zuLa ne koIne dhananI vedanA - ema trividha tApathI saMtapta thayelA loko ahIM AvatA. emane ardInuM vAtAvaraNa khUba zAMti pamADatuM. teone haMmezAM eka vAtanuM AzvAsana rahetuM ke jo pote pApanA AcaranAra che, to e pApathI choDAvanAra paNa koIka che kharA ! ekadA prArthanA cAlatI hatI ne ekAeka nadImAM ghoDApUra AvyuM. jotajotAmAM be kAMThA to chalakAI gayA, paNa have kAMThA bhedIne pUra AgaLa vadhavA mAMDayuM. saune thayuM. hamaNAM taNAI gayA samajo ! loko gabharAI gayA ane UThI UThIne cArekora nAsabhAga karavA lAgyA. A vakhate muni bhaTTe kahyuM, 'koI potAnuM sthAna na choDe, koI potAnI prArthanA na taje , jaLa paNa jIva che. huM jaLane AjJA karuM chuM ke potAnI maryAdAmAM rahe. dareka jIva maryAdAmAM rahyo ja zobhe che.' jaLanA taraMgo to rAkSasI rIte UchaLatA hatA. paNa mahAmuninI AjJA thatAM e kaMIka zAMta thayAM. pUrano bhayaMkara ghoSa zamato lAgyo. UchaLatAM-kUdatAM jaLa thoDI vAramAM dharatI para zAMtithI vahI rahyAM. ne chevaTe be kAMThAmAM jaIne samAI gayAM. be kAMThA vaccenuM tANa jabaruM hatuM. paNa have e kuLavadhUnI jema kAMThAnI maryAdA lopatAM nahotAM. paLavAramAM to jANe ema ja lAgyuM ke pUra AvyuM ja nahotuM. lokoe muni bhadrano jayajayakAra vartAvyo. teoe muni sAme joyuM to temanAM netro hajIya janataraMgo para sthira thaI rahyAM hatAM. jANe pUranI zeSa zaktine nAthavA trATaka karatAM na hoya ! lokoe pharI jayajayakAra uccAryo : jaya ho mahAmuni velAkulano !' 'jaya ho pANIne maryAdAmAM mUkanAra mahAmunino !' tyArathI mahAmuni bhadra velAkulane nAme vikhyAta thaI gayA ane gaNyAgAMThayA divasomAM emanI parNakUTI AzramamAM palaTAI gaI. mahAmuni bhadra have mahAmuni velA kulane nAme eka camatkArI mahAtmA lekhAvA lAgyA. ane camatkArane namaskAra karavA TevAyelA lokone emane AMgaNe jANe meLo jAmavA lAgyo. 154 | zatru ke ajAtazatru mahAmuni velAkula 1 155
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 satI phAgunI mahAmuni velAkulanA AzramamAM Aja prAtaHkAle eka ratha AvIne Ubho rahyo. ratha kIMmatI hato, baLada addabhuta hatA, ane ethIya addabhuta hatAM aMdara besanArAM ! rathamAMthI eka suMdarI nIce UtarI. jANe AkAzanA AMgaNethI uSAdevI pRthvI para avatarI. enA paganI pAnIno raMga rakta kamaLane zaramAvato hato ane enI supuSTa dehavallarI dADamanA vRkSane zaramAvatI hatI, enAM netromAM sauMdaryasudhAnA bhaMDAra bharyA hatA, ne e vizALa makhamalI pAMpaNonI nIce DhaMkAyelA hatA. kALAM bhavAM enI khaDI cokI karatAM hatAM. e netra eka dizAmAMthI bIjI dizAmAM vaLatAM ne tamAma paristhiti para jANe jAdu veratAM. e suMdarIno sudIrgha kezakalApa amAvasyAnI aMdhArI rAtanA avazeSa jevo hato. ane e aMdhArA AbhamAM eno mukhacaMdra pUrNa teje prakAzato. A suMdarIe AzramanI pRthvI para paga mUkyo ne enI pAchaLa eka ruSNa puruSa Utaryo. enI taruNAvasthAno viccheda thayelo dekhAto hato. ne aneka prakAranA rogoe enI dehamAM ghara karyuM hatuM. loko Azcaryacakita netre A yugalane joI rahyAM ! ekaluM sauMdarya hota to ATalI kutUhalavRttithI koI na nIrakhata, paNa sauMdaryanI sAthe kussauMdarya paNa hatuM. puruSa A suMdarIno svAmI lAgato hato. vAha re vaMkAyelI vidhAtA ! tuM to ajaba yoga karAvanArI che ! koyalane kALI ane bagalAne dhoLo tuM ja banAve che! kevI suMdara strI ! AvI nArI to vaizAlImAMya virala che. ne kevo asuMdara rogI pati ! bhavobhavamAM pitA, putra ke mitra tarIke paNa na maLajo ! pati tarIke to mahApApa jAgyAM hoya to ja maLe ! enI pAse besavuM duSkara, ane ene sparza karato to ethIya bhayaMkara ! evAne pati tarIke bhajavo, e jIvate jIva raurava narakamAM nivAsa karavA barAbara che ! suMdarInAM netromAM kheda hato. e puruSanI bAMhya pakaDI, dhIre dhIre mahAmuni velAkulanI parNakuTI tarapha cAlI. mahAmuni lokakalyANanAM kAmomAM gUMthAyelA hatA, tyAM emaNe dUrathI A suMdarIne AvatI joI : kevuM abhinaMgha rUpa ! paNa enuM yogIne zuM ? AvAM rUpa to roja ahIM ghaNAM AvatAM, paNa A rUpanI sAthe mahAkurUpa cAlatuM hatuM. e vAte mahAmuninuM khAsa lakSa kheMcyuM. saMsAramAM sarasa tattvo karatAM parasparavirodhI lAgatAM tattvo savizeSa dhyAna kheMce che. kurUpa pAse rU5, sthUla pAse kuza, zveta pAse zyAma jonAranAM najaro ane cittane tarata pakaDI le che. aMdhArAmAM ajavALAM kare tevI suMdarI, ane saMsAranA sArane asAra karI dekhADe tevo puruSa : AvAM strI-puruSanA milanayoge muni velAkulanuM lakSa kheMcyuM. teoe suMdarI pAse AvatAM tenA tarapha joIne pUchayuM, "koNa cho tame, suMdarI?' huM phAlganI chuM, mahArAja !' suMdarIe kahyuM. ane A koNa che ?' puruSa tarapha AMgaLI cIMdhIne muni velAkule prazna karyo. 'e mArA svAmI che.' 'emanuM nAma ?' 'pUnamarAja !' 'pUnamarAjane amAse grasyA lAge che.' munie jarA AlaMkArika bhASAmAM prazna kya 'e to jevo jeno prArabdhayoga. saMsAranI AkhI racanA prArabdha para thayelI che. koInuM milana, koIno viyoga e badhAya - prArabdha jAdugaranA khela che, mahArAja !' phAlganIe motI jevA zabdomAM namratAthI kahyuM. A zabdomAM viSAda ane du:khagaurava baMne hatAM. munine suMdarI bhaktahRdayA lAgI. emaNe kahyuM, 'tamArI vAta to dharmaciMtanathI bharelI che, suMdarI !' 'hA, mahArAja ! duHkhI saMsAramAM dharma ja mArA mATe taravAno trApo che." satI phAlganI D 157
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATaluM bolatAM bolatAM suMdarInAM netromAM kyAMyathI AvIne eka AMsu motI banIne TapakI rahyuM. strI-sauMdaryanI nirAdhAratA game tevA narane AkarSe che. muninuM mana karuNAbhInuM banI gayuM. 're, AvuM anokhuM rUpa ane saMsAramAM ene mAthe A trAsa! prArabdha sAme paNa baLavo pokAravo joIe.' AvI rU5bharI patnI ane kALo kadarUpo pati joI, potAne kaMI lAgatuMvaLagatuM na hovA chatAM, saMsAra aDadho aDadho thaI jAya che. ane jANe e suMdarIne pati gamato nathI ema svayaM mAnI ene mATe kaMIka karI chUTavA puruSo AgaLa Ave che; emAMya brahmacArI ane saMsArarasathI binaanubhavI loko para to A vastu kaMInI kaMI asara kare che. e enI tana, mana, dhanathI sevA karavA doDI jAya che, e rUpanI kadamabosI paNa kare che, paNa jyAre kaMdoI jema mIThAI khAvA icchato nathI ema, e rUpa anya rUpane cAhatuM na hovAno anubhava thAya che, tyAre e AzcaryanA ajaba AghAta anubhave che. mahAmuni velAkule be ghaDI mUkabhAve saMdarIne ane enA patine nirakhyA karyA. pachI emaNe potAnI pUchaparacha AgaLa vadhArI, 'devI phAlganI ! kyA dezanAM rahevAsI cho ?" AtmA to Ama dharmanagarano rahevAsI che. bAkI deha caMpAnagaramAM vase che.' 'caMpAno rAjA koNa che ? ajAtazatru mahArAja; mahArAja biMbisAra zreNikanA putra, emanI mAtAnuM nAma celA rANI.' | 'jene ghaNA azokacaMdra kahe che te ja ne ? hA. Apane sarva vidita che. huM mAnuM chuM ke Apa munine to sarva deza samAna haze." | 'avazya. paNa vaizAlInAM bhoLAM ne zuravIra nagarajano para mAro vizeSa rAga che. rANI celA paNa vaizAlInAM dIkarI ja che ne !' 'paNa ethI munine bIjAM prajAjano sAthe dveSa hovAnI saMbhAvanA huM kalpI zakatI nathI. bheda to rAjakAraNI puruSoe racelI mAyA che. e mAyA munine na hoya. munine to AkhI vasudhA kuTuMba samAna hoya." suMdarIe suMdara bhASAmAM vAto karatAM kahyuM. AvI suMdarIo sAthe vArtAlApa karavo e paNa rasika naranA bhAgyano virala prasaMga lekhAya che. muni jevA munine paNa e vArtAlApamAM rasa Avyo : 're suMdarI phAlganI! deve 158 1 zatru ke ajAtazatru pUnamarAja sAthe tamAro yoga kaI rIte sAdhI Apyo ?' - "eja nathI samajAtuM, munirAja ! paNa ema kahevAya che ke saMsAramAM phUlonI sthiti be prakAranI hoya che : kAM to mahAdevanA mastake caDhI pUjAvuM, kAM to vanavagaDe khIlIne karamAI javuM. emAM mArI sthiti bIjI che.' 'prArabdhanI kevI bhayaMkara paMcanA !' muni velAkula sahAnubhUtinA mAraga tarapha doravAI rahyA hatA, 'AvA prArabdha sAme mArA jevA munine paNa baLavo karavAnuM dila thaI Ave." 'Apa to karuNAnA avatAra cho, A saritAnAM ja La karatAMya ApanI karuNA mane vadhu zItaLa lAge che !' | muni velAkula pahelI take A nArInA vArtAlApamAM evA parovAI gayA ke sevAnI vividha kAmagIrI laI AvelA sevakone aDadhI vAte uThADI mUkyA, ne pharI maLavA kahyuM. mahAzaktionI asara ajaba hoya che. A suMdarI koI mahAzaktivALI lAgI. lokasevaka mahAmuni para paNa e pahelI mulAkAte ja asara karI gaI. eTalAmAM eno pati kaMIka gusse thaI babaDato jaNAya. suMdarI enI pAse doDI. paNa enI kaMI saMbhALa le, e pahelAM e baDabaDa karato Ubho thayo, potAnI lAla lAla AMkho ghumAvavA lAgyo, ane jANe potAnI rUpALI patnI sAthe lAMbo vakhata vAta karanAra muni para kopyo hoya tema mUThIo vALIne hAtha lAMbo karI rahyo. e suMdarIe ene bAthamAM laI nIce besADyo. paNa e jema jema ene zAMta pADavA prayatna karavA lAgI, tema tema pUnamarAja vadhu uzkerAvA lAgyo. eNe eka muThIno prahAra phAlyunInA vakSasthaLa para karyo. arara !' muninA moMmAMthI are kAra nIkaLI gayo. tarata ja eka tamAco suMdarInA gAla para Avyo. raktavarNA gAla hiMgaLokiyAnI AbhA dharI rahyA. munine A pUnamarAjanA anADIpaNA vize tiraskAra thayo. puruSane vadhu prahAra karato rokavA e AgaLa vadhyA, paNa suMdarIno samatAbhAvabharyo hAtha UMco thayelo joI tyAM ne tyAM TharI gayA. suMdarIe eka gAlanI jagyAe bIjo gAla dharyo hato, ne koI uSArANI aMdhakArane ucharaMgamAM le ema ene khoLAmAM levA prayatna karatI hatI. bIjo gAla paNa prasAdIthI vaMcita na rahyo. puruSe bIjA gAlane paNa eka tamAcAthI kaMkuvarNA karI dIdho. satI phAlganI D 159
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ have munithI na rahevAyuM. sevAnAM aneka kSetro ane vividha prakAro emaNe joyAM, jANyAM ne anubhavyAM hatAM, paNa A prakAra sAvesAva navo hato. munie AgaLa vadhIne puruSano hAtha jarA jorathI pakaDI lIdho. aMtaramAM roSa hato e AMkho vATe pragaTa thaI rahyo. A sAdhaka muninI AMkhono agni pahADanI zilAne toDI nAkhe, pUrathI UbharAtI nadIne be kAMThAmAM samAvI de, to A bicArA rogI puruSanuM zuM gajuM ? strI sAva oziyALI banI gaI. muni bolyA, 'he daiva ! kevo tAro durvipAka !' are karNAvatAra ! devane zA mATe doSa Apo cho ? jANo cho ke devanI preraNA vinA eka pAMdaDuM paNa cAlatuM nathI. ApanI mArA para varasI rahelI A karuNA A daivano ja prasAda che ne ! mAtra iSTano svIkAra ane aniSTano tiraskAra, e sujJAnIne kema zobhe ?' muni suMdarInI caturAIbharI ane UMDA dharmatattvavALI vAta sAMbhaLI Azcarya anubhavI rahyA, ane thoDIvAranA saMsargamAM e jANe enA AtmIya banI gayA. | 'munirAja ! Apa to zAstrapAragAmI cho. ane saMsAra to jala kASThano saMyoga che. daivanAM meLavyAM be kASTha maLe che, sAthe rahe che, ne pachI judAM paDI jAya che. pUnamarAja sAtheno saMbaMdha evo ja jalakASThano saMyoga che, Apano saMyoga paNa evo ja che. prArabdha AvI rIte beya bAju Dhola vagADe che. e jyAre jevI rIte Dhola vagADe, e rIte ApaNe nAcavuM rahyuM !' dhanya che suMdarI tArI samajane. kharekhara, duHkhanI vADImAM durdavanA kAMTALA choDa para khIleluM tuM gulAba che.' | 'munirAja ! AzAbharI AvI chuM. koI hitaciMtake kahyuM ke, tAruM du:kha agara koI pheDe to muni velAkula pheDe. je munie paththaranI adhdharazilAne AMkhone aNasAre toDI pADI, jeNe nadInAM dhasamasatAM pUrane AMkhanI mahAzaktithI niyaMtrita karI nAkhyAM, e muni tArA patino roga ane tAro zoka-saMtApa avazya dUra karaze. AzAbharI AvI chuM." | 'avazya phAlganI ! zuM thaze ane zuM nahi thAya. e to kaMI kaheto nathI, paNa tAruM duHkha dUra karavA mATe mArI zaktino tamAma aMza tArI sevAmAM hAjara karIza." | 'mahAmuni cho, mahAdayALu cho, mahAmaMtradhara cho, e badhuM kabUla karuM chuM, paNa Akhare tame nara cho. naranuM dAna kSaNika hoya che; enI udAratA paNa samaya para avalaMbatI hoya che. nArI jevo snehano sthirabhAva puruSamAM bhAgye ja jovAmAM Ave 16) D zatru ke ajAtazatru che." suMdarI jANe svagata kahetI hoya tema bolI. mane bIjA nara jevo na kalpatI, phAlganI !' 'eno mane vivAda nathI. sAruM-narasuM samabhAve vedavuM eTaluM dharma carcAmAMthI zIkhI chuM. mArI eka vinaMtI che. kyAreka sAmethI mArI sevA levAno prasaMga Ave tyAre duniyAdArInAM bahAnAM batAvI A dAsIne aLagI na rAkhazo.' 'saMkoca na kara, zaMkA na kara, suMdarI ! sevA levI ane devI, e to jIvananA AnaMdanI virala ghaDIo che.' muni lAgaNInA apUrva vegamAM taNAI rahyA hatA. 'to Apa pUnamarAjanA mastake hAtha mUkI, zAMtiprasAdano maMtra bhaNo. Ape to ghaNAne jivADyA che to Aje AMgaNe AvelAne AzIrvAdanAM amRta pAI UbhAM karo.' 'tathAstu phAlganI ! zAMtiprasAdano maMtra bhaNuM chuM. vizvAsa rAkhaje ke saMsAranI koI adhamamAM adhama amAvAsyA paNa tArA pUnamane grasI zakaze nahi.' ane munie maMtra bhaNavo zarU karyo. potAno hAtha pUnamanA kapola pradeza para pheravavA mAMDyo. pUname dhIre dhIre AMkho ughADI. maMtrAlarano kevo avarNanIya prabhAva ! suMdarInA moM para jyAM amAvAsyAnAM aMdhArAM gherAyAM hatAM, tyAM pUrNimAnA caMdranI AbhA jhaLakI rahI. munirAja e UjaLI caMdraAbhA mATe ja pUnamanA mAthe maMtrano zAMti-prasAda verI rahyA hatA. saMsAramAM koNa konuM kare che, ne zA mATe kare che, e koyaDo che. dharatInAM kaThaNa DhephAMne pocAM karato kheDUta dharatIne koI parama upakArI jIva bhAse che, paNa pRthvI karatAM annanA pAka taraphanI enI savizeSa jhaMkhanA joI pharI dharatI haiyuM kaThaNa karI le che ! ane vaLI pAchI e samaye ALapaMpALa joI chetarAya che ! pUnamarAjane dhIre dhIre kaLa vaLatI lAgI. viSAdapUrNa banelA enA mukha para saMtoSanI ekadA rekhA tarI AvI. eNe pUrepUrI AMkho kholI-prathama cAre koranI paristhitinI eNe jANe bhALa lIdhI ane mUMDiyA munine rUpamadhuthI chalakAtI potAnI patnI pAse jaI enI AMkhamAM vaLI kara karI AvI; enI AMkhanA khUNA lAla thaI gayA. 'priya pUnama !' phAgunI pUnamanI AMkha para potAno kamaLanA DoDA jevo hAtha mUkatAM bolI, "A munirAja to ApaNA paNa upakArI che. tArI suzruSA mATe jeonuM dhanyanAma aneka janonAM mukhethI vAraMvAra sAMbhaLyuM hatuM, te pote ja A che. teoe zAMtiprasAda maMtra bhaNyo, ne tane zAMti lAdhI; tArA para rogano humalo kSaNika nIvaDyo. have ApaNe thoDA divasa ahIMnA atithi banIne rahIzuM. munipuMgave satI phAlganI 161
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ roja ApaNA nivAse AvI maMtrabaLathI tArA upara prayoga karIne tArA rogane haNI nAkhaze." 'ema karatAM kyAMka mane to haNI nahi nAkhe ne ? 'avizvAsa ane emAMya uttama puruSomAM avizvAsa e sarva pApanuM mULa che. jo, eka vAta tane kahuM, A siddhayogI che. strI-puruSa emane samAna che. kadAca mane muninA khoLAmAM beThelI jue topaNa koI kubhAvanAnI kalpanA na sevIza. e muninA piMDamAM tuM, huM ne AkhuM brahmAMDa samAnabhAve samAyeluM che. A to siddhayogI!' 'oha ! phAlgunI ! tyAre mAro roga nakkI jaze, kAM ?' avazya. zaMkArUpI manano roga pahelAM dUra karaje, pachI tAro dehano roga UbhI pUMchaDIe bhAgyo samajaje.' munie vacce kahyuM. 'phAlgunIne tamArA khoLAmAM joIza, toya kazI kuzaMkA nahi karuM munirAja. A ja sudhI taLAve besavA chatAM tarasyo rahyo chuM bApajI !' A ja vAkya phAlgunI bolI tyAre muni velAkulane jarAka ajukatuM lAgyuM hatuM, emAM kutsitatA lAgI hatI. enA e ja zabdo jyAre pUname uccAryA tyAre e ajugatA na lAgyA, kutsita paNa na lAgyA. 'phAlgunI khoLAmAM' A zabdomAM ja kaMIka AkarSaNa bharyuM hatuM. zabdonAM tIra marmabhedI hoya che. e vAge che tyAre khabara paDatI nathI, paNa thoDe gALe enA jakhama paDyA vagara rahetA nathI. muni velAkula e niyamamAM apavAda banI na zakyA. emaNe tarata ja AzramanA prabaMdhakartAne bolAvyo, ne nIrava ekAMtamAM eka susajja khaMDa kADhI ApavA AjJA karI. 162 ] zatru ke ajAtazatru 23 sevAmUrti muni velAkula prabhAtamAM je raste saritAkAMThe pharavA jatA, e raste AvelA nivAsasthAnamAM pUnamarAja ane phAlgunIne utAro apAyo. phAlgunIe thoDA vakhatamAM AkhA Azramano raMga palaTI nAkhyo. savAranI prArthanAmAM enA kaMThasvaro kAmaNa karI rahetAM. vaizAlI nagarI Ameya saMgItapriya ane prArthanApriya hatI. temAMya phAlgunIne madhurasvare prArthanA karatI sAMbhaLavI e to jIvananI dhanya kSaNa lekhAtI hatI. muni velAkulanuM AzramamAM Adhipatya hatuM. suMdarI phAlgunInuM AzramamAM AkarSaNa hatuM. roja prArthanA pachI, prabhAtI prakAzamAM pharIne pAchA AvatA muni velAkula phAlgunInA nivAsasthAne thobhatA. rogagrasta pUnama emanI rAha joIne besI raheto. muni AvatAM, zAMti-prasAdano maMtra japatA, ane jhAMkho banelo pUnamano mukhacaMdra dviguNa teja jhagamagI UThato. Ama divaso ane rAtrio AnaMdamAM vyatIta thavA lAgyAM. triveNIsaMgamanI jema phAlgunI, pUnama ane muni velAkula ekaekamAM otaprota banI rahyAM hatAM. zaMkAzIla pUnama zraddhAdhana banI gayo hato. phAlgunI roja muni sAthe hoMzabhera tattvacarcA karatI ane e carcA lAMbI cAlatI tyAre pUnama lAMbo thaIne ghasaghasATa UMghI jato. Rtu ziziranI AvI ne ThaMDI kAyAne kaMpAvavA lAgI. A vakhate saMsArI jIvone pauSTika khAnapAnano mahimA bhAre hoya che. phAlgunIe traNa divasanI pUrI jahemata laIne hemaMtamodaka taiyAra karyA, ane munirAjane e levA mATe Agraha karyo.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyuM ke pacavAmAM e bhAre che, paNa pacyA to rasAyana che, jarAne jera karanArA che. | munine rasAyanamAM rasa nahoto. phAlganImAM rasa hato; e jhera Ape toya levAmAM AnAkAnI kare tema nahotA. teoe hemaMta-modaka lIdhA, ne ArogyA. bhAre mIThA lAgyA. e rAta sArI gaI. bIje divase zarIramAM skUrti lAgI. emaNe kahyuM, 'vAha phAlganI, apUrva tArA modaka !' ane munirAje bapore nityanA krama pramANe bhojanamAM dUdha lIdhuM. dUdha letAnI sAthe kAcano ghaDo phUTe ne pravAhI vahI jAya ema, munine atisAra thaI gayo, jhADA thavA lAgyA ! mANasanAM tapa, dhyAna ane titikSAnI kasoTI jyAre deha para kaMI avyavasthA ke upAdhi AvI paDe tyAre thAya che. e vakhate AkhA saMsArane asAra lekhavatA mahAtmAo paNa potAnA dehane jagata mAtranA sArarUpa lekhI enI sArasaMbhALamAM ane ALapaMpALamAM paDI jAya che, deha anitya che. azuci che, e zikhAmaNa e TANe bhulAI jAya che. ema kahevAya che, ke dehanI ALapaMpALane lIdhe ja vikrama jevA vivekI rAjAe paNa motane jItavA kAgaDAnuM mAMsa khAdhuM hatuM ! munirAja cAra-cha vAra zauca gayA, eTalI vAramAM to sAva thAkI gayA. emane cakkara AvavA lAgyA. AMkhe lAlapILAM dekhAvA lAgyAM. rAjavaidane tarata notaruM gayuM. bIjA nAnAmoTA vaido paNa auSadho ne vaitarAM sAthe AvI pahoMcyA. muni velAkulanI sevAmAM koNa upasthita na thAya ? are prathama roganuM nidAna karo, pachI davA karo !' munirAje kahyuM. vaidyarAje khUba kALajIthI tapAsavA mAMDyuM - hoTha, haiyuM ne hAtha, paNa eTalI vAra mAM to uparAuparI be-cAra vAra zauca javuM paDyuM. munirAja hAMphI gayA. e bolyA, 'vaidyarAja ! tame nidAna karI lezo e pahelAM to mAro AtmA deha choDIne cAlyo gayo haze, jhaTa karo !' 'munijI ! Apa to AtmAnA himAyatI cho, to dehanI ATalI ciMtA kAM?" 'vaidyarAja ! tamane zuM khabara hoya ? keTalAM kAmanI javAbadArI A dehane mAthe AvI paDelI che. deha che to dharma che, deha ja dharmanuM sAdhana che. AtmA to paMgu che." 'navo bhava, navo deha ne navI javAbadArI !' vaidarAje jarA hAsya veryuM ane pachI potAnuM kathana spaSTa karatAM kahyuM, 'Apane atisArano vyAdhi thayo lAge che." 'to eno upacAra zo ?" suMdarI phAlganIe pUchayuM. 'vaizAlInA jano bhale vivekabRhaspati gaNAtA hoya, paNa rogInI zuzruSAnuM emane leza paNa jJAna nathI. 164 zatru ke ajAtazatru daradIne lezamAtra bolavuM na joIe. ATalAM badhAM mANasoe ekatra thavuM na joIe. aMtevAsI janoe upacArano bhAra uThAvI levo joIe. kRpayA A zuzruSAno bhAra mane soMpazo, to AbhArI thaIza. munirAja mAtra vaizAlInuM ja dhana nathI, e to AkhA jagatanI mUDI che. e mUDI para amAro paNa tamArA jeTalo ja haka che." ne phAgunI ekadama sAhasa karI AgaLa vadhI. eNe munirAjane potAnA mRNAladaMDa jevA bAhuomAM laIne pathArI para suvADavA. Ama karatAM eno moTo kezapAza DhIlo paDI gayo, ne emAM gUMthelI veNInA phUlo chUTAM paDIne khAkhI pathArIne phUlanI bichAta banAvI rahyAM ! eka moTuM puNya munirAjanI chAtI para jaIne paDyuM! - "Aha ! khullA vakSasthaLa para kamaLanuM phUla pUjanIya devapratimAnuM bhAna karAve che.' phAlganIe kahyuM. 'phAlganI ! munirAjane deva samajIne pUjana karaje . munijI to siddhapuruSa che." phAlganInA rogiSTa patie kahyuM. - phAlganInI thoDI vAranI suzruSAmAM paNa munirAjane kaMIka sAMtvana maLyuM. temane mATe strI-sparzano A pahelo prasaMga hato. ne lucco saMsAra game te kahe, paNa strIpuruSonA sparzamAM je tAkAta rahI che, eno vahelAmoDAM svIkAra karyA vagara koIno chUTako nathI. ane e tAkAta koIno parAbhava na karI zake e mATe pUrva puruSoe brahmacArI strI-puruSonA zIlanI ADe eka-be nahi, paNa nava nava vADo bAMdhI che. paradehano sparza to zuM, paNa e kajaNe sparzelA Asana-bichAnAno sparza paNa varjya gaNyo che ! brahmacarya to lajAmaNInA choDa jevuM che. jarAka sparza thayo ke karamAyuM ja samajo ! paNa zIla-sadAcAranI e vADone Aje phAlganIe eka Thokare uDAvI dIdhI. eNe kahyuM, 'mane lAge che ke munirAjanI picoTI khasI gaI che, nahi to tyAgI puruSane thoDuM AghuMpAchuM khAvAthI kaMI na thAya, munijI anujJA Ape to emanI picoTI coLI dauM, mArI mAe mane e zIkhavyuM che.' munie potAnuM mukha halAvIne e mAgaNIno svIkAra karI lIdho. phAlganI AgaLa vadhI. eNe potAnA raMgIna uttarIyanA chUTA pAlavane kamara para khosI dIdho, ne potAnA nAjuka hAthathI muninuM peTa masaLavA mAMDyuM. | 'kaMIka ArAma lAge che ?' phAlganIe moM paranAM parasevAnAM TIpAM lUchatAM prazna karyo. eka tarapha ATalAM badhAM lokonI mamatA hatI toya phALunInI mamatAnuM trAjavuM namI jatuM hatuM. koIka saMbaMdho paLanA hoya che ne ciraMjIvI banI rahe che; tyAre vaLI jIvanabharanA koIka saMbaMdho mUlyavattAnA medAnamAM paLanA thaIne UbhA rahe che. sevAmUrti 165
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAlganInuM paNa ema ja banyuM. eka paLamAM e sevakomAM agresara banI gaI. vaidarAja juvAna-strI puruSonA saMbaMdhanI ane emAMya navA navA pAMgaratA AkarSaNa-choDonI zaktine jANatA hatA. teoe cAlatI gADIe caDI jaI, potAnA mahattvanI rakSA karavA mAMDI, 'sevAmUrti phAlganI mArA auSadhanI javAbadArI ane yogya khAnapAnanI kALajI levAnuM svIkAre to munijIno bhAre lAgato roga paNa taratamAM haLavo thavA lAge. bAkI roga Ave che hAthInA vege ane jAya che kIDInI gatie.' 'sAcI vAta che. munijInI suzruSAnuM kArya sarvathA mane suparata karavAmAM Ave to ja e javAbadArI levAnI mArI manobhAvanA che. adhuM kAma AkhA kAmane haNe 'munijI saMmati Ape to amane emAM leza paNa harakata nathI.' munijInA aMgata sevakoe maMjUrI ApI. - "oha ! mane sAruM thatuM jaNAya che. zuM karmasaMjoga che ! saMsAra to jala-kASThano saMyoga che. Ama maLyAM, kAle chUTAM paDyAM, paNa emAMya koI milanajoga apUrva che. devI phAlganI ane mahAzaya pUnama koI RNAnubaMdhathI mane AvI maLyAM che. mArI deha teone suparata kare che. alabatta, sevakoe anyanI sevA levI e sarvathA niSiddha che, paNa A deha janatA-janArdananI sevAmAM mUkIne meM potAnuM ke pArakuM kaMI rAkhyuM nathI.' munie jarAka AsAyeza lAgatAM kahyuM. 'strInuM sAcuM ghareNuM zIla ane sevA che.' phAlganIe kahyuM, sevA' karatAM 'zIla' zabda badhA samudAya para vadhAre asara pADI. are, ATaluM bhAre sauMdarya ane enI sAthe zIlano Avo samanvaya, saMsAramAM eka camatkAra ja che! potAne managamatI vyavasthAnI koI TIkA na kare te mATe dharmanI DhAla AgaLa dharatAM munie kahyuM, 'zAstramAM strIne daza dharmavALI kahI che. strI mAtA che, bhaginI che, dAsI che, mitra che, maMtrI che....' munijIne bolatAM rokIne phAgunIe kahyuM, 'hamaNAM huM ApanI sevAdAsI chuM. dAsInI maMjUrI vinA Ape dharmopadezano zrama na levo ghaTe !' upadeza devAno dharma mAro che, phAlganI ! mAruM je thAya te, paNa saMsAranuM sAruM karavAno dharma mAro che. e adA karyA vagara mArA cittane zAMti na vaLe.' keTalAka mANaso ema mAnatA hoya che ke zIla, sadAcAra ke maunanI pravRtti karatAM upadezanI asara vizeSa thAya che. ane ethI haMmezAM e bolavAmAM ja rAcatA hoya che. dhanya che munivarya, ApanI mahAna kalyANabhAvanAne ! paNa ame eTaluM 16 D zatru ke ajAtazatru prArthIe chIe ke Apa sevAmUrti devI phAlganInA Adezane mAnya karazo. Apano deha amAre mana lAkheNo che. dharma, rUDhi ke lokAcAra sAme na jozo.' devI phAlganI potAnI utkaTa sevAbhAvanAnA baLe thoDA vakhatamAM AzramamAM eka agragaNya vyakti banI gaI. sauMdaryanI pAse eka avyakta sattA hoya che. je mUMgI mUMgI badhe potAno adhikAra calAve che. phAlganInI sattAe badhe potAnI asara jamAvI. alabatta, ghauMmAM kAMkarA hoya ema, keTalAka loko A vAtAvaraNanI viruddha hatA, paNa loko emane binavyavahAru kahIne hasI kADhatA. munijIne bIjA koI kaDavI vakha davAnA ukALA ApavA jatA to muni kahetA, "deha to vastra che, jUnuM thayuM che. have ene AvI jhera jevI davAothI sAMdhavAno prayatna na karo. huM to navo deha ane navuM jIvana jhaMkhI rahyo chuM." ane pariNAme munirAja davA na pItA. paNa devI phAlganInA sparzamAM amRta bharyuM hatuM. enA hAthamAM rahelA pyAlAmAMnuM kaTuM auSadha paNa jANe madhura banI gayuM hoya ema e hoMzathI pI jatA. ane e davA kaMIka guNa paNa karatI. chatAM paNa Azcarya e hatuM ke A davAnI prakriyA divaso sudhI cAlI. anae enI thoDIka sArI asara paNa thaI, paNa darada mULathI na gayuM ! eka divasa vaidarAje kahyuM, 'have roga nirmaLa thayo che. davAnI jarUra nathI.' ane bIje divase darada uchALo mAryo. bicArA munijI bhAre daradamAM phasAI gayA. kamaLAvALI AMkhovALA kahetA ke have to munijIne eka ja darada rahyuM che ane te daradanuM nAma che phAlganI ! A darada maTe paNa kharuM, na paNa maTe. tyAM to eka divasa A TIkAkAronI jabAnane cUpa kare evo banAva banI gayo. munijIne pharI jhADA thaI gayA. jhADA saMkhyAmAM to vadhu nahotA, paNa enI durgadha asahya hatI. pAse javuM paNa muzkela banI gayuM hatuM. paricAro nAka dabAvIne bhAgyAM. Akho Azrama gaMdhAI UThayo. koI mahAmArI, marakI ke evo koI bhayaMkara roga Avyo ema samajI mAMdA zrImaMto, je taMdurastI meLavavA tyAM AvIne vasyA hatA, te bhAgI chUTyA. svastha rahyA be jaNa. eka phAlganI ane bIjo pUnama. pUnama alabatta bhAgI chUTyo nahoto, paNa e durgadha e sahana karI zakato nahoto. nAke DUco daIne Ubho hato. paNa phAlganI to phAlganI ja hatI. e sevAmUrtine na durgadha satAvatI, na cItarI caDhatI. e to tarata sevAmAM hAjara thaI gaI. muni to behoza jevA paDyA sevAmUrti 1 167
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatA. dhIre dhIre emaNe emanuM AkhuM zarIra svaccha karI nAkhyuM ne potAnI pAse raheluM auSadha pivaDAvyuM. muni kaMIka bhAnamAM AvyA ane svastha thayA. pachI phAlgunI doDIne sugaMdhI jaLa laI AvI. ane muninA Akhe zarIre ghasavA mAMDI. eka strI potAnAM aMgone svaccha kare. coLe emAM munine lajjA AvavA mAMDI, paNa phAlgunIe potAnuM kAma satata cAlu rAkhyuM. 'Apatti kALe AcAra pheravI zakAya che.' phAlgunIe potAnA kAryanA TekAmAM zAstravAkya TAMkyuM. munijI A mamatALu strIne eka najare nIrakhI rahyA. are, koI paNa rAjAnA mahelamAM potAnA anupama sauMdaryathI sahelAIthI sthAna meLavI zake evI strI potAnA jevA mANasa pAchaLa kevI ghelI che ! nakkI, dharmanuM ja A phaLa che. dharmanI zakti aciMtya che, lohane sonuM kare che. munirAja manomana A sauMdaryavatI nArInA dAsa banI gayA. are, janma punarjanma ne pUrvajanma mAnanAra ApaNe A bhavanuM sagapaNa jovA jaIe chIe ane badho meLa meLavavA mathIe chIe, paNa bhUlI jaIe chIe ke ghaNI prIti to janmojanmanI hoya che. pUrvabhavanA adhUrA premayoga A bhavamAM pUrA karavAnA hoya che, ne A bhave na karIe to parabhave pUrA karavA paDe ja che. pachI phAlgunI muninA Agrahane vaza thaI svaccha thavA gaI. paNa na jANe kema phAlgunIne ThIka ThIka vAra lAgI. ne munine pharI jhADA thavA lAgyA. pUname phAlgunIne hAka mArIne bolAvI. phAlgunI doDatI AvI ane munine pharI svaccha karavA lAgI. A vakhate munino Akho deha kharaDAyo hato. bhAre cIvaTathI e sApha karavA lAgI. ne e vakhate ajANatAM enAM aMgono munine romAMcakArI sparza thavA lAgyo. muni manomana daradane abhinaMdI rahyA. are, darada na AvyuM hota to saMsAranA sAra rUpa A sauMdaryanuM sAMnidhya ane sevA kema sAMpaData ? dharmazAstranI AjJA spaSTa hatI ke sAdhue ke zIlavAna puruSe strInuM rUpa kadI na jovuM. koI vAra acAnaka jovAI jAya to AMkha mIMcI devI ne IzvaranuM nAmasmaraNa karavuM. paNa muni velAkula mATe Aje e UlaTuM banyuM. e AMkha phADIne jANe phAlgunInA rUpane pI rahyA. emaNe potAnA aMtaramAM UtarIne joyuM to emane lAgyuM ke tyAM, aMdhArA AbhamAM vAdaLane paDado cIrIne vIjaLI pragaTa thaI jAya ema, phAlgunI pragaTa thaI gaI hatI ane potAnuM zAsana calAvI rahI hatI. 168 ] zatru ke ajAtazatru 24 rUpapujA AkAzanA paTalamAM ekAeka camakelI vIjaLI jema AMkhane AMjI de, ema phAlgunInA rUpa ane hAvabhAvathI muninAM citta ane buddhi aMjAI gayAM hatAM. 'are phAlgunI !' munie phAlgunInA sarI jatA uttaravAsakane sAhI lIdho. munine vAraMvAra svaccha karavAnA zramamAM cIvara sarI gayuM hatuM ne phAlgunI ekavastrA hatI. phAlgunI tarata ja svastha thaI gaI. patananA itihAsa bahu romAMcakArI che. mANasa eka vAra patananI khINa tarapha mana-cittathI dhasavA lAgyo, pachI hajAra prayatne paNa e pAcho vaLato nathI; kadAca e vaLavA mAge topaNa vaLI zakato nathI. seMkaDo zAstrIya ne vyavahAru zikhAmaNo tyAM vyartha thAya che, ne bacAvavAno dareka yatna viDaMbanArUpa banI jAya che. zikArI jema pazune hAtha karavA mATe hajAro prakAranAM khAdyo, peyo ne bIjI sagavaDo Ape che tema, AvI strIono svabhAva evo che ke puruSane vaza karavo hoya, tyAM sudhI jarUra paDe to enA caraNamAM ALoTe ane eka vAra puruSa pazu banI khIle baMdhAI gayo ke pachI strI dUranI dUra rahe. AkarSaNanA A niyamane e jANanArI hoya che. e pAse AvavAmAM mAnatI nathI; pakaDAyelA pazune taraphaDatuM rAkhavAmAM e enA AkarSaNano vijaya mAne che. samarpita strIthI puruSa tarata dharAI jAya che. ene corInAM bora mIThAM lAge che. asamarpita strInuM AkarSaNa jIvanabhara kAma kare che. samarpita thavAno DoLa karIne phAlgunI dUra khasI gaI. eka divasa na dekhAya, be divasa na dekhAya. bIjI tarapha muninI jhaMkhanA ajaba jora karavA lAgI. beeka divasa phAlgunIne na jue ke tarata mAMdA paDI jAya. je bhakto rU ane attara jevA A saMbaMdhane
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiraskAratA hoya, e ja munine bImAra joI phAlgunIne zodhavA doDe. phAlgunI jANe davA vagara darda maTADanAra najaravaida hatI. AbhamAM vIjaLI zaramAtI Ave. ema phAlgunI sevikAnI navI rUpachaTA laIne tyAM Ave. sAdAM vastra, sAdo aMboDo ne paganI pAnI para sAdI mojaDIAvA sAdA vezamAM e auSadha taiyAra kare ane munine pivaDAve; bIjI davA laIne muninA aMge mardana kare. leNadeNanI vAta che. darada ane daradInAM paNa RNAnubaMdha hoya che. munine tarata ArAma thavA lAge. muni potAnA bhaktajanone sadupadeza ApatAM kahe, 'tame jANo cho ke e ja urvarami, e ja kheDa, e ja khAtara ne pANI, chatuM jyAre azokanuM jhADa khIlatuM nathI, tyAre rUperaMge rANI jevI strInA moMnA pANIno kogaLo ke paganI pAnInI Thokara ene khIlave che. ema mAruM thayuM che. phAlgunI vinA A dehavallarI sukAvA lAge che. manamAM thAya che ke A mArA jevA siddha koTInA mahAtmAne vaLI A jhaMjhaTa kevI ? pheMkI do A dehanI velane koI UMDI gartAmAM.' muninA zabdomAM vIjaLaka asara hatI. A zabdonI tAkAtathI to e vaizAlInagarInA mahAmAnya lokasevaka tarIke pUjAtA hatA. emanA zabda para to hajAro yuvAno ane yuvatIo prANa nyochAvara karavA taiyAra thatAM. e mahAna lokasevakane AvI vANI kADhatAM saMbhaLI bhaktajano kahetA, 'ApanA ane devI phAlgunInA saMbaMdhamAM ame kazuM aniSTa jotA nathI. mahAmuni bharatanI paNa eka vAra jakhamI mRgane joI AvI ja dazA thayelI. ane Apa to siddhavaMta puruSa cho. ApanA dehane bhale phAlgunIno sparza thAya, Apano AtmA to asparya che. ApanI dehavArIne ApanI khAtara nahi to amArI khAtara paNa jALavo. ApanI deha Apano nathI, vaizAlInA gaNataMtranI mUDI che.' 'mahAzayo ! e ja kAraNa che ke Aja sudhI A dehane sAcavI rahyo chuM. nahi to gaMdakInA gADavA jevI A dehane to meM kyAranIya pheMkI dIdhI hota. mAre to have A chello veza che, chello deha che.' 'munijI ! dehane Apa dharmasAdhana mAno cho ne ?' 'jarUra, AtmA game tevo baLavAna hoya, paNa deha vagara pAMgaLo che. zuddha AtmAne azuddhithI bharelo deha gamato nathI-jema aMdhane koInA doravAyA doravAvuM na game tema. keTalIka vAto nAmarajI chatAM karavAnI hoya che.' 'enuM ja nAma saMyama ane tapa. saMyamI ane tapasvIne mAthe kaMI ziMgaDAM hotAM 170 ] zatru ke ajAtazatru nathI.' eka doDhaDAhyA bhakte munijIne uttejana ApyuM, 'ame Apane vize niHzaMka chIe. Apano ane devI phAlgunIno saMbaMdha jaLa ane kamaLavat niSkalaMka che.' 'huM paNa niHzaMka chuM. phAlgunIne huM ApanI sevAmAM samarpe chuM. Apa to dezanuM dhana cho. tana, mana ne dhanathI ApanI rakSA karavI, e pratyeka nAgarikanI pharaja che.' phAlgunInA pati pUname kahyuM. 'pUnama ! bhale tAro deha pAMgaLo hoya, ane bhale tAruM bAhya sauMdarya game tevuM kadarthita hoya, paNa tAruM AtmasauMdarya adbhuta che.' munijIe pUname phalgunIne potAnI sevAmAM rahevAnI rajA ApatAM khuza thaIne kahyuM ne umeryuM, "Aja mane badhA bhedanI khabara paDI. vicArato hato ke phAlgunI jevI suMdarI AvA narane kAM varI haze? vAha phAlgunI, tArI naraparIkSA ! nara hajo to AvA hajo !' 'sevikA tarIke Ape mAro svIkAra karyo, e mATe AbhAra. saMsAranI mAnyatA che ke munioe ekAkI rahevuM. paNa saMsAra jANato nathI ke strI e zakti che. ne sevaka zaktino upAsaka hovo ghaTe. phAlgunIe kahyuM. 'gaNataMtrano sthApanA-dina nikaTa che. e divase stUpapUjAmAM mArI paDakhe sevAmUrti devI phAlgunI raheze.' munijIe ekAeka potAno nirNaya pragaTa karyo. 'stUpa e to vaizAlInuM daivI cihna che. e divase koIne mana kaMIka apriya lAge koInuM mana dubhAya e ucita nahi.' phAlgunIe viveka karyo ane umeryuM, 'mAre mana bAhya dekhAva nirarthaka che. munijI dezanI mUDI che. e mUDIne sAcavavI-2thavI e mArI pharaja che. ane e pharaja huM mArA prANano bali ApIne paNa bajAvIza. e kahevAnI have huM jarUra jotI nathI.' 'gaNataMtranA daivI pratIkanI pUjA huM ane devI phAlgunI karIzuM. AtmAnI rIte koI UMca-nIca nathI. ne mAro dharma to nIcane paNa nIca kahevAnI maMjUrI Apato nathI. strIo paNa puruSanI samAna che, e rahasya e divase bhale pragaTa thAya.' munijIe sAva navuM vidhAna karyuM. bhaktamaMDaLe e vAta saharSa vadhAvI lIdhI. teoe kahyuM, 'pUrvajanmanAM koI adhUrAM premaRNa A rIte ja pheDAtAM haze, nahiM to kyAM magadhanI nArI ne kyAM vaizAlInA muni ?' have to phAlgunIe munijInI sevAmAM rAta-dahADo eka karI dIdhAM. khAna, pAna, zayana ne Asana darekamAM phAlgunI bhAre cIvaTa rAkhatI. ane phAlgunIno saMparka vadhato gayo, tema munijInuM teja vadhatuM gayuM, utsAha vadhato gayo. thoDAeka divasomAM stUpapUjAno dina AvI pahoMcyo. ane vaizAlInAM svataMtra rUpapUjA - 171
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajAjano nAca-raMga,gAnatAna ne hAsya-vinodamAM jhUmI rahyAM. vaizAlI to vaizAlI hatuM. enI adA judI hatI. enI khUbI anokhI hatI. enAM nara-nArane jovAM e nayanono AnaMda ane jIvananI dhanyatA hatI. e divase enA gaNikA AvAso hajAro paradezIothI UbharAI gayA. gaNataMtramAM gaNikA ane gRhavadhU samAna hatAM. darekane gaNataMtranI nAgarikatAnuM abhimAna hatuM; badhe e abhimAnamAM gaNikAo vadhAre rAcatI. enI svataMtratAne jema sImA nahotI tema enA vairavihArone koI maryAdA nahotI. eka rIte kahIe to gaNataMtranI gupta zakti nRtyAMganAo ne gaNikAo hatI. dhanathI taddana nirapekSa puruSone rIjhavavAnuM e mukhya sAdhana hatI. ghaNI gaNikAo AthI paNa vadhu hiMmata dharAvatI hatI. ane gaNataMtranA rAja kAja mAM bhAga levAnI icchAmAM rAcatI, kAraNa ke e eno vaiyaktika adhikAra hato. ane rAja kAraNamAM bhAga levAno adhikAra meLavavA mATe thoDIeka chaMdazalAkAo (matalAkaDI) meLavavI e ene mATe kaMI durlabha nahotuM. paNa, ghaNI gaNikAo rAja kAjanI e mAthAkUTamAM paDavA icchatI nahotI. kAraNa ke potAnuM dhAryuM karAvavA mATe joIe teTalA rAjapuruSo eno paDyo bola jhIlavA taiyAra hatA, ane suvarNa paNa A mArge ja vadhAre maLatuM. A gaNikAo nATaka 2catI, ane potAnAM gIta, nRtya, saMtApa ne abhinayathI prekSakonA mana haratI. A nATako dharmasabhAomAM ne dharmamaMDapomAM thatAM, ane agragaNya puruSo ene jotA ne eno satkAra karatA. AmrapAlIe potAnuM vana bhagavAna buddhane bheTa karyuM, ne kSatriya rAja kumAroe ApelI dhananI game tevI lAlacane e vaza na thaI, A prasaMge A mahattAmAM ThIka ThIka vadhAro karyo. loko kahevA lAgyA ke je harine bhaje e harino thAya. gaNikA, naTI ke nRtyAMganA thaI tethI zuM ? bahu janonA sukha mATe teonuM rUpa yauvana ne kalA vaparAya che. have to teone rAja taraphathI mAna-pAne paNa maLavA lAgyAM hatAM. moTA yoddhAo jeTaluM sanmAna e gaNikAo pAmatI. e vicArane stUpapUjAnA divase munijIe vadhu vega Apyo. alabatta, phAlganI koI gaNikA nahotI; e to kulavadhu hatI. ane enA jevI sevAmUrtine munijI jevAe potAne paDakhe sthAna ApIne eka rIte strIsanmAnane vizeSa mahattva ApyuM hatuM. phAlganIe prathama stUpapUjA karI. Aja sudhI pavitra saMto sivAya e pUjA koIne prApta thaI nahotI. Aja phAlganIne e prApta thaI. munijIe svayaM enI 172 D zatru ke ajAtazatru sevAne biradAvavAne jAhera pravacana karatAM kahyuM, 'gaNataMtranI A pavitra stUpapUjA Aje eka dezasevikAnA varada hastathI thAya che. e ApaNuM saubhAgya che. gaNataMtra to strI-puruSane potAnI be AMkho samAna mAne che. kaI AMkha rAkhavI ane kaI phoDavI, eno prazna ja na hoya, chatAMya lokamAnasamAM strIo mATe Aja sudhI saMkucita vicArasaraNI sevAtI hatI. paNa e saMkucita bhAvanAonI dIvAlo Aje jamInadosta thAya che, eTaluM ja nahIM. ethI eka Daga AgaLa vadhIne e paNa spaSTa thAya che ke strIne potAno pati e ja sAthI nahi, paNa sevAnA kSetramAM jenuM nirdoSa AlaMbane kAraNabhUta thatuM hoya te badhA sAthI !' 'A daivI stUpa vaizAlInA janmasiddha adhikAronuM pratIka che. e stUpa che to vaizAlI che. e stUpa nahi haze tyAre vaizAlI paNa nahi hoya. e stUpa AjanI pUjA pAmI unnata bane che. bolo, gaNataMtranI jaya ! vaizAlInI jaya!' munijIe phAlganIne paDakhe UbhA rahI pharI stUpano abhiSeka karyo. prajAe puSpa varyA. jayanAdo karyA ne pachI strIo lalita kalAomAM ne puruSo mardAnagInI ramatomAM mazagUla banI gayAM. phAlganIe nIcA namI stUpane potAnA mastakathI sparza karyo. ekAeka eno lAMbo kALobhammara kezakalApa chUTI gayo ane pAnI sudhI DhaLatA keza jamIna para patharAI gayA. e mAthuM nIcuM namAvI rAkhIne bolI : 'munijI ! ApanA caraNa A keza upara mUkIne Apa smatane pharI sparza karo, enI pUjA karo ane mane dhanya thavA "are phAlganI ! A tuM zuM kare che ? phAlganInI eka eka laTa lAkheNI che. enA para pAdasparza na hoya.' munijIe kahyuM. e phAlganI para nyochAvara thaI gayA hatA. paNa phAlganI to natamastake pharI pharI eno e ja Agraha karI rahI. vaizAlInI nagarasuMdarIo A bhAvanA joI jhAMkhI paDI gaI, ne phAlganInI mahattA gAI rahI. Akhare munie e sugaMdhita kezakalApa para paga mUkI stUpanI pradakSiNA karI. e keza para cAlatAM emaNe bhAre romAMca anubhavyo. rezamanI suMvALapa kaThora lAge tema hatI. vidhi patyA pachI phAlganI UbhI thaI. eNe potAnA mukhane AvarI rahelA keza UMcA karyA, ne mAnavamedanI para eka caMcaLa najara nAkhI. bAdalonI ADamAM chupAyelo caMdra zobhI rahe, ema enuM mukha zobhI rahyuM. e dazya aneka rUpavatIonA garvanuM khaMDana karI nAkhyuM. sUpapUjA D i73
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ munijInA hRdayakamaLamAM e prasanna chabI vasI gaI. e divase rUpapUjA patAvIne munijI ane phAlgunI pAchAM pharyAM tyAre lokoe dhanyodgArathI ane puSpa-akSatathI teone vadhAvyAM. dareka sevakanA manamAM A prasaMganuM dazya vasI gayuM. ane ekAda AvI sevikA paDakhe AvIne UbhI rahe to koI paNa puruSa sevAnA kSetramAM potAnuM jIvana arpavA taiyAra thaI jAya. paNa badhe phAlgunI maLavI sahaja nahotI. AkhI vaizAlImAM e virala hatI. Azrama e divase dhanya thaI gayo, ne AzramamAM phAlgunInuM sthAna munijI jeTaluM ja sthapAI gayuM. jate divase to evuM thayuM ke munijI karatAM phAlgunInA darzana ane sparzananI bhIDa vadhI gaI - jANe giradharalAla bhulAI gayA ne rAdhikAnA bhAva vadhI gayA ! vaizAlInI kumArikAo ToLe vaLIne phAlgunIne maLavA AvavA lAgI. puravadhUo to gharanAM kAma reDhAM mUkIne paNa tyAM hAjara thatI. juvAno paNa kaMI pAchA paDe tema nahotA. teonI mulAkAto to sukAtI ja nahi ! pUnamanI udAratA joI sahu ene anusaravA prayatna karatA ane spaSTa abhiprAya pragaTa karatA ke have strIone jovAnI dRSTimAM phera karavo paDaze. maMchA DAkaNa ne zaMkA bhUta jevuM have nahi cAle. e divaso apUrva hatA, bhAre kAntikara hatA. vaizAlInI kIrtinI patAkA upara A mahAnubhAvoe cAra cAMda lagAvyA hatA. tapomUrti munijI ! sevAmUrti phAlgunI ! udAracitta pUnama ! e sau ekamekamAM eTalAM otaprota thaI gayAM ke emane judAM oLakhavAM azakya thaI gayAM. e triveNIsaMgamane sau abhivaMdI rahyAM. 174 ] zatru ke ajAtazatru 25 yogIno yoga eka rAte A tapomUrti munijIe sevAmUrti phAlgunIne ekAeka sAda dIdho. samAnya niyama mujaba Akho divasa munijI ane phAlgunI ekatra rahetAM, paNa rAte judA AvAsomAM cAlyAM jatAM. paNa Aje madharAte ekAekA phAlgunIne teDuM AvyuM. phAlgunI vinA vilaMbe tyAM pahoMcI gaI. AkAzamAM vAdaLo hatAM, ne kyAMka varasAda thayo hoya evo zItala vAyu vAto hato. munijI dhrUjI rahyA hatA. TADha khUba UpaDI hatI ne keTalIya zAlo oDhavA chatAM e dhrujArI zamatI na hatI. 'phAlgunI !' munijIe bUma pADI. 'zuM che ?' phAlgunIe doDIne munijInA haiyA para hAtha mUkyo. khUba TADha caDhI che. A to yogIne caDhelI TADha che !' 'jANuM chuM. eno upAya ?' 'yogI sAthe yoga-zayyA !' munijIe nirlajja rIte javAba vALyo. 'A zuM kaho cho tame ?' 'suMdarI ! Urdhvaretasa yogIne tuM hajI oLakhatI nathI. ene mana kAminI zuM ke kASTha zuM, baMne samAna che. oha ! TADha khUba vyApI gaI che ! ene dUra karavAno upAya tArA hAthamAM che. yogIne bacAvI le. nahi to dezane moTI khoTa paDaze. e cAlyo...' munijI jANe TADhathI dhrUjatAM chellAM DacakAM bharI rahyA hoya tema bolyA. phAlgunI be ghaDI kartavyavimUDha thaI gaI. e vicArI rahI. zuM yogInA yoganI ke enA jaLakamaLavat jIvananI A kasoTI haze ? varSAnAM vAdaLa Akhare varasI gayAM. UrdhvaretasavALA yogInI yogazaktino
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bheda phAlganIne ghaDInA chaThThA bhAgamAM maLI gayo. varSAnI eka rAte ane yogInI yoga-zayAe bhAvi itihAsamAM bhUkaMpa jagAvyo. munijIe ekAMtamAM phAlganInA raktakamaLa jevAM caraNa pakaDI letAM kahyuM. 'devI, have huM tAro dAsa chuM. koI prakAranI karatAM pahelAM eTaluM yAda rAkhaje ke yogInuM patana enA utthAna jeTaluM ja madhura hoya che." 'ema ke ?" phAlganIe potAnAM mAchalI jevAM caMcaLa nayana nacAvatAM utsuka bhAve kahyuM. e jANatI hatI ke have mAchaluM jALamAM barAbara sapaDAyuM hatuM. | 'hA, suMdarI ! vizvAmitra jevA RSinA menakA sAthenA saMparkanuM pariNAma tapasvInI zakuMtalA. ane tapasvinI zakuMtalAnA samarpaNanuM pariNAma e sarvadamanacakravartI bharata !" 'paNa itihAsano mAro abhyAsa judI rItano che. evA badhA samarpaNane aMte zakuMtalAne zuM maLyuM ?' phAlganIe vacce prazna karyo. 'suMdarI ! huM kaMI duSyanta nathI. huM to tAro dAsa chuM. tAre koI bhaya ke zaMkA sevavAnI jarUra nathI. tuM je kahIza te karIza. zaktine koNa namyuM nathI?" muni potAne anukUla evAM jUnAM dRSTAMto ApI rahyA. "puruSanA cittano bharoso nahi. ene to rIjhatAMya vAra nahIM ane khIjatAMya vAra nahIM. jo tamArI vRtti sAcI hoya to mane atyAre ja vacana Apo ke meM je yogyayogyapaNAno A ghaDIe vicAra na karyo, ema tame paNa huM kahuM te ghaDIe kartavyamAM yogyayogyapaNAnI tarAjU nahi pakaDo, ane mArI vAtano svIkAra jarAya zaMkA-kuzaMkAmAM UtaryA vinA karI lezo.' phAlganIe munine barAbara sakaMjAmAM levA mAMDyA. 'avazya, iSTadevanA zapathathI kahuM chuM.' 'loko tamane nugarA kahe che. jene mAthe guru na hoya enI vANI vizvAsa karavA lAyaka nahi." phAlganIe munine badhI rIte bAMdhavA mAMDyA, 'tamArA iSTadeva koNe, te to huM jANatI nathI, phakta tamArI iSTa devInuM nAma jANuM chuM." 'koma che mArI iSTadevI ? nAma Apa." 'tame ja vicArI lo, "mArI devI to tuM ja che. tuM ja mane iSTa che.' munie lAgaNIbhInA svare kahyuM, 'tamane huM iSTa nathI. A phAlganI iSTa nathI. mAtra phALunIno A deha iSTa che. muni ! tArI upAsanA AtmAnI nathI, dehanI che." phAlganI munine tuMkAre bolAvI rahI. ene jANe e adhikAra vagara mAgye maLI gayo hato. 176 zatru ke ajAtazatru phAlganI, AtmAne oLakhavo ke pArakhavo muzkela che. e to moTI sAdhanAnI apekSA rAkhe che. paNa haMmezAM skUlamAMthI sUkSmamAM javAya che. saMsAra jene kadAca popa kahevAnI hiMmata kare ene huM puNya kahuM chuM. hAza, mArA aMtaramAM UchaLI rahelo kAmanAno sAgara tArA vaDe pAra thayo. tArI najaramAM bhale huM mArA iSTadevanuM nAma levAno lAyaka na rahyo houM, paNa darekanA aMtaramAM deva vase che." 'tamArA aMtaranA devane eka devI-caMDikA bharakhI gaI, kAM ?" phAlganI jANe munine uzkerI rahI. nA, e devIe deva tarapha javAno mArga sulabha karyo. huM yogI chuM, pholsanI ! dRSTino rAga bhayaMkara che. potAnI priya vastunI prApti mATe eka nehabharI najarane mATe e jhUryA kare che. e karma-dharma badhuM vIsarI priyanA smaraNamAM magna bane che. mAro dRSTirAga Aje pUro thayo. phAlganI ane huM eka thaI gayAM. yogIne yoga maLyo. tArA vinA mAro yoga khovAI gayo hato, hAza, have cittamAM zAMti vyApI che. pApImAM pApI gaNAto mAro dRSTirAga Aje nAza pAmyo che. eka ane eka maLIne ApaNe agiyAra thayAM chIe. AjJA kara devI ! tAruM priya evuM kayuM kArya huM sAduM ?' muni pUrepUrA paravaza banI gayo. mArA rAjA pAse cAlo.' koNa tArA rAjA ?" munie kahyuM. 'magadhapati ajAtazatru." oha, pelo pitRhatyAro ajAtazatru !" pArakAnA doSa na juo, muni, tamane koI guruhatyArA kahe to ?" 'ApaNI vacce have vivAda na zobhe. saMvAda zobhe re priya sakhI ! tArA rAjA pAse to zuM, tuM kahe to tArI sAthe raurava narakamAM paNa cAlyo AvuM ! 'mane vacana Apo cho ?' are ghelI, keTakeTalI vAra vacana ApuM ?' ema nahi, tame mArA rAjA pAse Avo, ane tamArA tapastejathI AkarSAIne e mAgaNI kare ke tame magadhanA dharmaguru bano, to banazo ?" phAlganIe munine AkarI tAvaNImAM mUkI dIdhA. 'vaizAlI ane magadha vacce to vera che. ekano guru e bIjAno guru kema banI zake ?" 'je na banI zake te banAvavuM enuM nAma ja vacanapAlana. yogIne vaLI A deza yogIno yoga 177
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane bIjo deza kevo ? hajIya yogI khAbociyAM khUMde che ke zuM ? huM je kahuM chuM te barAbara sAMbhaLo ane samajo mArA rAjAnA dharmaguru banavAnuM ne e je kahe te kArya karI ApavAnuM.' phAlganIe AzAvAhI svare kahyuM. muni hA-nA kahetAM pahelAM phAlganInA deha para najara karI rahyA. muninuM aMtara pokAra pADatuM hatuM. A anupama lAvaNyane nA kahIne zuM Avo anupama yoga vaNasADAvo ? nA re nA, yogIne to AkhI vasudhA kuTuMba samAna che. vaizAlI para prema ane magadha para dveSa-rAgadveSanI A pravRtti - eka munine na zobhe. | munie sahajabhAve kahyuM, 'phAlganInA dareka kathanano mane svIkAra che, vacanabaddha chuM sakhI ! huM tArA rAjAne oLakhato nathI. huM to phAlganIne- mArI Atmapriya sakhIne- pichAnuM chuM. cAla sakhI ! tuM kahe tyAM jaIe, tuM kahe te karIe, jIvanano apUrva AnaMda laIe." "cAlo tyAre, Aje ne Aje ja tvarAthI prasthAna karIe. magadhanI dharatI bahu dUra che." ane phAlganIe potAnA ardhakhullA dehane aMgamaroDa ApIne AkheAkho deha muni para nAkhI dIdho. muni e mIThA bhArane vahI rahyA. muninI zeSa rahelI vivekazakti paNa A sauMdarya agnimAM bhasmIbhUta banI gaI. e vakhate AzramanA koI aMtevAsIe bahArathI dvAra khakhaDAvyuM. muni jarA camakI gayA, paNa phAlganI svastha thatAM bolI, 'e to pUnama haze.' | 'pUnama haze ?' muninuM pApathI bhIruM baneluM mana dhrujI UThavuM. ene pUnamano Dara lAgyo. phAlganInA deha para pUnamano mAlikI haka hato. 'nizcita raho. e ApanA yoga ane zIlane barAbara pichAne che. huM to yogIno yoga chuM. mane khAtarI che ke e tamArA utsaMgamAM mane nihALe toya zaMkA nahi seve. cAlo, huM dvAra ughADuM chuM.' phAlganI ardhA paherelAM ane aDadhAM na paherelAM vastra AgaLa vadhI. 'thobhI jA, jarA huM svastha thaI jAuM. jone, tArA seMthAnuM siMdura mArA kapola para lAgyuM che !' muninI vANImAM bhaya ane asvasthatAnI lAgaNI bharI hatI. "kaMI vAMdho nahi. e to ApaNI AtmIyatAnuM ane tamArI yogasAdhanAnuM pratIka banyuM che. pUnama udAra che. yogInA premaaMzano jANakAra che.' ne phAlganIe dvAra kholI nAkhyuM. joyuM to eka aMtevAsI sAthe pUnama bahAra Ubho hato. baMnee aMdara praveza karyo. pUname muninA khaMDamAM eka najara nAkhI. phAlganInI caMpAkaLI jevI ardhakhullI deha joI na joI ane eNe potAnI dRSTi yogI tarapha TheravI. | muni manomana zaMkAmAM paDyA hatA. hamaNAM pUnamane zaMkA paDaze, ane e hohA macAvI mUkaze ! strInI bAbatamAM lokonAM kalejAM bhAre nAjuka hoya che. paNa pUnama to pUnama nIkaLyo. e ekadama khaDakhaDATa hasI paDyo ne muninI pAse jaIne enA caraNamAM paDato bolyo, 'vAha, UrdhvaretasavALA yogInI bhALa Aja mane maLI , dhanya munirAja ! dhanya phAlganI ! dhanya huM ! Aje ApaNe sau kRtArtha banyAM ! are munijI, huM zrAvastI jAuM chuM. tamAre AvavuM che ?' 'ekAeka zrAvastI javAno kaMI uddeza ?' munie utsukatAthI pUchavuM. Aja savAre DhaMDhero piTAyo che ke tyAM be ahaMta bhegA thayA che ne kharAkharI sAThamArI jAmI che.' muninA eka aMtevAsIe kahyuM. koNa be advaita ?" 'bhagavAna mahAvIra ane Arya gozAla ka.' | 'mahAbhinuM devadatte hamaNAM ahIM samAcAra kahevarAvyA che. vAhanano joga tenA taraphathI che, darzananA darzana thaze, ne moja nI ja maLaze , cAlo, cAlo, khUbe majA Avaze.' pUname khUba bhAvapUrvaka kahyuM. "are, mahAbhikhu devadatte ja A badho upADo lIdho che ! e zramaNamAtrano zatru banyo che. devadatta chaDecoka kahe che ke emanA lAkaDe emane bALIza ! emanI ahiMsA ane emanuM ahaMtapada emane ja na bALe to mane kahejo.' | 'paNa ema karavAnuM kaMI kAraNa ?" phAlganI jANe devadattane pichAnatI na hoya tema bolI. 'peTano baLyo gAma bALe, enA jevuM. ene koI paNa dharmanA AcArya banI rAja guru ne lokaguru banavuM che. atyAre sahu kahe che ke rAjaguru, dharmaguru ke lokaguru banI zake evA to mAtra be ja jaNA che. eka bhagavAna buddha ane bIjA bhagavAna mahAvIra, buddha para eNe hamaNAM eka prayoga karelo, e to jANo cho ne ?" 'kevo prayoga karelo ?' phAgunI jANe vAta na jANatI hoya tema bolI. 'bhayaMkara prayoga. prathama to buddha ane mahAvIranA upAsaka mahArAjA zreNika biMbisArano teNe kAMTo kaDhAvyo, ane enA putra azokacaMdra-ajAtazatruno mitra ane sAthI banI gayo. rAjAnA sAthI tarIke eNe eka dahADo rAjA pAse mAgaNI mUkI ke mArAone mokalI buddhanI hatyA karo." 178 D zatru ke ajAtazatru yogIno yoga | 79
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'arara ! eka bhikhkhu ATalo adhama thaI zake !' 'mahattAnI AkAMkSA bhAre bhUMDI hoya che. e bhalabhalA yogIne paNa dame che.' aMtevAsIe kahyuM. 'vAru, pachI zuM thayuM ?' 'mArAo haNavA to gayA, paNa najarenajara maLatAM e badhA bhagavAna buddhanA upAsaka banI gayA. ne kAma pUruM karyA vagara pAchA pharyA. thoDe dahADe e sAdhu banI gayA. jItanI bAjI hAramAM palaTAI gaI.' 'bhagavAna mahAvIra mATe to evI kaMI yojanA karI nathI ne ?' munijIe vArtAno taMtu jhaDapI lIdho. 'kema, tamane bhagavAna mahAvIramAM evo zo rasa che ?' phAlgunIe prazna karyo. 're devI ! e to mArA iSTadeva che !' 'tamArA iSTadeva ane te paNa bhagavAna mahAvIra ? aMdhArI rAta ane pUnamano caMdra eno nAtha, evI A vAta che. duniyA paNa zuM ajaba che ! hA..ho...ho...ho.. !' phAlgunI khuba jorathI hasI rahI. munijI palabhara chobhIlA paDI gayA. emane A na gamyuM. 'phAlgunI ! A te kevuM vicitra hAsya ! zuM eka patita mANasa pavitra mANasano upAsaka na hoI zake * 'tame jANo cho ke A gozAlaka, je emanI sAme arhata banIne Avyo che, e eka dahADo emano ananya ziSya hato.' aMtevAsI vacce vAta karI rahyo. 'pachI kADhI kAM mUkyo ?' 'ane guruthI savAyA thavAnuM mana thayuM. ene kIrtino lobha lAgyo. kAMcana ane kAminI karatAMya kIrti bhayaMkara vastu che. pahelAM bethI bacanAro paNa kyAreka kIrtimAM sapaDAI jAya che !' pUname vAta upADI lIdhI. are, mArA manathI e mArA iSTadeva che. mane to e jANatA paNa nathI. paNa temanAthI ajANyuM zuM haze ? phAlgunI ! mAre zrAvastI javuM paDaze. rakhene, A zramaNaaSI devadatta kaMI hAni karI bese. gozAlakane huM jANuM chuM. e tapasvI che, paNa krodhamAM Agane paNa ThaMDI kahevarAve tevo che.' munijInA caherA para bhakti jhaLakI rahI. phAlgunI muninA caherAno pheraphAra kaLI gaI. je iSTadeva mATe e khUba mAna dharAvatA hatA, e iSTadeva para atyAre AphatanAM vAdaLa gherAtAM hatAM. e vakhate 180 ] zatru ke ajAtazatru pote ghera kema besI rahI zake ? ke anyatra bhaTakI paNa kema zake ? 'tamArA iSTadevamAM potAnuM rakSaNa karavAnI tAkAta haze ke nahi ?' phAlgunIe sahaja rIte prazna karyo. 'he priya sakhI ! zuM kahuM tane. e mArA premAvatAra devanI vAta ! enuM prazamarasa relAvatuM sauMdarya tuM nihALa, to tAruM A kAmarasa prasAratuM sauMdarya tane kAgaDA-kUtarAne nAkhavAnuM mana thAya.' munijIe kahyuM. 'to deva ATalA UMcA ne pUjArI kema ATalo....' phAlgunIe Takora karatAM vAkya aDadhuM rAkhyuM, chatAM kahevA joga badhuM kahevAI gayuM hatuM. 'phAlgunI ! tuM kAM bhUlI ? sUraja game tevo pavitra hoya, enI pUjA karanAro eTalo pavitra hoya paNa kharo, na paNa hoya. ane pavitra pavitrane zuM kAma bhaje ? pApI ja pavitrane bhajuM - pavitra thavA. phAlgunI ! e mArA iSTadevane eka vAra to nirakha. enA aMtaramAM saLagato premAgni game tevAne pavitra thavA prere che. enI ajaba dhyAnazakti pAse bhUkha-tarasa, TADha-taDako, zoka-harSa potAno svabhAva bhUlI jAya che. saMsAramAM ene koI zatru nathI, ene koI dveSI nathI. ene koI jIva tarapha vera ke pakSapAta nathI. enA aMtarAtmAnI jhaLahaLatI jyotanA darzanamAM ja ApaNAM tana, mana ane vANI tamAma lIna thaI jAya che. e premasAgarane eka vAra to nayane nihALa, re sakhI !' ghaDI pahelAM phAlgunInA rUpALA deha para laLI laLIne Tharato munino AtmA atyAre gagananA ucca aMtarAle vihAra karI rahyo-viSaya-kaSAyanA kIcamAM jANe e kadI gayo ja nathI. phAlgunIe joyuM ke iSTadevanA nAmanuM bahu joza enA kAryane hAni pahoMcADe tema che. e tarata sAvadhAna banI gaI. eNe vAta bIje vALavA ghaNo prayatna karyo, munijInuM mana atyAre avaza lAgyuM. muni bolyA, 'devI ! mArA iSTadevanI sAdhanAthI bhalabhalAnAM kalyANa thaI gayAM che. teM rohiNeya coranuM nAma to sAMbhaLyuM che ne ?" are hA ! vaibhAragirino vAsI ne ?' pUname kahyuM. 'tame ene oLakho cho ?' "munijI ! magadhapriyAnI sauMdaryaparabanAM pANI koNa nathI pI gayuM ?' pUname vAtanA vegamAM kahyuM. 'magadhapriyA koNa ?' yogIno yoga C 181
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 be ahato. "phAlganI pUnamanI bhUlane pichAnI gaI. vAtane vALI letI e bolI, 'magadhariyA magadhanI rAja gaNikA che. rohiNeya cora" tyAM ghaNI vAra Avato. mANasanA mananAM ArAmasthaLo be : kAM zAstra ? kAM sauMdarya ? thAkelo hArelo mAnavI tyAM ja tAjagI anubhave.' 'devI ! e rohiNeya corane pratijJA hatI ke bhagavAna mahAvIranI vANI kadI na sAMbhaLavI, e vANI A bhava ane parabhavane bagADanArI che. eka vAra nirupAye e vANI enA kAne paDI; e mATe ene khUba pastAvo thayo, paNa eka vAra e vANInA pratApe e rAjyanA sakaMjAmAMthI chUTI gayo. ane ene mahAvIra para vizvAsa thayo, ne enA A bhava ane parabhava baMneno uddhAra thaI gayo. e cora maTI saMta banI gayo.' dhanya che mahAprabhune ! dhanya e lUMTArAne !' phAlganIe A vAtano pravAha rokavA kahyuM. ene Dara hato ke jo A vicArazreNI vadhu unnata thaI, to enA sauMdaryano nazo UtarI ja che ne divasonI mahenata eLe jaze. | 'are cAlo, ApaNe paNa evA patitapAvana bhagavAnanAM darzana karavA jaIe. e ka nahi paNa banne arihaMta !' phAlganIe kahyuM . phAlganI ! arihaMte to eka ja hoya, be nahi." to zuM Arya gozAlaka arihaMta nahi ?' 'bilakula nahi, trATaka vighAthI sAmAne herAna karI zake, jyotiSa vidyAthI bhAvi bhAkhI zake, eTale arihaMta na kahevAya. ema to mArI zakti paNa kyAM ochI che ? huM AMkhathI paththaranI zilA toDI zakuM chuM. izArAthI tophAnI nadIne nAthI zakuM chuM, chatAM arihaMta nathI.' sAcI vAta che. arihaMta to premAvatAra hoya.' phAgunIe vAtano baMdha vALavA prayatna karyo. ene mahAvIra vizenI vadhu vAto pote khaDI karelI imAratanI nIce suraMga cAMpavA samI bhAsatI hatI. sAMje ratha joDAyA. badhA zrAvastI tarapha UpaDI gayAM. zrAvastImAM kharekhara bhayaMkara yuddha jevI dazA pravartatI hatI. rAga-dveSamAMthI choDAvanAra be ahaMtoe jANe sAmasAmA yuddhamAM jhukAvyuM hatuM. Arya gozAla ke bharI sabhAmAM paDakAra karyo hato, 'huM mahAvIrano ziSya hato, evI vAto have baMdha thavI ghaTe . koI vAra huM ziSya haIza paNa e pachI to mArA sAta bhava thaI gayA. huM ahaMta chuM, ne spaSTa rIte cetavaNI ApuM chuM ke mahAvIra mArI badaboI karaze to ene bALIne bhasma karI daIza.' vAtAvaraNamAM bhAre uzkeraNI bharI hatI. AkhI zrAvastI nagarI jANe yuddhanI be parasparavirodhI chAvaNIomAM palaTAI gaI hatI. eka chAvaNIno netA Arya gozAlaka hato, bIjI chAvaNImAM bhagavAna mahAvIra hatA. keTalAka loko jUnI vAto ukheLavAnA rasiyA hatA. teo jUnI vAto yAda karIne Azcarya sAthe kahetA ke ati premanI bIjI bAju ati dveSa che. eka vAra Arya gozAlaka bhagavAna mahAvIrano ananya ziSya hato, enI guruprIti anyane udAharaNarUpa hatI. e vAtane varSo vItI gayAM. bhagavAna mahAvIra e vakhate rAjagRhI nagarInI nAlaMdApADAnI vaNakarazALAmAM comAsu rahyA hatA, ane maMkhalIputra gozAlaka AvIne dharAra ziSya thaI beTho hato. mahAvIre eka-be vAra inkAra karyA chatAM eNe ziSya thavAno Agraha cAlu rAkhyo ane eNe gurucaraNe sarvasva arpaNa karI dIdhuM. gurue paNa Akhare kartavyaniSTha ziSya sAthe sneha sAMdhyo. ziSya ekadA pUchavuM : "gurudeva ! bhikSA mATe jAuM chuM. kevo AhAra mane maLaze ?" * Aja lekha kanuM saMsArasetu vAMco. 182 D zatru ke ajAtazatru
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurue kahyuM, 'UtarI gayeluM dhAna maLaze. dakSiNAmAM khoTo tAMbiyo jaDaze,' sAmAnya rIte bhAvikzana na karavAnI icchAvALA mahAvIre ziSyane premathI bhAvikzana karyuM. ane banyuM paNa ema ja. vaLI eka vAra govALo khIra pakAvatA hatA. emane joIne ziSye pUchyuM, 'govALo pAsethI bhikSA laI AvuM ?' gurue kahyuM, 'vatsa, mithyA yatna na karIza. hAMDalI phasaDAI jaze ane khIra DhoLAI jaze.' tApa khUba bhaDabhaDato hato. thoDI vAramAM ati tApathI hAMDalI phasakAI gaI, ane khIra DhoLAI gaI. gozAlaka gurunI agamavANI para mugdha thaI gayo. gozAlaka eka vAra eka mahollAmAM bhikSA mATe gayo. tyAM tAmasI prakRtinA eka vepArIe bhagavAna mahAvIra mATe halakA zabdo vAparyA. gozAlakathI guruniMdA sahana na thaI. eNe krodhathI kahyuM : 'mArA gurunI tuM nidA kare che ? jA, mArA gurunA bolathI kahuM chuM ke tArA haiyAmAM jevI IrSyAnI Aga che, evI Aga tArA hATamAM lAgaze !' vepArI bolyo : 'zaMkhaNInA zApa lAge nahi, satI zApa de nahi !' paNa na jANe kyAMthI, hATamAM ekAeka agni pragaTa thayo. gozAlaka garvabhera pAcho pharyo. ene thayuM : Aja enI samakakSa bIjo koI nathI. ene thoDA vakhatamAM ja samajAI gayuM ke zabda mAtramAM maMtrano aMza chupAyelo che, ne vanaspatimAtra auSadha che. ene agamanigamanI sAdhanA tarapha prIti thaI. have to e gurunA nAmanA eka bola mAtrathI duniyAne hAlatIcAlatI thaMbhAvI zake tevo garva dharAvato thayo. eka vAra vaLI enA sAdhakajIvanamAM navo jJAnAnubhava thayo. raste jatAM eka aDadho ukheDelo talano choDa maLyo. gozAlake pUchyuM, 'A talano choDa Ugaze kharo ?' 'jarUra Ugaze.' bhagavAna mahAvIre kahyuM. gozAlakane lAgyuM ke keTalIkavAra moTA mANaso paNa dIdhe rAkhe che ! A choDa zuM Uge ? ema kahI aDadho ukhaDelo choDa mULa sAthe Akho ukheDIne dUra pheMkI dIdho. ekAda comAsAnAM pANI vahI gayAM, ne pharI guruziSya tyAM thaIne nIkaLyA. celAne pelA talanA choDanI vAta yAda AvI. eNe cAre ta2pha joyuM, paNa choDa kyAMya Ugelo dekhAto nahoto. eNe gurujIne kahyuM, 'pelo talano choDa karamAI gayo 184 ] zatru ke ajAtazatru lAge che.' 'nA, nA. ATalAmAM kyAMka haze, jarA zodha kara !' gozAlake cAre tarapha najara karI paNa kyAMya na dekhAyo. e kahevA jato hato, tyAM eka khUNA para lIlAchama talanA choDa para enI najara paDI. gozAlaka gurunI vANI para vArI gayo. eNe pUchyuM : "enuM kAraNa ?' gurue kahyuM : 'bhavitavyatA' gozAlake gurunAM AgaLanAM vAkyo na sAMbhaLyAM. eNe manamAM nakkI karyuM ke bhavitavyatA moTI vastu che, mANasa game teTalAM baLa, parAkrama, udyama, buddhi vApare toya thavAnuM hoya te thAya che. mANasa moTo nathI, bhavitavyatA moTI che. gozAlaka to mahAguruno paDachAyo banI rahyo. gurue gurumaMtra ApatAM eka vAra kahyuM, 'prANa jAya paNa pratijJA tUTavI na joIe. jIvanamAM mahAna vijayo AtmazraddhAthI hAMsala thAya che." A vAtanuM pArakhuM tarata thayuM. guru ane ziSya jaMgalamAM tapa tapatA hatA, tyAM dava lAgyo. ghAsa agarabattInI jema saLagavA lAgyAM. gozAlake kahyuM : 'guru, bhAgo !' paNa guru to na halyA ke na cAlyA. thoDI vAramAM tyAM AvIne agni bujhAI gayo. vAha re AtmazraddhA ! AtmazraddhA hoya to durganI dIvAlo paNa phATI jAya. gurue eka dahADo ziSyane kahyuM : 'ApaNane deha para mamatA nathI, ne duzmana tarapha paNa dveSa nathI. cAlo, A be vAtanuM anArya-jaMgalI dezomAM jaIne pArakhuM karIe.' baMne jaNA jaMgalI dezomAM gayA. ahIM to mANasanuM mAMsa paNa mANasanuM khAdya hatuM. ghaNIvAra e mATe guru-ziSyanA dehamAMthI mAMsapiMDa kapAyA. tyAMnAM jaMgalI jAnavaro to bhayaMkara hatAM, paNa kUtarAM to vAghathIya vikarALa hatAM. doDIne dehamAMthI baTakAM toDI le. yogya AhAra to maLe ja kyAMthI ? pIvA mATe cokhkhuM pANI paNa kyAM maLe ? gurune dehanAM sukha-duHkha samAna banyAM hatAM. guruno ananya ziSya gozAlaka paNa potAnA gurune mana, vacana ne kAyAthI anusarI rahyo hato. eka vAra unALAmAM emaNe eka jaTAjUTavALo jogI joyo. e sUryamaMDaLa para dRSTi TheravIne maMtra siddha karato hato. sUrya agni varasAvato hato. ane tApasa jANe e agni AMkho vATe pIto be ahaMto C 185
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ hato. enA mAthe khUba moTI jaTA hatI, jaTA asvaccha rAkhavAthI emAM jUonA thara jAmyA hatA, tApanA lIdhe jUo akaLAIne jamIna para paDatI hatI. tApasa e jUone upADIne pharI ja TAmAM mUkato hato. gozAlakanA gurunI sAdhanA AtmA vizenI hatI. gozAlake A daihita tapa tapatA tApasanI mazkarI karatAM kahyuM. 'alyA, tuM to jogI che ke, jUono yajamAna ?' tApasanA kAne A hAsya athaDAyuM. mazkarInA zabdo kAne paDyA. eNe potAnI najara gozAlaka para mUkI ne eka paLamAM to gozAlaka jANe bhaDabhaDatI citAmAM gherAI gayo. bhayaMkara vedanAmAM e bolyo, 'are ! baLI mUA !' gozAlakanI AjubAjunAM vRkSo baLIne khAkha thaI gayAM, ane have gozAlaka kSaNa be kSaNamAM e dazAne pAmyo samajo ! paNa ekAeka AkAzanI koI vAdaLI AvIne enA davaja lattA deha para jaladhArA varasAvI rahI ! | 'hAza, mahAzAMti prApta thaI. prabhu ! dAvAnalanI garamI mane kema sparzI ane varSonI zItalatA mane kema prApta thaI ? prabhu ! A tApase mane zuM karyuM ?" 'eNe tArA para tejolezyA nAkhI.' ane pachI ThaMDaka koNe kevI rIte karI ?" 'zItalezyAthI ThaMDaka thaI.' oha ! samajyo. tApase mArA para tejalezyA mUkI, ane Ape tApasanI tejalezyA sAme zItalezyA nAkhIne tApasano garva gALI nAkhyo, ane mAruM jIvana bacAvI lIdhuM kAM ?' gozAlaka guru para vArI gayo. thoDI vAre eNe prazna karyo : 'gurudeva ! sAmAnya haThayogI tApasane je siddhi sulabha, te mArA yogIne kAM durlabha ?" 'camatkAra e to mAtra sAdhanAnI vastu che, sAcA sukha mATenI siddhi nathI. balka keTalIka vAra khoTe raste dorI janArI zakti che. tArA jevA yogI mATe AvA camatkAro sAva sulabha che. AvI siddhi thoDAka samayanI vidhisAdhanAthI prApta thAya che." mahAgurue nikhAlasa bhAve kahyuM. teo ziSya pAse kaMI chupAvatA nahi. - "mane e vidhi-sAdhana batAvo, mAre e siddhi sAdhya karavI che." gozAlake Agraha karyo. vatsa ! AvI siddhio -jemAM AtmAnuM hita nathI-e anupAsanIya che. emAM dehanuM kalyANa nathI, AtmAno uddhAra nathI. koI vAra manano manobaMdha kamajora thatAM e potAnuM ane pArakAnuM bannenuM ahita kare che." 186 | zatru ke ajAtazatru 'nA guru ! mane yogIne mana bicAruM zuM satAvaze ? batAvo vidhi. mAre camatkAro jANavA che." gurue anicchAe vidhi batAvI. basa, chAMyo joyo ne gaLiyo baLada besI gayo. gozAlaka zrAvastImAM rahI gayo. guru AgaLa vadhI gayA. gozAlake keTalIka siddhi sAdhya karI lIdhI. have e mANasanA lAbhAlAbha bhAkhavA lAgyo. loko to A bhaviSyavANI para DolI gayA. eNe to have lokonAM jIvita-mRtyu kahevA mAMDyAM. ajJAta loko A jJAnIpuruSanA caraNa cAMpavA lAgyA. eNe have mANasanAM prArabdhamAM rahelAM sukhaduHkha kahevA mAMDyAM. lokoe kahyuM : 'jagatamAM AvA jJAnI joyA nathI. Arya gozAlaka kharekhara ahaMta che. sAcesAca sarvajJa che." - thoDe dahADe bhagavAna mahAvIrane traNa mALanuM jJAna-kevaLajJAna thayAnA samAcAra AvyA. lokoe sarvajJaprAptino - mahAjJAnano utsava Ujavyo. Arya gozAlaka pAse e samAcAra AvyA. eNe kahyuM, 'mUrkha loko, samajyA vagaranI kevI mAthAkUTa kare che ? je mANasanA jIvananA lAbhAlAbha ne jIvita-mRtyu kahe te sarvajJa. zuM huM tamane kyAranoya e kahI rahyo nathI ? bhalA mANaso ! sarvajJane mAthe kaMI ziMgaDAM UgatAM haze ?' | 'are, paNa bhagavAna mahAvIra to tamArA guru che ne !" be cAra bhaktoe prazna ryo. | 'ethI zuM ? sAdhanAmAM pitA-putrano ke gurU-celAno saMbaMdha jovAto nathI. bApa murkha hoya ke ochuM bhaNelo hoya ethI zuM dIkaro murkha rahe ke ochuM bhaNe ? mahAvIra jo sarvajJa hoya to huM savAI sarvajJa chuM !' A vakhate eka zrImaMta bAI sabhAmAM beThI hatI. e jAtanI kuMbhAra hatI : enAM zItala ane majabUta mATalAM dezadezamAM paMkAtAM hatAM. e bAInuM nAma hAlAhalA. gozAlake kahyuM : "bAI ! jo mArA jJAnane nANI jovuM hoya to nANI jo. jA, teM je niMbhADo caDhAvyo che, temAM 4 sAjAM, 100 kAcAM ne bAkInAM phUTelAM mATalAM nIkaLaze.' hAlAhalA doDIne ghera gaI. niMbhADo tapAsyo to barAbara e ja pramANe saMkhyA nIkaLI. hAlAhalA zrImaMta bAI hatI. moTA parivAravALI hatI. eNe sahu koIne be ahaMto | 187
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ A Azcarya jovA notaryAM. pachI A mahAarhata ne mahAsarvajJanI potAnA ghera padharAmaNI karAvavA sAmaiyuM laIne AvI ane Arya gozAlakane hAlAhalA potAne tyAM teDI gaI. AkhI nagarImAM Arya gozAlakanI vAhavAha thaI rahI. Arya gozAlake eka dharmasaMsthApakanI rIte potAno mata calAvyo. eNe kahyuM, "mANasanAM bala, vIrya, parAkrama badhAM nakAmAM che. thavAnuM hoya te thAya che, bhavitavyatA-niyati honahAra moTI vAta che. karma-barma jakha mAre che.' lokoe A saMdeza jhIlI lIdho. mANasane akarmaNyatA gamatI hatI, puruSArthanI tIkSNa dhAra para cAlavuM na gamatuM. e bhAvanAne vega maLyo. mahAsarvajJa gozAlake bIjo saMdeza Apyo zraddhAno, aDaga nirNayano. are, baLato dAvAgni paNa tamArA paga pAse AvIne bujhAI jaze, jo tamArAmAM zraddhAAtmazraddhA haze to. gozAlakanA camatkAroe ane siddhAMtoe janatAne ghelI karI mUkI. svArthI jagata enA dvAra para AMTA mAravA lAgyuM. zaheranA nAmAMkita zrImaMto, adhikArIo ane vidhavA zeThANIo tyAM paDavAM-pAtharyAM rahevA lAgyAM. Ama gozAlake bhavya kIrtimaMdira racIne emAM mahAprabhu tarIke potAnI sthApanA karI. e kIrtimaMdira para Aje kalaza caDhyo. magadhanA mahArAja ajAtazatru potAnA mahAmaMtrI vasakAra ane rAjaguru bhikhkhu devadatta sAthe vaMdana karavA AvyA. magadharAja ajAtazatrue badhA banAvonuM vihaMgAvalokana karatAM kahyuM, 'yogasiddha mahAbhikhkhu devadatta eka divasa mane maLyA. emaNe mane kartavya-karmamAM jAgrata karyo. meM kaThina hRdaya ne kaThora hAthe kartavyakarma apanAvyAM. ema karatAM mArA pitA zreNikabiMbisAranuM apamRtyu thayuM. pitAnA mRtyuno mana para AghAta che. manano bhAra haLavA kare tevo koI manano vaida batAvo.' Arya gozAlake kahyuM : 're bhadrarAjavI ! huM karuM chuM, mithyAbhAsa che. A kAma mArA bala, vIrya ne parAkramathI thayuM e to badhuM bhavitavyatA-niyati pramANe thAya che.' 'eTale pitAnA mRtyunI bhavitavyatA hatI ane thayuM paNa ema ja ne. gurudeva ?' magadharAje kahyuM. 'avazya.' 'to enuM pApa kone lAge ?' 188 ] zatru ke ajAtazatru tuM kare che, A badho ema mAnavuM bhramaNA che. 'are ! jyAre bhavitavyatA sahune dorI rahI hoya; tyAre pApa zuM ane e kone vaLage ?' Arya gozAlake thoDA zabdomAM rAjavInA haiyAno bhAra haLavo karI nAkhyo. 'to mAro uddhAra thaze ne ? mane mokSa maLaze ne !' 'avazya rAjan ! je daDo UkalavA mAMDyo, e UkalI gaye chUTako che. tArI sati avazyabhAvI che, nizciMta raheje.' Arya gozAlake magadharAja ajAtazatrunuM mana haLavuM karyuM. teoe Arya gurunI jaya bolAvI, emanA saMpradAyane rAjamAnya karyo, ane aneka bakSiso ApI. zrAvastImAM Arya gozAlakanI bolabAlA thaI rahI. paNa Arya gurune eka vAta manamAM sonAnI thALImAM loDhAnI mekha jema khaTakatI hatI - bhUtakALamAM pote mahAvIrano ziSya hato ! pote game teTaluM parAkrama batAve, paNa nabaLA loko A jUnI vAta ukheLyA vagara na rahetA. alabatta, pote chaDecoka jAhera karI dIdhuM hatuM ke, e vAta pachI mArA sAta bhava thaI gayA. paNa lokonA dilamAM e vAta keme karI UtaratI na hatI. bemAMthI ekanA mRtyuthI ja A vAta bhulAvI zakya hatI. gozAlaka pragaTa rIte kahevA lAgyo : 'huM jina ! huM arhata ! huM kevalI ! huM sarvajJa ! mArA so atyAre koI nathI.' keTalAka loko zaratanA jugArI jevA hoya che. emane hArajIta vagara gamatuM nathI, harIphAImAM ja rasa Ave che, jhaghaDAmAM jIvana lAge che. be bAju DholakI vagADanArA keTalAka bhaktoe A vidhAna bhagavAna mahAvIranI sabhAmAM jaIne rajU karyuM ne mahAvIrane khulAso karavA vinaMtI karI. mahAvIre nikhAlasa rIte kahyuM, 'Arya gozAlaka mAro ziSya hato. e bhikSuka jAtino che. eNe tejolezyA mArI pAsethI zIkhI che, ne siddha paNa karI che. cha dizAcara munio pAsethI aSTAMga mahAnimitta e bhaNyo che. amRtane amRta ane viSane viSe kahevAno mAro dharma che. eTale lAbhaalAbha, sukha-duHkha, jIvita-maraNa e sAcAM bhAkhI zake che : paNa A badhAthI enI AtmasaMpadA vadhI nathI. e jina nathI paNa jyotiSI che; kevaLI nathI kevaLa kAgavidyA jANe che : ane suprayatna karanAra tamArAmAMno harakoI e prApta karI zake che. e vidyA jarUra dusAdhya che, asAdhya nathI.' sabhAnA keTalAka bhakto A vidhAna sAMbhaLI Arya gozAlakanI sabhAmAM gayA. tyAM pahoMcIne emaNe prazna karyo, 'ApanA vize bhagavAna mahAvIra je vidhAna kare be ahaMto D 189
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, te zuM sAcAM che ?" - Arya gozAla ke garjIne kahyuM, 'meM tamane aDola zraddhA vize prathama pravacana karyuM che. mArA vize zraddhA rAkho ne mane anusaro, 'e mahAvIrane to huM mApI laIza. enI moTAInA daMbhano jarIbharatano paDado paLavAramAM cIrI nAkhIza." e vakhate mahAvIranA ziSya AnaMdamuni tyAMthI nIkaLyA. Arya gozAlake tene bolAvIne kahyuM: tArA gurune kaheje ke mArI badaboI karavI mUkI de, nahi to huM ene mArA tapastejathI bALIne bhasma karI nAkhIza." AkhI sabhAmAM sanasanATI vyApI rahI. 27 tejalezyA pApI ane puNyavAna jene sarakhI rIte bhaje enuM nAma prabhu ! pApI ane puNyavAna tarapha ekasarakhI najare je jue enuM nAma bhagavAna. svarganI apsarAnI zobhAne deharUpamAM jhAMkhI pADatI devI phAlganI ane lokasevaka muni velA phUla jyAre zrAvatI nagarImAM AvyA tyAre prabhu mahAvIra dharmasabhAmAM beThA hatA. zrotAo mumukSubhAvathI potAnI zaMkAo rajU karatA hatA, ne aSADhI meghanA mIThA avAjathI prabhu enA javAba ApatA hatA. praznano javAba ApavAmAM koI vacanacAturI nahotI, tarkajALa ke tattvanI gahanatA nahotI. sAdA bhAvathI sAdI lokabhASAmAM e javAbo ApavAmAM AvatA. ne e javAbo svayaM dharmasUtra banIne zrotAnA haiyAmAM kotarAI jatA. eka jaNAe prazna pUchayo, 'dharma zAmAM hoya ?" bhagavAne sAdo javAba Apyo, 'upayogamAM dharma * zrotAe pUchyuM : 'upayoga eTale zuM ?" bhagavAne kahyuM : "jAgRti." muni velAphule kahyuM : "devI ! sAMbhaLyo ne mArA prabhuno upadeza ?" 'vAha tamArA prabhu ane vAha tame,' phAlganIe madhura rIte potAnI AMkho nacAvatAM ane paravALA jevA nI bhAvabhaMgI racatAM kahyuM. phAlganI mAnavamananI bhAre parIkSaka hatI. e jANatI hatI ke AvAM mAnavamana tuSArabiMdu jevAM caMcaLa hoya che. A muni gaI kAla sudhI potAnA prabhumAM lIna hato, e prabhuno ane prabhu enA, evI bhAvanA bhAvato. rUpabharI evI mane joI ane mArAmAM lubdha banyo. ame be jANe janamajanamanAM sAthI, huM enI ane e mAro. have vaLI enA prabhune joyA ane kadAca nirbaLa mana emAM AkarSAI jAya ane mane bhUlI jAya. 190 1 zatru ke ajAtazatru
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAlganI jarA vadhu najIka sarI. eNe kahyuM : 'tamArA prabhune jo tamArA jevA badhA rasika ziSyo maLe, to to kalyANa ja thaI jAya emanuM !' ema na bola, phAlganI ! huM to prabhunI caraNaraja chuM.' 'raja paNa kevI ? potAnA prabhunA ATaATalIvAra caraNasparza thayA pachI paNa sAva korIdhAkora !' | 'phAlganI ! AkAzamAMthI meLa eka bhAve dharatI para varase che. dharatI koI ThekANe e jaLano saMyoga pAmI khIlI UThe che, koI sthaLe e pANI lokone mATe amRta bane che. koI sthaLe enuM e meghajaLa kAdava banI lokone lapasAvIne nIce pADe che. emAM meghano doSa nathI, doSa dharatIno che. re sakhI phAlganI ! bhalabhalA patito A prabhune zaraNe AvI pavitra banI gayA che, ane ! phAlganI meM to Aja sudhI sevA ja karI che. saMparkamAM saMparka gaNo to tAro saMparka !' oha...muni ! baMdha kara tArI vAto. joto kharo, prabhunI najara pharatI pharatI mArA para paDI. have tArI vAto mane apriya lAge che, zuM karuNAbharI e najara ! oLaghoLa thavAnuM mana thaI jAya che." phAlganI koI adrazya premabhAva mANI rahI ane paLavAra e rAjakAraNI jIva maTI daivIbhAva anubhavI rahI. A vakhate prabhunA ziSya AnaMda munie AvIne Arya gozAlake kahelI tamAma vAta nivedita karI ane chellI vAtane bevaDAvatAM bolyA, 'gozAlake mane chellI cetavaNI ApatAM kahyuM ke, tArA gurune kaheje ke mArI badaboI karavI mUkI de, nahi to huM mArA tapasteja thI ene bALIne bhasma karI nAkhIza.' AkhI sabhA A zabdo sAMbhaLI upara-nIce thaI rahI. keTalAkoe to gozAlakanI sAna ThekANe Ave evuM karI batAvavuM joIe, ema spaSTa jAhera karyuM. keTalAkoe kahyuM ke, lAtathI mAnanArAM bhUta vAtathI nathI mAnatAM. ame amArA daMDano mahA camatkAra ene dekhADIzuM. sabakA pegaMbara deDA ! barAbara che, barAbara che. mahAprabhune AvuM kahenAro traNa TakAno gozALo koNa ?" sabhAmAMthI eka avAja Avyo. A avAja navo hato, potAnI mukhamudrA chupAvIne beThelA mANasano hato, paNa Aveza evo vyApelo hato ke A koNa bolyuM, bhaktithI bolyuM ke agni bhabhukAvavA bolyuM, enI koIe khAtarI na karI. koInI pAse khAtarI karavA jeTalI svasthatA ja nahotI. sabhAmAMthI paMdareka jaNA khaDA thaI gayA. paNa sahune chellA paDakArathI 192 D zatru ke ajAtazatru protsAhana ApanAra pelI vyakti hajI nIce beThI hatI. UbhA thayelA lokoe AvezamAM eno hAtha pakaDyo ne UMco karatAM kahyuM, 'kAM maherabAna ! vANIzura ja cho ne ?* 'mane bhagavAnanI AjJA khape. huM bhagavAnano AjJAMkita sevaka chuM." pelA mANase UbhA na thatAM javAba Apyo. e hajI potAnI mukhamudrA chupAvavA prayatna karato hato, paNa UMcI-pahoLI enI dehadRSTi dRSTithI chAnI na rahetI. mahAnubhAvo ' varasatI lUmAM jANe varSAno chaMTakAva thAya, evA zabdo pariSadAmAM gAjyA. UbhA thayelA badhA besI gayA. ekadama zAMti chavAI gaI. pelA zabdo AgaLa vadhyA : 'mahAnubhAvo ! gozAlaka e ka sAdhaka che." siddha nathI ?' sabhAmAMthI vaLI prazna Avyo. AvI rIte vacamAM prazna karanAra sabhAne na gamyo. 'nA. e tapasvI che, tapasvejavALo che.' bhagavAne kahyuM, enA tapastejathI e zuM karI zake ?' prazna Avyo. 'tamane bhasma karI zake.' bhagavAne kahyuM. | 'ane Apane bhasma karI zake kharo ?' vaLI prazna Avyo. sabhAne praznakAranI prazna karavAnI A rIta na gamI. paNa vAtAvaraNa evuM hatuM ke emAM kaMI thaI zake tema nahotuM. mane bhasma na karI zake." bhagavAna bolyA. 'Apane kaMI hAni ke paritApa nipajAvI zake kharo ?' vaLI prazanakAre prazna karyo. avazya. agni potAno svabhAva na mUke, mATInI A kAyAne e du:kha ke paritApa jarUra pahoMcADI zake.' prabhunA javAbamAM satyano raNakAra hato. 'eno artha ke enuM tapasteja ApanAthI vizeSa.' praznakAre vaLI prazna karyo. have sabhA A praznakAra para cheDAI gaI hatI, paNa prazna kAra paristhiti samajI gayo hato, ne tarata pariSadAnI bahAra sarakI gayo. sabhAjanonAM moM prabhunI tarapha hatAM. ene jato koIe joyo nahi. prabhue to jarApaNa Avega vagara javAba vALyo. 'gozAlakanuM jeTaluM tapasveja che, ethI anaMtagaNuM tapasteja anagAra arihaMta pAse che. vaLI gozAlakanuM baLa krodha-hiMsAmAM che, jyAre ahaMtanuM baLa kSamAmAM-ahiMsAmAM che.' 'zuM bhagavaMta ! krodha karatAM kSamAmAM baLa vizeSa hoya che ?' bhagavAne paNa eTalI ja svasthatAthI javAba Apyo. 'hA, krodha karatAM kSamAmAM tejalezyA 1 193
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa baLa che, ane huM mArA tamAma sAdhuone salAha ApuM chuM ke gozAlaka zuM bole che, te na jovuM, enI sAthe vAda-vivAdamAM na UtaravuM. temaja tenA saMpradAya vize kaMI hINuM paNa na kahevuM. tame satya ho, pachI asatyanI ciMtA kevI !' prabhu ! e game tema bole toya ?' ziSyoe bhadrikatAthI pUchyuM : "hA. bALaka ramatamAM tamane tamAco mAre, tamArI mUcha kheMce, to tame zuM karo ?" 'gozAlaka bALaka che ?' 'e ajJAnI che ane ajJAnImAtra bALaka che. jema bALakanI bhUla ApaNe krodhathI nahi paNa premathI sudhArIe, ema gozAlakanI bAbatamAM samajavuM.' prabhu mahAvIre kahyuM. 'game tema toya e eka vArano Apano ziSya kharone ?" sabhAmAMthI eka jaNAe kahyuM. mAro ziSya hato, enI kyAM nA che ?' mahAvIre nikhAlasatAthI kahyuM. A zabdomAM mumukSu jIvo taraphanI emanI sahRdayatA guMjatI hatI. e ja vakhate ekAeka sabhAmaMDapanI bahAra kolAhala saMbhaLAyo. sAgaranAM mojAM dhasyAM AvatAM hoya, evo e janarava hato. thoDI vAramAM 'arihaMta gozAlakanI jaya'nA avAjo AvyA. ne e sAthe bhabhUkatI javAlA jema gharamAM praveza kare ema Arya gozAlake pariSadAmAM praveza karyo. A Avyo tamAro celo !" ATalI TIkA karatI pariSadA khaDI thaI gaI. 'kono celo chuM ?' gozAlake sarpanA jevo huMkAra karyo. e zabdoe jANe sabhAne dajhADI. koIe sAmo prativAda na karyo, paNa gozAlakanI pAchaLa namIne UbhelI eka vyaktie kahyuM. "mahAvIra kahe che, bharasabhAmAM kahe che - maMkhalIputra gozAlaka mAro dharmasaMbaMdhI ziSya che ! Aja e vAtano nirNaya thavo ghaTe !' 're mahAvIra ! eka ahaMtanuM AvuM apamAna ? are sabhAjano ! huM mahAvIrano celo hato evI je kiMvadantI che e jUnI che. Aje to mAro AThamo bhava cAle che : ne A bhave huM mokSe jaIza. meM je rahasya zodhI kADhayuM che, ane je anusaraze, e paNa mokSe jaze.' 'tamArA sAta bhava kyA ?' sabhAmAMthI prazna Avyo. mArA sAta bhava sAMbhaLavA che ? sAMbhaLo. kumAra avasthAmAM mArA kAna paNa vIMdhyA nahotA tyAre meM pravrajyA grahaNa karI ane brahmacarya dhAraNa karyuM. e mAro pahelo bhava.' vAha, vAha, ApanuM nAma e vakhate ?" | 'udAyI. have mAro bIjo bhava rAjagRha nagarInI bahAra maMDikukSI catya vize vItyo. e vakhate mAruM nAma aiNeyaka hatuM. bAvIsa varSa jeTalI avadhimAM e bhava pUro thayo." vAha, dhanya Arya guru gozAlaka ! vAha arihaMta." eka avAja Avyo. arihaMta zabda sabhAmAM sabhAjano vacce paraspara vivAda jagADyo. | 'are, arihaMta to eka ja che !' sAmethI prativAda thavA mAMDyo ane vAtAvaraNamAM garamIno pAro vadhavA lAgyo. gozAlake potAnI vAta AgaLa vadhAratAM kahyuM, "mAro trIjo bhava uMdaDapuranagaranI bahAra, caMdrAvaraNa caitya vize vItyo; mallarAma e vakhatanuM mAruM nAma !' vAha re mallarAmajI !' sabhAmAMthI avAja Avyo. sabhA ane AgaMtuka loko ekamekamAM eTalA bheLaseLa thaI gayA hatA ke avAja koNa kare che ne kyAMthI Ave che, tenI kalpanA paNa thaI zakatI nahotI. A avAjo garamIno pAro vadhu ne vadhu UMce caDhAvatA hatA. gozAlake potAno cAlu avAja vizeSa tIvra karatAM kahyuM, 'mallarAmano mAro bhave 21 varSano hato. ane enAthI eka varSa ocho mAro bhava maMDirano hato. caMpAnagarInI bahAra aMgamaMdira caityamAM huM vasato hato. pAMcamo mAro bhava vArANasI nagarInI bahAra mahAkALavana vize hato. roha, mAruM nAma !' 'gaMgAkAMThe rahyA toya na sudharyA ?' sabhAmAMthI avAja Avyo. 'gaMgAkAMThe to deDakAMya rahe che !bIjo avAja Avyo. | 'are mUrkha loko ! mahAna ahaMtanuM AvuM apamAna !' sAmo avAja Avyo. e gozAlakano hato, paNa e sAva pheravAI gayo hato. vAtAvaraNa viSabharyuM banI gayuM ! gozAlake avAjane vizeSa tIvra banAvyo, AkAzamAM jANe megha bAkhaDyA ! 'bhAradvAja nAma, alAbhikA nagarI ne prAptakAla caitya e mAro chaThTho bhava ane sAtamo bhava vaizAlI nagarInI bahAra kuDipAyana caitya. gautamaputra arjuna mAruM nAma. mAtra 17 varSano A bhava. ane chello bhava-zrAvastI nagarImAM hAlAhalA prajApatinA tyAM maMkhaliputra ahaMta gozAlakanA nAmathI.' prabhu mahAvIra A vakhate dhIrethI bolyA. 'satyano eka bhava, asatyanA hajAra bhava. cora jema chupAvA mATe khUNAkhAMcarA khoLe, navA navA veza paridhAna kare, navAM 194 | zatru ke ajAtazatru tejovezyA 1 195
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAM nAma badale, ane loko ene oLakhI jAya, chatAM e mAne ke potAne koI oLakhatuM nathI, evI tArI dazA che ! tuM satya nathI vadato, chatAM satya dekhADavAno prayatna kare che. paNa emAM navuM kaMI nathI. A tArI prakRti che.' prabhu mahAvIranAM A vacanoe gozAlakanA mukhane agnikuMDa jevuM banAvI nAkhyuM, ane eNe bhayaMkara svare kahyuM, 'oha ! eka ahaMtanI A avajJA ! Aha ! mAro krodha have mArA kAbUnI bahAra jAya che. Aja A mahAvIra mArA hAthe naSTavinaSTa thAya, to have mane doSa dezo nahi !! ne gozAlaka gussAmAM be Daga pAcho haThyo. vaLI eka Daga AgaLa vadhyo. vaLI cAra Daga pAcho haThyo. vaLI be Daga AgaLa vadhyo. enuM agnikuMDa jevuM moM UghaDatuM ne baMdha thatuM hatuM. teja-rekhAo e rIte camakatI ne adRzya thatI hatI ! have gozAlaka mahAvIranI sAme Ubho hato, paNa mahAvIra A badhI sthitimAM jalakamala jema khaDA hatA. A vakhate mahAvIra para anurAga dharAvanAra eka sarvAnubhUti nAmanA ziSya AgaLa AvyA : ne baMnenI vacce UbhA rahIne bolyA : 're gozAlaka ! kaMIka to samaja . zAstramAM kahyuM che ke koI brAhmaNa ke zramaNa pAse eka paNa Aryavacana sAMbhaLyuM hoya topaNa te mAnane yogya ne vaMdanane yogya che; to bhagavAna mahAvIre to tane dIkSA ApI che, zikSita karyo che, bahuzruta karyo che, chatAM bhagavAna sAme te je anAryapaNuM AcaravA mAMDyuM che, te yogya nathI. tAruM A kRtya kuziSya tarIkenI tArI apakIrtine suvikhyAta kare che !' | 'kuziSya ? oha sAdhuDA ! tAro sarvanAza thajo !" ne gozAlake jorathI maMtroccAra karyA. mukhamAMthI nAnAM nAnAM teja vartulo chUTyAM, ne thoDI vAramAM enI pIMgaLI AMkhomAMthI vAlAnI rAtI zeDa chUTI ! e zeDa sIdhI sarvAnubhUti muni para jaIne paDI ! vIjaLI paDe ane lIluM kaMcana varaNuM jhADa jema kALuM DhIma thaI nIce DhaLI paDe, ema muni jamIna para paDI gayA. ekAda be taraphaDiyAM mAravAno paNa avakAza na maLyo. e niSNANa vRkSanA TUMThA jevA thaI gayA. eka muninI hatyA ? vAtAvaraNa vyagra banI gayuM ! bhagavAna mahAvIranA samudAyanA bIjA eka sunakSatra nAmanA navajuvAna sAdhu 196 zatru ke ajAtazatru AgaLa dhasI AvyA. e bolyA : "he anArya ! khUnI ! gurudrohI ! tane kayo mUrkha ahaMta kahe che ? ahaMta to A UbhA. hajI prAyazcitta karI le. kSamAmUrti mahAvIranA caraNa cAMpI le, he caMDakauzika !" 'huM caMDakauzika ?' ane gozAlakanI mIMcAyelI AMkho pharI khUlavA lAgI. enA mukhamAMthI maMtroccAranI teja kaNIo vaLI verAvA lAgI ! 'sApane to madArI paNa vaza karI zake, paNa A mArA maMtrAyarane vaza kare to tane ke tArA gurune kharo samajuM !" ne gozAla ke AMkhane visphArita karI. bhayaMkara teja jvAlAnI zeDa chUTI ! muni sunakSatra tyAM ne tyAM DhaLI paDyA. ' lohIM joIne vAghanI tarasa bamaNI bane, ema have gozAlaka vIseka pagalAM pAcho haThyo. paLavAra AMkha sajjaDa rIte mIMcIne Ubho rahyo. vaparAyelI teja zaktino punaHsaMcaya karato hoya tema lAgyuM. 'mahAvIra, cetI jaje !' gozAlake bhayaMkara garjanA karI. bhalabhalAnA chakkA chUTI jAya evI e garjanA hatI. pachI gozAlaka pAchalA page cAlyo. ane jema vAgha zikAra para chalAMga mAre ema AgaLa kUdyo. bhagavAna mahAvIra ziSyone have potAnI pITha pAchaLa rAkhI AgaLa AvIne UbhA hatA. haju miSTa svare kahetA hatA, 'bUjha , bUjha, o bahAvarA !" 'le, leto jA !' ne gozAlake netra kholyAM, jANe agnibharelI guphAnuM dvArA khUlyuM. bhayaMkara jvAlAo netramAMthI chUTI ! medanIe AMkho mIMcI lIdhI. bhayaMkara jvAlAonuM eka vartala AMdhInI jema bhagavAna mahAvIranA dehanI AjubAju vIMTaLAI vaLyuM ! oha ! jeoe A dRzya joyuM teo bhayathI hebaka khAIne bhoMya para paDyA, behoza thaI gayA ! mahAvIra maryo ! gayo !" gozAlake bhayaMkara aTahAsya karyuM. AkhI zrAvastImAM paLavAramAM samAcAra phelAI gayA ke bhagavAna mahAvIra gozAlakanA gussAno bhoga banI nizmANa banI gayA ! eka kALo bokAsa badhe vyApI gayo. mahAvIranA anuyAyIo kiMkartavyamUDha thaIne khaDA hatA. tyAM mAnava medanIne gajavato svara saMbhaLAyo : 'mahAvIra ! mArI tejajvAlA bhale pAchI pharI, paNa have tuM vadhumAM vadhu cha mahinAno mahemAna che !' ane lokoe joyuM ke tejavAdaLanA paTAnI jema vIMTAtI jvAlAo mahAvIra 'tejolezyo ! 197
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsethI pharI gozAlaka pAse saratI hatI. gozAlakanA svarone jhIlatI bhaktamaMDaLIe guruvacanano punaruccAra karyo : "mahAvIra cha mAsano mahemAna ! arihaMtanA apamAnanuM phaLa !" mahAvIranI bhaktamaMDaLImAM A zabdoe pharI nirAzAno saMcAra karyo. e vakhate zAMta AkAzamAM meghagarjanAnA svaro paDaghA pADI rahe ema mahAvIranA zabdo saMbhaLAyo : 're gozAlaka ! koInAM jIvita-mRtyu bhAkhavAM vRthA che. emAM koIno ryo ghaDI paLano paNa vilaMba thato nathI. paNa tuM cetI jA mATe kahuM chuM. ke e tejavAlAo tArA zarIramAM samAI gaI che, phakta sAta rAtri-dina tArA hAthamAM che. sonAnI jALa have pANImAM na nAkhI de. hajIye tAruM kArya sAdhI le. sAdhakane kazuM ya azakya nathI !' thoDI vAra e svara thobhyo. lokonI najara gozAlaka para TharI, ane teoe joyuM ke eno varNa dhIre dhIre kolasAnI kAnti dhAraNa karato jato hato. pharI mahAvIrano svara guMjyo : 'ane sahu zrotAjano ciMtAmAM na rahe te mATe kahuM chuM ke mAre A dehano bhAra hajI soLa varSa veThavAno che. jIvita-mRtyu vinA kAraNa bhAkhavAM, e munino dharma nathI. A deha to mAtra sAdhana che. bhavasAgara taravAnI naukA che. sAgarapAra karavA mATe e atyaMta jarUrI che. paNa sAgarapAra karyA pachI e taddana binajarUrI che. mATe AtmAne upayogamAM Ave tyAM sudhI deha kAmano. A mATe kahuM chuM ke, asArane sAra na samajo ! soLa varSa Take ke sAta divasa rahe, emAM muni harSa-zoka na mAne." vAtAvaraNa ghanaghora hatuM. saMtapta thayelA vAtAvaraNane svAbhAvika manovRttimAM lAvavA bhagavAna mahAvIre pharI kahyuM : "mArA be sukumAra ziSyonAM zaba ahIM paDyo che. ene mATe huM gozAlakane hatyAro kahI zakuM, paNa jema mArA be maranAra ziSyonA kalyANanI vAMchanA mArA zvAsozvAsamAM che, ema Arya gozAlaka pratye paNa mArI kalyANa-bhAvanA che. pArakAno dveSa karanAro Akhare potAno dveSa kare che ne pArakAne prema karanAro Akhare potAne prema kare che. zrotAjano ! Arya gozAlaka eka dahADo mAro aMdhabhakta hato. mArA mATe koI ghasAtAM be veNa kahe to eno kaLIe kaLIe jIva kapAta. atirAga e atidveSanI bIjI bAju che. zAMta thAo. svastha citta bano, ane sahu sahunA ghera jAo !' mahAvIranI vANIe prajAjano para khUba asara karI, ghaDI pahelAM jeo gozAlakanI jaya bolAvatA hatA ane hamaNAM ja enI majAka uDAvatA, e have zAnta thaIne svagRha tarapha vaLyA. ane zikArIne joI sasaluM bhAge ema, lokonI sAme joto, lokonI mazkarI sahana karato gozAlaka bhAgye jato hato ! babe muninA hatyArA para sAmAnya rIte koIne sahAnubhUti Upaje tema nahotI, chatAMya keTalAka aMdhabhakto hajI gozAlakanI guNagarimAnI gAthA gAtA pAchaLa pAchaLa jatA hatA ne bolatA hatA, 'are ! mahAmunionA caritrane samajanArA ApaNe koNa ? e jema kahe tema karavuM, e kare tema na karavuM, emAM ja sAmAnya janasamAjanuM kalyANa che. Arya gozAlaka to mahAsiddhi che. siddhonI karAmatane tame zuM samajo ? mahAvIra melI vidyAnA jANakAra che. eNe mokalelI kRtyAne mahAgurue bahAra ja thaMbhAvI dIdhI che. tyA cauda rAjalokane khaLabhaLAve tevI hatI. ame thoDI asara karI che, paNa mahAguru eka rAtamAM kAyAkalpa karI prabhAtakALe pravacana Apaze." saMsAramAM badhA mANaso sArAsAra samajanAra hotA nathI. gozAlakanA bhaktonI A vANIthI vaLI keTalAka niMdA karanArA prazaMsA karI rahyA. pharI gozAlakanA bhaktonI vANI gAjI : 'Arya gozAlake to dharmayuddhamAM be sAdhune pADI potAnI mahattA siddha karI; paNa mahAvIrathI amArA pakSamAMnA koInI AMgaLI paNa vAMkI thaI zakI nathI.' lokoe vicAryuM to teone lAgyuM ke vAta sAva sAcI ! jo gozAlake be DhIma DhALyAM to mahAvIre cAra DhoLavAM joItAM hatAM; ane cAra nahi to be to ochAmAM ochAM DhALavAM hatAM! nakkI, Arya gozAlake mahAsAdhaka! mahAsiddha !' sAmAnya lokonA manano pravAha pANInA pravAha jevo che, jyAM jarAka nIcANa joyuM ke vahI javAno ! | Arya gozAlaka mAMDamAMDa hAlAhalA kuMbhAraNanA dvAra para pahoMcyA, paNa uMbara oLaMgatAM dvAramAM ja paDI gayA ! 'are, Arya guru samAdhimAM AvI gayA che." ne bhaktajano temane upADI aMdara laI gayA. pANI ! pANI !' pokAra Avyo. vaido, ArogyazAstrIo, anubhavIo kaMI kaMI auSadho laIne AvyA, paNa gozAlake e badhI auSadhio pheMkI dIdhI ne pharI pokAra karyo, 'pANI ! pANI !' pANInA ghaDA AvyA. ghaDo moMe mAMDyo paNa pANI garama lAgyuM. tRSA zAMta na thaI. tejovezyA 1 199 198 zatru ke ajAtazatru
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ are, zItaLa jaLa lAvo ! A garama rasa kema peTamAM reDAya ?" gozAlake kahyuM. pAse UbhelA bhaktajanoe prazaMsA karI, "are, tapanI kevI garamI ! AMgaLI aDatAMnI sAthe pANI paNa garama ! sAruM thayuM ke vadhu caDasAcaDasI na thaI, mahAvIre vAta vALI lIdhI; nahi to e badhAMno Aja kaccaraghANa hato !' 'huM, huM !' gozAlake vedanAmAM pokAra nAkhyo. | 'khamaiyA karo gurudeva !' bhakta strIoe hAtha joDyA : 'have mahAvIra para dayA karajo. enAM karyAM e bhogavaze.' caMdananAM kacoLAM AvyAM. AkhA dehe eno lepa karyo, paNa jANe zAMtino chAMTo paNa nahi ! hAlAhalA kuMbhAraNe lokone vidAya ApI. ane kahyuM, "kAle prabhAte pravacanamAM Avajo. Arya guru kAyAkalpa karIne darzana deze.' loko jayajayakAra bolAvatA vidAya thayA. phAgunI ane muni velA phUla paNa e ja samudAyamAM hatAM, velA phUle kahyuM. 'cola, have patI gayuM.' zuM patI gayuM ?' phAlganIe prazna karyo. 'gozAlaka sAta dahADAno mahemAna ." jAo, jAo have ! AvA mahAsiddho to AkhI ne AkhI kAyA badalI zake che." 'have to navA bhave badalAya e sAcuM.' 'muni ! tame mahAvIranA bhakta cho paNa huM koInI bhakta nathI, eTale taTastha dRSTithI vicArI zakuM chuM. kAle prabhAtakAle pravacana sAMbhaLI AgaLa vadhIzuM.' 'tane bhagavAna mahAvIranI vANImAM zraddhA nathI ?' 'nA. gozAlake to amArA magadhanA rAja mAnya guru che. zraddhA hoya to emanAmAM hoya, paNa huM eka prazna pUchuM ?' 'pUchane !' 'tamane bhagavAnanI vANImAM zraddhA che ?" 'avazya.' 'to te pramANe vartana kema rAkhatA nathI ?" zraddhA ane vartana - be judI vastu che. eka vastu ApaNe mAnatA hoIe, paNa AcarI zakatA na paNa hoIe.' mAnavuM kaMI ane cAlavuM kaMI evuM te kaMI cAle ? dUdha-dahIMmAM paga na rakhAya." phAlganI bhAre catura lAgI. vaizAlInA mahA vidvAna munine paNa e bAMdhI rahI. 200 g zatru ke e jItezanuM phAlganI ! ApaNe mAnIe chIe ke sarvasvanuM dAna karavuM e bhAre paropakAranuM kAma che, paNa ethI kaMI ApaNe ApaNuM sarvasva lUMTAvI nathI detA ! sAdhu thavuM sAruM ema badhA mAne che paNa badhAthI kaMI sAdhu thavAya che ?" 'huM to zraddhAno artha e mAnuM ke je mAnavuM te pramANe cAlavuM." 'tuM to ghelI che ! tuM magadhanI che. ne magadhanuM ja dRSTAMta bhUlI jAya che. rAjA zreNikanabiMbisArane tuM jANe che ne ! e bhagavAna mahAvIranA prathama paMktinA ziSya . tamAma upadezo pacAvelA paNa emAMnuM kaMI pALI na zake, vairAgyamAM mAne, yAgamAM mAne, paNa AcaraNanI vAta AvI tyAM DhIlA Dhasa ! mAna joIe, mAyA game, mAnunInuM paDakhuM choDavuM na ruce.' | 'evAne tamArA mahAvIra ja ziSya kare !' phAlganI caDasamAM bolI, 'Arya guru gozAlaka to evAne tagaDI mUke, are, tagaDI na mUke to moDhAmoDha saMbhaLAvI de." 'have mUka vAta tArA gurunI ! bApanuM khUna karIne beTo Ave, ane ene potAnA pakSamAM levA tArA guru gozAlaka ema kahe ke mANasa kaMI karato nathI, e to bhavitavyatAthI badhuM thAya che. khUna zuM ? khUna kare koNa ? khUna thAya konuM ?' muni velAkula AvezamAM AvI gayA hatA ! | 'are muni ! e to moTAnI khuzAmada sahu kare, tamArA mahAvIre vartanamAM DhIlA rAjA zreNika-biMbisArane koI dahADo be kaDavAM veNa kahelAM kharAM ? e to ApakI lApasI lAge, parAI kusakI lAge.' phAlganI jANe pAkI pakSakAra banI gaI hatI. "are suMdarI ! kharI vAta teM pUchI. mAre tane kahevuM joIe ane tAre kAna kholIne sAMbhaLI levuM joIe ke e parama zraddhAvAna mahArAja biMbisAre ja bhagavAnane eka dahADo prazna karelo ke he prabhu ! mArI kaI gati thaze ? bhagavAne lezamAtra khaca kAyA vagara kahI dIdhuM ke tamArI narakagati thaze.' 'e to mahAvIranI upAsanA eTale narakagati ja thAya ! amArA gozAlaka gurune e ja rAjAnA putra ajAtazatrue prazna karyo tyAre emaNe javAba vALyo ke, rAjana ! ciMtA na karazo, tamAro mokSa ja thaze. dorIno daDo UkalavA mAMDyo, eTale Ukaze chUTako ! kaho, kahevA kahevAmAM keTalo phera ! jIbhamAM ja amRta vase che, ne jIbhamAM ja jhera vase che !' phAlganI cabarAka hatI. bole baMdhAya tevI nahotI. muni sAthe bhAre vivAda para caDhI gaI hatI. 'potAno ziSya hoya ke game te hoya, paNa mahAvIra kadI khoTuM kahetA nathI, jo khoTuM kahetAM AvaDyuM hoya to gozAlake hajI emanA caraNa cAMpato hota." muni velAkula khUba ja dRDha svare bolyA. tejolezyA ! 201
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'to zuM gozAlaka mahAvIranA kahevA mujaba sAta dahADAno mahemAna che ?" 'avazya. enI sthiti na joI ?' 'e to siddha puruSa che. kAle prabhAte enuM pArakhuM karI lejo, muni !' 'sAruM. kAle prabhAte pArakhuM !' muni velAkUla eTaluM bolI nivAsasthAna tarapha cAlI nIkaLyA. emane atipriya phAlgunI atyAre jarAka baTaka-bolI ane kaDavI lAgI. 202 ] zatru ke ajAtazatru 28 prabhAte pArakhuM kyAreka duniyAmAM aMdherI nagarI ane gaMDurAjA jevo tamAzo jovA maLe che. ahIM sArAnI paNa pUjA thAya che, sAthe kharAba paNa pUjAya che. goLa ane khoLa baMne sarakhe bhAve vecAya che. A badhI vAto pUjanIya karatAM pUjArInI tAkAta ane marajI para vizeSa avalaMbe che. hAlAhalA kuMbhAraNa duniyAnA A aMdherane jANatI hatI; ane ene mATe jagatanA tamAma pUjanIyomAM Arya gozAlaka adhika pUjanIya hatA. ane pUjya puruSa jyAre potAno aMtevAsI bane che tyAre enI AtmIyatA jAme che. AtmIyatA doSane dekhatI nathI ane aMdhazraddhAne poSe che; sAruM e mAruM nahi, paNa mAruM e sAruM ema mAnavA prere che. hajI sonAnAM naLiyAM thavAne vAra hatI, tyAM to loko Arya gozAlakanuM pravacana sAMbhaLavA hAlAhalAnI havelIe ekaThAM thaI gayAM. prabhAtanI mIThI havA vahetI hatI; ne RSi-munio je samayane mATe talasatA hoya che, e brAhmamuhUrta vahI jatuM hatuM. havA jema nirmaLa hatI, AkAza jema svaccha hatuM, ema atre ekatra thayelAM mAnava-hRdayo paNa svaccha hatAM. sAmAnya rIte loko sattAne vyAvahArika rIte pUjatAM, paNa dharmane to aMtaranI aMjali ApatAM. pahelAM dharma sAdo hato : pArakAnuM bhaluM e puNya, parane pIDA e pApa; ghara na hoya ene ghara ApavuM, tarasyo hoya ene pANI ApavuM, bhUkhyAne khAvA ApavuM, duHkhIne dilAso Apavo-A mukhyatve dharmanAM sUtro hatAM ane e sUtronI TIkA koI na racatuM. paNa hamaNAM hamaNAM korA jJAnano mahimA vadhyo hato; paMDitonI saMkhyA khUba
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovAtI hatI ne tyArathI dharmanAM sthaLo vAdavivAdanA kIcaDamAM kheMcI gayAM hatAM. pahelAM ahIMnA mallonA akhADAmAM mallonI kustI cAlatI. kustInA vividha prakAronI tAlIma ApavAmAM AvatI. enAM khAsa niyamo ne baMdhano paNa nakkI karelAM hatAM. have ahIM dharmanAM sthAno mallonA akhADAthI adhika kustIdaMgalavALAM banyAM hatAM. mallo hajI udAratAthI ne niyamathI kustI karatA, paNa A dharma-mallonuM jhanUna ajaba hatuM. kAgaDo uDADavA thelo mANasa jema hIro phagAvI de ema, A vAdasabhAomAM varcasva meLavavA Atmika siddhiono paNa jugAra khelAto. gaI kAle evuM ja thayuM hatuM. zrAvastInA vicakSaNa loko dharmapracAranA A prakArathI visAmaNamAM paDI gayA. paNa AvA mUThIbhara lokone have prajA pUchatI nahotI ! ene to A harIphAImAM rasa paDI gayo hato. AkAzamAM prakAzanA dorA phUTatyA na phUTavyA ane zrAvastInA lokoe Arya gozAlakanI jayathI vAtAvaraNa gajavI mUkyuM. teo daravAjA tarapha mITa mAMDIne beThA hatA. daravAjAnI aMdara mATalAM sUkavavA mATe moTuM prAMgaNa hatuM. e prAMgaNa sApha karIne sajAvavAmAM AvyuM hatuM. ane gozAlaka je khaMDamAM hatA, tyAMthI AvavAnA raste eka dharmAsana goThavavAmAM AvyuM hatuM. gaI kAle potAnI ja tejavAlAothI jakhamI thayelA Arya gozAlaka, potAnI siddhithI kAyAkalpa karIne, nIrogI kAyAthI e dharmAsana para AvIne birAjavAnA hatA ne potAnI pravacana-sudhA vahAvavAnA hatA. ApaNI ciraparicita devI phAlganI paNa A ToLAmAM sAmela hatI. ane enI pAchaLa muni velAkUla ane phAlganIno pati pUnama paNa hAjara hatA. pAchaLa bhIDa vadhatI hatI ane AgaLa dhakkA AvatA hatA. muni velAkula suMdarI phAlganIne A dhakkAothI rakSaNa ApavAmAM satata gUMthAyelA hatA. jamaNI bAjunI rakSA teo karatA hatA, ane DAbI bAjunI rakSA pUnama karato hato. phAlganInA mukhamaMDaLa para svadabiMduo bAyAM hatAM. ane e paganI pAnI TekavI, dehane UMcI karI, hAlAhalAnA daravAjAne nihALI rahI hatI, ane vArevAre vaidabiMduo lUchatAM thAkI jatI hatI. muni velAkule suMdarInA A zramane joyo ne ene rokatAM kahyuM : "devI ! tame zrama na lezo. huM pote ja e vedabiMdu nikhArI nAkhIza.' ane munie phAlganInA kapola ane oSTha paranAM vedabiMduo lUchaDyAM. lUchatAM lUchatAM muninA nakha enA Arakta gAla para ghasAro pADI rahyA, phAlganI munino hAtha dUra karatAM bolI : 'muni, joI tamArI sevA-kevaLa 204 D zatru ke ajAtazatru mevAnI ja darakAra rAkhe evI !' 're phAlganI ! jyAre ApaNe vizva vAtsalyano svadehamAM paripAka jotAM hoIe, tyAre sevA ane mevAnI A kevI vAta ! amArA jevA lokasevakone to zULI paNa makhamalI sejanI garaja sAre !' | 'munirAja ! e tamArI vizvavAtsalyanI bhAvanA para huM vArI gaI chuM. paNa juo to, A aneka lokonAM mukha para vedabiMduo bALyAM che. e to jarA lUchI nAkho." 'phAlyunI pUname vacce paDatAM kahyuM, 'tuM bhAre kalahapriyA che. sevA mATe paNa pAtra jovAnuM hoya che. kRpAtranI sevA to vinAza kare. mAMdA sApane koI dUdha pAIne sAjo kare, e sevA na lekhAya. tArI ja vAta le ne !' kevI mArI vAta ? tame be jaNA eka thaI gayA cho.' phAlganIe kahyuM. ame jarUra eka thaI gayA chIe. mAruM e emanuM, emanuM e mAruM.' pUnamanA A zabdomAM azlIlatA bharI hatI, paNa bagasvabhAvanA munine e gamI gaI. emaNe DokuM dhuNAvIne vAtane samarthana ApyuM. thoDI vAra cUpa rahIne pUname potAnI vAta AgaLa vadhArI : "mahAmuni velAkulanAM maLamUtra paNa teM caMdana mAnIne svaccha karyAM hatAM, mArI to jarA jeTalI paNa sevA karI nathI. ane, tArA jevI rUpAbhimAnI strIo AvI sevA tarapha dhRNA dAkhavatI hoya che. e to pUrvajanmano koI RNAnubaMdha haze ! have kahe, tArA mATe muni velAkula zuM na kare ?" muni velAkula bolI UThaDyA : "are pUnama ! zuM zuM kahuM ? meM gurune mAnyA nathI, balka peTachUTI vAta karuM to guru ke samAja mane baMdhanakAraka lAgyA che. A AkhI bhUmi ane enAM A sahu rahevAsI; sahu sAthe rahevuM vizvAsathI ! emAM bhedabhAva kevA ? huM ekano hato te ekano maTI anekano thaI rahyo. ane e anekanI sevAmAM meM devI phAlganIno apUrva saMparka prApta karyo. bhaktahRdayA devIne caraNe meM mArAM mana, vacana ne kAyA traNe arpaNa karyA che.' | 'to devI phAlganI marI jAya to tame maMdira bAMdhI enI devI tarIke sthApanA karazo, kAM ?" pUnama khIlyo hato. sAmAnya rIte vacanacAturI ene phAvatI nahotI, paNa Aje e pAcho paDavA mAgato nahoto. "Aje zuM kahevuM, vakhata Avye karI batAvavuM, e ja sAcuM. amAre mATe maMdiro khaDAM karavAM, samAja ekatra karavo, koIne deva-devI tarIke besADavAM, enI vividhatAvALI pUjAo calAvavI, camatkAro phelAvavA e eka vepArInI peDhI sthApavA jeTaluM sukara prabhAte pArakhuM 205
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jevI devInI AjJA ! AMkho vAta karI leze." muninA A zabdone potAnA dehasparzathI vadhAvatI phAlganI vaLI daravAjA tarapha animeSa nayane jovA lAgI. eTalAmAM to daravAjo kicUDa karato UghaDyo. jaya magadhaguru !' phAlganIthI bolAI gayuM. are phAlganI ! tArI duniyAnuM sarvasva magadha ja che ! magadhanI vAta AvI che. saMsAramAM ApamatalabI loko che, tyAM sudhI A badhuM cAlavAnuM ja che." muni jozamAM hatA. emaNe phAlganI tara phanI potAnI bhakti pragaTa karI. | 'to tame ane pUnama mArI spaSTa vAta sAMbhaLI lyo,' phAlganI AvezamAM hoya tema bolI : 'pUnama mAro pati kharo, paNa mArA deva to muni velAkula.' ane ApaNA badhAnA deva bhagavAna mahAvIra,' munie kahyuM. 'vaLI ApaNI vAtamAM mahAvIrane kyAM vacce lAvyA ? hajI to ApaNA guru koNa e nakkI karavAnuM bAkI che. kAyAkalpavALA A mahAguru gozAlanAM darzana ApaNA citta para na jANe kevI chApa pADaze !' 'phAlganI ! mArA mahAvIra to patitapAvana che. emaNe gulAma caMdanAne uddhArI, caMDakauzika sApane tAryo, saMgama devane sudhAryo. jaya mahAvIra !" 'juo priya ! mane A aMdhazraddhA pasaMda nathI. meM AvA ghaNA badhAnAM caraNa sevyAM che. paNa huM to caturanI sevikA ! juo, have tamAre eka pratijJA levI paDaze.' phAlganIe mITho roSa darzAvatAM kahyuM. kevI pratijJA ?' kAle ja magadha mATe ravAnA thavAnuM. ane have magadha jatAM pahelAM mahAvIrane maLavAnuM nahi.' 'e kema bane ? mArA viSathI dilano e virAma che.' 'na bane to pachI amane choDI do ! kAM, pUnama ?" hA, dahIM-dUdhamAM paga rAkhavA sArA nahi. tame jAo mahAvIra pAse, ane ame amArA guru gozAlakanAM darzana karI amAre paMthe paDI jaIzuM.' pUname rukSatAthI kahyuM. eNe e kAeka potAno pakSa badalyo. are ! ATalI nAnI vAtamAM zuM rUThI jAo cho ? have huM ane tame kyAM jughaM chIe ? ane magadhanA darabAramAM AvavAnuM meM vacana ApyuM che, e zI rIte toDAze ?" phAlganInI rUThelI vAto sAMbhaLI muni narama thaIne bolyA. | 'to kaho, pahelAM mahAvIra ke pahelI huM ?' 'tuM to mArI che. devanI pratimA maMdiramAM rakhAya, kaMI gharamAM na levAya. phAlUnI ! maMdiramAM e deva, ane gharamAM tuM. paNa mahAvIranAM ApaNe chellI vAra darzana karIne kAle savAre ja nIkaLI jaIe to ?' "kaMI vAtacIta nahIM karI zakAya, hoM.' phAlganI muninA rAga-virAgabharyA haiyAne tAvI rahI. 206 D zatru ke ajAtazatru 'jagatamAM ghaNI mAtAo sArI, zANI ne rUpALI hoya che, paNa ApaNe ApaNI mAtAne kAM mAtA kahIe chIe ?' 'sAruM. tArI sAthe vivAda baMdha. tuM kahe te AjJA.' game tevo virAga A rAgamUrti pAse bhUkaMpa anubhave tema hatuM. ane sau cUpa thaIne pratIkSA karI rahyAM. tyAM to medanIne cIrato hAlAhalA kuMbhAraNano avAja Avyo. 'Arya arihaMta gopAlaka samAdhimAMthI haju jAgyA nathI. mane ema lAge che ke ApaNI darzanatRSA tRpta karavA emane trAsa na Apavo. huM tamane zubha vadhAmaNI ApuM chuM ke temanA dehano kALo raMga nIla suvarNanA raMgamAM pheravAI gayo che. moM pAchaLanuM bhAmaMDaLa jhagArA mArI rahyuM che. AMkho nIlamaNinI hoya tevI camake che. ne vANI ?.... oha ! jeNe jeNe e sAMbhaLI tenA kAna mIThAzathI eTalA bharAI gayA che, ke bhamarAo e mIThAza cUsavA talapI rahyA che ! paNa hajI ekAMtavAsanI AvazyakatA che. teoe kahyuM che ke janatA joga mAro saMdezo kahejo ke icchAonuM damana e paNa tapa che. AzA che ke be divasanI nirjana zAMti mATe tame sahu anukULa thazo ne mane anumati Apazo.' anumati che." cAre taraphathI pokAro thayA. gurukRpA ja amAruM sarvasva che. guradarzananI jhaMkhanA nathI. amArAM sahasa vaMdana pAThavazo.' prekSakoe vaLI kahyuM. "dhanya bhaktajano, dhanya tamArI bhakti ' hAlAhalA kuMbhAraNa dhanyavAda ApI rahI - jANe gurunuM pratinidhitva enI pAse AvI gayuM hatuM, ne guru pratibhAno. ajANyo abhiSeka enA para thaI gayo hato. dhanya dhanya devI hAlAhalA 'mane-AryagurunI caraNarajane mastake na caDhAvazo.' hAlAhalAe namratA dAkhavI. paNa lokoe to e namratAne divyatA banAvI dIdhI ; "arihaMtanI saMdezavAhikA hAlAhalA ! dhanya hAlAhalA !' cAlo tyAre devI phAlganI ! have zarata pramANe kAle savAre bhagavAna prabhAte pArakhuM t 207
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIranAM darzana karI zrAvastI choDavuM paDaze.' munie vyaMgamAM kahyuM. amArA TAMTiyA amArA ja gaLAmAM ! munijI, emAM lavaleza zaMkA na rAkhazo. ame vaLI pharIvAra yAtrAe AvIzuM. 'zarata e zarata.' phAlgunIe zAMtithI javAba vALyo. 'are, mana gaMgA to katharoTameM gaMgA !' pUname kahyuM. to cAlo, A bhIDarUpI gAMDo hAthI pAcho phare e pahelAM virAmasthAne pahoMcI jaIe.' munie kahyuM. traNe jaNAM jaladI jaladI pAchAM pharyAM, ne potAnA virAmasthAne pahoMcI gayAM. phAlgunI to potAnI purANI cAla mujaba cAlatI hatI; ene to phakta eTalI saMbhALa rAkhavAnI hatI ke jALanuM phasAyeluM mAchaluM jALa bahAra sarakI na jAya. e rAte teoe AgAmI pravAsanI taiyArIo karI, ane zIghra pahoMcI javA mATe eka azvarathanI AyojanA karI lIdhI. Ama chatAM pUnama to pote azva para ja pravAsa karavAno hato. e kaheto ke rathamAM ghaNI vAra azvo sArA na hoya to, emanI vAchUTanI durgaMdhathI mane vamana thaI jAya che ! munine A managamatuM lAgyuM. yadyapi pUnama samarpita AtmA hato, paNa ghaNI vAra patidevonA mijAjanA pArA saheja garamIe UMco AMka jotA hoya che ! rathamAM makhamalI bichAta hatI ne cInAMzukathI maDhelA takiyA hatA. cAre tarapha velabuTAvALI cInanI jALIo laTakatI hatI. A jALIomAM e khUbI hatI ke aMdara beThelo mANasa bahAranI vyaktine joI zake, paNa bahArano mANasa rathanI aMdara cAlato vyApAra na joI zake. savAra thatAM ja phAlgunIe munine kahyuM, "tame ane pUnama jAo, mahAvIranAM darzana karI Avo.' 'ane tuM gozAlakanAM darzane jaIza ?' nA re nA, huM to A azvanAM darzana karIza. ApaNA kharA uddhAraka to e che. bicArA tamane rathamAM besADI deza-dezanI yAtrA karAvaze, ane dhArela mukAme pahoMcADaze.' "are ! mane Dara che ke tuM azvanA premamAM paDI na jA !' 'have vadhu vivAdamAM UtaryA vagara kAma patAvo. madhyAhna pahelAM to AlabhikA nagarI vaTAvI devI che.' 'phAlgunI, tuM paNa cAla ne !' 'huM AvIza to tamArAthI eka paNa prazna nahIM pUchI zakAya.' phAlgunIe 208 | zatru ke ajAtazatru damadATI detAM kahyuM. enI bhramaro UMcI-nIcI thatI hatI, ne jANe puSpadhanvA e bhramaronA ratha para caDhI koI saMgrAma khelato hoya tema lAgatuM hatuM. 'koI prazna pUchato haze to sAMbhaLIzuM. emAM to tane vAMdho nathI ne ?' 'bhAre rAga-virAgabharyuM tamAruM dila che.' phAlgunIne sahaja sneha thayo. "e to gaMgA gaye gaMgAdAsa, jamanA gaye jamanAdAsa !' pUname saheja Takora karI. "je kaho te, jevo kaho tevo. phAlgunI, vilaMba nahIM karuM hoM. mane paNa have magadhanA darabAranAM svapna Ave che ! mArA prabhunI e paNa upadezabhUmi che.' muni ATaluM bolI AgaLa vadhyA. phAlgunI ne pUnama tenI pAchaLa cAlyAM. munino cAlavAno vega apUrva hato. e ThIka ThIka AgaLa nIkaLI gayA. 'phAlgunI ! A mANasa to zaktino bhaMDAra che, duniyAne DolAve tevo che, phakta enI dharI majabUta nathI eTalI ja ciMtAnI vAta che.' pUname dhIrethI kahyuM. 'ajaba che. jyAre mane prema kare che tyAre ema batAve che ke mArA sivAya enuM koI nathI, prabhu paNa nahi ! ne jyAre mahAvIra pAse jAya che tyAre jANe ApaNe enAM koI nahIM !' phAlgunIe kahyuM. 'paNa teM vAMdarAne barAbara kabaje karyo che !! 'bicAro vAMdaro capaTI caNAne motIno thALa mAnI beTho che !' phAlgunIe dhIrethI kahyuM . mINa ane polAda mULamAM eka ja padArtha che. garamI lAgye ogaLe e mINa; garamI lAgavA chatAM jarA paNa dravIbhUta na thAya e polAda. muni velAkula Ama to polAdanA banelA lAgatA, paNa mULa to mINa hatA. atyAra sudhI garamI lAgI nahotI. eTale, athavA garamIthI e irAdApUrvaka dUra rahyA hatA eTale, polAdanI pratimA lAgatA hatA. A mINa have bhagavAna mahAvIra pAse ke mAnunI phAlgunI pAse sarakhI rIte pIgaLI rahyuM hatuM. prabhAte pArakhuM C 209
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 phAlyunInuM sAcuM rUpa savArano samaya hato. AkAza thoDAMka rUpALAM vAdaLo sivAya svaccha hatuM. suMdara strI ghUMghaTathI ati suMdara lAge ema sUryanuM paNa hatuM. ghaDIka vAdaLonI oTamAM bharAI raMgIna kiraNAvalI pragaTa karato ane ghaDIka vAdaLadaLane bhedIne zubhra rIte pragaTa thato sUrya khUba sohAmaNo lAgato hato. sUrye tejasvI banAvelI dharAne paMkhIo potAnAM gAnathI vizeSa suMdara banAvatAM hatAM. zrAvastIno A prAntabhAga munionA javA-AvavAthI vizeSa pAvana thato lAgato hato. bhagavAna mahAvIra A vakhate dezanA devA besatA. dUra dUranA rAjAo, zrImaMto, rANIo ne gaNikAo e sAMbhaLavA AvatI. ahIM koI bhedabhAva nahotA. asADanI jalavarSAnI jema e upadezadhArA avirata vahetI; ane jevuM jenuM pAtra- e rIte janahRdayamAM e saMcita thaI rahetI. koI sAgara, to koI taDAga to koI kUpa to koI khAbociyuM banI e upadezadhArA saMgrahI letuM. dharmapariSadA bharapura hatI. emAM muni velAkula AvIne bhaLI gayA. phAlganI ane pUnama paNa AvIne eka khUNe beThAM. chatAM phAlganI nirlepa hatI. eNe pUnamane Ubho karatAM kahyuM, 'tuM ratha ane azvane laIne pANI daravAje taiyAra rahe, bhagavAnanI vANI sAMbhaLI ne ! e kahe che, "gautama ! eka paLano paNa pramAda na sevIza.' huM paNa kahuM chuM ke pUnama ! paLavArano paNa pramAda sevavo ucita nathI.' thoDAMka vacano sAMbhaLato jAuM to ?" pUname kahyuM. | 'bhalA mANasa ! gadheDAne sAkara jheranuM kAma kare. ApaNe be vacana sAMbhaLIe toya zuM ne na sAMbhaLIe toya zuM ? ApaNe to vecAyelo jevAM chIe ne !' koI thAkyuM mANasa kaMTALApUrvaka bolatuM hoya ema phAlganI bolatI hatI. | 're magadhapriye ! pUro upadeza sAMbhaLyA vinA tArA para A kevI asara thaI !' pUname kahyuM. 'vAtAvaraNa ajaba cIja che. ApaNI pravRttimAtra ahIM nivRtti banI jAya che. paNa tuM jA ! huM to manane vaza karavAnI kaLA jANuM chuM. tAre mATe ...' 'moTA mANaso haMmezAM potAnI jAta mATe ema ja mAnatA hoya che.' pUname kahyuM. alyA, tuM moTo ke huM ? mAro svAmI to banAvyo...' 'paNa ethI zuM ? dekhavuM ne vaLI dAjhavuM ja ne !' ATaluM bolato pUnama aTakI gayo, enI jIbhane cAlatAM cAlatAM jANe kAMTo lAgI gayo. are, evuM ahIM bolAya ? - pUnama eka ajANI zarama anubhavato cAlyo gayo. A dezanAmAM strI-puruSo alaga alaga beThAM hatAM. emAM munionuM sthAna agra bhAgamAM hatuM. paNa muni velAkUla agrabhAge potAnuM sthAna na lakhI pAchaLa janatA vacce besI gayA hatA. emaNe eka-be vAra phAlganIne khojavo dRSTi doDAvI, paNa e emanI najaramAM jhaTa na caDI. A tarapha eka saMbhAjane bhagavAna mahAvIrane prazna karyo : 'prabhu ! guru drohI gozAlakanI kevI gati thaze ?" 'sArI gati.' mahAvIre TUMko javAba vALyo. enuM kAraNa ?' AzcaryathI zrotAe pharI pUchyuM. 'chevaTe ene mArI zikhAmaNa samajAze. e satyane anusaraze ane jIvananI chellI paLo e ujamALa karaze.' 'paNa ApanA niMdakane mATe...' mahAnubhAvo ! dharmamAM sneha ke saMbaMdha jovAtA nathI. tyAM sneha karatAM sAdhanAnI vadhu kiMmata che. ziSya paNa narake jAya, ane zatru paNa svarge jAya. jo ke mArA mATe to zatru ane mitra samAna che.' "vAha mahAguru ! satya e ja ApanI bhASA che." AkhI pariSadAe jaya jayakAra karyo, ne sabhA visarjana thaI. muni velAkula bahAra nIkaLyA. phAlganI dvAra para rAha joIne paDI hatI. eNe kahyuM: ApaNe ahIM ja thobhavAnuM che. pUnama ratha laIne ahIM Avaze.' 'zuM pUnama sabhAmAM beTho nahoto ?" phAlganInuM sAcu rUpa 211
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kAma mAthe hoya tyAre AvI vAtomAM vakhata kADhavo kema pAlave ?' phAlgunIe kahyuM. 'AvI vAto kema ? teM na sAMbhaLyuM ? mahAprabhue kevI nikhAlasa vANI kADhI !' 'ThIka, ThIka ! haju tame jagatanA prapaMco joyA nathI. mahAbhikhkhu devadattane jozo ane be eka vAra emane sAMbhaLazo, tyAre khabara paDaze.' 'vAha re prapaMconI mahAjJAtrI ! are, phAlgunI ! magajamAM phAMko na rAkhatI. tArA jevI to meM sattara joI nAkhI che, hoM !' 'munijI ! mArA jevI ekane paNa tame haju pUrI joI nathI. phAlgunInuM sAcuM rUpa haju tame jANyuM nathI.' phAlgunI mIThAzathI ne manabhara rIte bolI rahI. 'jANyuM che.' munie dRDhatAthI kahyuM. 'nathI jANyuM.' phAlgunIe eTalI ja dRDhatAthI kahyuM. 'are, emAM zuM jANavAnuM che ! eka strIne jANavI emAM zuM ? jANeluM che." 'haju kaMI jANeluM nathI. strIne jANo e AkhA saMsArane jANyA barAbara. mane pUrepUrI jANazo, tyAre AzcaryanA AghAta lAgyA vinA nahIM rahe.' 'e bIjA !' 'kharekhara ?' phAlgunI munine vadhu dRDha karI rahI. 'kharekhara.' munie kahyuM. 'to huM phAlgunI nathI.' 'bhale na ho.' muni sahajabhAve bolyA. 'huM magadhapriyA chuM.' 'ethI snehabhAvabharyA hRdayamAM phera paDato nathI.' 'ane punama mAro pati nathI.' 'na ho.' muni have aMtaramAM AghAta anubhavatA hatA, paNa bahAra svasthatA pragaTa karI rahyA. 'e magadhanA anucara che.' ho. ethI paNa hRdayamAM phera paDato nathI. nAmathI kaMI vizeSatA pedA thatI nathI. suMdarI ! tyAre have tuM paNa sAMbhaLI le, mAruM nAma velAkula nathI.' 'na ho.' phAlgunI bolI rahI. 'huM lokasevaka nathI, mArI pAse koI siddhi nathI; bAMdhI mUThI lAkhanI !' 'na ho, paNa mANasa to cho ne ? mANasAInuM paheluM lakSaNa vacanapAlana. e to tamArI pAse che ne ?' 212 ] zatru ke ajAtazatru 'avazya.' 'to ApaNe nave nAme ekabIjAMne oLakhIe.' phAlgunIe kahyuM. 'mane to phAlgunI nAma ja gamaze.' "to huM zA mATe bIjI mAthAkUTa karuM ?' phAlgunI bolI. thoDIvAramAM sAmethI pUnama Avato dekhAyo. e azva para hato. sAthe ratha hato. munie pUchyuM, 'are ! AvA suMdara azva ahIM bhADe maLe che ?' 'dareka vAtanuM sAcuM rUpa tamAre jANavuM che ne ?' 'hA,' munie DokuM dhuNAvIne kahyuM. A azva magadhanI azvazALAno che.' phAlgunI bolI. 'koNe kahyuM ?' pUnama jANe bhUla sudhArato hoya tema bolyo. 'pUnama ! have khela pUro thayo che; paDadA badhA kheMcI lIdhA che.' phAlgunIe kahyuM. 'zuM kaho cho ?' jene tana mana lIdhAM-dIdhAM enI sAthe paDado kevo ? pahelAMnA vakhatamAM pahelAM mana apAtAM, pachI tana apAtAM. Aje to tana-mana sAthe apAya che. muni ane ApaNe sahu eka chIe.' 'eTale zuM huM tamAro pati pUnama nathI ?' 'nA, tuM mAro pati nathI. huM tArI patnI nathI !' phAlgunI jozamAM hatI. 'oha ! sAduM satya svIkAratAM kevo AMcako lAge che !' pUname kahyuM, 'zuM ApaNI mAyAnagarI sameTAI gaI ?' 'hA, muni pAse meM sAcuM rUpa pragaTa karI dIdhuM.' 'munijI ! mane mApha karajo' pUnama munine namI rahyo. 'pUnama !mApha koNa kone karaze ? mArI buddhi bhramamAM paDI gaI che.' muni bolyA. ajaba-gajabanI A menakA che, mahArAja ! pRthvI, pAtAla ne svarga traNe enI pAse tuccha che.' pUnama bolyo. dhAre tene svargamAM laI jAya. cAhe tene pRthvI para ramavA mUkI de. paNa aDadhe sudhI kheMcAyA pachI have kosa kApavo mAre mATe ucita nathI.' muni bolyA. emane AzcaryanA AghAta haju sahya thayA nahotA. 'avazya.' ane dhAre tene pAtALamAM paNa cAMpI de !' 'jI hA.' phAlgunInuM sAcu rUpa - 213
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'have baMne jaNA nirarthaka vAto karyA vagara prasthAnanI taiyArIo karo.' phAlgunI bolI. pUnama, je atyAra sudhI potAne rogiSTha, DhIlo ane vANiyA jevo dekhADato hato, e eka sazakta, snAyubaddha avayavovALo sainika dekhAyo. e kUdIne azva para caDhI gayo. 'are pUnama ! eka paLamAM ATalo badalAI gayo ! zuM phAMkaDo nara che !' munie kahyuM . 'e magadhano siMhapAda sainika che. siMhapAda sainikone be vAta nAnapaNathI zIkhavavAmAM Ave che : siMha jevuM baLa keLavavuM ne potAnA deza khAtara jyAre jarUra paDe tyAre arpaNa thaI javuM. enuM nAma mahAsena. vaizAlInA so sainikone e ekalo pUro paDI zake tevo che !' phAlgunIe pUnamano tAdeza citAra doratAM kahyuM. 'bhAre khela racyo tame to ! are, mane sAva mUrkha banAvI nAkhyo.' 'mahAtmAone lobhAvavA yuge yuge apsarAo AvI che. munirAja ! tamane mUrkha nahi paNa mahAna banAvavA A kAvataruM karyuM che. sAma, dAma, daMDa, bheda jema yuddhamAM jarUrI che, ema vyavahAramAM paNa Avazyaka che. magadhane eka prabala rAjaguru joIe che.' 'devadatta che ne !' magadhapatine e pasaMda nathI. ema to magadhapatine gozAlaka kyAM nathI ? rAjA karatAM rAjaguru mahAna hovo ghaTe. rAjyanI zakti jyAM nAsIpAsa thAya tyAM gurunuM daivata phateha karI jAya.' 'tAro rAjA mane evo mAne che ?' munie pUchyuM. 'hA. tame ho to magadhapatinI cakravartIpadanI AkAMkSA pUrI thAya; ane cakravartI banelA magadhapatine pachI nara ane devo jenI caraNasevA kare tevA samartha rAjaguru zodhavA javuM na paDe !" muni A sAMbhaLI rahyA. emaNe kaMI javAba na vALyo. phAlgunI emane moTA siMhAsane besADI rahI hatI, paNa potAnA DahApaNa vize Aje temane azraddhA thaI gaI hatI. emane aMtaramAM ema lAgatuM hatuM ke be na bagADavAM. maryA pachInA svargane hAni pahoMcatI hoya to bhale pahoMce, paNa pRthvI paranA svargane hAthamAMthI sarI javA na devuM. bUDacA para be vAMsa. have mArA bhavarathanI sArathi phAlgunI ! e kahe tema karavuM; ene rAjI rAkhavI. dhIrethI banne rathamAM ArUDha thayAM. ratha bhavya hato. ghoDA haraNa jevA sphUrtimAna hatA. ratha vegapUrvaka cAlyo. 214 | zatru ke ajAtazatru muni ghaDIkamAM vicAramagna banI jatA, ghaDIkamAM phAlgunI sAme joI rahetA ne dhIrethI kahetA : 'oha ! bhAvino kevo UMDo bheda ! zuM mAnyuM ne zuM nIkaLyuM !' A ratha to haraNa-2tha che.' phAlgunIe munine bIjI vAte vaLavA prayatna karyo. e eka bhAre muzkela kAmagIrInA cheDA para hatI. eNe AraMbheluM sudIrgha nATaka have trIjA ane chellA aMka para pahoMcI gayuM hatuM. 'haraNa-rathano artha haraNa jevA jhaDapI azvo jemAM joDAyA hoya te ne ?' munie anyamanaska rIte pUchyuM. 'nA re, nA. A to zokhIna rAjAone mATe koI suMdarInuM apaharaNa karavA mATeno graMtha che.' 'eTale ?' 'A rathamAM evI kArIgarI che ke aMdara beThelAM na dekhAya, ane je dekhAya te khoTAM hoya.' 'e na samajAyuM !' muninI nirAzAmAM vaLI tejI AvI. 'are rathika ! jarA 2tha thobhAva !' 2tha thobhyo. baMne jaNAM nIce UtaryAM, ne ratha calAvavAnuM kahI pote bAjumAM cAlavA lAgyAM. kharekhara ! rathamAM koI nahotuM, paNa koI be strIo beThelI dekhAtI hatI : eka rANI jevI strI takiyAne aDhelIne beThI hatI, ne bIjI dAsI jevI strI enA paga dAkhatI hatI ! 'are ! 2tha to sAva khAlI che, ne A zuM ?' muni A caturAI para vArI gayA. 'e ja karAmata che ne ! A paDadAnAM yAMtrika citromAM e khUbI che. je bAjuthI juvo e bAjuthI A ja dazya dekhAze.' phAlgunI munine bIjI bAju laI gaI. 'magadhanuM vijJAna khUba AgaLa vadheluM lAge che.' munie kahyuM, 'ame gaNataMtranAM rAjyone AgaLa vadhelAM kahIe chIe, paNa kharI rIte rAjataMtronI sthiti judI che.' 'gaNataMtrano vicAra suMdara che, paNa eno AcAra kaThina. yaMtravijJAnanI to tamane zuM vAta kahuM ? jo ApaNe magadhapatinI pUrI kRpA pAmIzuM to huM tamane yuddha mATenAM be navAM adbhuta yaMtro batAvIza.' 'oha sakhI ! paNa yuddhano vicAra ja nirarthaka che !' 'jeonA manamAM yuddha ghUmI rahyuM che teo ja enI nirarthakatAnI khoTI khoTI vAto kare che !' phAlgunInuM sAcu rUpa D 215
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ konA manamAM yuddha ghUme che ?" 'vaizAlInA manamAM.' 'jUThI vAta. vaizAlIno haraeka prajAjana svataMtratAno sainika che. e mAtRbhUmi mATe maravuM dharmI lekhe che. ane ATalA vizALa sainyavALAne anya dezanI ciMtA zI ?' 'bhUlo cho. mANasa karatAM yaMtra mahAna che. A eka yaMtra pAMca hajAra sainikonI garaja sAre tema che. magadha to cunaMdA sainikomAM ja mAne che. e baLamAM mAne che, saMkhyAmAM nahi." 'are, e yaMtro huM jarUra joIza.' 'paNa e pahelAM magadhanA rAjaguru banavuM paDaze.' 'AvAM adbhuta yaMtro jovA khAtara, are, tArA khAtara, have mAre zuM na thavAnuM bAkI che phAlgunI ? meM to mArI nAva tArA hAthamAM soMpI che.' 'nizciMta rahejo.' ne phAlgunIe ratha Ubho rakhAvyo. baMne emAM ArUDha thaI gayAM. ratha jhaDapathI AgaLa vadhyo. 'A rathanI eka bIjI karAmata haju tame nathI jANI,' phAlgunIe munine vadhu mugdha banAvavA kahyuM. 'kevI karAmata ?' 'A rathamAM koI suMdarIne rAjA jyAre haraNa karIne laI jato hoya, tyAre jo paricita hoya to to gItasaMgItathI majA kare, ane jo aparicita hoya to nAsI chUTavA prayatna kare. rAjA paNa ene jaladI kaumAryabhraSTa karavAnI icchAmAM hoya, eTale khUba dhamAla cAle. e dhamAla bahAra na saMbhaLAya mATe aMdara yAMtrika saMgItazALA goThavelI che.' ne phAlgunIe aMdara laTakatI eka dorI kheMcI. tarata vividha prakAranAM vAdyo vAgavA lAgyAM, ne enA svaro dizAne bharI rahyA. 'vAha, ajaba karAmata !' muni AzcaryamAM bolI rahyA. 2the jhaDapa karI hatI. phAlgunI muninA khoLAmAM mAthuM mUkIne sUI gaI. saMgIta cAlu hatuM. phAlgunIe emAM dhIrethI potAno sUra pUryo. mAchaluM pUrepUruM jALamAM phasAI gayuM hatuM. kuzaLa mAchImAra cAhe to tene AMgaNAnA jalakuMDamAM rAkhe, cAhe to bajAramAM vecI dAma khaDA kare ! 216 ] zatru ke ajAtazatru 30 ajAtazatrunI nagarImAM samayanAM nIra keTalAM vahI gayAM ! ApaNe ghaNe samaye magadhanA pATanagaramAM pAchA pharI rahyA chIe. pATanagara paNa e rahyuM nathI ane mANaso paNa e rahyA nathI. mahApuruSo ne mahAsArthavAho paNa have ahIM bahu AvatA-jatA nathI. caMpAnagarI caMpAnA vRkSa jevI che. emAM rUpa, rasa, gaMdha ne sparza badhuM che, paNa koI bhramara enI pAse pharakato nathI ! jANe siMhoe A mArge saMcaravuM choDI dIdhuM che. na jANe kyAM kyAMthI AvIne khUnI varuoe ahIM boDo nAkhI che. ne paMcataMtranA be prapaMcI ziyALo-damanaka ne karaTaka jevAM zRgAlo-ahIM svArtha sAdhanA mATe AMTApherA mArI rahyA che ! paNa e zRgAlomAM hajI be cAra siMha beThA che, ema kahevAtuM. eka siMha te rAjA ajAtazatru; bIjA, kUTanItijJa mahAmaMtrI vasakAra; trIjA, yogasiddhivALA mahAbhikhkhu devadatta ! ane ToLAM to gheTAMnAM hoya, siMhanAM nahi ! A siMhoe suprasiddha gaNataMtro sAme jehAda jagAvI che, ne e jehAda mATe jema rAjagRhIthI rAjadhAnI badalI caMpAnagarImAM ANI che, tema magadhapatie potAnuM nAma azokacaMdra badalIne potAnuM biruda 'ajAtazatru' rAkhyuM che ! ajAtazatrunA nAmamAM ja zatrune paDakArano ghoSa che ! magadhapriyA mahAmuni velAkulane laIne potAnA arIsAbhavanamAM AvI, tyAre eno Thasso judo ja thaI gayo. jANe vana-jaMgalanI e hariNI mahAnagaranI menA banI gaI. munine pahelI take lAgyuM ke pote koI mahA samrAjJInA aMtarabhavanamAM pravezyA che. lokasevaka munie vaizAlInAM mahAlayo nIrakhyAM hatAM, paNa A ThATha ane A bhapako tyAM paNa joyo nahoto. aneka dAsa-dAsIo tyAM hAjara hatAM, paNa kyAMya rava nahoto. emanA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlavAno avAja paNa saMbhaLAto na hato. sahu saMcAnI pUtaLIonI jema devI magadhapriyAnA izArA para kAma karanArAM hatAM. munie vaizAlInAM gaNataMtromAM paricArikAo ne paricArako ghaNAM joyAM hatAM, paNa teo ATalAM namra thaIne, bejabAna thaIne kAma na karatAM, ahIM eka mANasa mATe jANe badhuM hatuM, tyAM badhA mATe badhuM. eTale ahIM kuMjA aneka ane pInAra eka hatA, je pIe te dharAIne pIve; tyAM jANe eka nAnA kuMjA tarapha aneka mukha laMbAyAM hatAM, eTale sahunA bhAgamAM pANI eTaluM maLe ke ekeyanI tRSA zAnta na thAya ! ahIM attaranI sugaMdhathI maghamaghatA snAnanA kuMDo hatA. enI pALa sonerI ne rUperI varakhathI cItarelI hatI. paNa pANI bharanArAonA nasIbamAM eno sparza sudhdhAM lakhAyelo nahoto. rUperI kasaba karanArAone e kArIgarI karIne UThI javAnuM hatuM. ahIM karanAra koI ane bhogavanAra koI, evI vyavasthA hatI. paNa na jANe kema, muni velAkulane A vyavasthA suMdara lAgavA mAMDI. gaNataMtronI DhIlI nIti tarapha emane aNagamo thavA lAgyo. AvA aneka kuMDo tyAM hatA, paNa ATalI svataMtratA ke ATalI suMdaratA tyAM nahotI ! eka vastunA bhoktA aneka bane tyAre enI svacchatA ane suMdaratA jarUra haNAya. Apa amArI vApInA prabhAtajaLathI snAna karI lo.' eka paricArikAe AvIne munine kahyuM. 'huM mArI meLe snAna karI laIza.' munie kahyuM. 'nA, amArAM rANInI AjJA che ke amAre tamane snAna karAvavuM.' 'huM bALaka nathI.' muni bolyA. 'je ho te. ame vivAdamAM mAnatAM nathI, AjJAmAM mAnIe chIe.' paricArikA bolI. 'ane huM nA pADuM to tame jabarajastI.... 'nA, nA. Apa amArAM rANInA mahemAna cho. amArAM rANIe Apane dilanA ane dehanA atithi banAvyA che. jo Apa niSedha karazo to ame rANIne khabara ApIzuM.' 'ane teo AvIne zuM karaze ?' munine jANe rANIno bhaya lAgyo. 'Apane snAna karAvaze.' 'huM nahi icchuM topaNa ?' 218 ] zatru ke ajAtazatru hA. emanI icchA pAse koInI icchA cAlI nathI.' 'e huM kabUla karuM chuM. mane paNa evo anubhava che. huM taiyAra chuM. paNa kRpayA mane mAre hAthe snAna karavA do.' muni strIsparzathI hajI dhrUjatA hatA ane phAlgunI sivAya bIjI koI strI pAse AvI chUTa levA taiyAra nahotA. ame tamane zrama karavAnI salAha ApatAM nathI. rANIjI sAthe AMkhamicaulInA khelamAM, dyUtamAM, AsavasevanamAM tamAre zaktino ghaNo khapa paDaze. ahIMnI caturAnanAo pAse siMhapAda sainiko paNa trAsa pokAre che.' 'oha !A dezanI paricArikAo paNa kevI sabhya ne saumya che ! mIThI emanI vANI che, mohaka emano vyavahAra che.' 'ane tamArA dezamAM ?' 'amArA dezamAM to sevaka-svAmI jevuM ja bahu rahyuM nathI. jenI zalAkA baLavAna e svAmI !' munine phAlgunI jevo ja A paricArikAono sauMdaryagaMdha ruo. 'zalAkA vaLI zuM ?" 'matanI lAkaDI. jene matanI vadhu lAkaDIo maLe e moTo. bhale pachI e DhorAM cArato hoya ke bevakUphono bAdazAha ane mUrakhano saradAra hoya. 'to tyAM moTAne ghera janme e moTo, ema nahi ? moTA vaMzo, moTAM khAnadAno jevuM tamAre tyAM kaMI ja nahi ?" 'nA. tyAM evuM kaMI nahi.' rAjAno dIkaro rAjA nahi ?' 'nA.' 'to to rAjA banavA mATe dareka mANasa kAvatarAM karato haze, kAM ? ahIM eka rAjAnA be vArasadAra hoya, ane moTAne gAdI maLe e nizcaya hoya, chatAM bhAre khaTapaTo cAlyA kare che, to na jANe tamAre tyAM zuM thatuM haze ! gAdI eka ane besanAra aneka ! khaTapaTa, khaTapaTa ne narI khaTapaTa ! emAMthI koI UMcuM Ave tyAre kaMI kAma kare ne !' muni velAkulane A suMdara paricArikAnI vAto sAMbhaLI vaizAlInA sUtradhAro vacce cAlatI khaTapaTo yAda AvI. to pachI tame rAjAne deva nahi mAnatA ho !' 'nA.' to pachI tame badhA konI AjJA mAnatA hazo ?' ajAtazatrunI nagarImAM D 219
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saMghanI AjJA.' paNa saMghanI vAtamAM paricArikAne lAMbI samaja na paDI. vAta agamya banI hatI. badhI vAta samajavI, evo Agraha paNa ene nahoto. khoTI mAthAkUTa choDI e to snAna karAvavAnI taiyArImAM gUMthAI. eNe munine paheravA eka aMtaravAsaka ApyuM. pote paNa snAna daramiyAna paheravA mATenuM aMtaravAsaka paheravAnA prayatnamAM gUMthAI. | 're paricArikA !rAjakAraNanI bAbatamAM tane ATalo ocho rasa kAM ? amAre tyAM to raste jato mANasa paNa potAnI rIte rAja kAraNa carce che.' 'e to dIvAna DAhyo paNa dIvAnanA gharanA uMdara paNa DAhyA jevuM kahevAya !" muni prayatnapUrvaka potAnI najarane enI deha parathI dUra rAkhI rahyo. tyAM to phAlganIno avAja Avyo : "are kuMtI ! hajI munijIne taiyAra karyA nathI ?' | 'nA bA ! e to tamArA sivAya koIne gAMThe tevA nathI. mane vAtomAM nAkhI UlaTuM moDuM karyuM.' paricArikAe kahyuM. 'rAjAjIne tyAMthI pAlakhI ane pozAka AvI gayAM che. hajI bhojana, vAmakukSI badhuM bAkI che.' phAlganIe kahyuM, thoDI vAramAM muni snAna karIne bahAra nIkaLyA. ane banne bhojanakhaMDamAM gayAM. phAlganIno bhojanakhaMDa paNa apUrva hato. enAM Asano, pIThaphalako ne bhojanapAtro navA navA prakAranAM hatAM. vAnagInI utkaTa sugaMdha eno svAda kevo apUrva haze enuM bhAna karAvatI hatI, phAlganIe magadhanI keTalIka prasiddha strIone ane keTalAka rasika janone AmaMtryAM hatAM. ane sahu samakSa eNe pragaTa karyuM hatuM ke 'mahAmuni velAkula samartha Urdhvaretasa yogI che. e potAnI najaramAtrathI paMcabhUta para kAbU dharAvI zake che. teoe eka ghoDApUravALI nadIne dRSTipAta mAtrathI zAMta karIne dUra khaseDI dIdhI hatI. vaizAlImAM emano paDyo bola jhilAya che ! paNa teo muni che. munidharma pramANe e AkhI vasudhAne potAnuM kuTuMba mAne che. vizvavAtsalya e emano jIvanamaMtra che !' badhAM munijInAM vakhANa karI rahyAM. bhojana pahelAM magadhapriyAe eka nRtya pIrasyuM. nRtya te kevuM ? enA AsvAda pachI bhojanano AsvAda ocho thaI gayo ! bhojana pUruM thayuM ne baMne vAmakukSI mATe zayana khaMDamAM gayAM. tyAM dIvAlomAM goThavelAM vAjiMtro vAgavA lAgyAM. ThaMDI havAnI laharIo cAre bAjuthI AvavA lAgI. piMjaramAM rahelAM paMkhIo vividha rIte AlApa-saMlApa karavA lAgyAM. banne moTI makhamalI gAdI para beThAM. 220 D zatru ke ajAtazatru 're phAlganI ! AvAM svargIya sukhomAM mahAlanArI tuM mArA AzramamAM to tapasvinI banIne rahI hatI ! zuM tane sAdAM Asano, kaThaNa pIThikAoe du:kha nahotuM ApyuM ?" kAryasiddhi mATe kaMI paNa kaThina lAgatuM nathI. eTaluM tapa na karyuM hota to AvaDI siddhi kyAMthI prApta thAta ?' phAlganIe muninA deha tarapha AMgaLI cIMdhatAM kahyuM. 'tuM svayaM siddhisvarUpA che; tArA mATe to moTA moTA yogIo paNa tapa kare." muni phAlganI para vArI gayA hatA, 'vAru phAlganI ! tArA rAjAe ajAtazatrunuM birada zA mATe dhAryuM che ?' 'emane harAvanAra koI janme tyAre, e darzAvavA, pRthvI para emano zatru hajI jabhyo ja nathI, e bhAvanAno teo pracAra karavA mAge che. rAjapuruSo bhAvanAnA pracAramAM khAsa mAne che : yuddha karavuM hoya to yuddhanI bhAvanAno ane zAMti karavI hoya to zAMtinI bhAvanAno teo prathama pracAra kare che.' A to kevaLa mithyAbhimAna jevI vAta che. kharA ajAtazatru to bhagavAna mahAvIra jevA kahevAya, zatru tarapha paNa ke mitrabhAva !' | 'have e carcA javA do. ApaNe nAmathI zuM kAma che ? koI caMdrasiMha nAma rAkhe eTale kaMI caMdranI zItalatA ne siMhanI ugratA enAmAM thoDI pragaTa thaI jAya che ?" hajI A vAta cAlatI hatI, tyAM dvAra paranI nAnI rUperI ghaMTaDI raNakavA lAgI. phAlganIe pAse paDelI nAnI suvarNa jhAlarane rUperI deDathI vagADI. dAsIe aMdara praveza karyo. eNe kahyuM : "mahAbhikhu devadatta muni velAkulane maLavA AvyA che." phAlganI ekadama beThI thaI gaI. potAnAM vastra ThIka karI e bolI : "munie muni jarUra maLe. jJAnInI vAtomAMthI ApaNA jevAne ghaNo bodha jANavA maLaze. jA, mahAgurune kahIe ke milanakhaMDamAM padhAre.' - dAsI bahAra cAlI gaI. muni ane phAlganI jhaTajhaTa mukhaprakSAlana karI taiyAra thaI gayAM. kuMtI AvIne eka pAradarzaka zveta dukula phALunIne oDhADI gaI. | vAha re gorI, tAro ghUMghaTapaTa " muni phAgunInA navA bahekatA yauvanane nIrakhI rahyA. Aja sudhI emaNe sauMdaryabharI nArI tarIke ene nIrakhI hatI, paNa agninA skUliMga jevI jvalaMta rUpabharI strI tarIke ene prathama pichAnI ! zveta pAradarzaka dukUlamAMthI phAlganInI AMkho zukranA tAraka jevI camakatI hatI. enI suDoLa nAsikA bevaDI mohinI dhAraNa karI beThI hatI, ne kapola to kamalagucchanI zobhAne jhAMkhA pADatA hatA. phAlganI jevI sevikA potAne vazavartI ajAtazatrunI nagarImAM D 221
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAno garva munine kSaNavAra sparzI rahyo. kuMtI AgaLa cAlatI baMnene dorI rahI. milanakhaMDamAM pravezatAM ja phAlganIe namana karyuM. mahAbhinu devadatte garjanA jevA svare kahyuM : "svAgata bho magadhapriye ! ane atithivara, magadhanAM vaMdana tamane.' | muni velAkule javAbamAM sAmo hAtha UMco karI kahyuM : "Atmapriya muni ! Apane mArAM abhinaMdana.' badhAM yogya Asane goThavAyAM. munine mahAbhinu devadatta vize phAlganIe vAraMvAra kahyuM hatuM ane kharekhara, e sAcuM hatuM. e bhikhu buddhathI paNa rUpALo ne bhagavAna mahAvIrathI paNa paDachaMda ne gauravarNavALo hato. enA hAtha bhogaLa jevA lAMbA hatA, ne kapALa vizALa hatuM. AMkhomAM garuDa jevI vedhakatA ne hoTha para tIra jevI tINatA hatI. e eka najara pheravato ne jANe badhuM potAnuM karI leto. 'Ape yogasiddhithI azokacaMdra jevA rAjAne vaza karyA, e meM jANyuM che.' 'yogasiddhinA camatkAra vize to ApanA mATe meM ghaNuM sAMbhaLyuM che. yogI banIne to hamaNAM ghaNA hAlI nIkaLyA che. mArI vizeSatA khAsa yaMtrasiddhimAM che.' 'yaMtrasiddhi vaLI kevI ?* 'yaMtra eTale maMtramAM vaparAya che te kAgaLiyA paranuM citra nahi. yaMtra eTale thoDA zrame moTA saMhAranuM sAdhana !' | 'saMhAra e to hiMsA thaI. munine buddha munine-te vaLI hiMsA zobhe ?' muni velakUle bhoLAbhAve kahyuM. | 'munivara ! tame AkhI vasudhAnA cho, chatAM vaizAlImAM vasyA cho, eTale buddha ane mahAvIranI ahiMsA vize ja jANo cho ane emAM ja AsthA dharAvo cho, paNa huM pUchuM chuM ke tame viSadhara hiMsaka nAgane kevI rIte ahiMsaka banAvazo ?' | muni velAkula A praznano tatkAla javAba na ApI zakyA : nAgane kaI rIte ahiMsA samajAvavI ? | muni devadatta prasannatAbharI najare nIrakhI rahyA, ne bolyA : 'tamArA buddhamahAvIra kaheze ke sApane dUdha pAI tuSTa karI ahiMsAno upadeza Apavo. ane jene e karaDyo hoya e mANase ene kSamA ApI jIvato javA devo !' 'nA, nA, e na bane, paNa mahAvIre to caMDakauzika sarpane karaDavA daI pachI upadeza dIdhelo.' 22 zatru ke ajAtazatru 'e to ThIka, paNa huM pUchuM chuM ke tame ke huM e rIte sApane karaDavA devA taiyAra chIe ? ane tamane kahuM ke keTalAka ustAda loko jaLamAM thaLa batAvanArA hoya che. cha divase tapAsa karavA gayo tyAre bicAro caMDa kauzika marelo paDyo hato. koNe jANyuM ke e ahiMsaka thayo haze ? ane maryA pachI to koNa ahiMsaka nathI ?" devadatta eka zaMkita vAtAvaraNa UbhuM karyuM. phAlganIe vacce bolavAnI rajA mAgatAM kahyuM, 'nAne moDhe moTI vAta karuM to mApha karajo. eka yogI sonAmahoro laIne mAre tyAM rAta rahyo. savAre eNe jAhera karyuM ke huM ane phAlganI AkhI rAta eka zayAmAM sUtAM, chatAM mane romAMca sudhdhAM na thayo. A jAherAta hajI paNa e karato phare che. ne mane enA avejamAM dara varSe sonAmahoranI eka thelI mokale che.' muni velAkule Ano kaMI javAba na Apyo. bhikhu devadatte AgaLa calAvyuM : 'zAkya chuM, mahAne iSavAku chuM, buddha no sago chuM. buddha mane Aje paNa potAnA sAdhusaMghano netA banAvavA mAge che, paNa mArI ane enI mAnyatA judI che. e kahe che ke hiMsA ahiMsAthI zame; mArI mAnyatA che ke hiMsAno nAza mAhiMsAthI ja thAya." 'mahAhiMsA eTale ?" 'hiMsAnuM evuM svarUpa dAkhavavuM ke mANasa eno pharI vicAra paNa na kare.' * eTale ?" 'meM magadhanA vijJAnIo sAthe maLIne evAM be yaMtro nirmANa karAvyAM che, ke yuddhamAM dumananAM daLone capaTImAM coLI nAkhe, eka yaMtramAM kAMkaro nAkhIne pheMko eTale tIranI jema ke pASANanI zilAnI jema vAge. enuM nAma zilAkaMTaka yaMtra. bIjuM yaMtra evuM che, ke ene cAlu karIne mUke eTale enI AgaLa vaLagADelAM lohakhuzalo cAre tarapha vIMjhAIne zatruno sarvanAza kare. enuM nAma rathamuzala yaMtra.' oha ! kevAM bhayaMkara yaMtro ! huM Aje ja A sAMbhaLuM chuM. have samajyo ke A mahAna yaMtronA jora para ja tamArA mahArAjAe 'ajAtazatrunuM biruda dhAraNa karyuM haze.' 'hA. A yaMtronAM ame pradarzana karIe chIe. je je rAjyoe e joyAM teo magadhane namatAM-bhajatAM thaI gayAM. jheranuM osaDa jhera, ema hiMsAnuM osaDa mahAhiMsA. eka dahADo bhAratabharamAM mAro siddhAMta ja sarvamAnya thaze, ane e dahADe buddhamahAvIrane loka pAkhaMDI gaNI paththara mAraze." devadatta koI mahAna bhAvi bhAkhato hoya tema bolyo. ajAtazatrunI nagarImAM 1233
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni velakUla magadhanI A mahAna vyaktione joI rahyA : eka parama rAganI mUrti ! eka parama tejanI mUrti ! pote mAne e sAcuM, pote kare e sAcuM, pote kahe te sAcuM, evI dRDhanizcayI e vyaktio. emAM koIthI zaMkA uThAvAya nahIM, saMdeha karAya nahIM ke DhIlApacApaNuM dAkhavAya nahIM. jANe magadhanI ajeya zakti. 31 ahiMsAnI sAdhanA mahAbhikhu devadatte je batAvyuM e muni velakUle bhAre rasapUrvaka joyuM ane emanA siddhAMto AMcakA khAvA lAgyA. emane thayuM : are ! hiMsAnA nAza mATe mahAhiMsA ja jarUrI che. premabhAvanuM trAjavuM bhAre kamajora che; enA bharose mahArAjyo na cAle. bhaya ? are, bhaya e ja mANasane niyaMtraNamAM rAkhanAra jaDIbuTTI che ! lAkaDI na hoya to bilADI saMsAranAM tamAma dUdha bagADI nAkhe. sArA thavAmAM haMmezAM mahenata paDe che, ne mahenatanuM kAma karavAnI icchA saMsAramAM saravALe ochI jovA maLe che. kAyadA e paNa eka prakArano bhaya ja che ne ! kAyadA kADhI nAkho, keda kADhI nAkho, nyAya-kacerIo khodI nAkho ane pachI juo ke saMsAra narakAgAra banI rahe che ke nahi ? mANasa to pazutAno paDozI che. sau mANasanA jUthamAM kadAca pAMca mANasa premathI svakarma kare, paNa paMcANuM jaNA to zAsanathI ja kAma kare. ane kAyado to navANu jaNAne lakSamAM rAkhIne ja thAya ! eTalA mATe ja rAjyazAsana mATe daMDazakti anivArya gaNAya che ! mahAbhikhkhuM devadatte batAvelAM be yuddhopayogI yaMtro daMDazaktinAM ja pratIka hatAM. ekanuM nAma zilA kaMTaka hatuM. uparAuparI be UMTa UbhAM karIe eTaluM to e yaMtra UMcuM hatuM. e AkhuM yaMtra nakaruM gajavelanuM hatuM. gajavelanI UMcI dIvAlo para eka moTuM cakaraDuM goThaveluM hatuM. e cakaraDAmAM nAnI nAnI kAMkarIo, loDhAnI nAnI nAnI khIlIo ne goLIo bharavAmAM AvatI. pachI e cakaraDAne eka loDhAnI sAMkaLathI khUba pheravavAmAM AvatuM. cakkara goLa goLa pharatuM ne sAMkaLa ene vIMTAI jatI. A pachI ene yuddhanA medAnamAM kheMcI javAmAM AvatuM. ane tyAM sAMkaLano cheDo chUTo mUkavAmAM Avato. sAMkaLa chUTI thatAMnI sAthe cakkara goLa goLa ghUmavo 224 | zatru ke ajAtazatru
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ che.' munijIe kahyuM. 'vicArajo ane mahAvIrane kahejo ke, vizvazAntinI sAdhanA to magadha karI rahyuM che." devadatta evI bhASAmAM vAta karato hato ke jANe e jagatano sarvoparI mANasa hoya, badhAM tattvonA nirNayo eNe laI lIdhA hoya ane buddha-mahAvIra to enI pAse koI visAtamAM na hoya. 'mahAvIra ajAtazatru che, emAM mane leza paNa saMdeha rahyo nathI. chelle gopAlaka vize emaNe je potAno suMdara mata pragaTa karyo te abhuta hato. mANasa jagatanuM raNakSetra choDI zake, bAhya rIte ahiMsA AcarI zake, paNa mananuM raNakSetra koI choDI zakatuM nathI. aMtaranI ahiMsA bhAre muzkela che.' munie pharI potAnA mananI vAta pragaTa karI. 'tame munio thoDAka jaDa ho cho. je vAta eka vAra svIkArI, e jhaTa choDI zakatA nathI. huM tamane kahuM chuM ke A dezamAM amArA jeTaluM kAma koI nahi karI zake. buddha ane mahAvIranA ahiMsA prayogane amAro paDakAra che. are, Arya gozAlaka ane mahAvIrane ame kevA ramatavAtamAM laDAvI dIdhA ! e AkhuM kAvataruM amAruM ja lAgatuM. emAM pUrelI nAnI nAnI kAMkarIo thoDI vAramAM bahAra nIkaLavA mAMDatI. e kAMkarI vaMToLanA vegathI vahI jatI ne sAme UbhelA duzamananA mAthAmAM, kapALamAM ke AMkhamAM evA vegapUrvaka vAgatI ke ArapAra UtarI jatI ! kAMkarIno ajaba vega raheto - jANe pahADa parathI AkhI eka zilA upADIne jhIkI na hoya ! e mATe A yaMtranuM nAma zilAkaMTaka hatuM. mANasa e kAMkarIno AghAta sahI na zakato, ane pRthvI para paTakAI jato. koI vAra A cakkaramAM talavAro ke charIo bharAvIne pheMkavAmAM AvatI, tyAre to hAhAkAra vartI jato. AkhuM duzmanadaLa kIDInA daLanI jema chuMdAI jatuM. - bIjA yaMtranuM nAma rathamuzala hatuM. kASThanA sAmAnya ratha jevo A ratha lohano banelo hato, ane yaMtranI sAMkaLo ne yaMtranAM paiDAM goThavI zakAya tevI eka peTI enI vacce goThavelI hatI. emAM cAra cAra bhAgamAM ADAavaLAM lohakhuzaLo goThavelAM hatAM. eka cAvI caDhAvavAthI ratha svayaM cAlavA lAgato. ane bIjI cAvI caDhAvavAthI e muzaLo vegamAM ghUmavA lAgatAM. A ratha AgaLa vadhato ne vacce dIvAla AvI to dIvAla tUTI paDatI, daravAjo Avyo to daravAjo bhUmisAta thato, ne mANasa Avyo to enA to bicArAnA bhukkA bolI jatA, enA mArathI bhalabhalAM lakaro bhUmisAta thatAM, bhAgI chUTatAM ! A baMne yaMtro batAvIne mahAbhinu devadatte prazna karyo : 'munijI ! A benI sAthe magadhapatinA siMhapAda sainikone umaro ! tame pUnamane to joyo che ne ! kevo zistavALo ane zaktizALI che ! have kaho ke sAco ajAtazatru koNa ? buddha ane mahAvIra ke magadhapati ?' muni vicArasAgaramAM DUbI gayA : kharekhara ! AvAM bhayaMkara zastro jenI pAse hoya e ja ajAtazatru hoya ! koI buddhizALI evAno zatru thavAno vicAra paNa na seve ! ane munijI !' devadatta munine vicAramAM paDelA joI AgaLa kahyuM, 'A mahAhiMsA dvArA jagatamAM ame vizvamaitrI keLavIzuM, vizvazAMti sthApIzuM.' 'hiMsAthI vizvamaitrI ? saMhArathI vizvazAMti ?" munijIe vicAramagna dazAmAM ja pUchyuM. 'hA, hA. A zastro joIne konI hiMmata thaze ke yuddha karavuM ! yuddha thaze nahi, eTale hiMsA ApoApa aTakI jaze ane ahiMsAno janma thaze." devadatte magarUrImAM kahyuM, ane AgaLa umeryuM : "e kahe che ke premanA pAyA para ahiMsA sthapAya, huM kahuM chuM ke bhayanA pAyA para, e mANasane mULa deva samaje che, huM mULe pazu samajuM chuM.' 'tamArI vAta para zraddhA nathI besatI, chatAM e vAta jarUra vicAraNIya lAge 226 D zatru ke ajAtazatru munine mahAvIranI niMdA thAya te rucatuM nahotuM. vizeSa savAla-javAba karavA emane na gamyA. devadatta paNa manuSyaparIkSa ke hato. eNe e vAta tyAM thobhAvI dIdhI ane kahyuM, cAlo, magadhapriyA ApaNI rAha jotI haze, ane rAjasabhAno samaya paNa thato. Ave che. ahIM rAjasabhAmAM vilaMba e doSa lekhAya che." 'cAlo.' munie kahyuM. emanA manamAM vicAronuM tumula yuddha jAgyuM hatuM. jeTalI magadhariyAnI soDa suMvALI lAgI hatI, eTaluM A bhikhunuM paDakhuM ene kaThora lAgatuM hatuM. chatAM enA teja mAM abhibhUta thayA vagara bhAgye ja rahevAtuM hatuM. baMne e ke zIdhra gativALA rathamAM besIne magadhapriyAnA AvAse pAchA pharyA. ahIM magadhapriyA sajja thaI rahI hatI. e prAraMbhamAM rAjasabhAmAM nRtya karavAnI hatI. enA nRtya vagara lAMbA samayathI rAjasabhA zuSka lAgatI hatI. enA AgamananA samAcArathI Aje rAja sabhA hekaDeThaTha bharAI gaI hatI. magadhapriyAno ratha hAthIdAMtano banelo hato, ane sonA-rUpAnI dorIothI zaNagArelo hato. bIjo ratha caMdana kASThano hato, emAM munijIne besavAnuM hatuM. mahAbhinu devadatta pAlakhImAM javAnA hatA. muninA AgamananA samAcAra maLatAM magadhapriyA bahAra doDI AvI. Aja ahiMsAnI sAdhanA D 227
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLI eNe anokhuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM. paLe paLe jemAM avanavo parAvarta Ave enuM nAma ja parama rUpa. mahAbhikhkhu devadatta, jemane mana khaTapaTa ne mahattvAkAMkSA sivAya bIjAnI kazI kiMmata nahotI, apsarAo paNa jene lobhAvI zakatI nahi, e mahAbhiSNue paNa eka vAra magadhapriyA sAme joyuM, ane hasatAM hasatAM e bolyA : 'magadhapriyA ! tuM vaizAlImAM janmI hota ane AvI alaukika rUpachabI hota to tAruM zuM thAta, e khabara che ? tAre janasAmAnyanI priyA banIne jIvavuM paData !' magadhapriyAe kaMI javAba na Apyo. thoDI vAramAM badhAM potapotAnAM vAhanomAM goThavAI gayAM, ne vAhano tvarita gatie cAlyAM. sahu potapotAnA vicAromAM magna hatAM. magadhapriyA Aje potAne soMpela kAmagIrIno aMdAja ApavAnI hatI. eNe je phateha hAMsala karI hatI, te Aje spaSTa karI devAnI hatI. rAjasabhA barAbara bharAI hatI. kAMkarI paDe topaNa avAja saMbhaLAya evI zAMti vyApI hatI. munijIne vaizAlInuM saMthAgAra saheje yAda AvI gayuM : tyAM kevo kolAhala, kevI avinayI rIta-bhAto, kevo mithyA ghamaMDa ! ane sAcI vAta khoTI TharAvavA ane khoTI vAtane sAcI TharAvavA keTakeTalA anaMta vAdavivAdo ! tyAM dareka potAnI jAtane rAjA lekhato. ahIM dareka vyakti eka ja rAjAne vazavartI hovAno bhAva prasarelo hato. ahIM eka netA ne bAkI badhAM gheTAM hatAM; tyAM aneka netA hatA ane badhA potAne siMha mAnatAM hatAM. ane saMsArano niyama to evo che ke eka vanamAM be siMha sukhe rAjya na karI zake. to pachI A be vacce sAruM zuM ? - muni mUMjhavaNamAM paDI gayA. muni potAnA vicAronA maMthanamAM paDyA hatA, tyAM jayadhvani saMbhaLAyo ane sAmethI magadhapati AvatA dekhAyA. yuddhanI sajIva mUrti cAlI AvatI hoya evuM, AMkhane AMjI nAkhanAruM prakAzavartula enI AjubAju phelAI rahyuM hatuM. pracaMDa ne sIdho soTA jevo eno deha hato. kachoTo lagAvIne chalAMga mAre to laMkAno gaDha ThekI jAya, evo eno tanamanATa hato ! enuM garuDa jevuM nAka enI jagatane AvarI levAnI mahattvAkAMkSAne batAvatuM hatuM ! enA lAMbI bhaugaLa jevA be hAtha varadAna ane zApanI pratimUrti jevA hatA. e jene varadAna Ape, ene nihAla karI nAkhe; zApa Ape ene sarpadaMzathI vadhu vyathA pahoMcADe. enI cAlamAM dharatIne cAMpavAno utsAha ane enA unnata mastaka para jagatamAM koInIya paravA nathI ema batAvanArI durgharSatA hatI. 228 D zatru ke ajAtazatru oSTha para amRta hatuM ane AMkhamAM vIjaLI hatI. amRta jyAM asaphaLa thatuM, tyAM vIjaLI kAma pUruM karatI. e ghaDImAM mAnava lAgato, ghaDImAM deva lAgato, ghaDImAM dAnava lAgato. munijIe AkhI vaizAlImAM ATalo tejasvI mANasa nIrakhyo nahoto. pRthvI para sUrya Ave ne aMdhakAra cAlyo jAya, ema A rAjAnAM darzana thatAM ja rAjadrohanA ke bIjA baMDakhora vicAro ApoApa dabAI jatA. muni A mahAmahima mAnavadehane joI rahyA, ne AMkhanI kRtakRtyatA anubhavI rahyA. sUrya AvIne meru para virAjamAna thAya, ema magadhapatie siMhAsana para sthAna lIdhuM ane AjJA karI : 'purohitajI ! prAraMbhe devonuM gAna karo ane devonuM dAna varNavo.. purohitajI tarata UbhA thayA, ne emaNe bulaMda svare devonuM gAna zarU karyuM. e gAna pUruM karatAM teo bolyA : 'dAna-pUjana rAjA mATe dharma che. TUMkamAM e kahuM-chuM - 'sUryanuM pUjana zakti mATe che; rAjA zaktimAna hovo ghaTe,' 'agninuM pUjana aMtaHpura mATe che; rAjAnuM aMtaHpura niSkalaMka hovuM ghaTe.' 'somanuM pUjana vananA rakSaNa mATe che; vanarakSA e rAjA mATe jarUrI che.' 'bRhaspatinuM pUjana lokazakti mATe che; rAjA paMDita hovo ghaTe. 'rudranuM pUjana pazusaMpattinA rakSaNa mATe che; pazusaMpatti e rAjAnI mahattvanI saMpatti che.' 'mitranuM pUjana satya mATe che; rAjA satyavAdI hovo ghaTe.' 'iMdranuM pUjana rAja-saMcAlananI zakti mATe che; rAjA satyavAdI hovo ghaTe.' 'varNanuM pUjana nyAya mATe che; rAjA nyAyI hovo ghaTe.' devonuM stutigAna ane dAna-pUjana sAMbhaLavA mATe magadhapati hAtha joDIne beThA, ane AkhI sabhA emanuM anukaraNa karI rahI. sabhAnA prAraMbhano A nityakrama hato. munine A dazya bahu pAvanakArI lAgyuM. jo rAjyo dharmathI saMcAlita thatAM hoya to dharmane mArge cAlavA prayatna karatAM hoya to pachI e gaNataMtra hoya ke rAjataMtra hoya enI zI ciMtA ? gaNataMtranI mohinI emanA mana parathI tuSArabiMdunI jema sarI javA lAgI. - mahAmaMtrI vasakAra, je atyAra sudhI pAchaLa UbhA hatA, teo AgaLa AvyA ne sabhAne saMbodhIne bolyA : 'sabhAjano ! magadha mATe Ajano prasaMga aneka ahiMsAnI sAdhanA - 239
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte avarNanIya che. vaizAlInA lokasevaka mahAmuni velAkula Aje magadhamAM padhAryA che ne magadhanA Aptajana banyA che. munine to A deza zuM ke paradeza zuM, badhuM samAna ja hoya.' A vartamAnane ame umaLakAthI vadhAvIe chIe.' sabhAjano bolyA. 'munirAjane paheluM mAruM vaMdana che.' magadhapatie UbhA thaIne munirAjanI pAse jaIne emane abhivAdana karyuM. AkhI sabhAe dhanyatAnuM punaruccAraNa karyuM. munio vizvamaitrImAM mAnanArA hoya che. AzA che ke Apa magadhanI maitrI svIkArazo.' magadhapatie kahyuM, avazya. lokasevA e mAruM dhyeya che. huM vizvabaMdhutvano pUjArI chuM. Aja thI huM magadhano mitra banuM chuM.' munijIe kahyuM. - "basa, eTaluM ja amArA mATe ghaNuM che. A mATe ame ApanA khUba AbhArI chIe.' mahAmaMtrI vassa kAra bolyA. e mATe to Ape devI magadhapriyAno AbhAra mAnavo rahyo. nadItaTa para raheto mArA jevA zuSka sAdhune eNe tamArA A adbhuta rAjataMtranAM darzana karAvyAM.' | 'magadhapriyA mATe amAre paNa prazaMsAnA be zabdo kahevAnA hatA, paNa ApanuM svAgata pUruM karyA pachI kahevA hatA.' mahAmaMtrI bolyA. 'magadhapriyA to magadhanI ja che ane raheze; eTale pachI enI prazaMsA kevI ?" magadhariyAe pAchaLathI strIonI beThakamAM beThAM beThAM ja kahyuM. magadhapati ekAeka UbhA thayA ne bolyA, 'e vAta sAcI che. paNa magadhapriyAne Aje savizeSa mAna maLavuM ghaTe. magadhariyAne Aja thI rAja gaNikA nahi, paNa rAja kumArInuM pada maLe che, ane e sarvataMtrasvataMtra che. kadAca e koInI sAthe lagnabaMdhanathI joDAvA icchaze, to rAjya taraphathI kariyAvara apAze, ne e puruSa rAja jamAInuM pada prApta karaze. magadhane mATe je maravA taiyAra hoya che, magadha ene mATe vinA saMkoce marI phITavA taiyAra che.' A jAherAtane sabhAjanoe dhanyavAdathI vadhAvI lIdhI. muni lokasAgaranA unmatta ne AnaMdI taraMgomAM AkaMTha snAna karI rahyA. ATalo umaMga, ATalI ektA ne ATalI AjJAdhInatA emaNe vaizAlInA saMthAgAromAM anubhavI nahotI; tyAM to kevaLa vAdavivAda, khaTapaTa ne moTAInI IrSyAnuM ja varcasva jovAtuM. emane eka zAstravacana yAda AvyuM : mANasa pazu che; ene niyaMtraNa joIe. emane bIjuM vAkya sAMbharyuM : mANasa deva che; enuM dhAryuM karavAnI chUTa joIe. pahelA vAkyamAM rAjyataMtrano ghoSa hato; bIjAmAM gaNataMtrano nAda gAjato 230 1 zatru ke ajAtazatru hato. muni potAnA trAjavAmAM baMnenI tulanA karI rahyA. emanA vicArasAgaramAM vaLI eka vamaLa jAgyuM : 'are ! A rAjA to potAnI prajAne gheTAM jevI ja mAne che. eka gaNikA eka munine lobhAvIne magadhamAM lAvI, emAM eNe zuM mahAna kArya karyuM ? vaizAlImAM hota to A dhanyavAdanA vastranA cIracIrA karI, taMtue taMtu alaga karI nAkhyo hota; ane magadhapriyAe je chUpo veza sajyo, cAmaDInuM AkarSaNa jamAvyuM enI niMdA karI hota; AvA munine tuM ahIM zuM kAma lAvI eno prazna karata. ane muni kevA guNavALo hoya enI ugra zAstrIya carcA thAta ! ane ahIM eka gheTuM je rIte potAnuM DokuM halAve ema bIjAM gheTAM potAnAM DokAM halAve - evI gati hatI. paNa A vicAravamaLo AgaLa cAle te pahelAM tUTyAM, mahAbhinu devadatta UbhA thayA ne bolyA, 'magadhapati ! vizvamaitrInA pracAranAM ApaNAM sAdhano munie joyAM che, ane emaNe ApanuM ajAtazatrunuM biruda svIkAryuM che.' 'A zastro joyAM ane emanI sAna ThekANe AvI, kAM ? nahi to e ajAtazatru birudano niSedha karatA hatA, kharuM ne ?" keTalAka sAmaMtoe mUche vaLa detAM kahyuM. muninA hRdayamAM bhayanI kaMpArI vyApI gaI. magadhanA sAmaMtonA kuddha caherA jovA eya hRdayabaLanI sAcI parIkSA che, ema emane lAgyuM. iMdrasabhA jevo magadhano darabAra dIpato hato; ane magadhapati iMdranuM teja ane varuNanuM parAkrama laIne beThA hatA. mahAmaMtrI vasyakAra musadIvaTanA avatAra jevA lAgatA hatA. enI nIcI vaLelI mUcho nIce jANe kAryasiddhinA saMkalpano bhArelo agni chupAyo hato. mahAbhinu devadatta saMsAramAM potAnI jIdane siddhAnta tarIke sthApavA AkAzapAtALa eka kare tevo mahApuruSa hato. enI vidvattA, vairAgya ne jIvanano AnaMda eka aThaMga jugArInI jema khoTA mahorAnI pAchaLa e hoDamAM mUkI deto. rAjagaNikA magadhariyA jANe potAnuM jIvana ane sarvasva rAjA mATe hoya, ane rAjaAjJA pALatAM prANa nyochAvara karI devA paDe topaNa karI de tevI hatI. vaizAlImAM moTA vargamAM huM pahelo ane tuM pachI ema jovAtuM. magadhamAM huM pachI ane tuM pahelo ema anubhava thayo. magadhanA sihapAda sainiko ne saradAro to jANe devonI laDAyaka senAnI jema joyA ja karIe ane chatAM AMkha dharAya nahi, evA hatA. AvA rAjyanA rAja guru ahiMsAnI sAdhanA 1331
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavAmAM potAnI zaktinuM sanmAna hatuM. muni velAkula bharasabhAmAM UbhA thayA. AkhI sabhA A pratApI munine joI rahI; e pachI devadatta tarapha vaLI. devadattanA manamAM abhimAna hatuM. e koI vAra kahetA : 'huM to siMhane tAbe karavAmAM mAnuM chuM. eka siMhane vaza karyo, eTale so gheTAM ApoApa anusaravAnAM che !' muni velAkulanA aMtaramAM AmajanatAnI sAthe bhaLavAnI bhAvanA hatI. sAmAnya lokonAM sukhaduHkha sAthe samabhAgI thanAruM enuM dila hatuM. ne duniyAmAM to dilabhara dila che. muni velAkula AkhI sabhAne bhAvI gayA. sabhAe A navA munino jaya jayakAra uccAryo. muni potAnA A svAgatathI vadhu harSAvezamAM AvyA, ne bolyA : 'munimAtra vizvamitra hoya. vizvamitranI ajAtazatru sAthe mitratA svAbhAvika che. huM magadhane mAruM mAnuM chuM.' muni ATaluM bolIne besI gayA ke tarata magadhapati khaDA thayA ne bolyA : "muninuM pada AjathI rAjagurunuM che !' 'rAjagurupada to mahAbhikhkhu devadattane zobhe. mane Apa lokagurunuM pada Apo. rAjanA tejathI huM aMjAI jAuM chuM. aMjAI janAro haMmezAM akasmAta karI bese che. loka mane game che. lokamAM bhaLavuM mane ruce che. emanAM sukhaduHkha sAthe tallIna thatAM mAruM aMtaHkaraNa AnaMda anubhave che !' 'jaya ho lokaguruno !' sabhAjanoe kahyuM. alabatta, A abhiprAya uccAratI vakhate badhA magadhapatinA caherAnI rekhAo jhINavaTathI nihALI rahyA hatA. e rekhAomAM kacavATanAM gUMcaLAM nahotAM, saMmatisUcaka saraLatA hatI. 'mahAbhikhkhu pote ja A vAtano nirNaya Ape.' magadhapatie Akho bojo devadatta para nAkhI dIdho. yogavidyA ne yaMtravidyAnA parama jJAtA devadattanI nAkhuzI koI icchatuM nahotuM. magadhapatine ajAtazatrunuM biruda dhAraNa karAvanAra e mahAbhikhkhu ja hatA. 'mahAnubhAvo ! koI sAdhu suraja samA hoya che - potAnA sthAne rahI jagata ajavALe che. koI muni dIpasamA hoya che - e ghera ghera pharIne ajavALuM vere che. mahAmuni velAkula bIjA prakAranA muni che. emane lokagurunuM pada vizeSa sohe .' 'yogya kathana che ApanuM.' mahAmaMtrIe khaDA thaIne bhikhkhu devadattanA vidhAnane Teko Apyo. 'lokaguru muni velAlano jaya !' sabhAe pharI harSanA pokAro karyA ne vinaMtI 232 ] zatru ke ajAtazatru karatAM kahyuM, 'Apa amArAM ghara pAvana karajo. ame ApanuM dilathI svAgata karIzuM.' 'mahAnubhAvo ! mAro aMtarano AnaMda lokomAM vase che. e lokasevA mATe meM gurucaraNa tajyAM, sAdhune yogya ekAMta tajI, lokasevA mATe bahAra paDyo. pravRtti muni mATe bhayaMkara che, paNa e bhayaMkaratAne meM AnaMdathI svIkArI. lokaguru e mAruM mahattvAkAMkSAnuM pada che.' muni velAkule kahyuM. temane bhikhkhu devadattanI sUraja ane dIpanI upamAmAM kazuMya ayogya na lAgyuM. ApaNe jevA hoIe evA koI varNave to emAM ajugatuM zuM ? paNa magadhapriyAnA manane e upamA na rucI. paNa e kaMI na bolI. rAjasabhAnuM kAma thoDuMka cAlyuM ane pachI sabhA visarjana thaI. badhA vIkharAya e pahelAM mahAmaMtrI taraphathI magadhapriyAne muni velAkUla sAthe maMtraNAkhaMDamAM upasthita thavAno saMdeza maLI gayo hato. muni ane magadhapriyA janasamudAyathI alaga thaIne maMtraNAkhaMDa tarapha cAlyAM. ahiMsAnI sAdhanA D 233
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 maMtraNAkhaMDa maMtraNAkhaMDa rAjamahelanA eka alaga vibhAgamAM Avelo hato, ane tyAM koInIya avarajavara na rahetI. maMtraNAkhaMDamAM eka moTA bhoMyarAnuM mukha nIkaLatuM hatuM, je bhoMyarA vATe guptacaro ane paradezanA maMtrIo AvatA. guptatA e rAja saMcAlananI moTI cAvI che, ema rAjataMtro mAnatAM. ane cAra kAnethI cAle to cha kAna sudhI koI rahasyavArtA javA na detAM. koNa kyAre gayuM, kyAre AvyuM, zuM carcAyuM, te sAva khAnagI rahetuM. maMtraNAgRhamAM pahoMcatAM munine ghaNuM Azcarya thayuM. videhanA licchavI rAja mAM AvuM kaMI nahotuM. mANasa tyAM AvI vAtamAM khUba spaSTa ane saralatAnI mUrti banIne jIvato. munine je ma lAgyuM hatuM ke rAja sabhA to magadhanI ema maMtraNAgRha to vaizAlInuM ema paNa lAgyuM; badhuM jAhera, kazuMya khAnagI nahi. tyAM badhAM Asano hAthIdAMtanAM hatAM, ne dareka Asana pAse eka eka ja lapAtra mUkeluM hatuM. AjubAju nAnAM nAnAM sasalAM ramatAM hatAM. e sasalAM bahu upayogI hatAM. AgaMtuka paradezIne potAne pIrasela khAdyapadArtha vize vahema paDe to, prathama bhojana sasalAMne apAtuM. jo sasalAM zAMtithI khAI jAya ne thoDI vAra pharatAM phare to AgaMtuka mahemAna nizcita mane bhojana leto. munie Asana lIdhuM ne tarata mahAmaMtrIe praveza karyo. teonA caherA para atyAre svajana jevA bhAva hatA. emaNe kahyuM : "munijI ! magadhapriyA have rAja gaNikA nathI rahI, rAja kumArI banI gaI che.' avazya.' muni bolyA : 'enuM mUlya rAjaputrIthIya adhika che. janma ke varNane guNa sAthe saMbaMdha nathI." | 'kabUla karuM chuM, magadhapriyA rAja kumArI che, ane e sagapaNe tame amArA zuM thAo ?* mahAmaMtrIe mArmika prazno karavA mAMDyA. 'huM zuM thAuM ?' muni mUMjhAI gayA. 'kema, zuM thAuM ? tame rAja kumArI magadhapriyAne zuM thAo ?' mahAmaMtrIe AMkha jhINI karIne kahyuM. magadhariyAne huM zuM thAuM ?muni javAba ApavAmAM jANe mIThI mUMjhavaNa anubhavI rahyA. 'tame kema mArA praznane uDAvI do cho, lokaguru ? saraLatA ne spaSTatA e to tamArAM sUtra che." mahAmaMtrI vAtane vadhu vaLa caDhAvavA lAgyA. 'huM uDAvato nathI. mane samaja paDatI nathI.' 'samaja na paDatI hoya to huM pADuM : tame amArA rAja ja mAI gaNAo : 'huM rAja jamAI ?' muni UchaLI paDyA. 'hA, hA, mArA mAnanIya ! tame rAja nA jamAI ! tamane A vAta kevI rIte samajAvuM ?' game te rIte samajAvo.' muni mUMjhavaNamAM bolyA. 'tame amArI magadhapriyA ne tamArI phAlganInA svAmI cho e to kharuM che ne ? eNe potAnAM mana, vacana ane kAyA tamane nathI samarpaNa karyAM ?' koNe kahyuM ?" muni jANe bALaka hoya tema bolyA. khuda magadhariyAne pUcho.' magadhapriyA zaramAIne cUpa rahI. zaramanA zeraDA enA gulAbanA goTA jevA gAlo para bhAta pADI rahyA. 'magadhanA musadIo pAse badhA samAcAra sAcA hoya che. huM enA para koI TIkA karavA mAgato nathI. A sthitine ame abhinaMdIe chIe. paNa eka magadhasuMdarInA hRdayasvAmI thavA mATe tamAre magadhane priya evuM koI kAma karavuM ghaTe.' mahAmaMtrI vastrakAranI vAta karavAnI Dhaba nirALI hatI. zabda zabda avanavA bhAvonI pratIti thatI. kaho, huM evuM zuM kAma karuM ?' munie bIjI carcAothI UgarI javA kahyuM. 'vaizAlInA devatUpane jamInadosta karI nAkho.' 'are, AvuM vicitra kArya zA mATe ? devapane jamInadosta karavAthI magadhane zo phAyado ?" 'munijI ! ame cIMdhIe e kArya tamAre karavAnuM. ame vadhu carcAmAM mAnanArA nathI.' maMtraNAkhaMDa 1235
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paNa vaizAlInA nivAsIo e devaratRpamAM ajaba zraddhA dharAve che." munie kahyuM, 'e stUpa che tyAM sudhI vaizAlI ajeya che, evI emanI mAnyatA che." 'kevI buddhihIna vAta ! jo stupathI vaizAlI ajeya hoya to pachI enA yoddhAonA vIratvanI kaMI kiMmata ja nahi ne ? to pachI vaizAlInI vizALa senAne vikherI nAkho. mArA matathI to e stUpa e vaizAlInA yoddhAonI zarama che - jhUjhe. koI, ane jaza koIne !' mahAmaMtrInI vAtomAM muni vaizAlImAM upayoga karI zake tevI dalIlo hatI. je mahAmaMtrIne pote eka prauDha rAjasevaka lakhatA hatA, e mANasa ghaNo UMDo lAgyo. 'paNa stUpane dhvasta karavAnuM kArya e koI mahattvanuM kArya mane lAgatuM nathI. bIjuM koI kAma soMpo,' munie kahyuM. 'ame badhA dhUnI mANaso chIe. karavuM hoya to A kAma karo, amArA mAnavaMtA rAjamAI !' mahAmaMtrIe dRDhatAthI kahyuM. emanA zabdomAM evI tAkAta bharI hatI ke mANasa jIbhane badale hAthapaga calAvavA lAgI jAya. magadhapriyA nakhathI jamIna khotarI rahI hatI. 'munijI ! to have jAuM chuM. kAma tamane soMpyuM. magadhapriyA ! have tuM jANe ane lokaguru jANe !" ne mahAmaMtrI vasakAra bAraNuM baMdha karIne cAlyA gayA. Aja sudhI muni ghaNA rAjapuruSone maLyA hatA, paNa A mANasa aja ba lAgyo. enI AMkhanI camaka najaramAMthI na khase tevI hatI. e jANe sarvajJa hato, sarvazaktimAna hato. ene cIMdheluM kAma karavAnI anicchA hoya chatAM karavuM paDe evuM enAmAM Adhipatya bharyuM hatuM. manamAM ne manamAM muMjhAI rahelA muni thoDI vAra to enI gerahAjarImAMya enI hAjarI anubhavI rahyA. manamAM ne manamAM jANe enA vazavartI thaI rahyA. Akhare vyAkuLatAmAM emanAthI bolAI gayuM : "phAlganI !" bolo mArA deva !' huM tAro deva ?" "mAtra A bhavanA ja nahi, bhavobhavanA.' magadhapriyAe kahyuM ne eka mohaka aMgabhaMgI racI. jANe magadhapriyAnA sauMdarya sAgaramAM pharI bharatI AvI rahI hatI. oha ! jagatavijayI A rUpano huM svAmI ? -- eka vAra munine A garva sparzI gayo. are, pRthvI para svarganI suMdarI mane maLI, to have svarga mATe yatna karavo e narI mUrkhatA ja che. A sauMdaryasAgaramAM AkaMTha ranAna karIza, ane enAthI tRpta thaI jaIza, pachI mAro mokSa che ja ! 236 | zatru ke ajAtazatru 'phAlyunI ! mahAmaMtrIno Agraha mane kadAgraha jevo lAgyo." muni bolyA. 'Agraha lAge ke kadAgraha, paNa e pUro karavAmAM ja ApaNuM zreya che. mArA mATe aneka rAjAo jhUre che; aneka rAjakumAro mane kSatriyakanyA banAvI aMtaHpuramAM laI javA taiyAra che; mAre to eka nahi, aneka che. rAja kAjamAM paNa mArA sauMdarya ane mArI caturAIno moTo khapa che. A badhuM chatAM tamane rAjajamAI ane mane rAja kuMvarI banAvavAM e kaMI nAnI-sunI vAta nathI. ApaNe to tarI gayAM.' 'paNa stUpa ukhADavAno kaMI artha ?" 'zAstramAM nathI kahyuM ke gurunI AjJA avicAraNIyA hoya che ? meM kadI magadhanA maMtrI ke rAjAne sAmo prazna karyo nathI. rAjA ke maMtrI AjJA kare, ane badhA enA javAbo mAgavA lAge, to pachI kArya thaI rahyuM. huM to lAkha vAtanI eka vAta samajuM : mahAmaMtrInI icchA pUrNa karavI.' 'to ApaNe vaizAlI javuM paDe.' 'huM taiyAra chuM.' ane pharI Azrama vasAvavo paDe.' 'e Azramane have ApaNe vaizAlI pUrato maryAdita nahIM rAkhIe.' 'eTale ?" 'ene ApaNe vizva-Azrama banAvIzuM." 'paNa nAmathI kaMI phAyado ?" 'nAmathI e ja phAyado ke tyAM AkhA bhAratavarSanA nivRtti jIvana jIvavA icchatA loko Avaze.' magadhapriyAe kahyuM. enA A sUcanamAM gaMbhIra rahelo artha hato. | 'vizvaAzrama ? kalpanA to kharekhara, khUba suMdara che. paNa A tamAro mahAmaMtrI tyAM Ave to e Azrama dezabharanA jAsUsonuM dhAma banI jAya.' | 'tame nirarthaka vahemAyA cho. mahAmaMtrI vasyakAra jevo tyAgI ne vaphAdAra puruSa Aje bIjo jaDe tema nathI.' magadhapriyA mahAmaMtrIne aMjali ApI rahI. muni pharI pAchA vicAramAM paDI gayA. paNa muni bahu vicAra kare e magadhapriyA icchatI nahotI. eNe AsananI bAjunI eka khIlI dAbI ane maMtraNAgRhamAM AvelA bhoMyarAnuM moM ApoApa khUlI gayuM. pAradarzaka paththarovALo eka mArga lAMbe sudhI cAlyo jato hato. A mArge mANasa ghoDA upara savAra thaIne sahelAIthI jaI zake tema hatuM. baMne jaNAM pagapALA cAlyAM. maMtraNAkhaMDa D 237
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni to jiMdagImAM AvI abhutatA Aje pahelI ja vAra jotA hatA. ahIM badhuM anokhuM hatuM. emane bolavA karatAM mauna vadhu gamyuM. magadhapriyAe mauna toDatAM 'stupa toDavAnA kAryathI tame nAhaka zaMkAmAM paDI gayA cho. mahAmaMtrI koIka vAra koInI parIkSA AvI vicitra rIte paNa le che. stupa kADhavAthI magadhano koI mahAvijaya thavAno nathI ne vaizAlInuM satyAnAza vaLI javAnuM nathI. chatAM jo tamArI nAmarajI hoya to...' magadhapriyA eTale aTakI. 'mArI nAmarajI hoya to...?" munie prazna karyo. to A kAryanI javAbadArImAMthI teo tamane mukta karaze. paNa sAthe...' magadhariyA vaLI aTakI. zuM sAthe sAthe...?" munie prazna karyo. 'mAro ane tamAro ciraviyoga thaze. huM magadhanI rAjagaNikA nathI rahI - joke rAjagaNikA paNa rAjaAjJAthI baMdhAyelI che - huM to have rAjakumArI banI chuM; ne mAro svAmI magadhano mitra ne sevaka hovo joIe. ochAmAM ochuM ekAda kArya to magadhane upakAraka eNe karavuM joIe. oha..." ne koI bhayaMkara vedanAmAM magadhapriyA DUbI gaI hoya tema, eno cahero zokAkula banI gayo. muni kaMI javAba ApavA jatA hatA, tyAM e bolI : muni ! eka strInA zIlano to tamAre vicAra karavo joIe ne ! 'strInuM zIla ? AmAM e kyAM vacce AvyuM ?" * kema vacce na AvyuM ? mAre tamAro tyAga karavo paDe; tamAre mane choDI devI paDe; ne mAre pharI magadhapati kahe e puruSane dehanAM madhu arpaNa karavAM paDe." magaMdhapriyA AMkhomAM AMsu TapakAvatI bolI. dehanAM madhu bIjAne ? e na bane.' muni cIsa pADI rahyA. 'bane ja. azakya vAta A loko jANatA nathI. mAre to gaNikAmAMthI satI ne have satImAMthI pharI pAchuM gaNikA banavAnuM !' magadhapriyAnA zabdo vedhaka hatA. basa phAlganI, have AgaLa na bolIza' muni sAme AvIne UbhA rahyA. emaNe magadhapriyAnA moM para hAtha dAbI ene AgaLa bolatI aTakAvI. mane chellI vAra aMtaranI varALa kADhI levA do.' magadhapriyAe potAnA hAthathI munino hAtha moM parathI khaseDIne potAnA hAthamAM dAbI rAkhyo. e sparzamAM vIjaLI hatI; ne strIsaMparkanA rasiyA mATe vazIkaraNa hatuM. phAlganI ! cAlo vaizAlI ! stUpa toDavAthI kaMI vaizAlInuM satyAnAza nathI 238 | zatru ke ajAtazatru vaLI javAnuM; bhale magadhanA mahArathIonI eka dhUna pUrI thAya.' muni dRDha nizcayathI bolyA.. cAlo vahAlA ! Aja tame eka strIno uddhAra karyo ! nahi to na jANe koNa hAthI A puSpane chUMdI nAkhavA dhasI Avata.' magadhapriyA gadgad banIne bolI. 'nizcita rahe phAlganI ! game te bhoge paNa tane nahi tajuM . magadhanA mahArathIo kaheze to AkAzanA tArA toDIne dharatI para lAvI daIza.' 'nA vahAlA ! magadhanA mahArathIo evA murkha nathI. A to parIkSA mAtra che, ane te paNa sAmAnya.' "kabUla che, phAlganI ! tArA mATe huM zuM na karuM ?" ne munie potAno hAtha phAlganInA khabhA para mUkyo. banne bhUgRhanA cheDe pahoMcyA, tyAre dvAra ApoApa khUlI gayuM; tyAM dvAra para pharI jUno pUnama khaDo hato. 'pharI mane sevAmAM mokalyo che,' e bolyo. 'pUnama ! pravAsane yogya taiyArI karo.' phAlganI bolI. 'badhuM taiyAra che." 'kAle savAre prasthAna karIzuM." muni bolyA. ane eTaluM kahI magadhapriyA ne muni eka rathamAM besI gayAM. pUnama emane jatAM joI rahyo. maMtraNokhaMDa 239
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 jUnA deva gayA ! . vaizAlIno gaganacuMbato mAnatUpa eka darzanIya vastu hatI. dezadezanA loko e jovA AvatA. A mAnatUpamAM aneka gokhalAo hatA, ane pratyeka gokhalAmAM videhamAM thayelA mahAna strI-puruSonI pratimAo hatI. A pratimAo zIlanI, satyanI, vratanI ne TekanI hatI. ane vaizAlInAM sarva jano emAMthI bodha letAM. sArA divasoe ahIM meLA bharAtA, ane dUradUrathI loko ahIM AvatA, ane keTalAka divaso sAthe rahI, AnaMdamAM vyatIta karatA. koI gIta-prahelikA racatA. koI kavio potAnI kAvyaracanAo rajU karatA. koI garabe ramatA. koI jhUle jhUlatA. A sArvajanika AnaMdano meLo raheto ane Akho pradeza eka vAra ekAkAra thaI jato. vaizAlInI khyAti jema jema prasaratI gaI, ema ema ene kaMIka navuM navuM karavAnI cAhanA jAgavA lAgI, vAtamAM, vartanamAM, vicAramAM navInatA e enuM sUtra thaI gayuM. navInatA to vaizAlInI - A sutra lagabhaga sarvatra pracalita banI gayuM. ane e pratiSThA jALavavA vaizAlIne kaMI ne kaMI navInatA roja pragaTa karavI anivArya thaI gaI. eka divasa muni velAkule bharasabhAmAM kahyuM, 'ame have jUnA devo ane jUnA mANasonAM parAkramanI gAthAothI kaMTALyA chIe, ane "maryA e mahAna' - e sUtrane choDI devA mAgIe chIe. vaizAlI pAse navA devo ane navA mAnavo kyAM ochA che ? emanI vIragAthAo kyAM ochI che ?" 'bilakula navo vicAra che. are, A vicAranA pracAra sAthe vaizAlInI navInatA ne AdhunikatA khUba ja prazaMsApAtra Tharaze.' lokoe muninA vicArane vadhAvI lIdho. 'vaizAlIno pratyeka mAnava devanuM bIjuM svarUpa che, kAlpanika menakA ane urvazIonAM rUpanI prazaMsAnI zI jarUra che ? vaizAlInI aneka nArIo devIonI samakakSa che. enAmAM zuM nathI ? rU5, teja , preraNA badhuM che. A pratimAone sthAne navI pratimAo mUkavI paDaze.' munie ATalA zabdo kahyA ne cAre taraphathI dhanya dhanyanA pokAro jAgyA. duniyAmAM sahuthI mIThAmAM mIThI vastu ApaprazaMsA che. jUnAM devaLo tajI do ane navAM UbhAM karo." yoddhAonA vartuLamAMthI avAja Avyo. | 'ame Aje ahIMthI ja eno prAraMbha karavA mAgIe chIe.' eka sAmaMte kahyuM ne enI pAchaLa e vAtanuM samarthana karavA aneka avAjo AvyA. 'jarA zAMta thAo. thoDo vakhata vicAra karo. saMthAgArane nirNaya levA che." munie vacce kahyuM, 'gaNataMtra enI praNAlikA tajIne kAma kare ema huM icchato nathI.' 'to AvatI kAle saMthAgAramAM sabhAne AmaMtro !' gaNapatideva nAmanA eka vRddha sAmaMte kahyuM. e vIratvanI mUrti hato. eNe aneka yuddhomAM AgaLa paDato bhAga lIdho hato. eno Akho deha rUjhAyelA ghAnAM cihnothI zobhato hato. | 'ame gaNapatidevanI pratimAnI sthApanA karavA mATe pahelo prastAva mUkIzuM. vaizAlInI vIrazrInuM e pratIka che.' sumitrasena nAmanA senApatie kahyuM. 'vIrazrI to strI hoya. e mATe devI AmrapAlInI pratimA mukAvI joIe." strIvargamAMthI eka avAja Avyo. ane devI celA...?" ' koNa, magadhanI mahArANI celA ? ajAtazatrunI mAtA ? bhale e vaizAlInA gaNanAyakanI putrI hoya, tethI zuM ? sAva junavANI ! devI AmrapAlI jevo AtmabhAva kono che ?' ane pachI AvA AvA aneka abhiprAyo pragaTa thavA lAgyA. dhIre dhIre kolAhala vadhato cAlyo. koI koInI pratimA mUkavAnuM kahe, to koI koInI. Akhare muni velAkule A badhAno niveDo ANatAM kahyuM, 'A prakAranI manodazA yogya nathI. ApaNe gaNataMtranAM prajAjano chIe, gaNataMtra mahAna vastu che. enI chaMdazalAkA (mata levAnI saLI) mahAna che. enuM saMthAgAra mahAna che, enI sannipAtasabhA mahAna che. ene nirNaya levA do. e mATe tame tamArI prajJA ane baLa vAparo. pahelA ja prastAve jUnA devo javA joIe, jUnAM devasthAno ne stUpo javAM joIe. navI pratimAo mATe pachI vicArIzuM." pachI kevI rIte vicAra thaze ?' jUnA deva gayA ! | 241
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'game tevI muzkela sthitino toDa kADhanAra lAla chaMdazalAkAo che, tyAM sudhI zI ciMtA che ? jyAre ApaNI buddhi DagI jAya tyAre e zalAkA taiyAra che.' sAmaMta gaNapatideve kahyuM. teo chaMdazalAkAo vadhumAM vadhu kevI rIte meLavI zakAya, te AvaData mATe vikhyAta hatA. emanI AMkhamAM talavAranuM pANI hatuM, ane e pANInA teja pAse vipakSInI mata-lAkaDI paNa emanA pakSamAM sarI jatI. 'paNa navI pratimAonuM dhoraNa sarvamAnya hovuM ghaTe.' eka vayovRddha nAgarike kahyuM, 'nahi to e pratimAo vaizAlImAM pakSApakSI racaze.' 'ame to kahIe chIe ke samAdhAnakArI jUnA devo zA khoTA che ? pakSApakSI tyAM nahi paramezvara, navo kalaha notaravo zA mATe ?' eka nAgarike kahyuM. oha ! zuM tamArA puruSArthanI alpatA che ! are, vaizAlI to haMmezAM navIna rIte Adhunika che. navInatAnA rAhamAM kAMTA hoya che ja. zuM e kAMTAthI DarIne vaizAlInI kIrtine tamAre jhAMkhI pADavI che ? ane gaNataMtromAM pakSa e to jarUrI vastu che.' nA, nA. vaizAlI koIthI DaratuM nathI.' pokAro paDyA. 'vaizAlInA yoddhAo nirNaya kare to AbhanA tArAone jamInanA tArA banAvI zake tema che !' munie pharI utsAha ApavA kahyuM. barAbara che.' badhethI avAja AvyA. 'to saMthAgAramAM sannipAtasabhA bolAvI kAyadesara nirNaya levarAvo ke jUnA devonI pratimAnI prazasti e vaizAlInA vartamAna samartha mAnavadevonI niMdA che. na joIe jUnA devo !' munie uttejaka bhASAmAM kahyuM. zuM devono bahiSkAra karazo ? deva e sAMkhI leze ?" eka purANIe kahyuM. 'jaino ane bauddho Izvarano bahiSkAra kare che. zuM thayuM emane ? khuda Izvarano bahiSkAra thato hoya tyAM devonI koNa gaNatarI ! basa, vaizAlIne khape navA devo ane navAM devaLo. ane devo paNa eka vAra mAnava ja hatA ne ! mAnavamAMthI deva thavAya che." eka zreSThIe kahyuM. enAM keTalAMya vahANo dariyAmAM vepAra karatAM hatAM. emanI peDhI devaLo mATe imAratI lAkaDAM ne hAthIdAMta pUro pADanArI hatI. 'navA devamAM jhaghaDA thaze." 'to navA ane jUnA banne jaze. paNa atyAre bIjA vicAro mAMDI vALo. saMthAgArano vicAra karo. prastAva pasAra karAvo." munie carcA sameTI lIdhI. gaNapatideve UbhA thaI sahune zAMta pADatAM kahyuM, 'sadasyo ! munijInI vAta sAcI che. ApaNe TharAva pasAra karAvIe. pachI navA devanI yojanAno bhAra munijI para mUkI daIe. e to samasta vasudhAne potAnuM kuTuMba mAnanArA che. hamaNAM 242 | zatru ke ajAtazatru magadhamAM jaIne evI udAra vAto karI AvyA, ke tyAM vaizAlInI udAtta saMskRtinI vAhavAha bolAI gaI. magadha bhale kUvAnuM deDakuM hoya, vaizAlI to vizvanI para kamAM karato garuDarAja che. sabhAe A vAtane vadhAvI lIdhI, paNa muni potAnA paranI A javAbadArI levAne azakta hoya evI mukhamudrA karatAM bolyA : "meM je kaMI karyuM te tame je karo cho enAthI vizeSa karyuM nathI. gaNataMtramAM sahu samAna che.' zuM murkha ane DAhyA banne samAna che ?" eka avAja Avyo. keTalAka avAjo kyAMthI AvatA, te jaNAtuM nahi. 'huM ema nathI kaheto. mAruM kahevAnuM tAtparya e che, ke ATalI moTI javAbadArI huM ekalo uThAvI na zakuM. ane eka mANasano nirNaya e sarvano nirNaya, e rIta paNa barAbara nathI. dareka nirNaya saMthAgAra ane sannipAta-sabhAthI maMjUra thayelo hovo joIe.' muni vAtamAM vizeSa moNa nAkhI rahyA. | 'bhale. saMthAgAramAM bIjA che paNa koNa ? ame ja chIe. gaNataMtranI rAhe nirNaya pasAra karAvIzuM. pachI to tame taiyAra cho ne ?" vaizAlInA zreSThI suvarNa taka joIne tIra pheMkyuM. e muni velAkUlano virodha karatA hatA, paNa phAvatA nahotA. jUnA devane ukhADI navA devane sthApavAno Akho avasara hAthamAMthI jato joI temaNe pAghaDI badalI. zreSThI suvarNa dareka devaLanA pUjArI sAthe saMbaMdha rAkhatA. e maMdironuM sonuM pote saMgrahatA. emaNe khoTA sonAno prayoga paNa ajamAvyo hato ane dareka gRhasthanA gharamAMthI sAmAnya sonuM nIkaLI enA badale khoTuM sonuM ghUsI gayuM hatuM. 'zreSThI suvarNanI vAta yathAyogya che. pakSapAta mArAthI nahi thAya. guNavAna virodhI haze toya pUjAze. deva badalAze, tema devanA alaMkAro badalAze. e bAbatamAM zreSThI suvarNa mane sahAyaka thaze.' muni velAkule ATaluM kahI suvarNa zeThane potAnA sahakAranI khAtarI ApI dIdhI. 'cAlo, gaNanAyaka ane gaNapatine A vAtanI khabara karIe.' ToLAe jAhera karyuM ne sau vIkharAI gayA. muni paNa potAne AvAse AvyA. paNa teo AvAse pahoMce te pahelAM navA mAnavadevo potAnI pratimA mATe parAmarza karavA AvI gayA hatA; sAthe potAnI vIratA, dhIratA ne vikramazIlatAnI prazaMsAnA pula bAMdhanAra paMDitone paNa lAvyA hatA. vAta to nAnI hatI, sAmAnya hatI, nagaNya hatI, paNa eNe eka tophAna macAvI dIdhuM. garIbanI jhUMpaDIthI laIne gaNapatinA mahela sudhI jhaMjhAvAta prasarI jUnA deva gayA ! | 243
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayo. dareka pakSa potAnA vaLanA mAnavadevonI pratimA mATe sajAga thaI gayo. TheraThera lokonAM ToLAM chUTathI carcA karavA lAgyAM. carcAne ahIM koI baMdha nahoto ke baMdhana nahotuM. jUnA deva to jANe gayA - emano pakSa levAnuM to badhA bhUlI gayA ! jANe e devanI hayAtI e to AjanA devonuM apamAna hatuM. prajJA, zIla ke satyanI Adhunika pratimAonA hakka para tarApa che, ema saune lAgavA lAgyuM. koI raDyuMkhaDyuM jUnA devano pakSa letuM to tarata badhA, jANe haDakAyA kUtarAne hAMkavA nIkaLyA hoya ema, hoMkArA karIne kahetA : 'are, kevA mUrkha cho ! A jamAnAmAM AvI vAto ! navA prakAzanuM eka paNa kiraNa tamArA jevA ghuvaDone lAdhyuM nathI ! chI chI ! tame amArI sAthe carcA karavAne paNa lAyaka nathI !' bolanAro bicAro bhAgI chUTato. bIje divase zerIomAM duMdubhinAda guMjI rahyo. emAM jAherAta hatI ke prajAnA manane cakaDoLe caDAvI denAra eka mahApraznanI carcA AvatI kAle saMthAgAramAM thaze. sahu sadasyoe samayasara saMthAgAramAM hAjara thaI javuM. e AkhI rAta yuddhanI rAta jevI vItI. keTalIka saMpIlI zerIomAM e rAte be bhAga thaI gayA : eka kahe, amuka zreSThInI pratimA mUko; bIjo kahe, amuka sAmaMtanI pratimA mUko. koIe enA zIlanI bAju AgaLa karI, to koIe enA nabaLA satyane AgaLa karI zIlane toDI nAkhyuM. koIe enI ahiMsAnI bAju AgaLa dharI, to koIe eno parigraha AgaLa karI ene mahAhiMsaka TharAvyo. savAra thatAM to AkhI vaizAlI vibhakta thaI gaI. sukhaDanA vepArIoe kahyuM ke pratimA ApaNA pakSanI na mUke to sukhaDa na ApavuM. paththaravALAoe paNa e ja pramANe TharAva karyo. ane A pachI sutAra ane kaDiyA paNa zA mATe pAchaLa rahe ? khANanA khodanArAe kahyuM ke jo amArAmAMthI ekanI pratimA nahIM mUko to tamArI vAto daMbha lekhAze, mAnavamAtra samAna e sUtra polo goLo lAgaze. A sivAya bIjI prakriyA e thaI ke suvarNanA vepArIoe suvarNakArone dabAvyA ke tamAre amArI kahelI pratimAne sthApavAmAM mata Apo; nahi to ame tamane suvarNa nahi ApIe. AvuM AvuM ghaNuM thayuM. paNa kharI rIte to AjanI sabhAmAM eno AkharI nirNaya thavAno nahoto. chAbaDuM kaI bAju namaze te kaMI kahevAya tema nahotuM. tarka, dalIla, vivAdanI Aja kasoTI hatI. eka jAdugara potAnAM karAmatI kabUtarone havAmAM laherAtAM joI rahe, ema muni potAnI vicArasaraNIno prabhAva joI rahyA, ane e vicAra saraNInA janaka 244 ] zatru ke ajAtazatru mahAmaMtrI vasakAranI buddhine vaMdI rahyA. emane thayuM ke sAcI musaddIvaTa to e mahAmaMtrIne caraNe besIne sahue zIkhavAnI hajI bAkI hatI. paramANumAMthI pahADa khaDo karanAra mahAmaMtrIne punaH punaH vaMdana ! saMsthAgAranAM dvAra khUlyAM ke lokono jabbara dhasAro thayo. samaya pahelAM tamAma sthAna bharAI gayAM, ne Alatu phAlatune rokavA sainya goThavavuM paDyuM. gaNanAyaka saMthAgAramAM AvyA ke hohA macI rahI. emanA hAthamAM be lakhoTA hatA. ane emane koInI vatI kaMI kahevAnuM hatuM. teoe potAnA Asana para sthAna lIdhuM, ane kolAhalane rokavA pAse paDelI kAsya ghaMTA vagADI. sabhA ekadama zAMta thaI gaI. gaNanAyake potAnA hAthanA baMne lakhoTA kholIne batAvatAM kahyuM : 'sabhAjano ! tamAro TharAva mane maLyo che. enI carcA zarU thAya ane enA mATe chaMdazalAkAthI nirNaya levAya e pahelAM eka vAta tamArA dhyAna para lAvavA mAguM chuM : Aje ja caMpAnagarIthI samAcAra che ke magadharAja ajAtazatru vaizAlI jItavA caDhI Ave che. sainyano pahelo bhAga to 2vAnA paNa thaI cUkyo che.' gaNanAyaka ATalI vAta karIne paLavAra thobhyA, tyAM prajAmAMnA eka mahAnigame UbhA thaIne kahyuM, 'yuddhanI vAta atyAre TharAva bahAranI che; enI carcA A samaye na thaI zake. e mATe tamAre pharI sabhA bolAvavI ghaTe.' 'paNa vAta yuddhanI che.' gaNanAyake pharI bhArathI kahyuM. 'kAyadA bahAranI vAta game tevI mahattvanI hoya topaNa amane e svIkArya nathI. kAyadA viruddhanI koI vAta ame sahana karI nahIM zakIe. Apa AjanA TharAva vize kaho.' 'TharAva vize eTaluM kahevAnuM che ke, ApaNA videhanA vikhyAta jyotiSIoe eka nivedana mokalyuM che. nivedanamAM emaNe jaNAvyuM che ke amAre mAtra vaizAlInA mAnastUpa vize kahevAnuM che. e stUpanI pratiSThA vakhatanA lagnayogo jotAM emAM uttama yogo paDelA che. zeSanAgane mAthe khIlI mArI hoya evA uttama e yogo hatA. A stUpane kAraNe ja A rAjyanI AbAdI che. mATe e stUpane jarA paNa hAni pahoMcADavAmAM ke e mATe sparza karavAmAM na Ave evI amArI vinaMtI che. jo ene jarA paNa hAni karavAmAM Avaze to deza para vipattinAM vAdaLa varasI jaze.' sabhA paNa kSaNabhara vicAramAM paDI gaI. muni tarapha sahunI najara javA lAgI. muni thoDI vAre UbhA thayA ne bolyA : 'mArI AkhI uMmaramAM ane jAta-jAtanA anubhavomAM koI paNa jyotiSIne sarvAMge jUnA deva gayA ! D 245
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 varSakAra vaizAlImAM sAco joyo nathI. jo emanuM jyotiSa sAcuM hoya to emanI dIkarIo evA varane kAM paraNAve che ke e vidhavA thAya ?' 'sAcI vAta che. jyotiSa jUThuM che. Adhunika vaizAlI evI vidyAne niMde che.' keTalAkoe sUra purAvyo. | 'pote najIkanA bhaviSyamAM evo kAyado lAvavA mAguM chuM ke jyotiSIo emanA jJAnanI savaze parIkSA karAve. jUThuM Thare to devonI jema A junavANI jyotiSIo paNa hadapAra.' gaNapatideve khUba makkamatAthI kahyuM. eka vRddha jyotiSI UbhA thayA ne bolyA : "amArA jJAnanI khAtarI mATe ame kahIe chIe ke stUpa ukhADavAnI vAta thaI ane caDhAInI vAta AvI. baMnenI samAnatAthI zuM kaMI kalpanA thaI zakatI nathI ?' "caDhAI e kaMI Apatti nathI. vaizAlInA yoddhAo yuddhane hoLI-divALInA tahevAra samaje che." mahAzreSThI suvarNe kahyuM. saMbhAmAM sanasanATI vyApI rahI; thoDIka hohA paNa thaI rahI. muni AjanI sabhAnA dhruvatAraka hatA, e pharI UbhA thayA ne bolyA : * keTalAMka junavANI tattvo dezanI pragatine thaMbhAvI rahyAM che. emAM A jyotiSa paNa che. huM pUchuM chuM ke A nirNaya be divasa pahelAM levAya. ane caDhAInA samAcAra to saptAha pahelAMnA che, tenuM kema ? A sabhA AvAM pragatirodhaka baLono sarva sAmarthyathI sAmano kare, navapragatinA prathama sopAne Avo virodha akSamya che. e to sAruM che ke vaizAlInI prajA Adhunika vicAromAM mAnanArI che, nahi to zuM thAya ? have eka ja taka ApavAmAM Ave che : jyotiSIo potAnuM nivedana pAchuM kheMce, nahi to...' muninI vAta AkharI pheMsalA jevI hatI. lokapravAha virodhamAM hato. e pravAhanI sAme thatAM jyotiSIonI rojanI AjIvikA tUTatI hatI. thoDI vAre vRddha jyotiSIe khaDA thaIne kahyuM : "ame amAruM nivedana pAchuM kheMcI laIe chIe.' 'ema nahi. A prastAvane Teko Apo cho ke nahi ?" sApa barAbara sANasAmAM sapaDAyo hato. jyotiSIonA maMDaLe kahyuM, 'ene amAro Teko che.' sAruM.. to have AgaLa kAma calAvo.' ne sabhAnuM kAma AgaLa cAlyuM. bahumatIe TharAva pasAra karyo ke jUnA devo ane jUnAM devaLo dUra karavAM. 0 246 1 zatru ke ajAtazatru mAnastUpa Akhare khaMDita thayo, nAmazeSa thayo - enA pUjArIonA potAnA ja hAthe ! deva ane derAnI bIjI kaMI upayogitA ho ke na ho, paNa zraddhAnuM baLa ane nItino dora sAcavavAmAM to e ajoDa puravAra thayAM che, paththaramAM zraddhA hoya to emAMthI deva jAge; na hoya to patharo lamaNAmAM vAge ! zraddhA eka evuM baLa che, ke hajAra nirAzAno vaMToLomAM AzAnA dIpane aNabUjyo rAkhe che ! e zraddhA haNAI. stUpa paDyo ! ane vadhu khUbI to e banI ke je o stUpane uttama yogomAM khovAyelo mAnatA hatA, jenI khIlI zeSanAgane mAthe ThokAyelI kahetA hatA, e vaizAlInA mahAna jyotiSIoe pote ja stUpane toDavAnuM muhUrta kADhI ApyuM ! virodhIo ja anurodhaka banI gayA ! pahelo hathoDo paDayo ne phAlganI babaDI rahI : e vAkyo bhagavAna buddha potAnA svamukhe uccArelAM hatAM ; 'he AnaMda ! vaizAlInA loko jyAM sudhI potAnA AtyaMtara ane bAhya cetyone zraddhAthI mAne che, pUje che ne enI rakSA kare che, tyAM sudhI varjAisaMgha ajeya che !' 'oha ! A to mahAguru buddhanAM pavitra vacano 're phAlganI ! vizeSa kaMIka kahe" phAlganI sAthe rahelA pUname kahyuM. 're pUnama ! bhagavAna buddhe ema paNa kahyuM hatuM ke vaizAlInA loko jyAM sudhI maryAdAnuM ullaMghana nathI karatA, pUrvajonA kuladharmanuM pAlana kare che, pUjyonI pUjA kare che ne jyaSThonI AjJA mAne che, tyAM sudhI ajeya rahevAnuM che temanuM zAsana !' 'to devI ! ahIM to UlaTo prakAra cAle che !' 'cAle ja ne ! A to jANe vartamAna bhAvine ghaDI rahyo che. UlaTI vAta mATe
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ UlaTo prakAra jarUrI che." ane phAlganI ghaNanA ghAne zAMta cittathI zravaNa karI rahI. vaizAlInA prajAjano Aje apUrva utsAha dharAvI rahyAM hatAM, ane A yugane chAje tevuM preraNAdAyI pagaluM bharAtuM hoya tema temanI harSAnvita mukhamudrA parathI lAgatuM hatuM. jyotiSIonA vaDAe UbhA thaIne bhASaNa karyuM : 'tamArA A navaprasthAnane huM AzIrvAda-maMtrothI vadhAvI lauM chuM. vaizAlI potAnI bhUtakALanI mUDI para rAcatuM nathI; enI pAse potAnI mUDI che, ane yAda rAkho ke mANasa e ja deva che ; jUThA devane juhAravAnI jarUra nathI. jUThA ne jUnA devonI vAto bALakane gaLathuthImAM pAvAthI enI buddhi kuMThita bane che, ne enuM mAnasa nAnAmoTA pUrvagrahothI bharAI jAya che ! deva dilamAM che, bAhumAM che, mastiSkamAM che." badhethI harSanA pokAro thayA. saritAne pALa, sAgarane kAMTho ane mANasane maryAdA hovI joIe.' ToLAmAMthI eka avAja Avyo. sAme sihanA huM kAra jema avAjo gAjyA : "koNa che e junavANI mAnasano AtmA ?' | 'mANasamAtra junavANI che, tamAro deha roja jUno thato jAya che. tajI do ne ene !2, navAnA mohamAM jUnAne na bhUlo." bolanAra paNa gAMjyo jAya evo na hato. paNa avAja karanAra mANasanI garadana tarata pakaDAI gaI : 're, ATalA loko je vAtano svIkAra kare che, eno inkAra karanAra koraDu maga jevo tuM che koNa ?" junavANI vAto karanAra jo bhUseTIne bhAgyo na hota to tyAM ne tyAM teno bali devAI jAta. tUpa prAcIna hato, chatAM ene toDatAM ghaNI vAra lAgI. prajAjano AjubAjunI hariyALImAM besIne AnaMda karI rahyAM hatAM; AjanI ghaDI raLiyAmaNI karanAra A loko hatA; chatAM keTalAMkanA mukha para ciMtA paNa hatI. samAcAra hatA ke magadhanA rAjA ajAtazatrue vaizAlI para caDhAI karI che. yuddha ? are, yuddha to vaizAlIno jIvanadharma hato. paNa hamaNAM zAMtinI vAto vizeSa pasaMda paDatI hatI, ane te paNa ahiMsAnI. ahiMsA A yugano jIvanamaMtra hato. ahiMsAmAM khUba sagavaDa hatI. eka vAra vastu prApta karI levI. pachI koI paDAvavA Ave to ene hiMsA kahIne ahiMsAnA nAme pote mAlikI bhogavavI. yuddha 248 zatru ke ajAtazatru to jugAranA pAsA jevuM hatuM; emAM to hAra paNa maLe ne jIta paNa maLe. vaLI emAM mRtyuya prathama ne mAlikIsukha pachI hatuM. ahiMsAmAM to je jenA hAthamAM te tenA bAthamAM ! ahiMsAno janma tyAga ane aparigrahamAMthI thAya che, evI vAto karanArA sAme jIvaMta hatA, toya loko zAMtinI ALapaMpALamAM e upadeza bhUlI gayA hatA. jo na bhUle ane tyAga kare to emanI sAta sAta patnIonI rakSA koNa kare ? dAsa, dAsI, bhUmi ne pazune koNa jALave ? dukALe paNa ochA na thanArA dhanadhAnyanA bhaMDAro koNa bhogave ? mATe tyAganI vAta nahi paNa ahiMsAnA pAlanano Agraha jarUrI lekhAto. eTale lokomAM ajAtazatrunI caDhAI e ghora hiMsApravRtti lekhAI ane enI chaDecoka niMdA thavA mAMDI. are, kevA kusaMskAra ! A jamAnAmAM yuddhanuM nAma paNa levAmAM asaMskAritA pragaTa thAya che. are, raNamedAnamAM zastranI sAme azastra, senAnI sAme asenA joze eTale bicAro zaramAIne pAcho cAlyo jaze, nahi to, are, jAo, buddha ke mahAvIrane ahIM teDI lAvo. emanI hAjarImAM yuddhanI vAto karanArA svayaM zaramAI jaze ! muni velAkUle A vAtane vadhAvI letAM kahyuM : 'sUrajano prakAza joI ghuvaDo bhAgI jAya, tema e badhA bhAgI jaze.' A vakhate eka ghoDesavAra doDato tyAM Avyo. enA ghoDAnA moMmAMthI phINa chUTatAM hatAM ane savAranA mukha para paNa raja bharAyelI hatI. chatAM ghoDesavArano cahero khinna nahoto. tyAM ekatra thayelA prajAjanonAM haiyAM paLavAra citravicitra AzaMkAomAM, vAvaMToLamAM jhADanAM pAna thatharI rahe ema, thatharI rahyAM. 'sukAlasena ! kevA samAcAra che ? AnaMdanI A paLone vadhAranArA ke ghaTADanArA ?' lokonAM haiyAM evAM ALAM thaI gayAM hatAM ke emane kaThora vAto sAMbhaLavI paNa na rucatI. 'vadhAranArA.' ne savAra nIce Utaryo. e AgaLa Avyo ne bolyo, 'huM atyAre ja gaNanAyakane tyAM jAuM chuM. jene samAcAra jANavAnI icchA hoya te mArI pAchaLa Ave.' 're sukAla ! vaizAlImAM kazuM gupta nathI, kaMI gupta rahetuM nathI, kaMI gupta rakhAtuM nathI. tArA samAcArano sAra kahI amArA AjanA pragatikAmI AnaMdamAM vRddhi kara !" 're prajAjano ! magadhanA amAtya ane magadhanA mahArAjA vacce tIvra matabheda thayo che !' varSakAra vaizAlImAM 249.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya vaizAlI ! jaya gaNataMtra !' badhethI pokAro UThyA : 'A rAjavIonA mAMDavA potAnA ja bhArathI besI jaze, ema ne ema khatama thaze ! are sukAla ! saMdeza to suMdara che, paNa thoDI vizeSa vigata Apa !' loko bolyA. magadharAja ajAtazatru vaizAlI para yuddha lAdavA mAgatA hatA, paNa mahAmaMtrI varSakAre emAM nakAra bhaNyo.' dUte kahyuM. varSakAra vaizAlI nihALI gayA che. enA yoddhAone, ane enA zauryane e pichANe che. are, e to bhagavAna buddhanI mulAkAta paNa laI gayA che. emanA zrImukhe vaizAlInI ajeyatA jANI che. vAjabI che emanuM valaNa. hAM pachI ?...' keTalAka agragaNya prajAjano AmAM rasa laI rahyA. sukAla AgaLa bolyo, 'pachI maMtrI varSakAre mahArAjAne kahyuM - magadharAja to kaMI sAMbhaLavA icchatA nahotA toya kahyuM - ke, huM maMtrI chuM. maMtrIe pUchyA vagara paNa priya ke apriya vAta kahevI ne pUche tyAre tvarAthI kahevI. je maMtrI rAjAne apriya kaheto nathI ne mAtra mIThuM bole che, e maMtrI nathI, rAjano zatru che !' sukAlasena vAta karato thobhyo. keTalAkoe kahyuM, 'vAha mahAmaMtrI, vAha ! ApaNe tyAM paNa AvA thoDAka DAhyA maMtrIo hoya to...' 'to zuM ApaNe tyAM DAhyA maMtrIo nathI ?' sAmethI prazna Avyo. ahIM abhiprAya sahelAIthI ApI zakAto, ne abhiprAya ApanArane potAnA bolano tola karI ApavAnI jarUra na rahetI; ghaNI vAra bolavA khAtara ja bolAtuM. ahIM vacana ratana rahyuM nahotuM ne mukha koTaDI rahI nahotI; medAnanI dhULa banyuM hatuM - uDADo jeTalI uDADAya teTalI. 'bhAIo ! AvA sArA samAcAra sAMbhaLatI vakhate A vivAda na zobhe.' keTalAkoe vacce kahyuM. 'ApaNe tyAM vivAda ke virodhamAM jarAya jokhama nathI, paNa rAjAzAhImAM to pUrepUruM jIvanuM jokhama che. mahAmaMtrI varSakAre rAjAne jAnanI paNa phikara karyA vagara kahyuM ke baLavAnanI sAthe vigraha na karavo joIe. ane vaLI hamaNAM ahiMsAthI puSTa thayelo e deza che. hiMsAmAM kuzaLa lokonA deha bhale majabUta hoya che, paNa mastiSka to ahiMsAvALAnAM ja majabUta hoya che. ane chevaTe to mastiSka ja medAna mArI jAya che. mATe vaizAlI sAthe saMdhi rAkhavI yogya che. e deza laDAI ApyA vagara paNa bIjA dezone jItI zake che. ane ene jItanArane garva nahi paNa zarama maLe che !' 'zAbAza varSakAra ! kharo satyavAdI maMtrI !' badhethI dhanyavAdanA pokAro 250 7 zatru ke ajAtazatru UThyA, 'pachI rAjAe zuM kahyuM ?' 'rAjA bicAro zuM kahe ? rAjA jevuM ja kahe ne ! rAjAe pUchyuM ke vaizAlI paranA yuddhane koNe thaMbhAvyuM ?" maMtrI kahe,' 'meM' rAjA kahe, 'konI AjJAthI ? maMtrI kahe, 'rAjanItinI AjJAthI; rAjyanA bhalA mATe.' rAjA kahe, 'paNa rAjano mAlika to huM chuM.' varSakAre kahyuM : "paNa tethI rAjyane hAni pahoMce evuM koI kAma tame karI zaktA nathI.' rAjA kahe, 'are, rAjya mAruM ane tuM to mAro nokara !' maMtrIe kahyuM : 'Apano nokara e sAcuM, paNa Apa ane huM banne rAjyanA nokara. sAmrAjyanA ahitamAM mArAthI jema vartI na zakAya, ema ApanAthI paNa vartI na zakAya.' 'vAha bhAI, vAha ! kharI jAmI ! are, rAjAzAhInA A polA mAMDavA potAnA bhArathI ja Akhare namI javAnA.' vaizAlInA lokoe vacce potAno abhiprAya pragaTa karyo. sukAlasene kahyuM : 'pachI kopita rAjAe kahyuM : 'are ! pagAra mAro khAya che ne mArA sAme bole che ?' varSakAre kahyuM, 'rAjan ! huM ane tame, ApaNe banne rAjyanuM khAIe chIe. eka rIte Apa ane huM baMne rAjyanA ane prajAnA nokara eTale ke sevaka ja chIe !' rAjA kahe, 'mane sevaka kahe che ? huM sevaka nathI, huM to rAjA chuM.' varSakAre hiMmatathI kahyuM, 'rAjA to aneka AvyA ane aneka gayA. rAjA nazvara che. rAjya anazvara che.' 'jaya mahAmaMtrI varSakArano !' vaizAlInA prajAjanomAMthI jayajayakAra UThyo. sukAlarsane potAnI vAta AgaLa calAvatAM kahyuM : 'A sAMbhaLIne rAjA to Agano bhaDako thaI gayo. eNe kahyuM, re duSTa ! mArA rAjyamAM rahevuM ne mAruM ja apamAna ! tane meM bhagavAna buddha pAse mokalyo e ja bhUla karI. bhagavAna buddhe vaizAlIne ajeya kahI, eTale teM ajeya mAnI lIdhI. paNa vIro to potAnI vIratAthI vasudhAne to zuM, svargane paNa jIte che. he varSakAra ! tuM brAhmaNa che, ane brAhmaNa avadhya che eTale zuM karuM ? bIjo koI hota to ahIM ne ahIM enuM mAthuM dhaDathI alaga thayuM hota.' varSakAra vaizAlImAM - 251
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajAtazatrue pachI mahAmaMtrIne zuM karyuM ?" badhethI AturatApUrvaka prazna thayo. sukAle vAta AgaLa calAvI : 'varSakAra maMtrInuM zuM thayuM, e pachI jaNAvIza. paNa e vakhate mahAmaMtrI varNakAre je kahyuM te kahuM. varSakAra to aDola pahADa jevA UbhA rahyA ne bolyA, 'bhUmi, mitra ne suvarNayuddhanAM traNa phaLa che. mitratA mAgo tyAre maLe te mATe udAra vaizAlInA hAtha laMbAyelA ja che. ane yuddhathI vaizAlInAM bhUmi ke suvarNa meLavavAM durlabha che. yAda rAkho ke DuMgaramAM raheluM udaranuM dara zodhatAM siha jevAnA nakha paNa tUTI jAya che.' 'A sAMbhaLI ajAtazatru rAjAno mijAja gayo. eNe hukama karyo ke mahAmaMtrIne enA padethI huM padabhraSTa karuM chuM. enAM gharabAra lUMTI lo, ane e marI na jAya tyAM sudhI ene mAra mArIne ApaNI hadanI bahAra pheMkI Avo !' 'ne kharekhara, tema karyuM ?" cAre taraphathI prazno thayA. 'hA. pachI varSa kAra pAsethI rAja mudrA laI lIdhI, ene sabhAmAMthI ghasaDyo ne mAravA lIdho. paNa A vakhate bIjA loko vacce paDyA ne bolyA : 'mAthe muMDo karAvI, zikhA kApI laI, moMe kAjaLa copaDI, avaLe gadheDe besADI ene hAMkI mUko. eTalI sajA pUratI che. svamAnIne svamAnabhaMga mRtyudaMDa barAbara che. ane te pramANe karIne mahAmaMtrIne ApaNI hadanI samIpamAM nAkhI gayo che !' 'ApaNI hadamAM ? vAha, vAha ! zuM uttama yoga maLyo che ! are ! cAlo, ApaNe temanA svAgate ja Ie.' prajAjanoe pokAra karyo. phAlganI ! cAlo maMtrInA svAgate jaIe.' nA, nA. mane e maMtrI tarapha bhAva nathI. e ApaNA saMbaMdhane halakI najare nihALato hato. khApaNuM kAma pUruM thayuM. ApaNe have pAchA pharIe. kartavyadehamAM jIvatI mane Aja apUrva saMtoSa prApta thayo che.' phAlganI muninI najIka jaIne bolI. phAlyunInuM yauvana bahAramAM hatuM. muni e bahAramAM bahAranI duniyA bhUlI gayA. paNa prajAjano vaizAlInI sImA tarapha doDyAM hatAM. are, vaizAlIne mana to AkhI vasudhA kuTuMbasamAna che. AvAM nararatno pAchaLa to vaizAlI ghelI che ! sukAlasenane badhAe sAthe levA prayatna karyo, paNa ene moDuM thatuM hatuM, jaladI khabara pahoMcADavAnA hatA; eNe varSakAra jyAM behoza thaIne paDyA hatA, e ThekANuM batAvI dIdhuM. eka Akho janapravAha e tarapha vaheto thayo. ane prajAno moTo varga jemAM rasa le emAM vaizAlInA rAja kartAoe paNa rasa levo ja paDe. sahu tyAM pahoMcyA tyAre kharekhara, magadhanA mahAmaMtrI varSakAra nirAza vadane 252 zatru ke ajAtazatru eka jhADanI chAyAmAM beThA hatA. nidAghano samaya hato. surya hajAra kaLAe tapato hato. mastakanuM muMDana karatI vakhate nApite paNa dilanI kasara kADhI hoya ema lAgatuM hatuM. varSakAranA maMDita mastakamAM jyAM tyAM lohInAM TasiyAM phUTyAM hatAM. moM paranuM kAjaLa lUchI nAkhyuM hatuM, chatAM kAlimA to tyAM hatI ja. badhAe tyAM pahoMcI jayajayakAra bolAvyo. jayajayakAra to devono hoya. huM to zudra mAnava chuM.' varSakAre ghora nirAzAmAM paDavA hoya tema kahyuM. ame sthApita devono tiraskAra karyo che. ame to have tamArA jevA mAnavadevanI pratiSThA karIe chIe. ame badhI vAto sAMbhaLI che ane amane khAtarI thaI che ke tame kharekhara, deva cho. ame Aje ja jUnA devone ukhADavA-mULathI ukhADyA-ane e sthaLe sthApanAne yogya jIvatA deva amane maLI gayA. dhanya ame ! dhanya vaizAlI !" varSakAre dhIrethI UbhA thaI, badhAne hAtha joDatAM kahyuM, 'bhAIo ! mahAguru buddhanAM vacano mane khUba yAda che. teo kahetA hatA ke jeNe deva joyA na hoya eNe vaizAlInAM nagarajano jovAM. tamArA darzanathI huM kRtakRtya thayo chuM. have mane mArA raste mAruM kalyANa sAdhavA javA do.' 'kyAM javuM che, maMtrIrAja ?" lokoe prazna karyo. 'brAhmaNa bIje kyAM jAya ? gaMgAtIre ja to !' gaMgAtIre jaIne zuM karazo ?" 'agninuM prAzana karI deha pADI daIza.' ' kaMI kAraNa ? adharma to rAjAe Acaryo che, ne prAyazcitta tame karo cho ? AvuM te kaMI hoya ?" 'tamane ema lAge ke rAjAe mArA para julama karyo, paNa mAruM eka jUnuM pApa che; aMtarathI vicAruM chuM tyAre mane spaSTa bhAse che ke mArA jUnA pApanuM ja A phaLa che." 'karyuM jUnuM pApa ?' mArA magadhanA rAjA zreNika biMbisAra vaizAlInA gaNataMtranA parama upAsaka hatA. tamane yAda hoya to vaizAlInI sAthe lohIno saMbaMdha bAMdhavA teo rAja kuMvarI celAnuM ahIMthI haraNa karI gayelA." 'amane barAbara yAda che. e veLA magadhanI sulasA nAmanI satInA batrIsa putro jhapAjhapImAM khapI gayelA, ne e bAIe AMkhamAMthI AMsunuM eka TIpuM paNa pADeluM nahi." eka vRddha sAmaMte vAta karI. varSa kAra vaizAlImAM 1 253
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 'e vAta sAva sAcI. e vakhate meM virodha karyo ke magadhanA rAjataMtramAM gaNataMtranI dakhala na joIe. nahi to A badhA rAjakumAro bhIkha mAgaze; emane koI zera tAMDula paNa nahi Ape." eTale tamArI dayAe tamane ja khAdhA, kAM ?' zANA prajAjanoe vAta aDadhethI pUrI karI. | 'hA, ema ja thayuM. jo rAjataMtranA badale magadhamAM gaNataMtra hoya to rAjAnI tAkAta nahotI ke mane kaMI karI zake, je siMhane meM pALyo, eNe ja mane haNyo. bhAIo ! mArA A pApanuM prAyazcitta mAre karavuM che.' varSakAranI AMkhomAM AMsu UbharAI AvyAM. vaizAlInA bhAvanAzIla loko to kharekhara pAgala banI gayA : "are ! AvA nararatnane kamote maravA devAya ? vaizAlI to AvA devonI pratiSThA karaze; emanuM sanmAna-bahumAna karaze." ne loko varSakArane UMcakIne, eno jayajayakAra bolAvato, jhaDapathI nagara tarapha vahetA thayA. jUthabaMdhI vaizAlInI bharI bajAromAMthI loko magadhanA mahAmaMtrI varSakArane laI cAlyA. varSakAranA moMmAMthI pagale pagale rAjAzAhI sAme AkSepo ne caMganAM bANa chUTatAM hatAM. e kahetA hatA : "oha ! rAjA pote paramezvara banI beTho, paNa janatA ja sAco janArdana che ! have mArI pratijJA che ke gaNataMtranA pracAramAM A jIvana samarpa devuM. paNa zuM vaizAlInAM udAra prajAjano muja pApIne svIkAraze kharA ?" 'zA mATe nahi ?" prajAjano bolyA, 'amAruM gaNataMtra to vasudhAnAM tamAma prajAjanone potAnAM mAne che, enAM svAtaMtryayuddho potAnAM mAne che. e to icche che ke AkhI duniyA eka bane; enuM eka taMtra bane. e taMtranuM badhI prajAo svayaM saMcAlana kare ! basa, amAruM eka ja dhyeya che.' to zuM tame mane apanAvazo ?' 'avazya, avazya, tame amArA banyA cho; ame tamArA banyA chIe." 'zuM huM A zabdo mArA kAnathI sAMbhaLI rahyo chuM ?' 'hA.' prajAjanoe kahyuM. A to jANe amRtapAna che !' varSakAre potAno ahobhAva dekhADyo ne ekAeka cIsa pADI. ene kamaramAM darda thatuM hoya tema lAgyuM. bhayaMkara darda ! e bevaDa vaLI gayA. lokoe ene pAsenA oTalA para suvADI dIdhA, ne keTalAka loko paMkho nAkhavA lAgyA, keTalAka pITha paMpALavA lAgyA. varSakAre paMkho dUra karatAM ane paMkho nAkhanArano hAtha haThAvatAM kahyuM : 'bhalAM prajAjano ! mArA tarapha dayA na dAkhavazo. A badhuM mArA potAnA ja pApanuM prAyazcitta che. tamane mArA tarapha dayA Ave e svAbhAvika che, kAraNa ke tame dayAvAna cho, paNa huM tamArI anukaMpAne yogya nathI." 254 | zatru ke ajAtazatru
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaizAlInAM prajAjano varSakAranI mIThI mIThI vAto para vArI gayAM. teoe chaDecoka jAhera karyuM ke "ame tamane amArA gaNataMtramAM mAnavaMta hodo apAvIzuM. ame jUnA devone dUra karyA che. mAnava e ja deva; bIjo koI upara-nIce vasanAra deva che ja nahi; tame amArA mAnavadevomAMnA eka !' 'nA bhAIo ! evuM na karazo. mArA jevo pApI bIjo koI nathI. hajI mArAM kArya juo, pachI kaho.' emAM kaMI jovAnI jarUra nathI. ApaNe mANasa hoIe to moM parathI sAmA mANasane pArakhI laIe." be-cAra jaNA bhAvAvezapUrvaka bolyA. 'hA, hA. ame emane rAjyamAM UMcI jagyA apAvIzuM.' bIjA prajAjanoe kahyuM. vAha ! zuM rAja che ! vArI jAuM chuM ! be vacce keTalo badho-lAkha gADAM jeTalophera ! amAre tyAM rAjA kahe e amAre karavAnuM; tamArA tyAM tame kaho te rAjAe karavAnuM !' varSakAre gaNataMtranAM vakhANa karyAM. 'na kare to kAle ghera bese. ahIM to jUthavALAnuM jora . e rAta kahe to rAta kahevI paDe, ne divasa kahe to divasa kahevo paDe.' prajAjanomAMthI eke jarA garva karatAM kahyuM. 'bhAI ! ame paNa kharA baporane cAMdanI rAta kahI che, paNa te mAtra eka rAjAne kAraNe; mAtra gAMDIdhelI eka vyaktine saMtuSTa karavA khAtara.' - "ahIM rAjA kaMI bisAtamAM nahi ! prajA ja sarvasva ! vyaktinuM jora nahIM, samaSTi ja sarvasva !' varSakAre gaNataMtranAM khUba vakhANa karyA. prajAjanoe paNa vakhANathI phulAIne potAnI prazaMsA pote ja karI ! Akhare sahu rAjyanI moTI atithizALAmAM AvI pahoMcyAM. A atithizALA khUba vizAla hatI ane emAM eka rAjamahelane bhulAve tevI vyavasthA ne zaNagAra hatAM. ahIM khAna-pAnanA vizALa bhaMDAro bharyA hatA, ne dezadezanA pAkazAstrIo ahIM sadAkALa rokAyelA hatA. gaNataMtre potAnI siddhi hAMsala karI lIdhI hatI, ane have ene prasiddhi khapatI hatI ane e mATe deza-paradezanA moTA atithione ahIM vAraMvAra teDavAmAM AvatA hatA. ahIMno vilAsa apUrva hato. vaizAlInI vAmAnAM rUpateja anokhAM hatAM, ane enAM nayana-nIrathI vIMdhAyela aneka rAjadUto ahIM divaso sudhI paDyA-pAtharyA rahetA ane gaMgA gaye gaMgAdAsa ane jamanA gaye jamanAdAsa karatA. vaknatva e ahIM kalA lekhAtuM; hRdaya ke satya sAthe ene kaMI saMbaMdha nahoto. dalIla sacoTa hovI ghaTe, satyano aMza emAM hoya ke na paNa hoya. ahIM to vadhe e tIra, bhale pachI e game tenuM ke game tevuM hoya. 256 1 zatru ke ajAtazatru A atithizALAmAM AmrapAlI jevI ghaNI janapada priyAo AvatI-jatIrahetI. saundaryanI parAkASThAvALI A suMdarIo eka patine varI na zakatI. jema rAjyano dhana-bhaMDAra prajAmAtrano, ema sauMdaryabhaMDAra paNa samasta janatAno lekhAto. alabatta, eno upabhoga to moTA moTA rAjapuruSo ke dhanapatio ja karI zakatA, chatAM kyAreka kyAreka prajAjanone paNa teno thoDoghaNo lAbha maLato. varSakArane ahIM utAro maLyo. eNe ghaNA rAja mahelo nIrakhyA hatA, paNa Ano vaibhava aura hato. enI AMkho laLIlaLIne e badhAne joI rahI. enA moMmAMthI vAraMvAra dhanyavAdanA sUro nIkaLatA hatA. eka divasa-rAta ahIM paDyA rahIne varSakAre potAno thAka utAryo. paNa e vakhatamAMya eNe ghaNuM ghaNuM jANI lIdhuM. atithizALAnA pAnAgAramAM ane nRtyagRhamAM moDI rAte gaNataMtranI vibhUtio ekaThI maLatI, khUba pAna karatI, khUba nRtya jotI, ane pachI bhojana letAM letAM jaganiMdA karatI. A niMdA sAMbhaLI varmakArane lAgyuM ke kAgaDA badhe kALA che ! ekabIjAne pADavAnAM, potAnuM jUtha vadhAravAnAM ne sAmAnuM jUtha bhAMgavAnAM SaDayaMtra ahIM paNa sadAkALa cAlyA kare che ! jANe rAjataMtra e payaMtranI ja bIjI AvRtti banI gayuM che ! ghaNA badhAnI dhana tathA rUpanI tRSA amApa hatI, ne e mATe sattA meLavavAnAM valakhAM paNa bhayaMkara hato. saMthAgAramAM varSakArane rajU karavAnA divasano nirNaya levAI gayo hato, ane tenI jAherAta paNa thaI gaI hatI. varSakArane paNa enI jANa karavAmAM AvI hatI. A mATe varSakArane ghaNo saMkoca thato hato, paNa keTalAka prajAjanoe emane vacana ApyuM hatuM ke 'tame nizcita rahejo; amArA nirNayano svIkAra karyA vagara koIno chUTako nathI !' 'paNa janatA janArdana jo mane na icche to huM bIje cAlyo javA taiyAra chuM.' varSakAre vAraMvAra vinaMtI karI.. 'sAcuM kahIe tamane ? have tamArAthI amAre kaMI chupAvavAnuM nathI. janatA janArdana eTale koNa ? ame amArA jUthanA rAjA. are, janapadapriyAnA TharAva vakhate ghaNA enA virodhI hatA, paNa ame dhAryuM to TharAva karAvI dIdho. Aje koI mAbApa amArI viruddha garabaDa kare ke tarata ame enI dIkarInA ke bahenanA rUpanAM vakhANa karavA lAgI jaIe chIe. tarata teo sIdhA thaI jAya che, ane na mAne to thoDA dahADAmAM enI dIkarIne gaNikA banAvI daIe chIe !' jUthabaMdhI 257
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAha, vAha ! bhUtanI coTalI kharI hAthamAM rAkhI che tame to !' 'gaNataMtramAM AvAM bhUto ghaNAM hoya che, ne eno Dara moTo hoya che. amAre virodha pakSa tarapha satata najara rAkhavI paDe che. tamAre paNa emAM amane madada karavI paDaze.' jarAka nyAyapriya chuM; bAkI to mArI cAmaDInA joDAnI jarUra paDe to te kADhI devAmAM leza paNa saMkoca nahi anubhavuM. gaNataMtrano vijaya e ja havethI mAro jIvanamaMtra che !' varSakAre kahyuM. varSakAra AvA moTA Adarza pAchaLa potAne nukasAna karI na bese e mATe prajAjanoe kahyuM : "ghaNAM loko moTAM moTAM sUtrothI bharamAI jAya che. kharI rIte gaNataMtrano vijaya e amArA jUthanA vijayane AbhArI che. ame jItyA to gaNataMtra jItyuM; ame DULyA to e DULyuM.' 'A vAta na samajuM evo huM mUrkha nathI. jIvananAM chellAM varSomAM mana, vacana ne kAyAthI kaMI paNa sevA thaI zake ema hoya to e karavAnI mArI manobhAvanA che." 'bolo gaNataMtranI jaya !' prajAjano harSAvezamAM AvI gayA. teone je vAta kahevAnI hatI te kahevAI gaI hatI ane je vacana levAnuM hatuM te levAI gayuM hatuM. 'paNa ApaNe eka vAta bhUlI gayA : amArA lokasevaka muni velAkulane kyAre maLavuM che ?' prajAjanoe kahyuM. 'saMthAgAranA nirNaya pachI.' 'tame e nirNayathI ATalA kAM Daro ?' 'amAre tyAM ekane ja samajAvavAno hoya che; ahIM anekane kAbUmAM levAnA hoya che. zAstramAM kahyuM che ke muMDe muMDe matirbhinnA - magaja magajanI vAta nyArI !" 'ekamAMthI aneka ane anekamAMthI eka maMtrIrAja ! tame TADhA chAMye beso. vAdavivAda ghaNA thaze. vIjaLIo camakaze, garjanAnA Dhola piTAze, tamane ghaDIbhara ema paNa lAgaze ke vAtano dora hAthathI gayo, paNa e vakhate madArI jAdunI lAkaDI pherave ane badhuM zAnta thaI jAya, ema ame matalAkaDI vacce nAkhIzuM, mata levarAvIzuM. mANasanuM jUtha to amAruM ja moTuM haze, eTale Akhare vijaya ApaNo ja thaze." vAha vAha ! tamArA mahattvAkAMkSI jUthano mane AjIvana namra sevaka mAnI lejo.' varSakAre upasaMhAra karyo. prajAjanonA A jUthe AkharI vidAya lIdhI. nAna-saMdhyA patAvI varSakAra atithigRhanI agAsImAM AvyA tyAre vaizAlInA UMcA minArAo pAchaLa sUraja Athamato hato ane haryo, prasAdo ne bhavanonA tejaveratA suvarNakaLazo AkAzane cuMbatA hatA. 258 1 zatru ke ajAtazatru vaizAlInA sainiko ghoDA para caDhI havAno AsvAda levA dUra dUra cAlyA jatA hatA. emanA mastaka para rahelI suvarNapichanI kalagIo khUba zobhA detI. hamaNAM hamaNAM strI-senAno TharAva pasAra thayo hato, ne strI-sainikAo paNa have cAre tarapha gaNavezamAM pharatI dekhAtI hatI. A vezamAMya e khUba mohaka lAgatI. atyAre strIsainikAo ghoDe caDhI bahAra nIkaLI hatI. sauMdarya game tevI avasthAmAM sauMdarya ja rahe che - ghATa judo, bAkI hemanuM hema. vaizAlImAM prAcIna niyama evo hato ke vIsathI pacIsa varSanA rAja kumAre ke kSatriya sAdhanAnI avasthAmAM strInuM mukha paNa na jovuM. paNa vaizAlInA navajuvAnoe jema janapadapriyAno kAyado karAvyo, potAnA vIratvane apamAnajanaka lAgatA bhUtakALanA devone ukhADI pheMkAvyA, ema kAyadAthI A niyamanA paNa cUrecUrA karI nAkhyA hatA. e kahetA : AvA niyamo to juvAnonI pAmaratAnAM pradarzana che ! ane A niyama dUra thayA pachI ghaNA sainikone strIsainiko vinA bahAra nIkaLavuM na gamatuM. jyAre nara sainika ane nArI sainika sAthe nIkaLatAM tyAre emano utsAha apUrva raheto. loko kahetAM ke ATalI tAjagI koInA moM para pahelAM kadI nathI dekhAI ! A sahacAramAM jIvana jAge che, skUrti Ave che, kAma karavAno ucharaMga rahe che. bhagavAna mahAvIra ane lokaguru buddhanA prabhAvathI ahIM dhUta ane zikAra baMdha jevAM thayAM hatAM, paNa keTalAka manovijJAnazAstrIoe spaSTa kahyuM ke A rIte manane aMkuzamAM mUkavAthI enI svAbhAvika zaktio kuMThita banI jAya che. vikRtinAM mULa niyamanamAM rahelAM che. keTalAka utkAntivAdIoe to e paNa jAhera karyuM ke pazunI pazutA paNa baMdhanane AbhArI che, ene mukta karo ane e pazu maTI jaze. koI paNa jAtanuM niyamana na joIe, niyamana e to e baMdhana che, ane baMdhana to pazune ghaTe. - saMthAgAramAM A TharAva Avyo tyAre bhAre UhApoha thayo. dhRta ane zikAra sAme bhAre sUga pragaTa thaI. Akhare evo nirNaya thayo ke, saMskAritAnI dRSTie chUTa ApavI yogya lAge to ApavI; ane te mATe yogya karavA-karAvavA mATe eka salAhakAra maMDaLI nImI. A maMDaLIe UMcA mANaso saMskArI rIte hAra-jIta ramI zake tevI ramato zodhI ApI. e mATe rAjanI jarUrI maMjUrI laI le ne rame. e hAra-jItanA dravyamAMthI thoDo hisso rAjane paNa maLe. sArAMzamAM, UMcA saMskArI vargomAM A dhUta rayAyuM. prajA jo dhUta khele to daMDane pAtra bane. eTale dhUta UMcA prakAranI ramata banI gaI. ane mAtra halakA ne garIba prajAjano dvArA ramAtuM dhUta daMDanIya TharyuM. jUthabaMdhI 1259
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNakAre A raMgIna vaizAlI joI, enuM Urmi ane thanaganATabharyuM jIvana joyuM; nitya AnaMda, nitya occhava, nitya naMdakumAra jevA narane nIrakhavA : AmAM vaikuMTha kone vahAluM lAge ? maravuM kone game ? saMdhyAno sUraja dhIre dhIre AthamaNA AbhamAM DUbI gayo, ne nizAsuMdarI kALuM oDhaNuM oDhIne AvI pahoMcI. tArAo suMdarInA sALunI TIpakI banIne camakI rahyA, ne vaizAlI nagarI dIvAothI jhaLahaLI UThI.. ahIM roja divALI hatI. ahIMnuM jIvana rAtamAM ja jAgatuM. mahattvanA nirNayo rAte levAtA. hamaNAM hamaNAM zramaNa sAdhuono pagadaMDo A tarapha vadhI gayo hato; ane teo vAraMvAra lokajIvanamAM dakhala karatA hatA, bodha devAnI emane bhAre caLa rahetI. mojIlA loko roja A karavuM ne A na karavuM sAMbhaLI sAMbhaLIne kaMTALI gayA hatA. Akhare A kaMTALo saMthAgAra sudhI pahoMcyo. saMthAgAramAM A vize bhAre UhApoha jAgyo. sAmAnya rIte zramaNo sAme kaMI bolavAnI temanI hiMmata nahotI; gaNataMtranA mULa niyamomAM teono moTo hisso hato ne bahAranI duniyAmAM enI pratiSThA paNa e kAraNe ja hatI. paNa ahIMnA manovijJAnazAstrIoe jAhera rIte kahyuM ke A prakAranA bodhathI mANasanI svAbhAvika buddhipratibhA kuMThita thaI jAya che, ane manamAM sUteluM eka tattva evuM vicitra che ke, jo ene kahIe ke A na karavuM to e karavA tarapha vadhAre prerAya che; ene AvA bodhathI protsAhana maLe che. mATe bhale upAzrayo ne vihAromAM bodhaprada bhASaNo thAya, paNa chaDecoka AvuM bodhaprada bhASaNa ke lekhana thavuM hitAvaha nathI. gaNataMtra to Adarza mAnava ghaDanAra taMtra che. vizvamAMthI yuddhane dezanikAla karavAnI caLavaLa cAlatI hatI. 'yuddha nahi' - nI pariSado bharAtI, emAM mahAvIra ke buddhane bolAvAtA, paNa mANasanuM aMtara to jUthamaya banI gayuM hatuM. prAMte prAMta ke dezadezano virodha to dUra rahyo, paNa ahIM eka mahollo bIjA mahollAno virodhI banyo hato ! ane na jANe paraspara kyAre yuddhamAM jhaMpalAvI deze, te kaMI kahevAtuM nahotuM ! bhagavAna mahAvIre eka vAra sUtra ApyuM : "tuM tArI jAta sAthe yuddha kara ! aMdara yuddha kara ! bahAra yuddha karavAthI zuM ?' sahu A sUtrathI viruddha artha ane AcaraNa karIne beThAM hatAM. sau potAnI jAti sAthe roja saMgharSa karatA, aMdaroaMdara leSabhAva keLavatA ane bahAra zAMtinAM raNazIMgAM phUMkatA : 'ame zAMtipremI ' varSakAre A badhuM joyuM. e vicakSaNa puruSa vaizAlInA aMtaraMga rAja kAraNanI 260 zatru ke ajAtazatru vicAraNAmAM UMDo UtarI gayo. acAnaka nUpurajhaMkArathI enI vicAramALA tUTI. eNe joyuM to magadhapriyAne bolAve tevI eka nRtyAMganA chama chama karatI tyAM AvI rahI hatI. vizvAmitrane caLAvavA AvatI menakA jevI enI rUpachabI hatI. mANasane pIdhA ja karavAnuM mana thAya tevI enI sauMdaryasudhA hatI. e Thamaka Thamaka karatI, kamarathI lacakAtI, aMgamaroDa racatI varSakAra pAse AvIne namI rahI. kavitvamaya bAnImAM e bolI, 'namuM AtmA DhALI, namana laLatI deha namajo.' 're subhaga ! tuM koNa che ?' 'Ape kema jANyuM ke mAruM nAma subhagA che ?' nRtyAMganA Azcarya anubhavI rahI. 'kema vaLI ?' varSakAre pUro javAba na Apyo. kAkatAlIya rIte prApta thayela takano e lAbha laI rahyA. - 'Ape vagara kahyuM mAruM nAma jANI lIdhuM. kharekhara, Apa mAnavadeva cho, amArA pUjanIya cho. ApanA caraNa cAMpavAnI mane anumati Apo. amArA zramaNo kahe che ke sAdhunA saMgathI mukti maLe, to sAdhunA sparzathI to na jANe zuMye maLe ?" ne naTI AgaLa vadhI. e rAja nI mahAna nATyazALAnI adhiSThAtrI hatI. | 're devI ! huM brAhmaNa chuM, strIthI aspRzya chuM, emAMya naTa-viTa strIothI to khAsa.' | tamArA deza tarapha amane tiraskAra chUTe che. kalAkAro tarapha ATaluM hIna vartana ! ahIM naTa ane nadIone mahAmAnya rAja puruSo sAthe sthAna maLe che. juo, kharuM kahIe to rAjakAraNa amArA rUpakalAkAronA hAthamAM che. saMbhaLAya che ke magadha vaizAlI para caDhI AvyuM che. hiMsaka yuddha karavuM ke zAMtinAM kabUtara uDADavAM eno nirNaya Aje thavAno che. zAMtivAdI jUtha yuddhanA vipakSamAM che. e pakSa taraphathI huM atre upasthita thaI chuM.' nRtyAMganA subhagAe kahyuM. 'tame zuM karazo ?" 'huM jUthanAM tamAma sabhyone ahIM ekatra karIza." 'tame kevI rIte ekatra karazo ? e badhAne tame nimaMtraNa mokalyAM che kharAM ?" varSakAre prazna karyo. korAM nimaMtraNathI koI na Ave. A to janagaNanuM kAma. eTale jo teone kAne mAruM nAma jAya, huM thoDuMka nRtya karIza, ema teo jANe to Ave. mAne ke cAlo, karNanuM amRta ne cakSunI surA to maLaze." jUthabaMdhI D 261
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAha vAha ! AnuM nAma kalAprIti. vAha vaizAlI, vAha ! ane vAha devI subhagA ! dhanya tamAro rASTraprema !' naTIe varSakAra vize ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. e potAnAM vakhANa kare che, e jANI e khUba phulAI gaI. e bolI : 'maMtrarAja ! kalAkArane deza-kALanA sImADA hotA nathI. tame deva cho. tamArI AgaLa khoTuM nahi boluM. ghaNI vAra maMtraNA mATe khAsa khAsa vyaktione hAjara karavAnI hoya tyAre nimaMtraNa sAthe mArA nagna nRtyanI jAherAta paNa mokalavI paDe che.' 'nagna nRtya ? enA para kAyadAno pratibaMdha nathI ?' 'jarUra che. paNa jyAM niyama che, tyAM apavAda paNa che. avasare kAyadAmAM chUTa maLI rahe che. kAyado koI avicaLa vastu nathI. siddhAMta samaya sAthe palaTAya che.' 'vAha, vAha ! amArA junavANI loko to mAne che ke samaya palaTAya, paNa siddhAMta na palaTAya.' ne varSakAre moTethI hAsya karyuM. atithizALAnA eka khaMDamAM AmaMtrelA AgaMtuko kyAranA AvI gayA hatA, ne naTIne na jotAM AkaLA thaI bUmAbUma karatA hatA. bALakone raDatAM joI mAtA doDe tema subhagA tyAM doDI gaI. thoDIvAramAM kolAhala zAMta thaI gayo. ghUMgharuno nAda havAmAM guMjI rahyo. 262 7 zatru ke ajAtazatru 36 rAjanItinA prakAro vaizAlInI rAjanIti mATe e divasa bhAre utsAhajanaka hato. jyAre magadhanI senA dhIre dhIre vaizAlInI sarahado dabAvI rahI hatI, eve vakhate magadhano mahAmaMtrI dezanikAla thAya, vaizAlInI sImAmAM AvI Azraya mATe yAcanA kare, ane mitratA mATe hAtha lAMbo kare tyAre zuM samajavuM ? zuM dhAravuM ? vaizAlInAM prabhAvazALI jUtho mahAmaMtrIne Azraya ApavAmAM gaNataMtranI udAra nItino vijaya jotAM hatAM. lokasevaka muni velAkule potAnA jJAna dvArA jaNAvyuM hatuM ke A prakAre maMtrInuM maLavuM e mAnastUpane ukheDI nAkhyAnuM phaLa che; nahi to magadhamAM A rIte aMdaroaMdara phATaphUTa na paDe. kusaMpa e sarvanAzanuM paheluM pagathiyuM che. magadha potAnA bhArathI ja bhAMgI paDaze. bIjo pakSa hato to laghumatImAM, paNa rAjanIti vize judA dRSTikoNa-vALo hato. e mAnato hato ke rAjakAraNamAM vizvAsuno paNa ati vizvAsa na karavo, ema kahyuM che, to avizvAsuno vizvAsa to karAya ja kevI rIte ? baMne pakSo potapotAnI taiyArIo karIne AvyA hatA. bahumatI pakSa pote mAnI lIdhelI vAta mATe vizeSa vicAraNA karavA taiyAra na hato. e mAtra gaNataMtranI apAra kIrtine joto hato. e to guMjato hato ke kIrti kerAM koTaDAM pADyAM nava paDaMta ! game tema karIne kIrti sAcavo ! laghumatI pakSa kaheto hato ke rAjanIti ke jemAM tamAma pakSo potapotAnA svArthanI rIte vicAre che, ne Acare che, emAM manuSya jAgrata rahIne vartavuM ghaTe. rAjanItimAM bhoLapaNa e doSa che, mRtyu che, vinAza che ! saMthAgAramAM niyata samaye pariSadA maLI. kArya-saMcAlana zarU thayuM. A vakhate
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghumatI pakSe potAnuM nivedana rajU karyuM. A vAta karanAra vikramaMDalanA ziromaNi surazarmA hatA. e 'deva'nA TUMkA nAme oLakhAtA. teo haMmezAM zAstranA AdhAra laIne AgaLa cAlatA. teoe zatrupakSanA paMkhIne paNa durgamAM Azraya Apavo na joIe evuM vidhAna karyuM, ane potAnA svabhAva mujaba enA samarthanamAM bhAratanA prAcIna rAjanItizAstranI eka vAta rajU karI : xeka pradezamAM eka gAma jevo moTo vaDalo hato. e vaDalA para kAgaDAono rAjA meghavarNa potAnA kAgaparivAra sAthe raheto hato. juvAna rUpALI kAgaDIo ne nAnAM kAgabaccAMthI vaDalo killola karato. A vaDathI thoDe dUra parvatanI guphAomAM potAnuM nagara vasAvIne arimardana nAmano ghuvaDa rAja karato hato. A rAtanA rAjAnI ANa badhe pravartatI. ghuvaDa ane kAgaDAone jUnAM vera hatAM, ghuvaDoe dhIre dhIre vaDalA paranAM kAgakuTuMbone ochAM karI nAkhyAM. zatru ane roganI bAbatamAM ALasu kAgakuTuMbo potAno sarvanAza joI moDAM moDAM paNa jAgyAM. badhAM kAmamaMDaLo ekaThAM thayAM. A vakhate rAjA meghavarSe sahune uddezIne kahyuM ke "zatruno pratikAra karavAnI paLa AvI pahoMcI che, paNa ekadama tenA durga para AkramaNa karI zakAya tema nathI. zAstramAM saMdhi, vigraha, yAna, Asana saMzraya ne DhaMdhIbhAva, A prakAre zatrunA vinAzanA upAyo batAvyA che. emAMthI kono prayoga karavo te kaho.' A vakhate meghavarNanA pAMca sacivo hatA. teoe kahyuM : 'A mATe ekAMtamAM besIne maMtraNA karavAnI jarUra che." rAjA pAMca saciva ane eka vRddha maMtrI sthirajIvI sAthe ekAMtamAM maMtraNA karavA beTho. yuddhamAM jeTalA kAna ochA bhegA thAya teTaluM sAruM. rAjAe kahyuM, 'mArA priya sacivo ! zatruthI ApaNI surakSA karavA mATe tame tamAro abhiprAya niHsaMkoca darzAvo !' pahelA sacive kahyuM, 'zatru baLavAna ane samaye prahAra karanAra hoya to tenI sAthe saMdhi yogya che. baLavAna sAthe yuddha yogya nathI. megha kadI paNa pavananI sAme jatA nathI.* A pachI bIjA sacive kahyuM, 'zatru krodhI ne kapaTI hoya to tenI sAthe saMdhi yogya nathI. kAraNa ke pANIne game teTaluM garama karIe, toya te agnine bujhAvI nAkhe che. AvA zatruo sAthe yuddha ja dharma che. saMdhi karI hoya toya teone pharI besatAM vAra lAgatI nathI.' * paMcataMtramAMthI. 264 B zatru ke ajAtazatru trIjA sacive potAno abhiprAya vyakta karatAM kahyuM, 'zatru baLavAna che, mATe hAla turata saMdhi ke vigraha karavA karatAM yAna ja yogya che. bahAdurIthI pAchA haThIne prANanI rakSA karavI. rAjA yudhiSThire ane mahArathI zrIkRSNa zatrune baLavAna joI dezano tyAga karyo hato, ane e vakhate prANanI rakSA karI pharI rAjya prApta karyuM hatuM.' pratyeka maMtrInI salAha khUba ja kImatI hatI. AthI rAjAe cothA sacivane pUchyuM, 'tamAro abhiprAya Apo.' cothA maMtrIe kahyuM, 'deva ! huM saMdhi, vigraha ke yAna e traNemAMthI ekeyamAM mAnato nathI. mane to sane game che. potAnA sthAnamAM rahelo magara moTA hAthIne paNa kheMcI jAya che, ane sthAnabhraSTa thayelA siMhane baLavAna kUtaro paNa parAbhava pamADe che. pAMcamAM maMtrIe kahyuM : "mArA mate to A prasaMga saMzrayano che. koI paNa rAjAnI sahAya meLavI yuddha karavuM. ekAkI jhADa game tevuM baLavAna hoya topaNa tophAnI pavana teno nAza karI zake che.' A vakhate sthirajIvI nAmanA sakala nItizAstra pAraMgata maMtrI tyAM beThA hatA. rAjAe temano abhiprAya pUchaDyo. vRddha maMtrI sthirajIvIe kahyuM, 'mArA mata pramANe A samaya dvaidhIbhAvano che. zatrune vizvAsamAM laI, tenuM chidra jANI, tene Thagavo. kaphano nAza karavA mATe jema pahelAM goLa khAIne kapha vadhAravAmAM Ave che, ane pachI teno nAza karavAmAM Ave che tema, zatrunI pAse jaI, tenAmAM vizvAsa karI, tenA mitra thaI, teno vizvAsa saMpAdana karI tene haNavo." meghavarNa rAjA kahe, 'A kema bane ?" sthirajIvI kahe, 'potAnAthI paNa baLavAna zatruno buddhi ane vijJAnathI nAza karI zakAya che. rAjana ! A kAma huM upADI laIza, ne ApaNA zatruno nAza karIza." meghavarNa rAjA kahe, te kevA prakAre te mane kaho. ane e aMge amAre zuM zuM karavuM te amane sUcavo." zuM zuM karavuM te sthirajIvIe rAjAnA kAnamAM kahyuM. bIje divase sabhAmAM sthirajIvI maMtrI rAjA sAme AkSepa karavA lAgyo, ane game tema bolavA lAgyo. sabhAmAM badhA garama thaI gayA. rAjA meghavarNa A vakhate AgaLa Avyo, ane bolyo, 'are ! A drohI gharaDA kAgaDAne mane ja sajA karavA do." ane rAjAe sthirajIvIne cAMcanA tIvra prahAra karI ghAyala karyo; pachI sarva rAjanItinA prakAro 1 265
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAgasabhyone kahyuM ke, 'ApaNe have A sthAnano tyAga karIne cAlI nIkaLavuM joIe. bhale A lohInIMgaLato badamAza sthirajIvI ahIM kamote mRtyu pAme !' | meghavarNa sAthe badhA kAgaDAo cAlI nIkaLyA. A khabara ghuvaDanA rAjA arimardanane maLatAM e sAMja thavAnI rAha jovA lAgyo. bhAgatA zatruono nAza sahelAIthI thAya che. sUraja deva mera beThA ke arimardana potAnI ghUDasenA sAthe vaDalAne gherI vaLyo. paNa eka kAgaDo to zuM, kAganuM IMDuM paNa tyAM nahotuM. sarasa ! vUDasenA DALe besI saMgIta karavA lAgI. e vakhate ekAeka rudanano avAja Avyo. sAMbhaLyuM to kAganuM rudana ! badhA e dizAmAM dhasI gayA : are ! zatruno zeSa hajI ye ahIM rahI gayo lAge che. tyAM to ghAyala paDelo vRddha kAgaDo, jenI pAMkho paNa aDadhI kapAI gaI hatI, te bolyo, "are ! huM tamAre Azraye Avyo chuM. mArI oLakhANa tamane ApuM. huM kAgarAja meghavarNano mahAmaMtrI sthirajIvI chuM. mane tamArA rAjA arimardana sAthe mulAkAta karAvI Apa. pachI huM badhI vAto kahIza. e pachI mAruM je karavuM hoya te karavA tame kulamukhatyAra cho.' ghuDasenA pAchI haThI ne rAjA arimardanane eNe badhI vAta nivedita karI. arimardana tarata e ghAyala kAnamaMtrI pAse gayo ne bolyo : "are kAga ! mane kahe ke tArI A durdazA kaI rIte thaI ?" "zuM kahuM mArI kathanI, rAja ! mArA hAthe meM karI, ema mAre kahevuM joIe. gaI kAle kAgasenAno moTo vinAza sAMbhaLI kAgarAja ekadama ApanI sAthe yuddha karavA taiyAra thayA. raNabherIothI dizAo guMjI rahI. A vakhate meM kahyuM, 're kAgarAja ! rAjA arimardana sAthe yuddha e tamArA gajA bahAranI vAta che. enI sAthe saMdhi karo. rAjA udAra che. e tamane hoMze hoMze divasanI subAgIrI soMpaze. baLavAna zatru sAthe mitratA karavI e buddhimattAnuM lakSaNa che." mArAM A vacano sAMbhaLI rAjA ane tenA tamAma navA maMtrIoe kahyuM ke 'sthirajIvI rAjadrohI che, zatru sAthe bhaLelo che.' ne pachI te badhAe bhegA maLIne mArI A viparIta dazA karI. have ApanA caraNanuM zaraNa e ja mArI chellI icchA che. jyAre huM svastha thaIza, tyAre tamane kAgamaMDaLamAM dorI ja Iza; ane e duSTono samUla uccheda karAvIza, tyAre ja mane jaMpa vaLaze.' rAjA arimardana ghAyala kAnamaMtrInA zabdo sAMbhaLI dayAvAna banI gayo ne bolyo : 'je zaraNAgatane pALe che e azvamedha yajJanuM phaLa pAme che. tamane mAruM zaraNa che. nirAMte amArA durgamAM vaso.' bIjA eka maMtrIe rAjAnA vacanane Teko ApatAM kahyuM, 'rAvaNanA vinAza mATe rAme vibhISaNano satkAra karyo ja hato ne ! ghuDarAjanuM pagaluM zAstrasaMmata che." trIjA maMtrIe kahyuM, ApaNA kAraNe e kAga apamAna pAmyo, mATe ApaNe ene zaraNa ApavuM joIe. mANasa mATe moTAmAM moTuM pApa kRtajJatA che, ane moTAmAM moTI kIrti kRtajJatA che. karyAnI kadara to thavI ja joIe.' A vakhate vakranAsa nAmanA maMtrIe kahyuM, "badhI vAta sAcI, paNa zatrune durgamAM praveza na Apavo. je rAjAnA durgamAM ajANyA mANaso praveza kare che, e rAjA jaladI zatruthI vinAza pAme che. rAjanItimAM to vizvAsano paNa ati vizvAsa ne karavo ema kahyuM che, to avizvAsa ane aripakSano bharoso to kevI rIte thAya ? huM A vAtano virodha karuM chuM.' A sAMbhaLI rAjA nArAja thayo ne bolyo : 'bahAduronA durga pASANanI dIvAlomAM nathI hotA paNa enI bhujAomAM hoya che. bAkI jenuM daiva rUkyuM ene durga hovA chatAM koNa rakSI zakyuM che ? kIrti ja eka avicaLa che. are, nAma teno nAza che. kevo moTo rAvaNa rAjA ! trikuTAcalamAM jenuM sthAna, sAgara Akho jenA nagaranI AjubAju khAI banelo, rAkSasa jevA jenA yoddhAo, kubera jevo jeno bhaMDArI ane jenuM nItizAstra zukrAcArya jevAe racyuM, e rAjA kALane vaza thaI nAza pAmyo, to ApaNe koNa ? yAda rAkho ke kALane paNa kIrti jIte che. mATe kIrtinI rakSA karo !" pachI rAjAe sthirajIvI maMtrIne kahyuM, 'mArA parijano asaMmata hovA chatAM huM tAro svIkAra karuM chuM. mArA durgamAM Ave ane yatheccha rahe.' sthirajIvIe kahyuM : "game tevo toya huM zatrugaNano sadasya chuM. mArAthI durgamAM na rahevAya; durganA dvAra pAse rahIza.' sthirajIvI durganA dvAra para rahyo, ane potAnA gharamAM bahArathI kASThanA kakaDA lAvIne bhegA karavA lAgyo. A vakhate mahArAjanItijJa vakranAe potAnA sAthIone kahyuM: 'jyAre koI rAjyanuM aniSTa thavAnuM hoya che, tyAre enA AgevAnonI buddhimAM bhrama ne bhraSTatA pedA thAya che. devatAo govALiyAnI jema lAkaDI laIne rakSaNa karatA nathI; jene vRddhi pamADavA che tene teo buddhisaMpanna kare che. devo zastra laIne krodha karIne koIne haNatA nathI, jene haNavA icche che tenI buddhimAM bhrama Ubho kare che. ApaNA rAjAnI buddhimAM bhrama thayo che, mATe jo ApaNe ugAra cAhatA hoIe to ahIMthI jaladI cAlI nIkaLo." 266 | zatru ke ajAtazatru rAjanItinA prakAro 1 267
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vakranAsa potAnA sAthI ghuvaDo sAthe cAlI nIkaLyo. kAgamaMtrIne to potAnA mArgano kAMTo TaLI gayo lAgyo; ene have phAvatuM javuM. eNe jyAM tyAM kASThanA TukaDA nAkhavA mAMDyA, ne pote mahArAjA arimardana mATe palaMga vagere banAvavA lAkaDAM bhegAM kare che, tema kahevA lAgyo. eka savAre sUryanArAyaNa UguM UguM thaI rahyA hatA, ne sthirajIvI durgamAMthI bahAra nIkaLyo. rojA arimardana AkhI rAta surA ne sauMdaryano raMga mANyA pachI atyAre tAjI UMghamAM paDyo hato lAga joIne kAga maMtrIe rAjA meghavarNane kahyuM, 'saLagato kASThano kaTako laIne ghuvaDonA durgamAM pheMkI Avo ! dhUDono kuMbhIpAka karo !" kAgaDAo saLagatAM lAkaDAM laIne UDyA, cUDonA durgamAM nAkhyAM. ekadama Aga phATI nIkaLI. arimardana sAthe tamAma gheDa prajA vinAzane varI. rAjA meghavarSe pharI potAno rAjyAbhiSeka karyo, ane maMtrI sthirajIvIne mukhya maMtrI banAvyo. sthirajIvIe tamAma sabhAne eka nItimaMtra ApatAM kahyuM, 'hathiyArathI zatru pUrepUro haNAto nathI; buddhithI je haNAya che, te kharekhara haNAya che. zastra to mAtra mANasanA dehane haNe che, jyAre buddhithI mANasanAM kuLa, yaza ane vaibhavano nAza paNa karI zakAya che.' surazarmAe potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM : "vaizAlInAM prajAjanone huM A vArtAthI cetavuM chuM ke tamAre arimardananI jema A zatrupakSanA maMtrIno vizvAsa karavo nahi !' surazarmA vayovRddha brAhmaNa hato, ane vaizAlInI unnatimAM eNe ghaNo bhAga lIdho hato. paNa enA junavANI vicArothI e hamaNAM hamaNAM thoDo pAcho paDI gayo hato. e jyAre tyAre zAstranI duhAI deto ne purANA nItiniyamonI vAto karato. bIjA vidvAna brAhmaNo enI vAto sAMbhaLIne kahetA, 'zarmAjI ! jarA samayane oLakhatAM zIkho '. paNa zarmAjI samayane na oLakhI zakyA. chatAM AjanI emanI vArtA bhalabhalAne saMzayamAM nAkhI de tevI hatI. eka vAra AkhuM saMthAgAra vicAramAM paDI gayuM. aMdara aMdara badhA vAto karI rahyA hatA, eno sahRdayatAno pAro ekadama nIce UtaravA lAgyo. A vakhate phAgunI UbhI thaI. phAlganI enA sauMdaryane jeTaluM bahekAvI zakAya teTaluM bahekAvIne AvI hatI. hamaNAM e vaizAlInA gaNataMtranI mAnyatA pAmI hatI. 268 1 zatru ke ajAtazatru e jANatI hatI ke prazaMsA game teTalI jUThI hoya, chatAMya mAnavamana para enI asara thAya che, ema rUpano game teTalo tiraskAra thAya paNa puruSamana para teno prabhAva paDe ja che ! phAlganInI kalAmaya dehayaSTine badhA nIrakhI rahyA. e bolI - jANe koI sitAra raNajhaNI : 'suhado ! mANasa Akhare to junavANI pazu che, jarAka mukta thayuM ke jUnA nivAsasthAne jaIne UbhuM rahevAnuM ! tame tamArA jUnA devone tajI dIdhA, paNa jUnAM zastro hajI gaLAmAM vaLagelAM che. zAstra to be bAjunI DholakI vagADe che. ghaDImAM e kahe che ke putra vinA mukti nathI; ane ghaDImAM kahe che ke nArada jevA brahamacArIono sadA svargamAM vAsa che. huM kahuM chuM ke, ApaNA mana-trAjavAne mApatAM rAkho. jUnAM kATalAM ghasAI gayAM che, navAM kATalAMthI mApo. samayane oLakho. A kathAnA keTalAka bhAga bhAre bodhaka che. yAda rAkho ke dareka vAdaLa varasAda lAvatAM nathI, keTalAMka baphAro paNa kare che. huM to eka strI chuM. chatAM A ghaDIne vadhAvI levAnI bhalAmaNa karuM chuM.' phAlganInA abhiprAyanuM jAdu badhe pharI vaLyuM. vaizAlInI mahAgaNikA subhagA, je rAja kAraNamAM UMDo rasa letI thaI hatI, eNe kahyuM, 'huM ema pUchuM chuM ke pelA vAMdarAnI jema tame tamAruM kALajuM ghera mUkIne to nathI AvyA ne ? ane magaranI jema mUrkha banIne vAMdarAnI vAta mAnavA taiyAra to nathI thayA ne ?' phAlganI karatAM subhagA bAjI mArI gaI. eNe nItinI vAta karanAra pelA surazamone sAva halako pADI dIdho, "have vadhu mAthAkUTa nahi, chaMdazalA kAono Adara kara, gaNanAyaka !' vadhu matavALA pakSe chelluM hathiyAra pheMkyuM. 'chaMdazalAkA !' bIje thI pokAra Avyo. 'jarA thobho vaizAlInAM deva-devIo ! A vRddhanI thoDIka vAta sAMbhaLI ne pachI je ThIka lAge te karo !" ekAeka vRddha maMtrI varSakAre vacce bhAga letAM kahyuM. 'emAM bIjuM karavA jevuM zuM che ?" muni velAkUla, jemaNe hajI sudhI carcAmAM bhAga nahoto lIdho, teoe potAno abhiprAya ApatAM kahyuM, 'saMsAramAM aDhI akSaranuM ratna mitra che ! mitra jema ApattimAM taravAnuM sAdhana che, ema AnaMdavihAranI hoDI paNa che. nakha ane mAMsanA jevI maitrI e vaizAlInI viziSTatA che." | 'kabUla karuM chuM.' mahAmaMtrI varSakAre kahyuM, 'bhagavAna buddhe jyArathI vaizAlInAM bhAvanA zIla ane bhalAM-bhoLAM naranArane deva-devInAM namUnArUpa kahyAM, tyArathI mArI pUjAmAM paheluM smaraNa e pAme che !' rAjanItinA prakAro n 269
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ A zabdoe saMthAgAranA ghummaTane dhanyavAdanA gabArAothI bharI dIdho. 'zAMta thAo, devonAM priyo !' varSakAre AgaLa calAvyuM, 'huM ahIM Azraya mATe Avyo chuM, koI Apatti UbhI karavA Avyo nathI. sarvAnumate jo nirNaya thAya to ja ahIM rahIza. huM to tamArA premano yAcaka banIne Avyo chuM. vidvAna baMdhu surazarmAe jevI nItikathA kahI, tevI eka kathA kahI chevaTano tamAro abhiprAya mAgIza. ane tame jevo Apazo tevo abhiprAya svIkArI laIza.' sau varSakAranI vANI sAMbhaLavA ekakAna thaI rahyA. 37 dareka vAtane be bAju hoya che. mahAmaMtrI varNakAre potAnI vAta rajU karatAM kahyuM : 'kathA ane dRSTAMto mAnavajIvanamAM moTo bhAga bhajave che. ane ethI hajAro varSothI ApaNI ArSapuruSoe kathAo kahI che. bhagavAna mahAvIranA upadezamAM kathAtattva mukhya hoya che. lokaguru buddha paNa eno Azraya le che." 'dareka vAtane be pakSa hoya che, be bAju hoya che, be pAsAM hoya che. bhagavAna mahAvIra jene anekAntasiddhAMta kahe che, e vAta samajavA jevI che.' oha ! A mANasa to dharmasiddhAMtono paNa jANakAra che, ne vaizAlInA priya puruSonuM nAma paNa vAraMvAra le che." saMthAgAranA eka pakSe potAno saMtoSa vyakta karyo. 'vaizAlInA priya puruSo ! mitro ! ApaNe A pramANe bolIne sUrajane chAbaDAthI DhAMkIe chIe, athavA ApaNA pAtramAM paDelA caMdranA pratibiMbane ja caMdra mAnavAnI bhUla karIe chIe. e puruSo mAtra vaizAlInA nahi, vizvanA puruSo che.' varSakAre AkhI sabhAne A vacanothI AMjI dIdhI. eNe vAta AgaLa calAvI : "dRSTAMta kaMI sarvathA svIkArya hotAM nathI; enuM eka paDakhuM ja svIkArya hoya che. huM je dRSTAMta kahIza, te paNa te rIte ja tame svIkArazo. tame je kathA sAMbhaLI te paNa e rIte ja vicArazo. je zAstramAMthI surazarmAjIe dRSTAMta ApyuM. e zAstranuM ja A dRSTAMta che, eTale lagIra paNa prAmANyabheda thavAne kAraNa nathI.' varSakAra ATaluM bolI thobhyo, ane eka vAra tamAma pariSadA para vijayI dRSTi pheravI rahyA. sabhA barAbara kAbUmAM AvI gayelI jaNAI. vazIkaraNanI vidyA jANanAro jema sabhAne vazIbhUta karI AgaLa vadhe, tema te sabhAne vacanacAturIthI kAbumAM laIne potAnA vaktavyamAM AgaLa vadhyA : 270 | zatru ke ajAtazatru
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ A mAnavI ane A pazu, e to saMskArabheda che. bAkI to jIvamAtra mULe pazu che, pazupatinAthane praNAma karI pazunA nAmathI ja ApaNA prAcIna puruSoe kathAo kahI che. samajanAra enuM rahasya samajI le.' ane maMtrI varSakAre potAnI kathAno AraMbha karyo : mArI kathAmAM paNa zarmAjInA vaDalAnI jema vaDa Ave che. suMdara ane vizALa evo vaDa che. hajAro vaTemArgu tyAM vizrAMti le che. vAnara, paMkhI ne jIvajaMtu tyAM AvIne nirAMte nivAsa kare che - jANe nAnuM zuM nagara ja joI lo ! A vaTanagara para eka vAyasarAja vAso vasato hato. e vAyasa kahetAM kAgaDAnuM nAma 'laghupatanaka' hatuM. eka dahADo prAtaHkALanI mIThI havAmAM te laherI jIva Amatema paribhramaNa karato hato, tyAM eNe eka vikarALa paMkhImArane Avato joyo. e paMkhImAranA eka khabhe jALa hatI ane bIje khabhe jhoLI hatI, jemAM sapheda bAstA jevA cokhA bharyA hatA. - 'kAgarAja kuzaLa buddhivALo hato. eNe joyuM ke A pAradhI paMkhIono mahAkALa che ne vaTanagara tarapha jAya che. nakI Aje e mahAsaMhAra karaze. Ama vicArI kAgaDo jaladI vaDa tarapha gayo, ane eNe sahu paMkhIone cetavI dIdhAM ke A cokhA nathI, paNa haLAhaLa viSa che. khAvAno lobha karazo to prANa khozo. A pAradhI che. enI pAse jALa che. cetatA rahejo, nahi to prANanuM sATuM thaze. vaDa paranAM tamAma paMkhIo sAvadha thaI gayAM. pelA pAradhIe thoDIvAre tyAM AvIne jALa bichAvI ane cokhA veryA. ane pote eka jhADanI othe jaIne saMtAI rahyo. A samaye citragrIva nAmano kabUtarono rAjA, potAnAM hajAra kabUtaro sAthe, tyAMthI AkAzamArge nIkaLyo. pelA laherI kAgaDAe temane potAnI bhASAmAM AgaLa raheluM jokhama samajAvyuM, paNa kabUtara kone kahe ? sAva bhoLA ! bicArAM duSTonI cAlabAjI na samajyAM ne cokhA khAvA dhasI gayAM ! eka paLamAM hajArehajAra bhoLAM paMkhI baMdIvAna banI gayAM. vaDa para rahelAM tamAma paMkhIo emane Thapako ApavA lAgyAM, tyAre laghupatanaka kAgaDAe teone vAratAM kahyuM, | 'jevuM banavAnuM hoya che, evI buddhi thAya che. parastrInuM haraNa karavAmAM pApa che, e jANavA chatAM rAvaNe sItAnuM haraNa zA mATe karyuM ? sonAnA mRga kadI pedA thatA nathI, eTaluM paNa mahAna rAmanA khyAlamAM kema na AvyuM ne e mRgamAM kema lobhANA ? jugAra ramavAmAM bhAre anartha che, ema jANanAra satyavAdI yudhiSThira zA 272 D zatru ke ajAtazatru mATe jugAra ramyA ? ane ramyA to ramyA, paNa draupadI ane rAja baMnene hoDamAM zA mATe mUkyAM ? mATe bhAIo ! jene mAthe Aphata toLAtI hoya, e DAhyA mANasonI buddhimAM paNa bhrama pedA thAya che." pAradhIe A dRzya joyuM ane e harakhabhera doDyo. Aja ATalo badho zikAra hAtha AvyAthI e bhagavAnane hajAra vAra dhanyavAda Apato hato : vAha re prabhu ! tArI kaLA ! A vakhate kabUtaronA rAjAe potAnAM kabUtarone kahyuM, 'vipatti joIne mUMjhAI ne javuM. paNa dhIrajathI mArga khoLI kADhavo. saMpa karo ne saMgaThanathI UDo. mukti tamArA hAthamAM che. ane eNe badhAM kabUtarone ekasarakhA jorathI UDavA kahyuM. badhAM kabUtaro pAMkha phaphaDAvI jorathI UDyAM ne jALanA khIlA jamInamAMthI nIkaLI gayo, jALa sAthe kabUtaro UMce AkAzamAM viharavA lAgyAM A joI pAradhI pAchaLa pAchaLa doDyo. eNe vicAryuM ke bhalabhalA mANaso paNa saMpa rAkhI zakatA nathI, to A paMkhI kyAM sudhI saMpa jALavaze ? thoDAMka kabUtara DhIlAM paDaze, eTale badhAM jALa sAthe nIcAM Avaze, ane pachI to mArA hAthamAM ja che ne ! ekeekanI ahIM ne ahIM Doka maraDI nAkhIza. paNa pAradhInI AzA nirAzAmAM pariNamI. kabUtaro thoDI vAramAM UDatAM UDatAM najara bahAra cAlyAM gayAM, pAradhI jALa gumAvIne pAcho pharyo. Ajano eno dahADo niSphaLa gayo ! e bhagavAnane Thapako ApavA lAgyo. have dUra dUra nIkaLI gayelAM kabUtarone rAjA citragrIve kahyuM, 'ahIMthI thoDe dUra mAro mitra hiraNyaka nAmano uMdara rahe che. tyAM cAlo, e ApaNane mukta karaze." badhAM kabUtaro te tarapha UDyAM. ahIM hiraNyaka so dvAravALA abhedya durgamAM nivAsa karato hato. eNe kabUtarono avAja sAMbhaLyo, ne e bahAra Avyo. potAnA mitra citragrIvane joIne bolyo, 're ! A kevuM saMkaTa ! lAva, tAro pAza kApI nAkhuM." citragrIva kahe, 'daiva balavAna che. jaladI amArA pAza kApI nAkho !? hiraNyaka udara prathama citragrIvanA pAza kApavA AgaLa vadhyo, tyAre tene rokIne citragrIva bolyo : 're mitra ! pahelAM mArA sevakonA pAza cheda, pachI mArA." uMdara kahe, "are ! pahelAM svAmI hoya ane pachI sevaka hoya.' citragrIva kahe, 'ema na bola, mitra ! A badhAM potAnAM gharabAra ane prANa mArA caraNe dharIne beThelAM che. je rAjA sevakonuM sanmAna kare che, enI kharAba dazAmAM dareka vAtane be bAju hoya che 273
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevako ane tajatA nathI. kadAca pAza toDatAM dAMta paDI jAya, ane pAradhI AvI pahoMce to bhale huM rahI jAuM, paNa mArA tamAma anuyAyIo to mukta thavA ja ghaTe ! mATe pahelAM mArA sevakonA pAza chedI nAkha, pachI mAro vAro !' uMdara kahe, "are ! huM to tArA rAjA tarIkenA dharmanI parIkSA karato hato. prathama tArA sevakonI ja jALa chedIza.' ane uMdare potAnuM kAma zarU karyuM. dhIre dhIre badhAM kabUtaro mukta thayAM. rAjA citragrIva paNa mukta thayo. sahue uMdarano AbhAra mAnyo, ne samI sAMja thatAM badhAM potAnAM ghara tarapha gIta gAtAM pAchAM pharyAM. gItamAM saMpanAM ne mitratAnAM varNana bharyAM hatAM. laghupatanaka kAgaDo pAchaLa pAchaLa Avyo hato. A badho khela joto joto e eTalAmAM ja pharato hato. e uMdaranI mitratA para vArI gayo : vAha mitra, vAha ! are, Avo mitra mane maLe to mAruM jIvana dhanya thAya. mitra nAmanuM ratna jenI pAse nathI, e rAjAono rAjA paNa garIbamAM garIba che. kAgaDo UDIne uMdaranA durga pAse Avyo ane tyAMthI citragrIva jevo avAja kADhIne tene bolAvavA lAgyo. uMdare daramAMthI ja prazna karyo, 'are ! tuM koNa che ?' kAgaDo kahe, 'huM laghupatanaka nAme kAgaDo chuM. kabUtaronI tArI sevA meM najaronajara joI che. huM tAro mitra thavA mAguM chuM. mane mitra karavA tAro hAtha laMbAva.' uMdara daramAMthI ja bolyo : 'ApaNI vacce svAbhAvika vera che. vaira be prakAranAM che : svAbhAvika ane kAraNathI pedA thayeluM. kAraNathI pedA thayeluM vera upakAra karavAthI zamI jAya che, paNa svabhAvathI prApta thayeluM janmajAta vera koI rIte dUra thatuM nathI. tuM jANe che ke jema noLiyA ane sApanuM vera, ghAsa khAnArA ne mAMsAhArI jIvonuM vera, jaLa ane agninuM vera, deva ane daityanuM vera, kUtarA ane bilADAnuM vera, dhanavAna ane daridronuM vera, siMha ane hAthInuM vera, be zokyonuM vera, sajjana ane durjananuM vera, AmAM koIe koInuM kaMI bagADyuM hotuM nathI, chatAM ekabIjAnA prANane pIDyA kare che. mATe ApaNI vacce svAbhAvika zatrutA che, tethI mitratA na saMbhave. huM bhakSya chuM, tuM bhakSaka che.' uMdaranI A prakAre vAta sAMbhaLI kAgaDo gadgadakaMTha thaI gayo, ne bolyo, 're bhalAbhAI ! dareka niyamamAM apavAda hoya che. huM tArA durgadvAra pAse beTho chuM. tuM mAro mitra tarIke svIkAra karIza, to huM cAro carIza, nahi to ahIM ja prANa tajI 274 D zatru ke ajAtazatru daIza. huM sogana khAIne vAta karuM chuM.' uMdara kahe, 'zatrunA soganano kadI vizvAsa na karavo. mitratAnA sogana lIdhA pachI paNa indre vRtrAsurano nAza karyo hato, e tuM jANe che ? vizvAsa pedA karIne ja indre ditinA garbhane cIrI nAkhyo hato. kAgaDo kahe, 're uMdara ! tuM nItizAstrano bhAre jANakAra che, vaLI guNavALo che. saMsAramAM guNavAna pUjAya che.' uMdara bolyo, 'evuM na karIza. guNavAna hovAthI koI vera nahi le, ema na mAnavuM. mahAna vyAkaraNI pANinInA prANa zuM siMhe haryA nahotA ? mImAMsA zAstranA kartA jaiminInA prANa hAthIe haryA nahotA ? chaMdazAstranA anupama jJAtA piMgalane samudranA taTa para magare saMhAryA nahotA ? veramAM guNa jovAtA nathI, balke veramAM guNa avaguNa bhAse che.' AkhA sabhAgRhe A vAta para tALIo pADI. AkhI vArtA adbhuta rIte jAmI hatI. ne A vRddha maMtrI potAnA pakSane yogya vAta kaheto hato ke vipakSane yogya e samajAtuM nahotuM. surazarmA A vArtA potAnI vAtane puSTi ApanAra mAnatA hatA. varSakAre vAta AgaLa calAvI : kAgaDAe kahyuM, 're mahAbuddhizALI uMdara ! huM to mitra thavAno nirNaya karIne Avyo chuM. ApavuM ane levuM, chAnI vAta kahevI ane pUchavI, khAvuM ane khavarAvavuM A prItinAM cha lakSaNo che. enuM huM pAlana karIza. - ane mahAnubhAvo ! kAgaDo to e dara pAse beTho. thoDA divasamAM dilabhara dila samajAI gayuM, ne baMne vacce dostI jAmI gaI ! have to kAgaDAnI pAMkha para besIne uMdara AkAzamAM UDavA lAgyo. Ama thoDo vakhata AnaMdamAM pasAra thayo, tyAM eka dahADo kAgaDAe kahyuM, 'bhAI ! have huM tArI vidAya laIza. anAvRSTithI deza verAna thaI gayo che. loko kAga-bali ApatA nathI, balke paMkhIo mATe ghara ghara upara pAza goThavyA che. dakSiNa dizAmAM AvelA sarovare huM jaIza. tyAM maMtharaka nAme eka kAcabo mAro mitra rahe che.' uMdara kahe, 're mitra ! jyAM tuM tyAM huM, mane paNa ahIM bahu du:kha che.' Akhare baMnee ekasAthe javAno nirNaya karyo. ane eka dahADo baMne jaNA UDyA. uMdara kAgaDAnI pAMkha para beTho hato. UDatA UDatA banne sarovare AvI pahoMcyA. maMtharaka sarovaranA kAMThe beTho hato. uMdarane eka vRkSa para utArI kAgaDo kAcabA pAse Avyo. dareka vAtane be bAju hoya che I 275
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAcabo doDIne kAgaDAne bheTI paDyo ne bolyo : 'mitranuM AliMgana amRtAsvAdathI paNa adhika zItala che.' A pachI baMne mitro maLyA ne vAtacIta karavA lAgyA. vAta karatAM potAno eka mitra potAnI sAthe che, e vAta kAgaDAe jaNAvI ne banelI badhI bInA kahI. maMtharaka kAcabAe kahyuM, re ! tamArI mitratA jagatane pATha paDhAvanArI che. niHsvArthI mitratA te AnuM nAma. udara sAcI vAta kahenAro che, mATe sAco mitra che. mitratA prANano guNa che. A jagatamAM je manuSyone apriya chatAM hitakArI vacano kahe che, teone ja mitra kahevA.' pachI emaNe uMdarane bolAvyo. traNe mitro banIne sukhe divaso nirgamana kare che, khAya che, pIve che ne vAto kare che, tyAM eka divasa citrAMga nAmano mRga doDato doDato tyAM Avyo. maMthara ke kahyuM, 'nakkI, ene mAthe bhaya toLAya che." eTalAmAM citrAMga tyAM AvI pahoMcyo ne bolyo, 'mitra maMtharaka ! mane bacAva. pAradhIoe mAro pIcho pakaDyo che.' maMtharake kahyuM, 'gADha vanamAM cAlyo jA !" kAgaDo AkAzamAM UDyo ane thoDIvAramAM khabara lAvyo ke pAradhIone pUratuM mAMsa maLI javAthI teo potAnI patnIo sAthe AnaMdavinoda karI rahyA che, mATe have badhA nirbhaya thAo.' A pachI cAre mitro - mRga, kAcabo, kAgaDo ane uMdara - eka sAthe rahyA ane roja jAMbu vRkSa nIce maLavA lAgyA ne goSThi karavA lAgyA. divaso Ama khUba AnaMdamAM vyatIta thavA lAgyA. eka divasa badhA mitro maLyA, paNa mRga citrAMga na Avyo. traNe jaNAne khUba citA thavA lAgI. A vakhate uMdara ane kAcabAe kAgaDAne vinaMtI karI, 'ame maMda gativALA chIe, mATe tuM jA ane tapAsa kara !' kAgaDo AkAzamAM UDyo ne thoDIvAramAM khabara lAgyo ke citrAMga eka zikArInI jALamAM phasAyo che. A vakhate uMdare kahyuM : "mane tyAM laI jAo.' kAgaDAe uMdarane potAnI pAMkhamAM lIdho, ne citrAMga pAse pahoMcyo. uMdara zIvratAthI pAza kApI nAkhI, mRgane chUTo karyo. A vakhate dhIre dhIre kAcabo paNa tyAM AvI pahoMcyo. kAgaDAe kahyuM ke 'jene javA-AvavAmAM vilaMba thAya evA prANIe A sthaLe na AvavuM joIe.' kAcabo kahe, 'mAruM mana rokyuM na rokAyuM, mATe ahIM Avyo. mitrane vipattimAM 276 zatru ke e jAtazatru paDelo sAMbhaLI dhIraja kema dharAya ?' A vakhate pAradhI doDato tyAM Avyo. ene joIne mRga ThekIne jaMgalamAM cAlyo gayo. kAgaDo jhADa para besI gayo. uMdara daramAM bharAI gayo. kAcabo ghAsamAM jaI beTho. pAradhIe mRgane nAsato joI potAnI mahenata eLe gayelI jANI. A vakhate enI najara kAcabA para paDI. ene thayuM ke je maLyuM te, kAcabo to kAcabo ! pAradhIe kAcabAne bAMdhyo ne ghara tarapha ravAnA thayo. kAgaDo A joI kalpAMta karavA lAgyo. uMdare kahyuM, "bhAI ! rovAthI vipatti dUra nathI thatI, UlaTI gaLe vaLage che. dareka vAtanA upAya che. Ano upAya vicAro.' kAgaDo kahe, 'e upAya tuM ja kahe, ghaNI vAra sAdI nIti AgaLa kUTa nIti jItI jAya che." uMdare kahyuM, 'mitra mRgane kahe ke koI jaLAzayanA kAMThe jaIne marelAnI jema paDyo rahe, tuM jaIne tenA para besaje , pAradhI mRgane marelo mAnI, kAcabAne nIce mUkI, nirAMte ene levA jazee vakhate enA pAza huM chedI nAkhIza.' uMdaranI salAha sahune barAbara lAgI. mRga eka sarovaranA kAMThe jaIne lAMbopATa thaIne paDyo. kAgaDo tenA para besIne cAMco mAravA lAgyo. pAradhIe vicAryuM ke Akhare manamAnyo zikAra maLyo kharo ! Aja AkhuM kuLa jamADIza. badhAne kAcabAnA badale mRganuM miSTa bhojana maLaze. are ! bALabaccAM kevAM khuza thaze ! ane kAcabAne nIce mUkIne e mRga levA cAlyo. tarata uMdare kAcabAnA pAza chedI nAkhyA. pelI tarapha mRga UThIne chalAMga bharato nAsI gayo. pAradhI bicAro hAtha ghasato rahyo. uMdare A vakhate eka nItivacana kahyuM, vivekI puruSe mitratAnI icchAvALAne mitra karavA, ane niSkapaTabhAve vartavuM. je kharekhara mitratA sAdhe che, ane niSkapaTapaNe varte che, e kadI hArato nathI. mitra to jagatanuM mahAratna che, iMdrane paNa durlabha che.' varNakAre potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM : "have huM Apano nirNaya mAguM chuM.' 'ame varSakArane mitra banAvavA cAhIe chIe." cAre taraphathI pokArI UThyA. dareka vAtane be bAju hoya che D 277
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ surazarmAnA pakSanA sUro e pokAromAM DUbI gayA. 'yAda rAkho, mahAnubhAvo ! magadha vaizAlI para caDhAI laIne AvI rahyuM che. huM magadhano chuM. kAraNika vera ApaNI vacce che, e na bhUlazo." nA, nA, tame to satyanA sAthI cho ! he mitraratna ! ame tamane nyAya khAtuM soMpIe chIe." lokasamUha dhanyavacana uccArI rahyo. saMthAgAra pAse lokasamUhane anusaryA vagara koI Aro nahoto. teoe e nirNaya karyo, ne vaizAlInA nyAyAsana parathI mahAmaMtrI varSakAra nyAya ApavA lAgyA. nyAya te kevo ! kadI na sAMbhaLyo hoya evo adbhuta ! e nyAya khUba vakhaNAyo. 38 bhedanIti vaizAlImAM cauTe ne cakale eka vAtanI carcA thaI rahI ke nyAya to maMtrI varSakArano ! pachI to coramaMDaLoe sAme cAlIne maMtrI vardhakAranI pAse gunAo kabula karI levA mAMDyA. maMtrI varSakAra kahetA, 'guno jovAno nahi, gunAnuM kAraNa ane eno irAdo jovAno. dareka khUna khUna nathI, dareka guno guno nathI ! cora corI kare che, ene dhaMdho nathI maLato mATe, enI jIvananI jarUriyAto pUrI nathI thatI mATe ! eka jaNa so maNa rUnI sejamAM sUe ane bIjAne bhAMgItUTI khATalI paNa na maLe, e nyAya kyAMno ?" AnuM pariNAma e AvyuM ke cora jeTalA jaladI guno kabUla karI letA, eTalI ja jhaDapathI pAchA navo guno karatA. dhIre dhIre teo vaizAlInA mahAsAmaMto, mahAgaNikAo ane zAhasodAgaronA dvAra para hallo laI javA lAgyA, strIonI chaDecoka cheDatI karavA lAgyA; ne pakaDAI jatAM niHzaMkabhAve guno kabUla karI levA lAgyA. A gunA aMge koI vAra sajA thatI, to e majAnA rUpAMtara jevI hatI. dhananI jema rUpa para paNa koI ekano kabajo hovo na joIe, ane vaizAlInA gaNataMtramAM to suMdara kanyAne avivAhitA rAkhIne janapada-kalyANI karavAno kAyado ja hato ! ane jo dhana ane rUpa para sahuno sarakho dAvo hoya, to sattAmAM zA mATe sarakhI bhAgIdArI na hovI joIe ? nAnAmAM nAno mANasa paNa jo hoziyArI batAve to zA mATe moTAmAM moTo thavo na joIe ? eTale vaizAlInA gaNataMtramAM sattAnI sAThamArI jUnA vakhatathI cAlatI hatI. Ama dhana, rU5 ane sattAnI khullA bajAramAM spardhA cAlavA lAgI. e spardhA dhIre dhIre taMdurasta rUpa mUkIne niMdA, vikathA ane pakSaSamAM pariNamI; ane daLabaMdhI e Ajano mukhya vyApAra-vyavasAya banI gayo. game tevuM kharAba kAma bahumatIno pAsa pAmIne sAruM thaI jatuM. game tevuM sAruM kAma laghumatIne pAmIne laghutA pAmI jatuM. 278 | zatru ke ajAtazatru
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSakArano nyAya agamya banI gayo. paNa e nyAya samartha lokomAM bhAre khaTabhaLATa macAvato. eka sAmaMta para AkSepa Avyo ke eNe rAjanidhimAM kaMIka kapaTa karyuM che. rAjanidhimAM kapaTa karavuM, e bhayaMkara guno hato. saMthAgAramAM enI ugra carcA cAlI. kapaTa karanAranA pakSakAronuM eka jUtha jAmyuM. ane kapaTa karanAranA pratipakSIonuM bIjuM jUtha jAmyuM. baMne jUtha baLavAna hatAM. emano nyAya koNa kare ? vaizAlInA bhadrajanonuM emAM gajuM na rahyuM ! chevaTe eno nyAya toLavAnuM kAma mahAmaMtrI varSakArane soMpAyuM. bIjuM game te ho, paNa eTaluM nakkI hatuM ke varSakAra vaizAlInA nahotA, eTale emane koI pakSa sAthe aMgata saMbaMdha nahoto; niSpakSa nyAya jo koI toLI zake to varSakAra ja toLI zake ! paNa, na jANe kema, varSakArane nyAya toLavAmAM khUba ja lAMbo samaya lAgyo; paNa chevaTe cukAdo adbhuta Apyo. maMtrI varSakAre cukAdo ApatAM kahyuM : 'rAjyano khajAno e prajAno che. e niSkAraNa ochovatto na thAya, enI cokIdArI karavI e dareka prajAjananI pharaja che. evI pharaja jeNe bajAvI e dhanyavAdane pAtra che. teone A rakamamAMthI thoDIka rakama bakSisa karavI. 'ane rAjyano khajAno potAno samajI jeNe thoDA samaya mATe potAnI pAse rAkhyo ne pachI vyAja sAthe pAcho Apyo, e kaMI aparAdhI na lekhAya. alabatta, eNe e khajAno potAno dhArI potAnA mATe vAparyo, e sAcuM che. paNa have e pAcho soMpe che. eTale AmAM eka vizALa rAjakIya bhAvanA ja samAyelI che.' A cukAdA pachI baMne pakSo varSakArane potAno samajavA lAgyA. teo tene potAnA badhA prasaMgomAM notaravA lAgyA; potAnA kajiyAomAM madhyastha karavA lAgyA. potAnA mahAjanamAM, potAnA paMcamAM, potAnA nyAyamAM vaizAlIjanono vizvAsa na rahyo ane dareka sthaLe vaizAlI bahAranI vyaktinI nimaNUka thavA lAgI. ane judAM judAM jUtho vacce e vyaktio mAnabharI rIte sthAna pAmI rahI. na varSakAre bahAranA judA judA buddhivALA puruSonuM eka maMDaLa sthApyuM. ne vaizAlInA gaNataMtranI khyAti sAMbhaLIne rAjakumAro ane zreSThIkumAro abhyAsa mATe tyAM AvavA lAgyA ! vaizAlIe jUnA devo sAthe keTalIka jUnI Arya vidyAono tiraskAra karyo hato; e vidyAonuM adhyayana-adhyApana karavAnuM pharI zarU karavAmAM AvyuM. muni velAle eka moTo premIsamAja sthApyo hato, je saMsAramAM premane ja mahattva Apato hato. e samAjanuM mukhya sUtra hatuM, 'zira levAmAM nahi paNa zira devAmAM mahattA che.' ane A samAjanA anuyAyIo kSamAzIla ne udAra bhAvanAvALA rahetA; je bIjAne joIe e potAne na joIe - e siddhAMtamAM mAnanArA hatA. 280 D zatru ke ajAtazatru jo koI kUtaruM karaDavA Ave to teo dUra nAsI javAne badale sAmo paga ke hAtha dharI detA ! A samAjane eka sAdhue khUba mahattva ApyuM. e sAdhu muni velAlanA Azramano hato. e eka vAra jaMgalamAM thaIne pasAra thato hato, tyAre eka bhUkhyo vAgha tenA para kUdI Avyo. sAdhue kahyuM, 're premI jIva ! tuM bhUkhyo che; eTale jo mAro deha tArA AhAranuM-tArA pratye prema dAkhavavAnuM kAraNa banI zakato hoya to le, sukhe svIkAra !'' sAdhu pUrA zabdo bolI rahe, e pahelAM to vAghe enA dehane jaDabAmAM pakaDI lIdho ne nirAMte enA lohInuM pAna karyuM. lohInA pAna sudhI to sAdhu jIvato hato ane khUbI to e hatI ke tenA moMmAMthI arekArano uccAra sarakho paNa nIkaLyo nahoto, balke mukha para jIvananI sArthakatAno Acho malakATa prasarI rahyo. A ghaTanAe AkhI vaizAlI para gaMbhIra prakAranI chAyA prasArI. loko chaDecoka kahevA lAgyA, rakta le te pazu. rakta Ape te deva ! yuddhasaMghamAM joDAIne pazu banavAthI zuM vaLyuM ? ame premIsamAjanA sabhya thaIzuM. ame to amArI deha zatrune samarpIne deva thaIzuM !' vAghanI kSudhA tRpta karanAra muninI Thera Thera mUrtio mUkavAmAM AvI, ane muni velAle e mUrtionuM sthApana karyuM ! mUrtionuM utthApana karanAre ja A mUrtio sthApana karI. A mahimA sahune agamya rahyo, ne je agamya rahe tenuM AkarSaNa haMmezAM vadhAre hoya che. premIsamAjanI sarvazreSTha eka pharaja : zatrunI sAme hiMsAnuM eka vacana paNa kADhavAnuM nahi ! zatrune potAno deha sasmita samarpI devAno, AtmasamarpaNa dvArA vijaya hAMsala karavAno. marIne mALavo levAno adbhuta maMtrI ! vaizAlImAM Ama aneka avanavA joradAra pravAho hastImAM AvI gayA. tyAM maMtrI varSakAre eka dahADo pragaTa karyuM ke vIrabhogyA vaizAlInI kIrtigAthAnuM pustaka pote Alekhaze ane e rIte jagatanA cokamAM A mahAnagarI ane A mahAprajAnAM guNagAna karaze ! A kArya sAva navIna hatuM. Aja sudhI badhAMne kartavya karavuM ane kIrti na levI, e gamatuM; paNa have jANe saune kIrtino moha vaLagyo : karyA kAryanI kIrti A rIte thatI hoya to jagavikhyAta thavuM kone na game ?' paNa kIrtigAthAnI racanAmAM thoDA dahADAmAM eka mahAvikSepa AvIne Ubho thayo. aSTa kuLanA kSatriyo AvI AvIne varSakArane potapotAnI vIragAthAo kahevA lAgyA. * vyAprajAtaka bhedanIti D 281
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijjao kahe, 'amArA parAkramanuM ja e phaLa che, ke aMga sAmenA yuddhamAM vaizAlIne vijaya maLyo. licchavIo to khoTo jaza khATI jAya che !! licchavIo vaLI lAMbA-pahoLA purAvA laIne AvyA ne kahevA lAgyA : vajjuio to khoTA zekhIkhora che ! licchavI na hota to temane khabara paDI jAta ke keTalI vIse so thAya che !' Ama itihAsa to racAya tyAre kharo, paNa aSTakulomAM paraspara bheda paDI gayo. vajji-licchavI kAle mitra hatA, Aje emanI AMkho laDavA lAgI. sahu jANe bIjAne saMbhaLAvavA mATe kahevA lAgyA, 'are, Aja yuddha nathI, eTale game teTalI baDAza cAle, eka vAra yuddha Ave to badhI zekhI nIkaLI jAya !' maMtrI varSakAra AThe kulanA hitasvI thaIne ekabIjAnA samudAyamAM javAAvavA lAgyA. paNa na jANe kema, samAdhAnanAM zItaLa jaLa vahevAne badale vaizAlInI raMgabhUmi para IrSyAnA aMgArA jhagamagavA lAgyA. 'kayuM kuLa moTuM ?' A prazna gharagharano thaI gayo. dareka mANasa potAnA kuLane, potAnA kuLanI sevAone mahattva ApavA lAgyo, enI ja kIrtigAthAo gAto pharavA lAgyo. eka tarapha premIsamAjano vistAra vadhato hato, bIjI tarapha aSTa kuLonA judA judA vargasamAja sthapAtA hatA. vaizAlInA ekatAnA pravAhomAM alagatAnAM joradAra vaheNa bhaLatAM jatAM hatAM. vaizAlInA agragaNya rAjapuruSo A premI samAja ke vargasamAjathI vegaLA rahevA mAgatA hatA, paNa dhIre dhIre A samAjoe emanI zAnti ne samAdhAnavRtti bagADavA mAMDI. koI divasa vahelI savAre premabhAvabharyAM bhajanonI dhUna macAvatuM eka ToLuM AvatuM ane agragaNya rAjapuruSone potAnA premIsamAjanA sabhya thaI javA vInavatuM. vinaMtI na mAnya thAya to Agraha karatuM; Agrahano svIkAra na thAya to Aveza pragaTa thato; ane chatAM paNa na phAve to premI samAjanA sabhyo bhAre dhamAla macAvI mUkatA. thoDe vakhate A pravRttio vadhu vegamAM AvI ane prema ahiMsAnA UMDA artho tAravavA lAgI. hiMsAnAM sAdhanone e jaDamULathI ukheDI nAkhavA lAgI ane zastrabhaMDAro para pratibaMdha mukAvavA lAgI - rakhene pAse zastra hoya to hiMsA karavAnuM mana thAya ! zastrahIna senAne kayo zatru parAjita karI zakavAno che ? ane bhalA, e parAjaya parAjaya thoDo ja che ! e to savAryo vijaya che ! saMthAgAromAM A prazno AvyA. premIsamAjanI bahumatI hatI. vaizAlInA becAra zastrabhaMDAro baMdha karavAno na chUTake nirNaya levAmAM Avyo. A nirNayane eka vizAla pariSadamAM prasaMzAthI vadhAvatAM mahAmuni velAkule 282 ] zatru ke ajAtazatru ane maMtrI varSakAre A kAryane jagatabharamAM advitIya kArya lekhavatAM kahyuM : 'are ! saMsAramAM premano mahAdIpa agara koI jhaLahaLato rAkhaze to vaizAlI ja rAkhaze. vaizAlI ! jagadguru vaizAlI ! prema, dayA ane samarpaNanuM jhaMDAdhArI vaizAlI ! bIjI tarapha vargIya samAja paNa prabala banyo hato. vajji kulanA AgevAno licchavI kula tarapha jarAya sahAnubhUti dAkhavI na zakatA. je kuLanA je, e kuLanA e taraphadAra ! sAcA ane samabhAvI puruSo mATe kAma karavuM muzkela banI gayuM. keTalAka sArA mANaso kSetrasaMnyAsa svIkArIne ghera beThA, ane raste janArA dhaNIraNI ke netA thaI beThA ! aSTakulavargono samAja roja bharAto, ane roja ekabIjA sAme judA judA AkSepo ghaDI kaDhAtA. sAmAnya rIte sarvAnumatithI thatAM rAjakAja thaMbhI gayAM. kAma karavuM ke na karavA devuM - enuM nAma kAma karyuM, evI navI vyAkhyA pracalita thaI gaI. netAo thoDIeka dhIraja ane samajazaktithI kAma laI rahyA, paNa teo mATekaparI kasoTI AvIne khaDI rahI : eka jakuLanA netA, ane emAMya bheda ! eka dahADo varSakAra licchavIonA mahollAmAM jaI caDhavA. dhanya bhAgya ! dhanya ghaDI ! Avo mahApuruSa ApaNe AMgaNe kyAMthI ? sahue emanuM bhAre sanmAna karyuM. vidAya letI vakhate eka vRddha licchavIne pAse bolAvIne varSakAre dhIrethI kAnamAM pUchyuM, "khetI kema cAle che ?' 'sArI' vRddha licchavIe javAba Apyo. 'keTalA baLada che ?' 'be'. pelAe AMgaLI UMcI karatAM kahyuM. 'be baLada, ema ne ?' varSakAre dhIme bolatAM ne be AMgaLI UMcI karatAM kahyuM. 'hA, prabhu !' ne vRddha licchavIe mastaka namAvyuM. varSakAre enA mastake hAtha mUkI vidAya lIdhI. thoDe dUra UbhelA janasamAjamAM A vAtacIta kevA prakAranI hatI te jANavAnI utkaMThA jAgI hatI. teoe pUchyuM, 're ! pUjanIya maMtrI varSakAre tamane zuM kahyuM ?' *khAsa kaMI nahi !' "are, khAsa kaMI nahi kema ?' eka jaNAe zaMkA karI. Avo mANasa vAta kare, ane vAta khAsa na hoya, e kema bane ?' bIjAe Teko Apyo. bhedanIti D 283
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ are bhAI ! khAsa vAta nahotI. tamane mArA para zraddhA nathI ?" pelA vRddhe kahyuM. 'AmAM zraddhAnI vAta ja kyAM che ? vAta pUchIe chIe tyAre kahetAM tamane zuM thAya che ?" juvAna licchavIe kahyuM. 'be AMgaLInI saMjJA kaMIka mahattvanI vAta batAve che.' 'tame badhA to vAtanuM vataMgaDa karo cho. amAre khetI vize vAta thaI. 'sAva jUTha. khetI vize vAta hoya to be AMgaLInI zI jarUra ?' are ! emaNe kahyuM, keTalA baLada che ? meM kahyuM, be !' | 'have Avo moTo mANasa AvA prazno kadI pUche kharo ? baLada to be ja hoya - ane te be AMgaLI UMcI karI e to barAbara: paNa emaNe zA mATe sAme tema karyuM ?' are ! tamane badhAne zaMkADAkaNa vaLagI lAge che !" vRddha gusse thaIne kahyuM. nA, nA. khAnagImAM tame amArI viruddha kaMI kAryavAhI karI rahyA cho. amArAthI chUpuM rAkhavA cAho cho.' ne dhIre dhIre vAta vivAda para ne pachI vikhavAda para caDhI gaI. ekabIjA tarapha chUTathI AkSepo thavA lAgyA. juvAna licchavIoe khullo AkSepa karyo : 'tame vRddha loko aMtarathI varjAio tarapha cAha rAkho cho, ane maMtrI dvArA vATAghATo calAvo cho, paNa ame e sAMkhI nahi laIe.' vRddho khoTA AropathI chaMcheDAI UThyA. ane mArAmArI jAmI gaI. pariNAma e AvyuM ke licchavIonA saMghamAM paNa bheda paDyo. ekabIjA ekabIjAnAM chidra jovA lAgyA. thoDe divase varjAionA samAjamAM paNa vikhavAda thavAnA samAcAra AvyA. maMtrI varSakAra tyAM gayA hatA, ane eka sajjana sAthe khAnagImAM thoDI vAta karI AvyA hatA. ane vAta vize puchAyuM to e varjAi e kahyuM ke maMtrIe mane pUchyuM ke Aje zAka kayuM khAdhuM ?" sAva daMbha ! Avo moTo mANasa Avo prazna te pUchato haze ? nakkI kaMIka svArthasAdhanA cAlatI lAge che !' ane vadhu eka jhaghaDo jhagI UThaDyo. varSakAra maMtrI hamaNAM hamaNAM sthaLe sthaLe pharatA. teonuM Agamana Ama to saune AnaMdajanaka bhAsatuM, paNa emAMthI moTA jhaghaDAo jAgI jatA. hamaNAM hamaNAM e navaso navANuM rAjAomAM pharavA lAgyA hatA. ane potAnA svabhAva mujaba sahune vividha prazno karatA. eka rAjAne emaNe prazna karyo : 284 ] zatru ke ajAtazatru 'zuM tamArI sthiti sAmAnya che ?" rAjAe sAmo prazna karyo : "Apane koNe kahyuM ?' varSakAra kahe : 'amuka rAjAe mane kahyuM." basa, rAjAomAM khaTapaTa pravezI. A pachI paraspara prazno thatA, uttaro thatA, khulAsA thatA ne emAMthI daiSa vadhato. mana melAM thayA pachI nikhAlasa vAta azakya thatI. eka vAra eka mahAparAkramI rAjA maLyo. varSamAre ene pUchyuM, "aMdarakhAnethI tame gaMDakI kAMThAnA rAjAothI kaMIka Daro cho, kharuM ne ? koNe kahyuM ?' 'gaMDakI kAMThAnA rAjAe." | 'are, joya gaMDakIno gaMDu rAjA ! enA bApane laDavAnA dAvapeca to meM zIkhavyA hatA !! ane baMne vacce vera jhagI UThyuM. dhIre dhIre vaizAlInA pradezamAM aneka jUtho paDI gayAM. eka jUtha bIjA jUthanI satata niMdAmAM rAcavA lAgyuM. eka sAthe maLIne nAnuM zuM kAma karavuM paNa muzkela banI gayuM. agragaNya netAomAM to kaDavAza eTalI vadhI gaI ke eka rastA para be jaNA sAthe cAlI ja na zake. eka dekhAya to bIjo pAcho pharI jAya ! ekabIjAnAM moM jovAmAM jANe pApa manAvA lAgyuM. ne kAtaranA jevI lokajIbha prajAomAM paDelA bhAgalAne vistAratI cAlI. chelle chelle eka nAnakaDI pariSada paNa maLavI muzkela banI gaI; ekAda sAmAnya TharAva pasAra karavo e paNa AkAzane pRthvI para lAvavA jevuM muzkela kAma banyuM ! ane A tarapha magadhapati ajAtazatru potAnI pAchI vALelI senA laIne vaizAlInI najIka AvI pahoMcyo. zatru AvyAnA samAcAre dareka jUthamAM uttejanA to phelAvI, paNa pAchA sau aMdaroaMdara salAha karavA lAgyA, "are, hamaNAM ApaNe medAne nathI paDavuM. jeo potAnA parAkramanI guNagAthAo gAtAM thAkatA nathI, teone ja pahelAM javA do ! joIe to kharA ke e kevI dhADa mAre che ! pachI ApaNe to beThA ja chIe ne !' ane vaizAlIno ghero dhIre dhIre sakhata banyo. bhedanIti 285
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 vikhavAda magadhano baLiyo rAjA ajAtazatru dhIre dhIre vaizAlInA tamAma pradezone potAnI nAgacUDamAM laI rahyo hato. enA bhUha apUrva hatA. enA yoddhAo ajaba hatA ane enI siMhapAda senA svAmIbhaktimAM ne samarAMgaNa kheDavAmAM ajoDa hatI. vaizAlI paNa koI rIte Utare tema nahotuM. enI senA baLavAna hatI. varji ne licchavI yoddhAonI zUravIratAnI kathAo hajIya bhArata mAtA potAnAM bALakone gaLathuthImAM pAtI, ane potAnA iSTadevone prArthatI ke amArAM bALako thajo to licchavI ke varjAi jevAM thajo ! vaizAlInI gRhanArIo to potAnAM karmadharmamAM kuzaLa hatI ja, paNa ahIMnI gaNikAo paNa koI rIte gRharAjJIo karatAM ochI Utare evI na hatI. saMskAritAnI eka suvAsa AkhA vaizAlI rAjyamAM phelAyelI hatI. garIba tavaMgaranA bheda ahIM bhulAI gayA hatA. ne baLavAnane be bhAga maLe, e nyAya ahIM bhUtakALanI vastu banI gayo hato. Ama vaizAlInuM rAjya Adarza rAjya banyuM hatuM ' paNa chelle chelle enI bhAvukatAno lAbha laI, dhIre dhIre baLavAna ane niSThAvAna lokone pAchaLa nAkhI, baLa ane niSThAnI pade pade moTe avAje duhAI detA takasAdhuo gaNataMtramAM AgaLa AvI gayA hatA. baLane to teoe pazutA lekhI tiraskRta karI dIdhuM hatuM. baLavAna lokone je baLa mATe garva hato, e baLa mATe baLavAna loko zarama anubhavatA. nAju kAImAM saMskAritA samajAtI thaI hatI. | nATaka ane nRtyagItano to jANe eka Akho yuga sarajAI gayo hato. medAnI ramato jovA janAra ajJAna ane guMDA lekhAtA. rAja kAraNI puruSo nartikAo sAthe haravApharavAmAM gaurava anubhavatA. emano saMparka e saMskAritAnI pArAzIzI banyo hato ! vaizAlI para duzmano caDhI AvyA che, e vAta badhe prasarI gaI hatI, ane saMthAgAramAM e aMge sabhA yojavAmAM AvI hatI. bIjI tarapha magadhapriyA devI phAlganIe eka pakhavADiyAno rasotsava yojyo hato, ane hamaNAM viziSTa prakAranAM maMDaLone viziSTa prakArano adhikAra apAyo hato. devI phAlthanInAM nRtyomAM nagna nRtyono samAveza thato hato. ne mAtra rAjakAraNI puruSo ne paradezI mahemAnone ja emAM praveza maLato. saMthAgAramAM je vakhate maMtraNAsabhA yojAtI e ja vakhate devI phAlganIno 2sotsava yojAto. rasika puruSo mATe A kharekharI kasoTI yojAI hatI. bhAre vimAsaNa pedA thaI gaI hatI. paNa buddhizALI mANasoe teno tarata toDa kADhayo hato : yuddha karatAM nRtya nirdoSa che; nRtya prathama, yuddha pachI ! maMtraNAgRhomAM gaNanAyaka ane gaNanApati sivAya ghaNA ochA niSNAta rAjakAraNI puruSo hAjarI ApavA AvatA, AvatA te paNa jUthabaMdhIvALA AvatA ane e ekabIjAnA bhUtakALanA doSonI carcAmAM vadhu rAcatA, ne eka ja phariyAda karatA : 'atyAra sudhI je o vaizAlIne aparAjita rAkhyAno garva letA rahyA che, teone yuddha mokalo. bhale e jIte, A vakhate ame ghera rahIzuM.' saMthAgAramAM A rIte vAto thatI, tyAre saMthAgAranI bahAra premIsamAja potAno pakSa laIne khaDo hato. e kaheto hato ke 'bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddhanI ahiMsAne abhaDAvazo mA ! ame zastra mUkIne zatru sAme javA mAgIe chIe. yuddha e to narI pazutA che ! ane premIsamAja pazutAno virodhI che ! are, sAcA zuravIro to e che ke je pote bIjAne haNatA nathI, paNa potAnI jAtane haNAvA de che ! sAcA siddhAMtapAlaka e che ke je potAnuM sarvasva arpaNa kare che, paNa siddhAMtathI calita thatA nathI. vaizAlInI saMskAritAnI Aje sAcI parIkSA che. tajI do zastro ane niHzastra senAne medAne mokalo !' A pakSamAM vegathI bharatI thaI rahI hatI. teonI TukaDIo taiyAra thavA lAgI hatI, paNa AmAM gaNanAyaka ceTake virodha dAkhavyo. emaNe kahyuM: 'tame yuddha choDI do cho, paNa manamAM kAyaratA svIkArIne ! jema gRhastha ane sAdhunA dharmo judA che, ema dharmakAraNa ane rAjakAraNanI ahiMsA paNa judI che. yudra svArtha mATenI laDAI tajI do, ane deza mATe svArpaNa karavA taiyAra thAo.' ceTakanI AvI vAtoe premIsamAjamAM khaLabhaLATa macAvI mUkyo. muni velAle premIsamAjamAMthI rAjInAmuM mUkyuM : "kAM, ceTaka, kAM huM; siddhAMtadroha nahIM cAle." ane muni velAkUla premIsamAjathI chUTA thaI sAdhanA mATe kyAMya cAlyA gayA. vikhavAda D 287
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jatI vakhate teoe kahyuM ke, 'tyAM beTho beTho huM prArthanA karIza ke jeo mArga bhUlyA che, te sAcA mArge AvI jAya, gaNanAyake ahiMsAnuM khUna karyuM che. yuddhane AvakAravuM enuM nAma jo ahiMsAdharma hoya to pachI hiMsA dharma kevo ? paNa mahAmuni velAkulathI gaNanAyaka ceTakano pUro pratikAra na thaI zakyo. premIsamAjanI mAnyatA e hatI ke chevaTe ceTaka yuddha mATe maMdotsAha thaI jaze; paNa tema na banyuM. eTale AvezamAM AvIne teoe paDakAra sAthe kahyuM: 'ame bIjAnA bhUmibhAgane leza paNa dabAvavA icchatA nathI. ame yuddha paNa icchatA nathI. ame to mAtra amAruM saMrakSaNa icchIe chIe. ane e saMrakSaNa mATe sanmAnabharyuM koI kAma karavAnuM ame bAkI nahi mUkIe.' A nivedananA vividha paDaghA paDyA. saMthAgAromAM gaNanAyaka ane gaNapatie potAnAM kAma cAlu rAkhyAM. maMtraNAmAM pahelo prazna e Avyo ke 'ApaNe sAme jaIne yuddha AdaravuM, ke AvI paDe tyAre yuddha ApavuM ? sAmAnya rIte niyama evo che ke, duzmanane ApaNI sImAothI dUra rokavo sAro. jo ApaNI bhUmi para yuddha Ave ane phateha ApaNane maLe toya ghaNuM nukasAna sahevuM paDe." yuddhanI dRSTithI A vAta barAbara hatI, paNa siddhAntanI rIte e nItiviruddha hatuM. ApaNe yuddha AraMbhIe eno artha e ke ApaNe sAme cAlIne yuddha ApIe chIe ane ApaNI ahiMsA pothImAnA rIMgaNa jevI Thare. saMthAgAranA sabhya rAjAone AkramaNanI vAta manamAM yogya lAgI, paNa ethI vaizAlI Akramaka lekhAI jAya ema hatuM. ane to vaizAlInuM UbhuM kareluM kIrtimaMdira naSTa thaI jAya. Akhare eka yuddha pariSada yojavAmAM AvI, ane guptacarone samAcAro lAvIne teone pahoMcADavAnuM kahevAmAM AvyuM. AmAM gaNanAyaka ane gaNapati mukhya rahyA. guptacaroe potAnuM kAma upADI lIdhuM ne agatyanI mAhitI lAvI lAvIne pahoMcADavA mAMDI. samAcAro bahu avanavIna AvatA hatA. eka samAcAra evA hatA ke, *ajAtazatru potAnA rAjyanI Avaka koSamAM ekatra karI rahyA che. ane magadha ane aMganA yuddha sivAyanAM bIjAM badhAM kAmo sthagita karI devAmAM AvyAM che.' A samAcAro khAsa asarakAraka na nIvaDyA. vaizAlIno rAja koSa chalochala hato. bIjA samAcAra AvyA, 'gaMgA ane sona nadI paranA killAomAM samArakAma cAlI rahyuM che. mukhya mathake navA soLa durgo khaDA karavAmAM AvyA che, je dareka durgane pAyadaLa, savAra, ratha ne hAthIthI saMpUrNa sajja karavAmAM AvyA che. anAja ane 288 D zatru ke ajAtazatru pANI paNa pUratAM bharelAM che.' vaizAlImAM navA durgo khaDA karavA e paNa enI Akramaka nIti lAge, e mATe te para khAsa lakSa ApavAmAM na AvyuM. vaLI zatrudaLanA viSeza samAcAra AvyA : ajAtazatrue naukAsainya paNa taiyAra karyuM che. dareka naukAmAM kuzaLa tIraMdAjono beDo goThavavAmAM Avyo che. ne aMdara pheMkI zakAya tevA saLagatA agnigoLA bharyA che. naukAnI AgaLa khIlA rAkhyA che, je zatrunaukA sAthe bhaTakAya to zatrunaukAne ja nukasAna kare." - 'ApaNuM naukAsainya kyAranuM saMpUrNa rIte sajja che. bAkI keTalIka kUTanItio ajamAvavAmAM vaizAlI mAnatuM nathI.' yuddhapariSade nirNaya Apyo. 'yuddhane ane premane koI niyama sparzatA nathI.' eke kahyuM. paNa te para koIe lakSa na ApyuM. guptacaro vaLI samAcAra lAvyA ke 'rAjA ajAtazatrue bauddha dharmano svIkAra karyo che, ane veNuvana bhagavAna buddhane bheTa ApyuM che, ane jyAre bhagavAna buddha Ave che, tyAre gRddha phUTa sudhI jaI temano upadeza sAMbhaLe che. rAjA A rIte potAno prabhAva vadhArI rahyo che." 'vaizAlIne have navo prabhAva vadhAravAno nathI.' yuddha pariSade abhiprAya Apyo. A abhiprAya pAchaLa bahumatI hatI. ahIM to bahujana kahe, e siddhAMta ja sAco ! guptacaroe kahyuM : 'magadha ane aMga atyAre eka banIne rahyAM che. aMgane magadhe jItyuM che paNa aMdarathI aMga magadhane cAhatuM nathI, jo aMga ane magadha vacce bheda paDAvavAmAM Ave to....' 'e kUTanIti ame irachatA nathI,' yuddhapariSadanA keTalAka sabhyoe kahyuM, 'rAjya nazvara che. kIrti anazvara che. bhale vaizAlI bhAMgIne bhukko thaI jAya, paNa enuM kIrtimaMdira DhaLavA na dezo.* kUTanIti e rAjya mATe mahAnIti che. mahAnyAyamUrti magadhanA mahAmaMtrI varSakArane pUcho." eke vAta karI. 'phUTanItijJa lekhAtA mahAmaMtrI varSakAranI sthiti zuM thaI te to tame jANo cho ne ?' sAmethI javAba Avyo. 'khuda nyAyadevatA varSamAra kahe che, ke dharmanIti e ja sAcI nIti che. je dharmanIti pALaze, eno ja chevaTe vijaya che." | 'popaTiyAM vAkyo na raTo.' gaNapatie vAtane aTakAvI. e kSaNe kSaNe AvatA zatrunA samAcArathI vyagra banI gayA hatA. e bolyA, 'dharma jItaze e sUtra sAcuM che. paNa mahAbhAratanA yuddhamAM vijaya mATe zuM banyuM te jANo cho ? mahArathI bhImane vikhavAda D 289
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevI rIte haNyA ? vacce zikhaMDIne khaDo karIne ! sahu jANatA hatA ke zikhaMDI sAme bhISma hathiyAra nahIM vApare. ne zikhaMDIne vacce mUkI ziSya gurune haNyA !' A vAte sabhAmAM ghaNA sabhyo para prabhAva pADyo. gaNapatie AgaLa calAvyuM : kUTanIti e rAjanIti che ne yuddhanIti paNa che. enAthI lAMbuM cAlatuM yuddha TUMkuM thAya che, ne vizALa saMhAra alpa thAya che. droNane satyavAdI yudhiSThire zuM kahIne haNyA ? naro vA kuMjaro vA ! satyano kyAM keTalo upayoga karavo e eka samajavA jevI vAta che. kasAIvADethI chUTelI gAyane zodhatA kasAIne zuM tame batAvazo ke gAya ahIM chupANI che ?' gaNapatinA zabdomAM jANe zaMkhanAda gAjato hato. 'sAcuM che, ame kUTanItimAM mAnIe chIe. yuddha pariSade kUTanItino Azraya levo.' pariSadanA keTalAka sabhAsadoe kahyuM. 'huM tamane zrIkRSNano dAkhalo ApavA mAguM chuM. karNa ane arjunanA yuddhamAM emaNe ja kaheluM ke 'zaThaM prati zAThyam' vAparo. e to jevAnI sAthe tevA. zastra nahi grahaNa karuM, evI pratijJA chatAM zrIkRSNa rathanuM paiDuM laIne yuddhamAM UtarI nahotA paDyA !! A vAte yuddhapariSadanuM AkhuM mAnasa palaTAvI dIdhuM. paNa e vakhate eka sabhye UbhA thaIne kahyuM : 'vaizAlI pote navo itihAsa ane navI vibhUtio sarajI zake che; eNe jUnA devono bahiSkAra karyo che. Aja AkhA jagatane navo pATha bhaNAvavAnI veLAe zuM mahAna vaizAlI potAno rAha AvAM junavANI dRSTAMtothI nakkI karaze ? ethI vaizAlI kadAca thoDo lAbha meLavI jaze, paNa ethI zuM enI kIrti para kAyamane mATe kalaMka nahi lAge ? A bolanAra phAlgunInA pati tarIke jANIto pUnama hato. eNe vaizAlInA nagarajananuM pada meLavyuM hatuM, ne atyAre vaizAlInA mULa nivAsIo karatAM enI vaizAlIbhakti apUrva gaNAtI hatI. enA karatAMya mahAdevI phAlgunIno suMvALo saMparka meLavavAnuM e ajoDa sAdhana hatuM. nirAMte phAlgunInAM nRtya jovAnuM sadbhAgya sAmAnya rAjapuruSone pUnama dvArA ja sAMpaDatuM ! pUnama kharekhara amIvarSaNa pUnamano cAMda hato. ane vaizAlIe svIkArelA siddhAMto taraphanI enI niSThA apUrva hatI. vaLI magadhanA bhUpradezathI e suparicita hato. A badhI carcAo cAlatI hatI tyAM ekAeka rAsthalInI bherI zerIomAM gAjatI saMbhaLAI. 'are, A to yuddhanAda ! yuddha mATe ekatra thavAnuM pharamAna ! are, zuM yuddha 290 ] zatru ke ajAtazatru AMgaNe AvIne UbhuM rahyuM che ?' raNabherI kahetI hatI ke vaizAlInA mukhya medAnamAM sahu yoddhAo sajja thaIne AvI pahoMcajo ! A sAda jyAM jyAM pahoMcyo tyAM tyAMthI sahu sajja thaIne AvI pahoMcyA. yuddha pariSada vIkharAI gaI. nRtyo TapoTapa baMdha thaI gayAM. bajAro sameTAI gayAM. kheDUto khetara mUkIne doDyA. ratha, hAthI ne ghoDAnA avAjo gAjI rahyA. padAti sainiko utAvaLe utAvaLe sAja sajI rahyA, zastro khoLI rahyA. sainikomAM hamaNAM ezaArAmanI havA ThIkaThIka jAmI hatI, eTale zastro taiyAra nahotAM. gaNaveza paNa rezamanA cInAMzukranA banAvelA hatA. teo mAnatA hatA ke vaizAlI kadI yuddha Ape nahi, ane zastro to gayAM ! ane yuddho paNa gayAM ja samajo ! ApaNe to zobhAnA hAthI jevA. rAjyane AMgaNe zobhA ApyA karavAnI. ahiMsAno dharma e ApaNo dharma. loko doDyA medAna tarapha. raNabherI jora jorathI bhajI rahI hatI. vaizAlInuM A mahAna medAna hatuM, ne ahIM sainyo AvIne ekatra thatAM. ne e vakhate sainya saMkhyA joI vaizAlInAM sUtradhAronAM mana harSa ane utsAhathI DolI UThatAM. rathamAM besIne gaNanAyaka jhaDapathI e medAna para AvyA. pAchaLa bIjA rathamAM gaNasenApati AvyA ane pachI yuddha pariSadanA sabhyo AvyA. premIsamAjanA asaMkhya premavIro AvIne eka bAju goThavAI gayA. teo bUma pADatA hatA : 'amane yuddha na joIe. yuddha anivArya hoya to AgevAna velAkula joIe.' paNa A medAnamAM khAsa laDanArAM jUtho gerahAjara hatAM. je jUtho para vaizAlInA kharA yuddhano AdhAra hato, e jUtho hajI na dekhAyAM ! re ! raNabherIno sAda paDe ke hAthamAM hathiyAra pakaDI zake e tamAma AbAlavRddhane upasthita thavAno niyama; ane e niyamano Aje chaDecoka bhaMga ? gaNanAyake dUra dUra najara pheravI. emanI cakora najare joI lIdhuM ke medAna khAlI hatuM, paNa zerIo sainikothI bharelI hatI. tarata rAjadUto tapAsa mATe ravAnA thayA. thoDI vAramAM e khabara lAvyA; emaNe kahyuM : 'mahArAja ! ApaNAM laDAyaka jUtho vacce matabheda jAgyo che. mahAnAmanuM daLa kahe che ke kArtikanuM daLa abhimAna letuM hatuM ke ame vaizAlInI surakSA karIe chIe, to e jAya paheluM laDavA. laDIe ame ane jaza le bIjA, e divaso gayA. vikhavAda - 391
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 nyAyadevatA adazya ! gaNanAyake A vAta sAMbhaLIne UMDo nizvAsa nAkhyo : "are ! A to sainikadharmano vinipAta che ! laDe sainika ane jaza to senApatine maLe !' nA, mahArAja ! devavarmAnuM jANItuM jUtha e vAta para yuddhamAMthI aLaguM rahyuM che ke bIjAM jUthone moja zokhanI sarva sAmagrI rAja pahoMcADatuM rahyuM che, ne amane haMmezAM pAchaLa rAkhyA che. to have pahelA e laDe ! jeNe goLa khAdho e cokaDAM khame !' 'oha ! zuM vaizAlInA pAyA ATalA polA thaI gayA che ! aMgata virodha atyAre sAmudAyika ApattinA prasaMge na zobhe.' gaNasenApatie kahyuM. | 'mahArAja !' vadhu khabara meLavIne AvatA eka rAja dUte kahyuM: 'ApanA senApatipada sAme ja virodha karIne padmanAbha licchavInuM daLa medAna para AvyuM nathI. e kahe che ke gaMgAnI uparadhAranuM amRta jevuM pANI senApatie potAnAM khetaromAM lIdhuM che, ne nIcalA DhALanuM pANI amane maLyuM che ! A te kyAMno nyAya ?' yuddha pariSadanA AgevAno badhA tyAM ekatra thaI gayA, ne medAnano moTo bhAga khAlI joI vimAsaNamAM paDI gayA : 're rASTrabhAvanA taraphanI A upekSA to dezane khuvAra karaze !' viSAdanuM moTuM vAdaLa badhe gherAI rahyuM. ekAeka gaNanAyakane vicAra Avyo ane emaNe pharamAvyuM : A raNabherI koNe vagADI, e to jANo !' sahue kahyuM ke "are, e vAta to ApaNe pUchI ja nahi ke bhaya kyAM Avyo ne raNabherI koNe vagADI ?" A vAtanI tarata khoja cAlI. eka kahe, ame jANatA nathI, bIjo kahe, amane zI khabara ? javAbadArI karatAM bejavAbadArImAM sahu vadhu rAcatA. potAnA gaLAno gALiyo bIjAnA gaLA para kema mUkavo, emAM sau niSNAta lAgyA. tapAsa karatAM karatAM Akhare jANavA maLyuM ke nyAyadevatA mahAmaMtrI varSakAre A raNabherI bajAvI che ! nathI zatru AvyA, nathI yuddha AvyuM ! are ! kyAM che mahAmaMtrI varSakAra ? teDAvo ahIM ! zA kAje vaja DAvI raNabherI ? raNabherI e zuM chokarAMnuM ramakaDuM 'nyAyadevatA !' paDagho paDyo ne pharI avAja gAjyo, 'nyAyadevatA mahAmaMtrI varSakAra !' paNa sAmethI koI ghoSa na Avyo pharI niSphaLa avAjanAM vartulo racAyAM. rAta paDI cUkI hatI ne vaizAlInI zerIo sUnI lAgatI hatI. varSakArano navadIpa prAsAda sAva khAlI hato. prANa cAlyo jAya ane deha paDyo rahe, evI enI hAlata hatI, virAmAsano ema ne ema paDyAM hatAM. eka Asana upara vaizAlIno tUTelo nyAya daMDa paDyo hato. A nyAyadeDane grahaNa karIne vaizAlInA nyAyadevanuM pada emaNe zobhAvyuM hatuM. navadIpa prAsAdanA madhya khaMDamAM nyAyadevatAnI mUrti birAjatI hatI. varjAi kArIgaroe premathI ene ghaDI hatI, ne suvarNakAroe mabalakha suvarNathI ene maDhI hatI. mUrti para sonuM to pUrepUruM hatuM, adhavAla jeTaluM paNa ochuM thayuM nahotuM, paNa Azcarya e vAtanuM hatuM ke mUrtinI nAsikAnuM chedana thaI gayuM hatuM. licchavI yoddhAoe nyAyadevatAnA nAmanA uparAuparI pokAro karIne AkhA prAsAdane gajAvI dIdho. prAsAdanA maMtraNAgRhanA dIvA paNa hajI ema ne ema jalI rahyA hatA, ne emAMthI attaranI phorama chUTatI hatI. paNa AgaLa vadhatAM mAlUma paDyuM ke sAme ja visphoTaka padArthono Dhaga paDyo hato, ane dIvAnI ane enI vacce eka sIMdarIthI joDANa sadhAyeluM hatuM. pAse sIMdarI baLatI hatI. yojanA evI bhAsatI hatI ke dhIre dhIre jalI rahelI e dorI visphoTaka padArtha pAse pahoMce, e padArtha saLagI UThe ane eka bhaDAkA bhego Akho prAsAda naSTabhraSTa ! baLatI sIMdarI tatkAla bujhAvI devAmAM AvI. ane eka ghoDesavAra mArate ghoDe maMtrIzvara varSakArane teDavA doDI gayo. 292 | zatru ke ajAtazatru
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa eka kuMvAro hato, ane enI bAju mAM hoja hato. prAsAdanI racanA evI hatI ke sUrajanAM savAranAM pahelAM ane sAMjanAM chellAM kiraNo e pANImAM paDe - savAre kamaLa khIle tyAre, sAMje poyaNI khIle tyAre. nyAyadevatA ahIM nAhavA ne nitya jApa karavA AvatA. hojanA kAMThe pUjAnAM tarabhANAM ne pUjApo ema ne ema paDyAM hatAM, ne pUjA karanAra jANe vaccethI Ubho thaI gayo hato. | 'are ! nyAyadevatA nAsI gayA lAge che ! kAgaDo kAgaDAnI jamAtamAM cAlyo gayo lAge che !' tapAsa karatAM surazarmAe roSamAM kahyuM. | 'are deva ! kAgaDA kAzImAM hajAra varSa rahe, topaNa chevaTe kALA ne kALA ja rahe, e sAcuM. paNa vaizAlIno viveka vakhaNAya che. mAtra deza ke prAMta parathI koIne mATe - ane khAsa karIne nyAyadevatAne mATe - Ama dhAravuM nirarthaka che. kamaLAvALo badhe pILuM ja bhALe, evuM na karo !' 'tame game te kaho, mANasa je mATImAMthI pedA thayo, e mATI taraphanuM enuM kheMcANuM jatuM nathI. jAti ke deza mANasanA jIvanamAM moTo bhAga bhajave che. huM ema kahuM chuM ke viMdhyAcalamAM hAthI thAya che ne marubhomamAM UMTa thAya che, tenuM zuM kAraNa ? kAgaDo kadI ghuvaDanA kuLamAM AzAyezathI jIvI nahIM zake, ane ghuvaDa kAgaDAnA kuLamAM rahI nahIM zake !" surazarmAe potAnI philasUphI AgaLa hAMkI. | 'zarmAjI ! viveka na mUko. vaizAlI karatAM viveka mahAna che. deha karatAM prANa mahAna che. hajAra varSakAra lAkha lAkha dagA kare, paNa vaizAlInI kIrtinAM koTaDA koInAM paDyAM nahi paDe, eTalI haiyAdhAraNa rAkho." 'AvI sAra vagaranI mithyA vANI na uccAro. deha nahi hoya to prANa kyAM raheze ? ane deha che to A badhI mAthAkUTa che. maryA pachI to magadhamAM nahi janmIe enI zI khAtarI ?" zarmAjIne jema jema saMdeha vadhato jato hato, ema ema vivekanA khIle baMdhAyelI emanI jIbha chUTI thatI jatI hatI. mane lAge che ke kyAMka magadhano koI chadmavezI maMtrIdevanuM haraNa karI gayo na hoya.' sAmaMte chelle navuM anumAna tAravI kADhyuM. e koI rIte nyAya- devatA para avizvAsa ANI zakato nahoto. are ! A phuvArA nIce kaMIka bhoMyarA jevuM lAge che." zarmAjIe tINa najara nAkhatAM kahyuM. badhA ekadama e tarapha dhasI gayA, ane joyuM to gupta mArga ! bhUgarbhanuMbhoMyarAnuM mukha koIe baMdha karavA prayatna karelo, paNa aDadhuM ja baMdha thaI zakeluM. 294 | zatru ke ajAtazatru sAmaMta ekadama AgaLa dhasyo. eNe bAraNuM jorathI AkhuM kholI nAkhyuM. bAraNAnI pAchaLa moTo khIlo hoya tema lAgyuM. e khIlo bAjunI dIvAla sAthe jorathI bhaTakAyo, ne ekAeka kaMIka pratyavAya dUra thato hoya ema thayuM. thoDI vAramAM jalAgAranuM pANI emAM vegathI dhasI AvyuM ! e vega jabaro hato. e vegamAM kheMcAIne nyAyadevatAnI tapAsa karavA AvelA badhA bhoMyarAmAM jaIne paTakAyA, ne kyAMya sudhI taNAI gayo ! ane kuMDa khAlI na thayo tyAM sudhI pANI bhukhabhakha karatuM emAM vacce ja gayuM ! Akho mahela pharI hato tevo zAnta banI gayo. A tarapha gaNanAyaka ane gaNapati nyAyadevatAnA AgamananI rAha jotA raNamedAna para UbhA hatA. raNabherIno nAda zerIo gajavato hato. paNa pahelAM je nAda sAMbhaLI laDavaiyAnAM tamAma jUtho TapoTapa hAjara thaI jatAM e jUthamAMnA ghaNA gerahAjara hatA, ane keTalAka hAjara hatA to aMdaroaMdara vikhavAda laIne beThA hatA. e ekabIjAne kahetA hatA, 'nyAyadevatA pAse tame vaizAlInI ajeyatAno jaza khATatA hatA, to have UbhA cho kema ? jhaTa AgaLa vadho !' gaNanAyake A paristhiti ciMtAbharI rIte nihALI ne kheda tathA ThapakAbharI najara cAre tarapha pheravI : 're vaizAlI ! zuM zurAonuM vaizAlI AthamI gayuM ?' cAre tarapha bhAre kolAhala thaI rahyo hato. bolyuM kAne paDatuM nahotuM. gaNanAyaka vicArI rahyA : "are ! paristhitimAM kevo palaTo najare paDe che ! ahIM pahelAM badhA kAmamAM mAnatA; jabAne to koI calAvatuM ja nahi, Aja jabAnanuM jora khUba khUba vadhI gayuM che. ethI vAgIzvarInI sevA sArI thAya paNa samarAMgaNa to na ja kheDAya.' paNa atyAre e ciMtA vyartha hatI. teo nyAya-devatAne teDavA gayelA lokonI rAha joI rahyA. bahu vAra rAha jovA chatAM koI AvatuM na dekhAyuM tema ja emanA taraphathI kaMI saMdeza paNa na sAMpaDyo, eTale bIjI TukaDIne tAkIde khabara lAvavA ravAnA karI. dUto bahArathI ciMtAjanaka samAcAra lAvatA hatA. magadhanI senAnI AgaLa rathamuzala nAmanuM yuddhayaMtra dekhAyuM hatuM. Aja sudhI enI vAto sAMbhaLI hatI ne vaizAlInA lokoe rUmajhUmatA ghUMgharunA ane kAmaNagArA kaMThonA AsvAdamAM ene kAlpanika vAta lakhI hatI. Aja e yaMtra pratyakSa thayuM hatuM. enI kAmagIrI jeNe jeNe sAMbhaLI hatI e chaka thaI gayA hatA. nyAyadevatA adRzya !D 295
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ chelle chelle nyAyadevatAe evAM zastro vize pravacana karyAM hatAM, ne bhayaMkara mAhitI ApI hatI. gAMDo loharatha ! na baLada ke na ghoDA joDavAnA ! mAtra cAvI ApIne chUTo mUkI devAno ! je dizAmAM enuM moM pheravo, e dizAmAM doDavAno. enuM moM hAthI jevuM. hAthIne suMDha hoya ema Ane AgaLa sAMbelAM. sAMbelAM sAva loDhAnAM ! e cakkara cakkara phare. sAme ke vacce je Ave - paththara, pANo ke mANasa - e bhUdosta ! jama maLavo sAro paNa A yaMtra maLavuM bhUMDuM ! ATaluM vivecana karI Akhare potAnA taraphathI emaNe umeryuM hatuM ke magadha jo evAM zastro vAparaze, to enA nAma para baTTo lAgaze, ne asaMbhava anIti vAparI lekhAze. eka gAMDo mANasa e vakhate tyAM hAjara hato, eNe kahyuM, 'maMtrIrAja ! premamAM ne yuddhamAM nIti-anIti jovAtI nathI. baMne eka prakAre aMdha hoya che.' - nyAyadevatA e vakhate garjIne bolyA hatA : 'paNa mAruM vaizAlI aMdha nathI, e to prakAzamAna sUraja che." Aje senAmAM jyAre rathamuzala yaMtranA samAcAra prasaryA tyAre nyAyadevatAnA chellA zabdo bhulAI gayA, paNa e yaMtranI kAmagIrInA pahelA zabdo yAda AvavA lAgyA. keTalAka lokone A vAtoe DhIlA karI nAkhyA, paNa e vakhate samAcAra AvyA ke kAzI-kozalanA aDhAra gaNarAjAo ApaNI madade AvI rahyA che. pharI vAtAvaraNamAM vidyutano jhabakAro Avyo. jANe saune hiMmata AvI ke A aDhAra rAjAo ja magadhasenAnA dAMta khATA karI nAkhaze.. 'paNa nyAyadevatA kyAM ?' pharI pokAra paDyA. lokone mahAmaMtrIe evI mohinI lagADI hatI ke badhA emanA nAmanI ja mALA japatA hatA. | 'ame hamaNAM ja khabara kADhIne AvIe chIe." vaizAlInA moTA jUthanA nAyaka kace bIDuM jhaDapyuM. kaca bharI juvAnImAM hato. enuM rUpa sUraja jevuM teja veratuM hatuM, ne mukha caMdra jevuM sohAmaNuM hatuM. talavAra, gaja ne bhAlAnA yuddhamAM ene TapI jAya evo koI mahArathI bhAratabharamAM nahoto. paNa chellA eka nATakamAM phAlganIne joyA pachI e dIvAno banyo hato, ne badhuM choDI nATyazAstrano pAraMgata banIne naTarAja tarIke vikhyAta banyo hato. phAlganI je nATakamAM pAtra bhajavatI emAM kacarAja acUka nAyaka thato . kahevAtuM ke kacarAjanI AvI vartaNUka tarapha tenAM mAtA-pitA ne strI-bAMdhavo 296 1 zatru ke e jItazatru nArAjI batAvatAM. teoe nyAyadevatA varSakAra pAse Ano nyAya paNa mAgyo hato. nyAyamaMtrIe laMbANathI badhI vigato jANyA bAda, sarvanI aMgata mulAkAto lIdhA pachI, cukAdo Apyo hato ke, 'vyaktisvAtaMtryano mULabhUta mudo evo che ke enAthI koInI paNa lAgaNI dubhAvI na joIe. phAlganI paNa vaizAlInA gaNarAjyanI eka vyakti che. kacadeva paNa evI ja eka vyakti che. svataMtratAnA siddhAMte baMne svataMtra che, baMne samAna che, prema-veranA hakadAra che. AmAM koI paNa koIe baLano prayoga ryo nathI eTale hiMsA paNa thatI nathI. phAgunIne kaca paranA premathI rokavAmAM Ave to enI svataMtratA rUMdhI kahevAya. ane kacane enA kuTuMba tarapha jabarajastIthI prema batAvavAnuM kahevAmAM Ave to enuM mana du:khI thAya; e paNa eka prakAranI hiMsA kahevAya. alabatta, eTalI bhalAmaNa thaI zake ke jo kuTuMbIo phAlganIne potAnAmAM samAvavA mAge to ame bhalAmaNa karIe chIe ke phAlganI jarUra vicAra kare !" je veLA A nyAya cUkavAyo tyAre bhAre vivAda pedA thayo. mahollA mahollAmAM be bheda paDI gayA. kuTuMba kuTuMba vacce bhAgalA paDI gayA. gaNikAvihAra e sAmAnya banI gayo. gaNikAo paNa AvA nyAyane vadhAvyA vagara rahe kharI ? emaNe moTo samAraMbha yojIne gaNarAjyanA staMbhone nimaMtraNa ApyuM ! moTA moTA dharmAvatAro emAM bhAga levA AvyA. gaNikAoe sUtro pokAryo : 'gaNikAo paNa mAnava che ane gaNarAjyamAM mAnavamAtra samAna che. amane samAna haka Apo. bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddha samAnatAno je saMdeza Ape che, e ame caritArtha karIe chIe. prajAjano paNa UMca-nIcanA bhedane dUra karIne eno amala karI batAve ! gaNarAjyano vijaya ho !? e dahADe, kahevAya che ke, vaizAlInA sUraja , caMdra ane sitArAoe A juvAna ane gharaDI gadheDIo sAthe bhojana lIdhuM, pAna lIdhuM ne nRtya karyuM ! mAnavamAtranI samAnatAno bhAre Adara thayo. kacarAja tyArathI vaizAlImAM viziSTa vyakti lekhAyo. enI adAkArI navA navA namUnA peza karatI cAlI, ne chevaTe eNe kuTuMbano tyAga karI nRtyapravRttinA vikAsa mATe bhekha lIdho. tAna, tabalA ne tAnArIrI e enA praNavamaMtro banI gayA. e jyAM jyAM jAya tyAM lAkho loko enuM sanmAna karavA lAgyA. A nRtyapravRttino bhekhadhArI Aje raNabherI sAMbhaLI raNamedAnamAM Avyo hato. yuddhanA samAcAra maLyA tyArathI gaNikAmaMDaLe e ka TharAva pasAra karI darabAramAM mokalyo hato ke ame nATaka dvArA ajAtazatrune jItavA mAgIe chIe. yuddhanA ghora vinAzane pragaTa karatuM karuNarasanuM evuM nATaka batAvIe ke magadharAja talavAra tajI de ane, enAmAM mAnavatA jIvatI hoya to, e vaizAlInA caraNe paDe. coyadevatA ezya !D 297
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ A mAgaNI AgevAno taraphathI kAne dharavAmAM to na AvI, paNa badhe ThekANethI talavAra tarapha ghRNA dAkhavavAmAM AvI ne loko chaDecoka bolavA lAgyA ke laDavuM e to narI vanecara-saMskRti ! sahuno lADakavAyo kacarAjI jyAre nyAyadevatAnA prAsAde pahoMcyo tyAre daravAne ene kahyuM : 'aMdara gayelA hajI pAchA AvyA nathI. anekane dAkhala karavAnI maMtrIrAjanI manA che.' 'to jA, anumati laIne Ava !' daravAna anumati levA aMdara gayo ane kacarAja bahAra Ubho rahyo. UbhA UbhA e navA nATakamAM phAlgunI mATe ane potAnA mATe yogya pozAkanI potAnA maMtrI sAthe carcA karI rahyo. dezadezanI saMskRtino e jANakAra hato. carcA ThIka ThIka lAMbI cAlI, ane ghaNI vAra thaI chatAM daravAna anumati laIne pAcho na Avyo. 'are ! hajIya anumati na AvI ?' kacarAje jarA utAvaLa batAvI, paNa chellA nATakanI be gItapaMktio yAda AvatAM e mojathI gaNagaNI rahyo ! 'vAha kavi, vAha ! talavArathI paNa vadhu tejasvI ! laviMgathI paNa vadhu tIkhI ! keLathI paNa vadhu mulAyama !' mahArAja ! kImatI samaya cAlyo jAya che !' sAthIdAre kahyuM. 're mUrkha ! ethIya vadhu kImatI gItapaMktio sarI jAya che ! tamane badhAne yuddhe jaDa banAvyA che, asaMskArI banAvyA che. vAru, anumati hajI nathI AvI, to zuM karIzuM ? 'praveza karIe.' eka yoddhAe kahyuM. 'anumati vagara praveza e to vanecarasaMskRti lekhAya !' 'mahArAja ! ghara baLatuM hoya tyAre bujhAvavAnI maMjUrI na maMgAvAya. keTalAka dharma ApoApa samajAya ane paLAya.' 'nyAyadevatAnA prAsAdamAM vagara anumatie praveza mane rucikara nathI.' kacarAje e ja vAta pharI pharIne karI. paNa amane AmAM dALamAM kALuM lAge che ! Apa UbhA raho, ame aMdara jaIe ane tapAsa karI ApanA mATe anumati laI AvIe.' 'sAruM.' kacarAja pharI navA nATakanI paMktio gaNagaNI rahyo ne svagata bolyo, 'vaizAlImAM hajI varnacara-saMskRtinA avazeSo paDyA che. bhUtakALanI devasRSTinI jema ene paNa hAMkI kADhavI paDaze. raNabhUmi raMgabhUmi bane to ja saMskAritAno vijaya thAya ! vinA nATaka nahi uddhAra... 298 ] zatru ke ajAtazatru kacarAja Ama vicAratA hatA, tyAM emanA sevako pAchA AvyA, ne bolyA : 'rAjezrI ! aMdara daravAna nathI ke koI nathI. nyAya-devatA paNa kyAMya zodhyA jaDatA nathI. devI phAlgunIne tyAM to nahi gayA hoya ne ?' 'hA, hA, cAlo cAlo, devI phAlgunInA jalamahele ghoDA hAMko.' kacarAjane phAlgunInuM nAma AvatAM bhAre utsAha AvI gayo. vizeSa vicAra karyA vagara ghoDA jhaDapathI jalaprAsAda tarapha vALyA ! kacarAjanA moM para bhAre khuzAlI hatI. paNa jalaprAsAdanA daravAjA para daravAna nahoto, ane pravezanI anumati mAgavA mATe daravAna jarUrI hato. daravAnanI zodha cAlI. paNa kacarAja ahIM dhairya dhArI zakyA nahIM. temaNe sIdho ghoDo aMdara hAMkyo. eka baTakabolA sAmaMte kahyuM, 'sAmaMtarAja ! anumati ?' 'ahIM anumatinI jarUra nathI.' "mahArAja ! zAstramAM anya strInA gharamAM praveza karatAM anumati Avazyaka lekhI che.' sAmaMtathI na rahevAyuM. A anya strI nathI; ame to avibhakta AtmAo chIe. huM ane tuM nA bhedo ahIM virAma pAmyA che.' jAdu to juo. gaNikAo sAthe na jANe kema badhA avibhakta AtmAo thaI jAya che, ne gharanI strIne juve eTale pAchA vibhakta !' eka vRddha sAmaMte dhIrethI kahyuM. phAlgunIno A jalaprAsAda sphaTikano banelo hato ane emAM jalavAhinIo, jalakhaMDo ne jalaprapAto eTalAM hatAM ke e jalano banelo hato, ema paNa kahI zakAya. keTalAka kuMDomAM sabhara pANI bharyAM hatAM ne emAM moTA moTA taraMgo UThyA karatA hatA. taraMgomAM vAjiMtro evI rIte goThavyAM hatAM ke Akho divasa jalataraMga bajyA karatuM hatuM. pAse ja kinArA para manohara paMkhIo pharatAM hatAM. e pALelAM hatAM ne chUTAM pharatAM. alabatta, koI paMkhI game tevA paNa sonAnA piMjaramAM rahevA na icche. ahIM jhINI jALa gUMthI moTAM piMjara racyAM hatAM. A jalanA paDadAo pAchaLa khaMDonI hAramALA hatI. e khaMDomAMthI phAlgunI kayA khaMDamAM maLI zake, e mAtra pUnama ja jANato. A khaMDo khuba uSmAvALA rahetA ne sugaMdhI dhUpa tyAM gUMcaLA vaLyA karatA. pAse ja kASThamaMjUSAomAM madyanA zIzA rahetA. dareka khaMDane upakhaMDa hato. e upakhaMDamAM phAlgunInI sakhIo AjJA uThAvavA sadA sajja besI rahetI. 're vaidehI !' kacarAje bUma pADI. e utsukatAthI phAlgunIne zodhI rahyo. 'are ! vaidehI nahi mAgadhike kaho.' pelA baTakabolA sAmaMte kahyuM. nyAyadevatA adazya ! - 299
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 vaizAlI ThagAyuM 'mAgadhike zA mATe ? oha ! tamArA manamAMthI hajI paNa bhUminA bheda nathI jatA ! phAlganI parama vaizAlinI che, parama vaidehI che.' kaca AvegamAM bolyo. | 'vaizAlImAM have AvAne paramapada maLaze, eTale vaizAlInA dahADA vAMkA samaja vA !' sAmaMte kahyuM. 'tamArI sAthe vAda karavA mAgato nathI; phAlganIne zodhI kADho.' kaca jarA ugra banI gayo. ane pharI zodha zarU thaI. paNa Akho mahela ema ne ema khAlI paDyo hato. khIlI paNa potAnA sthAnathI khasI nahotI, phakta devI phAlganI ja tyAM nahotI ! oha ! jema prANa vagara deha lAge, caMdra vinA rAtri lAge, hariyALI vinA pRthvI lAge, teja vinA agni lAge, motI vinA chIpa lAge, maNi vinA sarpa bhAse, tilaka vinA taruNI lAge....!' kacarAja jANe kAvya sarjI rahyA. mahArAja ! kAvya ne alaMkAra mUkI do. sAhitya sarjavAno have samaya rahyo lAgato nathI. samarAMgaNamAM cAlo. magadhasenA najIka AvI lAge che. magadhanAM guptacara paMkhI vaizAlInI gupta vAto laI UDI gayAM che !" surazarmA hAthamAM talavAra laIne khoDaMgato tyAM Avyo, ne bolyo. 're bUDhA ! vaizAlInA vizALa dilane sAMkaDuM karanArI vAto na kara !" kacanuM mana jANe hajIya mAnatuM na hatuM. 'kacarAja ! mane devI hoya eTalI gALa de. paNa vaizAlI bhayaMkara vipattimAM gherAI rahyuM che, emAM saMdeha nathI. aMdaranA bhedano pUro patto maLI gayo che. vaizAlI vagara laDyuM haNAI gayuM, kANuM thaI gayuM !" ne badhA para jANe vIjaLI paDI. mahAmaMtrI varSakAra guma ! devI phAlganI bepattA ! AkhA vaizAlIne A vartamAna maLatAM eka prakArano dhakko lAgyo : are, A banne jaNAM to vaizAlInAM banI enI senA, eno khajAno, enI AMtarika samarasthiti e badhAMno tAga laI gayAM ! | 'jaladI jAo ! utAvaLA azva doDAvo ! pIcho lo ! dhanurdharone koTa para caDhAvo ! ane jyAM hoya tyAM teone vIMdhI nAkho !" jorazorathI hukamo chUTavA lAgyA. vaizAlI bhayamAM che. koTanAM dvAra baMdha karo. khAImAM pANI bharI do ane raNabherI pharI bajavA do !! badhethI bUmo paDavA lAgI, paNa bUma pADanArA khuda UbhA hatA; sAMbhaLanArA paNa UbhA hatA; jANe sahu bolavAmAM ja kartavyanI itizrI mAnatA hatA. mahAna saMdhi-vigrahike kahyuM : "are ! ApaNe atyAra sudhI bhramamAM ja rahyA ! aMga ane magadha vacce saMdhAna thaI gayuM che, ne aMganI rAjadhAnI caMpAnagarano Akho rAja koSa magadhane maLyo che, ne vepAramAM vadhu sagavaDa maLaze, evuM vacana maLavAthI tyAMnA zeThoe sattara koTi bhAra suvarNa magadhane ApyuM che !" - 'ApaNA zeThiyAone bolAvo, ane kaho ke rAjyane suvarNa Ape !' eka sAmaMte kahyuM. "zeThiyA sonuM Ape, paNa tamArAM sonAnuM zuM ? gaNikAonA gaLAnA e hAra banaze, kAM ?" eka zeTha jenuM nAma bhadra hatuM. teNe kahyuM. "are, ame amArAM mAthAM daIzuM.' mahAvIra nAmanA sAmaMte kahyuM. bakarAMnI jema halAla thavAthI zuM vaLyuM ? jyAre jAgavA jevuM hatuM tyAre na jAgyA, ghara karatAM bahArano prema vadhu rAkhyo, gharanAM chokarAMne ghaMTI cATatAM rAkhyAM ne 300 | zatru ke ajAtazatru
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAranA mATe ATAnI jogavAI rAkhI ! have jAo, maro, ane hAthe karyAnuM phaLa bhogavo ! magadhanI senA AganA bhaDakAnI jema AgaLa vadhI rahI che.' bhadra zeThathI AvegamAM pUruM bolAtuM paNa nahotuM. 'ame pataMgiyAnI jema e Aga para paDIne ene bujhAvI daIzuM.' sAmaMte kahyuM. 'zuM rAkha bujhAvazo ? tame badhA nRtya, nATaka ne gItamAM magna rahyA ne e magadhanA lokoe jaMgalamAM mArga banAvyA, pANI para pula banAvyA, parvatomAM ghATa banAvyA, nAnAmoTA killA rastA para caNAvI lIdhA; ne tame Aje jAgyA !' bhadra zeThanA mitra dhana zeThe kahyuM. 'have zeTha, ADIavaLI vAto paDatI mUkIne sonuM kADho cho ke rAjakIya tAkAta ajamAvIe ?' mahAvIre kahyuM. 'tamArA jevA sonAnA coro mATe ame gRha-sainya vasAvyuM che. Avajo tame e sonuM levA ! tamAruM pUrepUruM svAgata thaze.' dhana zeThe kahyuM. 'e sainya laDavA durga para nahi jAya ?' 'e zA mATe jaze ? emane paNa tamArA jIva jevo ja jIva che ! pahelAM tame laDo, phateha meLavo, pachI ame suvarNa ApIzuM; bAkI to suvarNanAM svapnAM paNa na jozo.' bhadra zeThe kahyuM . joIe chIe, nA kahenAra tame cho koNa ?" joIe chIe, lenAra tame cho koNa ? sonuM levA amArA prAsAdo para Avo e pahelAM bairI-chokarAMnI ane ethIya priya tamArI gaNikAonI rajA letA Avajo ! pharI maLAyuM ke na maLAyuM !! vaizAlInA vIrone Aje A sAva navo anubhava thayo. teone lAgyuM ke, A to ziyALiyAM siMhane dabAve che ! eTalAmAM senApati AvatA dekhAyA. teo killAnAM dvAra baMdha karavAno hukama ApIne nIkaLyA hatA. khAImAM pANI vALavAno hukama karyo hato. e sahune AzvAsana ApatA hatA ke nizciMta raho. khAImAM pANI AvyuM ke jANe dariyAdeva tamArI rakSAe AvyA ! vaizAlI ajeya che, ne ajeya ja raheze.' e vakhate eka ghoDesavAra doDato tyAM Avyo. eNe kahyuM, 'mahArAja ! khAI to purAI gaI che.' khAI purAI gaI che ?' senApatie prazna karyo. 'hA mahArAja ! ene pUrI devAmAM AvI che.' 'zA mATe ?' 302 D zatru ke ajAtazatru 'vizeSa anna-utpAdana mATe." 'konA hukamathI ?' 'saMthAgAranA hukamathI. rAjaAjJA hatI ke ApaNe have yuddha icchatA nathI, yuddha Ave toya laDavAnuM nathI.... 'to zuM maravAnuM che ?' vacce rAjadUtane bolato rokIne senApatie prazna karyo. 'svAmI ! jema Apa samajo tema. mAruM moM nAnuM; mArAthI moTI vAta na thAya. paNa e vakhate A vAta sArI rIte carcAyelI, ane eno keTalAka lokoe virodha paNa karelo. chevaTe Akho mAmalo nyAyadevatA pAse gayelo.' 'koNa nyAyadevatA ?' mahAmaMtrI varSakAra ja to - jenuM vaizAlInA rAjamAM sahuthI vadhu mAna hatuM te ! ahIM gRhavadhU karatAM gaNikAnAM mAna vizeSa che. tema ja ApaNe tyAM ghAyalano Dabala pagAra che. devI phAlgunI pAchaLa tame AmrapAlI jevI gaNikAne paNa tuccha mAnI hatI. ame jANyuM che ke paradezanA rAjAo ane zreSThIoe phAlgunInA gharane potAno killo banAvyo che.' 'are ! TUMkI vAta karo ! nyAyadevatAe zuM cukAdo Apyo hato ?' senApatie prazna karyo. nyAyadevatAe cukAdo Apyo hato ke vaizAlIe ahiMsAnuM zIla lIdhuM che. sAdhu agara zastra hAthamAM laI premano upadeza Ape to kevuM varavuM lAge ? vaizAlIe yuddhopayogI tamAma cIjo alaga karavI joIe.' 'oha ! tyAre to ApaNA zastrabhaMDAramAM paNa e ja sthiti haze !' senApatine ciMtA gherI vaLI. 'zuM Apane khabara nathI ?' 'are ! e bAju gayuM che ja koNa ? zastra tarapha to bilakula aruci thaI gaI hatI !' 'huM jANuM chuM. Apa zrImAna zAstra, kAvya, caMpU ne nRtyazAstranA adhyayanamAM DUbI gayA hatA. zAstrIya rIte e khAIne pharI khodavAno koI ilAja kharo ? aMbapAlIno pitA mahAnamana bolyo. enI vANImAM kacavATa bharyo hato. senApati atyaMta gusse thaI gayA. talavAra ApoApa kheMcAI gaI. 'kheMco talavAra ! vakhata AvI gayo che. zatru kadama-ba-kadama AgaLa vadhI rahyo che. karo mArAthI zrIgaNeza !' mahAna mananA A zabdoe senApatino krodha ocho vaizAlI ThagAyuM D 303
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI nAkhyo. emaNe killA tarapha ghoDo doDAvyo. khAI pANIthI pUrI na zakAya, topaNa dvAra to tatkALa baMdha thavAM ja joIe. A vakhate kacarAja mArate ghoDe nIkaLyo. enI vIrahAkathI jANe AkhuM vyomamaMDaLa gAjatuM hatuM. kacarAjanI pAchaLa surazarmA khoDaMgato khoDaMgato cAlato hato. e jora jorathI pokAro pADato hato, "are, dago thayo che ! zatru gharanI bhALa meLavI gayA che ! jaladI zastra ekaThAM karo ! jaladI senA saMgaThita karo ! magadharAja daDamajala yuddha karavA AvI rahyo che !' | 'are mahAzaya ! devI phAlganIno patto maLyo che !' eka sainike kacarAjane joIne maMgalasUcaka khabara ApyA. 'kyAM che e ?' kacarAjanAM yuddha mATe uttejita thayelAM bhavAM DhIlAM paDI gayAM. 'premadaravAje !" sainike kahyuM. cAlo, doDo, pakaDo ene !' kacarAja daravAjA tarapha doDyo. phAlganInA nAme pharI enAmAM utsAha preryo hato. - "zuM pakaDazo, kacarAja ?' saMdeza lAvanAra azvArohIe pAchaLa ghoDo hAMkatAM kahyuM, 'e to AkAzanI parI jevI kyAranI sarI gaI, ne pUnama ekalo pAchaLa rahI gaya.' | 'pUnama ? pelo vyaMDhaLa ?" kacarAje kahyuM, pAchaLa AvatA asavAre kacanI bAju mAM ja Ine kahyuM: 'pUnama vyaMDhaLa nathI; e to bhAre vIra che. e ekalAe vaizAlInA so sainikone tasubhara paNa AgaLa vadhatA rokI rAkhyA ane vaizAlIne vyaMDhaLa banAvI dIdhuM !' zuM kahe che ? pUnama vyaMDhaLa nahoto ?' nA, nA, kacarAja ! e to hamaNAM ja khabara paDI ke magadhanI siMhapAda senAno e nAmIco senika che. eNe phAlganInA ghoDAne eDI mArI ane doDAvyo. phAlganIe kahyuM ke, 'pUnama, jyAM tuM tyAM huM !' paNa pUname kahyuM : 'vaizAlInI prajAno, rAjyano, senAno tamane jeTalo abhyAsa che, eTalo mane nathI; meM to mAtra tamArI rakSAnuM dhyAna rAkhyuM che. tame jAo, magadharAjane mAro vaMdana kahejo !' kacarAja ! phAlganI e pachI AgaLa vadhI - paNa anicchAe ! ne pUname dhanuSa-bANa saMbhALyAM ! ApaNA sainikonuM AkhuM jUtha enI sAme thayuM, paNa eNe adbhuta bANavidyA batAvIne meghanI dhArAnI jema tIro varSAvyAM ! ApaNI senA tIrothI bacavA AghIpAchI thaI gaI. saue vicAryuM : nAhaka maravAthI zo lAbha ? phUTanItithI kAma lo. choDIchoDIne keTalAM tIra choDaze ? chevaTe tIro khUTI jaze - 304 D zatru ke jItazatru eTale ApaNe hallo karI daIzuM.' vAha re vaizAlInA vIro, tamAro lAbhAlAbha ! tamArI kUTanIti ! kUTanIti to mahAmaMtrI vardhakAranI ' kacarAje nisAso nAkhatAM kahyuM. paNa emane acAnaka eka vahema paDyo : "are, paNa tuMya magadhamAM bhaLelo to nathI ne ?' kAM ?" sainike kahyuM. mane vahema paDe che. atyAre dosta ke duzmana koNa te pArakhavuM muzkela che. vAru, AgaLa vAta kahe.' kacarAje kahyuM. 'Apane vAta karavAnI paNa jarUra nathI. Apa badhuM najare joI lejo.' sainikane leNa karatAM deNa thatAM khoTuM lAgyuM. 'A to meM eka zaMkA kahI. nAhaka tuM...' 'tamane zaMkA gharamAM ja karavI kAM gamI ? jenA para zaMkA karavA jevI hatI enA para to vizvAsa mUkyo !' kacarAja AvA javAba mATe TevAyelA nahotA, paNa gaNataMtramAM to sAmAnya sainika paNa AvA savAla-javAba karavAnI hiMmata dharI zakatA. baMne jaNA ghoDA doDAvatA premadaravAje pahoMcyA. eka ToLuM tyAM ekatra thayeluM hatuM, ne vacce lohInA khAbociyAmAM pUnama paDelo hato. e nimprANa hato, toya enuM moM ane bharAvadAra dADhImUcha hajIya bhayakAraka lAgatAM hatAM. are ! kacarAja AvyA !' e ka jaNAe kahyuM ne ToLAe khasIne mArga Apyo. kacarAja ghoDA parathI nIce Utaryo ne pUnama pAse gayo. "are ! ezva A bAju lAvo !' eka jaNAe kahyuM. 'rahevA do, emane dosta-dumanamAM samajaNa paDatI nathI. huM DAhyo thaIne vAta kahevA gayo to mArA para ja zaMkA lAvyA !' pahelAM khabara ApavA gayela sainike khIjamAM kahyuM. 'te alyA, karatA hoya e karIe ne chAzanI doNI bharIe ! nAhakano doDha DAhyo thaIne doDyo hato te ! A to mahAjananAM kAma ! AmAM kyAM koIne ghera vivAha hato ! ApaNe laDIzuM ne e jItaze to pharI e badhA amana-camana karaze, ne ApaNAM bALabaccAM bhUkhe maraze.' keTalAka lokoe ene upadeza ApavA mAMDyo. 'pUnamane ahIM taLa koNe rAkhyo ?' kacarAje pUchavuM. ame... ame... ame..." cAre taraphathI Avajo thayA. 'bANathI ke talavArathI ?" vaizAlI ThagAyuM 1 305
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'talavArathI.' 'konI talavArathI ?' pharI 'amArI... amArI... amArI...' thaI rahyuM. eka vRddha sainika zAMta Ubho hato, enA hAtha-moM para ThIka ThIka ghA thayelA hatA, ne emAMthI haju lohI TapakatuM hatuM. 'bhatte sumaMtrajI ! pUnama kevI rIte marAyo ?' 'amArA jevAne IrSyA Ave evI adbhuta rIte. ene ame mAryo nathI, e jAte ja marAyo che.' 'kAM ?' 'phAlgunI ane enA samudAyane dUra dUra vahI javA devAM hatAM. eTalA mATe pUnama ekalo ahIM killo banIne khaDo rahyo. paththaranA killA to toDavA sahelA che, paNa A hADamAMsano killo ajaba nIkaLyo. e killA pAse pahoMcatAM amane bhAre thaI. enI pAse tIra hatAM tyAM sudhI to pAse paNa koNa TUMkI zake ? chelle eNe saLagatAM tIra nAkhyAM. ame jyAM Aga lAgI tyAM bujhAvI nAkhI, paNa pAse na jaI zakyA. ame gaNatarI karI ke hamaNAM tIra khUTaze, pachI ApaNo vAro ! ne kharekhara tIra khUTyAM ! ame doDyA. e eka ane ame so-baso. dhAryuM hatuM ke eka paLamAM prANa laI laIzuM, paNa zuM vajano eno deha ! zuM enI paTAbAjI ! pharI jANe zrIkRSNa sudarzana cakra laIne medAne AvyA !' sumaMtrajI yoddhA maTIne jANe kavi banI gayA. 'are, paNa tamArAmAMthI aDadhA lokoe phAlgunIno pIcho pakaDavo hato ne ?' kacarAje vacce prazna karyo. emane pUnamanA mRtyu karatAM phAlgunInuM chaTakI javuM vadhAre khaTakatuM hatuM. 'pIcho pakaDe kevI rIte ? magadhano A siMhapAda sainika killAnAM dvAra vacce gheraiyAnI jema ghUmato hato. koI pAse gayo ke jANe vIjaLI paDI samajo !' thaI thaIne keTalAM khalAsa thAta ? be cAra jaNa ! paNa bIjA bAra jaNa pIcho pakaDI zakta ne ?' kacarAje kahyuM. 'khalAsa thavA huM gayo, paNa ekalo ja. pUnamane jakhamI karI pachADyo paNa meM ja !' sumaMtrajIe kahyuM. emanA bUDhA caherA para juvAnInuM teja ramatuM hatuM, 'paNa meM ene pADyo ke badhA AvIne tUTI paDyA. huM rokavA ghaNuM mathyo; meM kahyuM ke AvA vIranA prANa na levA joIe. paNa ApaNA vIroe khetaranA mola vADhe ema ene vADhI nAkhyo.' sumaMtrajI bolatAM bolatAM gaLagaLA thaI gayA. 306 - zatru ke ajAtazatru A buDhA loko jaza pote ja khATavA icchatA hoya che. are, ame pAchaLa ja hatA. amArA pIThabaLa vagara tame zuM laDI zakyA hota ? pratyakSa laDAI karatAM parokSa laDAI vadhu kAryasAdhaka hoya che.' eka sainike sumaMtrajI sAme bhAre roSa ThAlavyo. aMdara aMdara bhaLI javA jevuM lAgyuM. 'bhAIbApu ! A to mane pUchyuM eTale meM je banyuM te kahyuM. bAkI jaza badho tamane. amAre mana to vaizAlI prANa samAna che.' sumaMtrajIe kahyuM. 'to zuM amAre vaizAlI deha samAna che ? A vaDIlo haMmezAM sAruM potAnA nAma para khatave che, ne bhUMDuM juvAnonA nAma para ! magadha sAmenA yuddhamAM tame vaDIlo ghera rahejo ane bALakonAM ghoDiyAM hIMcoLajo !' eka moM phADyA juvAne viveka bhUlIne nirlajja rIte kahyuM. 'sAcI vAta che tamArI, amAre have vilAsathI te mithyAbhimAnathI aspRzya rahelAM vaizAlInAM bALakonAM ghoDiyAM ja hIMcoLavAM che. emane gaLathUthImAM pAvuM che ke vilAsa taraphano prema ne vaibhava pratyenI prIti prajAnAM nakhkhodanuM nizAna che.' sumaMtrajIe barAbara ghA mAryo. kacarAI sahune zAMta pADatAM ne Thapako ApatAM kahyuM : are ! pAchA ApaNe ApaNI khAsiyata para AvI gayA ! praznottarI ! savAla pUchavA ne tenA javAba levA ! dAkhalA devA ane dalIlo karavI ! ananta tarka ane apAra vitarka ! paNa have choDo e khaTapaTa ! A pUnamanA zabane ahIMthI upADo ne mArga svaccha karo !' 'e nahi bane.' keTalAka juvAna ADA pharyA, "vaizAlIne dago denAranA zabanI durdazA thavI ghaTe.' khabaradAra, jo marelAnuM apamAna karyuM che to ! mardAnAM vera jIva hoya tyAM sudhInAM, are bhalA mANaso ! sApa to vATe ane ghATe moMmAM jheranI kothaLI laIne phare che. tame zuM kAma enA moMmAM AMgaLI Apo cho ? e tamane chetarI gayo, paNa tame zuM kAma chetarAyA ? tamArA gharamAM koI Aga cAMpavA Avyo, paNa tame gAphela rahI zuM kAma Aga cAMpavA dIdhI ? gunegAra tame pahelAM.' sumaMtrajInuM junuM lohI Aje bhAre uzkerAI gayuM hatuM. "amane gunegAra kahenAra tuM gharaDo ghuvaDa koNa ?' juvAna sainiko AmanyA chAMDI talavAra tANIne sumaMtrajInI sAme AvIne UbhA rahyA. bIjo pUnama chuM ho ! bhale buDho chuM, paNa pAchaLa paDyo to bAra gAu tagaDI jaIza !' sumaMtrajIe kahyuM . vaizAlI ThagAyuM D 307
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saMthAgAranI zakti to kyAranI AthamI gaI ! juo, prabhuno mokalyo magadharAja tamane sajA karavA AvI rahyo che. paritrANAya sAdhUnAm...' mahInamana zloka bolavA lAgyo. ene aDadhe aTakAvatAM juvAnoe kahyuM : prabhu ! kevI jUnI mAnyatA ! kevo jUno deva ! ane ApaNuM paritrANa e chabInA deva upara AdhAra rAkhe ?" paNa e zabdono tyAre koIe javAba na vALyo. mAmalo vIpharI gayo. kacarAja paNa vimAsaNamAM paDI gayA. phAlganI sAthenA saMparka pachI tenI mahattA ghasAI gaI hatI. thoDI vAramAM pUnamanI pAse ja bIjAM zabo paDyAM hota; tyAM sadbhAgya senApati svayaM tyAM AvI gayA. vaizAlInA prajAjanomAM je thoDAghaNAnuM mAna haju akhaMDita rahyuM hatuM, temAMnA A eka senApati hatA. alabatta, emaNe prajAne gamatA kAyadAonuM pAlana cIvaTathI karAvyuM hatuM ne na gamatA kAyadAonuM pAlana cIvaTathI DhIluM rAkhyuM hatuM. emanI lokapriyatA kadAca A kAraNe TakI rahI hatI. jo ke AkSepo to emanI sAme paNa thatA hatA. alabatta, A rAjyamAM atyAre pUrNa kahevAtA puruSottama janma dhare, topaNa tenI aneka apUrNatAo zodhI batAve tevo yuga hato. kahevAtuM ke vaizAlInI bhUmi para niSkalaMka caMdra to koI hatuM ja nahi, chatAM ghaNA ema mAnatA ke kalaMka vagara caMdranI zobhA paNa kyAM che ? dhoLA pAse thoDuM kALuM hoya to ja dhoLuM zobhe. saMpUrNa to eka paramAtmA che, kAraNa ke e kalpanAnI mUrti che. senApatie kahyuM : "bahAduro ! Aja aMdara aMdara jhaghaDavAno samaya nathI. Aje magadhane jIto. pachI tamArA mATe saMthAgAra che, chaMdazalAkAo che.' 'hA, ane amArI rUpALI chokarIone gaNikA banAvavAnuM paNa che. kAyadAo pharavA ghaTe, nahi to, Aje ame spaSTa kahIe chIe ke, yuddha mAM amAro sAtha nahi hoya.' AmrapAlIno pitA bolyo. potAnI prANapyArI putrInI gaNataMtre karelI hAlata haju enuM haiyuM korI khAtI lAgI. kArya prasaMge zarato rajU karavI hInatA che.' 'e sivAya tame sAMbhaLo cho paNa kyAre ?* saMthAgAra sAMbhaLavA mATe taiyAra che. mahAnamana !" 'tyAM so gheTAM eka siMhane banAvI jAya tevo khela cAle che !' mahAnamanathI na rahevAyuM. 'mahAnamana ! tArA tyAgane vaizAlI vaMde che." mIThA zabdonA jherathI mane have vadhu na mAro, mArI rUpavatI padminI putrInuM jIvana jhera karI nAkhyuM, te kayA hakka ? e bicArI Aje sAdhvI thavA nIkaLI che !" mahAnamane kahyuM. "A to so cUhA mArI billIbAI pATe beThAM ! enA para dezadrohano Aropa che. roko, saMthAgAra para koI zakti che !! juvAnoe pokAra karyo. teo AvA pokAro karavAne TevAyelA hatA. pokAromAM ja prANa che, ane jabAnanI jAduI lakaDIthI dhAryo pheraphAra thaI zake che, ema teo mAnatA. 308 | zatru ke ajAtazatru vaizAlI ThagAyuM | 309,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dIvA nIcenuM aMdhAruM bhagavAna buddha e vakhate vaizAlImAM hatA. AmrapAlI bhikhusaMghamAM pahoMcI gaI ane e upasaMpadA yAcI rahI. bhagavAna buddha A vakhate kSatriyonA be pakSone saMbodhI rahyA hatA. e kSatriyo khetI karanArA ane yuddha laDanArA hatA. banne pakSo vacce chellA keTalAka vakhatathI jabaro vikhavAda cAlato hato. A vikhavAda nadInA pANI vizeno hato. be kAMThe be pakSanAM khetaro hatAM, ne koNa vadhu pANI potAnA khetaromAM vALe che, eno jhaghaDo jAmyo hato. A laDAyaka pakSone potAnI vagamAM levA rAjakIya netAo prayatna karatA. je vakhate je pakSa baLavAna hoya enA pakSamAM cukAdo Avato. A kAraNe banne pakSa asaMtoSI rahetA. jene pANIno vizeSa hakka maLato enI sAme bIjo pakSa kaheto ke A badhAM lAgavagazAhInAM karatUta che ! ane jyAre bIjo pakSa lAbhamAM Avato tyAre vaLI prathamano pakSa ene bhAMDato. pariNAme baMne pakSa aMdarathI rAjakIya zAsanane pakSapAtI lekhatA, ane ene tiraskAratA ! jenA taDamAM lADu enA taDamAM sahu - e nyAya cAlato. thoDAMka varSa pahelAMnI vAta che. lokaguru buddha eka vAra tyAMthI pasAra thayA, tyAre mAmalo bicakelo hato. baMne pakSo sAmasAmA dhanuSa-bANa laI yuddha mATe sajaja rahetA ddhatA. ahiMsAnI prayogabhUmimAM A prakAranuM AcaraNa zobhAspada nathI, ema netAo kahetA. zAMtithI samAdhAna zodhavuM joIe ane tyAgabhAvathI premabhAvanI bhUmikA taiyAra karavI joIe, evo upadeza ApatA. paNa e upadeza kamaLa para paDelA jaLanI jema sarI jato. badhe loko ema mAnatA ke ApaNane je anyAya thAya che e vadhu paDatA ahiMsaka banyAnuM pariNAma che ! thoDoka camakAro batAvavo joIe. eTale Aje baMne hiMsaka sAdhano laIne sAmasAmAM AvI gayA hatA. A vakhate lokaguru acAnaka tyAM AvyA. duniyAmAM cAra AMkhanI zarama bhAre che. tIraMdAjI karatA A badhA kSatriyo thaMbhI gayA. A vakhate lokagurue temane Thapako na Apyo, bale kahyuM : 'tamArI yuddhapravRttithI khoTA zaramAzo nahi. huM tamArI pravRttine sAva vakhoDI kADhato nathI. aMtaramAM zveSa rAkhavo ne manane sadA laDAImAM rAcatuM rAkhavuM enA karatAM laDI levuM sAruM che. dveSa ke asaMtoSano dhumADo gUMcaLAM vaLyA kare ane mANasanAM mana, AMkha ane indriyone kaMI sUjhavI na de, enA karatAM eka vAra bhaDako thaI jAya e sAruM.' badhA kSatriyo A sAMbhaLI pAse AvyA ne namrabhAve bolyA, 'pANIno prazna amAro prANaprazna banyo che.' 'zuM varasAda nathI Avato ?' 'Ave che, paNa amArAmAM vikhavAda jAgyA pachI varasAda paNa aniyamita thaI gayo che.' 'ane varasAda pUrato nathI to nadI paNa keTaluM pANI Ape ?' lokagurue kahyuM. 'vAta sAcI che." 'eTale lohI karatAM pANI moghuM banyuM che, kAM ?' lokagurue sthitinuM tAraNa kADhatA hoya tema kahyuM. nA, mahAguru !' kSatriyo mahAgurunI vAta kaLI gayA. " kema nA ? e mATe tame lohI vahAvavA khaDA thayA cho ne ! A dezamAM pANI karatAM lohI sastAM thayAM che ! sadhavA karatAM vidhavAo sulabha banI che ! sanAtha karatAM anAtha bALako sArAM banyAM che !' 'nA, mahAguru ! ame evuM icchatA nathI.' 'huM kabUla karuM chuM, tame evuM icchatA nathI, paNa tame Acaro cho evuM ke jethI na iracheluM banI jAya che.* mahAgurunAM A vacanothI kSatriyo zaramAI gayA ane e vakhate ekabIjAne samajUtI karI lIdhI. divaso vItI gayA. mola pAkyo. koI khetaramAM ocho pAka Utaryo, koI khetaramAM vadhu pAka Utaryo eTale vaLI jhaghaDo jAgyo. ocho pAkavALAe pharI vAra pANI AMtaryuM. dIvA nIcenuM aMdhAruM 311
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharI A jhaghaDo jAgyo, ne enA paDaghA vaizAlInA gaNataMtramAM paDyA. magadha sAthe mahAyuddhanI AgAhI thaI rahI hatI, tyAre baMne pakSo jhaghaDavA lAgyA ne paraspara kahevA lAgyA ke rAjyanA tame mAnItA hatA, have jAo laDavA ! AmrapAlI jyAre vihAramAM AvI tyAre mahAguru buddha A kSatriyone gaNataMtra vize upadeza ApatA hatA. A vakhate eka kauzalyA nAmanI strI tyAM AvI ane teNe potAnI vAta kahevA mATe mahAgurunI anujJA mAgI. mahAguru buddhe kahyuM : 'meM mAro upadeza sArAMzamAM ApI dIdho che. saMsAramAM lohI mahAna che. ane e lohI svArtha kAje nahIM, paNa paramArtha kAje vahAvavuM e samarpaNa che. samarpaNathI koI uccatara bIjo dharma nathI.' kSatriyo bolyA : 'ame Ape kahyuM te samajyA. paNa je pakSoe Aja sudhI bhAre moTA rAjakIya lAbha uThAvyA che, te pahelAM laDavA jAya. ame pachI laDavA jaIzuM.' mahAguru bolyA : 'huM yuddha kheDavAnuM kaheto nathI. ekabIjAnAM gaLAM reMsavAM e kaMI yuddha paNa nathI; ne dharma to nathI, nathI ne nathI ja ! samarpaNabhAvathI kAma karo, eTaluM ja mAruM kahevAnuM che.' A vakhate kauzalyAe kahyuM : 'bhatte ! mArI vAta sAMbhaLo. Apa vaizAlInA gaNataMtranI ciMtA karyA karo cho, paNa zAkyonA gaNataMtra mAthe paNa bhAre bhaya khaDo thayo che.' vaLI zuM che ? pANImAMthI agni kema pedA thayo ?' 'ApanA kAraNe !' 'mArA kAraNe ? are, huM to prema-zAsanano jIva chuM.' 'Apa zAkya kulamAM janmyA. Apa mahAna banyA. ApanI mahattAthI zAkyoe potAnuM mahattva vadhAryuM. teo potAne ucca ane bIjAne halakA lekhavA lAgyA.' kauzalyAe vAta vigatathI kahevA mAMDI. 'huM to ucca-nIcapaNAno paNa virodhI chuM.' 'duniyAnI khUbI ja e che. ApanA nAme ucca-nIca tattvano emaNe pracAra karyo. teoe kahyuM ke ame ucca ! amane-zAkyone koI na pahoMce.' 'kuLamada karyo ? are, e mada emane ghaNA herAna karaze.' 'herAna karaze zuM, karyA che. ne huM mahAmahenate Apane teDavA ahIM AvI zakI chuM.' kauzalyAe kahyuM. 'mane vAta vigatathI kahe. ahiMsAnA ATalA pracAra chatAM hiMsA vAraMvAra bhUkaMpanI jema kema bhabhUkI UThe che ?' 312 D zatru ke ajAtazatru 'mahAguru ! badhI vAta Apane kahIza. have AmAM jo koIthI kaMI thaI zake to ApanAthI ja thaI zake. bAkI bAjI bagaDI cUkI che. je kuLamAM bhagavAna buddha janmyA, e kuLanI hastI jANe cAlI javA beThI che !' 'koInA janmathI koI kuLa moTuM thaI jatuM nathI. kuLamAM to sArA ane narasA baMne prakAranA mANaso thAya che. zuM saMsAranI karuNatA ! pANImAMthI ja agni jAge che ! kuLanA mahattvane buddha nakAravA mAge che, ne satkarmane AgaLa ANavA mAge che. e budghanA potAnA gaNAtA lokono A kevo ahaMbhAva !' mahAguru jarA zAMta rahyA. kauzalyAe vAta AgaLa calAvI : 'kosalanA rAjA parsanadI ApanA sAcA sevaka.' 'enA jetavanamAM to huM ghaNo samaya rahyo chuM.' 'ApanA upadezo sAMbhaLI, ApanA zAkya vaMza tarapha ene cAha jAgyo. ene ema thayuM ke zAkyo sAthe lohI saMbaMdha bAMdhuM, ane zAkyasiMha buddhanA upadezono jagatamAM pracAra karuM. eTale kosalarAtre zAkyo pAse kanyA mAgI.' kauzalyA vAta karatAM jarA thobhI. AmrapAlI A vAta rasathI sAMbhaLI rahI. e potAnI mUMjhavaNa vIsarI gaI. kauzalyAe AgaLa calAvyuM : 'kosalarAje kahevarAvyuM ke huM e kanyAne paTarANI banAvIza. zAkya ane kosalanAM mizrita vIryarajano aMza mArA pachI gAdI zobhAvaze. A mAgaNI zAkyo mAthe vIjanI jema paDI. zAkyo kahevA lAgyA ke game tema toya zAkya kuLa UMcuM ane kosalarAjanuM kuLa nIcuM. nIcanA ghera UMcanI kanyA na jAya - bhalene pachI e zAkyasiMhano parama ziSya hoya ke bhakta hoya.' 'vAha re buddhanA anuyAyIo ! dIvA nIce aMdhAruM te AnuM nAma !' mahAguru bolyA. kauzalyAe AgaLa calAvyuM : 'zAkyo badhA ekaThA thayA. emaNe vicAra karyo. eka jaNAe kahyuM, 'tame jANatA nathI ke baLamAM kosalarAja ApaNAthI adhika che.' bIjA zAkyo bolyA : baLa to pazutA che. mahAguru buddha ane nigraMtha mahAvIranA yugamAM baLanI jarUra nathI. baLamAM hiMsA che. kosalarAja buddhabhakta hovAthI hiMsAno lezamAtra AdhAra laI zakaze nahi." eka vRddha zAkya kahyuM, 'nA pADazo to e chaMDAze. emAM ene nAmozI lAgaze, ne e miTAvavA e badhI jAtanA hiMsaka ke ahiMsaka prayatno karaze. atyAranI ApaNI ahiMsA to hajI prayogAtmaka che." zAkyonI pariSadAe A pachI UMDo vicAra karyo, ne Akho prazna musaddIone soMpyo ! musaddIoe navo ja khela racyo. teoe kosalarAjane zAkya kanyA ApavI evo nirNaya Apyo. ahiMsA eTale tananI ahiMsA, mananI hiMsA to cAlyA kare ! e koNa dekhavA AvavAnuM che ? ane dIvA nIcenuM aMdhAruM - 313
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsA-ahiMsAnI vyAkhyA paNa chevaTe to vaktAne ja AbhArI che ne ! 'A nirNaya mujaba kosalarAjane khabara ApavAmAM AvI. eka sArA divase kosalanA maMtrIo kanyAne jovA AvyA ! zAkya kanyA to rUpa rUpanA aMbAra jevI ! teoe kanyA pasaMda karI, paNa kosalarAja ati buddhimAna hatA. temaNe maMtrIone sUcanA karI : 'je kanyA pasaMda thaI che, e mahAnAma zAkyonI hAramAM besI jame, to vadhu tarIke enI pasaMda karavI.' 'kosalanA maMtrIoe A zarata rajU karI. mahAnAma zAkya kahyuM, 'are, emAM zI harakata che. sAcane AMca nathI.' kauzalyAe vAta karatAM jarAka visAmo lIdho, tyAre zAMta citte AkhI kathA sAMbhaLI rahelA mahAguru bolyA : "eTale zAkyomAM kuLabheda to che ja, paNa bhojanabheda paNa pravartavo zarU thayo che, kema ?' hA. zAkyo potAnAthI nIcA kuLanA loko sAthe kadI jamatA nathI.' "oha ! tyAre buddha vyartha kahyuM che ke jagatamAM dharmanuM zAsana sthapAyuM che !' mahAguru bolyA. ne pAchA mauna sevI rahyA. kauzalyAe kahyuM : 'mahAnAma zAkya e kanyA sAthe besIne jamyA, ne raMgecaMge rAjA sAthe enAM lagna thayAM. e divase kosalarAje vacana ApyuM ke ame zAkyanA gaNataMtrane svIkArazuM. zAkyoe to vizvamaitrInI vAto karI.' 'kema ?' 'kAraNa ke zAkyasiMha gautama buddha je kuLarUpI khANamAM pedA thayA hoya emAM sAmAnya vAto to na ja cAle. zAkya kanyA paTarANI thaI. e garbhavatI thaI ne ane dIkaro avataryo. cAMdA-sUraja jevo dIkaro; enuM nAma rAkhyuM viDuDabha !' 'viDuDabha rame, jame ne moTo thAya. sarakhesarakhA mitro sAthe hare, phare ne moja kare. utsavo Ave, badhAM mitrone potapotAnA mosALathI mIThAI ne ramakaDAM Ave, paNa viDuDabhane potAnA mosALathI kaMI kahetAM kaMI na Ave ! 'kizora mAtAne pUche : 'mA ! tAruM piyara to mahAna evA zAkyakuLamAM che. mAre dAdA ke mAmA che ke nahi ?' mA kahe, 'hA beTA ! tAre to dariyA jevA dAdA ane rAjA jevA mAmA che.' kizora pUche : 'to mA, e potAnA bhANeja mATe kema kaMI ramakaDAM ke mevA mIThAI mokalatA nathI ?" mA bolI : 'dIkarA ! mAmAno deza dUra che. tyAMthI kaMI paNa ahIM mokalatAM bhAre agavaDa paDe ! tane ApaNe tyAM kaI vAtano tUTo che ?" 314 D zatru ke ajAtazatru kizora viDuDabha kaMI na bolato. enA mananuM samAdhAna thaI jatuM. vaLI thoDA divase enA mitro potapotAne mosALa javA taiyAra thayA, tyAre viDuDabhe mAne kahyuM, 'janma dharIne mAmAne ke mAmIne joyAM nathI. mA, cAla, mArA mosALa jaIe.' mAtAe kahyuM, 'dIkarA ! atyAre mArAthI nIkaLAya ema nathI. tArA mAmAne saMdezo kahevarAvazuM. e tArI mAmI sAthe ahIM Avaze ane jAtajAtanAM ramakaDAM lAvaze, bhAtabhAtanAM mevA-mIThAI lAvaze.' 'to to khUba majA Avaze. huM to mAmInA khoLAmAMthI nIce ja nahi UtaruM.' 'kizora rAjI rAjI thaI gayo. e mAmA ane mAmInAM AgamananI rAha jovA lAgyo. 'viDuDabha baLamAM khUba AgaLa vadhyo ane parAkramamAM to tamAma samovaDiyAne pAchA pADavA lAgyo. roja sAMje AvIne mAtAne potAnAM parAkramanI vAta kare ane pUche, 'mA, mArAM mAmA-mAmI kyAre Avaze ? mAre mArI ramato emane batAvavI che. mArI ramato joIne mArAM mAmA-mAmI ene na vakhANe to mane phaTa kaheje mA !' mA kahe, 'gayA varSe varasAda vadhu thavAthI ne rastA khodAI javAthI emane pAchA pharavuM paDyuM. paNa A varSe e jarUra Avaze.' varSa vItI gayuM, ane ghaNI ghaNI rAha joI, paNa mAmA-mAmI na AvyAM. Akhare juvAna thatA viDuDabhe eka dahADo dAdAnA dezamAM javA pariyANa karyuM ! 'vAha bhANeja, vAha !' AmrapAlIthI bolAI gayuM. 'hA, bahena ! hozabharyo bhANeja TADha, taDako ne varasAda veThato zAkyonI rAjadhAnI kapilavastumAM pahoMcyo. mAtAe eka asavAra sAthe kahevarAvyuM ke 'bhANejanuM mIThuM svAgata karo ne mIThAzathI vahelo vidAya karajo.' 'bhANeja mosALamAM pahoMcyo. loko Adara karavA doDI AvyA. sahue oLakha karAvI : 'A tArA dAdA !' 'juvAna viDuDabha dAdAnA pagamAM paDaco. dAdAe so varasano thaje evA AzIrvAda ApyA.' 'A tArA mAmA !' koIke kahyuM. 'mAmA mArA mIThA, jANe ghebarakhAjAM dIThAM !' juvAne potAnA mitro gAtA e paMkti gAIne namaskAra karyA. 'mAmIe to mAyA batAvavAmAM hada karI. dIvA nIcenuM aMdhAruM - 315
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dareka vAte juvAna rAjI thayo, paNa tyAM enA sarakho kizora ekeya na maLe ! viDuDabhe pUchyuM, zuM tamAre tyAM bALako ja nathI.' javAba maLyo, 'che, paNa yAtrAe gayAM che.' 'viDuDalma mosALamAM rokAyo. paNa sarakhesarakhA mitro vagara ene kaMI na gamyuM. thoDe divase eNe vidAya lIdhI, ane jatAM jatAM kahyuM, 'have huM zrAvasti jaIza.' Aje saMthAgAramAM tamAruM svAgata che. e pachI jajo.' 'viDuDabha rokAyo. saMthAgAramAM zAkyoe enuM bhavya svAgata karyuM. A svAgata pAmI, dAdAnI ane mAmA-mAmInI premabhAvabharI vidAya laI e nIkaLyo. enI sAthe dAdAnA dezanAM khUba mIThAM smaraNo hatAM. raste e manomana mosALanAM vakhANa karato cAlyo. | 'A vakhate eka paricArake ghoDo pAcho vALatAM kahyuM, 'ApaNI eka maMjUSA rahI gaI che, e laIne AvI pahoMcuM chuM.' paricAraka pAcho vaLyo, ne kapilavastu pahoMcyo. 'viDuDabha to pravAse AgaLa dhapAvato hato, ne dareka Dagale enA moMmAM mosALanI prazasti hatI, kevA dAdA ! kevA mAmA ! kevI mAmI ! are, AvuM mosALa to kone maLe ?' 'thoDI vAre paricAra ke pAcho Avyo. e khAlI hAthe hato." | 'viDuDabhe pUchayuM : "kAM ? maMjUSA na maLI ?' 'maMjUSA to maLI, paNa levAnuM mana na rahyuM." 'evuM zuM banyuM ?" 'so maNa dUdhanA ghaDAmAM jheranAM TIpAM paDyAM !' are, mosALa to amRtanuM dhAma che, tyAM jhera kyAMthI ?" | 'yuvarAja ! mArI vAta sAMbhaLo. huM jyAre ApaNA utAre pahoMcyo tyAre eka dAsI pATalA upADatI hatI. bIjI dAsIe ene TapAratAM kahyuM, 'alI ! dAsIputrano A eMTho pATalo Agho mUkaje !' pelI dAsIe pUchayuM : "koNa dAsIputra ?* are, pelo viDuDalma ' bIjI dAsIe javAba vALyo. 'kevI rIte dAsIputra ? tuM te kaMI ghelI thaI che ke zuM ? jo ne, ene keTaluM badhuM mAna ApatA hatA !' 'badhuM banAvaTI ! tane TUMkAmAM kathA kahuM. ApaNe dAsa-dAsI rAja mahelonAM 316 | zatru ke ajAtazatru jeTalAM rahasya jANIe, eTalAM rahasya khuda rAjA-rANI paNa jANatAM nathI. zAkyo potAne mahAna kuLanA mAne che. eka vAra kozalanA rAjAe zAkya kanyAnI mAgaNI karI. enI icchA lohInI sagAI sAMdhavAnI hatI, paNa zAkyonA gaLe e vAta Utare kharI ? bIjI tarapha kosalarAjanA baLathI sahu Dare. A mATe tene samajAvI devA eka kAvataruM karavAmAM AvyuM. mahAnAma zAkyanI dAsIputrI saMbhIne sAcI zAkuMvarI TharAvI paraNAvI dIdhI. kahe bahena, viDuDabha have dAsIputra kharo ke nahi ?" pelI dAsI kahe, 'kharo dAsIputra ! have huM pATalA jarU2 pANIthI dhoI nAkhIza.' | 'viDuDabha A sAMbhaLI cIsa pADI bolyo : "Aha ! mAruM A apamAna ! dhutArAo buddhanA ahiMsApremanI vAto kare che, vizvamaMtrInAM baNagAM phUMke che ne mana ATalAM sAMkaDAM ?" 'viDuDabha AvezamAM AvI gayo. ghoDA parathI chalAMga mArIne nIce UtarI gayo. jANe ene bhayaMkara bhoriMga rUsyo.' zuM eNe zAkyonA nikaMdananI pratijJA tyAM ne tyAM lIdhI ?' mahAguru vacce bolyA. saMsAranA dharmAdharmanA nakazA emanI mukhamudrA para jANe sAkAra banyA hatA. prabhu ! Ape kevI rIte jANyuM ?' 'ati mohanuM bIjuM pAsuM ati dveSa che.' mahAguru bolyA, 'saMsArI loko prajJAthI kAma laI zakatA nathI.' kauzalyA bolI : "sAcI vAta che prabhu ! tyAM eka nadIne kAMThe ja I, aMjalimAM jaLa laI, sUrajadevanI sAkhe pratijJA letAM viDuDalma bolyo : 'huM beTho hato e pATalo zAkyoe pANIthI dhovaDAvyo ! are, mitro ne paricAra ko ! Aje ahIM pratijJA karuM, chuM ke jo huM rAjA thaIza, to e pATalA zAkyonA UkaLatA UnA lohIthI dhovaDAvIza.' 'ane mahArAja ! e pratijJA pUrI karavA mATe viDuDabhane taratamAM ja sarasa taka maLI gaI. kosalanA vRddha rAjA ane senApati vacce vikhavAda thayo. viDuDabhe e takano lAbha lIdho. senApatine pathamAM laI pitAne pATanagaramAMthI hAMkI kADhyo, ne pachI senApatine jelamAM nAkhI pote gAdIe Avyo. eNe khullaMkhulluM kahyuM ke moTA mANasoe nIti mUkI to mane vaLI nIti kevI ne anIti kevI ? mAre to zAkyonAM lohI pIvAM che ! e lohI pIvAmAM mane je sahAyaka thAya e nIti, bAkI badhI anIti ! saMsAramAM to asatyano jaya ane satyano kSaya thAya che.' krodhanAM tIra tIkSNa hoya che. pachI zuM thayuM ?' eNe pUratI taiyArIo karI lIdhI che. vaizAlI yuddhamAM aTavAya enI rAha dIvA nIcenuM aMdhAruM 317
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ joto beTho hato. have eNe kharekharuM samayasaMdhAna joI zAkyadeza para caDhAInI AjJA kADhI che. zAkya loko ApanI upasthiti icche che, ahiMsAno vijaya cAhe che." 'zAkyoe AcarelI hiMsA alpa nathI. paNa cAlo, huM AvuM chuM. jouM, viDuDabha kaMI mAne to !' ne mahAguru UbhA thayA. AmrapAlI AvIne vacce UbhI. 43 premadharmanuM prabhAta AmrapAlI natamastake lokaguru pAse upasaMpadA-dIkSA yAcI rahI. bhagavAna buddha eka vAra cAre tarapha joyuM, potAnuM dila paNa tapAsyuM. emane lAgyuM ke jagatano jAtimada dUra karanAranA dilamAM paNa potAnI jAti vize kaMIka asara che ! zokyadeze paranI caDhAIe emanA zAMta kadamane utsAhita karyA hatA. paNa zAkyo ja kema ? AkhuM jagata mArA mATe samAna che ! zAkya dezamAM ja kema, sarva dezamAMthI huM yuddhanAM vAdaLa dUra karavA mAguM chuM. pachI emaNe AmrapAlI sAme joyuM, eka suMdara smita karyuM. e smitamAM mANasanI dInatA ne hInatA TALanAruM adbhuta rasAyana bharyuM hatuM. AmrapAlI utsAhathI pharI bolI : 'prabho ! mane upasaMpadA Apo !' bhagavAna buddhe kaMI javAba na ApatAM kauzalyA tarapha moM pheravyuM ne pUchyuM : 'viDuDabha zAkyonA nAza mATe tatpara thayo che, e sivAya bIjA kaMI samAcAra che ?" 'hA, mahAguru !' kauzalyAe kahyuM, 'mahAprajApati gautamI mArI sAthe ahIM AvyAM che.' zA mATe ?" buddhe prazna karyo. 'e bhikhuNI thavA AvyAM che. emanI sAthe bIjI aneka strIo che. sahue mAthe muMDana karAvyuM che. teo eka nirNaya sAthe AvyAM che. mahAprajApati gautamIe ApanI mAtA mAyAdevInA maryA pachI potAnuM dUdha Apane pAyuM che, e dUdhanI sagAIe teo ahIM AvyAM che.' A vAta pUrI thAya tyAM to sAmethI mahAprajApati gautamI ane teno samudAya Avato dekhAyo. badhAMe mAthe muMDana karAvyuM hatuM, ne sapheda vastra paheryA hatAM. bhagavAna buddhanA paziSya AnaMda tyAM beThA hatA. temaNe mahAprajApatine AvatI joI TUMkAmAM patAvavA prazna karyo : "devI gautamI kapilavastuthI cAlIne 318 zatru ke ajAtazatru
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM AvI che. cAlavAnA zramathI juo ne, enA paga sujhIne thAMbhalA jevA thaI gayA che ! Apa teone bhikhuNI banavAno adhikAra ApatA nathI, tethI temane du:kha thAya che. Apa anujJA Apo ema e icche che. strIone zA mATe pAchI pADo cho ?' buddha zAMtithI bolyA : 'AnaMda ! A bhAMjagaDamAM paDavA jevuM nathI. vaizAlI ne magadha saLagyAM che. kosala ne zAkya pradeza saLagyAM che. ajAtazatrue bApane mAryo che ! viDuDabhe bApane rastAno bhikhArI banAvyo che ! cAre kora azAMtinI Aga prasarI gaI che !' AnaMde be hAtha joDatAM kahyuM, 'prabhu ! e Agane ThAravAmAM strIo vadhu upayogI thaze. strIone saLagAvatAM ne bujhAvatAM baMne AvaDe che. Apa e kaho ke dharmano sAkSAtkAra strIne thavo zakya che ke nahi ?" 'puruSonI jema strI mATe paNa e jarUra zakya che.' javAba TUMko chatAM sacoTa hato. 'to Apa teone bhikhuNI banavAnI AjJA Apo." ApuM chuM." bhagavAna buddhe kahyuM, ne AgaLa bolyA, 'yuddhanI Aga pharIthI prajvalita thaI che. bhikhuNIsaMgha e mATe kaMIka jarUra kare. khemA sAdhvI e saMghanI agraNI bane. huM atyAre kosala deza tarapha jAuM chuM." lokagurunA A zabdothI badhe AnaMda AnaMda prasarI rahyo. AmrapAlIe kahyuM : "mane paNa upasaMpadA Apo.' 'kalyANa ho !' tathAgata bolyA, ne anumati ApI. Apano siddhAMta TUMkAmAM samajAvo." bhikhuNI saMghe maMgalapravacana karavA vinatI karI. 'he bhikhUo, he bhikhuNIo ! kAmopabhogamAM sukha mAnavuM e eka siddhAMta che; dehadamana karavuM e bIjo siddhAMta che. A baMne siddhAMto duHkhakAraka, anArya ane anarthAvaha che. tapasvIoe A baMne siddhAMtonuM sevana karavuM nahi. huM baMnenI vacceno mArga kahuM chuM : zarIrane na bahu du:kha devuM ke na bahu sukha devuM ane madhyama mArga svIkAravo : enuM nAma dharma !' 'hai tathAgata ! ame madhyama mArga svIkArIe chIe." badhI strIoe kahyuM. to tamAruM kalyANa thaze. tame gherI kahevAza. therI saMghanI vaDI khemA sAdhvI thaze. therI thaIne jagatane sukha-duHkhamAM sthira karajo. hiMsA phATI nIkaLI hoya tema lAge che. bujhAto dIpaka dviguNa bhabhUke, ema hiMsA bevaDA jorathI bhabhUkI UThI che ! paNa ghanaghora rAta pachI ja teje opatuM prabhAta pragaTe che, ema have ja ahiMsAnI 320 | zatru ke ajAtazatru pratiSThA thaze. mane eno bharoso che. huM kosala dezamAM jAuM chuM. Arya satya ane Arya mArganuM avalaMbana kadI leza paNa na chAMDajo." tathAgata ATaluM bolI rahyA tyAM kaca potAnA ghoDesavAro sAthe AvI pahoMcyo. eNe kahyuM : 'tathAgata, UbhA raho.' "koNa, kaca ? are, tathAgata to haMmezAM UbhA ja che, tame rAjakAraNI loko sUtA cho !' lokagurue kahyuM. eka vAra Avo ja javAba temaNe lUMTArA aMgulimAlane Apyo hato. 'ajAtazatru AMgaNe AvIne khaDo che, ne ame sutA chIe ? A Apa zuM kaho cho ? joke eka rIte Apa kaho cho te sAcuM che. jo ame sUtA na hota to AmrapAlI jevI gaNikAo vaizAlInA zatruone potAne tyAM Azaro na Apata ! kRpA karIne Apa ene upasaMpadA-dIkSA na Apazo.' 'kema ?" tathAgata prazna karyo. 'A to so uMdara mArI billIbAI pATe beThAM cho ! evA adharmIothI buddhano pavitra dharma vagovAze." dharma adharmIo mATe ja che. melAM lUgaDAM mATe ja svaccha jaLanI jarUra hoya che." tathAgata bolyA. 'A melAM kapaDAM bIjAM kapaDAMne ane A melAM jaLa bIjAM jaLane melAM karaze. huM AmrapAlIne pakaDavA Avyo chuM.' kace sattAvAhI svare kahyuM. AmrapAlI kaMI na bolI, e dIkSAnI zibiramAM cAlI gaI, ane thoDI vAre pAchI AvI, jenI eka eka alakalaTa para hajAra jAna kurabAna thatI, e tamAma kezakalApanuM eNe ucchedana karI nAkhyuM hatuM. sAdhvIne zobhatuM eka vastra eNe deha para dhAraNa karyuM hatuM. alabatta ethI enI madhuratA alpa thaI nahotI. 'sarvasvIkRta eka niyama che : tapasvIone koI sAmrAjya kadI sparzI zakatuM nathI.' lokagurue dRDhatAthI kahyuM. 'tapasvI ? koNa tapasvI ? AmrapAlI tapasvI ? lokaguru ! tapasvI to dhano anagAra kahevAya.' kace tiraskAramAM kahyuM. koNa dhannA anagAra ?" AnaMde prazna karyo. 'bhagavAna mahAvIrano upAsaka, tame to vacalo mArga batAvo che, paNa e to kahe che ke patita vRttione sarvathA bALavA Atmadamana ane dehadamana anivArya che. e mATe cheka chellI koTInAM tapa, dhyAna ne ahiMsA sAdhana che.' kaca jANe philasUpha banI gayo hoya tema bolyo. premadharmanuM prabhAta 1 321
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanA anagAranI zI vAta che ?' AnaMde pUchavuM. 'dahIMmAM ne dUdhamAM rAgamAM ne virAgamAM-paga rAkhavAnI enI vAta nathI. sAcA tapasvIo kevA hoya enuM dRSTAMta dhano anagAra che. ApanA paMthamAM to khAvA-pIvAnA zokhIno bhaLe che, paNa mahAvIrano paMtha to khAMDAnI dhAra jevo che." kaca mahAvIra ke buddha bemAMthI ekanoya bhakta nahoto, paNa e atyAre potAnuM dhAryuM na karatA lokaguru buddhane jarAka nIcA batAvavA icchato hato. | 'kaca ! mArI vAta na kara, tArI vAta kara. vaizAlIthI kapilavastu pahoMcavAnA be mArga paNa hoI zake.' lokagurue zAMtithI javAba dIdho. kacanA AkSepa sAme jANe e jaLa kamaLavata hatA, 'paNa Apano mArga to A suMvALI AmrapAlIone adhika priya paDe evo che. saMsAramAM rahI pApa karavAM, pApa karatAM pakaDAI javAya, eTale mAthuM muMDAvI levuM; basa badhI lapa chUTI !' kace AmrapAlI tarapha lakSa karatAM kahyuM. | 'pahelAM dhanA enagAranI vAta kaho !' lokoe kahyuM. kace vAta zarU karI ; " kAkaMdI gAma, bhadrA nAmanI zeThANI, dhanya nAme putra. dhanya juvAna thayo eTale ene batrIza kanyAo sAthe paraNAvyo, ne e mATe batrIza mahela baMdhAvyA. dhanya nATaya, gIta ne nRtya sAthe Rtu Rtu anusAra bhoga bhogavavA lAgyo. tyAM eka vAra eNe bhagavAna mahAvIranI vANI sAMbhaLI. bhagavAne kahyuM ke dareka jIvita mRtyuthI ne dareka yuvAnI vRddhAvasthAthI gherAyelI che.* 're kaca ! lokaguru paNa ema ja kahe che; AmAM navIna zuM che ?" tathAgatanA eka ziSya vacce kahyuM. 'lokaguru to tamane khIra-khAjAM khAvAnuM kahe che, ne sAthe sAthe tapa karavAnuM kahe che. ane ahIM to dhanyane bhagavAna mahAvIre dIkSA ApI ne tapano mArga samajAvyo; kahyuM ke 'dehane mukhya na gaNIza, AtmAne oLakha. vastra e kaMI mANasa nathI, mANasa to aMdara beTho che !' | basa ! dhanyane A vAta rucI gaI. eNe mahAvIrane spaSTa kahyuM, 'huM maraNa sudhI cha cha TekanA upavAsa karavA mAguM chuM. cha TekanA upavAsane pAraNe huM lUkhuM anAja maLaze to laIza, ane te paNa koI zramaNa, brAhmaNa, atithi, kRpaNa ke yAcakane jarUra na hoya tevuM haze to ja laIza.' kaho, have evuM tamArAmAMnA koNa karaze ?" 'pachI mahAvIre maMjUrI ApI ? vAta to mana cAhe tevI thaI zake.' AmrapAlIe vacce rasa lIdho. 'mahAtapasvinI devI AmrapAlIjI !' kace kaTAkSamAM kahyuM, 'dhanya anagAre tapa 322 D zatru ke ajAtazatru zarU karyuM. koI dahADo pAraNA vakhate peya maLe to khAgha na maLe, khAgha maLe to peya na maLe. paNa e to mAtra dehane bhADuM ApI rahyA. A tapakarmathI unALAmAM kAdava sukAya tema emanuM mAMsa sukAI gayuM, rakta to rahe ja kyAMthI ? hADa ane cAmano mALo bAkI rahyo. 'are ! emanI karoDarajjunAM hADakAM mALAnA maNakAnI jema gaNI zakAya che. chAtIno bhAga gaMgAnAM mojAMnI hAra jevo dekhAya che. hAtha sukAI gayelA sApa jevA laTake che. peTa pITha sAthe coTI gayuM che. AMgaLIo maga-aDadanI sukAI gayelI sIMgo jevI banI gaI che. AmrapAlI jevI devIonAM dila kharekhara jo dharma ne tapa mATe utsuka hoya to mArI sAthe cAle, dhanya anagAranAM darzana kare, ane AvuM vrata le, evo saMyama le. bAkI badhI pola.' - lokoe kahyuM, 'e to badhuM ThIka. bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddha-bemAMthI jene je game te bhaje . koIe anyanA dharmane hala ko kahevo e paNa adharma che. bAkI rAjya dharmamAM hastakSepa na karavo joIe. jeNe saMnyAsa-dIkSA lIdhI te siMhAsanathI paNa aspRzya ! mATe cAlyA jAo. nagaravadhU AmrapAlI to samAjanI najare kyAranI marI cUkI che." kUTo tyAre mAthAM ! to magadha sAme laDavA jAuM chuM. have vaizAlInA zatruone UMghamAM ne UMghamAM haNI kADhavA joIze.' kace kahyuM.. tathAgata bolyA : 'vatsa ! AtmanirIkSaNa karaje , keTalIka vAra ApaNI jAte jevo ApaNo bIjo zatru hoto nathI.' karo Ano kaMI javAba na Apyo, ne AmrapAlI sAme AMkho kAtarato e ravAnA thaI gayo. A vakhate eka bhakta Avyo. eNe samAcAra ApyA ke vatsa ane avaMtI vacce yuddha phATI nIkaLavAnI ghaDIo gaNAya che. bhagavAna mahAvIra e tarapha vihare che. vAha ! ahiMsAdharmanI kasoTIno kALa have AvI pahoMcyo lAge che. cAlo, ApaNe vahelAsara prasthAna karIe. bahujanonA sukha mATe, bahu janonA hita mATe ApaNe prayatna karatA rahevuM joIe.' tathAgate kahyuM. | 'prabhu ! Akho samAja pataMga jevo banyo che; ane dIpaka para marI pADavAmAM ja zreya mAne che. AvA lokomAM premadharmano pracAra kaI rIte thaze ?' AnaMdanA manamAM vidhavidha prakAranA samAcArothI vyAkulatA prasarI hatI. AnaMda ! kadI mAnavamAMthI zraddhA na khoIza, ati asatyamAMthI ja satya avatAra dhare che. kolasAnI khANamAMthI ja hIro nIkaLe che. ati hiMsAmAMthI ja premadharmanuM prabhAta 323
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA janmaze. A samAcAroe ahiMsA vizenI mArI zraddhA deDha karI che. huM to premadharmanuM prabhAta dUra dUra UgatuM nIrakhI rahyo chuM.' | 'paNa pRthvI para Aje to rAvaNarAjya sthapAtuM lAge che ! ajAtazatru potAne hiMsaka zaktimAM ajeya mAne che. premazaktimAM mAnanAra enA pitAnI kevI dazA thaI ! kosalarAja viDuDabha Aje zAkyone nahivata lekhe che. avaMtIpati to maryAdA mUkIne beTho che; vatsarAja zatAnikanI patnI mRgAne pote paraNavA cAhe che.' 'rAvaNanI sAme saMsAramAM rAma jAge che. hiMsAnuM jora alpakAlIna che, prema ciraMjIva che. AnaMda ! ApaNe naThora pRthvIne kheDIe, eka vAra nahi, aneka vAra kheDIe, ane premanuM bIja vAvIe. ene tyAganuM pANI pAIe; eka vAra nahi, satata pAyAM karIe. ene himathI ne khAudharAM jIvajaMtuthI rakSIe ! ApaNo kheDUtadharma ApaNe sadA sajAga rahI adA karIzuM to jarUra mola sAro Utaraze." lokaguru tathAgate potAno aTala vizvAsa vyakta karyo. ane teoe AgaLa prasthAna karyuM. vaizAlInA daravAjA dhIre dhIre bhiDAtA jatA hatA. janAra-AvanAranI rokaToka thatI hatI; paNa lokagurune koIe na rokyA. emanA bhikhuone koIe ne rokyA. ane bhikhuNIone to rokavA jevuM hatuM ja zuM ? alabatta, eka vAta spaSTa hatI ke Aje jeTalI sahelAIthI emane bahAra javA devAmAM Ave che, eTalI sahelAIthI have emane praveza maLavAno na hato. dvArapAle aDadho daravAjo ughADIne badhAne bahAra karyA, ne pharI daravAjo baMdha karyo ne manamAM bolyo : "dahIM-dUdhiyA nItivALA vaizAlI choDI jAya e ja sAruM.' eTalAmAM azvArohI saMdeza laIne Avyo ke premasamAja Aje magadhanA sainya sAme prathama prasthAna karavAno che, eTale emane mATe daravAjA kholI devA. dvArapAle mastaka namAvI saMdeza svIkArI lIdho. paNa e potAnA manamAM e saMdezanI carcA karI rahyo. ene lAgyuM ke A loko laDAIno utsAha maMda banAvanArA che. chatAM joIe, emanA premadharmanI kevIka asara thAya che ! thoDI vAramAM vaLI samAcAra AvyA ke muni velakUla premIsamAjane samarAMgaNe dorI javAnA che. 'A sAdhu-mahAtmAothI to thAkyA !' daravAne dhIrethI potAno abhiprAya vyakta karyo. saMdezavAhake kahyuM, 'bhAI ! muni pAchA muni banI gayA ! phAlganI bhAgI gaI. stupa tUTI gayo. varSakAra AkhuM vaizAlI kANuM karI gayo. munine Akhare lAgyuM ke 324 | zatru ke ajAtazatru emane mUrkha banAvavAmAM AvyA che. kharI rIte have teo potAnA pApanuM prAyazcitta karavA jAya che !' zuM pApa ne zuM prAyazcitta ! paNa hA, munine bApaDAne bIjuM sUjhe paNa zuM ?" A vArtAlApa cAlato hato, tyAM dUradUrathI pokAro AvavA lAgyA : 'premadharmano jaya ho !' * ahiMsA dharmano vijaya ho !' 'muni velAkulano vijaya ho !' 'vaizAlI abAdhita raho !' daravAne daravAjo kholI dIdho, ne e samAja pasAra thaI jAya tenI rAha joto Ubho. thoDI vAramAM premIsamAjanI TukaDIo eka pachI eka AvavA lAgI. AgaLa premadharmanA sUtrovALA jhaMDA pharakatA hatA. pAchaLa ahiMsAdharmano uccAra karanAra zramaNo hatA. e zramaNomAM bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna tathAgatanA zramaNo ekatra maLyA hatA. sahuthI AgaLa muni velAkUla cAlatA hatA. munie mAtra eka adhovastra ne eka uttarIya dhAraNa karyuM hatuM. zAMta emanI mukhamudrA hatI. pratApI emano cahero hato. aMtarane zodhatA hoya ema e pRthvI tarapha najara rAkhIne cAlatA hatA. A hatuM to sainya, paNa koInI pAse ekAda paNa zastra na hatuM; kAraNa ke e sainyanA sainiko premIsamAjanA sabhyo hatA; e zastramAM na mAnatA, snehamAM zraddhA dharAvatA; premanI jIta ja emane khapatI hatI. premadharmanuM prabhAta | 325
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 muninuM samarpaNa 'prema ciraMjIva ho !' AkAzamAM jayadhvani guMjI rahyo. A to vinA zastranI laDAI. raktadAnanI saMpUrNa taiyArI sAthe premIsamAja medAne paDayo hato. A samAcAra magadhanA senApati pAse vahelAM pahoMcI gayA hatA. vaizAlImAM pramukha ane senApati judA hatA. magadhamAM je rAjA e ja senApati hato, ane e senA sAthenA satata saMparkanuM mahattva barAbara samajato hato. magadha taraphathI jAhera karavAmAM AvyuM hatuM ke premIsamAjano sAmano zastrathI nahi thAya ! ane A samAcArathI premIsamAjamAM vizeSa bharatI thaI hatI. keTalAka jANItA yoddhAo paNa zastro tajI ahiMsA-premano sUtroccAra karatA emAM joDAI gayA hatA. teone evI khAtarI hatI ke bIjuM game te bane, paNa jAnahAni to thavAnI nathI ja. jItazuM ke hArazuM, baMne samAna banaze. ane Ama ja zano jaza maLaze, ne jAtarAnI jAtarA thaze ! ane jyAM mahAmuni velAkUla AgevAna hoya, pachI bIjI ciMtA paNa zI ? e maMtravettA paNa hatA. koI bAbatathI koInA cittamAM saMkSobha nahoto. premIsamAjanI senA khUba utsAhapUrvaka AgaLa vadhI rahI. magadhanI senA hajI dUra hatI, ane tenI kUca bhAre hatI. thoDI vAramAM magadhanI senAnA zibiro najare paDyA. e zibiromAM sainiko beThA hatA, paNa bahAra koI nahotuM. phakta thoDeka dUra hAthI jevuM eka moTuM maMtra UbhuM hatuM. rAjA ajAtazatrunI yuyutsAe je navAM navAM laDAyaka sAdhano sarjAvyAM hatAM, emAM sauthI adbhuta ane bhayaMkara hatAM be saMhArayaMtro : ekanuM nAma hatuM mahAzilAkaMTaka ane bIjAnuM nAma hatuM rathamuzala. A yaMtro nIrakhIne eka vAra to premIsamAjanA AgevAnanI ahiMsAnI zaktimAMthI zraddhA DagI gaI hatI, ne hiMsAne ja e mahAzakti mAnI beThA hatA ! e be yaMtromAMnuM eka yaMtra sAme ja hatuM. enuM nAma mahAzilA kaMTaka ! muni velAkule dUrathI e joyuM ne ahiMsA-premano jayajayakAra pokAryo. tarata magadhanA zibiromAMthI eka ghoDesavAra doDato Avyo ne bolyo : premIsamAje ahIM A rekhA pAse thaMbhI javAnuM che, ne potAnI mAgaNI mUkavAnI che.' 'sAruM bhAI !' muni velAkule kahyuM ne potAnA samAjane tyAM thaMbhAvI dIdho. 'have tamArI mAMgaNI mUko !' magadhanA savAre kahyuM. 'magadha potAnuM lazkara laIne pAchuM pharI jAya. nahi to yuddha karyAnuM kalaMka tenA mAthe Avaze.' muni velAkule abhimAna sAthe kahyuM. savAra saMdeza laI pAcho pharyo ne thoDI vAramAM pAcho Avyo ne namratAthI bolyo, 'yuddha e to kSatriyono dharma che, e kaMI kalaMka nathI !' 're ! zuM tAro rAjA hajI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zudra jevA kUtarA-bilADI jevA mudra bhedabhAvamAM mAne che ?" | 'dUta chuM. mArAthI savAla-javAba na thaI zake, paNa mane evo khAsa adhikAra Apyo che mATe kahyuM che. mANasanA manamAMthI halakAmoTApaNAnI bhAvanA naSTa karI zakAze kharI ?" 'avazya , amAro dharma e ja kahe che : mAnavamAtra samAna." buddhimAna ane mUrkha, rogI ne nIrogI, kartavyabhraSTa ne kartavyapAlaka, senApati ne sipAI, prabhu ne pUjArI - A badhA manuSyo samAna ?' dUte hasatAM hasatAM kahyuM, 'mArA rAjAe puchAvyuM che, ke Apano premIsamAja zuM mAge che ?" 'yuddha baMdha karo ! pRthvI parathI yuddha AthamI javuM joIe.' 'e zI rIte bane ? ApaNA manamAM je sura-asuranuM druddha yuddha cAle che, e kadI baMdha thayuM kharuM ?' dUta moTo tattvavettA lAgyo, 'chatAM yuddha eka rIte baMdha thaI zake : tamAre vaizAlInI sattA magadhane soMpI devI.' | 'ema kema bane ? vaizAlInI sattA vaizAlI pAse, magadhanI sattA magadha pAse." muni velAkule kahyuM, 'prema to sahune svajana lekhe. A mAruM ne A pArakuM evI gaNatarI to laghucetasanI hoya. zuM magadha laghucetasa che ?' 'hA.' "oha ! hInatA paNa tamane svIkArya che ?' muni velAkula bolyA. muninuM samarpaNa 327
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ avazya. jo kAryasiddhi thatI hoya to, e paNa amane maMjUra che. amArA rAjA ajAtazatrune cakravartIpada meLavavuM che ne je kArya mahAvIra ke buddha na karI zakyo, te teone karavuM che. jagatabharamAM eka zAsana ! premazAsana ! zastra kyAMya na joIe.' | 'tArA rAjAne huM oLakhuM chuM. jA, emane kahe ke muni velAkule tamane ghaNI madada karI che. enA badalAmAM e Aja zAMti-sthApanA cAhe che. yuddha AthamI javuM joIe.' dUte kahyuM : "mahArAja ! A saMdezo vaLI mAre magadharAjane kahevo paDaze ? meM prathama ApanA nAma vinA AvI ja vAta karI hatI.' 'hA, kaheje ke mahAmuni velAkulano A saMdeza che.' dUta magadha-zibira tarapha pAcho pharyo. paNa thoDI vAramAM peluM yaMtra khaLabhaLatuM lAgyuM. aMdarathI kaMIka bhayaMkara avAja UThato saMbhaLAyo. tRNa, kASTha, pAMdaDAM ne kAMkarA enA peTALamAM avAja sAthe ghUmatAM lAgyAM. thoDI vAre enA mukhamAMthI cAra-cha kAMkarA chUTaTyA e kAMkarA A premIsamAja para AvIne paDyA. e kAMkarA nahi paNa paththaranI zilAo paDatI hoya tema lokone lAgyA. jene vAgyA e ghAyala thaIne pRthvI para paTakAI paDyA ! oha ! A duSkRtya koNe karyuM ? zuM magadhane mAre bodhapATha bhaNAvavo paDaze ? magadhapati jANe che ke mArA vacanathI gaMDakI nadI paNa dUra cAlI gaI hatI !' mahAmuni velAkule kopa darzAvyo. tyAM sAmethI avAja Avyo : 're muni ! satI zApa de nahi, ane zaMkhaNInA zApa lAge nahi !' muni velAkule dUra dUra bolanAra tarapha joyuM, to mahAmaMtrI varSakAra tyAM UbhA hatA, ane munine izArAthI potAnI pAse bolAvI rahyA hatA. varSakArane be-cAra kharIkharI vAto saMbhaLAvavA muni ekadama dhasI gayA, paNa jevA gayA tevA pAchA AvyA ! premIsamAja Akho emanA mukha tarapha nihALI rahyo. tyAM asaphaLatAnAM cihno dekhAtAM hatAM, ane bIjI tarapha mahA zilAkaMTaka yaMtranuM moM pharI cAlatuM thayuM hatuM ! kAMkarA kacaDAtA hatA. zuM e kAMkarA ! bApa re ! enA karatAM to patharA sArA ! premIsamAja aMtarathI DarI rahyo, paNa gaganabhedI pokAra karyo : 'prema amara raho ! ahiMsAno vijaya ho ! A pokArothI ghaDIbhara yaMtra kAMkarA nAkhatuM aTakI gayuM. premIsamAje potAnA pokAramAM tAkAta joI. teoe pharIne gaganabhedI avAjo karyA : "prema amara raho ! 328 1 zatru ke ajAtazatru mAnava-bhrAtRtva ajaraamara raho !" A pokAro prathamanA pokAro karatAM prabala hatA, paNa na jANe kema, aTakI gayeluM yaMtra pharI zaramahIna rIte cAlatuM thayuM ! kAMkarAo jorajorathI AvavA lAgyA. jene jene vAgyA, e to jANe pahADanuM zikhara acAnaka paDavAthI caMpAI gayA hoya ema bhUmizaraNa thaI gayA. | 'munirAja ! have zuM karavuM ?" premIsamAje pokAra karyo. e pokAramAM muMjhavaNa hatI, zahAdatanI bhAvanA nahotI. 'potAnAM kRtyono pazcAttApa, magadha to kahe che ke premIsamAje amArA tarapha prema batAvavo joIe. ATale dUra AvelA amane AkhuM nahi to aDadhuM vaizAlI bakSisa karavuM joIe. ahiMsA ne premanA mULamAM tyAga rahelo che !" muni velAkUlanA avAjamAM viSAda bharyo hato. 'to zuM karazuM ? vaizAlImAM magadhane aDadho bhAga ApaNAthI kema apAya ? gaNataMtra ane rAjataMtra eka ja dhUMsarIe kema joDAya ?" premIsamAje prazna karyA. | 'nahIM joDAya. eka haze tyAM bIjuM rahI nahi zake. paNa huM bhAvi anyathA jouM chuM. vaizAlIno prabala jhaMDo jhUkelo joI rahyo chuM.' mahAmuni nirabhra AkAzavALI pATI para lakhAyelA koI lekha vAMcatA hoya tema bolyA. kAM ?" 'siMhe potAnA nahora ne dAMta kADhIne pheMkI dIdhA che; ane varunAM ToLAM dAMta ane nahora sajja karIne AvyAM che. e yuddhe caDhaze. vikarALa yuddha thaze." 'to zuM vaizAlI pAchuM paDaze ?' 'hA, zAMtinuM upAsaka vaizAlI yuddhanI azAMti jIravI zakavAnuM nathI. vilAse vaizAlInA pAyA hacamacAvI nAkhyA che. strI e puruSanA jIvananuM sarvasva banI che. ne puruSa e strIno AnaMda banyo che. strI ane puruSa kevaLa kAmadevanAM banyAM che; je viSayanA dAsa e sahunA dAsa.' muni velAkUlanI vANI ja jANe badalAI gaI. 'paNa have zuM thAya ? upadeza atyAre kone sparze ?' lokoe pUchyuM. are, upadeza denArA ane prajAne doranArA AgevAno ja jyAM komaLa lAgaNIonA dAsa banyA che, tyAM koI koIne zuM kahe ?" muninA zabdomAM AtmAmAM jAgelA bhUkaMpanA AMcakA hatA. 'to have zuM karazuM ?' samAje pharI prazna karyo. 'jIvana ApIne prAyazcitta ! pApa dhovAno prasaMga AvI paDyo che. jaya muninuM samarpaNa | 329
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ arihaMta ! have upadezathI koI nahi sudhare. lohI ApIne ApaNI bhUla sudhAravI paDaze." ne muni khaDaka jevA aDaga thaIne UbhA rahyA. mahAzilAkaMTaka yaMtramAMthI uparAuparI kAMkarA AvI rahyA hatA. kadIka dhIrA AvatI, kadIka vegathI AvatA, kadIka thaMbhI jatA. e kAMkarA zilAnI jema jozathI vAgatA. e vakhate premasamAja dhrujI jato, pAchAM pagalAM bharato. vaLI kAMkarA thaMbhI jatA tyAre e vegamAM AvIne AgaLa vadhato. zuM jIvana ApI devuM paDaze ?' 'hA, nIDara thaIne; bIjo koI mArga nathI.' eTale marI javuM ema ja ne ?" hA." muni khaDakanI jema khaDA rahI gayA hatA. 'dIvA upara pataMgiyAMnI jema ?" eka jaNAe prazna karyo. e praznamAM kaMpArI hatI. 'ethI A yuddhanI gojhArI Aga bujhAI jaze kharI ? Apane khAtarI che ?' bolanAranA avAja mAM azraddhA guMjatI hatI. nA, koI khAtarI ApI zakAya tema nathI. kadAca Aga vadhu pradIpta paNa thAya !" beparavAIthI muni bolyA. 'to maravAno kaMI artha ?' 'pUchuM chuM ke hiMsAnI pratiSThAmAM, veranI vasUlAtamAM bhAgIdAra thaIne have jIvavAno paNa koI artha ?' are, jIva che to jagata che." jagatano moha choDI do. mRgajaLane mahAsAgara mAnI ghaNA dahADA doDavI, have sAcI vAta samajI levAnI jarUra che. sira ApI do, sAra saMgrahI lo !' ame prema sthApavA mAMgIe chIe." 'prANa ApavAnI taiyArI vagara premasthApana nahi thAya.' ame ahiMsAnI pratiSThA karavA mAgIe chIe." ahiMsA nikhAlasa arpaNa mAge che.' munirAja aMtarmukha banI gayA hatA. teoe have cAre tarapha jovAnuM choDI dIdhuM hatuM. mana sAthe kaMIka saMbhASaNa cAlatuM hoya, ema emanI mukhamudrA parathI lAgatuM hatuM. arpaNa ! dhana, dhAnya, pada e sarvanuM arpaNa !' premIsamAje kahyuM, "ame ghaNuM ghaNuM arpaNa karyuM che. have vizeSa zuM mAgo cho ?" Akhare jIvananuM arpaNa . maMdira para zikhara ne zikhara para kaLaza.' 330 zatru ke ajAtazatru 'jIvananA arpaNamAM ame mAnatA nathI. jIvana haze to ghaNuM ghaNuM thaI zakaze.' AjanI ghaDI evI che, ke jIvana arpaNa karIzuM to ja ja gata suMdara banI zakaze. chUMdAyelI vADImAM navA khAtara vinA phUla nahIM Uge.' muni sAva aMtarmukha banyA hatA. 'ame tamArI vAta mAnatA nathI.' eke kahyuM. 'mAno ke na mAno, huM asatya bhAkhI zakato nathI.' 'ame nirdoSa chIe. tame pApa karyA, to prAyazcitta paNa tame ja karo !" 'ema ja thaze." ne muninA zabdono paDagho ja na hoya tema eka kAMkaro bhayaMkara vegathI Avyo, muninI chAtImAM vAgyo. muni paDatA paDatA mahAmahenate bacyA. 'phAlganInI suMvALI dehano svAda tame karyo. tame mahApApa karyuM. enuM prAyazcitta paNa temane ja ghaTe.' premIsamAjamAMthI nirlajja pokAra Avyo. 'mULa saDyA vagara vRkSanI zAkhA, prazAkhA ke pAMdaDuM saDatuM nathI. AmAM ApaNA sahuno-ApaNI havAno paNa-doSa che. have to sahue samUhaprAyazcitta karavAnuM che. je karaze e taraze.' munie kahyuM. chAtI paranA AghAte emanA bolavAmAM thaDakAro pedA karyo hato. are , muninI buddhi to bhraSTa thaI che ! eNe ApaNo pavitra stUpa toDAvyo. ApaNuM mAna toDAvyuM.' premIsamAja have bahAranuM yuddha karavAnuM bhUlI aMdaranuM yuddha AdarI beTho. 'tamArA aMtaramAM to e stUpa prathamathI ja tUTelo hato; meM to mAtra tamArI e lAgaNIne AkAra Apyo. jenA aMtaramAMthI zraddhA gaI, ene AMgaNe stUpa rahyo toya zuM, na rahyo toya zuM ? tamAruM aMtara makkama hota to stUpane koI sparza paNa karI zakata nahIM." munie kahyuM. "are ! A muni to naguro che. e ApaNane marAvI nAkhaze, ne pratiSThA pote khATaze. evA netAono vizvAsa na karavo." premIsamAje have pUrepUro avizvAsa pragaTa karyo. 'netAmAM nahi, have tamArI jAtamAM vizvAsa Ubho karo. netAoe tamArI nAvane kharAbe caDhAvI dIdhI che. mATe pharI AtmanirIkSaNa karo. tamArAM khovAyelAM jIvananAM mUlyomAM pharI vizvAsa prasthApita karo." "are, cAlo pAchA, phogaTa maravuM nathI !' premIsamAja pAcho haTavA lAgyo. 'ahIM maravuM phogaTa nathI. A rIte karavAmAM tamAruM jIvana ujvaLa thaze.' muninuM samarpaNa D 331
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni to eka ja raTaNa laIne beThA hatA. 'to maro tame !" premIsamAjano moTo bhAga pAcho vaLI gayo. 'jevI prajA-paramezvaranI AjJA !' munie kahyuM, ne e palAMThI vALIne padmAsane nIce besI gayA. emaNe AMkho sadaMtara baMdha karI. emanA mukhamAMthI thoDAka zabdo nIkaLyA : 'he vItarAga ! mANasa bhUle che, bhUlanuM prAyazcitta kare che. rAjakAraNamAM paDI dharmakAraNa vIsaryo. mArA doSanuM prAyazcitta dhyAnathI ne jIvana-samarpaNathI karavA mAguM chuM." premIsamAja have chinnabhinna thaI gayo hato. keTalAka nAsavA lAgyA hatA. eka jaNAe pokAra karyo : 'naguro che A muni ! maravA do ene bhUMDe mote ! dIvA para pataMgiyA banavAno artha nathI. bhAgo ! jIva che to jagata che, to prema che, to ahiMsA che.' ne premIsamAjanI TukaDIo pAchI vaLIne nAsavA lAgI. paNa mahAzilAkaMTaka yaMtranuM moM dhIre dhIre UMcuM thatuM jatuM hatuM. ne kAMkarAo have vegathI dUra dUra sudhI jatA hatA. koI gophaNamAMthI goLA chUTatA hoya ema e havAmAM susavATA jagavatA hatA. nAsatA samAjane jema jema kAMkarA vAgatA ema ema bhUmizaraNa thato hato. sAmAnya rIte vahetI havAmAM ekAeka vaMToLa jAge ema yaMtrano avAja vikasvara banyo hato ne kAMkarAo moTA avAja sAthe dizAomAM tIranI jema vahI jatA hatA. yaMtranA susavATamAM bolyuM saMbhaLAya evuM rahyuM nahotuM. ane bolanArA kaMIka bolavA prayatna kare tyAM to emanI jIbhane baMdha karavA bhayaMkara kAMkarA AvIne lamaNAmAM vAgatA. AvA bhayaMkara yaMtronI vAto to ghaNI vAra sAMbhaLI hatI, paNa eno vinAzaka prabhAva Aje ja najare jovA maLyo. have yaMtramAMthI kAMkarAne badale kAMTA chUTavA lAgyA. e barachInI jema vAgatA. enAM phaLAM jhera pAyelAM hatAM. mANasa tarata e jheranI asarathI bebhAna thaI mRtyu pAmato. AkhuM medAna thoDI vAramAM maDadAM-vADI jevuM banI gayuM. bhIru mANasonAM mota ghaNAM karuNAjanaka hoya che. siddhAMtanI khAtara zULIe caDhanAranA dilamAM je zAMti hoya che, e zAMti svArthI ne bIkaNa lokonA mRtyumAM nathI hotI. kasAIthI vadherAtA Dhora jevA karaNa taraphADa tyAM hoya che. magadhano eka paNa sainika tyAM pharakyo nahoto. koInI paNa jIbhajIbha maLI nahotI ke hAthehAtha jhUkyA nahotA, chatAM mota bheTI gayuM hatuM ! mahAzilAkaMTaka yaMtra have kAMkarA ane kAMTA baMne pheMkavA lAgyuM hatuM, ane te paNa ghaDInA virAma vagara ! magadhapatinI jANe evI icchA hoya ke raNakSetra parathI eka paNa yoddho vaizAlImAM A yaMtre verelA saMhAranI khabara ApavA pAcho pharavo na 332 D zatru ke ajAtazatru joIe. paNa muni velAkulanI dazA kharekhara ajaba hatI. e to samAdhi-avasthAmAM besI gayA hatA. have e bolavA-cAlavAnA nahotA. emanA hoTha avazya kaMpatA hatA, paNa uccAra spaSTa nahoto. dhIre dhIre premIsamAja adRzya thaI gayo, ane kAMTA ane kAMkarAnI varSA ekalA temanA para thavA mAMDI hatI. eka kAMkaro Avyo, muninA mAthAmAM vAgyo; ekadama lohIno phuvAro chUTyo. munithI cIsa paDAI gaI : "jaya arihaMta !' ane eTalI ja tvarAthI eka zuLa AvI, ane muninI jamaNI AMkhane bhedI gaI. AMkhamAMthI nAnakaDI saravANI jevI raktadhArA vahI rahI, ane mastakamAMthI UDatA phuvArAne e maLI gaI. nAnakaDI nadImAM jANe pUra AvyAM. pharI yaMtramAMthI eka zULa AvI, ane bIjI AMkhamAM ArapAra pesI gaI. pharI raktadhArA vahI rahI ! paNa have muninA mukhamAMthI vedanAnI arekArI paNa nIkaLatI nahotI. e meruzikhara jevA aDola beThA hatA. emaNe je heta-prItathI suMdarI phAlganIne svIkArI hatI, enAthI vadhu hetathI e mRtyusuMdarIne AliMgI rahyA hatA. raktanA phuvArA emane mana raMganA phuvArA banyA hatA; ane jANe e navavadhUnA svAgata mATe racavAmAM AvyA hatA. munie jANe aMtaramAM e suMdarI mATe eka ajaba zayyA bichAvI hatI; ne zukaladhyAnanI zaga saLagAvI hatI ! muninA netrarUpI bAhya dIpako bujhAyA, paNa aMtaradIpa hajAra hajAra jyotoe jhaLahaLI UThyA lAgatA hatA. pharI kAMkarA ! pharI kaMTaka ! munino Akho deha cALaNInI jema vIMdhAI rahyo. navarAtrimAM ramatI gorIo mATe jANe garabo korAyo, muninA aMtaramAM eka nAda UDyo hato : nathI mane dveSa, nathI mane rAga." aMtara mAruM aMtaramAM beThuM che !' 'smita mAruM smitamAM beThuM che !' 'koI zuM mAro zatru, koI zuM mA mitra ! muninuM samarpaNa H 333
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avyo. "buddha, mahAvIra ne gozAlakanA ziSya thaIne tame pote Ama bolo cho ?" 'rAjakAraNamAM dharmanuM sthAna sagavaDiyuM che. magadhapriye ! pAchI phara. mAgIza te maLaze." 'huM munine mAguM chuM." muni ! lucco, laphaMgo, svArthI, naguro !" 'toya tamArA mATe ghaNo upayogI, tamane artho vijaya ANI ApanAra to 'nA, nA, tuM ane mahAmaMtrI cho. muni to gayo. vizvAsaghAtI, mahAkAmI !' 'to mane paNa javA do ! huMya vizvAsaghAtI ! mahAkAmI !' ne phAlganI doDI. ane raste verAyelAM zabonI phUlavADIne kacaratI magadhapriyA doDI ! 'roko ! roko ! e nArIne rokI rAkho ' mahAmaMtrIe AjJA karI. paNa phAlganInI doDa gaja banI hatI. sainiko doDyA, paNa phAlganI ghaNI AgaLa hatI. 'huM ja mAro zatru, huM ja mAro mitra !' "aMtaramAM khojuM chuM - mArA AtmAne' jagata AkhuM vismRtimAM maLI gayuM che !' baMne tarapha ugratA hatI : munimAM aMtaranI zuddhatAnI ugratA, yaMtramAM phUla pheMkavAnI ugratA. eka moTo kAMkaro muninA mastaka para Avyo. vega evo hato ke pahADa hota toya ghUjI jAta; paNa muni meruzikhara jevA acala rahyA. phakta mastakanI eka bAjunI emanI khoparI tUTIne nIce paDI ! muninuM AkhuM zarIra raktavaNuM banI gayuM. koI ghanaghora jaMgalamAM nAnuM zuM khAkharAnuM jhADa kesUDAnAM phUle jANe lUMbI-jhUMbI rahyuM : zI zobhA ne zo ThATha ! khuda yaMtranA nirdaya saMcAlakone paNa anukaMpA AvI gaI. teoe yaMtra baMdha karI dIdhuM. are ! A munie ja ApaNA yuddhasaMcAlanane saphaLa karI dIdhuM ! thaMbhAvo ! thaMbhAveluM rAkhajo.' ne ATaluM bolatI e strI doDI, eNe sainikano veza sajyo hato, paNa enAM rUpALAM ne puSTa aMgo enA strItvanI cADI khAtAM hatAM. e bolatI hatI : 'eka musAphara mArI pAse Avyo. meM ene tRSAtura karyo ne jaLane badale jhera pAyAM !' e strIne paDakArato avAja Avyo, karkaza, bihAmaNo : 'phAlganI ! magadhapriye ! raNamedAnamAM AgaLa na jA.' 'zA mATe nahIM ?' phAlganI bALakanI jema pUchI rahI. 'tAruM strIhRdaya phATI paDaze !' 'mAre vaLI strIhRdaya kevuM ? hRdayavALI strI to Aga ThAre. ane meM to Aga jagAvI. mArI pAse to rAvaNahRdaya che phAlganI ! mUrkha na thA ! premanA ane yuddhanA mArgo sAva judA che.' nA, bannemAM saMgrAma che, svArpaNa che. huM munine bacAvIza. re nagurAo ! eNe tamAruM ghaNuM bhaluM karyuM che. eno A badalo ?" magadhariye ! rAjanIti guNane nathI pichANatI ke vizvAsane jotI nathI, e to sadA lAbhAlAbhane ja jue che. e nItine vaLagatI nathI, e te sadA vijayane ja vaLagI rahe che ?' mahAmaMtrI vardhakArano e avAja hato. huM to mahAvIra ane buddhanI rAjanItimAM mAnuM chuM.' 'e nIti saMsAra para asaphaLa thavA sarajAyelI che.' ajAtazatruno avAja 334 zatru ke ajAtazatru muninuM samarpaNa D 335
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 strI Akhare strI phAlgunInI doDa AMdhaLI hatI. phAlgunIne pAchI vALavA zikAra pAchaLa dIpaDo doDe, ema sainiko doDyA hatA. mahAmaMtrI kahetA hatA : 'strI Akhare strI nIkaLI ! enI lAgaNIo lakSamAM laIe to e jItane hAramAM palaTAvI de. Aja sudhI phAlgunIe karyuM, e magadhanA lAbhamAM hatuM. have enI doDa magadhanA geralAbhamAM che ! lAbhanuM lAlana ane geralAbhane sajA, e rAjanItinuM sUtra che.' phAlgunI-poyaNA jevI komaLa phAlgunI-Aje bhAre vIratva dAkhavI rahI hatI. hariNInI jema chalAMgo mAratI ane mAragamAM khaDakAyelAM premIsamAjanAM zabo para paga mUkatI e AgaLa cAlI jatI hatI. dhIre dhIre enuM ane muni velAkula vaccenuM aMtara ghaTatuM jatuM hatuM. munino deha chinnabhinna thaIne bhAre vikarALa lAgato hato. khoparIno aDadho bhAga tUTI gayo hato, ne deha para lohInI dhArAo vahI rahI hatI. nAka, hoTha ke haDapacI kazuMye dekhAtuM nahotuM. phakta thoDI thoDI vAre avAja Avato : 'namo arihaMta '' have muni UThavAnA nahotA - na UThavAnI pratijJA sAthe e beThA hatA. have muni jIvana dhAraNa karavAnA nahotA - mRtyunI seja bichAvIne e beThA hatA. nirarthaka hato phAlgunIno yatna ! paNa nArInuM aMtara neha pAse niSphaLatAsaphaLatAno vicAra karya divase kare che ? kAryanI sAdhanA, kAM dehano pAta e ja enuM sUtra bane che. phAlgunI doDatI rahI, doDatI ja rahI. re, kUTanIti ! re, zabdachaLa ! zastra na vAparavuM e pratijJA hatI : magadhavaizAlI vacce premIsamAja mATe A niyama svIkArAyo hato. paNa yaMtra kaMI zastra nahotuM ! zastrano yogika artha svIkArAyo, ane rUDha artha vIsarAyo ! ane A namaNI nArInA kAraNe e zastranI pratijJA paNa tUTI : sainikoe phAlgunIne AgaLa vadhatI rokavA dhanuSa para tIra caDhAvyuM, ne enA pagane vIMdhI nAkhyA. toya zikArIothI dUra javA cAhatI hariNInI jema eNe tIra kheMcIne hAthamAM laI lIdhuM ne e vadhAre vegathI doDI. paNa have e doDa ghAyala ane azakta dehanI hatI. phAlgunInI gati maMda thaI gaI. sainiko lagolaga pahoMcI gayA. eNe chUTavA ghaNuM karyuM, paNa A to magadhanA siMhapAda sainiko ! ghI, dUdha, mAkhaNa ne mAMsanI vAnIo khavarAvI, kustInAM medAnomAM kavAyato karAvI taiyAra karelA pahelavAno ! ane ethIya vadhu, zALAmahAzALAomAM A ApaNo zatru, A ApaNo aniSTa kartA - evAM evAM sUtrothI emanAM manane khoTo pAno caDhAvI krUra banAvyAM hatAM, ne rAjAnA AjJApAlanane mULamaMtra tarIke samajAvyo hato. AjJA eTale AjJA. basa, enuM pAlana thavuM ja ghaTe. kartavyArtavyanI mImAMsA emanA gajA bahAranI vAta ! koI mImAMsA karavA taiyAra thAya to ene padabhraSTa karavAmAM Avato ne ene jIvanabhara kArAgAramAM krUra rIte jIvana gujAravuM paDatuM. ane gharanAM mANaso duHkhI duHkhI thaI jatAM e vadhArAmAM. enAM karatAM AjJAnuM pAlana karatAM raNamedAnamAM maravuM sAruM lekhAtuM. pAchaLa gharabAranI ciMtA siMhAsana rAkhatuM, ane enAM bALakone pharI sainikapada maLatuM. pitAe adhUruM mUkeluM kAma putra karavAnuM rahetuM. loko kahetA ke je sainikonA baLa para siMhAsananA pAyA nirbhara rahetA, e sainikone duniyAnI ghaNI udAra bakSisothI dUra rAkhavAmAM AvatA. kAnUna e kaMI lAkaDI ke kRpANa nahoto, paNa enI pAchaLa sainika baLa UbhuM hatuM. ene lIdhe loko DaratA. je kAnUna na mAne, ene sainika baLa dhoLe divase tArA batAvatuM. nyAyAdhIzanA nyAya pAchaLa paNa kayuM baLa hatuM ? e ja sainika; nahi to enAM pothIpAnAMmAM zI tAkAta hatI ? e sainika baLane magadhanA rAjataMtre bhAre lagAmathI nAcyuM hatuM. ane ene nAthavAno prakAra paNa ajaba hato. eka sainika baLathI bIjA sainika baLane nAthavAnuM. e baLane niyamanamAM rAkhavA bIjuM evuM ja baLa enI sAme vaparAtuM ! paNa A rItathI magadhanuM sainya bhAre zistavALuM ne kaThora vIratvavALuM banyuM hatuM; jyAre gaNataMtranI senAmAM vicArasvAtaMtryano nAda gAjato hato, ane prema enA pAyAmAM hato; teo AkhA rAjyanI kAryavAhI para vicAra calAvatA ne pote nirNaya letA. e nirNaya pramANe na varte ne rAjanIti khoTI, rAjapuruSa khoTA ema mAnatA. eTale gaNataMtranuM rAjazAsana sahunA potapotAnA nAnakaDA gajathI mapAtuM strI Akhare strI C 337
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatuM. vaizAlInI vIra senA bhUtakALanI bInA banI gaI hatI, ne vivAdathI khadabadatI TukaDIo ne pakSomAM enuM vibhAjana thaI gayuM hatuM, jyAre magadhanA siMhapAda sainikonI hAke pRthvInAM paDa dhrujI UThatAM hatAM. phAlganIne eka sainike UMcakI lIdhI. eNe cIsa nAkhIne potAnA hAthanA tIranuM tejasvI phaNuM vyagratAmAM potAnA nAka para pheravI dIdhuM. nAkanuM suMdara TeravuM kapAI gayuM ! kema A thayuM, koNe A karyuM, enI khabara na rahI, paNa siMhapAda sainiko potAnI bhUla joI rahyA. e DhIlA paDI gayA. re, magadhanI ajoDa sauMdaryamUrti potAne hAthe khaMDita thaI ! pUjArInA hAthe devanI pratimA khaMDita thAya, evI vedanA emanA dilamAM prasarI rahI ! bIjI paLe zramita suMdarI sainikonA hAthamAM bebhAna banI gaI. e ja paLe samAdhi lagAvIne beThelA muni velakUlano deha paNa DhaLI paDyo. zabanI phUlavADImAM muninuM zaba zobhAmAM vadhAro karI rahyuM. sainiko tarata pAchA pharyA. hAthamAM phUlanI jema phAlganI zobhatI hatI. enA laTakatA mAMsala gaura paga ane aLatAnA raMgavALI pAnI hajI paNa ati zobhA ApatAM hatAM. enA bAhu mRNAladaMDa jevA laTakatA hatA. kezakalApa bhUmi para DhasaraDAto hato. pAchaLa eka sainika e kezakalApane UMcakIne cAlato hato. rAjA ajAtazatru phAlganInA svAgata sAme gayo paNa e enuM lohIthI kharaDAyeluM ne nAsikA chedAyeluM moM joI na zakyo. eNe AMkha para hAtha mUkatAM kahyuM : 're ! A kRtya koNe karyuM ?' "amArAthI thaI gayuM.' siMhapAda sainiko narama paDI gayA. teo satya vArtA karanArA hatA. magadhanI mahAdevInI A durdazA ! A mATe tamAre bhayaMkara sajA khamavI paDaze." ajAtazatrunA bolavAmAM zaraTaMkAra hato, krodha hato, kRtajJatA hatI. 'ame pratijJAbhraSTa paNa thayA chIe. mahAdevI phAlganIne AgaLa vadhatAM aTakAvavA ame tIrano paNa upayoga karyo che !' siMhapAda sainiko satyanA pUjArI lAgyA. anucita kArya karyuM." ajAtazatrue krodhamAM kahyuM. | 'rAjan ! premamAM ne yuddhamAM eka vAra AgaLa vadhavAnI anumati ApyA pachI ucita-anucita kaMI jovAtuM nathI !' mahAmaMtrIno e svara hato. teoe rAjAne lAgaNIveDAmAMthI kartavyapatha para lAvavA vacce dakhala karI. 'phAlganInI sthiti to juo ! zuM magadhanA dezasevakonI ApaNe hAthe AvI dazA thaze ?' ajAtazatru bolyo. tame tamArA pitAnI bhAvukatA na darzAvo. A koI dharmagRhanA AMgaNAmAM ApaNe UbhA nathI; samarAMgaNamAM UbhA chIe. A sainiko bhAre vaphAdAra che, ne 338 I zatru ke ajAtazatru magadhanI teoe kharekharI sevA karI che : potAnAnI bhUla sudhAravA teoe je karyuM te mAre mana mahAparAkrama che; tame ke huM A na karI zakata. sneha karatAM kartavya mahAna che.' mahAmaMtrIe kahyuM, sainikonAM UtarI gayelAM mukha pharI praphulita banyAM, mahAmaMtrInA zabdothI emanI dabAI gayelI chAtI pharI UpasI AvI. A vakhate eka jhINo svara saMbhaLAyo; vagara kahyuM jANI zakAya tema hatuM ke, e svara devI phAlganIno hato. eNe kahyuM : 'nAsikA to meM mArA potAnA hAthe chedI che, mATe bIjA koIne doSa na dezo.' 'zAbAza devI !' mahAmaMtrI bolyA, "magadhanAM sAcAM prajAjano apayaza potAnA mAthe vahAlI le che, ne ja za bIjAne apAve che. bolo, mahAdevI phAlganIno jaya !' 'mahAdevIno jaya !' ajAtazatru dhIrethI bolyo, phAlganInA zabdo sAMbhaLyA pachI eno roSa UtarI gayo hato. eTalI vAramAM zibikA AvI gaI. devI phAlganIne tAtkAlika sAravAra ApIne emAM suvADavAmAM AvI, ane zibikA vidAya thaI. pAchaLa cokI mATe cAra sazastra sainiko azvArUDha thaIne cAlyA. e sainikomAMnA ekane pAcho bolAvI mahAmaMtrIe sUcana karyuM : 'nIce barAbara baMdobasta rAkhajo , AkharamAM strInuM haiyuM che, lAgaNIpradhAna che, ajavALI toya rAte che, ema mAnIne cAlajo. janapadakalyANI AmrapAlInA gharamAM magadhavAsIo rahI AvyA, ne bheda laI AvyA ema devI phAlganInA gharamAM vaizAlInA loko vAsa karI na jAya te jojo !' senika AjJA svIkArIne jhaDapathI pAcho pharI gayo. mahAmaMtrIe eka vAra vizALa raNamedAna sAme joyuM, to rAjA ajAtazatru mahAzilAkaMTaka yaMtra pAse Ubho rahI pelA sAdhune khojI rahyo hato - alabatta, enA zabane ! mahAmuni velAkula ! vaizAlInA vijayastUpane ukheDanAra ! 'be mahAna AtmAone Aje dUbhavyA !' rAjAe viSAdabharyA svare mahAmaMtrIne kahyuM. 'dayAnA prasaMge dayA zobhe, zikSAnA prasaMge zikSA, Aje saDelA aMgane chedavAnI veLAe dayA kevI ? ApanA pitAnI jema Apane paNa chellI ghaDIe gaNataMtra pratye cAhanA to jAgI nathI ne ? gaNataMtra to viSNunuM mohinIrUpa che. bhalabhalA bharamAI jAya che.' mahAmaMtrIe ToNo mAryo. | 'gaNataMtra ? rAjavaMzanA koI bhikhArIne paNa e svapna na hajo ! mAre dezanuM bhaluM karavuM che - bhUMDuM nathI karavuM." | to have prApta paristhitine svIkAro, rAjan ! vaizAlI tamAruM mosALa che, strI Akhare strI 1 339
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ manamAMthI enI mAyA-mamatA kADhI nAkho." mahAmaMtrIe rAjAne vaLamAM Avelo joI kahyuM. mAmA ane bhANejano verabhAva to jamAnAjUno che. maMtrIvara, mane gaNataMtra para bhAre che. e taMtra nahi miTAvI dauM tyAM sudhI mosALa mATe mAyAno aMkura Ugavo asaMbhava che." rAjA ajAtazatrue kahyuM. 'jaya ho mahArAja ajAtazatruno !' mahAmaMtrIe uccAra karyo. pAchaLa UbhelI senAe uccAra jhIlI lIdho. tyAM sAmethI avAja Avyo : 'jaya ho vaizAlIno !' ne avAja sAthe dUra dUra dekhAto daravAjo UghaDyo. emAMthI sainiko bahAra paDyA, e badhA vaMToLanA vege dhasI AvatA hatA. emanA azvo ghoDApUrane vege vahetA hatA. jabbara dhasAro hato. vaizAlInA cuniMdya sainiko Aje medAne paDyA hatA. alabatta, enA senApatio to hajI bajAramAM UbhA UbhA potapotAnA pakSanAM jUthone alaga tAravIne khaDA hatA, ne carcA karatA hatA. eka pakSa kaheto hato: 'Aja sudhI AgaLa besI pAnanAM bIDAM tame lIdhAM to have laDavA paNa tame ja jAo !' bIjo pakSa kaheto hato : 'vijayanI kalagI Aja sudhI tame bAMdhIne pharyA cho, vAtavAtamAM kahetA ke ame chIe to gaNataMtra che, to have eno bacAva karavA tame ja doDo, paDo medAne ! kAko tamAro moTAM moTAM yuddhayaMtro laIne laDAI jItavA ane tamArI khabara levA taiyAra khaDo che !' A golA-laDAImAM mULa vAta to e hatI ke beThADu jiMdagI ne ezaArAma mANyA pachI medAne saMcaravuM dohyaluM lAgatuM hatuM. sukhazAMtinA samayamAM lokoe saMpattinA DhageDhaga ekaThA karyA hatA. ane cAra cAra rUparamaNIo sAthe saMbaMdha sAMdhyA hatA; pachI maravuM kone game ? pahelAM to vaizAlIne potAnA vijaya mATe zaMkA nahotI, paNa magadhanA atula baLanA je samAcAra AvatA hatA, e ciMtA upajAve evA hatA. ne chellA premIsamAjanA bhayaMkara vinAzanA samAcAra sahune vyagra banAvyA hatA. Ama jyAre mukhya AgevAno ane senApatio samayane bhUlI vAdavivAdamAM paDyA hatA, tyAre gaNataMtranA nAnAmAM nAnA sainiko ne sAmAnya nAgarikoe badhAne sajja thavA ne raNamedAne saMcaravA hAkala ApI hatI. e hAkalane mAna ApI sArA sArA sainiko ane sazakta nAgariko zatrune AgaLa vadhato aTakAvavA medAne paDyA hatA. teoe bakhtaro sajyAM hatAM, ne dhanuSa para jhera pAyelAM phaNAMvALAM tIra caDhAvyAM hatAM ! zI magadUra hatI magadhanI ke vaizAlIno vALa paNa vAMko kare ! 340 | zatru ke ajAtazatru raNano raMga capaTImAM pheravI nAkhe evA A vIro hatA. e samarpaNadharma svIkArIne AvyA hatA. teoe kAramI kikiyArI sAthe doDa dIdhI. emanI rAMgamAM rahelA ghoDA mULa to raNavidyAnA jANakAra ghoDA hatA, paNa hamaNAM vaizAlImAM ramatotsavo ne nATyotsavo vadhI javAthI e badhA ramatanA ghoDA jevA thaI gayA hatA ! chatAM Aja emane na dhArI doTa devAnI hatI. pagathI mAthA sudhInuM zirastrANa paherIne beThelA yoddhAonA bhArathI ghoDAonI pITha lacakatI hatI, paNa Aja kazuMya vicAravAnuM nahotuM. eka ja hallamAM magadhanI mahAsenAne veravikhera karI nAkhavAnI dhAraNA hatI. vaizAlInI senAne tIranI jema vahI AvatI joIne mahAzilAkaMTaka yaMtra tAbaDatoba cAlu karavAmAM AvyuM. gaNatarI hatI ke mahAzilAkaMTaka yaMtrano mAra khAIne zatranI kuce tarata ja thaMbhI jaze, paNa gaNataMtranA bahAdura yoddhAonI eka TukaDI to sIdhI sAme moMe yaMtra tarapha AgaLa dhasI gaI ! e dRzya joIne zatrunA mukhamAMthI paNa nIkaLI gayuM ke vAha re. mADIjAyAo ! yaMtranI gati aura vadhI ! kAMkarA, kAMTA ne kIla bhayaMkara vegathI AvavA lAgyAM, ne bukhAro sAthe bhaTakAvA lAgyAM. A bakhtaro nakarAM gajavelanAM rahetAM, paNa tarata ja mAlUma paDyuM ke enI banAvaTamAM dago thayelo che. keTalIka kaDIo sAdA lohanI banelI che, ne sAMdhaNamAM phakta sIsuM ja vaparAyuM che ! zastra banAvanArI vaizAlInI peDhIoe amogha zastra banAvavAnI potAnI khyAtine tiraskArI hatI; ne nabaLo mAla ApI jabaro napho hAMsala karyo hato. paNa have je hAjara hoya enAthI sAmano karavAno hato. koIne paNa upAlaMbha ApavAthI artha sare tema nahoto. e bahAdura TukaDI yaMtrano bhayaMkara mAra khAtI khAtI yaMtra najIka pahoMcI gaI. yaMtra para bharoso rAkhIne beThelA magadhapatie vaLI vega vadhAryo. vaizAlInA vIroe paherelAM bakhtaronA bhukkA bolavA lAgyA, zarIra chedAvA lAgyAM. paNa vaizAlInA maraNiyo sainiko pAcho na pharyA. pAchA pharavAnI vAta emanA cittamAM ja nahotI. emanA manamAM to eka ja saMkalpa sthira thaIne beTho hato : kAM phateha, kAM mota ! teoe kAramI kikiyArI karIne yaMtra para hallo karI dIdho. vaizAlInA pAMcadaza-paMdara sainiko yaMtranA mArathI tyAM ne tyAM DhaLI paDyA ! kAMkarA parvatanI zilAonI jema vachUTatA hatA. zULo barachInI jema chUTatI hatI. eka yaMtra eka AkhI senAnI garaja sAratuM hatuM. paNa e yaMtra para dhasI jaIne vaizAlInA A gaNyAgAMThyA hAtha tUTelA, paga strI Akhare strI 1 341
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 rathamuzala yaMtra tUTelA, khoparI phUTelA bahAdura laDavaiyAoe e yaMtranuM moM jora karIne zatrusainyanI dizAmAM pheravI nAkhyuM ! vAha, raMga rAkhyo, vaizAlInA prajAjanoe ! magadhanI senA, je kUcanI rAhamAM sajaja paDI hatI, tenA para acAnaka motano mAro zarU thayo : potAnuM yaMtra ne potAnuM ja mota ! jotajotAmAM magadhanA keTalAya sainiko bhUmizaraNa thaI gayA. 'samaravIro ! AgaLa dhasI jAo ne yaMtrane thobhAvo !' mahArAja ajAtazatrue garjanA karI. e garjanAnA javAbamAM eka mahAyoddho leza paNa khacakAyA vagara bhUmisaraso sUI gayo. ane sUto sUto magaranI jema peTavaDiyAM cAlavA lAgyo ! yaMtranuM moM pharI jatAM vaizAlInI pAchaLa rahelI senA vega para AvI hatI, ne bhAre dhasAro karI rahI hatI. - pelo magadhano joddho bhUmisaraso lapAtocaMpAto yaMtra najIka pahoMcI gayo. e siMhapAda sainika hato. kartavyane motathI paNa bajAvavAno eno dharma hato. e dharma bajAvavA e UchaLIne yaMtramAM jaI paDyo, yaMtranI kaLa enA hAthamAM AvI gaI. eNe e dAbI dIdhI to kharI paNa jorathI pharatAM cakkaro vacce eno deha chuMdAI gayo. thoDI vAre yaMtramAMthI eno chUTo paDelo eka hAtha mahAmaMtrInA paga pAse AvIne paDyo; eka paga mahArAja ajAtazatrunI samakSa jaI paDyo ! paNa cAlatuM yaMtra zAMta thaI gayuM ! magadhanI senAnuM mota thaMbhI gayuM ! ane yaMtra zAMta thatAM mahAmaMtrIe zaMkha phUMkIne AkhA sainyane paMkhIyUha racavAno Adeza ApI dIdho. - paMkhInI be pAMkho pahoLI thaI jAya tema AkhuM sainya be bhAgamAM vaheMcAI gayuM. paMkhInI cAMcanI jagyAe mahAmaMtrI pote goThavAI gayA ane sainyane dorIne cAlyA. sATha-pAMsaTha varSanA mahAmaMtrI atyAre yuddhadeva jevA zobhI rahyA. | 'magadhavIro ! vaizAlInA sAcA niSThAvAna sainiko sAthe Aje mUThabheda thavAnI che. Aja vijaya prApta karazo, to AkharI vijaya tamAro che. Age baDho !" ane magadhanA cunaMdA vIro bhAre jhanUna sAthe raNamAM jhUkI paDyA. bhayaMkara ghamasANa macyuM. rAtri ane divasa, jIvana ane mota eka thaI gayAM. vaizAlI ane magadha vaccenuM e ghamasANa yuddha jovA khuda devo ane devonA rAjA iMdra AvyA hatA, ema koI kahe to nA na kahI zakAya. e bhUmi para kartavya bajAvatAM prANa arpaNa karanAra vIrone varavA devAMganAo phUlahAra laIne AvI hatI, ema koI kahe to enI paNa nA kahevAya tema nahotuM ! A vIroe ejaba samara -vIratA dAkhavIne kharekhara, devonA devatane jhAMkhuM pADyuM hatuM. raNasthalI AkhI raNahAkathI gAjI rahI hatI, jhajhUmatA vIrAnI garjanAo, paDatA azvonA citkAro ne maratA mANasonA pokArothI AkhuM AkAza tharathara kaMpI rahyuM hatuM. ane AkhI pRthvI rakta raMge raMgAI gaI hatI. - nALiyerInA vanamAM bhayaMkara jhaMjhAvAtathI TheraThera paDelAM nALiyeranAM kAcala jevAM mAnavamastako jyAM tyAM pagamAM ADAM AvatAM hatAM. thoriyAnAM vana kapAIne ADAMavaLAM paDyAM hoya tema hAtha-paga jyAM tyAM rakhaDatA-rajhaLatA paDyA hatA. ghaNA badhA kuMbhAro bhegA maLIne pRthvIno gAro karIne khUMdatA hoya ema jamIna raktanI dhArAthI ne sainikonA saMcAlanathI guMdAI rahI hatI. mANasanI sAdI najare devo to nIrakhI na zakAya, paNa devanAM vAhana jevAM gIdha-samaDAM AkAzamAM cakkara lagAvatAM hatAM, ane hAtha maLe to hAtha, paga maLe to paga ane mAthuM maLe to mAthuM laIne AkAzamAM cAlyAM jatAM hatAM, ane e rIte maranArAone sadehe svarga maLyAnuM kahevAtuM hatuM. mahAzilAkaMTaka yaMtra niSphaLa nIvaDyuM hatuM, ane tethI vaizAlInA vIrono utsAha ghaNo vadhI gayo hato. teoe jabarajasta mAro calAvyo hato ane magadhanI senAno kaccaraghANa kADhI nAkhyo hato. 342 D zatru ke ajAtazatru
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa mahAmaMtrI vardhakArano tripAMkhiyo dhasAro thoDI vAramAM ja phaLIbhUta thayo ne emaNe vaizAlInI senAne traNa taraphathI gherI lIdhI, AgaLano moraco ajAtazatru ane siMhapAda sainikoe saMbhALI lIdho. ane bRhanuM saMcAlana mahAmaMtrI vardhakAra pote karI rahyA. vaizAlInA vIronuM parAkrama paNa adbhuta hatuM, paNa te badhA sainiko hatA, ne emanI pAse potAnI senAne bhUhamAM goThavIne samaramAM dorI zake evo koI senApati hAjara nahoto. senApatio vaizAlImAM vivAda karI rahyA hatA : ane e vivAdamAM samarAMgaNe laDavA gayelA vIrone madada mokalavAnI vAta visAre paDI gaI hatI. vaizAlInA kAyadAbAja lokoe to, pote laDavA javAne badale, laDavA janArAone pAchA pADavA eka kAnUnI prazna uThAvyo hato ke, saMthAgAranI maMjUrI vagara game tenAthI laDavA kema javAya ? premIsamAje paNa saMthAgAranI rajA nahotI lIdhI, paNa teo to gujarI gayA hovAthI teone mApha karavAmAM Ave che; paNa A laDatA lokoe ApaNI saMskRtine baTTo lagADyo che ! ahiMsA ane premanI saMskRtimAM zraddhA dharAvatA deze yuddha evI rIte khelavuM joIe ke jethI jagatane bodhapATha maLe ! enA badale ApaNe to dhobInI sAme dhobI banyA ! jagata ApaNA mATe zuM kaheze ? tarata daMdubhinAda thayo, raNabherI vagADavAmAM AvI, tAbaDatoba sahu sabhyoe saMthAgAramAM hAjara thavuM, ema jAhera karavAmAM AvyuM tyAM yuddha aMge nirNaya levAze. A raNabherI jyAre vaizAlInI zerIomAM vAgatI hatI, tyAre raNamedAna para vaizAlInA yoddhAo jIvasaTosaTanuM yuddha khelI rahyA hatA ! magadhanI anAmata senA paNa have samarAMgaNamAM UtarI rahI hatI. thAkelI senA pAchI haThatI hatI ne tAjI senA enuM sthAna saMbhALI letI hatI. enA bUha pratyeka paLe badalAtA hatA. ane vaizAlInI senA paNa potAnI samaja pramANe sAmano karI rahI hatI. alabatta, sAmano apUrva hato. vaji, licchavI vagere aSTa kulanA yoddhAo Aja potAnI vIratA pragaTa karI rahyA hatA. e joIne bhAratabharamAM vikhyAta magadhanA siMhapAda sainiko paNa ekavAra moMmAM AMgaLI nAkhI gayA hatA. AvI yuddhachaTA hamaNAM hamaNAM koIe joI nahotI. magadhanI senA ghAsanI jema kapAI rahI hatI. yuddha laMbAyuM; rAta paDI toya na thaMbhya ! paNa rAte gaja ba karI nAkhyo. yuddha cAlatuM hatuM tyAM, koI bhayaMkara prANI dhasI Ave tema, eka yaMtra dhasI AvyuM. enA mukha pAse zIMgaDAMnI jagyAe sAMbelAM hatAM. 344 D zatru ke ajAtazatru e sAMbelAM-muzala lohanAM hatAM ane bhayaMkara vegathI ghUmatAM hatAM; ane enA prahAramAM AvanAra hAthI paNa ghAyala thaIne bhUmi para DhaLI paDato. aMdhArAmAM A yaMtra-prANI AvyuM ne vaizAlInA vIrono kaccaraghANa kADhIne cAlyuM gayuM ! e ajANyuM ja AvyuM hatuM; guptatA e magadhanA yuddhano mahAmaMtra hato. madharAta thaI. medAna zAMta banyuM. paNa bhalabhalAnA hAjAM gagaDI jAya evuM daizya hatuM. hajI ghaNo ghAyalo citkAra karatA hatA, ne e citkArothI bhalabhalAnuM haiyuM phATI jatuM hatuM. maranArA pANI pANInA pokAro karatA hatA, paNa koI pANI pAnAra tyAM nahotuM ! aMdhArAmAM kaMI kaLAya tema nahotuM; ne magadhavALA vaizAlInA vIrone pANI pAI jivADavA taiyAra nahotA. sApane game tyAre haNI nAkhavo che, pachI enI ALapaMpALano kaMI artha ? chatAM saMsAra kaMI sAva zUnyahRdaya nathI; e to mINa ane pASANa banneno banelo che. A bhISaNa saMgrAmabhUmimAM, maDadonI lokonI vacce paNa, pANInI moTI jhArI laIne be strIo pharatI hatI - jANe cuDelo ja hoya ne ! ane teya rUpabharI ! | 'jyAM pANI pANI 'no citkAra thato, tyAM baMne strIo doDI jatI. paNa pANI pInAro raNabhUmimAM AvI rUpALI strIone joI thaDakAro anubhavato : 'nakkI A koI cuDelo rudhira pIvA AvI che !' ne ghAnI vedanAthI ane bhayanI lAgaNIthI e ghAyala yoddho behoza banI jato. A samarAMgaNamAM koIka ochA ghavAyelA lAMbA thaIne paDyA hatA; jIvana bacAvavuM e rIte zakya hatuM. teo pANI pAnArIne prazna karatA ; ' koNa cho ? kyAMnAM cho ?" 'e jANavAnI tamAre zI jarUra che ? tamane to pANI ja joIe che ne ?" pANI kharuM, paNa magadhanuM joIe che !' maratA mANasane magadha zuM ke vaizAlI zuM ?' 'marI jaIza toya pharI magadhamAM janma dhAraNa karIza ane pharI vaizAlI sAme laDIza, ane pharI marIza. Ama so vAra karavuM paDaze toya pAcho haTIza nahIM; paNa vaizAlIno vinAza thaze tyAre ja mArA AtmAne zAMti vaLaze.' baMne strIo ekabIjA sAme joI rahetI ne kaMI paNa bolyA vagara potAnA kAme lAgatI. pAchaLathI po kAra Avato: 'rAMDa cuDelo ! dharU pAIne behoza banAvavA AvI che, jethI pachI ApaNA dehanI nirAMte mijabAnI uDAvI zake !" baMne strIo kharekhara marIne avagatine pAmelI cuDelo ja haze, nahi to AvI gALo zuM kAma sAMbhaLe ? are , keTalAMka mANasoe e strIone sagI najare zaba rathamuzala yaMtra 2 345
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ uThAvatI paNa nIrakhI hatI : jarUra e zabone laI jaIne mijabAnI karaze ! rAta ema samasamAnAra vItI. sUryodaya thayo tyAre magadhapati khuda raNamedAna khUMdI rahyA, ne je jIvatA hatA, teone uThAvI uThAvIne chAvaNI tarapha laI gayA. rAte ardha bhAnavALA loko savAre vAto karavA lAgyA, 'madharAte koI devatAI jAnavara ekAeka AvI paDyuM ne zIMgaDAM vIMjhavA mAMDyuM !' e to deva hatA deva !' magadhapatie kahyuM. 'ApaNI laDAImAM deva madade AvyA hatA ?' 'kAM na Ave ? deva-dAnavanA yuddhamAM ame devapakSe laDavA jaIe chIe." rAjAe ati vizvAsa sAthe kahyuM, are ! rAte be cuDelone pharatI ame joyelI !' 'deva ane cuDela to zuM, magadhanA to bIjA paNa ghaNA ghaNA mitro che, nizcita rahejo. ApaNI kurabAnI nirarthaka nahi jAya. vijaya magadhanA bhAle ja lakhAyelo che.' mahAmaMtrI varNakAre pAchaLathI AvIne kahyuM. vaizAlImAMthI paNa parivAra ko AvyA hatA, ane teo paNa ghAyala sainikone uThAvI rahyA hatA. paNa tenA mukha para kartavyabhAna karatAM kaMTALo vadhu hato. e kahetA : 'are, A lokoe mahAna vaizAlInI zistano bhaMga karyo che. maryA e chUTyAM, jIvatA sAjA thaze eTale kacerImAM emanI tapAsa cAlaze, ane zistabhaMga mATe e sajA pAmaze." ghAyala yoddhAo kaMI na bolatA. A tarapha ghAyalonI paricaryAnuM kAma cAlatuM hatuM, tyAre bIjI tarapha vaizAlInuM saMthAgAra hekaDeThaTha bharAI gayuM hatuM. magadha sAthenA yuddha para bhAre maukhika kustI cAlI rahI hatI. saMskRti, zista, samarpaNa, samAdhAna vagere moTA moTA zabdonA popaTiyA pokAro vAraMvAra saMbhaLAtA hatA. kAna paDyuM saMbhaLAya tema nahotuM. Akhare gaNanAyake kAMsyaghaMTA para uparAuparI prahAra karyA. thoDI vAre badhe kaMIka zAMti prasarI. gaNanAyaka bolavA mATe UbhA thayA, tyAM eka jaNAe kahyuM: 'magadhanI maitrImAM devo che, ne bharamAM cuDelo che. devoe ApaNuM satyAnAza vALyuM, cuDeloe vaizAlIvAsIone zodhI zodhIne jhera pAyAM; ardha marelAM e rIte pUrAM thayAM !" 'bhanta prajAjano ! jo vaizAlIno dareka mANasa kartavyabuddhithI taiyAra thAya to 346 D zatru ke ajAtazatru deva ane cuDelonI madadanI ApaNane jarUra nathI. ApaNuM baLa ApaNe pote ja chIe. paNa ApaNe ApaNApaNuM bhUlyA chIe. moTAI, svArtha, ALasa ne jIvatarano moha ApaNAM mana-cittane AvarI beTho che. tamAma gaNarAjyo para bhaya vadhI rahyo che. have vivAdo choDI jAgrata thavAnI vizeSa jarUra che. ApaNAM tana, mana ane dhana...' gaNanAyakane aDadhethI bolatA rokIne eka saMdarya UbhA thaIne kahyuM : 'vaizAlInA keTalAka mahAna dhanapatio ne rAja karmacArIoe mahAmaMtrI varSakAranI salAha, sUcanA ane maMjUrIthI bIje sthaLe dhana saMgrahyuM che, enuM zuM ? ame nirdhano to amAruM, tana-mana arpaNa karavA taiyAra chIe, paNa A dhanavAnonA dhananuM zuM ?' 'samaye badhuM thaI raheze.' gaNanAyake kahyuM. 'samaya A ja uttama che. kAle yuddha jitAyA pachI e deva enA e thaI jaze !" sadasyo kharekhara akaLAyelA hatA. teonAM mana tophAna para hatAM. * keTalAka dhanavAnoe yuddha na laDavAnI pratijJA lIdhI che. keTalAkoe eka divasanuM eka bANa pheMkavAnA zapatha lIdhA che. enuM zuM ?' pharI sabhAmAMthI avAja Avyo. 'sahue deza mATe saMgrAma saMcaravuM paDaze. emAM koI bahAnuM nahi cAle." gaNanAyake kahyuM. 'e sarvathA nahi bane. pratijJA kadI nahIM tUTe.' sAmo eka avAja Avyo. 'nA kahenAra e koNa che ?' gaNanAyakano pitto khasyo, vaizAlInA gaNataMtrane mAthe astinAstino mahAbhaya jhajhUmI rahyo che, chatAM tame tamAro bAliza vAdavivAda choDI zakatA nathI ? pratijJA zI ne vAta zI ? prANa arpaNanI ghaDI dareka nAgarika mATe AvIne khaDI che.' 'varuNa nAgane prathama yuddhamAM mokalo." avAja Avyo. 'bhaMte prajAjano ! mAro pahelo ane chello nirNaya sAMbhaLI lo. vAdavivAdano akhADo banI rahela saMthAgArane huM visarjana karuM chuM. eka paNa pukhta umarano sazakta mANasa yuddhanA medAna para gayA vagara rahI nahIM zake. nakAranArane mATe kArAgAranAM dvAra khullAM karuM chuM. ApaNA ane ApaNA taMtranA jIvana-maraNanA prasaMge tame tamArA vikhavAdonI bahAra nIkaLI zakatA nathI e kharekhara, bahu zocanIya che." 'A to julama kahevAze, itihAsamAM bhUMDA lAgazo.' vaLI eka avAja Avyo. 'huM bhaMDo kahevAIza ne ? bhale, paNa have huM koInuM sAMbhaLavAno nathI. mane bhUMDAthI bhUMDo kahejo, paNa Aje Ama karyA vinA chUTako nathI.' gaNanAyake daDhatAthI rathamuzala yaMtra | 347
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyuM. paNa ahIM daDhatA e guno hato, kAraNa ke rAjakAraNamAM kazuM ja aparivartanIya nahotuM. vadhu chaMdazalAkA jenA hAthamAM, enA hAthamAM badhuM hatuM ! A to ahiMsA-premanI saMskRtinuM khUna thAya che." | 'bhale thAya. nirbaLonI ahiMsA karatAM sabaLonI hiMsA sArI che.' gaNanAyake daDhatAthI kahyuM. 'zuM tame ahiMsAnI pratijJA nathI lIdhI ?" eka prazna Avyo. prazna karanArA emano najIkano sago hato. | 'lIdhI che. huM mAnato hato ke have nizcitatAthI rahI zakAze, vaizAlInI premasattA saMsAramAMthI yuddha aLagAM karaze.' gaNanAyake eTalI ja daDhatAthI kahyuM. 'to zuM tame pratijJAbhraSTa thazo ? pratijJA to prANathI paNa kImatI lekhAya.' 'dareka niyamane apavAda hoya che. huM senAne mokhare rahIza. roja eka bANa calAvavAno mAro niyama che. huM roja eka mahAna pratispardhIne pUro karIza.' gaNanAyakano cahero tapAvelA tAMbA jevo thaI gayo hato. e caherA para mITa mAMDI zakAtI nahotI. | 'ame apavAdamAM mAnatA nathI.' vaLI eka avAja Avyo, paNa A avAje gaNanAyakane krodhAnvita karI mUkyA. 'tame mAno ke na mAno, tame cAho ke na cAho, e jovAnI ghaDI have rahI nathI. laDI zake tevo uMmaralAyaka koI puruSa ghera rahI nahi zake. sahu mATe be ja mArga che : kAM kArAgAra, kAM raNamedAna.' ame yuddhane pasaMda nathI karatA; ame kArAgAra pasaMda karIzuM; jelane mahela mAnIzuM.' 'bhale, kArAgAranA kedIone yuddhamAM mokhare rAkhavAmAM Avaze. evA dezadrohIone prathama khatama karyA pachI ja ame khatama thaIzuM.' gaNanAyake jorazorathI potAnuM vaktavya rajU karyuM, ne sAthe kAMsAnI ghaMTA para prahAro karatAM kahyuM, 'have vijaya pAmelAM saMthAgAra nahi maLe. yuddhamAM vijaya e vaizAlIno Ajano mULamaMtra che. enAthI viruddha vartanArane kaDaka sajA thaze. vaizAlInI kUcane koI devo ke koI cuDelo thaMbhAvI nahi zake ! gaNataMtrano siMha pharI jAgrata thAya che ! karo huMkAra ! jaya vaizAlI !' ne prathamathI taiyAra karI rAkhelI sainikonI TukaDIe saMthAgArano tarata kabajo laI tene khAlI karAvI nAkhyuM. camakatAM zastro joIne vANIzUrA siMho kyAMka chupAI gayA ! cokamAM ne cauTAmAM raNabherIo vAgI rahI. magadhanA sainyane navI kumaka maLe, e pahelAM laDAI laDI levAnI hatI. 348 3 zatru ke ajAtazatru vaizAlInA rAjyamAM tamAma sthaLe e navI AjJA pahoMcI gaI hatI. keTalAka to babe divasanA upavAsavALA hatA. paNa Aje koIne chUTa nahotI; sahue raNamedAnanA sAja sajavAnA hatA. rastAo para pharI sainikonI TukaDIo satata kUca karatI dekhAvA lAgI, zithilatAnA divaso cAlyA gayA. ALasu lokomAM paNa umaMgano phuvAro phUTI nIkaLyo ! vaizAlIno mahAdhanADhetra ane parama mahAvIrabhakta varuNa nAga, jeno ullekha saMthAgAramAM chaDecoka thayo hato, e Aje raNabhUmimAM javA mATe sajja thaIne Avyo hato. cAra ghaMTAvALo azvaratha teNe lIdho hato. ne be divasanA upavAsa vadhArI traNa divasanA karyA hatA. eNe jAheramAM pratijJA letAM kahyuM, 'huM varuNa nAga pratijJA lauM chuM ke, A yuddhamAM pahelo je mArA para ghA karaze, ene huM mArIza." varuNa nAgano gADha mitra virocana nAga paNa enI sAthe hato. eNe paNa varuNa jevI ja pratijJA karI. AkhA nagaramAM Ama saMgrAme saMcaravAno utsAha vyApI rahyo. dhIre dhIre yuddhanI prakriyA tarapha rasa jAgavA lAgyo. prabhAtakAle gaNanAyaka AgevAnI levAnA hatA, ne gaNarAjyonI mahAsenA samarAMgaNe saMcaravAnI hatI. vaizAlImAM e rAte koI na sUtuM. sahue kATa khAyelAM zastrone samAryA ane bhulAyelI zastravidyAne yAda karI. ghera ghera mahAzilAkaMTaka yaMtrane prANa ApIne paNa nirarthaka banAvI nAkhanAra mahAvIronAM gIto joDAvA lAgyAM, ne premIsamAjanA AgevAna mahAmuni velAkulanI jAnaphesAnInAM gIta gavAvA lAgyAM. prajAne moDe moDe samajAyuM ke - saMsAramAM svataMtratA mATe, deza mATe maravuM e sarvottama puNyakArya che, ane parataMtra dezamAM parataMtra prajA tarIke jIvavuM e mahApApa barAbara che. ApaNA pUrvajoe lohI reDIne je dezane svataMtra karyo, e dezane parataMtra thato aTakAvavA ApaNuM lohI reDatAM paNa have ApaNe pAchA paDIzuM nahIM ! hiMsAnuM sAmarthya miTAvavA, saMtAnanA paMjA AgaLa vadhatA aTakAvavA tane, mana, dhananI nikhAlasabhAve kurabAnI e paNa ahiMsAno eka prakAra ja che. jema zvAsozvAsa levAmAM vAyunA jIvonI, bhojana mATe raMdhAtA anAjanI, cepa phelAvatAM jetuone dUra karavAnI hiMsA anivArya che ema dezanI svataMtratA mATe dumananI sAme raNamedAne saMcaravuM e paNa gRhasthanI anivArya pharaja che. paNa mAtra marI javAthI kArya saratuM nathI. mare che to ghaNA motathI, kamotathI, kakaLATathI, paNa deza, dharma ne bhUminA kalyANa khAtara maravuM e ja amara mRtyu che. rathamuzala yaMtra D 349
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 lokone A vakhate potAnAM parAkramI nara-nArIo, deva-devIo ne pUrvajo yAda AvyAM. e sAcA ke khoTA game tevA hatA topaNa emanAthI roja preraNA maLatI. mAtra vartamAna ja nahi, paNa bhUtakALa paNa mAnavajIvanamAM agatyano bhAga bhajave che, e Aja samajAyuM. have sahune mAnastUpa yAda Avyo. parAkramI devonI pratimAo yAda AvI. re, ApaNe mithyAbhimAnI thayA, ane mAnastUpane khaMDita karyo. e pApanuM prAyazcitta karavA pharI mAnastUpane Ubho karo ! AdarzanI game tevI chabI paNa koI vAra kamajora thatA mANasane dhArI rAkhe che. lokone e vakhate muni velAkUla yAda AvyA : 'are, emaNe ja stUpa toDavAnI preraNA ApelI.' 'e nagarA munine....' eka jaNa bolyo, ne e muni mATe vadhu kharAba bolavA prayatna karI rahyo. pAchaLathI cAlyA AvatA gaNanAyake kahyuM, "muni mATe have kaDavuM veNa na bolazo. eNe vaizAlI mATe potAnuM samarpaNa karyuM che. e mAna-stUpamAM besavAne lAyaka TharyA che. savArano bhUlelo sAMje ghera Ave, to zANA mANase eno kheda na karavo.' 'karo huMkAra ! jaya vaizAlI !' pAchaLathI pokAra Avyo. TukaDIonI TukaDIo raNamedAna tarapha saMcarI cUkI hatI. emanA padanI UDelI raja Abhane dhUMdhaLuM banAvIne sUrajanA tejaneya jhAMkhuM pADatI hatI, sarvanAza vaizAlIe bhayaMkara sAmano karyo ane magadhane khUba bhayaMkara rIte vaLato javAba Apyo. paNa buMdathI bagaDelI bAjI hajAro sainikonAM lohInA hoja bharAyA chatAM na sudharI ! vaizAlInAM vIroe mahAzilA kaMTaka yaMtrane to nakAmuM karI nAkhyuM hatuM. ane zastranI laDAImAM to siMhapada sainikone paNa eka vAra pAchA pADI de, evuM joza batAvyuM hatuM. khetaramAM dADiyA anAjanA choDane vADhIne khaLuM kare, ema vaizAlInA vIroe magadhanA sainikonuM khaLuM karI nAkhyuM. bAjI kaMIka sudharatI lAgI, tyAM to bhayaMkara avAja karatuM bIjuM yaMtra medAna tarapha dhasI AvyuM. kevuM bhayaMkara yaMtra ! mahAzilA keTaka yaMtra karatAM sAva anokhuM. peluM yaMtra to eka sthaLe sthira rahetuM, ne tyAMthI kAMTA-kAMkarAno prahAra karatuM. A yaMtra to gAMDA hAthInI jema doDatuM hatuM, ane khADA-TekarA kaMI jotuM nahotuM. UMcI-nIcI bhUmi ene mATe samAna hatI. A yaMtranI AgaLa cAra loDhAnAM sAMbelAM jaDelAM hatAM - hanumAnajInI gadAo ja joI lo. e cAre lohakhuzala jorathI cakkara cakkara pharatAM hatAM, ane je najIka AvyuM ane eka prahAra bhego jamInadosta karatAM hatAM. are, rathamuzala yaMtra AvyuM !' eka pokAra Avyo. hAthInI senA UbhI hatI - vajanI dIvAla racIne ! eTalAmAM rathamuzala yaMtra najIka saryuM. eNe eka jhapATo calAvyo. koI hAthIne page vAgyuM - e laMgaDo thaIne bhAgyo ! koInI sUMDha vAgyuM - suMDha moMmAM mUkIne e bhAgyo. emane rokavA mAvatonA aMkuza kaMI na karI zakyA. balka vedanAnA jozamAM hAthIoe mAvatone uThAvIne pheMdra dhadhA. ane hAthIoe raNamAMthI pITha pheravI. paNa bacelA bahAdura mAvatoe emane 350 D zatru ke ajAtazatru
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanI bAjunI pAMkha para hAMkI mUkyA. magadhanI pAMkhiyA senA para dhasatA, kaccaraghANa vALatA e nIkaLI gayA, mahAmaMtrI varSa kAra tyAM AgevAnI laIne kheDA hatA. emane jIva bacAvatAM bhAre mahenata paDI, ane e ThIka ThIka rIte ghavAyA. - hAthInI senA pachI azvArohI senA hatI. alabatta, ghaNA divasathI medAne nIkaLyA na hovAthI azvo jarA gabharAtA hatA. e navI peDhInA hatA, ane aneka laDAI laDanArAM emanAM mAtA-pitA bicArAM khIle baMdhAIne, e kaLAIne, navanavA rogonA bhoga thaIne gujarI gayAM hatAM. azvonI zarata ezvanI yuddha zaktinI vRddhi mATe nahi, paNa dravyanI vRddhi mATe thatI. eTale azvonI tAkAta mAtra doDamAM samAI gaI hatI. jema pahelavAno phakta kustImAM daMgala khelI jANe che, paNa raNamedAnamAM akuzaLa nIvaDe che, evuM emanuM banyuM hatuM ! ane Aje to vaje vaja athaDAyAM hatAM. pazutA jANe potAnuM pauruSa dekhADavA medAne paDI hatI. rathamuzala yaMtre pahelo prahAra karyo, ne ghoDAM badhAM bhUseTIne bhAgyAM. ene rokavA mATe lagAmo nirarthaka nIvaDI. ghoDA svacchede carcA ane azvArohI senA jotajotAmAM veravikhera thaI gaI. sAcA laDavaiyA ghoDA parathI kUdI paDyo, ne talavAra kheMcIne zatrudaLa tarapha dhasyA, paNa tyAM paNa 2thamuzaLa yaMtra sAme ja AvIne khaDuM hatuM ! enAM yamadaMDa jevAM lohasAMbelAM sudarzana cakranI jema ghUmatAM hatAM. jotajotAmAM satyAnAza vaLI gayuM. vaizAlInA mahArathIo chellI ghaDIe potAnI bhUla samajI rahyA. pote bhale niHzastrapaNAmAM mAnatA thayA, paNa saMsAramAM zastra che, tyAM sudhI sAvadha rahevuM jarUrI hatuM, e vAta e bhUlI gayA hatA ! pazutA kaI paLe humalo karI bese, e kaMI kahevAya tema nahotuM. mANasanI mANasAI jALavavA mATe paNa ATalI sAvadhAnI jarUrI hatI. rathamuzaLa yaMtre hAhAkAra vartAvI dIdho. pharI yuddhamedAna maDadAMothI chavAI gayuM ane vaizAlI taraphano sAmano kamajora banyo. A vakhate moTA duMdubhinAda sAthe magadhapatie jAhera karyuM : 'vaizAlIvAsIo jo magadhanI tAbedArI svIkAre ane gaNataMtranI vyavasthAne pheMkI de, to yuddha A ghaDIe ja baMdha karavAmAM Avaze ane karmacArIone sArA hodA ApavAmAM Avaze. ne A darakhAstano asvIkAra thaze, to vaizAlI ujaDa thaI jaze. yAda rAkho ke huM ajAtazatru chuM. saMsAra Akho mAro mitra banavAmAM sAra samaje che. tame mane chaMcheDIne tamAro zatru na banAvo !' 352 D zatru ke ajAtazatru A sUcanano sAmethI tarata asvIkAra thayo. teoe kahyuM, 'gaNataMtra e to amArA zvAsozvAsa che. zvAsozvAsa baMdha karIne mANasa kaI rIte jIvI zake ? mitratA mATe ame sadA taiyAra chIe. paNa parAdhInatA mATe ame leza paNa taiyAra nathI. ghaNuM jIvo gaNataMtra ! ghaNuM jIvo vaizAlI !' ane pharI yuddha vegamAM AvyuM. rathamuzala yaMtre jabaro hallo karyo. raNamedAnamAM koIthI sAmA moMe laDI zakAya tema na rahyuM. yuddha pratyenA vadhu paDatA vairAgyathI vaizAlI A yaMtro tarapha Aja sudhI bedarakAra rahyuM hatuM. zastronI nIpaja saMgrAma taraphanuM ApaNuM valaNa pragaTa kare, e kAlpanika bhaye emaNe AvAM yaMtro vize vicAra paNa karyo nahoto. ne vicAra karanArane ema kahIne tarachoDI kADhacA hatA ke nagarasaMskRtino vikAsa thato hoya tyAre grAmya saMskRtinI vAto zA mATe ? grAmamAMthI ja saMgrAma Avyo hato. grAma eTale ja ththA. mANasa e vakhate jaththAmAM raheto. eka ja ththAvALAnI sAthe virodha thatAM ja ththAo-grAma bhegAM thatAM ne saMgrAma khelatAM. vaizAlIne evI grAmasaMskRti na khape ! nagarasaMskRtinA upAsako TheTha gaNataMtra sudhI pahoMcyA hatA. ne have yuddha jANe gaI gujarI banatuM hatuM. tyAM AvuM aNaciMtavyuM bhayaMkara yuddha AvyuM. 'gaNanAyakane keda karo. je ene jIvato keda karaze ene magadhapati nihAla karaze.' sAmethI pokAra Avyo. 'rathamuzala yaMtrane nirarthaka karo !' eka pokAra Avyo. pahelAM vaizAlInA vIronI TukaDIo UpaDI ane jaIne sIdhesIdhI rathamuzala yaMtra para trATakI, paNa vyartha ! badhA vIronA kucA UDI gayA, vaizAlInuM bIjuM daLakaTaka AvyuM. eNe paNa yaMtrane baMdha karavA mATe prabaLa prayAsa karyo, paNa nirarthaka ! paNa vaizAlInA vIronI kUca ema thaMbhI jAya evI nahotI. A yaMtra chevaTe yaMtra hatuM. e jema cAlavAmAM apUrva hatuM, ema thobhI javAmAM paNa apUrva hatuM. mAtra eka ja khIlI AghIpAchI thaI jAya to yaMtra sAva nirarthaka ! Akhare vaizAlIno senApati kacarAja medAne paDyo. e potAnA azva upara caDyo ane eNe ezvane mArI mUkyo. yaMtra to hajIya nirbhayatAthI ghUmI rahyuM hatuM. kacarAjano azva najIka gayo ke kaca enI pITha para Akho ne Akho Ubho thaI gayo. UbhA thaIne eNe chalAMga dIdhI. e AkAzamAM UchaLyo ne jaI paDyo yaMtra para ! yaMtranuM vajanadAra DhAMkaNa eNe khUba jora karIne kholI nAMkhyuM ne aMdaranI kaLa para DhAMkaNano jabaro prahAra karyo. sarvanAza 353
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ prahAranI sAthe bhayaMkara dhaDAko thayo, ane aMdarathI aneka kamAno chaTakI. e kamAnoe kacarAjanA dehanA TukaDe TukaDA karI AkAzamAM verI dIdhA, paNa yaMtra kAma karatuM aTakI gayuM ne vaizAlInA mUThIbhara vIro raNahAka karIne AgaLa vadhyA. gaNanAyaka ceTakarAje mokharo saMbhALyo. sAmethI pharIne saMdezo Avyo, 'nirarthaka AtmahatyA ke ApaghAta na karo. laDavAthI kaMI nahi vaLe. zaraNe thAo !' paNa e saMdezano javAba vaizAlInA vIroe AgaLa vadhIne Apyo. mUThIbhara vIroe adbhuta saMgrAma khelyo, paNa pariNAma niSphaLatAmAM AvyuM. | 'gaNanAyakane pakaDo. ene magadhanI bajAramAM vidUSakanAM kapaDAM paherAvIne pheravIzuM. gaNataMtra paNa eka vidUSakanI hAsya kalpanA ja che ne !' ajAtazatrue AjJA karI. paNa e AjJA vaizAlInA vIrone have pAchA pADI zake tema nahotI. gaNanAyake potAnuM cApa saMbhALyuM ne AgaLa vadhyA. eka tIra ane eka bhoga ! bhoga te kevo ? uttama rAjabhoga ! ceTa karAjanA pahele tIre magadhanA rAja kumAra kAlane laI lIdho. bIjA tIre bIjA rAja kumAra mahAkAlane bharakhI lIdho, gaNanAyake cAra tIra choDyo ne e cAra amogha tIrathI magadhanA cAra rAja kumArane upADI lIdhA. paNa emanuM AkhuM bakhtara sAmethI thatI tIravathI vIMdhAIne tUTuM tUTuM thaI rahyuM hatuM. tyAM ajAtazatrue pharIthI kaheNa mokalyuM : 'hathiyAra heThAM mUko ! vaizAlInA vijayanI AzA have AthamI gaI che. nahi mAno to vaizAlIne jamInadosta karI enA upara gardabhothI haLa haMkAvIne khetI karIza.' paNa gaNanAyake pAMcamuM tIra calAvI magadhanA pAMcamA rAja kumArane upADI laIne ajAtazatrunA huMkArano javAba Apyo. paNa A samaya daramiyAna vaizAlInI senA lagabhaga khatama thaI cUkI hatI. chaThTha tIra ne chaThTho rAja kumAra ! sAtamuM ne AThamuM tIra chUTayuM ne bIjA be rAja kumAro khatama ! magadhanA hajAra sainiko raNamAM roLAI jAya to ya AvI khoTa lAge tema nahotuM. A ATha rAjakumAro to magadhanI zobhA ne magadhanuM abhimAna hatA. Akhare magadhapatie AkhI magadha senA chUTI mUkI dIdhI. eNe AjJA ApI : 'lUMTo, bALo, kApo, gaNanAyakane keda karo ! athavA enA rAI rAI jevA kakaDA karo !" mahAsAgaranAM mojAM samI magadhanI senA badhe prasarI gaI. vaizAlInuM je koI 354 3 zatru ke ajAtazatru maLyuM teno eNe saMhAra karyo. thoDI vAramAM vaizAlI taraphathI sAmano karanAra koI na rahyA. gaNanAyaka to na jANe kyAMya guma thaI gayA hatA ! magadhanA sainiko vaizAlI tarapha dhasI gayA. bhayaMkara jhanUna emane gherI vaLyuM hatuM. vivekano dIpa hRdayamAMthI sAva bujhAI gayo hato, ne veranI Aga bhabhUkI UThI hatI. emaNe khAIo toDI nAkhI, daravAjA bhAMgI nAkhyA, rAjamahelane Aga cAMpI dIdhI : emAM chupAyelA vaizAlInA sainiko kAM to bahAra nIkaLI Ave kAM baLIne bhasmIbhUta thaI jAya ! vaizAlInI bajAro lUMTAI. enAM madirAgRho khAlI thayAM, ne madirA pI unmatta thayelI vijayI magadhasenAe sarvanAza karavAmAM kaMI bAkI na rAkhI. Akhare agnideve suMdara vaizAlIno kabajo lIdho. niHzastra prajA zaraNe thaIne nagaranI bahAra nIkaLI gaI. rAjamahela, harmo, havelIo, devaprAsAdo bhaDake baLavA lAgyA. thoDAeka vRddhoe zerIomAM yuddha ApyuM, paNa e to have kaveLAnuM hatuM, ghaNuM moDuM hatuM. keTalIeka bahAdura strIoe paNa sAmano karyo, paNa e kaMI saphaLa thavA sarajAyelo nahoto. phakta kaMIka karI chUTyAno AnaMda ApIne e samApta thayo.. eka tarapha agnideve eka pachI eka makAno kabaje levA mAMDyAM, bIjI tarapha magadhanI senAe zatrumAtrano uccheda karavA mAMDyo. roja saMdhyA TANe devAlayonI jhAlara raNajhaNI UThatI. dIvA ne AratInI jyota pragaTI rahetI. Aje na e dIvA pragaTyA nuM e jyota pragaTI ke nuM e jhAlara raNajhaNI, phakta smazAnamAM jalatI citAmAM mANasanAM aMgeaMga tUTe tyAre jevA kaDAkA-bhaDAkA thAya tevA kaDAkA-bhaDAkA makAnomAMthI saMbhaLAtA hatA. rAta paDI ane cuDelo ramavA nIkaLI hoya ema raNasaMgrAmamAM bhaTakanArI pelI be strIo pharI dekhAI. paNa A vakhate emane rokanAra-TokanAra tyAM koI nahotuM. besumAra maDadAMothI medAna bharAI gayuM hatuM ane e maDadAMomAM mANasa ane pazu seLabheLa thaI gayAM hatAM ! koI koIne zodhI zake tema nahotuM. ghaNI vidhavAo potAnA patinA mRtadehane zodhavA pharatI, paNa dRzya evuM bhayaMkara hatuM ke e bicArI hatAza thaIne pAchI pharI jatI ! paththarane paNa pigaLAve tevuM dRzya hatuM. chatAM magadhapati ajAtazatru atyAre khuzamijAjamAM hatA. paNa emanI eka icchA bAkI hatI, ane te gaNanAyaka ceTakane sarvanAza 1 355
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ khojavAnI. e kAyara ATha ATha rAjakumAronI hatyA karIne Akhare nAsI chUTyo ! are, paNa nAsI nAsIne chevaTe jaze kyAM ? ajAtazatrunA hAtha brahmAMDane vIMTI vaLI zake evA che. paNa gaNanAyakano kyAMya patto nahoto maLato, ane jema jema patto nahoto maLato ema ema magadhapatino krodha bamaNo thato jato hato. sAme ATha rAja kumAranI ekyAsI rANIo potapotAnA patinA hatyArAne jIvato yA mUelo jovA mAgatI hatI, ane tyAM sudhI aMtima saMskAranI nA pADatI hatI. magadhapatinI tamAma zodha nirarthaka thaI. Akhare vidhavAoe zodha AdarI. e zodhamAM paNa saphaLatA prApta na thaI. bhayaMkara bokAso bolI gayo. magadharAje khAvuM-pIvuM mUkI dIdhuM ne bhamavA mAMDyuM. paNa e bhramaNano kaMI artha nahoto. maranAra kumAronI patnIo krodhe bharAIne kahetI hatI, 're ajAtazatru, tuM kharekhara amAro zatru nIvaDyo ! amane vidhavA banAvI, have tuM tArI rANIo sAthe raMgamahelamAM sukhethI raMgarAga mANIza, kAM ?" magadhapati jevo magadhapati Ano jarA sarakho paNa javAba na vALI zakato. ane have to prajAmAMthI paNa bhayaMkara pokAro AvatA hatA : 're rAjA ! zA kAje A yuddha ne A Aga ? AnAthI teM zuM hAMsala karyuM ? eka mUThIbhara mAnavIonA svarga kAje teM pRthvI para raurava naraka mAM utAryuM ? o smazAna nagarInA svAmI ! jA, amArA putra, pati ne bhAInAM maDadAMno mahArAjA thA !2, tArA jevA pApiyAnuM moM paNa prAtaHkAle koNa joze ? eka mANasanI hatyA karanAra-karAvanAra khUnI-hatyAro lekhAya che; teM keTalI hatyAo karI ? tane zenuM biruda ApavuM ?" ane jANe A bola asahya thaI paDyA hoya ema ajAtazatru smazAnabhUmi samI banelI saMgrAmabhUmi tarapha doDI gayo. tyAM pelI be strIo maDadAMonI durgadha vacce, kALI rAte ghUmatI hatI. teonA hAthamAM zItaLa jaLanA kuMbha hatA ane teonA mukhamAM zAMtino maMtra hato. ajAtazatrue zAMtithI e maMtra sAMbhaLyo. ane tarata yAda AvyuM ke eka maMtra to bhagavAna buddhanI pariSadAmAM sAMbhaLyo hato : bahujanasukhAya, bahujanahitAya - - jhAjhA mANasone sukha maLe e rIte jIvo ! jhAjhA mANasonuM hita thAya e rIte jIvo ! are, A vAkyomAM to naravA gaNataMtranI himAyata che, ne huM A zuM karI beTho ? potAne pahADa jevo aDola ne vaja jevo vIra mAnanAra ajAtazatru kSaNabhara vimAsaNamAM paDI gayo. pachI e bIjo maMtra yAda karI rahyo : 356 | zatru ke ajAtazatru sarve jIvo sukhane icche che - jema tuM icche che tema ! sarve jIvo jIvanane icche che - jema tuM icche che tema ! anya jIvonuM priya e tAruM priya bano ! are, A maMtra to bhagavAna mahAvIranI pariSadAmAM sAMbhaLyo hato. AvA maMtrothI kevaLa lAgaNInA vevalAveDA vadhe che, ema kahIne Aja sudhI meM eno tiraskAra karyo hato. paNa Aje e maMtra potAnA vijayI chatAM viSAdapUrNa haiyAne AzvAsana Apato lAgyo. tapta haiyA para koI zItaLa vAdaLI jalavarSA karatI lAgI. e thoDI vAra tyAM Ubho rahyo, pachI dhIrethI AgaLa saryo, ne pelI be strIonI najIka jaI Ubho. strIono veza vicitra hato : koI vAra e svarganI parI jevI lAgatI, to koI vAra smazAnanI DAkaNa jevI lAgatI. bannenI pITha jotAM nakkI cuDela jaNAtI. emanI pITha para pATA, malama ane pANInI batako hatI. koNa cho tame ?' rAjAe pUchavuM. 'amane pUchanAra tuM koNa che ?" 'huM...' rAjA thaMbhya ne pachI bolyo, 'huM ajAtazatru ! magadhapati !' 'tuM ajAtazatru ? nA, nA, tuM jagatazatru ! tuM magadhapati ? nA, nA, tuM mRtyupati yama ! ame tane amAruM nAma nahi ApIe." 'ApavuM paDaze.' magadharAje dama bhiDAvyo. 'nahi to...?" 'nahi to... strI cho, eTale zuM karuM ? chatAM nAka kApI laIza." 'ATalAM nAka, kAna ne mastaka kApyA pachI paNa jo tArA AtmAne zAMti na vaLI hoya to le kApI le !' eka strIe AgaLa vadhIne potAnuM moM AgaLa dharyuM. rAjA e moM joI pAcho haTI gayo; AzcaryamAM dhrUjI rahyo. sarvanAza ! 357
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ajAtazatru ke jagatazatru ajAtazatru e ajaba strIne joI dhrUjI rahyo. ene nAka ja hatuM nahi, pachI kApe zuM ? 'kApI le rAjA, nAka ! bAkI tAruM nAka to kapAI gayuM !' koNa tuM ? devI phAlganI ?' khoTuM che e nAma. have jJAtaputra vardhamAnanI upAsikA kahe. re ajAtazatru, teM jagatazatrunuM kAma karyuM.' eka strI je phAlganI tarIke oLakhAI te bolI. huM tArI sAthe vAda karavA mAgato nathI. A bIjI devI koNa che ?' ajAtazatrune atyAre potAnAmAM paNa rasa nahoto rahyo. 'e bhagavAna tathAgatanAM upAsikA che.' phAlganIe kahyuM. mane enuM nAma kaho.' 'nAmamAM kaMI mahattva nathI. nAma e paNa kIrtino ja aMza che ane kIrtinA koTakAMgarA tarapha amane bhayaMkara tiraskAra che. kIrti ane moTAI mATe duniyA kevAM kevAM bhayaMkara pApa Acare che ! bhUkhyo khAvA mAge, nAgo paheravA mAge, e meLavavuM e eno hakka, hakka na svIkArAya to e to jhuMbeza jagAve; e paNa eno adhikAra, paNa he rAjA, tArA khajAne kaI khoTa hatI ?' phAlganI bolI. 'phAlganI ! e carcA Aje vyartha che. meM zuM gumAvyuM te huM ja jANuM chuM. paNa kRpA karIne mane A mahAdevInuM nAma kahe." ajAtazatrunA svaramAM kAkalUdI hatI. 'rAjA ! e mahAdevIno eka divasa evo hato ke bhAratanA bhUpatio enI caraNaraja cUmavA sarvasva arpaNa karatA. tArA pitA magadharAja to enI pAchaLa ghelA hato." koNa, devI AmrapAlI ?" rAjAe kalpanAthI kahyuM, hA." bIjI strI, ke je AmrapAlI hatI, teNe DokuM dhuNAvI nAmano svIkAra karyo. 'mahAdevI AmrapAlI !' rAjA ajAtazatrue kahyuM, 'gaNataMtroe strInI je sthiti karI hatI, e ghora apamAnajanaka hatI. Aje evI duSTa sattAne miTAvyAno mane AnaMda che." rAjakAraNI puruSa game tevI ghora nirAzAmAM ne hatAzAmAM paNa AzvAsana levAno tarIko jANato hoya che. | 'ane tame paNa magadhapriyAno bIjo kayo vizeSa upayoga karyo ?' phAlganI vacce bolI, 'rAja kAraNe kaI vastuno durupayoga nathI karyo ? brAhmaNanI vidyA, strInI cAturI ane munino vairAgya e badhAno eNe melo upayoga karyo ! pRthvIno pratyeka rAjA sArA saMskArono ane zaktiono kharekharo rakSaka hovo ghaTe, enA badale eNe saMskAra ane zaktionA bhakSakanuM kAma karyuM che !! phAlganInA zabdo satya hakIkatathI bharelA hatA. thoDI vAra thobhI eNe AgaLa vadhatAM kahyuM : "Aje rAjAono ghATa vAMdarAne nIsaraNI ApavA jevo che. emane sadA suMdara pradezo, moTo khajAno ane rUpakhajAnA jevI strIonAM svapna AvyA kare che. digvijayano dArU emane sadA ghenamAM DolAvyA kare che. sImADA vadhAravA e to jANe emane vyasana thaI gayuM che. 'zAMti mATe mathe e surAjya ' e siddhAMta to mAtra zabdomAM ja rahyo che. tArA kAla, mahAkAla jevA bhAIonI hatyA karIne, bApanuM mota nipajAvIne, halla-vihalla jevAne trasta karIne ane jene peTa tuM pAkyo e mAtAne haDadhUta ne vidhavA banAvIne badalAmAM teM zuM meLavyuM, eno vicAra karI rAjan ! ke pachI tArI buddhi-zakti A vicAraNA mATe jaDa thaI gaI che ?' phAlganInA zabdomAM bhayaMkara satya hatuM. ajAtazatrue eno kaMI pratyuttara na vALyo. ene potAnA bhAIonI e vidhavAonAM rudana saMbhaLAtAM hatAM. emanAM rudana haiyAM korI nAkhe tevAM hatAM. e rudanamAM zApa bharyA hatA, nizvAsa bharyA hatA, bhaDakAo hatA. e vidhavAo jANe AkAza gajavIne kahetI hatI : 're ! amane thAMbhale bAMdhIne zA mATe mArI ? amArA zIle. amArI yuvAnIe, amArI mahecchAoe tamAruM kazuM bagADyuM nahotuM. amArI lIluDI vADImAM tame Aga zA mATe cAMpI ? zuM amArA hAyakArAo tamArAM vaja haiyAMne nahi vidAre ?" ajAtazatru nIce moMe jANe sAMbhaLI rahyo. ene tyAMthI hAlavAnuM ke cAlavAnuM menuM na thayuM. baMne strIo rAjAne tyAM vicAra karato mUkI AgaLa vadhI. teoe kahyuM : 'vaizAlInA ane magadhanA dhuraMdhara puruSone zodhavAnuM amAruM kAma ghaNuM bAkI che. ajAtazatru ke jagatazatru D 359.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ amane amArA raste javA do ! oha, jakhamIonA jakhamanI pIDA amArAthI jovAtI nathI ! marI gayA e kharekharA svarge gayA; jIvatA rahyA e narakanI pIDA veThI rahyA che !' rAjA paNa mUDhapaNe emanI pAchaLa pAchaLa ghasaDAyo. ene pelI rUpasuMdarIonAM rudana vyathita karI rahyAM hatAM. e manamAM ne manamAM e badhAne haNanAra vaizAlInA gaNanAyaka ceTaka para khIje baLI rahyo hato. e krodhamAM bUma pADI UThyo : 'nizcita rahejo , sannArIo ! vaizAlInA e gaNanAyakane mAre hAthe paDavA do, enAM nAkakAna kApI avaLe gadheDe besADIza, enI vaizAlIne pADIne pAdhara karIza ne gadheDo joDAvIne e dharatI upara Adu vAvIza." pelI be strIoe A zabdo koI cepI roga jevA hoya tema kAne na dharatAM AgaLa prayANa karyuM. e samaye maDadAnA gaMjamAMthI aTTahAsya saMbhaLAyuM. are, maDadAM hasyAM !! mahAparAkramI rAjA paLavAra chaLI gayo, adRzya ane agamyano prabhAva haMmezAM mAnavInA mAnasa para ajaba paDe che ! zuM maDadAM hasyAM ?" pharI pokAra Avyo. 'hA rAjA ! maDadAM tArI murkhatA para hasyAM !" mArI mUrkhatA ?" rAjAe prazna karyo. teNe avAja kyAMthI Ave che, e jovA maDadAnA gaMja upara eka najara pheravI. | 'nahi to konI mUrkhatA, rAjA ? gaNanAyakane tuM sajA karavA cAhe che, kharuM e paNa eka dahADo emanA khUnano hisAba nahIM mAge ? yAda rAkhaje, eka dahADo tArI pAse A badhAM maDadAM potAnA khUnano hisAba mAgaze. yuddha e to tArI potAnI ja svaccheda sattAnuM ne kALI rAta jevI kIrtilAlasAnuM saMtAna che.' 're, have bahu cabAvalo na thA !" ajAtazatrue kahyuM. 'nahi to zuM karIza ?" maDadAe kahyuM ne e khaDakhaDATa hasyuM. 'huM zuM karIza ? re, tuM magadhasamrATa ajAtazatrune oLakhato nathI ?" 'have mArI ane tArI oLakhANa to smazAnamAM ja thaI zakaze ! paNa mane gaNanAyaka pratyenA tArA vera levAnA nirNaya mATe hajIya hasavuM Ave che." maDaduM pharI bolyuM, pharI hasya. be-cAra maDadAMe emAM sUra purAvyo. ajAtazatrue kamara para laTakatI talavAra myAna bahAra karI, ene havAmAM vIMjhIne kahyuM, 'je hoya te hAjara thAo !' 'maDadAM kadI mAnavI pAse jatAM nathI. mAnavI maDadAM pAse Ave che javAba Avyo. phAlganI ane AmrapAlI A savAla-javAba sAMbhaLI rahI hatI. te baMne najIka sarI. A avAja kyAMthI Ave che, te jANavA emaNe prayatna karyo, paNa marelA sainikonA deha eTalA ADAavaLA paDelA hatA ke tarata te jANI zakAyuM nahi. 'bhAIo ! ame baMne janasevikAo chIe. amAre mana jana kImatI che, janapada kImatI nathI. janapada to eka vyavasthA che. vyavasthA veranuM kAraNa na bane. tame kyAM cho; te amane kaho, jethI ame tamane zodhI kADhIe.' phAlganIe miSTa svare kahyuM. je svaro siMhAsanone ane sukhIonA vilAsa mATe vaparAtA, e Aje janasAmAnya mATe vaparAtAM emAM caritArthatA lAgI. | re devIo ! tamArI sevAne ame jANIe chIe. jyAre kahevAtA moTA lokoe nirdoSa mANasonI sadoSa katala karI che, tyAre tame e mANasone bacAvyA che. ame A maDadAMnA DhaganI nIce paDelA chIe. icchA hoya to amArA uparathI maDadAMno Dhaga ocho karajo, paNa amane aDazo mA !' maDadAMnA DhagamAMthI karAhato avAja Avyo. phAlganI ane AmrapAlI ekadama tyAM dhasI gaI; ane maDadAMnA DhagamAMthI ekeeke upADIne zaba dUra mUkavA mAMDyAM. rAta zItala hatI, havA ThaMDI hatI, paNa A strIonI komaLa deha prasvedathI bhIMjAI gaI hatI. 'hA, batAvo, kyAM che e mahAaparAdhI ?" rAjAe kahyuM. aparAdhI to ajAtazatrunI jAta jevI bIjA koInI jAta nathI. o dIvAnA rAjA ! rAjA ceTaka to kyAranoya tArI sImA bahAra pahoMcI gayo." are ! mArI sImA eTale zuM ? ajAtazatru have to magadha, vaizAlI, kAzI, kozala sarvano rAjA che. e bicAro mArI sImA bahAra zuM jato hato ?" rAjAe garvathI kahyuM. | 'mUrkha rAjA ! meM tane kharekharA arthamAM mUrkha kahyo ! e sImA ke je sImAne tuM kadI jIvatA jIve sparzI na zake tyAM e pahoMcI gayo !" maDaduM pharI bolyuM. | 'e duSTa gaNanAyaka marI gayo haze to marIne paNa huM ene pakaDavA mAguM chuM. mArA bAMdhavo mArI pAse emanA khUnano hisAba mAge che." rAjAe kahyuM. 'A badhAM maDadAMne paNa bhAI-bApa, patnI-putra hatAM, e bhUlI gayo, rAjA ? 360 | zatru ke ajAtazatru ajAtazatru ke jagatazatru D 361
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA ajAtazatru teone madada karavA doDyo; e mahAbalI puruSa hato. eNe babbe zabone eka sAthe upADIne AghAM mukavA mAMDyAM. thoDI vAramAM A maDadAMnA haMga nIcethI kapAyelA hAtha-pagavALo eka sainika nIkaLI Avyo. khUba lohI vahI javA chatAM e utsAhamAM hato. mota sAme UbhuM hatuM, chatAM e nirbhaya hato. 'tuM koNa che ?" 'huM sainika chuM.' kyAMno che ?" 'e na pUchIza, rAjA ! ame mANasa chIe.' 'tame eTale ?' A DhagalAomAM sUtelA bIjA mArA baMdhuo, jene ame zatru samajIne saMhAryA che. paNe saMhAra pachI ame sanmitra banI zakyA chIe. ame ekabIjAnA koI aparAdhI nahotA. doSa hato to koI anya bhUmi para janmavAno ane e bhUminA mAlikonA kahevAmAM AvI jaIne eka-bIjAne zatru samajavAno ! are, kudarate tamane je jamIna janmavA, jIvavA ne khAvA ApI emAM tame jIvo. amane je jamIna janmavA ane jIvavA maLI emAM ame jIvIe, zAMti sahuno dharma, saukhya sahuno paMtha ! paNa digvijayI keTalAka lokoe duniyAne UMdhe raste caDAvI, be mahAtmAone evI rIte meM ahIM maratA joyA, ne moDA moDA amArI AMkho UghaDI gaI." "amane e kathA kaho. ame A bIjA Dhaga ukheLatAM ja IzuM ne tamArI vAta sAMbhaLatAM jaIzuM.' AmrapAlIe kahyuM. amArA jIvananuM aMtima kartavya paNa have vAta karavAnuM ja che. eka to varuNa nAga, bhAre zramaNopAsaka. emaNe AkhA vizvane kuTuMba mAneluM; koInI sAthe koI kAraNathI paNa vera na rAkhavAnI pratijJA lIdhelI. e vaizAlImAM janmelA, paNa vizvamaitrImAM mAnanArA. eka dahADo vaizAlImAMthI AjJA nIkaLI : yuddha saMcaro ! varuNa nAga dharmAtmA hatA, chatAM e rAja AjJAmAM mAnatA. rAja saMsthA dharmavicArathI sthapAyelI che; e hoya to nirbaLane sabaLathI rakSaNa maLe . teoe kahyuM, 'rAja AjJA mAnIza, paNa mAro koI zatru nathI, je mane mAraze ene huM mArIza. meM skUla ahiMsAvrata lIdheluM che. phakta eka bANanI chUTa che !" zAbAza varuNa nAga ! dharma-AjJA ane rAja -AjJA ane rAja -AjJA vaccenA tArA vivekane dhanyavAda ghaTe che. phAlganI bolI. maDadAnA DhagamAM rahelA ghAyala puruSe vAta AgaLa calAvI : "varuNa nAga yuddhanA medAnamAM AvyA. eka jaNe temanI sAme Avyo, paNa teoe tIra na 362 | zatru ke ajAtazatru calAvyuM, balake kahyuM, 'pahelAM tame calAvo.' sAme magadhano bhUkhyA vAgha jevo siMhapAda senika hato. eNe bANa calAvyuM. varuNa ghAyala thayo. eNe sAme tIra choDyuM. siMhapAda sainikane bakhtara sAthe vIMdhIne e cAlyuM gayuM ! pachI eNe tIra kamAna nIce nAkhI dIdhAM.' ghAyala sainika vAta karatAM thobhyo. 'tIra-kamAna choDI devAM e to asaMtavya rAjyadroha gaNAya.' ajAtazatrue kahyuM. keTalAka loko rAjya karatAM dharmane vadhu mahattva Ape che. e vizvamaitrInA jIve hatA. kone zatru samaje ne kone mAre ? emanI vIratAno emaNe svArthI yuddhone mATe upayoga na karavAno niyama lIdho hato.' | 'hAM, pachI zuM thayuM ?" devI phAlganIe pUchyuM, ene AmAM rasa paDyo hato. e mULa zramaNopAsikA hatI, ne varuNa nAga paNa zramaNopAsaka hato. - "varuNa nAga A pachI ekAMta sthAnamAM gayo. eNe ghoDAone rathathI chUTA karI nAkhyA. DAbha sAthe hato. enI pathArI karI, ane pUrvadizAmAM padmAsane besI bolyo : 'pahelAM meM bhagavAna mahAvIra pAse jIvanaparyata sthala hiMsA vagere pAMca mahApAponA tyAgano niyama lIdho hato. have to sarva prakAranAM sthUla ke sUkSma pApono tyAga karuM chuM. have saMsAramAM mAro koI zatru nathI; huM koIno zatru nathI. mArI maitrI samasta vizva sAthe che. je kaMI anucita mArAthI thayuM hoya tenI huM kSamA mAguM chuM. AzA che ke sahu mane kSamA Apaze.' 'A pachI varuNa nAga bANa kheMcI kADhavuM, bakhtara choDI nAkhyuM, ne UMcI bhAvanA bhAvato e mRtyu pAmyo. eno eka mitra paNa e rIte mRtyune bheTyo." 'zAbAza varuNa ! sAco dharma tuM pAmyo. phAlganIthI prazaMsA thaI gaI. "are ! tamane maravA sutelAne eTalIya khabara nathI paDatI ke huM zuM jANavA mAguM chuM ?' rAjAe A nirarthaka vAtothI kaMTALatAM kahyuM, 'varuNa nAga vaizAlIne badale magadhamAM hota to ene bhayaMkara sajA thAta. vAru ! vaizAlInA gaNanAyaka vize kaMI jANavA cAhuM chuM : e marI gayA, nAsI gayA ke ghAyala thaI ATalAmAM ja paDyA che ?' oha ! vAtanI uttejanAmAM mArI ThaMDI paDelI naso pharI garama thaI che, ne lohI pharI vegapUrvaka vahetuM thayuM che. mRtyunI aMtima ghaDI thoDI dUra ThelANI che. mane bhagavAna tathAgatanuM smaraNa karavA do." ATaluM kahIne pelo jakhamI joddho mauna thaI gayo. paNa pAse rahelA DhaMgamAMthI vaLI eka avAja Avyo : 'gaNanAyaka ceTakanI * bhagavatIsUtra. ajAtazatru ke jagatazatru D 363
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtima ghaDInI puNya kathA huM tamane kahIza. mAre vidAya levAne hajI vAra che." 'jaladI mAhitI Apa ! kadAca huM tane bacAvI laIza.' rAjAe potAno kRpAprasAda pragaTa karatAM kahyuM. | 'bacAvanAra tuM koNa ? AvI ApaghAtI duniyAmAM jIvavAthI ame kaMTALyA chIe. siMhonuM svarAja gayuM. have varu ane gheTAnAM rAja maMDAze. gaNataMtrano koI jIva emAM zvAsa paNa na laI zakemaratA mANase dharmakathA karavI, evo niyama che. mATe A dharmakathA jevI ghaTanA tane kahIza. kevI e puNya kathA ! ame tane jarUra bahAra kADhIzuM.' AmrapAlIe kahyuM. mane sparza karazo mA ! mane jivADavA prayatna karazo mA. alabatta, amArI vAto jagatane kahejo. kadAca jagata yuddhanI lohIbharI tarasathI zAMta thAya to ! ame to icchIe chIe ke jagatanI prajA eka dahADo eka thAya, sarakhe bhAge jamIna vaheMcI samAna bhAve jIve ne A yuddhakhora rAjAone dezanikAlo Ape !' 're ! maratA mANasane mera kahevAthI zuM ? bhAI ! tuM tArI vAta kahe, mAre gaNanAyaka kyAM che e jANavAnI jarUra che.' ajAtazatrue mizra bhAve kahyuM. 'sAMbhaLo tyAre e kathA : vaizAlInA gaNanAyakano niyama hato ke yuddhane notaravuM nahi; AvI paDe to AdarabhAvathI nibhAvavuM. teoe joyuM ke game teTalA saMhAra pachI paNa vaizAlIno vijaya azakya che. e pachI emaNe phakta daza tIranI chUTa rAkhI hatI. e tIrathI emaNe magadhanA kAla, mahAkAla jevA parAkramI rAjakumArone upADI lIdhA. ATalI hiMsA pachI emaNe joyuM ke vaizAlIno ugAra nathI, ane pote jyAM sudhI raNamedAna para haze tyAM sudhI thoDA ghaNA sainiko laDAI nahi choDe, ne baLatI vaizAlIne bacAvavAnI vAta para koInuM lakSa kendrita nahi thAya. eTale emaNe rathamAMthI tIra-kamAna nIce nAkhI dIdhAM ane bolyA : 'hajI vadhu sainyano nAza karI zakuM, paNa ethI vaizAlInA ugAranI AzA nirarthaka che. have to jeTaluM bacatuM hoya teTaluM bacAvI levuM joIe. huM bhagavAna mahAvIrano upAsaka. ahiMsA mAro jIvanamaMtra. ahiMsAnI pratiSThA e mAruM jIvanakArya. e kAryamAM - kartavyayajJamAM huM niSphaLa gayo ! AzA hatI ke gaNataMtra jagatane yuddhakhorImAMthI ugArI leze, paNa eya gaphalatathI na banyuM. dharmanIti sAme kUTanIti phAvI gaI. janakalyANanA yajJamAM huM hiMsAnI Ahuti na ApI zakyo to have mAre mArI Ahuti ApI devI joIe, ghaNA kAyaroe ahiMsAno aMcaLo oDhI hiMsAnI jyota jalatI rAkhI; huM vIranI ahiMsA AcaravA mAguM chuM. Atmabhoga !' Atmabhoga nahi, ApaghAta kaho. AvA loko sattAnA siMhAsana para besIne 364 1 zatru ke ajAtazatru sAdhuno aMcaLo oDhIne pharatA hoya che...rAjA ajAtazatrue kahyuM. 'rAjA ! tAre je kahevuM hoya te pachI kaheje . A pachI mahAna gaNanAyake bhAvanA bhAvI : magadha ke vaizAlI, mAruM koI zatru nathI. vizvamaitrI mAruM dhyeya che. jagatamAM maitrIbhAva prasare e mAruM lakSa che.' ne gaNanAyaka pAtAla-kUvAnA kAMThe jaIne UbhA rahyA. kUvo to maDadAMthI bharAI gayo hato. ane maDadAM jaLanI sapATI para taratAM hatAM ! 'gaNanAyake vicAra karyo, pote e kUvAmAM ja jhaMpalAve, ane AtmasamarpaNa kare, paNa pANI na saMghare to ? pachI emaNe cAre tarapha joyuM. loDhAnAM bakhtarono bhaMgAra tyAM paDyo hato, e bhaMgArane emaNe gaLe bAMdhI lIdho ne pharI prabhunAmanuM smaraNa kyuM, pharI averabhAvanA yAda karI, ane prajAtaMtra mATe vizvamAM zAMti sthApavAnI icchAne punaH punaH bhAvI ! | 'prayatnamAM puruSArthI pAcho paDe, paNa hAra na svIkAre ! bhagavAna mahAvIranA siddhAMto Thera Thera pracAra pAme, to jaga kalyANa jarUra thAya ! gaNanAyake pharI premamaMtrane yAda karyo ne kUvAmAM jhaMpalAvyuM. gaLAmAM bakhtaronA bhaMgArano bhAra to hato ja , tarata e kuvAne taLiye jaIne beThA. | 'kUvAnAM pANI thoDAM baDabaDiyAM bolAvI ane thoDAMka vartulo janmAvIne zAMta thaI gayAM. pharI taratAM maDadAMe pANI para sthAna laI lIdhuM.' 'chevaTe kUvAmAM paDIne e kAyare AtmahatyA ja karI, kharuM ne ? jIvavAno muzkela mArga e na apanAvI zakyo !' ajAtazatrue tiraskArabharyA svare pUchyuM. paNa enA kathanano kazo javAba na maLyo. vAta karanAra maDadAM bhego maDaduM thaI gayo hato ! ajAtazatru ke jagatazatru D 365
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 svArtha mATe na rahe / maDadAM badhAM zAMta thaI gayAM. rAtri paNa virAma pAmI rahI. ajAtazatrue AkhI rAta gaNanAyakanuM zaba zodhavA mAthAkUTa karI, paNa prayatna niSphaLa thayo. kUvA badhA pANIthI bharelA hatA, ane enI sapATI para maDadAM taratAM hatAM ! ajAtazatrune prayatnamAM niSphaLatA maLatAM eno krodha dviguNa thayo. e dhasamasato vaizAlI tarapha vaLyo. sonAnI vaizAlI atyAre bhaDake baLatI hatI. eno gaganacuMbI saMsthAgAra, enAM haryo, prasAdo, udyAno jANe hatAM ja nahi, evAM thaI rahyAM hatAM. je vIthikAomAM madabharI mAlaNo phUla vecatI, je maMdiromAM rUpabharI nRtyAMganAo nRtya karatI, jyAM moTA moTA jhaverIo nIlama-mANekanAM mUla karatA ne je saMghArAmomAM bhikhkhuo UtaratA ne upadezaprasAda chUTe hAthe vaheMcatA, tyAM mAtra bhaDabhaDato agni ane kALA kolasAnA Dhago ja zeSa rahyA hatA. sainikane zIla zuM, sneha zuM ne audArya zuM ? ane e badhuM hoya topaNa svadeza baMdhuo tarapha; zatru tarapha to suMvALI lAgaNI saMbhave ja kema ? zatrune to jeTalo satAvyo, eTalo sAro. sonAM-rUpAM ane jara-jhaverAtanI chaDecoka lUMTa thatI hatI. suMdara strIo kAM to nAsI chUTI hatI, kAM to moM kALuM karIne ghUmatI hatI, kAM to atyAcArono bhoga banI mUrchita banI hatI ! 'oha ! halla ne vihalla jevA mArA gunegArone Azaro ApanAra A vaizAlI ! mArI sAme bAkarI bAMdhanAra A mahAmUrkha loko ! kAyaratAne ahiMsA mAnI besanAra A bevakUpha prajAjano !bALo, toDo, vinAza karo vaizAlIno ! - magadhasamrATano saMdeza badhe prasarI gayo. zAMta agnine jema saMkorIne phUMkIne bhaDako karavAmAM Ave, ema AghI-pAchI saMbhArIne ajAtazatru krodhane dviguNa karI rahyo. sainikomAM vizeSa jora AvyuM ne teoe potAnI kAmagIrI krUratApUrvaka zarU karI. rAjamArga tUTI gayA hatA. tyAM marelAM mANaso ne jAnavaronAM zaba rajhaLatAM hatAM. jharUkhAo zUnya thaI gayA hatA; ne magadhanA sainiko tyAM caDhIne nagaranuM nirIkSaNa karI rahyA hatA. koI vAra koI galImAM chupAyela mANasa bahAra doDI Avato to magadhanA sainiko ene tIrathI vIMdhI nAkhatA. moTA prAsAdo bhaDake baLatA hatA, ane lUMTanuM kAma karanArA emAM jhaMpalAvIne je hAtha paDyuM te upADI jatA hatA. paNa te temanA hAthamAM ke temanA adhikAramAM rahe, te paNa zakya nahotuM. AgaLa jatAM vaLI koI balavAna vyakti maLatI, te tene mArIne lUMTano mAla laIne AgaLa vadhatI. yuddha to mAtra daza divasa ja cAlyuM hatuM, paNa enI taiyArIo varSonI hatI. A mATe divasothI ghaNA lokoe UMgha harAma karI hatI. gaNataMtro ne mahAjanapado mAnatAM hatAM ke mahAvIra ane buddhe sthApelI ahiMsA-premanI havAmAM yuddha asaMbhAvya che; badhuM thAya paNa yuddha to na ja thAya. paNa e mAnyatA khoTI TharI; azakya zakya thayuM ane bhayaMkara yuddha jhagI UThyuM ! eka gaNatarI mujaba daza divasamAM 96 lAkha mANasono sotha vaLI gayo ! durbhAgya to evuM hatuM ke ghAyala, lUlA, laMgaDA, aMdha ne apaMga mANaso cAre tarapha UbharAI UThyAM hatAM. vaidyo ne paricArakonI moTI tUTa dekhAtI hatI. ghAyalanA thA gaMdhAI javAthI ne yogya zuzruSA na maLavAthI loko manane manAvavA sugaMdhI attaro vAparatA hatA, nAkamAM attaranA gAbhA bharatA hatA; paNa ema chatAMya durgaMdha rokI rokAtI nahotI. sugaMdha jyAre durgaMdhanuM rUpa letI tyAre durgaMdha karatAM hajAragaNI e bhayaMkara banI jatI. vaizAlInI zerIomAM pharanArane sadA zravaNasukha maLyA karatuM. kyAMka gIta, kyAMka saMgIta ane kyAMka nRtyanA raNakAra saMbhaLAtA. Aje e mArga parathI pasAra thanArane mAtra rudana, citkAra ne hAyakArA ja saMbhaLAtA. koI vRddha mAtAno putra saMgrAmamAM haNAyo hato, koI vidhavA mAtAno ekano eka lAla motanA bichAne chellA zvAsa kheMcato sUto hato. vaizAlImAM rUpavatIonI dara varSe gaNanA thatI. loko e rUpavatIonAM nAma ne citra snehathI saMgharatA. e rUpavatIonI zodhamAM magadhanA keTalAya zokhIno ghUmatA hatA. paNa rUpavatIoe AvatA bhayane oLakhI lIdho hato. teoe potAnI rUpabharI kAyAne magadhanA asuro jevA sainikone hAthe cuMthAvA devAne badale viSa pI lIdhAM svArtha mATe na raDo !D 367
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatAM. ekAda be gaNikAo jIvanano moha choDI na zakI, to kamote marI hatI. vaizAlInA sAmAnya mANasanI saMskAritA magadhanA zreSTha mANasanI saMskAritAnI tole UtaratI. bhojanAlayomAM bhojana taiyAra hatAM, paNa jamanArA nahotA ane jyAre jamanArAoe eno kabajo lIdho, tyAre e bhojana viSamizrita mAlUma paDyAM hatAM. magadhanA jeTalA sainikoe e cAkhyuM, eTalA tyAM ne tyAM DhaLI paDyA, ne yamasadana pahoMcyA. A mATe gunegAranI zodha cAlI, paNa gunegAra maLe kyAMthI ? bhojanAlayanA tamAma sevakavarganI katala karavAmAM AvI hatI. keTalAka yoddhAoe saMnyAsa svIkArI lIdho. rAjaniyama evo hato ke saMnyAsI ke sAdhune koI rAjasattA sparza na karI zakatI, paNa A sAdhuonI laMgAra eTalI moTI thaI gaI, ke sAcA-jUThAno viveka karavo zakya na rahyo. eTale sainiko bhayaMkara mukhamudrAvALA saMnyAsIone keda karI levA lAgyA ne emane vividha rIte satAvavA lAgyA. pavitra puSkaraNIo, jyAM gaNataMtranA rAjAo snAna karIne rAja kAja karavA saMthAgAramAM padhAratA, emAM paNa strIonAM maDadAM taratAM hatAM. magadhanA vizAla sainyane pANI pUruM pADavA e sApha karavAmAM AvI, to mAluma paDyuM ke emAM paNa viSa bheLavavAmAM AvyuM che. e viSa paNa kevuM ? mahAgarala ! pItAMnI sAthe prANa harI le evuM ! magadhanA thoDAka sainiko saMyama na jALavI zakavAthI motano bhoga banyA, paNa tarata ja raNabherI dvArA jAherAta karavAmAM AvI ke magadhanA yoddhAoe vaizAlInI puSkaraNIonuM pANI na pIvuM. khAvAmAM bhaya ! pIvAmAM jokhama ! ane have to rahevAmAM paNa jokhama UbhuM thaI gayuM hatuM. vaizAlInA khaMDera prAsAdomAM magadhanA sainiko virAma karatA hatA. temano thAka paNa gajaba hato. AvuM yuddha koI samayamAM laDAyuM nahotuM ! thAkelA sainikonI jarA AMkha maLatI ke nIcethI AganA bhaDakA UThatA. prAsAdo khuda smazAna banyA hatA. prAsAdamAM anicchAe marelAM mAnavIono chello agnisaMskAra karavA chupAyelAM snehIjano AkhA prAsAdane Aga cAMpI detA. maDadAM bhasma ! prAsAda paNa bhasma ! pote paNa bhasma ! 368 1 zatru ke ajAtazatru zatru paNa bhasma ! zatrune asahAya marato joI, keTalAka du:khathelA loko aTTahAsya karI UThatA. sainiko ane zikSA karavA AgaLa vadhatA, to uparathI baLatAM pIDhiyAM paDatAM : tyAM ne tyAM ja svAhA ! yuddhamAM jeTalA haNAyA, eTalA ja ahIM vaizAlImAM haNAyA. verano ane akALa mRtyuno eka bhayaMkara taMtu badhe vIMTaLAI vaLyo. pharI jANe pRthvI para pazurAja sthapAI gayuM. kadAca pazuo vacce paNa ATaluM nirarthaka vera nahi hoya. sUryodaya thayo ane vaizAlInAM khaMDero para kiraNo prasarI rahyAM. paNa e teja prakAzathI dezya vizeSa bhayaMkara banI gayuM. AkAzamAM samaDI ane gIdhono samudAya cAMcomAM naramAMsa ne nara-asthi laIne ghUmI rahyo. dhIre dhIre e saMkhyA eTalI vadhI gaI ke sUraja DhaMkAI gayo ! nava licchavI, nava malla ne nava kAzI-kozalanAM rAjyonI senA sarvathA naSTa thaI gaI hatI. sAme paNa magadhanA mahAyoddhAonI moTI saMkhyA raNamedAna para rahI gaI hatI. phakta vijayanI prAptie ja e ghA sahya banyo hato. to paNa kAlamahAkAlanI patnIo bhayaMkara AvezamAM hatI, ne ajAtazatrune dhAryA kAryamAM niSphaLa nIvaDelo joI jhanUna para AvI hatI. e chUTe keze vaizAlImAM AvI pahoMcI hatI, ne zerIe zerIe potAnA patinA ghAtakane zodhI rahI hatI. e kahetI hatI ke 'jUThA che rAja kAraNI puruSo ! e jIvatAne marelA batAve che, marelAne jIvato kare che ! tame sahu javAba Apo - amArAM saubhAgya zA mATe lUMTAyAM ?' unmattanA jevo pralApa ane bhayaMkara AkraMda karatuM strIvRMda galIe galIe pharavA lAgyuM ! e jANe pUchatuM hatuM : "khetI karanArane khetI karavI che, rAja joItuM nathI. nokarI karanArane peTa bharavA nokarI joIe che, rAja joItuM nathI. jIvanArane jIvavA vyavasthA khape che, ane vyavasthA mATe rAjA khape che; to pachI A yuddha zA mATe ? A vaidhavya zA mATe ? saMsAramAMthI rAja miTAvI do, je yuddha lAve che !' 'saMsAramAMthI rAjA haTAvI do, je yuddha lAve che.' paNa A to kevaLa araNyarudana hatuM. e sAMbhaLanAra koI tyAM nahotuM. prajA nAmanuM paMkhI paNa have tyAM pAMkha phaphaDAvI zake tema nahotuM. chatAM ajAtazatru A rudana sAMbhaLIne Agho sarI jato hato. enAthI e sahana thatuM nahotuM. alabatta, cha-- lAkha mANasonI hatyA e kaMI sAmAnya vAta nahotI, paNa chevaTe vijaya hAMsala karavAthI ane e mRtyu maMgala rUpa lAgyAM hatAM. ane chatAM enA mana upara svArtha mATe na raDo ! 39.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tuM ahIM zuM kare che ?" 'jakhamI lokonI sAravAra karuM chuM." "are, amArA pati amane na meLavI Ape ?" 'e to kyAranA svargamAM pahoMcI gayA !! enA hatyArAno patto na Ape ?" 'patto meLavIne zuM karazo ?" ame ene ahIM ne ahIM amArA A kaMkaNabharyA kara prahArathI pUro karIzuM.' ethI tamArA marelA pati tamane maLaze kharA ?' potAnA dezabaMdhuonI hatyAnI asara khUba thaI hatI. maranAranI vidhavAonAM kalpAMta enAthI sahI zakAtAM nahotAM. je je mArga parathI A vidhavA rANIo nIkaLatI, e e mArgo zUnya thaI jatA, ane rAjA ajAtazatruno azva paNa bIjI dizAmAM vaLI jato. A rANIo khullaMkhullA pokAra karatI : 'amane amArA pati Apo, athavA eno hatyAro soMpo ! kadAca guno amArA patino hato; amane zA mATe vidhavA banAvI ?" paNa A praznano javAba koNa Ape ? eka to nagara bhaDake baLe, emAM zAMta aMgArA jevI A rANIo nIkaLI. e viza, e daza, e pokAro, e veSabhUSA bhalabhalAne kamakamATI upajAve tevAM hatAM. e veLA eka avAja Avyo : 'lAkho strIonA pati gayA, eno zoka koIne nathI, ne potAnA patino zoka karavA A koNa nIkaLI che ?" A avAja eka havelImAMthI Avyo hato. eno AgaLano bhAga baLI gayo hato, paNa aMdarano bhAga salAmata hato. A zabdo sAMbhaLI rANIo tyAM UbhI rahI gaI, paLavAra krodha karI rahI, pachI dAMtiyA kADhI rahI. najare jonArane masANamAM vasatI cuDelono bhAsa thAya evuM e kALajA koranAruM dRzya hatuM. koNa che e bolanAra ? abaghaDI amArI sAme hAjara thAya." rANIoe sAda dIdho. aMdarathI tarata eka vyakti bahAra AvI. ene jotAM ja rANIonA ToLAe kahyuM : 're nAkakaTTI ! zuM tuM ja amane upadeza ApatI hatI ?* 'hA, huM tamane upadeza ApatI hatI. peTa mATe ke pati mATe chAtI phUTatI bhikhAraNo tame ja cho ne ?' AvanAra strIe paNa evI ja kaThora bhASAmAM kahyuM. A tuM zuM bole che ? amane rAjAnI rANIone tuM bhikhAraNa kahe che ?" - "je svArtha mATe raDe te sahu bhikhArI !' pelI strIe kahyuM. enA moM para eka paTTI hatI, e koI daradInI sAravAramAMthI UThIne AvI hoya tema lAgatuM hatuM. eNe AgaLa vadhIne kahyuM : 'tame mane oLakho cho ?' phATyA DoLe badhI rANIo e strI sAme joI rahI. pelI strIe moM paranI paTTI kADhI nAkhI. ekAeka badhI rANIo citkAra karI rahI : 'are, magadhapriyA che. A to ! tAruM navuM nAma phAlganI, kharuM ne ?' 'hA.' 'to nirarthaka evA prayAsathI zuM vaLaze ?" 'amArA manane zAMti vaLaze.' 'tame jANo cho, A yuddhamAM keTalAM mANasa marAyAM ?' 'chanuM lAkha." emAM tamArA jevI durbhAgyavatIo keTalI haze vAru ?" 'asaMkhya.' 'teo paNa tamArI jema potAnA patinA hatyArAne zodhavA ane mAravA nIkaLe to eka navuM yuddha jAgI na jAya ?' rANIo tarata javAba na ApI zakI; thoDI vAre bolI : 'avazya ! eTalAM mANaso bIjAM marAya.' 'ane e bIjA maranAranI patnIo potAnuM vera levA pAchI nIkaLe to ?" 'pharI navuM yuddha jAge.' 'baheno ! tamAruM bagaDyuM, eTale tamAre AkhA saMsArane bagADI nAkhavo che ? tame aMtaHpuramAM rahIM cho, tamane zikSaNa nahivata maLyuM che. ame bahAra rahyAM chIe, ame duniyAne joI che. paNa amAro upayoga khoTI rIte thayo che. puruSoe haMmezAM strIono khoTI rIte ja upayoga karyo che. strI to zAMtino avatAra che. saMsAranuM pratyeka saMtAna enI mUDI che. ane puruSa to Agano avatAra che ! e bIjAne haNIne moTo bananAro che. strI puruSonI jALamAM phasAI che. yuddhamAM eNe enI madadagArI karI che." - phAlganInA zabdomAM joza hatuM. rANIone e joza sparzI rahyuM. eka cabarAka rANIe kahyuM : "atyAra sudhI tame zuM karyuM ? dezasevAne nAme yuddhanI ja kAmagIrI karIne ?" svArtha mATe na raDo ! T371 370 | zatru ke ajAtazatru
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sAcI vAta tamArI bahena ! mArA rUpano paNa khoTo upayoga thayo. huM dezasevAnA bahAne saMkucita kUvAnI deDakI banI rahI. meM thoDA rAjakAraNI puruSone deva mAnyA, emanI saMkucita sImAone svarga mAnyuM, emanI svArthavRttione dezodvAranI bhAvanAo lekhI, vizvabaMdhutvane azakya lekhyuM. vizvakalyANano meM vicAra na karyo, ane e vAtanI jyAre mane khAtarI thaI, jyAre mArI AMkho UghaDI gaI, tyAre meM mArA rUpane mArA hAthe nakAmuM karyuM - mAruM nAka mArA hAthe ja chedI nAkhyuM - na vAMsa raheze, na vAMsaLI bajaze !' 'zAbAza bahena ! have ame zuM karIe, jethI amArAM mana zAMta thAya ?' rANIo para phAlgunInA zabdonI dhArI asara thaI hatI. 'A jakhamI mAnavIonI sevA, bahena ! potAnAM jaNyAMne to sahu jALave, paNa pArakAM jaNyAMne jALavIe tyAre ja ApaNe kharAM !' phAlgunIe kahyuM. jakhamIo koNa che ?' 'magadhanA ne vaizAlInA sainiko ne nAgariko. re, vaizAlIvALAoe to amArA patine haNyA ! enI sevA kema thAya ?' pharI jANe veranI mAdakatA sparzI rahI. yuddhane jo dezavaTo devo hoya to sahune mAnavanI dRSTithI juo. bhagavAna mahAvIranI vANI yAda karo. teo kahe che ke ApaNane jema sukha game che, tema sahu jIvane sukha game che. ApaNane duHkha jema apriya che, ema sahu jIvone duHkha apriya che. jIvamAtramAM samAna bhAva kalpo, bahena ! kIDI ne kuMjara - bannene samAna rIte jIva vahAlo che.' 'paNa A samajaNathI saMsAra sukhI thaze kharo ? e samajaNa kyAre thaze ?' 'udyamIne kazuM durlabha nathI. cAlo baheno ! ApaNAthI AraMbha karIe. strIonI dayA-mAyA apAra hoya che. jAgaze to jagata ethI ja jAgaze.' ne badhI rANIo phAlgunInI sAthe e khaMDera prAsAdanI aMdara pravezI gaI. thoDI vAramAM to e jakhamI lokonI suzruSAmAM magna thaIne cArekora pharatI najare paDI. 372 D zatru ke ajAtazatru 50 kAdavamAM kamaLa vaizAlInuM yuddha pUruM thayuM. jyAM covIse kalAka AnaMdavilAsanuM vAtAvaraNa hatuM, tyAM smazAnanI zAMti prasarI gaI. vaizAlIe bhayaMkara vinAza veThyo hato, ane lagabhaga enuM astitva pRthvI parathI nestanAbUda thaI gayuM hatuM, paNa sAme magadhe paNa ochI khuvArI nahotI veThI. magadhane paNa potAnA sarvasvanI bAjI lagAvI devI paDI hatI, paNa jIta prApta thavAthI e khoTa Akhare bharapAI thaI gaI hoya tema lAgatI hatI. vaizAlInAM madadagAra ane magadhanAM sAthIdAra rAjyonI hAni paNa alpa nahotI. bhAratavarSanA vizALa bhAga para dIvo ane devatA baMdha thaI gayAM hatAM, ne pUrNimA amAvAsyA banI gaI hatI ! divasa meghalI rAtanA jevA bhayaMkara banI gayA hatA. hajI rastAo para cAlatAM hADakAM ne naramuMDa aDapheTe caDhatAM, ane dizAomAMthI jyAre pavana vaheto tyAre emAM saDelAM mAMsanI gaMdha AvatI. AjubAjunAM nagaro, gAmo ne janapado sAva ujjaDa thaI gayAM hatAM. tyAM dhoLe dahADe dhADa paDatI. dhADa pADanArAone AkaDe madha jevuM thatuM. suvarNanA DhageDhaga ema ne ema maLatA. ane sAmano karanAra koI jovA na maLatuM. badhe nAnAM bALako ane vRddha strI-puruSonI vastI dekhAtI, ane e badhAM jANe maravAnA vAMke jIvatAM hatAM ! rAjA ajAtazatrue vaizAlI jItyuM, paNa Akhare ene e jIta hAra jevI lAgI. sArI vastuno zeSa paNa rahyo nahoto, ne kharAba vastunA Dhaga khaDakAyA hatA. potAnAM ja svajana, parijana ne snehIjananA vinAzathI meLaveluM vaizAlI ene jItanA AnaMdane badale hArano zoka pedA karatuM hatuM. zoka krodhane janmAvato hato. kuMbhAra gadheDAM para dAjha kADhe, ema e sUnI vaizAlI para potAnI khIja utArI rahyo.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNe AjJA ApI : 'vaizAlIne jamInadosta karo, ne enAM khaMDero para gadheDA joDI haLa pheravo !' rAjA ajAtazatrunI AjJAno tarata amala karavAmAM Avyo, ne nAnAM nAnAM haLa taiyAra karAvIne saptabhUmi prAsAda para ne saMthAgAranAM khaMDero para e pheravavAmAM AvyAM. jotajotAmAM hajAro haLa pharavAthI AkhI pRthvI samatala thaI gaI, ane ahIM koI vakhata koI mahAnagarI hatI, ane mahAna gaNazAsana hatuM, e vAta jANe pRthvInA peTALamAM samAIne gaIgujarI banI gaI ! loko paNa A zApita nagarIne choDIne bIje hijarata karI gayA; sukAyelA sarovarane joIne haMsa cAlyA jAya tema thayuM ! eka sArA divase rAjA ajAtazatru potAnA sainya sAthe rAjadhAnI tarapha pAcho pharyo. paNa enI pAchaLa mahAmArI paDI gaI ane enA bacelA hajAro sainiko yamane dvAra pahoMcI gayA ! saDelAM narakaMkAlonA bhANathI kUtarAM-bilADAM paNa rogagrasta thayAM, ne macchara ne udarathI AkhI nagarI vasI gaI, ne emAMthI mahArogano pizAca ALasa maraDIne khaDo thayo ne bacelAM mANaso karALa kALano koLiyo banI gayAM ! sahu nAsabhAga karI rahyAM , mardonI hiMmatanA chakkA chUTI gayA, paNa AmrapAlI ane phAlganI, A mahAmArInI khabara pachI paNa, A yuddhapradezane na choDI gaI. jyAM vaidyo paNa AvavAnI hiMmata na karI zakatA, tyAM vaidyo pAsethI auSadho ne zuddha khAnapAna laIne A baMne strIo gharegharamAM ghUmI azaktonI suzruSA karatI. AvI rUpALI strIo AvA ghora pradezamAM ghUmI rahe, e lokone asaMbhAvya lAgatuM. teo A baMnene AkAzanI devIo samajIne pUjatA, athavA mahAsmazAnanI cuDelo mAnI bhayathI dhrujatA. chatAM roga ane bhUkhe teone evA vivaza banAvyA hatA ke cuDelanA hAthanuM khAIne paNa sahu jIva bacAvavA icchatA. chatAM sAcI rIte to jIva bacato ja nahi. mota mAthA para AvIne besI gayeluM rahetuM. auSadha ke annanI prAptithI motane potAnA hAtha prasAravAmAM jarAka vilaMba lAgato eTaluM ja. dhIre dhIre rAjamArgo ujjaDa thaI gayA. na koI sArthavAha ahIMthI pasAra thatA ke na koI vaNajhArAnI poThonAM pazuonA pagarava ahIM saMbhaLAtA. A nirjana vanavATamAM navuM koI vasavATa karavA na AvatuM. je hatA e zIdhra sthalaparityAganI peravImAM rahetA. evA pradezamAM pelI be sevAbhAvI strIoe to jANe aDDA nAkhyA. dhIre dhIre 374 | zatru ke ajAtazatru teoe tyAM eka Azrama vasAvyo, ane nAnI nAnI jhUMpaDIo bAMdhI vastI khaDI karI. A AzramamAM moTA bhAganI strIo hatI. e strIo kadI rAja kathA ke dezakathA na karatI, phakta jIvadayA ja emano dharma banI rahI hatI. teo koI apaMga pazu maLI Ave to ene AzramamAM lAvIne enI sevA karatI. koI apaMga mAnavI maLe to ene lAvIne enI sevA karatI, jIvadayA e emanuM dharmasUtra ane jIvasevA e emanuM mukhya kartavya hatuM ! koI kahetuM : "are ! A pazuone maravA do. enI sevA kevI ? mAnavanI sevA karo." - strIo kahetI : 'amAre mana jIvamAtra samAna che. apaMga rogInI sAravAra e amAro dharma che. mAnava amAre mana moTo che, paNa mAnave to dharatIne narakAgAra banAvI mUkI che ! pazuo yuddhe caDhe to pArakAnI jAtane ke potAnI jAtane jakhamI kare, mANasa yuddhe caDhe to AkhA janapadano saMhAra kare. mANasanA haiyAmAM to jhera bharAI beThAM che ! A gAyane juo, tame ene rakSo ke na rahyo, enA haiyAmAM hajI dudhadhArA vahI rahI che. A narakAgArane pharI svarga banAvaze to A pazuo ja banAvaze !' A tattvavicAranI sAme e vakhate koI javAba na vALI zakatuM, kAraNa ke mAnave verelo bhayaMkara vinAza najara sAme tarato hato. kevo akalpanIya saMhAra ! ane e vinAza eka divasa A Azramapada para paNa saMhAranI havA laIne Avyo : eka dahADo phAlganI javara Avyo. ghaNA vakhata sudhI lIdhelA rAtadivasanA zramathI enuM aMgeaMga kaLatuM hatuM. thAkano tAva haze, ema samajIne be-eka divasa e parNanI pathArImAM paDI rahI. AzramanI bIjI strIo suzruSA karavA gaI, tyAre eNe kahyuM, 'A Akho pradeza jokhamamAM che. marakI potAnuM jora phelAvatI jAya che. tame koI mArI pAse na rahezo. ApaNuM kAma avirata rIte cAlu rAkho.' ane phAlganI mAthe oDhIne sUI jatI. AzramanI badhI sevikAo, jemAM magadha-vaizAlInI rANIo paNa hatIA sAMbhaLIne janasevA mATe cAlI jatI. cAreka divase phAlganImAM roganAM ugra cihno dekhAvA lAgyAM. e prabhunuM nAma smarIne kahevA lAgI ke huM kadAca na rahuM topaNa prabhu mahAvIra maLe, tyAre kahejo ke phAlganI maratI vakhate paNa ApanuM dhyAna dharI rahI hatI, ane mahAmuni velakUlanI mAphI mAgI rahI hatI. sakhIo ! pApamAM pApa mArAthI e thayuM che. re ! huM kyAM janme chUTIza ? kAdavamAM kamaLa D 375
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAlgunI ATaluM bolatAM codhAra AMsue raDI paDatI. AmrapAlI A vakhate enI pAse jaIne besavA yatna karatI, to azakta phAlgunI iSTadevanA sogana ApI ene dUra rAkhatI ne kahetI, 'dharma to jIvadayAno. dharma pALe e mahAna. zuM muni, ke zuM azva ! mane to badhAyamAM mahAna AtmA vasato lAge che. eTale ApaNe mAnavane, munine ane rAjAne moTA kahIne nirarthaka mAthe caDhAvyA che !' phAlgunInI A vAto ghaNAne samajAtI, ghaNAne na samajAtI. A vakhate mahAkALa rAjAnI rUpavatI vidhavA rANIe bahArathI AvatAM kahyuM : 'moTAM bahena ! huM hamaNAM apApApurIthI bhagavAna mahAvIranI dezanA sAMbhaLIne AvI chuM.' dhanya bahena tane ! huM pApinI, vizvAsaghAtinI emanAM darzana pAmI zakuM tema nathI ! re, mAro to raurava narakamAM vAsa hajo !' phAlgunI pazcAttApa karatI bolI rahI. 'ema na bolazo, bahena !' AmrapAlIe kahyuM, 'mANasamAtrane pApa svAbhAvika che. tuM to pApapaMkamAMthI UgeluM paMkaja che. tuM devI che, dayAno avatAra che. tAro udgAra avazya che.' 'jANuM chuM bahena ! maratA mANasane koI mera na kahe . paNa je gati thavAnI hoya e bhale thAo. karmanAM trAjavAMne lezabhara dAkSiNya rAkhavAnuM huM kahetI nathI. karyAM karma to bhogavavAM ja paDe. astu ! paNa bahena, maratI vakhate mane prabhunI vANI saMbhaLAvo. vilopA rANI, mane bhagavAnanA upadezanI mAMDIne vAta karo !' 'bahena, huM hamaNAM ApaNA sevAyajJanA kAme pharatI pharatI eka nagarImAM pahoMcI tyAre pAse ja bhagavAna mahAvIra padhAryAnA samAcAra maLyA, ne huM tyAM pahoMcI gaI. vacamAM be-cAra nirAdhAra kuTuMbonI khabara levAmAM mane vilaMba thayo, paNa huM jyAre tyAM pahoMcI tyAre hastipAla rAjA be hAtha joDI prabhune prazna karI rahyA hatA.. 'bahena vilopA ! dhanya e ghaDI ! dhanya tuM ne dhanya hastipAla rAjA ! zuM prazno karyA e rAjAe ?' phAlgunIno bujhAto jIvanadIpa utsAhathI ajavALAM verI rahyo. 'bahena !hastipAla rAjAe bhagavAnane pUchyuM ke prabhu ! Aje mane svapnamAM ATha vastuo dekhANI. pahelA svapnamAM hAthI dekhAyo, pachI vAMdaro; e pachI anukrame meM kSIravRkSa, kAkapakSI, siMha, kamaLa, bIja ane kuMbha joyAM. A svapnonuM phaLa zuM haze, prabhu ?' 'vAha ! svapna paNa kevAM ! ApaNI niMda to nirarthaka banI che, paNa ApaNAM svapna paNa kevAM vikRta banyAM che ! koI vAra ThUMTho AdamI dekhAya che, to koI vAra 376 zatru ke ajAtazatru dhaDa vinAnuM mastaka dekhAya che. vAru, pachI prabhue eno zo artha kahyo ?' phAlgunIe AgaLa jANavAnI iMtejArImAM kahyuM. 'bahena ! bhagavAne svapnano artha spaSTa karatAM kahyuM ke hAthIno artha e che ke, havenA gRhastho hAthI jevA thaze. kAyAthI mahAna chatAM parAkramahIna thaze. teo saMsArathI taravAnI zakti dharAvatA haze, chatAM saMsArane taravAnI hiMmata nahi kare, du:khI du:khI thaze, yuddho vinAza veraze, khAvApIvAnI sagavaDa nahi rahe, chatAM saMsAramAM kAma, krodha, mada, mohamAM racyApacyA raheze. koI vAra bahu duHkha pAmI vairAgya dhAraNa karaze, paNa pAchA jarAka viSayanI tRSNA jAgI ke saMsAramAM doDyA Avaze. thAMbhalAne vaLagaze ne pachI kaheze ke thAMbhalo mane choDato nathI !' 'zAbAza, vilopA rANI ! kharekhara, have samaya evo Avaze, jyAre mANasanuM mana gaNikAnuM haze, ne vANI saMtanI haze.' phAlgunIe kahyuM. vaLI e dhyAnathI vAta sAMbhaLI rahI. vilopArANIe vAta AgaLa calAvI, 'vAMdaro svapnamAM dekhAyo, teno artha kahetAM bhagavAne kahyuM ke gRhastho hAthI jevA thaze ne dharmAcAryo kapisvabhAvanA thaze. teo mULathI zikhA sudhInuM jJAna prApta nahi kare, paNa A DALathI pelI DALa kUdaze, ne potAnuM pAMDitya darzAvaze. caMcaLatA e emano svabhAva thaze. koI dharmI haze, potAnAthI vizeSa jANakAra haze to enI vyaMgyathI mazkarI ke TIkA karaze ne dharmatattvathI ane pAcho pADaze.' 'vAha, kharuM kahyuM mArA nAthe ! sAdhuo jyArathI rAjadvAra pravezanA lobhI thayA tyArathI emaNe daMbha sevavA mAMDyo, upAsanA alpa karavA mAMDI, ne pAMDitya vagaranAM chaTAdAra pravacano karavA mAMDyAM.' phAlgunI bhagavAnanA kathanane motanA khATale paDI paDI anumodI rahI. eNe AgaLa jANavA mATe pUchyuM, 'rANI ! kSIravRkSanA svapna vize bhagavAne zuM kahyuM ?' phAlgunI para roga potAno ghAtaka prahAra karI rahyo hato, paNa phAlgunIne enI kaMI ciMtA nahotI. vilopA rANIe kahyuM, "bhagavAna bolyA ke kSIravRkSa jevA sattvavAna puruSo haze, paNa teo asattvathI bahu jaldI lepAze. TUMkAmAM sata jarUra pRthvI para raheze, paNa satanuM asata para bahu paribaLa nahi rahe, paNa asatanuM sata para paribaLa thaze.' 'suMdara ! vAha prabhu ! tame saMsAra-raMganA pUrepUrA jANakAra cho ! bahena, tame kema bhUlI gayAM ? are, huM ja enuM dRSTAMta chuM. muni velAkula jevA para muja jevI asatIno ja prabhAva paDyo ne ?' phAlgunI pazcAttApa karatI bolI. 'ema kema kaho cho, bahena ? e muni chellI ghaDIe deha arpaNa karI hArelI kAdavamAM kamaLa D 377
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAlyunInA be hAtha joDAI gayA hatA, AMkho AkAza sAme sthira thaI gaI hatI. thoDI vAre kamaLanI pAMdaDIo jevA enA oSTha kaMIka bolI rahyA, pachI saheja dhrujI rahyA ane Akhare sadAne mATe biDAI gayA ! AzramanI tamAma sevikAo AjubAju ToLe vaLI gaI, ane phAlganIne vaLagI paDI. phAlganI emano AtmArAma hatI, e hatI to Azrama hato. AmrapAlI potAnI sAthIne Ama sevA karatAM marakIno bhoga banIne cAlI jatI joI na zakI. e raDI paDI. AmrapAlI kadI sAcuM 2DI nahotI; Aja e sAcesAcuM raDI; koI vAra nahotI raDI eTaluM raDI. koI ene chAnuM na rAkhI zakyuM. rAta paNa ghora aMdhArI banI gaI. AzramapadanAM pazuoe paNa e sAMje cAropANI na lIdhAM ne khIlA para AMsuno abhiSeka karI rahyAM. AmrapAlIe kahyuM : 'Aja A deza anAtha banI gayo ! sAcI sevAnuM Aje avasAna thayuM ! phAlganInI citAnA prakAze e divase hajAro haiyAMnI zyAmalatA dhoI nAkhI. bAjI jItI gayA. ane chelle chelle to emaNe tamAruM paNa parivartana karI nAkhyuM.' AmrapAlIe vacce kahyuM. vaizAlInI A mahAna janapada kalyANInA caherAmahorAmAM eTaluM parivartana AvyuM hatuM ke Aje e jaladI oLakhI zakAya evI nahotI rahI. 'kAka pakSI vize bhagavAne zo khulAso karyo ?' phAlganIe vAtano dora sAMdhyo. bhagavAne kahyuM ke dharmArthI munio potAnA nirbhaya sthAnane tajI bhayajanaka sthAnomAM jaze, ane jenI pote avahelanA karatA hoya evuM ja AcaraNa karaze. eTale paropadeze pAMDityano ghATa racAze. pachI siMha vize khulAso karatAM teoe kahyuM ke jema kesarIsiMha ekalo vanamAM rahe che, paNa anya koI prANIo eno parAbhava karI zakatA nathI, paNa cAturmAsamAM ghanagarjanA sAMbhaLI potAno parAbhava thayo kalpI pote manomana hArI jAya che, tema thaze.' 'sAcI vAta che. ApaNI dehanA pahelA zatru ApaNe pote ja chIe. mithyAne satya mAnI enI pAchaLa doDIe chIe. rANI ! AgaLa kaho. jIva ane dehanA baMdha tUTuM tUTuM thaI rahyA lAge che." phAlganIe utAvaLa karavA kahyuM. vilopA rANIe vAta AgaLa calAvI : 'kamaLa, bIja ane kuMbha - cha, sAta ane ATha - e svapnonI carcA karatAM bhagavAne kahyuM ke kamaLanA vaMzamAM kamaLa ja janma, suvAsanA udaramAM suvAsanAM ja odhAna rahe, ema Aja sudhI banatuM. have suvAsanA peTe durvAsa avatAra dharaze, ane durvAsanA peTe suvAsa janmaze. du:khabhavanamAM kauvaca janma leze, pitAvata putra nahIM janma, ane pahelAM jema sArA khetaramAM sAruM bIja vavAtuM, ema nahi thAya. bIja sAruM haze, paNa khetara khoTuM haze. ane vAvanArA viveka vagara vAvI deze. vAvanArane koI nahi pUche ke, are, nirarthaka bIja kAM vAparyuM ? mIThI vela para kaDavAM tuMbIphaLa kAM ugADyAM ?" "oha ! yuddha Akho yuga pheravI nAkhyo. AkhA mAnavasamAjamAM parivartana ANI dIdhuM ! hAM, kuMbha vize zuM kahyuM ?' phAlganI khUba utsukatAmAM hatI. bhagavAne kahyuM ke kSamAdi guNorUpI kamaLothI bharela ane sucaritra jaLathI paripUrNa kuMbha jevA kalyANakArI munio alpa jovA maLaze. kyAMka jovA maLaze to sAme evA dhutArA paNa haze ke jemAMthI sAcA-khoTAnI tAravaNI muzkela banaze. sArAMzamAM sArA ane narasA vacce ocho bheda raheze, ane baMne samAna rIte pUjAze, sArI nAva ane sAMdhelI nAva oLakhAze nahi, ne pravAsIo to sarakhA dAma ApI yAtrAe nIkaLaze. sAMdhelI nAva adhavacce DubADaze. mANasa DUbaze tyAre sAcuM-khoTuM samaja ze, paNa te vyartha haze. A thayo bhagavAne darzAvelo AThe svapnano sAra.' rANI vilopAe vAta pUrI karI. 378 I zatru ke ajAtazatru kAdavamAM kamaLa 1 379.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA pharyA, vAdaLa pharyA. ajAtazatrune mahArathI arjunanA jevuM thayuM. prAraMbhamAM samarAMgaNane kAMThe UbhA ja viSAda vyApyo, ane e pachI evo utsAha vyApyo ke na pUcho vAta ! dharmathI ke adharmathI, phAve te rIte, zatru banelA svajanone eNe haNyA ane rAjya prApta karyuM! yuddha vastu ja evI che, ke dharmarAja jevA yudhiSThira esatya vadyA ane yogezvara zrIkRSNa jevA pratijJAbhaMga karI bhImane mAravA cakra calAvIne doDyA, to bicArA ajAtazatrunuM zuM kahevuM ? dhIre dhIre yuddhanI aMdhArI rAto ogaLI gaI, ane sarvanAzanI bhayaMkara bhUtAvaLo paNa zamI gaI. duHkhanuM osaDa dahADA, ema rotAM anAtha bALako vaLI hasatAM thaI gayAM, ne vilApa karatI vidhavAonAM AMsu paNa sukAI gayAM. vaizAlI vinA kema jivAze, gaNazAsana sarovaranAM mInane rAja zAsananAM kaTu jaLa kema bhAvaze, ema mAnanArAM prajAjano paNa have vArtA sivAya vaizAlIne saMbhAratAM nahi, ane je o vaizAlInA vinAzaka pratye pUrepUruM vera vasUla karavAnuM vrata laI beThA hatA, teonuM vrata paNa 'bAdhA mArI mA, lADavA parathI UtarI dALa para jA,' ema pheravAI gayuM hatuM ! keTalAka ati vaphAdAra hatA, teo gupta rIte vaizAlInAM suMdara citro gharamAM rAkhI, tenI pUjA karI, magadhanAM prajAjana banI sukhe jIvI rahyAM. havAnI sAthe Akho yuga havA thaI gayo ! prajAnI smRti TUMkI hoya che; ane jenI smRti TUMkI enAM sukhadu:kha paNa TUMkAM. jarAka pratApavistAra karyo ke prajA adhInanI adhIna - jANe gheTuM ja joI lyo ! vijetA magadharAja ajAtazatruno bhUtakALa koI have saMbhAratuM nahotuM. loko kahetAM ke vAghanA vanamAM paga kadAca mUkI zakAya, paNa vAghanI boDamAM na mukAya. je sukhI kare te ApaNo svAmI ! vaizAlI-magadhanA bheda to saMkucita mAnasanA che; vizva AkhuM ApaNuM kuTuMba che ! - Aja sudhImAM mANase philasUphIno vadhumAM vadhu upayoga potAnI kamajorIone paMpALavAmAM ja karyo che ! keTalAka prakRtitattvanA mahAna jJAtA kahevA lAgyA ke jyAre bahu vastI-vadhAro thAya tyAre svAbhAvika rIte yuddha AvIne UbhuM rahe che. udara mATe bilADI, bilADI mATe kUtaruM, ema mANasanI saMkhyA mATe yuddha niyAmaka che. mATe svAbhAvikano zoka kevo ? ane vaLI yuddha zApa pachI AzIrvAda paNa ANe che. jema sAdo choDa ane kalamI choDa bannenA khIlavAmAM parivartana dekhAya che, ema jagatanuM paNa samajavuM. yuddhathI yugasukha vadhu pAMgare. keTalAka kAyara ahiMsAdharmIo kahetA hatA ke A yuddha to hiMsAdharmIonI sAna ThekANe lAvavA mATe AvyuM hatuM. teoe Aja sudhI bIjAnI katala karI, to have teonI katala bIjAoe karI ! karyA karma bhogavyA vinA kyAM chUTako che ? have hiMsAnI vAta kare to kharA ! Ama sahu potAnI DholakI ane potAno rAga besADavAmAM masta hatA, tyAre rAjA ajAtazatrunA khinna hRdayamAM utsAhanAM navAM pUra UmaDatAM hatAM. dhIre dhIre tamAma dharmone dAna, mAna ne zAsananI bAisa karIne eNe potAnA khUnI DagalA para kinakhAbanA rUpALA vAghA caDhAvavA zarU karyA hatA, dharmamaMdiroe ane be badAmathI tuSTa thatA devoe haMmezAM satI sodAgIrI AcarI che. jamInano eka TukaDo maMdirane bakSisa maLyo, eTale dAtA dharmavIra ne dAnavIra thaI gayo ! pachI bhale AkhI duniyAnI bhUmi hakadAronA haka DubADIne AMcakI lIdhI hoya ! deva-devI to evAM harakhapaduDAM dekhAyAM che ke sAta zrIphaLamAM sAta sonAnA caru bheTa Ape ! e dharmamaMdirone ajAtazatrue potAnI kIrtinAM vAhaka banAvyAM. dinadahADe na jANe kaMI keTalI dAna-bakSiso apAvA lAgI ane kevAM kevAM birudo ene maLavA lAgyAM. ane pachI to jANe harIphAI jAgI. kayA dharme ochI sakhAvata meLavavA chatAM vadhu stutigAna gAyAM, enI noMdha thavA lAgI ! ajAtazatru dharmavIra rAjavI gaNAyo. prajAonA mukhya dharmAcAryo taraphathI ene svarganA svAmI thavAnAM varadAna maLavA lAgyAM ! ane Ama 'soMze bhADe siddhapuranI jAtrA" thatI joI ajAtazatrue paNa roja UgatA sUryanI sAkSIe dAnapatro bakSavA mAMDyAM ! AvA dAnavIra, dharmavIra rAjavInuM nAma prabhAtakALe prathama levAmAM puNya manAvA lAgyuM ! vA pharyA, vAdaLa pharyA 381
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane Ama ne Ama rAjAno harSAtireka vadhavA lAgyo. ane potAnA bhUtakALanAM apakRtyanI smRti hRdayane daMza devAne badale have e kRtyo yathAyogya hovAnI khAtarI ApavA lAgI. pApa-puNya paNa chevaTe saMyogAdhIna ja che ne ! A navIna prakAranI mAnasasRSTimAM rAcI rahelA ajAtazatrune eka dahADo samAcAra maLyA ke jJAtaputra mahAvIra caMpAnagarImAM padhAryA che. rAja gRhImAM pitAnuM mRtyu thayA pachI ajAtazatrue magadhanI rAjadhAnI caMpAnagarImAM pheravI hatI. caMpAnagarI zukaniyALa nagarI hatI. kAraNa ke e nagarIne vasAvyA pachI eNe gaNarAjyo para vijaya meLavyo hato ane eno svAmI-pote cakravartI jeTalo mahAna banyo hato. Aja caMpAnagarImAM prabhu padhAre che, ahiMsAnA siratAja Ave che. Aje enI pAse potAnI bhaktinI mahora maMjUra karAvuM to jaga AkhAno jaza mane maLe ane apakIrtinI jUnI kAlimA dhovAI jAya. vaizAlI uparanA vijayano utsava UjavIne prajA hamaNAM ja nivRtta thaI hatI, tyAM rAja AjJA chUTI ke prabhu mahAvIra padhAre che, mATe caMpAnagarIne prabhunA svAgatane yogya zaNagAra sajAvajo ! A AjJAnuM pAlana niHzaMka rIte prajA karatI, kAraNa ke rAja AjJA avicAraNIyA ane anullaMghanIyA-rAja zAsananAM A be mahAsUtro hatAM. enA ullaMghananuM pariNAma sIdhuM teonA lAbha para asara karatuM. emAM koI chaTakabArI zodhI na zakAtI. pANImAMthI porA zodhavAnI - koI kAma mATe na caDhavA devAnI - gaNataMtrIya rIto Aje jokhamabharI banI hatI. sahu rAja AjJA pratye kartavyatatpara dekhAtA. AkhI nagarIne suzobhita karavAmAM AvI. pachI bIjuM pharamAna nIkaLyuM ke yogya ane sazakta tamAma nara-nArIoe svAgatane yogya pozAka paherIne ane bheTane yogya dravya laIne sAmaiyAmAM sAmela thavuM. dharmanI kRpAno yuga have rahyo nahoto, kAraNa ke aneka dharmapayagaMbaro maLIne paNa eka yuddhane khALI zakyA nahotA, ne eka yuddha jagatamAM bhAre parivartana ANI dIdhuM hatuM : sahu mAnatAM thayAM hatAM ke je yuddhamAM jIte te ja sAco agraNI ! dharmavALA pAse paralokano jAdu hato. yuddhavALA pAse A bhUminA svarganI mAlikI hatI. e svarganA sahu yAcaka hatA, maLavuM-na maLavuM nasIbanA khela hatA ! AkhuM nagara svAgata mATe UlaTuM ! prazaMsA to prabhune paNa mArI che; ane ema na hota to ATaATalAM stutizloko jamyA ja na hota ! 382 | zatru ke ajAtazatru caMpAnagarIe je svAgata karyuM. e abhUtapUrva hatuM. rAjya taraphathI suvarNa, roya ne motI-paravALAno vATe ne ghATe varasAda varasAvavAmAM Avyo. nagaramAM e divase raMka paNa rAya banI jAya, eTalI saMpatti varasI hatI ! AkhuM nagara dhumADAbaMdha jagyuM hatuM. koInA rasoIgharamAM Aje agni cetyo nahoto, ne dhumADAnI eka sera paNa nIkaLI nahotI. vAha prabhu, vAha ! dhanya tamArAM pagalAM ! vAha rAjana vAha ! dhanya tamArAM svAgata ! cAre tarapha jANe cotho Aro (suvarNayuga) pravartato lAgyo. ullAsa, AnaMda ane tRptinAM toraNo cAre tarapha havAmAM pharapharI rahelAM jaNAyAM. rAjA ajAtazatrunA mahAna dAna-zIlathI enA keTalAka doSo caMdramAnA kalaMkanI jema zobhAspada banI gayA hatA, jyAre enA keTalAka guNo to kharekhara amara kIrtirUpa hatA. e parastrIsahodara hato. ene kAma koI divasa satAvI na zakato. A bAbatamAM zaMkara karatAMya enI vizeSa khyAti hatI. game tevuM rUpa ene lobhAvI na zakatuM. strIo ene baMdhu lekhatI. jUnA rAjavIothI suMdarIone je Dara hato, e A rAjavIthI nahota. vaLI e dAnI hato. bhaMDAramAM varase dahADe saMpatti zeSa na rahe, ema e vartatA. e kaheto ke saMpattino saMgraha saMgrAma ke durmikSa sivAya zA mATe joIe ? ane devone paNa durlabha A be guNo jenAmAM hoya, e pRthvIno deva banI rahe, emAM navAI paNa zI ? rAjA ajAtazatru caDhI savArIe prabhu mahAvIrane satkAravA nIkaLyo. AkhA nagaramAM bhaktinuM mojuM prasarI rahyuM. suMdara samavasaraNa (vyAsapITha) para beThA prabhu dharmadezanA ApI rahyA hatA. e vANInI mIThAza pAse to sAkara-zeraDInA svAda paNa ochA lAgatA. ane manuSya to zuM, manuSyatara jIvone paNa e vANI moha pamADI jatI ! cAre tarapha devapuSpono pamarATa hato. azoka vRkSanI mIThI chAyA DhaLI hatI. tejanuM eka vartuLa bhagavAnanA mukhamaMDaLanI pAchaLa suMdara AbhA racatuM hatuM. A vyAkhyAna avasare rAjA ajAtazatru paNa AvIne beTho - nata mastake, namra cahere eka bhakta rAjavInI jema. tRSAtura cAtaka jema svAtinAM buMdebuMdane grahe, ema prabhu-vANIne e grahI rahyo. vA pharyA, vAdaLa pharyo [ 383
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAnI mudrA ja atyAre evI hatI ke jonArane saMsAra parathI vairAgya thaI jAya : eTalo pazcAttApa tyAM aMkita thayo hato, eTalI manovedanA tyAM mUrtimaMta banI hatI. jaladhodhanI jema prabhunI vANI vahI rahI ane chevaTe viramI. havAmAM enA paDachaMdA paDI rahyA. zrotAo dhIre dhIre svastha thayA, ane nityakrama mujaba praznArthIo prazno pUchI mananI duvidhAne TALavA lAgyA. prazna pUchanArA nikhAlasa jijJAsu hatA; nirarthaka tArkika ke zuSka tattvavAdIo nahotA. praznano javAba denAra paNa sIdhI zailImAM javAba ApatA hatA. e javAba dviarthI ke goLagoLa nahoto. baMne kalyANakAmI hatA. rAjA praznottaro sAMbhaLI rahyo hato. ene praznottaromAM rasa nahoto, paNa emAM vacce vacce potAnA vize kaMI paNa abhiprAya pragaTa thAya tenA vize mULa jijJAsA hatI. A prabhu evA nikhAlasa hatA, ke vAtavAtamAM saMsAranAM sAcAM mANasanAM vakhANa karatA. eka vAra ajAtazatrunI mAtA celA para jyAre anIti, anAcAranA AkSeponA gaMja khaDakAyA hatA, tyAre prabhu vIre ja bharI pariSadamAM enAM vakhANa karI satyanA sUryane jhaLahaLato karI dIdho hato. rAjA ajAtazatrue vicAryuM ke evuM Aja banaze, jarUra banaze. mahAprabhu para potAnA bhavya svAgatanI ane prajAnA AnaMdollAsanI asara jarUra paDI haze. paNa rAjAnI mAnyatA khoTI paDI : ghaNA praznottaro thayA, paNa emAM rAjA vize achaDato ullekha paNa na Avyo. : Akhare rAjAe pote aMjali racIne prazna karyo : 'prabhu ! jeo jIvanaparyaMta bhoga bhogavatA rahe che, evA cakravartIo aMte kaI gatine prApta thatA haze ?' prabhue A prazna sAMbhaLyo, AkhI pariSadA para najara pheravI, ane pachI dRSTi aMtaramAM saMmilita karatAM kahyuM : 'evA cakravartIo sAtamI narake jAya che.' 'to prabhu ! mahAdAnI ne mahAsaMyamI evA mujanI kaI gati thaze ?' rAjAe spaSTa rIte prazna karyo ne javAba mAgyo. 'rAjana ! tuM potAne mahAdAnI kahe che, paNa dAnI eTale zuM, eno artha jANe che ?' 'dAna eTale ApavuM.' ajAtazatrue kahyuM. 384 D zatru ke ajAtazatru eraNanI corI ne soyanuM dAna enuM nAma tamAre mana dAna haze, kAM ? mahAnubhAva ! taLAvanAM jaLa zoSI lo, ne pyAluM pANI koIne pAI do, enuM nAma dAna nahi. sAco dAnI to kharekhara dAna karato nathI, chatAM mahAdAna kare che.' prabhue nagna satya vadavA mAMDyuM. 'evo dAnI koNa ?' 'je koInuM leto nathI, ne je koIne deto nathI, paNa saunuM saunI pAse rahevA de che, e ja kharo dAnI che. tame hajAronI bhUmi lUMTI, emanI aDhaLaka saMpatti svAhA karI, pachI e garIbone be koDI dhana ke be tasu jamIna ApI dAnI bano cho, e narI vaMcanA che !' mahAprabhuno eka eka zabda satyanA tejathI paripUrNa hato. sabhA maMtramugdha banI rahI. rAjA jarAka chobhIlo paDI garyo, paNa e dhIrajavAna hato. e chellI ghaDI sudhI hiMmata na hArato ne A prakAranA ajaba dhairyathI hAranI bAjIne jItamAM palaTI zakato. rAjAe pharI prazna karyo, 'huM mahAsaMyamI to kharo ne ? Apa jANo cho ne mAruM vizeSaNa 'parastrIsahodara' che ?' rAjana, tArA kAmavRttinA aMkuzane huM vakhANuM chuM. jagatamAM badhI kAmanA choDanArA asaMkhya mANaso maLe che, paNa strInI kAmanA choDanArA viralA hoya che. e viSayamAM tane dhanyavAda che, paNa tArA 'parastrIsahodara 'paNAne huM svIkArato nathI.' prabhue kahyuM. 'kAM, prabhu ?' rAjA navAI pAmyo. 'tuM parastrIno baMdhu kaI rIte ? hajAro strIone vidhavA banAvIne teM emanA sahodara tarIkenuM nahi, mAtra saMhAraka tarIkenuM kAma karyuM che. strI tarapha kAmadRSTi na rAkhavI, eTaluM ja basa nathI; strI saMsAranI mAtA che, mATe enA pratye kalyANadRSTi rAkhavI e paNa jarUrI che.' 'yuddha strIone anyAya karatuM haze, paNa saMsArane to phAyado kare che ne ?' ajAtazatrue tarkano Azraya lIdho. 'kaI rIte, mahAnubhAva ?' prabhue nikhAlasabhAve kahyuM. 'saMsAramAM eka jIvanuM bhakSaNa bIjo jIva che. jIvaDAMno zatru pataMgiyuM, pataMgiyAnuM zatru kUkaDo, kUkaDA mATe bilADI, bilADI mATe kUtaro - Ama AkhI jIvasRSTi vagara yuddhe yuddhanuM jIvana jIvI rahI che ane ethI enI saMkhyA para, enI vRddhi para, enA bhakSaNa para pUrato kAbU rahe che. paNa mANase potAnA jIvanane eTaluM vA pharyA, vAdaLa karyAM D 385
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ salAmata mAnI lIdhuM che ke ene kudaratI mota paNa akAruM lAge che. hajAro varSa sudhI A pRthvI para jIvavAnI lAlasAe ghaNA yogI thaI gayA che, ne dhyAna, dhAraNA ne samAdhimAM besI gayA che. evA mATe yuddha saMjIvanI che. yuddha mANasane ochAM kare che, mANasanI saMkhyAnuM niyamana kare che, sukALa kare che, subhikSa sarje che ?' | 'zAbAza rAjan ! mAnavatAnuM jemAM devALuM nIkaLe, e yuddhane tuM AzIrvAdarUpa lekhe che ! are, yuddha to evo bhayaMkara agni che ke saMsAranAM asaMkhya ratnone bharakhI jAya che ne zeSa ratnone pASANa karI nAkhe che ! tuM pASANa bole tevI vANI kADhe che. ja rA sattAno aMcaLo phagAvI, premanI kaMthA dhAraNa karI jhUMpaDIe jhUMpaDIe pharIne jo; tArA bolano tola tarata thaI jaze.' prabhunI vANImAM tejasvitA hatI. e vANInAM pUra AgaLa vahe to prajAnA hRdaya para pote je chApa pADI hatI, te lopa thavAnI saMbhAvanA hatI. rAjAe vakhata joyo ne vAta badalI. eNe prazna karyo : 'prabhu ! Ape mArA pitAzrInI narakagati bhAkhI, cakravartI mATe paNa Ape e gati ja kahI, to Apa mArA vize kevI gati bhAkho cho ?' 'cakravartIne mATe sAtamI naraka, paNa tane chaThThI." sAtamI kema nahi ?" rAjA jarAka dhITa banyo. 'tuM cakravartI nathI mATe.' prabhue spaSTa zabdomAM kahyuM. koNe kahyuM ke huM cakravartI nathI ?' TakI rahevAnA che !' ajAtazatrunI vANImAM garvano Ubharo Avyo ! 'tuM vaitADhayagirinI tamisA guphA paNa vadhI zake ?" 'hA prabhu ! Apa mAtra eTaluM yAda rAkho ke huM ajAtazatru chuM !' 'rAjan ! mithyA garva dhAraNa na kara ! mane lAge che ke tuM ajAtazatru nahi, paNa tuM tArI potAnI jAtano ja zatru che ! je mithyAbhimAnIone jagata haMphAvI zakatuM nathI, ene aMdara beThelA madanamoharUpI zatruo pachADe che !' rAjAe e zabdo bevaDavI : 'huM mArI jAtano zatru ?' 'hA, rAjana, cakravartI thavAnI ghelachA choDI de ane dharmasAdhana kara !' 'e nahi bane ! bharata cakravartInI jema sagA bhAIo pAsethI sattA AMcakI laIza, emanI pAse mAruM cakravartIpada kabUla karAvIza ne pachI tyAgI thaIza.' ajAtazatru ! Atmazatru na thA ! kaMIka samaja !" 'mAre samajavAne hajI vAra che ! samajIza eTale saMyama svIkArI laIza.' 'vilaMba thaze to eTalI veLA paNa nahIM rahe. rAjan ! paLano paNa pramAda karavo ThIka nathI." ATaluM kahI bhagavAna gautama gaNadharane pramAda vize kahevA lAgyA. ajAtazatru sabhAmAMthI UThIne cAlato thayo ! 'kevI rIte ?' 'cakravartI pAse caturaMga senA hoya.' mArI pAse caturaMga senA che." 'cakravartI pAse cakrAdi ratno hoya.' mArI pAse evAM ratno che. vadhArAmAM mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala nAmanAM yuddhayaMtro paNa che. Aja pUrve zAstromAM bAra cakravartI thaI gayA. teothI sAdhanamAM, sAmagrImAM, parAkramamAM huM savAyo cakravartI chuM. teramAM cakravartI tarIke mArI yazogAthA Thera Thera gavAya che." | tuM teramo cakravartI ?" | 'hA, prabhu ! meM ghaNuM jItyuM che. je jItyuM nathI tenuM kAraNa huM medAne saMcaryo nathI, e ja che. ene jItavA mATe huM mArI AMkha pheravuM eTalI ja vAra che. jyAM sudhI ajAtazatrurUpI sUraja temanI samIpa gayo nathI, tyAM sudhI ja e rAjAorUpI ghuvaDo 386 | zatru ke ajAtazatru vA pharyA, vAdaLa pharyA 387
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 dharatIe hAza karyuM ! potAnI jAtane teramA cakravartI mAnatA-manAvatA ajAtazatrue pharI nagAre ghA dIdho. eNe jAhera karyuM ke zatrumAtranA cheda mATe ame yuddhe caDhIe chIe. jeo amArI tAbedArI svIkAravA icchatA hoya teo amAre zaraNe AvIne amane maLI jAya; emane ame amArA mitra lekhIzuM. ane je o svataMtra rahevA mAgatA hoya e laDavA taiyAra thaI jAya, pITha pAchaLanA ghAnI koI vAta nathI.' pharIne AkhA dezamAM yuddhanAM raNaduMdubhi vAgI rahyAM , yoddhAonA jakhamo hajI mAMDa rujhAyA hatA; azvonI ne hAthIonI navI olAda mahAmahenate taiyAra thaI hatI; nIranavANa ne khetara pharI dhIre dhIre janopayogI thaI rahyAM hatAM, tyAM laDAIno A nAda paDyo. bhayaMkara nAda. svayaM kALadevane notaruM ! thAkelI senAno thAka paNa hajI pUro Utaryo na hato, ne pariyANanAM elAna ! paNa A to rAjA ajAtazatruno nAda ! mahelamAM, gharamAM ke jhUMpaDImAM koI sthira rahI na zake, sazakta hoya eNe samarAMgaNa prati doDI javAnuM. senAmAM nAma lakhAvavAnuM ne zastrasajja thaIne AvI pahoMcavAnuM ! nahi to yuddhamAM to jyAre mota Ave tyAre maravAnuM, paNa sAme rAjAnI sajA to taiyAra ! pRthvI jANe pharI cAka para caDhI. A tarapha bhagavAna buddhanI janmabhUmi kapilavastu para yuddhanAM vAdaLo varSAnAM vAdaLanI jema tUTI paDyAM hatAM. enuM mULa kAraNa jAtinuM ja hatuM. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha jAtinuM janmajAta mahattva ukheDIne pheMkI dIdhuM hatuM, chatAM e vastu mAnavamanamAM eTalI ghara karI gayelI hatI ke choDI chUTatI nahotI. khuda bhagavAna buddhanAM sagAMvahAlAM - zAkya kuLo paNa e na choDI zakyAM ! e vAta AgaLa AvI gaI che ke, kozalano rAjA pasenadi, jene zAkya kuLanI kanyA kahIne zAkyoe dAsI kanyA paraNAvI hatI, e dAsI kanyAnA putra viDabhanI jyAre potAnA mosALamAM ja dAsIputra kahIne makarI thavA mAMDI, tyAre teNe pratijJA karI hatI ke mAruM kalaMka garviSTha zAkya lokonA lohIthI dhoIza. viDuDabha mahAbaLavAna pAkyo. eNe zAkyonA rAjyane miTAvI devA, ajAtazatrunI jema, prathama potAnA pitA pasenadIne zrAvastInI gAdI parathI uThADI mUkyo. pitA ajAtazatrunI madada laIne putra sAme laDavA Avyo, paNa parizramathI mArganI dharmazALAmAM ja akALe mRtyu pAmyo ! | pitA jevo mahAkaMTaka dUra thatAM viDuDalma zAkyo para caDhAI karI. tyAM gaNataMtrIya rAja hatuM. cAre kora bejavAbadArI ne vilAsanuM vAtAvaraNa jAmeluM hatuM ! koI ekanA mAthe moDa nahoto. sahu potAnI javAbadArIno moDa bIjAne mAthe pahoMcato karavAmAM mAnatA. viDuDabhe bhayaMkara dhasAro karyo. eNe kapilavastune mULathI ukheDI nAkhI. zAkyone anicchA chatAM laDAImAM UtaravuM paDyuM. eka vAra viDuDabhane bhagavAna buddha vAryo, bhagavAnanuM vacana rAkhavA e pAcho pharI gayo, paNa zAkyo bagaDelI bAjI sudhArI na zakyA. pharI yama jevo vikarALa vivuDabha akALe megha gAje ema gAjyo. zAkyone pharI anicchAe raNamedAnamAM AvavuM paDayuM. teoe bhagavAnane kahevarAvyuM ke Apa ahiMsAno saMdeza pAThavo. paNa viDuDabha kRtanizcaya hato. eNe zAkyone dIThacA na mUkyo; emanI jAtizreSThatAnI sajA pUrepUrI karI. emanI lohInI nadIomAM viDuDabhe potAnI jAtihInatAnuM kalaMka dhoyuM. zAkyasuMdarIo na jANe kyAMnI kyAM vecAI ! zAkyasaMtAno hInamAM hInane tyAM cAkarIe rahI peTa bharavA lAgyAM. bhagavAna buddhane A samAcAra maLyA tyAre teone apAra duHkha thayuM. jAtiabhimAnanI karuNatA emaNe najaronajara nihALI. paNa A bhayaMkara naramedha karyA pachI paNa rAjA viDuDabha eno saMtoSa na laI zakyo. aciravatI (rAvI)ne kAMThe zrAvatI nagarInI bahAra e paDAva nAkhIne paDyo hato, nagarapravezanA sArA muhUrtanI rAha joI rahyo hato, ne e rAte ekAeka varasAda varasyo. varasAda te kevo ? muzaladhAra ! jANe bAre megha khAMgA thaI gayA. varasAda bhego vaMToLa jAgyo.. | nadImAM ekAeka ghoDApUra AvyuM. evuM bhAre pUra AvyuM ke kozalanI senAnI kuzalatA bhayamAM AvI gaI. dharatIe hAza karyuM !D 389
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ghoDApUra vahI gayuM, tyAM to, jANe kudarate ja kopa karyo hoya ke nirdoSa prajAnA sarvanAzanI sajA karavA mATe ja hoya tema, sAta sAta ghoDApUra uparAuparI AvyAM. ane e pUramAM viDuDabhanI vIra senA pIpaLAnAM pAnAMnI jema taNAI gaI ! hAthI para beThelo senApati hAthI sAthe pUramAM kheMcAyo. daza daza hAthI jene rokIne khaDA hatA e tarApA para rAjA viDuDabha beTho hato. paNa jaladevanI savArI bhayaMkara hatI. daza hAthI, tarApo ane rAjA viDuDabha badhAMne paLavAramAM potAnAM udaramAM samAvI e cAlyo gayo. jenA nAmathI pRthvI kaMpatI enuM nAmonizAna na rahyuM. sUrajadeva chaDI savArIe AvyA tyAre tyAM kaMI nahotuM. nahotI tyAM caturaMga senA, nahotA senApati ke sAmaMto, ne nahoto rAjA viDuDabha ke jenI hAkathI pRthvI kaMpatI. zrAvastI-bhagavAna buddhanI pyArI zrAvastI mAtra khaMDeromAM khaDI hatI. enA saptabhUmiprAsAdo jaLabharI vAva ke taDAga jevA thaI gayA hatA. enA cAra-cAra pAMca-pAMca mALa pANIthI chalochala hatA. domaMjila ke eka maMjila havelIo to dekhAtI ja nahotI | jala, pRthvI, agni, teja ne vAyu-paMcabhUtamAMnA mAtra eka bhUtanI karAmate zrAvastImAM mAnavImAtranI hastI miTAvI dIdhI ! ane ATaluM adhUruM hoya tema sAMje ThaMDo himALu vAyu chUTyo. keTalAya yojananI gati sAthe e vAvA lAgyo. khUNekhAMcare bharAI beThelA manuSya, sarpa ke paMkhI e himavAyumAM TharIne DhIma banIne DhaLI paDyAM ! ajAtazatru jyAre navA yuddhaprayANanI taiyArImAM hato tyAre ene zAkya deza ane zrAvastInA sarvanAzanA A samAcAra maLyA; paNa tyAre teNe kaMI UMDo vicAra na karyo. mithyAbhimAna e doSa che, e vAta eNe hRdayathI vicArI nahi. eNe phakta eTaluM ja kahyuM : 'bhAgyazALIne tyAM to bhUta raLe che ! A yuddhamAM gaNataMtrIya zAkyono saMhAra ane bIjI tarapha mahAbaLiyA rAjA viDuDabhanuM apamRtyu, A badhAM mArA bhAvI vijayanAM eMdhANa che, mArA cakravartIpadanA rAhanAM maMgaLasUcako che. vaizAlInI jema e badhA pradezo mArA banI jaze ane emAM huM mArI navI vyavasthA prasArIza. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhane kahIza ke have Apa eka akhaMDa cakravartInA rAjyamAM nirAMte viharo ane lokone samajAvo ke karma moTAM che, mANasa to mAtra nimitta che. rAjA thavuM ke raMka, e paNa karmanuM ja phaLa che. banavAnuM hoya e banyA kare che. mANasa to vidhinuM ramakaDuM che. e nacAve tema e nAce che. kSamA moTo 390 C zatru ke ajAtazatru guNa che. dAna ane udAratA, e be guNa jenAmAM hoya e ja sAco mANasa kahevAya, e sivAyanA bAkI badhA pazu ! rAjA ajAtazatru manamAM ja hasI rahyo : zuM nasIbanI balihArI che ! are, jagatamAM mane koNa parAsta karI zake tema che ? bhagavAna mahAvIra pAse paNa mArA nAmanI yathArthatA kabUla karAvIza. yuddhano bhayaMkara nazo ajAtazatrunA dila para vyApI gayo. TheraThera raNabherIo vAgavA lAgI. senAo ekatra thavA lAgI. rAjadUtonA ghoDA paNa doDatA thayA. Aje A rAja, kAle bIjuM rAja ! bhalabhalAM rAjyo rAjA ajAtazatrunI kadamabosI svIkAravA lAgyAM. teonI zaraNAgatinA patro laIne elacIo darabAramAM hAjara thayA. paNa keTalAMka magatarAMo hajI mithyA garva rAkhI rahyAM hatAM. e magatarAMone masaLI nAkhavA rAjA ajAtazatrue eka zubha ghaDIe prayANa karyuM. rANI padmA A vakhate ekAeka vacce AvIne UbhAM rahyAM : 'khamaiyA karo, mArA nAtha ! A yuddhanI Aga hAthI ane hAranA bahAnA nIce meM cetAvI hatI. oha ! paNa Aje huM je jouM chuM te mArAthI joyuM jatuM nathI ! keTalo saMhAra ! keTalI vidhavAo ! keTalAM anAtho ! nAtha ! mArAM pApa pokAra pADe che. mane UMgha nathI AvatI.' 'rANI ! pApa na kaho, puNya kaho. nirAMte UMgho. itihAsa kaheze ke tamArI preraNA hatI to huM Aja teramo cakravartI thavA zaktimAna thayo. itihAsamAM ApaNe amara thaIzuM.' rAjA ajAtazatrue rANIne sAMtvana ApyuM. 'nAtha ! zA mATe A saMhAra ? daza koLiyA anna, daza gaja jamIna ne vIsa hAtha vastra, e mATe ATalo badho saMhAra ! ati ugra puNya-pApanAM phaLa, kahe che ke, tarata maLe che. viDuDabhanI ne zAkyonI vAta to jANo ja cho.' 'rANI ! koI pociyA ghAsa jevA sAdhunAM bhakta to banyAM nathI ne ? A sAdhuono to svArtha siddhine mATe upayoga karavo, bAkI emanI bIjI bIjI vAtone kAne na dharavI.' ajAtazatrue rANIne salAha ApatAM kahyuM ne pAse jaIne bolyo, 'rANI ! ApaNA baMneno cakravartInA siMhAsane abhiSeka taratamAM ja che. yuddha to ramatavAta che. mAro zatru to have janme tyAre kharo ! huM to ajAtazatru chuM !' rANI padmA vicAramAM paDI gaI. e bolI : "prabhu mahAvIra kahetA hatA ke ghaNI vAra ApaNA zatru ApaNe pote ja hoIe chIe. viDuDabha jevA baLavAnane kayA zatrue harAvyo ? pArakAnuM joIne ApaNe kaMI bodhapATha na laIe to pazuthIya dharatIe hAza karyuM !D 391
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ hIna kahevAIe. ghaNuM thayuM, have khamaiyA karo nAtha ! saMsArane adhika yuddhathI smazAna na banAvo !' 'zuM kAla-mahAkAlanI patnIo tane bheTI gaI ? e Thera Thera yuddhavirodhI pracAra AdarI beThI che ! zuM karuM ? e strI che, ane vaLI nAnA bhAInI vahuo che. nahi to kyAranI kArAgAramAM haDaselI dIdhI hota. rAjadroha to akSamya aparAdha che.' ajAtazatru bolyo. 'evo akSamya guno karavAnuM have to mane paNa mana thayuM che, nAtha ! saMsAra parathI saMgrAma javA joIe. zA mATe koI prajAne gulAma banAve ? zA mATe prajAprajA bhAI na bane ? paNa rAjakumAra kAlanI patnI sAcuM kahetI hatI ke jyAM sudhI rAjAo che, sAmaMto che, sthApita hako che, tyAM sudhI saMgrAma rahevAno ja ! e koI kadI prajAne eka nahi thavA de. e asmitAno dArU pAI pAIne ekbIjAMnAM gaLAM kapAvaze. saMgrAma...saMgrAma... have to mane e zabdathI ja bIka lAge che, svAmI !' rANI padmA bItI hoya tema dhrUjI rahI. 'oha rANI ! ATalAM kamajora ! tame to bhAratavarSanA cakravartInuM strIratna cho ! rANI, yuddhe caDhanAra patine tamAre to pAno caDhAvavo joIe.' ajAtazatrue rANIne hiMmata ApavA mAMDI. huM rANI chuM, paNa ethI vadhu eka strI chuM. saMgrAmanA jore rANInI mahArANI banI zakuM, paNa saMgrAmamAM bhAre jokhama che : sadhavAnI vidhavA paNa thaI jAuM, sanAthanI anAtha paNa banI jAuM. mArA kuMvara udayanane pitAnI jarUra che. e kahe che ke mA, mArA pitAne mArA ane tArA karatAM saMgrAma para vadhu sneha lAge che ! are, saMsAranA bIjA pitAo putrane kevuM vahAla kare che ! udayane vahAla ja maLyuM nathI. ene pitA joIe che, svAmI ! ane huM pati mAguM chuM. strIne cakravartI svAmI na joIe, snehALa pati joIe. paNa ApaNe Akhare to mANasa ja chIe ne ! mane to tamArAM kAryomAM mANasAInI narI vikRti dekhAya che.' 'rANI ! jAo, rAjamahelamAM ArAma karo. tamAruM citta atyAre asvastha che. sArA vaidane bolAvI osaDa lo. tamAruM gajuM keTaluM ? strI Akhare strI ! deDako game teTaluM peTa phulAve paNa kaMI hAthInI barobarI karI zake ?' ajAtazatrue kahyuM. e zabdomAM rANI padmAnI ghora upekSA bharI hatI. koI jhADa mULathI UkhaDI paDe, ema rANI nIce DhaLI paDI. mahArAja magadhezvare hAkala karI : 'dilanI kamajorI huM jANato nathI. hAthI hAMko ! raNabherI vagaDAvo !' senAnI kUca zarU thaI. dharatI para yuddhanAM vAvaMToLa pharI chavAI gayA. 392 ] zatru ke ajAtazatru nAsabhAga mArakApa cAlu thaI. magadhanI senAmAM nirAzAnuM bhayaMkara mojuM prasareluM hatuM, paNa kaThora rAjazAsana sAme enI to zuM, enA senApatinI paNa eka phUMkAroya karavAnI hiMmata nahotI. senAmAM utsAha nahoto, paNa rAjazAsananA niyamo eTalA kaDaka hatA ke koInI jabAna hAlIcAlI zakatI nahi. aMdaranA kacavATano sumAra nahoto, dila baLavo pokAravA mAgatuM hatuM, paNa jUnI zista haiyAne dAbI detI. chatAM vijayo saraLa banyA hatA. vagara yuddhe, vagara khuvArIe rAjAo tAbedArI svIkArI letA ane bheTa ne khAdyasAmagrInA DhagalA karatA. magadhasenA, je pahelAM A padArthomAM khUba ruci rAkhatI, e have AmAM khAsa utsAha na dAkhavatI. have to ene lAgatuM ke vaibhava game teTalo maLe, paNa bhogavavAnI nirAMta na hoya evA vaMdhya vaibhavane zuM karavo ? rAjA ajAtazatrunA cittamAM to yuddha sivAya bIjuM kaMI hatuM ja nahIM. emAM vaibhavanI jhaMkhanA nahotI, strInI mohinI nahotI, thAka jevI vastu nahotI. pahelo darabAra, pachI gharabAra, e enuM sUtra hatuM. je kAma ane artha bIjA rAjAonAM dUSaNa banyAM hatAM, e ene mATe bhUSaNa hatAM. ene bhUkha kevaLa cakravartIpadanI hatI. enI ekamAtra kAmanA dharatInA pati thavAnI hatI. ajAtazatrune mana dharatI jANe puMcalI hatI, ane e dharatIne pote satI banAvavA nIkaLyo hato ! vaitADhya parvata, enI guphAo ane enI pelI pArano pradeza, ATaluM jItyA pachI yuddhanA azvo pAchA pharavAnA hatA. pachI to phakta cakravartIpadano mahotsava kema mahAna rIte Ujavavo, enI ja vicAraNA karavAnI hatI. kAraNa ke rAjakAjanI dhurA to AyuSanA Are UbhelA mahAmaMtrI vasakAra hajIya veMDhArI rahyA hatA. mahAmaMtrI vasyakAra mahAkUTanItijJa hatA. jyAM hAthI, ghoDA, talavAra ke sainya saphaLatA na meLavI zake, tyAM pote buddhithI jIta meLavI zakatA hatA. paNa Aje to mahArAja ajAtazatru AgevAna hatA. vaitADhya parvatanI taLeTImAM senAe paDAva nAkhyo. e sAMje taLeTIno adhiSThAtA AvIne bheTaluM mUkI gayo, ane cetavato gayo ke 'mane to Apano sevaka lekhajo, paNa ATalethI khamaiyAM karo ne pAchA vaLo to sAruM. ataLanA tAga na lo. parvatanI na vIMdhAyelI guphAo vIMdhatAM cetajo ! evA jherI vAyu tyAM gUMcaLA vaLIne paDyA che, ke bahAranA vAyunA saMsargamAtrathI jotajotAmAM bhaDako thaI jaze. evAM vicitra jaLa che, ke pItAMnI sAthe atisAra thaI jaze. evAM vRkSa che, ke sparzatAMnI sAthe khaNaja dharatIe hAza karyuM !D 393
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ UpaDI Avaze. pachI na enI davA che, na enA upacAra che.' rAjA ajAtazatrue kahyuM : 'tame badhA nirbaLa mananA cho. Aja huM ataLanA tAga levA nIkaLyo chuM. kadAca thoDI khuvArI thAya toya mane ciMtA nathI. paNa have pAchA vaLavAnI vAta na karazo. dInavRtti ke palAyanavRtti ajAtazatrunA jIvanamAM nathI.' parvatano adhiSThAtA namana karIne cAlyo gayo, paNa rAjAnA aMgarakSakoe ja A vAta bahAra pADI. teoe varSothI gharakuTuMba tajyAM hatAM, ane zAMti to svapnamAM paNa anubhavI nahotI. A rAjA yuddhamUrti che, e haze tyAM sudhI yuddha javAnAM nathI ! paNa have yuddha zA mATe ? teoe adhiSThAtAe kahelI sAvacetI bahAra pADI dIdhI. senAmAM A vartamAna prasaratAM sahue kahevA mAMDyuM : 'ame to mANasa sAme laDIe, kudarata sAme nahi.' ajAtazatrue Ano kaMI javAba na Apyo, paNa bIje divase prabhAte pote pahelo guphApraveza karaze, evI jAherAta karI. rAjAe senAmAM paNa potAno prabhAva pADavAnI kaLA jANavI joIe. Avo ekAda prasaMga enA jIvananI gauravagAthA banI jAya che. A nirNaya pragaTa thatAMnI sAthe badhAnI jIbha sivAI gaI. keTalAka to kahevA lAgyA ke zuM ApaNI jAta karatAMya rAjAnI jAta halakI ? ene AvA jokhamamAM kema javA devAya ? koI vAra kinAre AvelAM vahANa mUrkhatAmAM DUbI jAya ! thAkelA sainiko nakalI utsAha batAvIne rAjAnI pahelAM cAlyA. kaMTALelA senApatio vIratAnAM pokaLa vacano kADhatAM rAjAne AgaLa na rahevA vInavavA lAgyA. paNa rAjAe koInI vAta na sAMbhaLI ! savAra thatAM rAjAe potAnA vijayI azva para caDhI prayANa karyuM. pAchaLa sainya cAlyuM. azva, pAlakhI ane pAyadaLathI Akho DuMgara DolI rahyo. jene guphAo kahevAmAM AvatI, e kharekhara vaitADhya pAra karavAnA mArga hatA. e mArga eka yA bIjI rIte baMdha karavAmAM AvyA hatA; baMdha karyAMne varSo vItI gayAM hatAM ! AgaLa rathapatio, zilpIo ne majUro cAlatA hatA. sAthe cunaMdA sazastra yoddhAo hatA. guphAnA prathama dvArane thoDIka paLomAM DhALI devAmAM AvyuM ane badhA AgaLa vadhyA. ajAtazatruno ghoDo sahuthI AgaLa hato. paNa eka guphAnA dvAre badhAnI pragatine khALI dIdhI. rAjA doDIne tyAM 394 D zatru ke ajAtazatru pahoMcI gayo. e jANato hato ke senAmAM ne kAma karanArAomAM kacavATa che; e kacavATane khIlavA mATe koI paNa kAraNe medAna na maLavuM joIe. rAjA e dvAra pAse saryo ke e lohadvAra dhaDAka karatuM khUlI gayuM. bhAgyazALInuM nasIba enI pahelAM jAya che ! vijayI yoddhAnI jema ajAtazatrue emAM praveza karyo. badhethI jayajayakArano dhvani guMjI rahyo. e dhvaninA svaro guphAmAM paDaghA pADI rahyA, tyAM aMdarathI eka paththara saryo ne vaMToLanI jema havAno sAmethI dhakko Avyo. havA te kevI ! bhayaMkara badabUvALI ! e havA sAthe bahAranI havA bhaLI ! ane eka moTo bhaDako thayo ! bhaDako te kevo ? kAlAgni jevo ! aMdhArI guphAmAM ajavALuM ajavALuM thaI gayuM. jeTalA guphAmAM hatA, eTalA tyAM ne tyAM bhaDathuM thaIne DhaLI paDyA. rAjA ajAtazatru paNa enI vacce zaba thaIne paDyo ! koNa kone bacAve ? pachI to guphAnA bhaDakA bahAra AvavA lAgyA. bahAra UbhelA paNa jIva laIne bhAgyA. ghaNAne to 'rotI'tIne piyariyA maLyAM' jevuM thayuM ! zuM thayuM ne kema banyuM, koNa tyAM taLa rahyuM ne koNa sAthe thayuM -- kazIya mAhitI jANavA koI na rokAyuM. dhIrajano jarjarita baMdha eka paLamAM kaDaDabhUsa thaI gayo. lAMbI vATa para vinAza varasI gayo. vaizAlI, kapilavastu ne zrAvastI to kyAranAM smazAna banyAM hatAM; have bIjAM nagaro paNa smazAna banI rahyAM. smazAnamAMthI jAgIne zaba ghara tarapha pAchAM vaLyAM hoya tema sainiko pAchA pharatA hatA. guphAnA bhayaMkara agnie emanA caherAone vikRta karI nAkhyA hatA, emanA vizva-vijayI hAtha pagone nakAmA karI dIdhA hatA ! Akho deza jANe mAnavatAnA bhaMgAra samo banI gayo hato. koI koIne kuzaLa pUchatuM nahotuM. sahu kahetA ke prema sAco maMtra, yuddha moTo zApa ! bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddha sAva sAcA. ajAtazatru potAnI jAtano zatru to kharI, paNa jagatano zatru paNa kharo ! paNa re ! marelA mANasanI game teTalI niMdA karo, tethI marelAne zuM hAni ane jIvatAne zuM lAbha ? bhUlI jAo have e badho bhUtakALa ! yuddhe bharakhelI bhUmi para dharatIe hAza karyuM !D 395
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ poyaNAM pragaTAvavA ekabIjAne prema karo ! na pUcho eno deza, na pUcho eno dharma, na pUcho eno siddhAMta ! siddhAMta phakta premano; bIjo koI siddhAnta nahi. ane yaMtronA lohamAMthI haLa karo. bhUmi kheDo. bIja vAvo. talavAranAM dAtaraDAM karo, mola laNo ane sAthe besIne sukhe jamo. ane yuddha Adara laDAI sAme, duSkALa sAme, roga sAme, sAmAnya janasamUhanI dInatA, daridratA ane ajJAnatA sAme ! mANasa nahi, paNa jANe maDAM AvI vAto kare che, ne sahune e rucI paNa jAya che ! e rAta kALarAtrI jevI UgI, magadhanA rAjA ane enI senA sAthe sarvanAza varasI gayo. jyAre caMpAnagarIthI eka kAphalo zodhakhoLa mATe mokalAyo, tyAre marelAMnA dehanI rAkha paNa aDadhI havAmAM UDI gaI hatI ane ajAtazatrunuM aMga to zuM. asthi to zuM, enI bhasmano kaNa paNa tyAM zeSa nahoto. e to jANe mATI sAthe mATI banIne sadAne mATe lupta thaI gayo hato : na koI nAma, na koI nizAna ! kevo baLiyo rAjA ane eno kevo karuNa aMjAma ! eka mahAna prakaraNa para Ama aNadhAryo paDado paDyo, ne jagata mAnavajIvananI premasagAI para zraddhA rAkhatuM thaI gayuM. thoDe varSe rAjA ajAtazatruno dharmaniSTha putra rAjA udayana gAdIe Avyo. eNe gaMgAne kAMThe pATalIputra (bihAramAM AveluM atyAranuM paTanA) nAme navuM pATanagara vasAvyuM. ane e bhagavAna mahAvIranA amara upadezane pASANamAM kotarAvI rahyo : mANasano potAnI jAta jevo bIjo koI zatru nathI. mATe jAtane dharmathI, dharyathI ne tyAgathI ghaDajo !? e zAMti-saMdezanA paDaghA sarvatra prasarI rahyA. ane pRthvI jANe ghaNe varSe hAza karIne nirAMtano zvAsa levA lAgI. havAmAM paNa e nirAMtanI mahe ke parakhAtI hatI. 396 | zatru ke ajAtazatru