Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa pustaka ke chapavAne kA kisI ko adhikAra nahIM hai| AANAJaha niantali filDHAMALAIBHARATD H ANTERVARATRAIMILS J AAAAAAAAAAAAAA il. styaarthcndrodyjain| arthAt mithyAtva timara-nAzaka jisako bAla sanAtana satyajainadharmopadezikA bAlabrahmacAriNI / a jainA- jI zrImatI zrI1008 mahAsatI / zrI pArvatI jI ne banAyA __ jisa ko bala lAlAmeharacandra,lakSmaNadAsa zrAvaka saida miThThAbAjAra lAhaura ne chpvaayaa| saM0 1962 vikramI All rights reserved with the publisher. nA prathama vAra 1000]
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAhaura pajAba ekAnomIkala yantrAlaya meM priNTara lAlA lAlamaNi jainI ke adhikAra se chpaa| %3 -0000000000000000000000000 200-000-00
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prshNsaaptr| OPINIONS OF THE WELL-KNOWN PUNDITS. nocitraM yadi puruSA nijadhiyA granthaM vida dhyurnavaM yasmAjjanmata eva zAstrasaraNau teSAM gatirvidyate ||aashcryN khalu tatstriyAvyaraci yalloke navaM pustakaM yasmAtsargata eva manda matayastAHsaMtRtau vizrutAH // 1 // , artha--agara puruSa apanI akala se koI nayA graMtha banAe to koI Azcarya nahIM kyoMki una kI janma hI se lekara zAstra kI sar3aka para saira ho rahI hai / Azcarya to yaha hai ki strI hokara koI nayA pustaka banA de kyoMki striyoM ko saMsAra meM kama akala khyAla karate haiN| 1 / / mUrtyarcA vihitA naveti matayo rantyasya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) nirNAyakaM vAdipratyabhivAdivAdaniyata praznAttarAlaGkRtam // yuttayukti pravibhUSitaM prati padaM sUtrapramANAnvitaM vADhaM styutya midaM supustaka midaM zrIpArvatI nirmitam // 2 // ___artha-zrI pArvatI jI kA banAyA huA yaha pustaka merI rAya meM bahuta tArIpha ke lAyaka hai joki marti pUjA karanI cAhiye vA nahIM karanI cAhiye ina donoM matoM meM se AkhIra ke mata ko yAni nahIM karanI cAhiye isa ko nirNaya kara rahA hai aura vAdi prativAdiyoM ke bAda meM jo prazno. tara hote haiM una praznottaroM se bhaSita hai, aura yuktiyeM aura pratyuktiyAM bhI jisa meM bahuta acchI hai aura hara eka jagaha hara eka viSaya para satroM ke pramANa jisa meM diye gaye haiN| AbAlamA vArDaka bhekarUpa dRSTaM manaHzAnta rasaM tadIyam // azrAvi ziSyeNa na kiMcidanyattasyA mukhAjjaina matopadezAt // 3 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-pArbatIdevI jI vaha hai jina ke mana ko bAlaka vasthA se lekara vRddhAvasthA taka hara kisI ne zAnta rasamaya mAlUma kiyA hai aura jina ke mukha se jena matopadeza ke sivAya ziSyoM ne bhI Ajataka kabhI dUsarA zabda nahI sunaa| vasatA lavapara madhye chAtrAn zAstraM prveshytaa|| saMmati ratra suvihitA durgAdattena suviloky| paM0durgAdatta zAstrI adhyApaka au0kA0 laahaur| I have seen the book entitled "Satayartha Chandrodaya Jain" written by Srimati Sattee Parbatiji. It is against murtipujan, and the authoress proves by quotations from the Jain Sutras that murtipujar ia not dictated in the said Sutras The book is in a very good style and the arguments are well arranged which show that the writer has done justice to the subject according to the Jain scriptures P TULSI RAM, BA, 8th May 1905. LAHORE.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) ||shriiH|| vijJAnarazmicaya rajjita pakSapAtA patita sahRdaya hRdayAbjamukula visphAra labdhayathArtha nAma, mithyAtimira nAzakametat pustakajaina dharmabhASAnivandhalalAma sAragarbhitaJca upakramopasaMhAra pUrvakaM sarvam mayAvalokitam / __iti prmaanniikroti| lAhaura DI0e0vI0 kAleja prophesr| paNDita rAdhAprasAda zarmA zAstrI / yannirmAtrI .. sugRhItanAma dheyAsatI bAlabrahmacAriNIzrImatI pArvatIdevI, sambhAvyateca, yat
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ), mUrtipUjAmamantrAnAmanyeSAmapiguNagRhyANA metat pazyatAm manohrAdo bhavediti // ha0 paNDita rAdhAprasAda zAstrI | OM puruSa raceM jo davaiyA chanda // aho vicitra na moko bhAse graMtha navIna / avalA raceM grantha jo adbhuta yahI acambho hama ne kIna || prAkRta bhASA kA jo hAra hindI mAMhi dikhAo Aja / tAMte dhanyavAda kA bhAMjana hai avalA sabahana siratAja 1 nija 2 dharma na jAne sagale puruSana meM aisI hai cAla | to kima avalA lakhe dharma nija yAhI te par3atA jaMjAla || vidyAvala se pAyA yo
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sita ne lakhyo dharma nija puna aacaar| logana hita patha racyo grantha yaha yathA setu raca nRpa upakAra // 2 // dayAnanda ne esa likhA thA satyArtha prakAzeThIka / martipUjAke AraMbhaka haiM jainI yA jaga meM nIka // para abalokana kara yaha pustaka saMzaya sakala bhaye aba chIna / tAMta dhanyavAda tuhi devI tU pArbatI yathArtha cIna / 3 / sAdhAraNa avalA meM aisI hoi na kabahU uttama buddha / tAMte yaha avatAra pachAno kaha zivanAtha hRdaya kara zuddha // bAra 2 hama Izvara se aba yaha mAMge haiM bara kara jora / ciraMjIvi raha parvata tanayA race graMtha siddhAnta nicor|4| dohA-paNDita yogInAtha ziva / likhI sammati Apa //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ lavapura mAMhi nivAsa jih| zaMkara ke pratApa // 5 // alaukika buddhimatI paropakAriNI sakala zAstraniSNAtA jainamata patha pradarzikA brahmacAriNI mahopadezikA zrImatI zrIpArbatI dvArA racita tathA svavaMza divAkara sadguNAkara jaina dharmapravartakaparopakAranirata saMskRta vidyAnurAgI dezahitaiSI lAlA meharacandralakSmaNadAsa dvArA mudrApita satyArthacandrodaya nAmaka grantha kA maiM ne AdyopAnta avalokana kiyA hai isameM grantha kartIne bar3I sugamatAse jainazAstrAnusAra aneka durbhedya pramANoM se mUrtipUjana kA khaNDana karake jainamatAnuyAyiyoM ke lie jainadharmakA prakAza kiyA hai, jainadharmAnurAgiyoM se prArthanA hai ki
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) anvita nAma yukta satyArtha caMdrodaya ko par3hakara svajanma saphala kareM aura prakAzaka (mudrApaka) ke utsAha ko baDhAe / pArbatI racito grantho jaina mata pradarzakaH / prItayestu satAM nityaM satyArtha candra sUcakaH // 14 / 5 / 1805 gosvAmi rAmaraMga zAstrI mukhya saMskRtA dhyApaka rAjakIya pAThazAlA lAhaura / satyArtha candrodayajaina / isa pustaka meM yaha dikhalAyA hai ki mUrtipUjA jaina siddhAnta ke viruddha hai / yuktiyeM saba kI samajha meM Ane vAlI haiM aura uttama haiM dRSTAntoM se jagaha 2 samajhAyA gayA hai / aura phira jainadharma ke sUtroM se bhI isa siddhAnta ko
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( :) puSTa kiyA hai jainadharma vAloM ke liye yaha graMtha akbdhkii jhoo // * * * * rAjArAma paNDita sampAdaka AryagranthAvalI, caavai // | is pustk nuuN jd mai ddiHtthaa prrii hkiikt saarii| jain dhrm dii hai ih puuNjii hiNdii viHc niaarii|| bhutee pustk ddiHtthee bbaalee rcee mnuHkhaaN jooii| pr naarii dii rcnaa cNgii sunii n ddiHtthii kooii // 1 // baa tooN nuuN rcnee vaalii cNgaa raah dikhaayaa / jain dhrm daa jhgrraa saaraais viHc caaimukyaa| puuj cuuNddhiiaaN dii joo mHtlb muurt puujaa vaalaa nuuN saath hvaalaa dee kee saaraa dHsiaa raah sukhaalaa // 2 // ( joo 2 prrhee bbrm sb khoovee jaanee dhrm puraanaa / vaah vaa aakhn too kii aakhaaN hoor n maiN kujh jaanaa||
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiN hunn hoor nhiiN kujh khiNdaa deevaaN lHkh asiisaaN prmeesr khus rHkhee tainuuN lHkh kroorr briisaaN // 3 // jeekr eehoo jeehee pustk rcn aurtaaN bbaarii| taaN phir mrdaaN nuuN ih vaajb vidrraa prrhnkraarii viHc laahaurd maiNih likhiaa apnaa mtlbr jsvNtnaath jugii mainuuN aakhn look pukaaraa||4|| sthAnAbhAva se vAkI prazaMsA patra choDadiye gaye haiN| meharacandra lakSmaNa dAsa, saidamiThA bAjAra laahaur||
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaddhi patra // "_eopaMkti azuddha zuddha 13 sAhata sahita 14 japta jisa pASANAdika pASANAdikA 2 kata 1 2 `r taka m 8 12 0 sthambhAdika stambhAdika pASANAdi pASANAdika pUrNa parNa 148 kSatrI kSatriya 14 10 satyavAdi satyavAdI sthambhAdi stambhAdika guNa nikSepa nikSepe samyaktazalyAdhAra samyaktazalyoddhAra 18 11 sA gaNoM 0 0
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mI ( 12 ) pRSTha paMkti azuddha zuddha jANinjo jANijjA 208 jA 2 jo 2. nir'im nirvizeSa 2011 nikSepa nikSepe 21 11 savat samvat 22 14 234 vidyAyoM vidyAoM 251 maya bhaviSyatAdi bhaviSyadAdi 27 3 haye udArika audarika 264 polAdI pilAdI 38 13 citrazAlI citrazAlA 43 13 sivA 46 5 sara sira ta mayI huye sivAya
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ w nh ( 13 ) pRSTha paMkti azuddha 55 12 nahIM nahIM ____55 14 ajara aja narAkAra nirAkAra madara maMdira 618 yAvada yAvat ___62 3 / narUta jarUrata yAvadakAla yAvatkAla tAvad kAla tAvat kAla cetana cetana 7 prazna (13) prazna 11 haM 14 ka m sh sr h pramANIka 724 pramANIka 728 pramANIka pUrvaka prAmANika prAmANika prAmANika M
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti azuddha 76 3vA10 pramANIka 844 karAnAdika 86 8 kahi 10 mada 15 mada zuddha prAmANika karAnA Adi kahIM madya madya. m . w . `r . mada madya m U 74 ch- l b l m l 979 4 lho sgyu- 4 s ` ~ h M 13 11 12 14 asana mAsa pramANIka pajane uppANaM dIpa durgagandhI sAdhuyoM rAjAyoM osA kriyAyoM azana mAMsa prAmANika pajane uppAraNaM dvIpa - durgandhI sAdhuoM rAjAoM sbaamaa kriyAoM 116 127 128 129
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 138 Le 138 140 140 141 140 140 12 147 14 148 151 152 154 154 155 155 156 ha 6 oc 4 10 10 1 1 10 15 M 20 4 14 1 10 1 3 azuddha bhartAdi vis madona mattoM nicale ( 15 ) sAvadyAcArye pramANIka paNNanta gopamA thammaM Te ha barzI hA parigRha jainatatvadatha kuchato nirpakSI AmanAya ha zuddha bharatAdi dambha madonmatta cinale sAvadyAcAyyaM prAmANika paNNattA goyamA dhammaM varSAM ho parigraha jainatatvAdarza kucha niSpacI 'AmnAya I
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 bhrAtA 156 w `r 111 sy sy vairAgya pRSTha paMkti azuddha zuddha 156 bhrAtaH 158 pramANIka prAmANika pramANIka prAmANika 160 kAraNa yaha kAraNa ke vAste hai ki vijayajIne to vijaya jI. isIliye vikramI me vikramI varAga 163 rahite the rahate the 164 Adika loda loda Adika 164 vastrapara raMga vastra ko raMga denA devetI deve to AryA saMvega saMvegI 168 12 mukhe mukhe 170 14 udatha udaya 103 viSe viSa 105 7 maTa madya abhakSAdi abhakSyAdi sr 164 166 Aya 169 FREER 105
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA isa saMsAra meM prANI mAtra ko dharma kA hI zaraNa hai, janma se maraNa paryaMta dharmahI prANI mAtra kA sahAyaka hai, isa kaliyuga meM prAyaH bahuta sI kakSA dharma kI hogaI haiM aura saba apane 2 dharma kI stuti karate haiM, Ajakala prAyaH jainI bhAiyoM meM se bhI bahuta se alpajJatA ke kAraNa apane sacce kevalI bhASita dayAmaya dharmako tyAgakara dUsare sAvadha AcAryoM se kathita (hiMsA binA dharma nahIM hotA arthAt hiMsA meM dharma hai) aise matoM ko aGgIkAra kara lete haiM jisa se isa deza meM bahutase zrAvakajana gaNadhara kRta sUtra siddhAnta
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke na jAnane vA na sunane ke kAraNa dUsaroM ke kalpita granthoM ke hetu kuhetu suna kara bhramarUpI phande meM phaMsa jAte haiM, ina klezoM ke nivAraNa karane ke liye satyArtha candrodaya jaina arthAt mithyAttvatimira nAzaka nAma grantha banAne kI mujhe AvazyakatA huii| sujJa janoMko viditahoM ki isa grantha meM josanAtana jainamatameM dozAkheM hogaI haiM arthAt 1 zvetAmbarAmnAya aura dUsare 2 digambarAmnAya, zvetAmbarAmnAyameM bhI 2 doM bheda hogaye haiM 1 sanAtana cetana pUjaka (AtmAbhyAsI) dayA dharmI zveta bastra, rajoharaNa mukha bastrikA vAlesAdha, jo sarbadA satyAsatya kI parIkSA kara asatya kA tyAga aura satyakA grahaNa karane vAleha jinako(DhUMDhiya) bhI kahate haiM zya, jar3a pUjaka (mUrtipUjaka)jisameM zvetAmba
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmnAya se viruddha thor3e kAla se pItAmvara dhAriyoM kI eka aura zAkhA nikalI hai kyoMki zvetAmbarI nAma zvetavastra vAle kA hotA hai zvetakA artha suphaida aura ambarakA artha vastra hai sozabdArtha se bhIyahI siddha hotA hai ki zvetAmbarI vahI hosakatA hai jo zveta vastra vAlA sAdhuho, isaliye yaha pItavastradhArIsAdhu apane Apako jaina zAstrase viruddha zvetAmbarI kahate haiM,yahaprAyaHmUrti pUjAkA vizeSa AdhAra rakhate haiM, isaliyeisapustakameMnikSepoMkA arthasahita aura yukti pramANa dvArA spaSTa rItise mUrti pUjA kA khaNDana kiyA gayA hai aura jo mUrti pUjaka sUtroM meM se 'ceiya' zabda ko grahaNa karake mUrti pUjane ko bhrama svalpa buddhijanoM ke hRdayameM DAlate haiN| isabhrama kAbhI saMkSepa rItise sUtroMke pramANa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA khaNDana kiyA gayA hai, isa grantha ke AdyopAnta bAcane se sva saMpradAyI tathApara saMpradAyI cAra tIrthoM meM se kaI eka sujJajana jara vA nAriyoMkA zaMkArUpI roga dUra hogA aura bahutoM kI kutarkokA uttara denA sugama ho jAyagA ityrthH||
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . sacI patra // viSaya pRSTha anuyoga dvAra sUtra ke anusAra cAra nikSepoMkA artha,sodAharaNa ati uttama rItise vizuddha kara ke likhA gayA hai| .. .. 1 prazna-samyaktva zalyohAra AtmArAma kRta pustaka meM dikhalAye hue asannikSepoM ke svarUpa ko rakhaNDana kara satyArtha kA maNDana kiyA hai aura saMskRtake par3haneme zabda kI zuddhatA hai vA satyatA isa viSaya meM bhI kucha likhA hai| .. 17 prazna-bhagavAn kI martimeM mAne hue cAroM nikSepoM kA mRtaka meM apanI jAna milAne kA dRSTAnta sahita khaNDana ... .. 28 prazna-tuma martiko nahIM mAnateho to bhagavAnkA svarUpa kisa taraha se jAnA jaay| uttara-zAstrahArA yadi nakazeke sadRza mUrtiyoM ke
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya hArA bhagavatsvarUpa jAnA bhI jAya to kyA usa ko namaskAra bandanAbhI karanA cAhiye ? nahIM ityAdi dRSTAnta sahita vrnnn| 33 4 prazna-jo pUjanIya hai usa kI mUrti bhI pUjanIya hai isa kA mitra aura mitra kI mUrti ke dRSTAnta hArA khnnddn| ... ... .. 41 5 prazna-tuma marti kyoM nahIM mAnate ho,usakA uttara, mUrti ko to hama mUrti mAnate haiM parantu mUrti ko pUjanA nahIM mAnate haiN| sAhUkAra kI bahU deva hAra gaI isa dRSTAntake shit| ... ... ... ... 44 6 prazna-tuma bhagavatmarti nahIM mAnate ho to nAma kyoM. lete ho, isakA uttara satra zAkha aura dRSTAnta sahita siddha kiyA hai| 7 prazna-pustaka ke anara rUpa mUrtiyoM se bhI to jJAna / hotA hai|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya pRSTha ___uttara-jJAna se jJAna hotA hai isa ko yuktiyoM se siddha kiyA hai| ... " 51 8 prazna-kisI bAlaka ne lAThI ko ghor3AmAna rakkhA hai usako tuma ghor3A kaho to kyA mithyaavaadhai| uttara-usaghoDe ko ghor3AkahanA doSa nahIM kintu usako ghor3A samajhake cArAghAsadenA ajJAnakA kAraNahesAMceke khilaune ityAdi dRSTAnta aura bhAva se deva mAnA jAtA hai isa kA khaNDana / 56 prazna-prajJAniyoM ke vAste mandira mUrti pUjA cAhiye / guDDiyoM ke khelavata isa kA khaNDana 60 10 pra0-namo arihantAnaM yaha mukta hue meM kisa prakAra saMghaTita hotA hai isakA uttara likhA gayA hai 64 11 pra-jo mUrti ko na mAne to dhyAna kipta kA dhre| uttara-sUtra meM tatva vicAra kA dhyAna kahA hai na ki ITa patthara kaa| ... . : 66 12 pra.-Apa ne yuktiyoM se to mUrti pUjAkA khaNDana alI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM0 ( 8 ), viSaya bhAMti kiyA parantu kaI eka jagaha sUtroM meM mUrti pUjA siddha hotI hai to kisa taraha ? uttara--dhokhA hai prAmANika sUtroM ke anusAra usa ke pATha artha me siddha nahIM hotI hai / 67 13 pra0 - rAya praznI sUtra meM suriyAbha deva ne mUrti pUnI. ha G D ?G uttara-- devaloka meM akkatrima ( zAzvatI) mUrtiyeM hotI haiM ityAdi pramANoM se mUrtikA pUjana mukti kA mArga nahIM hai yaha siddha kiyA hai aura jJaaana dIpikA pustaka me jo mUrti khaNDana bhI haTha hai aisA likhA hai usa kA noTa diyA hai| 14 pa0-uvAI sUtra ke Adi meM (bahave arihanta ceIye) aisA likhA hai aura ambara jIne bhI mUrtipUjA kI hai aisA likhA hai | uttara--kevala ajJAnatA se hI aisA kahanA hotA hai sUtra ke pAThArtha se yaha bhAva nahIM nikalatA pAThArtha bhI likha diyA gayA hai / pRSTha ...
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) naM0 viSaya 15 pra0-upAsaka dazAGgameM AnandAdi zrAvakoM ne mUrti pUjI hai| uttara - yaha sava kahanA mithyA he sUtra pATha artha se yaha siddha nahIM hotA, aisA siddha kiyA hai / 16 pra0 - jJAtA sUtra me draupadI ne tIrthaMkara devakI mUrti pUjI hai ? pRSTha uttara--yaha bhI mithyA hai sUtrAnusAra cAra kAraNoM se ukta kathanako mithyA siddha kiyA hai| 60 10 pra0--bhagavatI jI meM jaghAcaraNa muniyoM ne mUrti pUjI hai / 18 pra0 - bhagavatI jI meM camara indra ne mUrti kA zaraNa liyA likhA hai ? 87. uttara - yahabhI kahanA mithyA hai kyoMki inhoM ne mUrti nahIM pUjI yaha sUtra ke pramANa se siddha kiyA hai| 101 uttara -- bhagavatI meM to kahIM mUrti kA zaraNa liyA. nahIM likhA hai, tumhArA kahanA bhUla hai yaha
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM. ( 10 ) viSaya acchI prakArase siddha kiyA hai aura(devayaMceIyaM) isa kA artha bhI dikhalAyA hai| ... 106 18 pra0-samyaktva zalyohAra dezI bhASA pustakake pRSTa 243 paMkti 4, 5 meM likhA hai ki kisI koSa meM bhI jina mandira 1 jina pratimA 2 cautare bandha vRkSa 3 ina tInoM ka sivAya aura kisI vastu kA nAma caitya nahIM hai| uttara-yaha lekha mithyA hai kyoMki caitya zabda ke jJAnAdi 36 artha aura bhI bahuta se artha likha diye gaye haiN| ... .. 113 20 pra0-caitya zabda kA artha to Apane bahuta ThIka kahA kintu mUrti pUjana meM kucha doSa hai ? uttara-sUtra zAkha se 2 doSa siddha kiye haiM prAraMbha aura mithyAtva 21 pra0-mahA nizItha sUtra meM to mandira banavAne vAle kI gati bAharave devaloka kI kahI hai|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) viSaya 120 uttara-yaha lekha bhI tumhAre pakSake haTha ko siddha . karatA hai kyoMki nizItha satra meM to mUrtipUjana kA khaNDana kiyA hai isa viSaya kA pATha aura artha bhI likha diyA hai| 22 pra0-valikammA isazabdase kyA mUrtipUjA siddhanahIM hotI hai ? uttara-sUtroM meM balikammA kA artha valikarma / vala vRddhi karane meM snAna vidhi kyA satrakAra aise bhrama janaka saMdigdha padoMse mUrti pUjA kahate ? nahIM 2 avazya savistara lisa dikhlaate| 124 23 pra0-granthoM meM to ukta pUjAdi saba vistAra likhe haiM uttara-ima granthoM ke gapauDe, nahI mAnate haiN| pra.-isameM kyA pramANa hai ki 32sUtra mAnane aura niyukti prAdi na mAnane uttara-bhalI prakAra se sUtra zAkha ke pramANa se na mAnanA sira karake granthoM ke gapauDe aura
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) viSaya pRSTha nandi jI vAle sUtroM kA hAla ityAdi pUrvokta / savistara samApta kiyA hai| 125 ___24 pra-kyA jaina sUtroMmeM marti pUjA manhe bhI hai| uttara-pUrvokta sUtroM meM dharma pravRtti me to mUrti pUjA kA jikara hI nahIM hai parantu tumhAre mAne hue granthoM me hI mUrti pUjA kA niSedha hai, vaha yaha hai,yathA prathama vyavahAra sUtra kI cUli kA bhadrabAhu svAmI kRta solaha svapnAdhikAra 2ya,mahAnizIthakA tIsarA adhyayana 3 vivAha culikA sUtra 4 jina vallabha sUrI ke ziSya jinadatta sUrI kRta saMdehAM dolAvalI prakaraNa me se pATha artha sahita likha dikhalAyA 25 pra.-kaI eka kahate haiM ki jainamata meM 12 varSoM kAla pIche mUrti pUjA calI hai kaI eka kahate haiM ki mahAbIra svAmI ke samaya me bhI thI aura kaI eka kahate haiM ki pIche se hI calI AtI hai isa meM se kaunasA ThIka hai?
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13 ) viSaya pRSTha '' uttara-zAstra pramANase to bArahavarSoM kAla poche hI siddha hoto hai aisA pramANa diyA hai| 151 26 pra.-samyaka malyohAra AtmArAma kRta gappadI pikA samIra ballabha saMvegI ruta Adi granya aura jo una meM praznoM ke uttara diye haiM so kaise hai? uttara-tuma hI dekha lo hAtha kaMgana ko pArasI kyA hai daTiyoM ko narka par3ane vAle camAra TeDha musalmAna zabdoMse likhA hai usake udAharaNa 154 20 pra0-hamArI samajhameM aisA AtA hai ki jo vedamaMtroM / ko mAnane vAle haiM vaha purANoM ke gapauDe nahIM mAnate haiM aura no purANoM ke mAnane vAle hai vaha purANo ke saba gapauDe. mAnate haiM vaise hI jo sanAtana jainI daMTiye haiM vaha gaNadhara kata 32 sUtroM ko mAnate haiM granthoM ke gapaur3oM ko nahIM mAnate haiM,pujere mUrti pUjaka granyoM ke goDe mAnate haiM kyoM jo aise hI hai ?
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) viSaya pRSTha uttara-aura kyaa| -156 28 pra0-yaha jo pASANopAsaka AtmApaMthiye apane granthoM meM kahIM likhate haiM ki DhUMTaka mata loMke se nikalA hai jisako 4 // sau varSa hue haiM kahIM likhate haiM lava jI se nikalA hai jisako anumAna aDhAI sau varSa huye haiM yaha satya hai ki gappa hai ? uttara-gappa hai DhUMDhaka mata to sanAtana hai hAM saMvega mata pItAmbara lAThA pantha ar3hAI sau varSa se nikalA hai yaha granthoM ke pramANa se siddha / kiyA hai| 28 pra0-kyoM jI jaina sUtroM meM jainasAdhuoM ko vastroM kA raMganA manheM hai| uttara-hAM mande hai isa me pramANa bhI diye haiN| 164 30pra0-eka bAta se to hamako bhI nizcaya huA hai ki samyaktava zalyohAra Adi ukta granthoMke banAne vAle mithyAvAdI kyoMki samyaktvazalyohAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ naM0 ( 15 ) viSaya dezI bhASA samvat 1960 ke chape kI pRSTa 4 meM likhate haiM ki DhaM Dhiye carcA meM sadA parAjaya hote haiM parantu paMjAba deza meM to rAjA hIrAsiMha nAbhA pati kI sabhA meM pujeroM kI parAjaya I isa ke pramANa meM gurumukhI kA iztihAra pRSTha. uttara - tuma hI dekha lo 31 pra0-yaha jo pUrvokta nindo rUpa jhUTha aura gAliyeM sahita pustaka aura akhabAra banAte haiM aura chapAte haiM unheM pApa to avazya lagatA hogA / uttara - hAM lagatAhai isakA samAdhAna aura prArthanA 102 ... 166
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaparameSTine nmH| zrIanuyogadvAra sUtrameM Adi hI meM vastuke svarUpake samajhaneke lievastuke sAmAnya prakAra secAra nikSepe nikSepane (karane)kahe haiM yathA nAma nikSepa 1 sthApanAnikSepa 2 dravyanikSepa 3 bhAva nikSepa 4 asyArthaH-nAmanikSepa so vastukA AkAra aura guNa rahita nAma so nAmanikSepa 1 sthApanA nikSepa so vastukA AkAra aura nAma sahita guNa rahita so sthApanA nikSepa 2 dravya nikSepa so vastukA vartamAna guNa rahita atIta athavA anAgata guNa sahita aura AkAra nAma bhI sahita so dravya nikSepa 3 bhAva nikSepa so vastukA nAma AkAra aura vartamAna guNasAhata so bhAva nikSepa /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) atha cAro nikSepakA svarUpa mala saca aura hRSTAMta sahita likhate haiM / yathAsUtram sekiMtaM AvassayaM AvassayaM cauvihaM pannattaM taMjahA nAmAvassayaM 1 ThavaNAvassayaM 2 davvAvassayaM 3 bhAvAvassayaM 4 sekiMtaM nAmAvastayaM nAmAvassayaM jassaNaM jIvassavA ajIvassavA jIvANaMvA ajIvANaMvA tadubhayassavA tadubhayA NaMvA Avassaeti nAmaM kajjaisettaM nAmAva* ssayaM 1 asyArthaH / prazna - Avazyaka kisa ko kahiye uttara a. vazya karane yogya yathA Avazyaka nAma sUtra jasako cAra vidhi se samajhanA cAhiye / tadyathA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 3 ) nAma Avazyaka 1 sthApanA Avazyaka 2 dravya Avazyaka 3 bhAva Avazyaka prazna nAmaAva zyaka kyA / uttara-jisa jIva kA arthAt manaSyakA pazu pakSI AdikakA tathA ajIva kA arthAt kisI makAna kASTha pASANAdika jina jIvoMkA jina ajIvoM kA unheM donoMkA nAma Avazyaka rakhadiyA so nAmaAvazyaka ? sekiMtaM ThavaNAvassayaM 2 jaNaM kaThakammevA cittakammevA pothakammevA lepakammevA gaMThimmevA veDhimmevA purImmevA saMghAimevA arakevA varADaevA egovA aNegovA sajjhAva ThavaNA evA asajhAva ThavaNA evA Avassa pati Thava NA kajjai setaM ThavaNA vassayaM ||2||asyaarthH 90 92
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-sthApanA Avazyaka kyaa| uttarakASTha pai likhA citroM meM likhA pothI pai likhA aMgulIse likhA gUnthaliyAlapeTaliyApUraliyA DherIkaralI kArakhecalI kauDIrakhalI Avazya karanevAle kA rUpa arthAt hAtha joDe huye dhyAna lagAyA huA aisA rUpa ukta bhAMti likhA hai athavA anyathA prakAra sthApana kara liyA ki yaha merA Avazyakahai so sthApanA Avazyaka 2 mUla-nAmaThavaNANaMkovaivisesonAmaMAva kahiyaM ThavaNAitariyA vA hojjAAvakahiyAvAhojjA arthaprazna-nAma aura sthApanAmeM kyA bheda hai| uttara-nAma jAvajIva taka rahatA hai aura sthA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ panA thoDe kAla taka rahatI hai, vA jAva jIva kata bhii|| sekiMtaM davvAvassayaM 2 duvihA paNattA, taMjahA, Agamoya,no Agamoya 2 sekiMtaM, Agamau, davvAvassaya2 jassaNaM Avassayati payaMsirika yaM jAvano aNuppehAe kamhA aNuvaugo daba miti kaTu // asyaarthH|| prazna-dravya Avazyaka kyA / uttara-dravya Avazyaka 2 bheda yathA SaSTa adhyayana Avazyaka sUtra 1 Avazyaka ke par3hane vAlAAdira prazna-Agama dravya Avazyaka kyA / uttaraAvazyaka sUtrake padAdikakA yathAvidhi sIkhanA par3hanA paraMtu vinA upayoga kyoMki vinA upayoga dravyahI hai / iti /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa dravya Avazyakake Upara 7 naya utArI haiM jisameM tIna satya naya kahIM haiM yathA sUtra / tiNha sadanayANaM jANae aNuva utte avatthu / ___ artha-tIna satya naya arthAt sAta naya, yathA zloka naigamaH saMgrahazcaivavyavahAra RjusUtrako / zabdaHsamabhirUDhazca eva bhUtinayo'mI / 1 artha-1 naigama naya 2 saMgraha naya 3 vyavahAra naya 4 Rju sUtranaya 5 zabdanaya 6 samabhirUr3ha naya 7 eva bhUta naya ina sAta nayoMmeM se pahilI 4 naya dravya arthako pramANa karatI haiM aura pichalI 3 satya naya yathArtha artha ko (vastutvako) pramANa karatI haiM arthAt vastu ke guNa vinA vastuko avastu prakaTa karatI haiM //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ no Agama dravya Avazyakake bhedoMmeM jANaga zarIra bhaviya zarIra kahe haiN|3| . bhAva AvazyakameM upayoga sahita Avazyaka kA karanA kahA hai| ina ukta nikSepoMkA sUtrameM savistAra kathana aba isa hI pUrvokta arthako dRSTAnta sahita likhate haiN| 1 nAma nikSepa yathA kisI gUjara ne apane putrakA noma indra rakha liyA to vaha nAma indra hai usameM indrakA nAmahI nikSepa karA hai arthAt indrakA nAma usameM rakha diyA hai paraMtu vaha iMdra nahIM hai indra to vahI hai jo sudharmA sabhAmeM 32 lAkha vimAnoMkA pati siMhAsana sthita hai usa meM guNa niSpanna bhAva sahita nAma indrapanaghaTa
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) hai aura usahImeM paryAya artha bhI ghaTe ha yathA indrapurandara,vajradharasahasrAnana,pAkazAsana paraMtu usa gUjarake beTe gvAliye meM nahIM ghaTe artha zUnya honese vaha to mohagayelI mAtAne indra nAma kalpanA karalI hai tathA kisIne, tote kA tathA kuttekA nAma aise jIvakA nAma indra rakha liyA tathA ajIva kASTha sthambhAdikakA nAma indra rakha liyA vasa yaha nAmanikSepa guNa aura AkArase rahita nAma hotA hai kArya sAdhaka nahIM hotaa|| ___ 2 sthApanA nikSepa yathA kASTha pItala pASANAdikI indrakI mUrti banAke sthApanA karalI ki yaha merA indra hai phira usako baMde puje usa se dhana putra Adika mAMge melA mahotsava kareM paraMtu vaha jar3a kucha jAne nahIM tAte zUnya hai
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) ajJAnatA ke kAraNa use indra mAna lete haiM para ntu vaha indra nahIM arthAt kArya sAdhaka nahIM 2 __tAteM yaha donoM nikSepe avastu haiM kalpanA rUpa haiM kyoMki inameMvastukAna dravya hai na bhAva hai aura ina donoM nAma aura sthApanA nikSepoM meM itanA hI vizeSa hai ki nAma nikSepa to yA vat kAlataka rahatA hai aura sthApanAyAvatkAla taka bhI rahe athavA itariye (thoDe) kAla taka rahe kyoMki mUrti phUTa jAya TUTa jAya athavA usako kisI aura kI thApanA mAna le ki yaha merAindra nahIM yahato merA rAmacandra hai vA gopI candra hai, vo aura deva hai ina donoM nikSepoM ko sAnanayoMmeMse 3 satyanayavAloM ne avastu mAnA hai kyoMki anuyogadvAra sUtrameM dravya aura bhAva nikSepoM para to sAta2 naya utArIhaiM parantu nAma
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) aura thApanA pai nahIM utArI hai ityarthaH / 3 dravya nikSepa, dravya indra jisase indra vana sake parantu sUtrameM dravya do prakArakA kahA hai eka to atIta indrakA dravya arthAt jANaga zarIra dUsarA anAgata indra kA dravya arthAt bhaviya zarIra so anAgata dravya indra jo ut pAta zayyA meM indra hone ke puNya bAMdhake devatA paidA huA aura jaba taka use indra pada nahIM milA tabataka vaha bhaviya zarIra dravya indra hai kyoMki vaha vartamAna kAlameM indrapanakA kArya sAdhaka nahIM parantu anAgata kAla (Ageko) indrapanakA kArya sAdhaka hogA // aura jo atIta dravya indra so indrakA kAla kare pIche mRta zarIra jabataka par3A rahe taba taka vaha jANaga zarIra dravya indra hai kyoMki vaha
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) atItakAla meM indrapanakA kArya sAdhaka thA rantu vartamAna meM kArya sAdhaka nahIM yathA idaM ghRtakumbham arthAt kumbhameMse ghRta to nikAla liyA phira bhI use ghRta kumbhahI kahate haiM parantu usase ghI kI prApti nahIM / ityarthaH 3 4 bhAva nikSepa, jo pUrvokta indra padavI sahita vartamAnakAlameM indrapanake sakala kAryakA sAdhaka ityAdika // 4 atha padArthakA nAma 1 aura nAma nikSepa 2 sthApanA 3 aura sthApanA nikSepa 4 dravya 5 aura dravya nikSepa 6 bhAva 7 aura bhAva nikSepa 8 ina kA nyArA 2 svarUpa dRSTAnta sahita likhate haiM || (1) nAma, yathA eka, dravya, mizarI nAma hai arthAt vaha jo mizarI nAma hai so sArthaka
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) hai kyoMki yaha nAma vastutva meM saMmilita hai arthAt vastuke guNase mela rakhatA hai yathA koI puruSa kisI puruSako kahe ki mizarI lAo to vaha mizarI hI lAvegA apitu IMTa patthara nahIM lAvegA ityrthH|| (1) nAma nikSepa, yathA kisIne kanyA kA nAma mizarI rakha diyA so nAma nikSepa hai| kyoMki vaha mizarIvAlA kAma nahIM de saktI hai arthAt mizarIkI taraha bhakSaNakaranemeM athavA zarvata karake pInemeM nahIM AtI hai tAte nAma nikSepa nirarthaka hai| ___ 2 sthApanA, yathA mizarIke kUjekA AkAra jisako dekhake pahicAnAjAya ki yaha kyA hai mizarIkA kujA so sthApanA mizarI pUrvokta sArthaka hai //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) (2) sthApanA nikSepa yathA kisIne miTTIkA tathA kAgajakA mizarIke kUjekA AkAra banA liyA so sthApanA nikSepa hai kyoMki vaha miTTIkA kUjA pUrvokta mizarIvAlI AzA pUrNa nahIM kara sakA hai tAte sthApanA nikSepanirarthaka hai (3) dravya, yathA mizarIkA dravya khAMDa Adika jisase mizarI bane sAM dravya mizarI sArthaka hai // (3) dravya nikSepa yathA mizarI DhAlane ke miTTI ke kUje jinako cAsanI bharane se pahile aura mizarI nikAlane ke pIche bhI mizarI ke kaje kahate haiM so dravya nikSepa yathA pUrvokta idaMmadhu kumbhaM iti vacanAt parantu yaha dravya nikSepa vartamAna meM mizarIkAdAtAnahIM tAte nirarthaka hai (4) bhAva, yathA mizarI kA mIThApana tathA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ I ( 12 ) hai kyoMki yaha nAma vastutva meM saMmilita hai arthAt vastuke guNase mela rakhatA hai yathA koI puruSa kisI puruSako kahe ki mizarI lAo to vaha mizarI hI lAvegA apitu IMTa patthara nahIM lAvegA ityarthaH // (1) nAma nikSepa, yathA kisIne kanyA kA nAma mizarI rakha diyA so nAma nikSepa hai / kyoMki vaha mizarIvAlA kAma nahIM de saktI hai arthAt mizarIkI taraha bhakSaNakarane meM athavA zarvata karake pIne meM nahIM AtI hai tAte nAma nikSepa nirarthaka hai / 2 sthApanA, yathA mizarIke kUjekA AkAra jisako dekhake pahicAna jAya ki yaha kyA hai mizarIkA kUjA so sthApanA mizarI pUrvokta sArthaka hai //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) (2) sthApanA nikSepa yathA kisIne miTTIkA tathA kAgajakA mizarIke kUjekA AkAra banA liyA so sthApanA nikSepa hai kyoMki vaha miTTIkA kUjA pUrvokta mizarIvAlI AzA paNa nahIM karasatA hai tAte sthApanA nikSepanirarthaka hai (3) dravya, yathA mizarIkA dravya khAMDa Adika jisase mizarI bane so dravya mizarI sArthaka hai|| (3) dravya nikSepa yathA mizarI DhAlane ke miTTIke kUje jinako cAsanI bharane se pahile ora mizarI nikAlanekepIchebhI mizarI ke kuje kahate haiM so dravya nikSepa yathA pUrvokta idaMmadhu kumbhaM iti vacanAt parantu yaha dravya nikSepa vartamAnameM mizarIkAdAtAnahIM tAte nirarthaka hai ___ (4) bhAva, yathA mizarI kA mIThApana tathA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) zIta snigdha (zaradatara) svabhAva ( tAsIra) so bhAva kArya sAdhaka hai // (4) bhAva nikSepa, yathA pUrvokta miTTI ke kUje meM mizarI bharI huI so bhAva nikSepa, yaha bhI kArya sAdhaka hai, aba isI taraha tIrthaMkara devajI ke nAmAdi cAra aura cAranikSepoM kA svarUpa likhate haiM // (1) nAma, yathA nAbhirAjA kulacandanandana marudevIrANI ke aMgajAta kSatrI kula AdhAra satyavAdi dRDha dharmI ityAdi sadguNa sahita RSabhadeva so nAma RSabhadeva kArya sAdhaka hai kyoMki yaha nAma pUrvokta guNoMse paidA hotA hai yathA sUtra guNa niSpannaM nAmadheyaM karei (kurvati) tathAvyutpatti se jo nAma hotA hai so guNasahita
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) hotA hai isa nAmakA lenA so guNoM kehi samAna hai isake udAharaNa Age likheNge| (1) nAma nikSepa yathA kisI sAmAnya puruSa ko nAma tathA pUrvokta jIva pazu pakSI Adika kA tathA ajIva sthambhAdikA nAma RSabhadeva rakhe diyA so nAmanikSepa hai yaha nAma nikSepa RSabhadevajIvAle guNa aura rUpa karake rahita hai tAte nirarthaka hai // (2) sthApanA, yathA RSabhadevajIkA audArika zarIra svarNavarNa.sama caurasa saMsthAna bRSabha lakSaNAdi1008lakSaNa sahita padmAsana vairAgya mudrA jisase pahicAne jAyeM ki yaha RSabha deva bhagavAn haiM so sthApanA RSabhadeva kArya sAdhaka hai|| (2) sthApanA nikSepa yathA pASANAdi kA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bimba RSabhadevajIke padmAsanAdike AkArase sthApana kara liyA tathA kAgaja Adika para citroMmeM likha liyA so sthApanA nikSepa yaha RSabhadevajIvAle guNa karake rahita jar3a padArtha hai tAte nirarthaka hai|| (3) dravya, yathA bhAva guNa sahita pUrvokta zarIra arthAt saMyama Adi kevala jJAna paryanta guNa sahita zarIra so dravya RSabhadeva kArya sAdhaka hai| (3) dravya nikSepa yathA pUrvoktajANaga zarIra bhaviya zarIra arthAt atIta anAgata kAla meM bhAva guNa sahita vartamAnakAlameM bhAvaguNarahita zarIra arthAt RSabhadevajIke nirvANa hue pIche yAvat kAla zarIrako dAha nahIM kiyA tAvat kAla jo mRtaka zarIrarahA thA so dravyanikSepa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) hai parantu vaha zarIra RpabhadevajIvAle guNakarake rahita kArya sAdhaka nahIM tAte nirarthaka hai / yathA :- dohA jinapada nahIM zarIra meM, jinapada cetana mAMha jina varNanakachu aura hai,yaha jinvrnnnnaaNh||1 (1) bhAva, yathA RSabhadevajI bhagavAn aise nAma karmavAlA cetana catuSTaya guNa prakAzarUpa AtmA so bhAva RSabhadeva kArya sAdhaka hai| (1) bhAva nikSepa yathA zarIra sthita pUrvokta cataSTaya gaNa sahita AtmA so bhAva nikSepa hai parantu yaha bhI kAryasAdhaka hai yathAghRtasahita kumbha ghRta kumbha ityrthH|| (1) prazna-jar3a pUjaka, hamAre AtmArAma Anandavijaya savegIkRta samyaktvazalyoddhAra dezIbhASAkA sambat1960 kAchapA huA pRSTha
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) 78 paMkti 22 meM likhA hai ki jisa vastu meM adhika nikSepa nahIM jAna sake to usa vastu meM cAra nikSepe to avazya kare aba vicAranA cAhiye ki zAstrakArane to vastu meM nAma nikSepa kahA hai ora jeThA mUDhamati likhatA hai ki jo vastukA nAma hai so nAma nikSepa nhiiN|| ___ uttara-cetana pUjaka, hamAre pUrvokta likhe huye sUtra aura artha se vicAroM ki jeThamalamUDhamati hai ki samyaktvazalya ddhArake banAnevAlA mur3hamati hai kyoMki sUtra meM to likhA hai ki jIva ajIvakA nAma Avazyaka nikSepa kare so nAma nikSepa arthAt nAma Avazyaka hai,ki Avazyaka hI meM Avazyaka nikSepa kara dhare // ____ yadi vastutva meM hI vastu ke nikSepe tumhAre pUrvakti kahe pramANase mAne jAyeM tadapi tumhAre
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) hI mAne hue mata ko bAdhaka hoga, zAMti bhagavAna meM hI bhagavAna kA nAma nikSatra mAna liyA bhagavAnmeM hI bhagavAnakA dhApanA ni. kSepa mAnaliyA to phira patthara kA vimba ni alaga kyoM banavAte ho // dvitIya nAma nikSaya to bhalA kara mAna le ki bhagavAnmeM bhagavAnkA nAra niyA ki mahAvIra paraMtu bhagavAna meM bhagavAnakA myA panA nikSepa jo patthara kI mUni jima kA nama bhagavAnkA sthApanA nikSepa mAnata ho nA kyA usa mUrtiko bhagavAnke kaMTadvArA paTa meM apane ho apitunahIM vastutvakAsthApanA nizeSa bamnameM kabhInahIMkSepa kiyA jAtA hai nAna tamhArA usa lekha mithyAhai eseho dravya bhAva nikSaroM meM bhI pUrvokta bheda hai //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) pUrvapakSI-ajI sUtrakI gAthA jolikhI hai| uttara-lo gAthA meM likhAhai so gAthA aura gAthA kA artha likha dikhAtI huM to Apa ko pragaTa ho jaaegaa| jatthaya 2 jaM2 jANijjo nikkhe nikkhave niravisesaM jatthaviyana jANijjA caukya 2 nikkhave tattha // 1 // asyArthaH // jisa 2 padArthaka viSayameM jA 2' nikSejAne so 2 nirvizaSa nikSepe jisa viSaya meM jyAdA na jAne tisa viSayameM cAra nikSepe kare arthAt vastuke svarUpake samajhaneko cAranikSepano kare nAma karake samajho sthApanA (nakasA) nakala karake samajho aura aisehI pUrvokta dravya bhAva nikSepakarake samajho parantu isa gAthAmeM aisA kahAM likhA hai ki cAroM nikSepe vastutva meM hI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) milAne vA cAroM nikSepe vandanIya hai, aisA to kahA nahIM parantu pakSase haThase yathArthapara nigAha nahIM jamatI manamAne artha para dRSTi par3atI hai, yatho haThavAdiyoMkI maNDalI meM tattvakA vicAra kahAM manamAnI kahaiM cAhe jhUTha cAhe saca hai| pUrvapakSI-samyaktvazalyoddhArake banAne vAlA to saMskRta paDhA huA thA kahiye usa ne yathArtha artha kaise nahIM kiyA hogA // uttara pakSI-basa kevala saMskRta bolaneke hI garUrameM galate haiM parantu AtmArAma to vicArA saMskRta par3hA huA thA hI nahIM, kyoMki savat 1937 meM hamArA cAturmAsa lAhaura meM thA vahAM ThAkuradAsa bhAvar3A gujarAMvAlanagara vAle ne AtmArAma aura dayAnandasarasvatI ke patrikA dvArA praznottara hote the unameM se kaI patrikA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) pUrvapakSI-ajI sUtrakI gAthA jolikhI hai| uttara-lo gAthA meM likhAhai so gAthA aura gAthA kA artha likha dikhAtI huM to Apa ko pragaTa ho jaaegaa| jatthaya 2 jaM2 jANijjo nikkhevaM nivakhave niravisesaM jatthaviyana jANijjA caukkaya 2 nikkhave tattha // 1 // asyArthaH // jisa 2 padArthaka viSaya meM jA 2 nikSere jAne so 2 nirvizaSa nikSepe jisa viSaya meM jyAdA na jAne tisa viSayameM cAra nikSepe kare arthAt vastuke svarUpake samajhaneko cAranikSepato kare nAma karake samajho sthApanA (nakasA) nakala karake samajho aura aisehI pUrvokta dravya bhAva nikSepakarake samajho parantu isa gAthAmeM aisA kahAM likhA hai ki cAroM nikSepe vastutva meM hI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) karaNI banA phiratA hai strIliMga zabdako pulliMga meM likhatA hai kyoki yahAM vAdinI likhanA cAhiye thA ityaadi| hAM saMskRta Adi vidyAyoMkA par3hanA par3hAnA to hamabhI bahuta acchA samajhate haiM jisase bane yathArIti par3ho parantu saMskRtake par3hanese mokSa hotA hai aura nahIM par3hanese nahIM aisA nahIM mAnate haiM yadi saMskRta par3hanese hI mukti hojAya to saMskRtake par3he huye to IsAI pAdarI aura vaiSNava brAhmaNa Adika bahuta hote haiM kyA sabako mukti mila jAyegI yadi kevala saMskRtake par3hanesehI satya dharmakI parIkSA ho jAya to vedoM ke banAnevAloMko AtmArAmajI apane banAye ajJAna timara bhAskara pustaka saMvat 1944 kA chapA pRSTa 155 paMkti 9 / 10 meM ajJAnI nirdaya M
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ( 22 ) hamako bhI dikhAIthIM ki dekho AtmArAmajI kaise praznottara karate haiM to unameM eka ciTThI dayAnandavAlImeM likhA huAthA ki AtmArAma jIko bhASAbhI likhanInahIMAtI hai jo murkhako murSa likhatA hai aura ina kI banAI pustakoM kI azuddhiyoMkA hAla dhanavijaya saMvegI apanI banAI caturthastutinirNayazaMkoddhAra saMvat1946 meM ahamadAvAda ke chapameM likhacuke haiN| ___ hAM eka do celA cAMTA par3havA liyA hogA paraMtu paMjAbI pItAMbarI to bahulatAse yUM kahate haiM ki ballabhavijaya pujerA sAdhu saMskRta bahuta par3hA huA hai parantu ballabha apanIkRta gappadIpikA zamIra nAma pothI saMvat 1948 kI chapI pRSTha 14 meM paMkti 14 mI likhatA hai ki likhanevAlI mahAmRSAvAdI siddha huI-yaha dekho vaiyA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma . taha - - aNAsaveteMsuddha '1 asyaarthH| kanevAle sadA tra,pApa Avane hat sambara ke tI(kahate haiM) kArI atyupAle puruSako tu vyAkaraNa naI kavara -- saM . manina .. **4 7- .: . * kara mAne jAMya kRta nahIM geMke anu 'thyA ___ajJAna vi mATa.. . . : +
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) mAMsAhArI kyoM likhate haiM kyA ve vedoMke kartA saMskRta nahIM par3he the he bhrAtaH ! par3hanA pa. DhAnA kucha aura hotA hai aura mata matAMtaroMke rahasyakA samajhanA kucha aura hotA hai arthAta par3hanA to jJAnAvarNI karmake kSayopasmase hotAha~ aura matakI zuddhi mohanI karma ke kSayopasma se arthAtsamyaktva kI zuddhatAke prayogasehAtIhai / prazna-ajI yoM kahate haiM ki prazna vyAkaraNa ke meM adhyayanameM likhA hai ki taddhitasamAsa vibhakti liMga kAlAdi paDhe vinA vacana satya nahIM hotaa| uttara-yaha tumhArA kahanA mithyA hai kyoMki uktasUtrameM to pUrvokta vacanakIzuddhi kahI hai yoM to nahIM kahA ki saMskRta bolevinA satya vratahI nahIM hotA hai sUtra sUyagaDAMgajI meM to aisA likhA hai //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) ___ AyaguttesayAdateM chinnasoyaaNAsavetesuddha dhammamakkhAti paDipunnamaNelisaM 1 asyArthaH / guptAtmA manako viSayoMme rokanevAle sadA indriyoMko damanevAle chade haiM zrotra,pApa Avane ke dvAre jinoMne aNAzravI arthAt sambara ke - dhArakate(so)puruSa zuddhadharma AkhyAtI(kahate haiM) / pratipUrNa anIdRza arthAt AzcaryakArI atyu tama,aba dekhiye isameM ukta guNavAle puruSako / zuddhadharma kahanevAlA kahA hai parantu vyAkaraNa hI paDhe ko satyavAdI nahIM kahA // / yadi tumhAre pUrvokta kahe pramANa mAne jAya ve tumhAre bUTerAya jI Adika saMskRta nahIM ye tathA pInAMvarI ora pItAMbarIyoM ke anukA jo saMskRta nahIM paDhe haiM ve saba midhyA . mAdI hai aura asaMyamI haiM una kI bAta para
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) kabhI nizcaya (itabAra) karanA nahIM cAhiye / are bhole bhAiyo yathA pUrvokta mithyAtiyoM ke banAye huye saMskRtamayI graMtha haiM unameM zabda to zuddha haiM parantu una ke vacana to satya nahIM kyoMki zabdazuddhi kucha aura hotI hai arthAt likhane par3hane kI lyAkata aura satya bola nA kucha aura hotAhai yathA kacaharImeM do gavAha gujare eka to ilmadAra arbI phArsI saMskRta par3hA huA thA bakAyade (vibhaktiliMga bhUtabhavi pyatAdikAlasahita) bolatA thA parantu ijahAra jhUThe gujAratA thA aura dUsarA becArAkucha nahIM par3hA thA sUdhI dezI bhASA bolatA thA parantu satya 2 kahatA thA aba kahojI sabhAmeM Adara kisako hogA aura daMDa kisako apitu cAhe par3hA ho na par3hA ho jo satya bolegA usI kI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) mukti hogI kyoMki hama dekhate haiM ki kaI loga * aise haiM ki saMskRtAdi aneka prakAra kI vidyA paDhe huye hai parantu,abhakSya, bhakSaNAdi agamyagamanAdi aneka kukarma karate haiM to kyA una kI zubhagati hogI apitu nahIM durgati hogI yadi zubha dharma kareMge to tareMge aura jo kaI anapar3ha nara nArI dharma karate haiM aura suzIla haiM dAnAdi paropakArakaratehaiM to kyAunakI durgati hogI apitu nahIM avazya zubhagati hogI ityarthaH yathA raajniito|| __paThakaH pAThakazcaiva,yecAnya zAstraciMtakAH / sarvevyasanino mUrkhA, yaHkriyAvAn sa paNDitaH // 1 // asyArthaH // __ saMskRtAdi vidyAke par3hane vAle par3hAne vAle yeca anyamata matAMtaroMke zAstroMke ciMtaka sarva
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) nahIM tAte kAmarAga kI upamA vairAgya para utArate ho vina sataguru hRdaya ke nayana kauna khole are bhole strIkI mUrtiyoMkodekhaketosavI kAmiyoMkA kAma jAgatA hogA parantu bhagavAn kI mUrtiyoM ko dekhake tuma sarIkhe zraddhAluoM meM se kisa2 ko vairAgya huA, so batAo? he bhAI ! kAma to udaya bhAva (paraguNa hai) usakA kAraNabhI strI vA strIkI mUrtiAdibhI paraguNa hIhai aura vairAgyanijaguNa hai usakA kAraNabhI jJAnAdi nijaguNa hI hai. isa kA vistAra merI banAI huI jJAna dIpikA nAma pustaka meM isI praznake uttara meM likhA gayA hai athavA kisI ko kisI prakAra mUrtiyeM dekhanese vairAgya AbhI jAyato kyA vaha vairAgya Ane se pUrvokta mUrtiyeM Adika vaMdanIya hojAyeMgI, jaise samudra pAlI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahA so ThIka hai parantu ( 35 ) ko cora ke bandhanoM ko dekhake vairAgya huA aura pratyeka buddhiyoM ko baila vRkSAdi dekhane se vairAgya huA to kyA ve cora baila vRkSAdi vaMdanIya ho gaye apitu nahIM // pUrvapakSI - Apane vastukA svarUpa sunane kI apekSA vastukA AkAra dekhane se jyAdA aura jaldI samajhameM AjAtA hai, jaise meru (parbata) lavaNa samudra bhadrazAla vana gaMgA nadI ityAdikoM ke laMvAI caur3AI UMcAI Adika varNana sunake to kama samajha baiThatI hai aura unake mAMDale (nakase ) dekha ke jaldI samajha AjAtI hai aise hI bhaga vAn kI tArIpha sunane kI apekSA bhagavAn kI mUrti dekhane se jaldI svarUpa kI samajha par3atI hai / uttara pakSI - hAMhAM sunane kI, apekSA (nisa /1
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) vata) AkAra (nakasA) dekhanese jyAdA aura jaldI samajha AtI hai yaha to hamabhI mAnate haiM parantu usa AkAra (nakase) ko vaMdanA namaskAra karanI yaha matavAla tumheM kisane pIlAdI / - pUrvapakSI-jo cIja jisalAyaka hogI usa kA AkAra (nakasA) bhI vaise hI mAnA jAya gA arthAt jo vandana yogya hoMge unakA AkAra (mUrti) bhI vandI jAyagI // -- uttarapakSI-yaha tumhArA kahanA ekAMta mUkha tAI kA sUcaka hai, kyoMki tama jo kahate ho jo cIja jisa lAyaka ho usa kI mUrti bhI usI taraha se hI mAnI jAyagI, arthAt jo vandane yogya hogeM, unakI mUrti bhI vandI jAyagI,to kyA jo cIja khAne ke yogya hogI usa kI mUrti bhI khAI jAyagI jo asavArI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) ke yogya hogI, usa kI mUrti pe bhI anavArI hogI jaise AsakA phala khAne yogya hotA hai. aura usakI mUrti arthAt kisI ne miTTI kA kAThakA, kAgaja kA rukA Asa banA liyA to kyA vaha bhI khAne yogya hogA kisI ne miTTI kA kASThakA ghor3A banAyA to kyA usa pai asavArI bhI hogI athavA parvata kA nakamA dekheM to kyA usakI car3hAI bhI caDhe samudra kA nakasA dekheM to kyA usameM jahAjabhI chor3evA nadI kA nakasA dekheM to kyA gAne bhI lagAveM apitu nahIM aisehI bhagavAna kI mUrti kodekheM to kyA namaskAra bhI kareM apitu nahIM asalI kI taraha nakala ke sAtha varatAva kabhI nahIM hotA hai, asala aura nakalakA jJAna to pazu pakSI bhI rakhate haiM // yathA savaiyA :
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 58 ) jhaTahI pravIna nara paTake vanAye kIra tAhakIra dekhakara villI huna mAre hai kAgaja ke kora 2 Thaura2 nAnAraMga tAha phula dekha madhu kara dura hIte chAre hai citrAmakA cItA dekha zvAna tAsauM Dare nAha vanAvaTakA aMDA tAha pakSI huna pAre hai asala hUM nakala ko jAne pazu pakhI rAma mUDha nara jAne nAha nakala kaise tAre hai, pUrvapakSI-hAM ThIkahai, asalakIjagaha nakala kAma nahIM desaktI parantu bar3oM kI arthAt bhagavantoM kI mUrti kA adaba to karanA caahiye| uttara pakSI-hamane to apane var3oM kI mUrti kA adaba karate huye kisIko dekhA nahIM yathA apane bApa kI bAve kI mUrtiyeM banAke pUja rahe haiM aura usakI nhu~ (beTe kI bahu) usa sva
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) sara kI mUrti se cUMgaTa pallA karatI hai ityAda hAM kisI ne kula rUDhI karake vA moha ke vasa hokara vA krodha karake vA bhUla karake kalpanA karalI to vaha usakI ajJAna avasthA hai hara ekakI rIti nahIM jese jJAtA sUtra meM malli dina kumArane citrazAlImeM malli kumArI kI mUrti ko dekhake lajjA pAI aura adaba uThAyA aura citrakAra krodha kiyA aise likhA hai to usa kumArakI bhUlathIkyoMkihara ekane mUrtiko dekha ke aise nahIM kiyAkyoMki yaha zAstrokta kriyA nahIM hai zAstrokta kriyA to vaha hotI hai ki jisa kA bhagavaMta ne upadeza kiyA ho ki yaha kriyA isavidhi se aise karanI yogya hai natu zAstroMmeM to saMbaMdhArthameM rUDhibhI dikhAihai, mana kalpanA bhI dikhAI hai aura yajJabhI yAtrA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4. ) bhI corI bhI vezyA ke zRMgArAdi kI racanA ityAdi aneka zubhAzubha vyavahAra dikhAye haiM kyA ve saba karane yogya ho jAyeMge, jaise rAya praznI me devoMkA jIta vyavahAra (kularUr3hi) kula dharma nAga paDimA (nAga AdikoM kI mUrtiyoM) kA pUjana // 2 padmapurANa (rAmacaritra) meM vajrakaraNa ne aMgUThImeM mUrti karAI // 3 vipAkasUtrameM aMbara yakSakIyAtrAabhaMgasena corakI corIkA karanA purohitane yajJameMmanuSyoM kA homa karAyA rAja kI jayake liye ityAdi parantu yaha saba ucca nIca karma mithyAtvAdi puNya pApa kA svarUpa dikhAne ko saMbaMdhameMkathana AjAte haiM, yaha nahIM jAnanA ki sUtra meM kahe haiM to karane yogya hogaye, kyoMki yaha pUrvokta
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) upadezameM nahIM haiM ki aise karo upadezato sUtroM meM aisA hotAhai ki hiMsA mithyAdi tyAgane ke yogya haiM inake tyAgane se hI tumhArA kalyANa hogA aura dayA satyAdi grahaNa karane ke yogya haiM inake grahaNa karane se karma kSaya hoMge aura karma kSaya hone se mokSa hogA ityAdi // (1) pUrvapakSI-yaha to saba bAteM ThIka haiM paraMtu hamArI samajhameM to jo vaMdane namaskAra karane ke yogya hai usa mUrtiko bhI namaskAra karI hI jaaygii| uttara pakSI-yaha bhUla kI bAta hai kyoMki vaMdanA karane yogyako to vaMdanA karI jaaygii| paraMtu usakI mUrti ko pUrvokta kAraNoMse koI vidvAn namaskAra nahIM karatA hai yathA nagarakA rAjA kahIMse Ave vA kahIM jAya to usakI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) pezavAI meM raIsa logajAya aura namaskAra kareM bheTa caDhAveM rozanI kare sukadameM pezakareM paraMtu rAjAkI mUrti ko lAveM to pUrvokta kAma kauna karatA hai mukadameM nakaleM kauna usa mUrtike Age peza karatA hai yadi kare to mUrkha kahAve / pUrva pakSI - mukadamoM kI bAteM to nyArI hai hamatoM aise mAnate haiM ki jaise mitrakI mUrtikodekhakara rAga (prema jAgatA hai) aisehI bhagavAn kI mUrti ko dekhake bhakti prema jAgatA hai / uttara pakSI - hAM 2 hama bhImAnate haiM kI mitra kI mUrti ko dekhake prema jAgatA hai paraMtu yaha to moha karma ke raMga haiM yadi usI mitra se lar3a paDe to usI mUrti ko dekhake krodha jAgatA hai he bhAI yaha to pUrvokta paraguNakA kAraNa rAga dveSa kA peTA hai samajhane kI bAta to yUM hai ki
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) mitra Ave to usake liye palaMga vichAde mIThA bhAta karake thAla lagAke agAr3I rakhadeki lo jIvoM aura vahuta khAtira se peza Ave yadi mitra kI mUrti banI huI Ave to use dekhakara khuzI to moha ke prayoga se bhale hI hojAya paraMtu palaMga to mUrti ke liye daur3ake na vichAye gA, na mIThe bhAta banavAke thAla AgADI dhare gA yadi dhare gA to usa ko loga mUrkha kaheMge aura upahAsa kareMge aisehI bhagavAna kI mUrti ko dekhake koI khuza ho jAya to ho jAya parantu namaskAra kauna vidvAna karegA, aura dAla cAvala lauMga ilAcI aMgUra nAraMgI kauna vidvAn khAne ko degA arthAt car3hAvegA sivA bAla ajJAniyoM ke / yathA :___ gIta cAla lUcekI, kUka pADe sunatA nAhI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) rAga raMga kyA AkhoM setI dekhe nAhIM / nAca nRtya kyA tAka thaiyA tAka thaiyA tAkathaiyA kyAikendrI Age paMcendrI nAce yaha tamAsA kyA 1 nAsikA ke svara cAle nAhIM dhUpa dIpa kyA mukhameM jivhA hAle nAhIM bhoga pAna kyA tAka thaiyA 2 parama tyAgI parama bairAgI hAra zRMgAra kyA AgamacArI pavana vihArI tAle jiMde kyA tAkathaiyA 3 sAdhu zrAvaka pUjI nAhI devarIsa kyA jIta vihArI kula AcArI dharmarIta kyA tAka 4 iti // (5) pUrva pakSI - tuma mUrtiko kisa kAraNa nahIM mAnate ho || uttara pakSI - lo bhalA zirozira par3e khar3akA kidhara hoya mUrti ko to hama mUrti mAnate haiM paraMtu mUrti kA pUjana nahIM mAnate haiM pUrvokta
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45 ) dRSTAMtoMse kArya sAdhaka na honese yathA dRSTAMta eka mithyAmati zAhUkAra ke ghara samyaktI kI beTI vyAhI AI vaha kuchaka nautattva kA jJAna par3hI huI paMDitA thI aura sAmAyika Adi niyamoM meM bhI pravINathI to usakI sAsa use devaghara ( mAMdara ) ko lecalI taba vahAM dehare ke dvAre pASANa ke zera bane huyethe unheM dekhake vaha bahU sAluke samajhAneke liye mUchI hogirapar3I taba sAsune jaldI se uThAke chAtIse lagAlI aura kahA ki tU kyoM kAMpatI hai bahu ghabarAtI huI bolI yaha zera khAleMge taba sAsu bolI o mUrkhe yaha to pattharahai zerakA AkAra kiyA huyA hai yaha nahIM khA sakte inase mata Dara taba agAr3I coMkameM eka pattharakI gau banI huI pAsa bachA banA huA taba vahAM dUdha dohane lagI to sAsu
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne phira kahAkI tUmUrkhAnandanI hai pattharakI go kabhI nahIM dUdhakI AlApUrI karegI,Age iSTa deva kI mUrti ko sAsu jhuka jhuka sIsa nivAne lagI aura bahuko bhI kahane lagI ki tUM bhI jhuka taba bahu volI ki isake AgosaranivAne se kyA hogA taba sAsu bolIdUdhadegA pUta degA svarga degA mukti degA taba bahu bolI yathA__chapa, parvata se pASANa phoDakara silA jo lAye vanI gau aura siMhatIsare harI pdhraaye| gau jo deve dUdha siMha jo uThakara mAre donoM vAteM satya hoya to harI nistAre tInoM kA kAraNa eka hai phala kArya kahe doya donoM vAteM jhUTha haiM to eka satya kima hoya / sAsU lAjavAba huI ghara ko AI phira na gii| (6) pUrvapakSI-bhalA tuma mUrti ko to nahIM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 40 ) mAnate ki yaha nakala hai, arthAt reta ko khAMDa thApa ke khAya to kyA muMha mIThA hoya aisA hI pASANa ko rAma mAna ke kyA lAbha hogA paraMtu meM pUchatA hUM ki tuma nAma lete ho bhagavAn 2 pukArate ho, isa se kyA lAbha hogA arthAt khAMDa 2 pukArane se kyA muMha mIThA ho jaaygaa| uttarapakSI-hama to nAma bhI tumhArIsI samajhakI taraha nahIM mAnate haiM kyoMki hama jAnate haiM ki binA guNoMke jAne, binA guNoM ke yAda meM graha nAma lene se kucha lAbha nahIM yathA rAma rAma raTatayAM bIte janma aneka tote jyoraTanA raTI sama dama vinA viveka ? apitu hama to pUrvokta guNaniSpanna nAma arthAt guNAnubaMdha (guNa sahita ) nAma lete haiM sobhAva meM hI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) dAkhila hai jaise zAstroM meM likhA hai ki svAdhyAya karanA ( pATha karanA ) stotra par3hanA so bar3A tapa hai tAMte guNiyoM ke nAma guNa sahita lene se (bhajana karane se ) mahA phala hotA hai arthAta ajJAnAdi karmakSaya hote haiN| aura tuma lokabhI binA guNoM ke nAma ko arthAt nAma nikSepa ko nahIM mAnate ho yathA kisI jhIvara kA nAma mahAvIra hai to tuma usa ke pairoM meM par3ate ho / pUrvapakSI - nahIM nahIM / uttarapakSI - kyA kAraNa / pUrvapakSI - usameM mahAvIrajI vAle guNa nahIM uttara pakSI - mUrti meM kyA guNa haiM pUrvapakSI - hamAreyazovijayajIkRta huMDIstavana nAma grantha meM likhA hai ki DhIle pasatthe bheSa
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) dhArI sAdhu ko namaskAra nahIM karanI (celA) kyoM (guru) saMyama ke guNa nahIM (celA) to mUrti meM bhI guNa nahIM use bhI namaskAra na cAhiye (gurujI) mUrti meM guNa nahIM hai toauguNa bhI to nahIM hai arthAt bheSavArI meM saMyama kA guNa to hai nahIM paraMtu rAgadveSAdi auguNaheM isa se vaMdanIya nahIM,aura mUrti meM guNa nahIM haiM to rAgadveSAdi oguNa bhI to nahIM hai isase vaMdanIya hai, celA cup| uttarapakSI-celA mUrkha hogA jo cupakararahI nahIM to yUM kahatA ki guru jI jisa vastumeM guNa auguNa donoM hI nahIM vaha vastu hI kyA huI vaha to avastu siddha huI tAte vaMdanA karanA kadApi yogya nhiiN| isIkAraNa guNAnukUla' nAma mAnanA so
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) hamArAhI mata hai tuma nAmanikSepa mAnanA kisa arthase kahate ho hebhAI nAma to guNoMmeM zAmala hI mAnA jAtA hai jaise koI pArzvake nAma se gAlI de to hame kucha dveSa nahIM kaI pArzva nAma vAle phirate haiM yadi pArzvajI ke guNa grahaNa karake arthAt tumhArA pArzva avatAra aise kaha ke gAlo de to dveSa Ave ki dekho yaha kaisA duSTa buddhi hai jo hamAre dharmAvatArako niMdanIya vacanase bolatA hai tAte vaha nAma bhI bhAva meM hI hai yathA dRSTAnta kisI dezake rAjAke beTe kA nAma indrajIta thA aura ekarAjAke mahaloM ke pIche dhobI rahatA thA usake beTekA nAmabhI indrajIta thA ekadA samaya vaha dhobIkA beTA kAla vasa hogayA to vaha dhobI vilApa karake rone lagA ki hAya 2 indrajIta hAya zera indra
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 51 ) jIta ityAdi kahake pukArate huye aura rAjA Upara mahaloMmeM sunatA huA parantu rAjAne mana meM kuzauna (burA nahIM) mAnA ki dekho mere beTe ko kaise khoTe vacanakahake rove hai apitu rAjA jAnatA hai ki nAmase kyA hai jisa guNa aura kriyA zarIrase saMyukta mere beTekA nAma hai vaha yaha nahIM tAte nAma to guNAkarSaNahI hotA hai so bhAva nikSepameM hI hai // ... (7) pUrva pakSI bhalAjI pothImeM jo akSara likhe hote haiM yaha bhI to akSaroM kI sthApanAhI hai inako dekhake jaise jJAnakI prAptihotI hai| aise hI mUrtiko dekhake bhI jJAna prApta hotA hai uttara pakSI yaha tumhArA kathana bar3I bhUlakA hai kyoMki pothIke akSaroMko dekhake jJAna kabhI nahIM hotA hai yadi akSaroMko dekhake jJAna hotA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) to tuma apane ghara ke bAlavacce strI Adika nagara dezake saba logoMke sanmukha pothIke a. akSara kara diyA karo basa ve akSaroMko dekha ke,jJAnI hojAyA kareMge phirapAThazAlA (skUla) madarasoM meM par3havAnekI kyA garja rahegI hebhole kisI anapaDheke Age akSara likha dhare to vaha akSaroMkI sthApanA (AkAra) nakasA dekhake jJAna prApta kara legA arthAt sUtra par3ha legA apitu nahIM to phira tama kaise kahate ho ki pothIse hI jJAna hotA hai| pUrva pakSI hama to yahI samajharahe the ki pothI se hI jJAna hotA hai parantu tumahI batAo ki bhalA jJAna kaise hotA hai| uttara pakSI tumhArI mati to mithyAtva ne vigAr3a rakaravI hai tumhAre kyA vasa kI bAta hai
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) aba maiM batAUM jisa tarahase jJAnahotA hai pAMca indriya aura chaThA mana inake balase aura inake AvaraNarUpa ajJAna ke kSayopasma hone se mati zruti jJAnake prakaTa honese arthAt guru (ustAda) ke zabda zrotra (kAna) dvArA sunane se zrutijJAna hotA hai ki (ka) (kha) ityAdi aura cakSuH(netra) dvArA akSarakA rUpa dekhake mana dvArA pahacAne tava mati jJAna hotA hai ki yaha (ka) (kha) isa vidhi se jJAna hotA hai aura isI taraha guru ke mukha se zAstradvArA sunake bhagavAn kA svarUpa pratIta (mAlUma) hotA hai ki mahAvIra svAmIjI kI 7 hAthakI UJcI kAyA thI svarNa varNa thA siMha lakSaNa thA ananta jJAnAdi catuSTaya guNa the ityAdi kA jAnakAra hojAtA hai aura vahI mUrtiko dekhake pahacAna sakatA hai ki yaha mahA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) vIrajI kI mUrti vanA rakkhI hai parantu jisane gurumukha se zruta jJAna nahIM pAyA arthAt bhagavAn kA svarUpa nahIM sunA use mUrtiko dekhake kabhI jJAna nahIM hogA ki yaha kisakI mUrti hai jaise anapar3ha akSara kabhI nahIM vAcasakatA phira tuma akSarAkArako dekhake tathA mUrtiko dekhake jJAna honA kisa bhUlase kahate ho jJAna to jJAna se hotA hai, kyoMki ajJAnIko to pUrvokta mUrtise jJAna hotA nahIM aura jJAnIko mUrtikI garja nahIM ityarthaH // pUrvapakSI - yadi jJAnase jJAna hotA hai to phira tuma pothIyeM kyoM vAcate ho ! uttarapakSI - oho tumheM itanI bhI khabara nahIM ki hama pothIyeM kyoM vAcate haiM bhalA maiM batA detI hUM apanI bhUlake prayogase kyoMki pahile y
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) mahAtmA 14 / 14 pUrvakevidyAke pAThI aurabahvAgama pAThI the ve kaunase pothIyoM ke gADeliye phire the ve to kaMThAgrase hI guru par3hAte the aura cele par3hate the parantu hamaloka kalike jIva alpajJa vismRti buddhivAle par3hA huA bhUla 2 jAte haiM tAte jo akSaroMke rUpa pUrvokta nimittoMse sIkhe huye haiM unakA rUpa pahacAnakara yAda meM lAte haiM yoM vAcate haiN| pUrvapakSI-hama bhI to bhagavAnakAsvarUpa bhUla jAte haiM tAte mUrtiko dekhake yAda karalete haiN| ___ uttara pakSI-are bhole bhagavAn kA svarUpa to vidvAn dhArmika janoMko kSaNabhara bhI nahIM bhUlatA hai kyoMki jisa vakta gurumukhase zAstra dvArA siddha svarUpa saccidAnanda ajara amara narAkAra sarvajJa sadA sarvAnanda rUpa parame
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) zvara kA svarUpa tathA tIrthaM kara devakA arthAt dharmAvatAroM kA ananta catuSTaya jJAnAdi eka sama svarUpa sunA usI vakta hRdayameM arthAt matimeM nakalA, hojAtA hai vaha maraNaparyata nahIM visaratA to phira pattharakA nakasA (mUrti) ko kyA kareMge jisake liye nAhaka aneka Arambha uThAne pdd'eN| (8) pUrvapakSI-bhalA kisI bAlakane lAThI ko ghor3A mAna rakkhA hai tuma use ghor3A kaho ki he bAlaka apanA ghar3A thAma le to tume mithyA bANIkA doSa hoya ki nhiiN| . __uttarapakSI-useghoDAkahanesetomithyAvANIkA doSa nahIM kyoMki usa bAlakane ajJAnatA se usako ghor3A kalpa rakkhAhai tAteM usa kalpanA ko grahake ghor3A kaha dete haiM paraMtu use ghor3A
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___(, 57 / ) samajhake usake Age ghAsadAnekA TokarA to nahIM rakhadete haiM yadi rakkheM to mUrkha kahAve aise hI kisI bAlaka arthAt ajJAnIne pASANAdikA bimba tathA citra banAke bhagavAna kalpa rakkhA hai to usako hamabhI,bhagavAnakAAkAra kahadeM paraMtu use vaMdanA namaskAra to nahIM kareM aura laDDU paDe to agAr3I nahIM dhare ityarthaH / ___ pUrvapakSI-khAMDake khilaune hAthI ghor3AdiAkAra saMca ke bhare huye unheM tor3ake khAoM ki nhiiN| uttarapakSI-unake khAnekA vyavahAra ThIka nahIM pUrvapakSI-usake khAne meM kucha doSa hai| uttarapakSI-doSa to itanAhIhaiki hAthIkhAyA ghor3A khAyA yaha zabda azuddha hai| / pUrvapakSI-yadi jar3apadArthakA AkAra vA nAma
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ '( 58 ) dharake tor3ane khAne meM doSa hai to usake vaMdane pUjane se lAbha bhI hogaa| uttarapakSI-oho tuma yahAMbhI cUke kyoMki kaI kriyA aisI hotI haiM ki jinake tor3ane phor3ane meM doSa to bhAvAzrita hojAya paraMtu unake pUjanese lAbha na hoy|| pUrvapakSI-yaha kyA koI dRSTAnta hai| unarapakSI-yathAkoI puruSa miTTI kI gau vanAke usa ko hiMsA ke bhAvase chede (tor3e) to usa paruSako gau ghAtakA doSa lage vA nahIM pUrvapakSI haaNlge| uttarapakSI-yadi koI pUrvokta miTTI kI gauvanA ke use dUdhalAbhakabhAvasepUje aura binatI kareM ki hegaumAtA dUdhadeto aise dUdhakA lAbhahoya / pUrvapakSI-nahIM paraMtu hamako to yahI sikhA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 56 ) rakkhA hai ki mUrti to kucha nahIM kara sakatI bhAvoMse bhagavAna mAna liye to bhAvoM kA hI phala milegA yathA rAjanItau : nadevovidyatekASThe,na pASANenamRnmaye,bhAveSu vidyatedeva, stasmAd bhAvohikAraNam / 1 / ___ artha-kATha meM deva nahIM virAjate na pASANa meM na miTTI meM deva to bhAva meM haiM tAte bhAva hI kAraNa rUpa hai| 1 / ___ uttarapakSI-tumhArA yaha kahanAbhI udaya ke jora se hai arthAt bhUla kA hai kyoMki koI puruSa lohe meM sonekA bhAva karale ki yaha hai to lohe kA dAma parantu maiM to bhAvoM se sonA mAnatAhUM ava kaho jI use soneke dAma mila jAyeMge apitu nahIM / to phira isa dhokhe meM hI na rahanA ki sarvasthAna (sabajagaha)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) . bhAvoMhIkA phala hotA hai kyoMkibhAvoMkA phala bhI kathacit pUrvokta yathA tathya artha meM hI hotA hai| .. (9)pUrvapakSI-yaha to sabaThIkahai paraMtu joana jAna loka kucha jJAnanahIM jAnate unako maMdira meM jAnekA AlaMbana hojAtA hai, isI kAraNa maMdira mUrti banavAye gaye haiN| __uttara pakSI-yaha to phira tuma apane mana ke rAjA ho cAhe kaise hI mana ko laDAlo parantu siddhAnta to nahIM kyoMki tuma pramANa kara cuke ho ki anajAnoM ke vAste maMdara mUrtiyeM haiM, so ThIka hai kyoMki cANakya nIti darpaNameM bhI yoM hI likhA hai adhyAya cAra, zloka 19meM agnirdevo dvijAtInAM, munInAM hRdidaivtm| pramAti svalpabuddhInAM, sarvatra samadarzinAm //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) artha-dvijAti brAhmaNa Adika agni hotrI agni ko devatA mAnate haiM / munIzvara hRdaya sthita Atma jJAna ko deva mAnate haiM alpa buddhi loka arthAt mUrkha pratimA (mUrti) ko deva mAnate haiM, samadarzI sarvatra deva mAnate haiM // 19 // aura hamane bhI bar3e bar3e paNDita joM vizeSa kara bhakti aMga ko mukhya rakhate haiM, unhoM se sunA hai ki yAvad kAla jJAna nahIM. tAvat kAla mUrti pUjana hai aura kaI jagaha likhA bhI dekhanemeM AyA hai yathA jainIdigamba rAmnAyI bhAI zamIracanda jainaprakAza uradU kitAba san 1904 lAhaura meM chapI jisake saphA 38 satara 4 se 9 taka likhatA hai-jo zaSasa vairAgya bhAvako paidAkaranA cAhatAhai usa ke liye bhagavAna kI mUrti nizAna kA kAma
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62 ) detI hai aura jaba usakekhayAla pukhatA hojAte haiM taba phira usako mUrtike darzana karane kI kucha jarUta nahIM rahatI cunAce RSiyoM aura muniyoM ke liye mUrti pUjana karanA jarUrI nahIM hai aura yaha bhI kahate haiM guDiyoM ke khelavat arthAt jaise choTI choTI vAlikA (kur3iyAM) gaDIyoM ke khela meM tatpara ho ke gahane kapar3e paharAtI haiM aura vyAha karatI haiM paraMtu jaba ve syAnI buddhimatI hojAtI haiM taba una gur3IyoM ko avastu jAnake phaiMka detI haiM aisehI jabataka hama logoMko yathArtha tattvajJAna na hove tabataka mUrti meM tatpara hokara arthAt dila se premakara2 nhAvAveM dhavAveM khilAveM (bhogalagAveM) zayana karAveM jagAve ityAdi pUjA bhakti kreN| uttarapakSI-kyoMjI guDIyoMkA khela una lar3a
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) kIyoM ko syAnI aura buddhimatI honekA kAraNa hai arthAt guDIyAM kheleM to buddhimatI hoveM na.. kheleM to buddhimatI nahIM hoveM kyoMki kAraNa se kArya hotA hai| pUrvapakSI-nahIM jI guDIyoMkA khelanA akala maMda honekA kAraNa nahIM hai akala maMda hone kA kAraNa to vidyAdi abhyAsakA karanA hai guDIyoMkA khelanA to avidyAkA poSaNa hai // uttarapakSI-aba isa meM yaha bhrama paidA huA ki tuma mUrti pUjaka kabhIbhI jJAnI nahIM hote kyoMki hama loka dekhate haiM ki mUrti pUjakoM ne maraNa paryaMta bhI mUrti kA pUjanA nahIM chor3A tAteM siddha huA kimUrti pUjatepUjate jJAna kabhI nahIM hotA yadi hotA to jJAna huye pIche mUrti kA pUjanA chor3a dete to hama bhI jAna lete ki
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) hAM inhoMne 5-7 varSa mUni pUjI hai jilale jJAna hogayA hai,aba chor3adI kyoMki tuma kahacuke ho ki yAvadakAla jAna nahIM tAvadakAla mUrti kA pUjana hai / he bhrAtaH bahuta kahAnI kyA jJAna kA kAraNa mUrti kA pUjana nahIM hai jJAna kA kAraNa to pUrvokta jJAna kA abhyAsa hI hai tAte pUrvoktaajJAna kriyA arthAt guDiyoMkA khelanA chor3o jJAnI bno| __(10) pUrvapakSI-salAjI tIrthakara deva to mukta ho gaye haiN| siddhapada) meM ho gaye haiM to namo arihaMtANaM kyoM kahate ho| uttarapakSI-kyA tumheM itanI bhI khabaranahIhai ki,jaghanyapada 20 tIrthaMkara toavazya hImanaSya kSetra meM hote haiM, yadi RSabhAdi kI apekSA se kahoge to sUtrasamavAyAMga AdimeM aisA pATha hai
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ ( 65 ) namo tthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM Adi garANaM tittha garANaM jAva saMpattANaM namojinANaM jiiyebhyaannN|| ___ artha-namaskAra ho arihaMta bhagavaMta jI ko jo dharmakI Adi karake cAra tIrtha arthAta sAdha 1 sAdhvI 2 zrAvaka 3 zrAvikA 4 inakI dharma rIti rUpa mukti mArga karake yAvat (jahAM taka) siddha pada meM prApti bhaye aise jinezvara ko namaskAra hai jinhoM ne jIte haiM sarva saMsArIbhaya (janma maraNAdi) arthAt pUrvale tIrthaMkara pada ke guNa grahaNa karake siddhapadameM namaskAra kojAtI hai kyoMki anaMta jJAnAdi catuSTaya guNa tIrthakara pada meM the vaha guNa siddhapada meM bhI mojUda haiM aura yaha bhI samajha rakhanA ki jo namo siddhArNa pATha par3hanA hai isa se to sarva siddhapadako
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) namamkAra hai aura jo namo thuNaMkA pATha par3hanA hai isase jo tIrthaMkara aura tIrthaMkara padavI pA kara paropakAra karake mokSa huye haiM unhIM ko namaskAra hai / ityrthH|| (11) pUrvapakSI-yaha to Apane ThIka samajhAyA paraMtu eka saMzaya aura hai ki jo mUrti ko na mAne to dhyAna kisa kA dhare aura nisAnA kahAM lagAve? uttarapakSI-dhyAna to sUtrasthAnAMgajI uvAI jI Adi meM cetana jar3a tattva padArthakA pRthaka 2 vicArane ko kahA hai arthAt dharmadhyAnazakladhyAna ke bheda cale haiM paraMtu mUrti kA dhyAna to kisI sUtra meM likhA nahIM hAM dhyAna kI vidhi meM nA sAyAdi pai dRSTikA ThaharAnA bhI kahA hai paraMtu hAthoM kA banAyA bimba dhara ke usa kA dhyAna
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanA aisA to likhA dekhane meM AyA nahIM aura nisAnA jisa ke lagAnA ho usa ke lagAve paraMtu raste meM IMTa patthara dharake usameM na lagAve arthAt zrutirUpa tIra paramezvarake guNa rUpasthala meM lagAnA cAhiye paraMtu raste meM patthara kI mUrti ko dharake usameM zruti lagAnI nahIM cAhiye kyoMki jaba zruti arthAt dhyAna mUrti meM lagajAyagA to paramezvarake parama guNoM taka kabhI nahI phucegaa| ityrthH|| ___ (12) pUrvapakSI-Apane yuktiyoM ke pramANa dekara mUrtipUjA kA khaMDana khUba kiyA aura hai bhI ThIka paratu hamane sunA hai ki sUtroM meM ThAma ThAma mRti pUjA likhI hai yaha kaise hai? uttarapakSI-sUtroM meM to mUrtipUjA kahIM nahIM likhIhai,yadi likhI hai to hameM bhI dikhaao|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 ) pUrvapakSI-bhalA kyA tuma nahIM jAnate ho| uttarapakSI-bhalA jAnate to kyA kahate huye hamArI vRtti bigar3a jAtIarthAt isa zraddhA vAle (caitanapUjaka) gRhasthiyoMke dvAre bhikSA na mAMga khAte jar3apUjaka gRhasthiyoM ke dvAre bhikSA mAMga khaate| pUrvapakSI-kahate haiM ki sUtra rAya praznI, upAsakadazAMga, uvAI, jJAtA dharmakathA, bhagavatI jI Adika meM likhA hai| _uttarapakSI-oho tuma sAvadyAcAryoMke lekha ke dhokhe meM Akara aura sUtrakAroM ke rahasya ko na jAnanese aise kahate ho ki sUtroMmeM mUrtikA pUjana dharma pravRttimeMlikhA hai lo aba jahAMjahAM sUtroMmeM se mUrtipUjanakA bhramahai vahAM 2 kA mUla pATha aura artha likhake dikhA detIhUM ki yahato
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) mUlapATha se artha hotA hai aura yaha saMbandhArtha hotA hai aura yaha TIkA TabbakAroMkA sUtrArthase milatA artha hai yaha pakSahai yaha niyukti bhASya kAroMkA pakSa hai aura yaha kathAkAra gapaur3e haiM aura isa meM yaha tarka vitarka hai ityAdi prazna uttara kara kelikhA jAtA hai| ___ prazna-mUrtipujaka sUryAbha devane jina paDimA pUjI hai| __ uttara-cetana pUjaka deva lokoM meM to akRtrima arthAt zAzvatI bina banAI mUrtiyeM hotI haiM aura devatAoM kA mUrti pUjana karatA jIta vyavahAra arthAt vyavahArika karma hotA hai kucha samyag dRSTi aura mithyA dRSTiyoM kA niyama nahIM hai kula rUDhIvat samadRSTi bhI pUjate haiM, mithyA dRSTi bhI pUjate haiN|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7. ) ora sUtrArtha ke dekha tyAM aisAbhI saMbhavahotA hai ki vaha devalokAdikoM meM kisI deva kI mUrtiyehoM kyoMki uvAIjI sUtra meM zrImahAvIra tIrthaMkara devajIke zarIrakA zikhAse nakha taka va na calAhai vahAM bhagavAnke maMzu arthAt zmazru (dADhI mUche) calI haiM aura cuMcuve nahIM cale haiM aura sUtrarAya praznIjImeM jina paDimAkA nakha se zikhA taka varNana calA hai vahAM pratimAke cuMcuye cale haiM aura dAr3I mucchAM nahIM calIhaiM aura jo jainamatabhese pUrvokta pASANApAsaka nikale haM so ye bhI jina paDimA (mUrtiye) banavAte haiM una mUrtiyoMke bhI dAr3hI mUcha kA AkAra nahIM banavAte haiM ityarthaH aura namAtthuNaM ke pATha vi. Saya meM tarka karoge to uttara yaha hai, ki vaha pUrvaka bhAvale mAlUma hotAhai ki devatA paramparA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 71 ) vyavahAra se kahate Ate ha, athavA bhadrabAhu svAbhIjIke pIche tathA vArAvarSI kAlake pIche likhane likhAne meM pharka par3A ho ataH (isI kAraNa) jo hamane apanI banAI jJAna dIpikA nAma kI pothI saMvat 1946 kI chapI pRSTha68 meM likhA thA ki mUrti khaNDana bhI haThahe (noTa) vaha isa bhrama se likhA gayA thA ki jo zAzvatI mUrtiye haiM vaha 24 dharmAvatAroMmekIhaiM una kA utthApaka rUpa doSa laganekekAraNakhaNDana bhI haTha hai,paratu socakara dekhAgayA topUrvoktakAraNa se vaha lekha ThIka nahIM aura pramANIka jaina sUtroM meM mUrti kA pUjana dharma pravRtti meM arthAt zrAvaka ke samyaktavratAdi ke adhikArameM kahIM bhI nahIM calA ityrthH|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) tarka pUrvapakSI-yoM to haraeka kathana ko kaha deMgeM ki yaha bhI pIche likhA gayA hai| uttarapakSI- nahIM nahIM aisA nahIM hosaktA hai kyoMki jo pramANIka sUtroM meM savistAra prakaTa bhAva hai unameM koIbhI sUtrAnuyAyI tarka vitarka arthAt carcA nahIM karasaktA hai yathA jIva,ajIva, loka,paraloka, baMdha, mokSa, dayA kSamAdi pravRttiyoM meM paraMtu pramANIka sUtroM meM dharma pravRtti ke adhikAra meM pratimAkA pUjana nahIM calA hai yadi calA hotA to phira tarka kauna kara sakatA thA, aura mata bheda kyoM hote hAM kahIM 2 se ceiya zabda ko grahaNakarakarake alpajJajana carcA, kyA, lar3AI karate rahate haiM jisa ceiya zabdake citilaMjJAne ityAdi dhAtu se jJAnAdi aneka artha haiM jisakA svarUpa Age .
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ likhA jAyagA aura isa pUrvaka kathana kI sa-- bUtI yaha hai ki sUtra uvAIjI meM pUrNa bhadra yakSake yakSAyatana arthAt maMdirakA aura usakI pUjAkA pUjAke phalakA dhanasaMpadAdikA prApti honA ityAdi bhalI bhAMti savistAra varNana calA hai aura aMtagar3hajI sUtrameM mogara pANI yakSa ke maMdira pUjA kA haraNagaseSI devakI mUrtikI pUjA kA aura vipAka sUtra meM jaMbarayakSa kI mUrti maMdira kA aura usa kI pUjAkA phala putrAdi kA honA savistAra pUrvokta varNana calA hai parantu jinamadira arthAt tIrthakara devajIkI mUrti ke maMdirakI pUjAkA kathana kisI nagarI ke adhikArameM tathA dharmapravRtti ke adhikAra meM arthAt jahAM zrAvaka dharmakA kathana yathA asuka zrAvaka ne amuka tIrthakara kA maMdira banavAyA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) isa vidhi se isa sAmagrI se pUjAkarI vA yAtrA karI ityAdi kathana kahIM nahIM calA yathA pra. dezI rAjA ko kezIkumArajIne dharma batAyA zrAvaka vrata diye vahAM dayAdAna tapAdi kA karanA batAyA paraJca maMdira mUrti pUjA nahIM batAI na jAne sudharma svAmIjIkI lekhinI(kalma) yahAM hI kyoMthakI hA itikhade paraMtu he bhavya isa pUrvokta kathana kA tAtparya yaha hai ki vaha jo sUtroM meM nagariyoM ke varNana ke Ada meM pUrNa bhadrAdi yakSoMke madira cale haiM so vaha yakSAdi sarAgI deva hotehaiM aura bali vAkula Adika kI icchA bhI rakhate haiM aura rAga dveSa ke prayoga se apanI mUrti kI pUjA'pUjA dekhake vara zarApa bhI detehaiM tAte haraeka nagara kI rakSA rUpa nagara ke bAhara inake maMdira hamezA se cale
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 75 ) Ate haiM sAMsArika svArtha hone se paraMtu mukti ke sAdhana meM mUrti kA pUjana nahIM calA yadi jina mArga meM jina maMdira kA pUjanA samyakta dharma kA lakSaNa hotA to sudharma svAmI jI avazya savistAra prakaTa sUtroM meM sarva kathanoM ko chor3a prathama isI kathana ko likhate kyoMki hama dekhate haiM ki sUtroM meM ThAma 2 jina padArtho se hamArA vizeSa karake AtmIya svArtha bhI siddha nahIM hotA hai unakA vistAra saiMkar3e pRSThoM para likha dharA hai, yathA jJAtAjI meM megha kumAra ke mahala, mallidinna kI citrasAlI, jina raskiyA jina pAliyA ke adhyayana meM cAra vAgoMkA varNana, aura jIvAbhigamajI rAyapraznI meM parvata,pahAr3a,vana,vAga paMcavarNa ke tRNAdi kA punaHpunaH varNana vizeSa likhAhai pa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) raMtu jisako mUrti pUjaka mukti kA sAdhana ka. hate haiM, usa maMdira mUrti kA vistAra eka bhI pramANIka mUlasUtra meM nahIM likhA yadi tarka kareM ki rAyapraznIjI jIvAbhigamajI meM jina maMdira kA bhI adhikAra hai uttara yaha to hama pahile hI likha cuke haiM ki devalokAdikoM meM akRtrima arthAt zAzvatI jinamaMdiramUrti devoM ke adhikAra meM calI haiM parantu kisI deza nagara purapATanameM kRtrima arthAt pUrvakti zrAvakoM ke banavAye huyebhI kisI pramANIkasUtrameM cale haiM apitu nahIM tAte siddha huA ki jainazAstroM meM sAdhu zrAvakako maMdira kA pUjanA nahIM calA hai, aba jopASANopAsakaceiyazabdako grahaNa karake maMdira mUrti kA pUjanA ThaharAte haiM arthAt artha kA anartha karate haiM isakA saMvAda suno|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) prazna-(14) pUrvapakSI ubAI jI sUtra ke Ada hI meM campApurIke varNanameM(vahave arihanta ceIya) aisA pAThahai arthAt campApurI meM bahuta jinamandira haiN| ___ uttara pakSI-uvAIjI meM pUrvokta pATha nahIM hai yadi kisI 2 pratimeM yaha pUrvokta pATha hai bhI to vahAM aisA likhA hai ki pAThAntare arthAt koI AcArya aise kahate haiM isase siddha huA ki yaha (prakSepa) kSepaka pATha hai // __pUrvapakSI-isIsUtrameM aMbaDajI zrAvakane jina pratimA pUjI hai // __uttarapakSI-yaha tumhArA kahanA ajJAnatA kA sUcaka hai arthAt sUtra ke rahasya ke ta jAnane kA lakSaNa hai kyoMki isa aMbaDa jI ke mUrti pUjane kA jo zora macAte haiM to isa viSaya
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) kA maiM mUla pATha aura artha aura usa kA bhAva prakaTa likha ke dikhA detI hUM buddhimAn pakSako thor3I sI dera alaga dhara ke svaya hI vicAra kareMge ki isa pATha se maMdira mUrti kA pUjanA kaise siddha hotA hai| uvAI jI sUtra 22 praznoM ke adhikAra meM prazna 14 meM likhA hai aMmmaDaslaNaM parivvAya gassa NokappaI, aNautthievA, aNautthiya devayANivA, aNa utthiyaM pariggahiyANivA arihaMta ceiyaM vA, vaMdittaevA namaMsittaevA jAvapajjavAsittaevA NaNattha arihaMtevA arihaMta ceiyaannivaa| artha ___ ambaDa nAmA paribrAjaka ko (gokappaI) nahIM kalpai (aNutthievA) jainamata ke sivAya
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) anyayutthika zAkyAdi sAdhu 1 (aNa) pUrvokta anya yutthikoM ke mAne huye deva zivazaMkarAdi 2 (aNautthiya pariggahiyANivAarihaMtaceDya) anya yutthikoM meM se kisI ne(pariggahiyANi) grahaNa kiyA (arihaMtaceiya) arihaMtakA samyaka jJAna arthAt bheSatohe,'parivrAjaka zAzyAdikA aura samyaktvavrata,vA aNuvrata,mahAvrata rUpa dharma aMgIkAra kiyA huA hai jinAjJAnusAra 3 ina kI (vaditaeyA) vaMdanA (stuti) karanI (namaM sitaevA)namaskArakaranI yAvata (pajjapAsita evA)paryupAsanA(sevA bhakti kAkaranA)nahIMkalpa pUrvapakSI-yaha artha to nayAhI sunaayaa| uttarapakSI-nayA kyA isapAThakA yahI atha yathArtha hai|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8. ) pUrvapakSI-isa artha kI siddhi meM koI dRSTAMta sAkSI hai| uttarapakSI-hAM 2 sUtra bhagavatI zataka 25 mA 6 niyaMThoM ke adhikArameM.6 niyaThoM meM dravye tInoM liMga kahe haiM saliMga 1anyaliMga 2 gRhi liMga 3 arthAt bhevato cAhe saliMgI jina bhASita rajo haraNa mukha vastrikA sahita hoya ? cAhe anya liMgI daMDa kamaNDalAdi sahita hoya 2 cAhe gRhiliMgI pagar3I jAmA sahita hoya parantu bhAveM saliMgI hai, arthAt jina AjJA nusAra saMyama sahita hai ityAdi itakA tAtparya yaha hai ki kisI anya liMgavAle sAdhune ari hanta kA jJAna arthAt bhagavAna ne apane jJAnameM jisa saMyana vRtti ko ThIka jAnA hai aura kahA hai usa AjJAnusAra saMyamako grahaNa karaliyA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 81 ) hai parantu anya liMgako (bheSako) nahIM chor3A hai tousako vaMdanA karanInahIM kalpai tathA ambaDa jI ko hI samajhalo ki bheSato parivrAjaka kA thA aura jJAna arihaMtakA grahaNa kiyA huAthA arthAt pUrvokta saMmyakta sahita 12 vrata dhArI zrAvaka thA parantu usako bhI zrAvaka namaskAra vaMdanA nahIM karate kyoMki jo vaDA zrAvakajAna ke use choTe zrAvaka namaskAra kareM to ajAna aura laghu saMtAnAdi dekhane vAle yoMjAne ki yaha parivrAjaka daMDI Adika bhI zrAvakoMkavaMdanIya haiM to phira vaha hara eka pAkhaMDI vAhya tapasvI dhanI ramAne vAle carasa ur3Ane vAle kanda sUla bhakSaNakaranevAle asavAriyoM para car3hanevAle Dere bandha parigraha dhAriyoMkI saMgata karane laga jAya ki hamAre var3e bhI gaMgA jI meM mRtaka ke phUla
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) (asthi) gerane jAtethe aura aise nazebAja bAvoM ko matthA Tekate the yehI tAraka haiM kyoMki unheM abhyantara vRttikI to khabara nahIM par3atI ki hamAre baDe. vyavahAra mAtra kriyA karate the tathA zrAvaka pada ko namaskAra karate the tAMte mithyA tvako unnati denekA hetu jAnake bandanA karanI kalpai nhiiN| ityrthH| pUrvapakSI-kyA zrAvakoM ko zrAvaka vandanA kiyA karate haiM jo ambaDa zrAvakako na karI / uttarapakSI-hAM jinamArgameM vRddha (bar3e)zrAvakoM ko vandanA karanekI rIti hai| pUrvapakSI-kyA kisI sUtrameM calI hai / uttarapakSI-hAM sUtra bhagavatI zataka 12 mA uddezA 1 saMkhajI zrAvaka ko pokhalIjI zrAvakane namaskAra karI hai yathA suutr||
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 3 ) tateNaMse pokkhalI samaNovAsae, jeNevaposaha sAlA, jeNe va saMkhe samaNovAsae teNeva uvAgaccha2ittA gamaNAgamaNe paDikammai paDikammaIttA, saMkhaM samaNovAsayaM vaMda inamaMsai, vaMdainamaM saittA evaM vAyasI artha / (tateNaM) tavate pokhalI nAma samaNopAsaka (zrAvaka) je0 jahAM poSadhazAlA je0 jahAM saMkha nAmA samaNopAzaka (zrAvaka ) thA (teNeva ) tahAM uvA Ave Avine gama0 iriAvahIkA dhyAna kare karake saMkhaM0 saMkhanAmA zrAvakako (vaMdaina maM sairattA) vaMdanA namaskAra kare karake ( evaMvavAsI) aise kahatA bhayA // pUrvapakSI - -bhalA isakA artha to Apane kara dikhalAyA parantu (NaNattha arihaMtevA arihaMta caiyANivA ) isakA artha kyA kareMge /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 84 ) uttarapakSI-isakA jo artha hai so kara dikhAte haiM paraMtu kyA isa hI pATha se tumhArA parvata phur3AnA khAnakhudAnA paMjAvA lagAnA maMdira mUrti banavAnA pUjA karAnAdika sarvAraMbha jinAjJA meM siddha hojAyegA kadApi nahIM lo yathArtha suno (NaNattha) itanA vizeSa arthAt ina kesivAya aura kisIko namaskAra nahIM karUMgA kinake sivAya (arihaMtevA) arihaMta jI ko (arihaMta caiyANivA) pUrvokta arihaMta devajI kI AjJAnukUla saMyama ko pAlanevAle caityAlaya arthAt caityanAma jJAna AlayanAma ghara jJAnakA ghara arthAt jJAnI (jJAnavAn sAdhu)gaNa dharAdikoMko vaMdanA karUMgA arthAt devaguru ko devapada meM arihaMta siddha,gurupadameM AcArya upA dhyAya muni ityarthaH aura yaha pItAmbarI mUrti
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85 ) pUjaka aisAartha karatehaiM NaNattha arihaMtevA arihaMtaceyANivA (gaNattha) itanA vizeSa inake sivAya aura ko vaMdanA nahIM karanI kinake sivAya (arahaMtevA)arihaMtajI ke (arihaMtaceiyANivA) arihaMta devakI mUrtike ava samajhane kIvAta hai ki zrAvakane arihaMta aura arihaMtakI mUrti ko vaMdanA karanI toAgAra rakkhI aura inakesivA savako vaMdanA karanekA tyAga kiyA to phira ga dharAdi AcArya upAdhyAya muniyoM ko vaMdanA karanI baMda huI kyoMki devako to vaMdanAnamaskAra huI parantuguruko vaMdanA namaskAra karanekAtyAga huAkyoMki arihaMta bhI deva aura arihantakI mUrtibhIdeva,to guru ko vaMdanA kisa pAThase huI tAtejo prathama hamaneartha kiyA haivahI yathArthaha / pUrvapakSI-niruttara hokara Thahara2 ke volA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki yadi ceiya nAmajJAna kA hotA to sUtroMmeM aisA pATha hotAki,mati ceiya zrutaceiya avadhiceiya manaHparjavacezya kevlceiy| ___ uttarapakSI-sUtra kartA kI ichA kisI nAma se likhe yadi mati ceiya aisA na likhane se jJAnakA nAma ceiyana mAnA jAyagA to phira mUrti kA nAma ceiya kahanA nizcaya hI khaMDana ho jAyagA kyoMki sUtroMmeM mUrti kA nAma iya kahi nahIM likhAhai yathA RSabhadeva caiya mahAvIra ceiya nAga ceiya bhUta ceiya yakSaceiya ityAdi yadi likhA hoto prakaTa karo jahAM kahIMsUtroM meM mUrti ke viSayame pAThaAtA hai yathA rAyapraznIjIsUtra, jIvAbhigamajIsUtra meM(aThasaya jinapaDimA)nAgapaDimA bhUtapaDimA yakSa paDimA ityAdi tathA aMtagaDha jI sUtra
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 80 ) (mogarapANI paDimA ) hariNagameSI paDimA ityAdi to phira kisa karatUtI para ceiya zabda kA artha mUrti 2 pukArate ho, (15) pUrvapakSI upAsaka dazA sUtrameM AnaMda zrAvakane mUrtipUjI hai| uttarapakSI - bhalA to pATha likha dikhAo luko ke (chipAke) kyoM rakkhAhe pUrva pakSI -- lo jI likhadete haiM ( pragaTa karadete haiM) no khalume bhaMte kappai ajja pabhI icaNaM aNauthie vA aNa udhthiya devayANi vA aNaudhdhiya pari ggahiyAI vA arihaMta cer3a yAIvA vaMditaevA namaMsittaevA // uttarapakSI - basayahI pATha isIpai mUrtipUjA kahateho isakA to khaNDana hamaacchI taraha abhI Upara likhacuke haiM phira pIsekA pIsanA kyA //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 88 ) aura yahAM(arihaMceiya) yaha pATha prakSepa arthAt nayA DAlAhuA siddhahotAhai,kyoMki kisIprati meM hai vahulatAI pratiyoMmeM nahIM hai aura upAsaka dazAaMgarejo tarajumemeMbhI likhAhai,ki yahapUrvokta pATha nayADAlA huA hai,yathA upAsaka dazAsUtra jiskA e epha.ruDolphaharanalasAhibaneaMgarejI meM tarajumA kiyAhai joki I0san 1885 meM siyATika sosAiTI baGgAla kalikattAmechapA hai pRSTha 23 mUla grantha noTa 10 ora tarjumA pRSTha 35 noTa96 meM yaha likhatA hai ki zabda cejhyAI 3 pustakoM meM pAyA arthAt vikramI saMvat 1621 kI likhI meM saMvat 1745 kI saMvat1824 kI meM ceiyAiM aisA pada hai aura 2 pustakoM meM arthAt saMvat 1916 kI saMvat 1933kI meM arihaMta ceiyAiM aisA pada hai
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 88 ) isase sApha sAvata huA ki TIkAmeM se mUla meM nayA DAlA hai * arthAt TIkAkAroMne nayA DAlA hai / aura sunA hai ki jesalamera ke bhaNDAre meM tAr3apatra Upara likhIhuI upAsaka dazAkI prati hai savat 1186 gyArAMsa chayAsI kI likhitakI usameM aisA pATha hai,(aNauthiyapariggahiyAi. ceiyA)parantu (arihaMtaceiyAiM) aise nahIhaiM,yaha * Extract from noto 96 at page 35 of tho Uvasagadasio, translated by A F Rudolf Hoernle, PhD Tho words Chciyarin or Arihanta-Chefyain, which tho MSS horo lave, appear to be an explanatory interpolation, tabcn ovor from the commentary, which mire tho objects for reverenco may be either Arhats (or grunt saints) or Chuiyas' If they had beon an original portion of the text, thoro can be littlo doubt but ihatilay would havo boen Cheiyani Tho difforence in termination, pariggahayana Cheraim, is very Fuspicious
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 80 ) pakSapAtIyoMne prakSepa kiyA hai mithyA DiMbha ke sahAre ke liye basa pUrvapakSIo ava draupadI jI ke pATha kA shrnnaalo|| ___ (16) pUrvapakSI-hAMhAMjI draupadI jIkemandira pUjanekA prakaTa pATha hai isame tuma kyA tarka karoge // ___ uttarapakSI-tarka kyA hama yathArtha sUtrAnusAra pramANa deke khaMDana kareMge, prathamato tuma yahavatAo ki jainamata vAloM ke kula meM arthAt jenIyoMke gharameM mada mAMsa pakAyA jAtAhai vA nahIM // puurvpkssii-nhiiN| uttarapakSI-to phira kaMpilapura kA svAmI draupadarAjA draupadI ke pitA ke ghara draupadI ke vivAha meM mada mAMsa ke bhojana banAye gaye the
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) aura rAjAoM ke DeroM meM madirA mAMsa bhejA gayA hai, tAte siddha huA ki draupadarAjA ke ghara draupadI ke vivAha taka jainamata dhAraNa kiyA huA nahIM thA aura tuma kahate ho draupadI ne jinamaMdira kI pUjA karI kyA jinamaMdira ke pUjane vAloM ke ghara mada mAMsa kA AhAra hotA hai apitu nahIM to siddha huA ki draupadI ne jinezvara kA maMdira nahIM puujaa| pUrva pakSI-hAM hAM draupadI ke vivAha meM mada mAMsa sahita bhojana to kiye gaye haiM, kyoMki sUtra zrIjJAtA jI adhyayana 16 meM draupadI ke vivAha ke kathana meM aisA pATha hai, (koDuM viya puri se saddAvei rattA evaM kyAsI tujhe devANupiyA viulaM asaNaM, pANaM, khAima, sAimaM suraMca,mahuMca, masaMca, siMdhuca, pasannaMca, suvahu
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) arthAt asana 1 pAna 2 khAdyam 3 svAdyam 4 mayaM 5 mAsaM 6 madhu7 siMdhu 8 pasanna 9 bahuta prakAra ke bhojana ityAdi aura jahAM zrAvaka Adika dayAvAnoMke kaloM meM jImaNakA (jayAphatakA) kathana AtA hai vahAM 4 prakAra kA AhAra likhA hai yathA mahAvIra svAmI jI ke janma mahotsava meM mahAvIra svAmI jI ke pitA siddhArtha rAjA ne jImaNa kiyA hai, vahAM kalpasUtra ke mUla meM aisA pATha hai (asaNaM,pANaM khAimaM, sAimaM,ukkhaDAveirattA) parantu draupadI jIke jinamaMdira pUjanekA pATha to khulAsA hai| uttarapakSI-pATha bhI likhdikhaao| pUrvapakSI-lo (taeNaM sAdovai rAyavarakannA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai majjaNa ghara maNuppavissai ehAyA kayavalikammA kaya
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 ) kouya maMgala pAyacchittA suddha pAvesAI vatthAI parihiyAI majjaNadharAupaDiniskamai niskamaittA jeNeva jinaghare teNeva uvAgacchai uvAgacchaittA jinaghara maNU pavisaittA Aloe jinapaDimANaM paNAmaM karei lomahatthayaM parAmusaI evaMjahA suriyAbho jina paDimAo accei taheva bhANiyavvaM jAvadhuvaMDahai 2ttA vAmaMjANu aMcei aMceittA dAhiNa jANu dharaNi talaMsi nihadu tikhatto muddhANaM dharaNI talaMsI nivesei niveseittA isipaccuNamar3a karayala jAvakaTu eva vayAsi namoththuNaM arihattANaM bhagavaMttANaM jAva saMpattANaM vaMdainamaMsai jina gharAo pddinnirkmi| artha-tavate dropadIrAjavara kanyA jahAM majjanaghara (snAna karane kA makAna) thA vahAM AyI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) Ake majjana karake bali karma kiyA (ghara ke deva pUje) tilaka kiyA maMgala kiyA zuddha huI acche vastra pahare majjanaghara se nikalI jahAM jinaghara maMdira thA vahAM AI jina paDimAM ko dekhake praNAma kiyA camara uThA ke phaTakArA lagAyA (caurI leke jhalla lAyA) jaise surayAbha deva nejina paDimAM kI pUjA karI taise karI kahanI dhUpa dInI goDe nimA ke namoththuNaM kA pATha par3ha ke namaskAra karI jinaghara se bAhara aaii| uttarapakSI-ina meM kitanA hI pATha to sUtroM se milatA hai kitanA to nahIM miltaa| pUrvapakSI-vaha kitanA2 kaise 2 uttarapakSI-bahudhA yaha sunane aura dekhane meM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) bhI AyA hai ki anumAnase 7700 sai varSoMke likhitakI zrIjJAtA dharma kathA sUtra kI prati hai jisameM itanA hI pATha hai yathA (taeNaM sAdo vai rAyavara kannA jeNeva majjaNa ghare teNeva uvAgacchai 2ttA majjanaghara maNuppavisai 2ttA ehAyAkayavalikammA kaya kouya maMgala pAyachittA suddha pAvesAi vatthAI parihiyAiMmajjaNa gharAo paDiNikkhamA rattA jeNeva jinaghare teNeva uvAgacchaiM rattA jinagharamaNu pavisai 2ttA jina paDimANaM accaNaM kareirattA) basa itanAhI pATha hai ora naI pratiyoM meM vizeSa karake pUrvokta tumhAre kahe mUjava pATha hai tAte siddha hotA hai ki yaha adhika pATha pakSapAta ke prayoga se prakSepa arthAt nayA milAyA gayA hai //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) pUrvapakSI-yadi tuma lokoM ne hI pakSa se yaha pATha nikAla diyA ho to kyA saabuutii| uttarapakSI-sAbUtI yaha hai ki pramANIka sUtroMmeM aura kahIM pUrvokta zrAvaka zrAvikAoMke dharma pravRtti ke adhikAra meM tIrthaMkaradevakI mUrti pUjA kA pUrvokta pATha nahIM AyA isakAraNa se siddha huA ki draupadI ne bhI dharmapakSa meM mUrti nahIM pajI 1 aura isa ke sivAya dusarI sAbUtI yaha hai ki tumhAre mAne huye pATha meM surayAbha deva kI upamA dI hai ki jaise surayAbha deva ne pUjA karI aise draupadI ne karI parantu strI ko strI kI arthAt zrAvikA ko zrAvikA kI upamA nadI yathA amukA zrAvikA arthAt sulasA zrAvikA revatI zrAvikA ne jaise mUrtipUjA karI aise draupadI ne mUrti pUjA karI
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) athavA AnandAdi zrAvakoM ne parantu kisI zrAvaka zrAvikAne mUrti pUjI hotI to upamA dene nA pUjI ho to kahAM se deM hAM jaise devate pUrvokta jIta vyavahAra se mUrti pUjate haiM aise hI draupadIne saMsAra khAte meM pUjI hogI 2 / pUrvapakSI - tIrthaMkara devakI mUrti kyA saMsAra khAte meM pUjate haiM / uttarapakSI - draupadIne kyA tIrthaMkara kI mUrti pUjI hai yadi pUjI hai to pATha dikhAo kauna se tIrthaMkara kI mUrti pUjI hai yathA RSabha devajI kI zAMnanAthajI kI pArzva nAthajI kI mahAvIrajI kI arthAt saMtanAtha jI kA maMdira thA ki pArzva nAtha jIkA maMdira thA ki mahAvIra svAmI jI kA maMdira ityAdi / 3
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( hada ) pUrvapakSI - tIrthaMkara kA nAma to nahIM likhA haiM jina ghara jina pratimA pUjI yaha kahA hai / uttarapakSI - yahAM saMbaMdha artha se jina ghara jina pratimA kA artha kAma devakA maMdira mUrti saMbhava hotA hai kyoMki vartamAna meM bhI dakSiNa kI tarapha akasara rajapUta AdikoM meM rasame haiM ki kuMvArIyeM vara ke hetu kAma deva mahAdeva aura gaurI Adika kI maMdiramUrti ko pUjatI haiM aise hI draupadI rAjavara kanyA ne bhI apane vivAha ke vakta vara hetu kAmadeva kI mUrti pUjI hogI yathA granthoMme (rAmAyaNa) meM sItA kumArI ne svayaMvara maMDapameMjAte vakta dhanuSoM kI pUjA karI hai rukamaNI kanyA ne DhAla sAgara meM vara ke hetu kAmadeva kI pUjA kI hai ityarthaH pUrvapakSI - kahIM kAma deva ko bhI jina kahA hai
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) uttarapakSI-hAM haimI nAma mAlA anekArthIya hemAcArya kRta meM zloka hai yathA vItarAgo jinaH syAt jinaH sAmAnya kevalI / kaMdoM jina ssyAt jino nArAyaNa stathA 1 ___ artha-vIta rAga deva arthAt tIrtha kara deva ko jina kahate haiM, sAmAnya kevalI ko bhI jina kahate haiM,kaMda ( kAma deva ) kobhI jina kahate haiM,nArAyaNa (vAsu devako) bhI jina kahata haiM ? basa ina poMkta cAra kAraNoM se siddha huA ki dropadI ne jainamana ke anusAra mukti ke hetu bIna rAga kI mUrti nahIM pUjI hai parvapakSI-cupa ? uttarapakSI-isa pAThale hamAre pUrvokta kathana kI eka aura bhI siddhI huIki hama jo caudahane prazna ambar3a jI ke adhikArameM likha AyaDeMki
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1.0 ) caityacaityAni(ceiyANi)zabdakA artha jJAna jJAna vAn,yati,Adi siddhahotAhai,mUrti(pratimA) nahIM kyoMki jahAMmUrti kA kathana AvegA vahAMpratimA zabda hogA,so tuma abaacchI taraha AMkheMkhola ke draupadI jI ke pATha ko dekho ki yahAM draupadI jIne mUrti pUjI hai to (pratimA ) pATha AyA hai (jinapaDimAu acei ) yadi tumhAre kahane ke bamUjava ceiya zabda kA arthamUrti hotA arthAt mUrti ko caitya kahate, to yahAM aisA pATha hotA ki ( jina ceiya accei ) so hai nahIM yadi kahIM TIkA Tavbo kAroM ne ceiya zabda kA artha pratimA likhAbhIhai to mUrti pUjaka pUrvAcAryoMne pUrvokta pakSapAta se likhA hai kyoMki isI taraha jahAM bhagavatI zataka 20 mA uddezA 9 mA meM jaMghA cAraNa vidyA cAraNa kI zakti kA kathana
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAtA hai, jisa kA pUrvapakSI pASANopAsaka jaldI DhoA (bheTa) le milate haiM ki dekho jaMghA cAraNa 2 muniyoM ne marti ko namaskAra kI hai parantu vahAM muniyoM ke jAne kA aura mUrti ke pajane kA pATha nahIM hai arthAt amuka muni gayA apitu vahAM to vidyA kI zaktike viSaya meM gotamajIkA prazna hai aura mahAvIra jI kA uttara hai| (17) pUrvapakSI-yahato praznahamArA hI hai ki jaMghAcAraga vidyAcAraNa muniyoM ne mUrti pUjI he yaha pATha to khulAsA hai,bhagavatI jI sUtra meM __uttarapakSI-are bhole bhAI usa pATha meM to mUrti pUjA kI gaMdhi (muska) bhI nahIM hai aura na kisI jaina muni ne kilI jar3a mUrti ko vaMdanA namaskAra karI kahI he vahAM to pUrvoktabhAva se
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) bhagavata ke pUrNajJAna kI stutikI kahI hai kyoM ki ThANAMga jI sUtra meM, tathA jIvAbhigama sUtra meM naMdIzvaradvIpa kA tathA parvatoM kI racanA kA vizeSa varNana bhagavaMta ne kiyA hai aura vahAM zAzvatI mUrti maMdiroMkA kathanabhI hai parantu vahAM bhI mUrti ko paDimA nAma se hI likhA hai yathA jina paDimA aise haiM parantujina ceiya aise nahIM aura bhagavatIjI meM jaMghAcAraNa ke adhikAra meM ( ceiyAI badai) aisA pATha hai isa se nizcaya huA ki jaMghAcAraNa ne mUrti nahIM pUjI arthAta mUrti ko vaMdanA namaskAra nahIM karI yadi karI hotI to aisA pATha hotA ki (jina paDimAo vaMdai namasar3atA ) tisase siddha huA ki jaMghA - cAraNa muni ne ( ceiyAiM vaMdai ) isa pATha se pUrvokta bhagavata ke jJAna kI stuti karI arthAt
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) dhanya hai kevala jJAna kI zakti jisa meM sarva padArtha pratyakSa haiM yathA sUtra : jaMghAcArassaNaM bhaMte tiriyaM kevaie gai visaepaNattA goyamA seNaM ito egeNaM uppANaM ruagavare dIve samosaraNaM karei karaittA tahaM cer3a yAiM vaMdai vaMda ittA tato paDi niyata mANe vieNaM upyAeNaM gaMdIsare dIve samosaraNa karai tahaM ceiyAiM vaMdai vaMdaittA ihmaagcch| iha cei yAI vaMdai ityaadi| artha : ___ gotamajI pUchate bhaye he bhagavan jaMghAcAraNa munikA, tirachI gatikA viSaya kitanA hai gotama vaha muni eka pahilI chAla meM (kUDhameM) rucaka vara dIpapara samosaraNakaratA hai (vizrAma karatA hai| tahAM (iya badai) arthAt pUrvokta
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) bhagavata ke pUrNajJAna kI stutikI kahI haikyoM ki ThoNAMga jI sUtra meM, tathA jIvAbhigama sUtra meM naMdIzvaradvIpa kA tathA parvatoM kI racanA kA vizeSa varNana bhagavaMta ne kiyA hai aura vahAM zAzvatImUrti maMdiroMkA kathanabhI hai parantuvahAM bhI mUrti ko paDimA nAma se hI likhA hai yathA jina paDimA aise hai parantujina ceiya aise nahIM aura bhagavatIjImeM jaMghAcAraNa ke adhikAra meM (ceiyAiM badai) aisApATha hai isa se nizcaya huAki jaMghAcAraNa ne mUrti nahIM pUjI arthAt mUrti ko vaMdanA namaskAra nahIM karI yadi karI hotI to aisA pATha hotA ki (jina paDimAo vaMdai namasaitA) tisase siddha huAki jaMghAcAraNa muni ne (ceiyAiM vaMdai ) isa pATha se pUrvokta bhagavata ke jJAna kI stuti karI arthAt
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) dhanya hai kevala jJAna kI zakti jisa meM sarva padArtha pratyakSa haiM yathA sUtra : jaMghAcArassaNaM bhaMte tiriyaM kevaie gai visaepaNattA goyamA seNaM ito egaNaM uppANaM ruagavare dIve samosaraNaM karei karaittA taha cei yAI vaMdai vaMda ittA tato paDi niyata mANe vieNaM upyAeNaM NaMdIsare dIve samosaraNa karai tahaM cejhyAI vaMdai vaMdaittA ihamAgacchai iha cei yAI vaMdai ityaadi| artha : gotamajI pachate bhaye he bhagavan jaMghAcAraNa munikA. tirachI gatikA viSaya kitanA hai gotama vaha muni eka pahilI chAla meM (kudameM) rucaka vara dIpapara samosaraNakaratA hai (vizrAma karatA hai| tahAM (ceiya banda) arthAt pUrvokta
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 104 ) jJAna kI stuti kare athavA iriyA vahI kA dhyAna karane kA artha bhI saMbhava hotA hai kyoMki iriyA vahIke dhyAnameM logasta ujjoyagare kahA jAtA hai usameM cauvIsa tIrthaMkara aura kevalIyoM kI stuti hotI hai aura logassa ujjoya garekA nAma bhI cauvIsastava (cauvIsatthA hai phira dUsarI chAla me naMdIzvaradvIpameM samavasaraNa kare tahAM pUrvokta caityavaMdana kare phira yahAM arthAt apane rahaneke sthAna Ave yahAM caitya vaMdanakare arthAt pUrvokta jJAna stuti athavA iriyA vahI cauvIsa sthAkare, kyoMki AvazyakAdi sUtroM meM kahA hai sAdhuko gamanAgamanakI nirvRti hue pIche iriyA vahI paDikkameM vina koI kArya karanA kalpe nahIM ityrthH|| __isameM eka vAta aura bhI samajhanekI hai ki
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 105 ) yahAM isa jagaha (ceiyAiM vaMdai) aisA pATha AyA hai arthAt jJAnAdi stava parantu (ceiyAI vaMdai namasaI ) aisA pATha nahIM AyA kyoMki 'jahAM namaskAra kA kathana AtA hai vahAM sAtha namasai pATha avazya AtA hai tAte aura bhI siddha huA ki vahAM kevala stuti kI gaI hai, namaskAra kisI ko nahIM karI yadi mUrti ko namaskArakarI hotI to vaMdai namaM sai aisA bhI pATha AtA aba isa meM pakSa kI ( haTha karane kI ) kaunasI bAta bAkI hai // pUrvapakSI - banda zabda kA artha stuti karanA kahAM likhA hai // uttarapakSI - jagaha 2 sUtroM meM vandaikA artha stuti karanA likhA hai yathA (vandai nama saito evaM vayAsI) vanda vandana (stuti) karake (namaM
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) saittA) namaskAra karake (eva) amunA prakAra (vayAsI) kAlI (kahatA bhayA) ityAdi tathA dhAtu pAThe Adi meM hI likhA hai (vadi abhi vAdana stutyoH) arthAt vadi dhAtu abhivAdana stuti karaneke artha meM hai,tathA amarakoSa dvitIya kAMDe zloka 97 meM (vaMdinaH stuti pAThakAH) artha vaMdaMtestuvate tacchIlAvaMdinaH ityarthaH // (18) pUrvapakSI-yaha to Apane pramANa ThIka diyA parantu bhagavatI sUtra zataka 3 uddezaka 2 meM asureMdra camareMdra prathama svargameM gayA hai vahAM arihaMta ceiyaM arthAt arihaMtakI mUrtikA zaraNA lekara gayA likhA hai aura sAdhukA pATha nyArA AtA hai, to tuma vahAM ceiya zabda kA kyA artha karoge kyoMki vahAM jJAnakA zaraNA liyA aisA to siddha nahIM hotA hai|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107 ) uttara pakSI-lo isa kA bhI pATha aura pATha se milatA artha likha dikhAte haiN| ___taeNase camare asuriMde asurarAyA uhiM pau jairattA mama uhiNA AbhoeittA imeyAruve ajjhathie jova samupyajjitthA evaM khalu sama Ne bhagavaM mahAvIre jaMbUdIve 2 bhArahevAse susa mAra pura nagare asogavaNasaMDe ujjANe asoga vara pAyavassa ahe puDhavizilA paTTayaMsi aTTama bhattaM pagihinA egarAiyaM mahApaDima uvasaM pajjittANaM viharai taMseyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahavIraM nissAe sakiMdeM deviMde devarAyaMsayameva accaasaayttetikttu|| artha-tabate camara asuraiMdra asurarAjA aba ghi jJAna karake mahAvIra svAmIjI gautama RSi ko kahate bhaye ki mere ko dekha ke etAdRza
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 108 ) adhyavasAya upajA isa taraha nizcaya samaNa bhagavaMta mahAvIra svAmI jaMbUdIpa bhAratakSetra susumAra pura nagara meM azoka banakhaNDa udyAna meM pur3havI zilApaTTa Upara aSTama bhakta (telA) kara ke eka rAtrikI pratijJA ( 12 mI paDimA ) grahaNa karake vicarate haiM, to zraya hai mujhe zramaNa bhagavanta mahAvIra jI ke nizzrAya arthAt zaraNA leke satkRta iMdra devaiMdra devoM ke rAjAko maiM Apa jA ke asanA karUM arthAt kaTa dUM aisA karatA 2058 bhayA, aba dekhiye jo mUrti kA zaraNA lenA hotA to adholoka / camara cacAkI sabhAdika meM bhI mUrtiyeM thIM, vahAM hI unakA zaraNA le letA apitu nahIM tirache loka jaMbUdvIpa meM mahA- vIrajI kA zaraNA liyA // phira jaba sakrendrane vicArA ki camara indra
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 108 ) Urdhaloka meM Ane kI zakti nahIM rakhatA parantu itanA vizeSa hai 3 mahilA kisI eka kA zaraNA leke AsaktA hai // yathA sUtraM // gaNattha arihaMtevA, arihaMta ceiyANivA aNagAre vA bhAviyapyANoM, NIsAe uDhaM uppayanti // artha - (arihaMtevA) arihaMtadeva 34 atizaya 35 vANI saMyukta (arihaMtaceiyANivA ) arihaMta caityAnivA arthAt caityapada ( arihaMtachadamastha yati pada meM ) kyoMki arihaMta deva ko jaba taka kevalajJAna nahIM hoya tabataka paJcamanada (sAdhu pada) meM hote haiM aura jaba kevalajJAna hojAtA hai taba prathama pada arihaMta pada meM hote haiM (aNagAre vA bhAviyappANo) sAmAnya sAdhu bhAvitAtmA ina tInoM meM se kisI kA zaraNA leke Aye / aba kahojI mUrti pUjako isa pAThase tumhArA maMdira
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) pUjA kA Arambha mukti kA paMtha siddha hogayA are bhAI jo mUrti kA zaraNA lenA hotA to sudharma deva loka meM bhI mUrtiye thI vahAM hI zaraNAhojAtA mRta maMDala meM bhAgA kyoM AtA nahIMto tumahI pATha dikhalAo jahAM camarendrane mUrti kA zaraNA liyA likhaaho| pUrvapakSI-ajI tumane (ari haMtaceyAiNivA) isa kA artha arihaMta caityapada yaha kisa pATha se nikAlA hai ____ uttarapakSI-jisa pATha se tuma mUrti pUjakoMne devayaM ceiyaM kA artha pratimA vat aise nikAlA hai kyoMki sUtroM meM ThAmara jahAM arihaMta deva jIko tathA,sAdhu gurudevajIko vaMdanA namaskAra kA pATha AtA hai,vahAaisA pATha AtA hai (tikhutto ayA hiNaM payAhiNaM kari ttAvaMdAminarma
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmilApati nanana kA naMgala devayaM cejhyaM pallava sAni nagaravAniH 1 artha-nivAra vakSiNA karane vedanA karake namaskAra kA malA je manamAna karane kalyANakAravara nAna antidevI athavA guruba kI jayaM nAna jJAna gana kI saMvakarace mastaka ninAne vaMdanA narga ityayaM aura yaha mUrti pUjaka asanmAnAnana nAmvarga apane banAya satyajanAdhAra pAye meM vikranalaMvat 1990 ke bAre kA jima kADI kI kI huI gagandhA kA 20 varSamA balabha vijaya nayA usavatarAya grahoMne 1960 meM lAhaura meM para chapavA umAlI hai, apanA aura apane matAnuyAyiyoM kA bhamati aura nuna pani tAra karane ke ccei aura ananta tAra ke
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) lAbha ke liye, so samyakta zalyodvAra pRSTha 242 paMkti 19 / 22meM likhate haiM ki devayaM ceiyaM kA artha tIrthaMkara aura sAdhu nahIM arthAt tIrthakara ko tathA sAdhu ko namaskAra kare to yoM kahe ki tumhArI pratimA kI taraha (vat ) sevA karUM iti aba samajho ki (devayaM ceiyaM) isa pAThameM devayaMse deva aura ceiyaM semUrti(pratimA) artha kiyA paraMtu taraha (vat) arthAt yaha upamAvAcIartha kaunase akSarasa siddha kiyA so likho yaha mana kalpita artha huA ki vyAkaraNakI TAMga ar3I phira aura ajJatAkI adhikatA dekhoki vaMdanA to kare pratyakSa arihatako aura kahe ki pratimAkI taraha to arihatajIse pratimA jar3a acchIrahI kyoMki upamA adhika kI dIjAtI hai yathA apane seTha (svAmI) kI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113 ) vaMdanA kare to yoM kahegA ki tumeM rAjA kI taraha samajhatA hUM paraMtu yoM to nA kahegA ki tumeM naukara kI taraha samajhatA hUM aise hI koI mata pakSI mUrti ko to kahabhI deve ki maiM mUrti ko bhagavAn kI taraha mAnatA hUM ityaadi| (19) pUrvapakSI-hamAre AtmArAmajI apane banAye samyaktva zalyoddhAra meM jisakA ulathA 1960 ke sAla vikramI, dezI bhASA meM kiyA hai pRSTha 243 paMkti 4 meM likhate haiM ki kisI koSa meM bhI caitya zabda kA artha sAdhu (yati) nahIM karA hai, aura tIrthaMkara bhI nahIM karA hai koSomeM to (caityaM jinauka stabiMba cyaityo jina sabhA taruH) arthAt jina maMdira aura jina pratimA ko caitya kahAhai aura cautare vaMdha bRkSa kA nAma caitya kahAhai inake uparAnta aura
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114 ) kisI vastu kA nAma caitya nahIM kahA hai, * uttarapakSI-dekho kAnI hathanI kI taraha eka taraphI vela khAne vat apane mAne koSa aura apane mana mAne caitya zabda ke tIna arthapramANa kara liye aura caitya zabda ke jJAnAdi arthoM kI nAsti karadI parantu caitya zabda ke jaina sUtra meM tathA zabda zAstroM meM bahuta artha (nAma) cale haiM ina meM se hama aba zAstrAnusAra kaI jJAnA - di nAma likha dikhAte haiN| jJAnArthasya caitya zabdasya vyutpatti rbabhaNyate citI saMjJAne dhAtuH kavi kalpadruma dhAtu pAThe takArAMtacakArAdhikAre 'sti tathA hi cateJ yAce citI jJAne cit kaG ca citi k smRtau ityAdi IkArAnubaMdhAtkAkya yoriNa niSedhArthaH itipazcAt cit itisthite
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 115 ) tato nAmyupa dhAtakaH sArasvatokta sUtreNa ka pratyayaH tathA hemavyAkaraNa paMcamAdhyAyasya prathama pAdokta nAmyupAMtya prAkRka dRjJaH kaH anenApi sUtreNakaH pratyayaH syAt kakAro guNa pradhiSedhArthaH pazcAt cetati jAnAti iti citaH jJAnavAnityarthaH tasya bhAvaH caityaM jJAna mityarthaH bhAvata staddhitoktayaNa pratyayaH aba isa kA matalaba phira saMkSepa se likhA jAtA hai,yathA jJAnArthasya caitya zabdasya vyutpattiH citI saMjJAne dhAtuH IkAra uccAraNArthaH tataH kaH pratyayaH tato nAmyupadhetyanena guNaH evaM kRte cetatIti cetaH iti siddham 1 / isa rIti se caitya zabda kA artha jJAna siddha karate haiM paNDita jana tuma kahate ho, caitya zabda
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) ke nAma pUrvokta tIna hI haiM cauthA hai hI nahIM lo ava aura suno, caityaM citta sambandhi dhAraNA zaktiH arthAt smaraNa rakhane kI zakti jisa ko phArasI meM hAfaz2A yAda rakhane kI tAkata kahate haiM 2 . caityaMcitA sambandhi arthAt dAhAgni kA prazvI 3 caityaM jIvAtmA 4 caityaM sImA (hadda ) 5 caityaM Ayatana 6 (yajJa zAlA) 7 caityaH jaya stambha (phate kI killI) 8 caitya Azrama sAdhuyoMke rahane kA sthAna 9 caityaHchAtrAlayaM - vidyArthiyoM ke par3hane kA sthAna 10
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) 99 12 iloka ) - caityaH prasAda vijJeya, ceiharirucyate 94 caityaM cetanA nAma syAt, ceisudhAsmRtA | 1 | caityaM 15 9 ha jJAnaM samAkhyAtaM, cei mAnasya mAnavaM, caityaM 17 9 yati ruttamaH syAt, ceibhagavanucyate // 2 // caityaM vaha 20 jIva mavApnoti, cei bhogasyAraMbhanaM, caityaM 22 bhoganivartasya caityaM vinau nIcau // 3 // caityaH pUrNimA candraH, ceIgRhasyAraMbhanaM, caitya gRha maga vAhaM, ceigRhasyachAdanam // 4 // caityaM gRhastambho 28 28 vApi, cei cavanaspatiH, caityaM parvate vRkSaH, cei 39 vRkSasthUlayoH // 5 // caityaMbRkSa sArasya, cai catuH 32 33 34 koNastathA, caityaM vijJAna puruSaH, cei dehasya
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bu ( 118 ) ucyate // 6 // caityaM guNajJo jeyaH, cei ca jina zAsana ityAdi 112 / nAma alaMkAra surezvara vArtikAdi vedAnte zabda kalpadruma prathama khaNDa pRSTha 462 caityaM klI puM Ayatanam yajJa sthAnaM devakulaM yajJAyatanaM yathA yatra yUpA maNimayA zcaityA zcApi hiraNmayAH caitya puM karibhaH kuJjaraH ityAdi aura graMthoM meM cale haiN| __ aba ina pUrvapakSI haTha bAdiyoM kA pUrvokta kathana kauna se pAtAlameM gyaa| (20) pUrvapakSI-isa pUrvokta lekha se to caitya zabda kA jJAna aura jJAnavAn yati Adika nAma ThIka hai parantu hama yaha pUchate haiM ki mUrti pUjane meM kucha doSa hai| uttarapakSI-sUtrAnusAra SaTakAyAraMbhAdi doSa
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118 ) haiM hI kyoMki bhagavata kA upadeza niravadya hai yathAzrImadaAcArAGgajI sUtra prathama zruta,skaMdha caturtha adhyayana samyaktvasAra nAmA prathama udeshk| . sevemi jeya atItA jeya paDupaNA jeya Aga missAarahaMtabhagavaMtAte savve eva mAi khaMti evaM bhAsaMti evaM paNaveMti evaM parUti savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA Na hattavvA NaajhAve yavvA Naparighe yavvA Nauddave yavvA esadhamme suddheH Nitie sAsae samanca loyaM khedaNehi pavedite :__ artha-gaNadharadeva sUtra kartA kahate bhaye ja atIta kAla je vartamAnakAla AgAmi kAla arthAt tIna kAla ke arihaMta bhagavaMta te sarva aise kahate haiM, aise bhASate haiM aise samajhAte haiM
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) aise upadeza karate haiM sarva prANI sarva bhUta sarva jIva sarva sattva ko arthAt sthAvara jaMgama jIvoM ko mAranA nahIM tAr3anA nahIM bAMdhanA nahIM tapAnA nahIM prANoM se rahita karanA nahIM yahI dharma zuddha hai ) nitya hai zAzvata hai, sarva loka kejAnanevAloMneaisA kahA hai ||iti // __aura dUsarA bar3A doSa mithyAtva kA hai,kyoM ki jar3a ko cetana mAna kara mastaka jhukAnA yaha mithyA hai yathA sUtra : (jIve'jIva sannA,ajIve jIva sannA)ityA dIni artha jIvaviSaya ajIvasaMjJA ajIvaviSaya jIva saMjJA, arthAt jIva ko ajIva samajhanA ajIva ko jIva samajhanA ityAdi 10 bheda mithyAtvake cale haiN| __ (21)pUrvavakSI-mahA nizItha sUtrameM to maMdira
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAne bAni ho / upakSI-hAnihAya meM kahIM nahIM kahA hai tumanana rohita ujaharaNa (havAle ke buni pUjA ke bhArata meM vivAna karAte haiN| pakSI-ajI vAha kalti bAta nahIM hai dekho ninIya kA pAThaurapatha likha dilAtehaiM. (kArapi jigAyahi maMDiyA taba seyaNivaha dANAi varacyaNaM.laho gacchejacaM jaay|| artha-jina nakAna arthAt maMdiroM karake maMDitakAlabamadinI arthAt saMpUrNa bhUmaMDala ko maMdiroM karake bharade (raca dAnAdi cAra karake arthAn dAna Ila tapa bhAvanA. ina cAroM ke kanine zrAvaka jAya acyuta 12meM deva loka tk| uttarapakSI-isa pUrvokta pATha artha ko tuma
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122 ) aMtara dRSTi se dekho aura soco ki isameM maMdira vana vAne kA khaNDana hai ki maNDana apitu sApha khaNDana kiyA hai / pUrvapakSI hai yaha kaise // uttarapakSI - kaise kyA dekha isa pATha meM mUrti pUjA ke haTha karane vAloM ko maMdira Adika ke AraMbha ko na kucha dikhAne ke liye maMdira ko upamA vAcI zabdameM lAke dAna, zIla, tapa, bhAvanAkI adhikatA dikhAI hai, arthAt aise kahA hai ki maMdiroM karake cAhe sArI pRthvI bharade to bhI kyA hogA dAna zIla tapa bhAvanA karake zrAvaka 12 meM deva loka taka jAte haiN| pUrvapakSI - upamA vAcI kisa taraha jAnA / uttarapakSI - yadi upamA vAcI na mAne to aise siddha hogA ki kisI zrAvakako 12 mA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) deva loka hI kabhI na huA na hoya kyoMki isa pATha meM aise likhA hai, ki saMpUrNa pRthvI ko maMdiroM karake raca deve arthAt maMdiro karake bhare tava 12 meM deva loka meM jAya so na to sArI medinI (pRthvI) maMdiroM karake bharI jAya na 12 mAM deva loka mile tAte bhalI bhAMti se siddha huA ki sUtra kartAne upamAdI hai ki maMdiroM se kyA hogA dAnAdi,cAra prakAra ke dharma se deva loka vAmukti hogI na to sUtra karatA sIdhA yoM likhatA ___ (kAuMpijiNAyaNehiM sahogacchejja acayaM) artha jina maMdiroM ko banavA ke zrAvaka 12 meM svarga meM jAya basa yoM kAhe ko likhA hai, ki maMDiyA savva meyaNI vaTTa, dANAicaukayeNaM saDhogacchejjaaccuyaM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124 ) . artha maMDita kare sArImedinI maMdiroMse parantu dAnAdi cAra karake 12 meM deva loka meM jAya ityarthaH dvitIya isameM yaha bhI pramANa haiM ki prathama isa hI nizItha ke 3 adhyAya meM mUrti pUjA kA khaNDana likhA hai jisa kA pATha aura arthahama 24 meM prazna ke utara meM likheM ge, tAte nizcaya huA ki yahAM bhI khaNDana hI hai kyoMki eka sUtra meM do bAta to ho hI nahIM sakatI haiM ki pahile mUrti pUjA khaNDana pIche maNDana yadi aisA hoto vaha zAstrahIkyA ityarthaH _(22) pUrvapakSI-Thahara2 ke kyoM jI (kayabali kammA) isa pAThakA artha kyA karate haiM / uttara pakSI-haMsa kara jo isakA artha hai snAnakI pUrNa vidhikA so kareMge balikarmabala vRddhi karane ke arthameM bala dhAtuse balikarma Adi
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 125 ) aneka artha hote haiM yathA balayati balaM karoti deha puSTau yaugikArthazceti'kyoMki dakSiNa dezA dikoMmeM vizeSa karake balavRddhikeliye auSadhiyoM ketela mala malake uvaTanA (pIThI) karakesnAna karate haiM tathApi sUtroM meM sambaMdhArtha hai kyoMki sUtroM meM jahAM snAna kI vidhi kA saMkSepa se __ kathana AtA hai vahAM hI kayabalikammA zabda AtAhai aura jahAM snAnakI vidhikApUrAkathana likhA hai vahAM vali kammApATha nahIM AtA hai tathA bali, dAna artha meM bhI hai, yathAzabdakalpa druma tRtIya kANDe baliH puMbalyate dIyate iti valadAne tathA gRhasthAnAM balirUpa bhUta yajJasya pratidina kartavya tathA tasya vistRtirucyate gRhastha se karane lAyaka pAMca yajJoMmeM se "bhUta yajJa" balikarma tataH kuryyAt) yathA paJjAba
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) meM bhI vyAha ke samaya kumAra kumArIko snAna karAke kucha dAna dete haiM (vArA pherA karate haiM) tathA navagraha baliryathA (graha Adika kA bala utArane ko bhI dAna karate haiM) ityAdi tathApi kahIM,2 TIkA TabbAmeM rUDhise kaya bali kammA kA artha gharakAdevapUjA likhA hai phira pakSapAtI usakA artha karate haiM ki zrAvakoM kA gharadeva tIrthaMkaradeva hotA hai aura nahIM so yaha kahanA ThIka nahIM kyoMki tIrthakaradevagharake deva nahIM hote haiM tIrthaMkaradevato trilokInAthadevAdhi devahote haiM gharakedeva to pitara dAde yAM,bAbe,bhUta yakSAdi hote haiM, yathAkoIkuladevI(zAzanadevI) koIbhairUkSetrapAlAdipUjate haiN| pUrvapakSI-zrAvaka netokisiidevkaashaaynhiiNvNchnaa|uttrpkssiishaayvNchnaa kuchaaurahotAhaikuladevakAmAnanA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 127 ) saMsAra khAte meM kucha aura hotA hai tumhAre hI graMthoM meM 24 bhagavAn ke zAzana yakSa yakSanI likhe haiM unheM kauna pUjatA hai ityarthaH yadi tuma balikarma kAartha devapUjA karoge tojahAMuvAi jIsUtrameM kaunaka rAjA tathA kalpa meM siddhArtha rAjAkI snAna vidhikA saMpUrNa kathana AyAhai, vahAMvalikarma pATha nahIM hai aura jahAM rAyapraznI meM kaThiyArA araNI kI lakar3I vAlene vana meM snAna kiyA jisa kI tela malane Adika kI vidhi nahIM kholI hai,vahAM vali karma pATha likhA hai, aba samajhane kI bAta hai, ki usa kaThiyArA pomarane to gharadeva kI vahAM ujAr3a meM pUjA karI jahAM ghara nA ghara deva aura una ukta uttama rAjAyoM kI deva pUjA ur3a gaI, jo vahAM kaya vali kammI pATha hI nahIM,are bhole aise hAtha
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) paira mAranese kyA maMdira mUrti pUjA jaina sUtroM meM siddha hojAya gI, aura kyA ukta pATha Adika osa kI bUMde TaTola 2 ke maMdira pUjAke AraMbha kI siddhi ke AsA rUpI kumbhako bhara sakoge, apitu nahIM kyoMki pUrvokta gaNadhara AcArya Agama jJAnI yadi mUrti pUjA ko dharma kA mUla jAnate to kyA aise bhrama janaka zabda likhate aura maMdira mUrti pUjA kA vistAra likhane meM hI kalama kheMcate,parantu bhagavAnkA upadeza hI nahIM maMdira pUjAdi mithyAraMbha kA to likhate kahAM se kyoMki dekho sUtra utrAdhyayana adhyayana 29 meM 73 boloM kA phala gautama jIne tapa saMyama ke viSaya meM pUche haiM, aura bhagavaMtajIne zrImukhase uttara pharamAye haiM aura nizIthAdi meM sAdhu ko bahuta prakAra ke vyavahAra vastra pAtra
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) upAzraya Adi kA lenA bhoganA AhAra pAnI lenA denA baliki dizA phira ke aise hAtha pachane dhone Adika kI vidhi likhadI hai vidhi rahita kA daMDa likhadiyA hai parantu mUrti pUjAkA na phala likhA hai na vidhi likhI hai na nA,pUjane kA daMDa likhA hai, ___ (23) pUrvapakSI-graMthoM meM to uktapUjAdi ke sarva vistAra likhe haiM uttarapakSI-hama grathoM ke gapaur3e nahIM mAnate haiM hAM jo sUtra se milatI vAta ho use mAna bhI lete haiM parantu jo sAvadyA vAryoM ne apane pAsasthApanake prayoga apanI kriyAyoM ke chipAne ko aura bhole lokoM ko vahakAkara mAla khAne ko mana mAneM gaur3e likha dhare haiM nizItha bhASyavat unheM vidvAn kabhI nahIM pramANa kreNge|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 130 ) pUrvapakSI-isameM kyA pramANa hai ki 32 sUtra mAnane aura na mAnane, uttarapakSI-isameM yaha pramANa hai ki sUtra naMdI jImeM likhA hai ki 10 pUrva abhinna bodhIka vanAye hue to sama sUtra arthAt isate kamatI ke vanAye hue asamaMjasa kyoMki 10 pUrva se kama par3he hue ke vanAye hue grathoM meM yadi kisI prayogase mithyA lekhabhI hoya to Azcarya nahIM yathA : suttaM gaNahara raiyaM, taheva patteya vuddha riyNc|| suykevliinnaariaN,abhinndshputtivnnaariyo| ____ artha-sUtra kisa ko kahate haiM gaNadharoM ke racAye huye ko tathA pratyeka buddhiyoM ke race huye ko zruta kevalI ke race huye ko 10 pUrva saMpUrNa par3he huye ke race huye ko ityarthaH tAte 32 sUtrato
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 131 ) ukta Agama vihAriyoM ke banAe hue haiM aura jo ratna sAra zatrujaya mahAtmya Adi tathA 1444 vA kitane hI graMtha haiM vaha sAvadhAcAryoM ke vanAye hue haiM jinhoM meM sAla saMvat kA pramANa aura kartA kA nAma likhA hai arthAt pUrvokta Agama vihArI AcAryoM ke vanAye hue nahIM hai, thor3e kAla ke vanAye hue haiM una meM sAvadya vyavahAra parvata ko tor3a kara zilAoM kA lAnA paMjAve kA lagAnA Adi AraMbha ko jinAjJA mAnI hai, arthAt samyaktva kI paSTi kahate haiM, aura jinhoMmeM keloM ke thaMbha kaTA ke bAgoM meM se phUla tur3avAke maMDapa maMdira banavAne jinAjJAmAnI hai, jina graMthoM ke mAna ne se zrI vItarAga bhASita parama uttama dayA kSamA rUpa dharma ko hAni pahuMcatI hai, arthAt satya
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132 ) dayA dharma kA nAza karAdiyA hai una AcAryoM ko pUrvakA sahasrAMza bhI nahIM AtA thA to una ke vanAye graMtha sama sUtra kaise mAne jaayeN| pUrvapakSI-tuma niyuktiko mAnate hoki nahIM, uttarapakSI-mAMnate haiM parantu tumhArI sI taraha pUrvokta AcAryoM kI vanAI niyuktiyoM ke pothe anaghar3ita kahAniye sUtroMse amilata gapaur3oM se bhare haye nahIM mAnate haiM, yathA uttarAdhyayana kI niyukti meM gautamaRSi jI sUryakI kiNoM ko pakar3a ke aSTA pada pahAr3apara car3ha gaye likhA hai Avazyaka jI kI niyukti meM satyakI sarIkhe mahAvIra jI ke bhaktA likhe haiM ityAdi vahuta kathana haiM kyoMki jaba ina pItAmbarI mUrti pUjakoM se koI bholA manuSya jisane sUtrake tulya kriyA karane vAle vidvAn sAdhu kIsagata
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 133 ) na kI ho aura sUtroM ko vyAkhyAna na sunA hoM vaha prazna pUche ki jI mUrti pUjA kisa sUtra meM calI hai? tava yaha pItAMvarI daMbhA dhArI var3e utsAha se uttara dete haiM ki uttarAdhyayana sUtra meM Avazyaka sUtra meM calI hai, jaba koI vidvAna pache ki uttarAdhyayana aura Avazyaka sUtroM meM to marti pUjana kI gaMdhi bhI nahIM hai jaise samyaktva zalyo dhAra dezI bhASA pRSTha 12 vIM ke nIce likhA hai ki zrI uttarAdhyayana sUtra ke navama adhyayana meM likhA hai ki naminAma RSi kI mAtA madanarekhA ne dIkSAlI tava usa kA nAma suvratA sthApana huA so pATha (tIe vitAsiM sAhuNINaM, samI vegahIyA di rakA kaya,suvvaya nAmA tava saMyama, kuNa mANI viharai) aba una daMbhiyoM se pUcho ki ukta
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) sUtra meM to yaha lekha svapnAntara bhI nahIM hai tuma jhUTha bolakara sUtroMke nAmase kyoM mUkhauMko phaMsAte ho kyoMki navame adhyayana kI 62 gAthA haiM usameM yaha gAthA hai hI nahIM taba kahate haiM hAM uttarAdhyayana Avazyaka satra meM to nahIM hai uttarAdhyayana kI aura AvazyakakI niyuktimeM hai athavA kathA (kahAnIyoM) meM hai, bhalA pahile hI kyoM na kaha dete ki pUrvokta niyukti meM hai, parantu jinoMne jar3a padArtha meM paramezvara buddhi sthApana kara rakhI hai unako to jhUTha hI kA zaraNa hai vaise hI granthoM ke pramANa dekara uttara dete haiM // yathA kisI ne pUchA ki tumhAre ghara meM kitanA dhana hai to uttara diyA ki mere jamAi ke mAMvasA ke sAle ke ghara 50 lAkha rupayA hai, bhalA yaha
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 135 ) usakIdhanADhayatA huI,aise hI jisakA kathana pramANIka sUtrake mUla meM nAma mAtra bhI naho aura usakA sUtra kartA ke abhiprAya se saMbaMdha bhI naho usakA kathana TIkA niyukti bhASya caraNI meM savistAra kara dharanA yathA ina pUrvokta mUrti pUjaka sthilAcArI AcAryakRta zatrujaya mahAtmya, Adi graMthoM meM gapaur3e likhe haiN| __ setujje puDarIo siddho, muNi koDipaMca saMjjutto,cittassa pUNImA eso,bhaNai teNa puMDario // 1 // bhAvArtha-RSabhadevajI kA puNDarIka nAme gaNadhara pAMcakror3a muniyoM ke sAtha zatrujaya parvata Upara siddhi pAyA arthAtmokSa huA ceta zudi pUrNimA ke dina tisa kAraNa se zatrujaya kA nAma puNDarIka giri huA,aise hI nami vinami
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) muni do 2 koDa muniyoM ke sAtha mukta hue pAMca pAMDava 20 Rr3a muniyoM ke sAtha mukta hue ityAdi aba dekhiye kaise baDe gapaur3e haiM, kyoMki sUtra samavAyAMgajI tathA kalpasUtrameM to RSabha devajIke sAdhuhI kula 84 hajAra likhe haiM aura nemanAthajI ke 18 haz2Ara to phira 5 kor3a aura do 2 kror3a suniyoM ( sAdhuoM) ki phauja zatru jaya mahAtmya vAlA kahAMse lAye likhatA hai, yadi aisA kahoge ki yaha pUrvaka pramANa to tIrthaMkara ke nirvANa para kiyA huA likhAjAtA hai pahile bahuta hote haiM, to hama uttara deMge ki hAM yaha ThIka hai ki pahile adhika hoMge parantu kor3oM to nahIM kyoMki jisake puNya yoga sau 100 manuSya kI saMpradAya hoya arthAt kisI puruSake 100 beTe pote huye to unameM se
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) usake marate taka pAMca sAta maragaye jaba usaka marajAne para parivAra ginA gayA ki isake beTe pote kitane haiM to kahA ki 100 parantu 7 to mara gaye 93 veM haiM to kahAAnandajIvaNamaraNa toM sabake hI sAtha laga rahA hai parantu bhAgavAn thA jisake 93 veM beTe pote maujUda haiM, bAga bAr3I khilarahI hai, yadi so 100 meM se 90 marajAte, bAkI maranepara 10 bacate to bar3A aphasosa hotA ki dekho kaisA bhAgyahIna thA jisake 100 beTe pote huye aura marate taka sAre khapa gaye bAkI 10 hI rahagaye isI taraha kyA RSabha deva bhagavAnke 50 vA 60 kor3a cele the kyoMki zatruMjaya mahAtmya graMtha kartA eka eka sAdhu ke sAtha meM pAMca2 kror3a mukti huye likhatA hai to na jAne RSabhadevajI ke kitane kror3a sAdhu hoMge
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) to kyA RSabhadevajI ke nirvANa para 30 , 40 kror3a bhI na hote kyA lAkhoMbhI nahote kula 84 hajAra basa kror3oM sAdhu eka samaya (eka vakta ) eka RSi kI saMpradAya bhartAdi 10kSetroMmeM nahIM hosakte haiM,yaha saba manamAni A~khamIca graMthakartA gapye lagAte Aye haiM, aise mithyA vAkyoMpara mithyAtI hI zradhAna karate haiN| hamAre matameM to sUtrAnusAra niyuktimAnI gaI hai jo naMdI jI tathA anuyoga dvAra sUtrameM likhI hai yathA suutr| __ sutaththokhalu paDhamo,bIo nijjuti misao bhaNio // taioeniraviseso, esavihIhoi annuogo||1|| artha prathama sUtrArtha kahanA dvitIya niyuktike sAthakahanAarthAt yuktipramANaupamA(dRSTAnta)
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) dekara paramArtha ko prakaTa karanA tRtIya nirvizeSa arthAt bhedAnubheda khola ke sUtra ke sAtha artha ko milA denA arthAt sUtrasearthakA avizeSa (pharaka) narahe ki sUtroM meM to kucha aura bhAva hai aura artha kucha aura kiyA gayA hai, etA. dRza vidhi se hotA hai anuyoga arthAt jJAnakA Agamana(matalaba kA hAsala) honA aba AMkha khola ke dekho ki sUtrAnusAra yaha isaprakAra niyukti mAnane kA artha siddha hai ki tumhAre madonamattoM kI tarahamithyA DiMbha ke siddha karane ke liye ulaTe kalpita artha rUpa gole garaDAne kA, yathA koI uttarAdhyayana jI satra vAcane lage to prathama sUtrArtha kaha liyA dvitIya jo niyuktiyeM nAma se bar3e2pothe vanA rakkhehaiM,unheM dhara kevAMce tIsare jo niravizeSa arthAt TIkA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNI bhASya Adi graMthoM kI kor3i nicale unheM bAMce isa vidhi se vyAkhyAna hoya so aisA to hotA nahIM hai tAte tumhArA haTha mithyA hai | pUrvapakSI - tuma naMdI jI meM jo sUtroM ke nAma likhe haiM unheM mAnate ho ki nahIM // uttarapakSI - hamato 45/72 / 84 sava mAnate haiM parantu yaha pUrvokta abhinava graMtha sAvayAcAyya kRta nahIM mAnate haiM, kyoMki bhadravAhU svAmI likha gaye haiM ki 12 varSo kAla meM vahuta kAlikAdi sUtra vichedajAyage sa! una naMdI jo vAloM meM se Adi leke ora bahuta sUtra vicheda gaye haiM yadi koI naMdI jI vAle sUtroM ke nAma meM se nAma vAlA graMtha hai bhI to vaha pUrvokta navIna AcAryakRta hai kyoMki unameM sAlasaMvat aura kartA kA nAma likhA hai isa kAraNa
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 141 ) gaNadhara kRta sUtroM kI taraha pramANIka nahIM haiM ityarthaH / he bhrAtA jisa 2 sUtra meM se pUrvapakSI ceiya zabda ko grahaNa karake mUrti pUjA kA pakSa grahaNa karate haiM usa 2 kA maiMne isa graMtha meM sUtra ke anusAra saMvandha se milatA huA pATha aura artha likha dikhAyA hai, isameM maiMne apanI ora se jhUThI kutoM kA lagAnA chati achatiniMdA kA karanA gAliyoM kA denA svIkAra nahIM kiyA hai kyoMki maiM jhUTha bolane vAle aura gAliyeM dene vAloM ko nIca buddhi vAlA samajhatI huuN| (24) pUrvapakSI-kyoMjI kahIM jaina sUtroM meM __ mUrti pUjA niSedha bhI kiyA hai|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 142 ) uttarapakSI-sUtroM meM to pUrvokta dharma pravRti meM mUrti pUjA kA jikara hI nahIM parantu tumhAre mAne huye graMthoM meM hI niSedha hai parantu tumhAre bar3e sAvadhAcAryoM ne tumhe mUrti pUjA ke pakSa kA haTha rUpI nazA pilA rakkhA hai jisase nAcanA kUdanA DholakI chainA khar3akAnA hI acchA lagatA hai aura kucha bhI samajha meM nahIM AtA hai ___ pUrvapakSI-kauna se graMtha meM niSedha hai hamako bhI sunaao| ___ uttarapakSI-losuno prathama to vyavahArasUtrakI cUla kA bhadrabAhu svAmIkRta solA svapna ke adhikAra paMcam svapna ke phala meM yathA sUtra (paMcame duvA lassaphaNI saMjutokaeha ahi diTho tassa phalaM teNaM duvAlassa vAsa parimANedukkA
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 143 ) lo bhavissai tattha kAlIya sUyapamuhA sUyAvo chijja saMti,ceiyaM,ThayAvei,davya AhAriNomuNI bhavissai lobhena mAlArohaNa devala uvahANa udya maNa jiNa viMva pai ThAvaNa vihIumAiehiM vahavetavapabhAvApayAissaMtiavihepaMthepaDissaMti, __ artha pAMcaveM svapna meM vArAM phaNI kAlA sarpa dekhA tisa kA phala bArAM varSI duHkAla par3egA jisameM kAlika sUtra AdikameM se aura bhIbahuta se sUtravicheda jAyeMge tisake pIche, caitya,sthApanA karavAne lagajAMyeMge dravya grahaNahAra muni hojAyeMge, lobha karake mUrti ke gale meM mAlA gera kara phira usakA (mola) karAveMge,aura tapa ujja maNa karAke dhana ikaTThA kareMge jina viva (bhagavAna kI mUrti kI) pratiSTAkarAveMgearthAt mUrti ke kAna meM maMtra sunA ke use pUjane yogya
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 144 ) kareMge ( parantu maMtra sunAne vAle ko pUjeMto ThIka hai kyoMki mUrtiko maMtra sunAnevAlA mUrtikAguru huA aura caitanya hai, ityAdi aura homa jApasaMsAra hetu pUjA ke phala Adi batAveMge, ulaTe paMtha meM par3eMge, ityAdi isakA adhika vistAra hama apanI banAI jJAna dIpikA nAma pothI ke prathamabhAga meM likha cuke haiM vahAM se dekha lenA usameM sApha mUrti pUjA niSedha hai arthAt mUrti pUjAke upadezakoM ko kumArga gerane vAle kahA hai, 2 dvitIya mahA nizItha 3 tIsarA adhyayana yathAsUtra | hA kila ahe arihaMtANaM bhagavaMtANaMgaMdhamalla-padIva samadyaNovalevaNa vicita vatthavalidhupAiehiM pUjAsakArehiM aNudiyaham, pajhavaNaMpakuThavaNa titthuSpaNaMkaremi taMcaNorNa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) tahati goyamA samaNujANejjA sebhayavaM kaNa aThaNaM evaM buccai jahAMNataMcaNoNaM tahati samaNu jANejjAgoyamA tayatthA NusAraNaM asaMyama bAhu lleNaMca mUla kammAsavaM mUla kammAsavAuya ajhavasAya paNDuca bahulla suhAsuha kammapayaDI baMdho saba sAvadha viriyANaMca bayabhaMgobayabhaMgeNaca ANAi kamma, ANAi kammeNaMtu umagga gAmittaM umagga gAmitteNaMca sumagga palAyaNaM umagga pavattaNaM sumagga vipyaloyaNeNa vaDhaiNaM mahati AsAyaNA teNa aNaMta saMsAraya hiMDaNaM eeNaaThaNaM goyamAevaM buccai taMcaNoNaMtahati samaNu jaannejjaa|| ___ artha-tima nizcaya koI kahe ki maiM ari. haMta- bhagavaMta kI mUrti kA gaMdhimAlA vilepana dhUpa dIpa Adika vicitra, vastra aura phala phUla
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) Adi se pUjA satkAra Adi karake prabhAvanA karUM tIrtha kI unnati karatA hUM aisA kahane ko he gautama saca nahIMjAnanA bhalA nahIMjAnanA, he bhagavan kisa liye Apa aisA pharamAtehoki ukta kathanako bhalAnahIM jAnanA;he gautama usa ukta arthakeanusAraasaMyamakIvRddhi hoyamalina karmakIvRddhihoya zubhAzubhakarma prakRtiyoMkAbaMdha hoya,sarvasAvadyakA tyAga rUpa jobata hai usakA bhaMgahoya,vratakebhaMga honese tIrthaMkarajIkI AjJA ulaMghana hoya AjJA ulaMghana se ulaTe mArgakA gAmI hoya ulaTe mArga ke jAne se sumArgase vimukha hoya, ulaTe mArga ke jAne se sumArga vimukha hone se, mahA asAtanA var3he tisase anaMta saMsArI hoya isa artha karake gautama aise kahatA hUM ki tuma pUrvokta kathana ko satya nahIM
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 147 ) jAnanA bhlaanhiiNjaannaaiti|av kaho pASANopAsako mUrti pUjA ke niSedha karane meM isa pAThameM kucha kasarabhIchor3I hai, jisakeupadezakoM ko bhI anaMtasaMsArI kaha diyAhai, 3 aura lo tRtIya vivAhacUliyA sUtraravAMpAhuDAvAMuddezA __ anumAna meM aisA pATha sunA jAtA hai| kaivihANaM bhaMte manustaloepaDimA papaNanta goyamA anega vihA paNNatA usamAdiya vaddha mANa pariyaMte anIta agAgae cauvIsaM gANaM titthayara paDimA, rAya paDimA, jakkha paDimA, bhUta paDimA, jAva dhUmakeupaDimA.jina paDimA, gaMbhaMtevaMdamANe accamANe haMtA gopamA vadamANe accamANe jaiNaM bhatejina paDimANaM vaMdamANe accamANe, suya thamma carita dhammaM labhejA goyamA NoNaTesamaTe sekeNaTeNaMbhaMte evaMvuccai
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) jinapaDimANaM vaMdamANe accamANe suyadhamma caritadhammano labhejjA goyamA puDhavi kAya hiMsai jAvatassa kAya hiMsai Aukamma vajjA satakammapagaDIu saDhila vaMdhaNaya nigar3a vaMdhaNaM karittA jAva cAuraMta kaMtAra aNu pari yayaMti asAyA veyaNijjaMkammabhajjo 2baMdhaI setaNaThaNaM goyamA jAvano lbhejjaa| ' artha-hebhagavan manuSya lokameM kitane prakAra kI paDimA (mUrti) kahI hai gautama aneka prakAra kI kahIM haiM, RSabhAdi mahAvIra(vardhamAna) paryaMta 24 tirthaMkaroM kI, atIta, aNAgata cauvIsa tIrthaMkaroM kI paDimA, rAjAoM kI paDimA, yakSoM kI paDimA, bhUtoM kI paDimA, jAva dhUma ketu kI paDimA, he bhagavAn jina paDimA kI vaMdanA kare pUjA kare, hAM gautama baMde pUje
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) he bhagavAna jina paDimA kI baMdanA pUjA karate hue zrutadharma,cAritra dharma kI prAptikareM, gautama nahIM,kisa kAraNa he bhagavan! aisA pharamAte ho ki jinapaDimAkI vaMdanA pUjA karate huye zrutadharma,cAritra dharma kI prApti nahIM kare, gautama pRthvI kAya Adi chaH kAyakI hiMsA hotI hai tisa hiMsA se Ayu karma varja ke sAta karma kIprakRtti ke DhIle baMdhanoM ko karar3e baMdhana kareM tAte 4 gati rUpa saMsAra meM paribhramaNa kare asAtA vedanI vAra2 vAMdhe tisa artha karake ha gautama jina paDimAke pUjatehue dharma nahIM pAve iti isameM bhI mUrti pUjA mithyAtva aura AraMbha kA kAraNa honese anaMta saMsArakAhetu kahA hai| 4 caturtha, aura suniye jina vallabha sUrike
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 150 ) ziSya jinadatta sUrikRta saMdehadolAvalI prakaraNa meM gAthA SaSTI saptamI : gaDari pavvAharDa jeeMi,nayaraM dIsae bahujaNehiM, jiNagihakAravaNAi,suttaviruddho ashuddhoa||6|| ___ asyArthaH-bheDa cAlameM par3ehuye loga nagaroMmeM dekhane meM Ate haiM ki (jinagiha ) maMdira kA vanavAnA Adi zabda se phala phUla Adika se pUjA karanI yaha saba sUtra se biruddha hai arthAt jinamata ke niyamoM se vAhara hai aura jJAnavAnoM ke mata meM azuddha hai // 6 // sohoidavvadhammo, apahANo anivvuI jaNaDa,suddho dhammo bIrDa,mahi upaDi so agAmI hiN||7||arth-drvy dharma arthAt pUrvokta dravyapUjA sopradhAna nahIM kasmAtkAraNAt kisaliye ki)
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) mokSa se parAMga mukha aNuzrotragAmI saMsAra meM - mANevAlA hai, Azravake kAraNale dUjA bhAva dharma arthAtbhAva pUjAso zuddha moTA dharma hai, kasmAt kAraNAt pratizrotra gAmI arthAt saMsAra se vimukha saMvara honete, aba kahojI pahAr3a pUjako jinavallabha sUrI ke ziSya jinadatta surIne mUrti pUjA ke khaMDana meM kucha vAkI chor3I hai isameM hamArA kyA vasa hai aura aise bahuta sthala haiM paraMtu pothI ke bar3hAne kI icchA nahIM kyoMki vidvAnoM ko to samasyA ( izArA hI bahuta hai ) he bhavyajIvoM pakSapAta kA haTha chor3ake apanI AtmA ko bhava jala meM se ubhAraneke adhikArI vano / (25) pUrva pakSI - bhalAjI kaI kahate hai ki mUrtipUjA jainiyoMmeM 12 vaza kAla pIche calIhai kaI kahate
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 152 ) haiM mahAvIra svAmIka vakta meM bhIthI aura kaI kahate haiM ki pahilese hA calI AtI hai, yaha kaise hai / 1 uttarapakSI - jo bArA varSo kAlase pIche kahate haiM soto pramANoM se ThIka mAlUma hotA hai hama abhI Upara mUrti pUjA niSedhArtha meM cAra granthoM kA pATha pramANa meM likha cuke haiM, jisameM prathama svapnAdhikAra meM 12 varSo kAla pIche hI mUrti pUjAkA AraMbha calAyA likhA hai| 2 aura jA mahAvIra svAmI jI ke samaya meM kahate haiM so to siddha hotI nahIM kyoMki bhagavatI zataka 12 mA uddezA 2 meM jayanti samaNo pAsakA apanI bhaujAI mRgavatI se kahatI bhaI ki mahAvIra
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 155 ) svarUpa to kuchato meM jJAnadIpikA meM likhacukI hU~ aura samyaktvazalyoddhAra aura gappadIpikA ko tumahI vAMcake dekhalo ki kaisI haiM aura kaise arthaka anartha hetuke kuhetu jhUThaaura niMdA auragAliye arthAt DhUMDhiyoMko kisI ko durgati par3anevAle,kisIko DheDha camAra mocI musalamAna ityAdi vacanoM se pukArA hai,hAtha kaMgana ko ArasI kyaa| hAMjo svapakSIhaiM vaha to phUlate haiM ki AhA dekho kesI paNDitAI kihai parantu jo nirpakSI sujJajana haiM vaha to sApha kahatehaiMki yaha kAma sAdhuoMke nahIM asAdhuoM ke haiM aura jo praznoMke uttara diye haiM aura jo dete haiM so aise haiki pUrvakI pUcho to pazcimako daur3anA kupattI ranna (lugAI ) kI taraha vAtako ulaTI karake lar3anA / yathA kisIne prazna kiyA ki tumhAre
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 156 ) pItAmbarIyoM ke AmanAya vAloM meM kisI ke mastakapara gola TIkA hotA hai ki sIke lambI sIdhIkIla(meSa)sI khar3I viMdalI hotIha isakA kAraNakyA?isakA uttara diyA ki terI mAtAne aura ghara kiyA terI vahana kisI ke saMga bhAga gaI terA nAnA kANA hai terI bhUvAkI,AMkhame tila hai tere sAMdakI AMkhameM pholAhai tere mukhapara makkhI matagaI ityarthaH aba dekho kaisA yathArtha uttara milA isI prakAra ke uttara gappa dIpikA AdiyoM meM samajha lene / adhika kyA likhU,he bhrAtAsAdhu aura zrAvakanAma dharAkara kucha to lAja nibAhanI cAhiye,kyoMki jhUThabolanAaura gAliyoM kA denA sadaiva burA mAnA hai // (27) prazna-hamArI samajha meM aisAAtA hai
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) ki jo veda mantroMko mAnate haiM vaha purANAdikoM ke gapor3oM ko nahIM mAnate haiM aura jopurANoM ko mAnate haiM vaha saba gapaur3oM ko mAnate haiM aise hI tuma jainiyoM meM jo sanAtana dUDiye jainI haiM vaha mUla sUtroM kohI mAnate haiM purANavat graMthoM ke gapaur3e nahIM mAnate haiM aura jo yaha pIle kapar3oM vAle jainI heM yaha purANavat graMthoM ke gapaur3oMkoM mAnate haiM kyoMjI aise hI hai| uttara-ora kyaa| (28) prazna yaha jo pApANopAsaka AtmA paMthIye apane kalpita graMthoM meM kahIM likhate haiM ki DhaMDhikamata,loMke se nikalAha,jisako anumAna sADhecArasauvarpahuye haiM, kahIMlikhate haiM lava jI se nikalA hai jisa ko anumAna ar3hAI so varSa huye haiM yaha satya hai ki gappa hai|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 158 ) uttara - gappa hai kyoMki loMke ne to purAne zAstroM kA uddhAra kiyA hai nato nayA mata nikalA hai na koI nayA kalpita graMtha banAyA hai aura lavajI sthilA cArI yatiyoMkA ziSya thA usane pramANIkasUtroM ko par3hakara sthilAcAriyoM kA pakSachor3ake zAstrokta kriyAkaranI aMgIkAra kI hai lavajI ne bhI na koI nayAmata nikAlA hai na koI pItAmbariyoM kI taraha apane pola lakone ko arthAt apanecAla calanake anUkUla naye graMtha banAye haiM hAM yaha saMvega pItAMbara ( lADA paMtha ) anumAna aDhAI saubarSa se nikalA hai / pUrvapakSI - Apake ukta kathanameM koI pramANa hai uttarapakSI - pramANa vahuta haiM prathama to AtmArAma kRta caturtha stuti nirNaya bhAga 2 saMvata - 1952 vi0 san 1895 meM ahamadAbAda ke
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 158 ) yuniyana priMTiMga presameM chapAhai,isa granthakI aM. tima pRSThameM kartAkA nAma se likhA hai tapa gacchA cArya zrI zrI zrI1008 zrI madvijayAnaMda sUrI vircte| isa granthakI pRSTha39paMkti 5vIM se lekara kaI paMktiyoM meM yaha lekha hai ki upAdhyAya zrImadyazo vijayajIne tathA gaNisatya vijaya jIne kisI kAraNa ke vAste vastra raMge haiM tabase lekara tapa gaccha ke sAdhu vastra raMgake or3hataha parantukoI bhI pramANIka sAdhu yaha nahIM mAnate haiM ki zrI mahAvIra svAmI ke zAstra meM raMgake hI vastra sAdhuravakheM aura merI bhI yahI zraddhA hai / pRSTha 9 paMkti 5 mI meM dekho kyA likhate haiM ki kucha hamAre bRddha guruoM kI yaha zraddhA nahIM
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16. ) thI ki sAdhuoM ko raMge hue vastra hI kalpe haiM kisI kAraNa ke vAste raMge hai so kAraNIka vastra koI vaisA hI puruSa dUra karegA phira ___ pRSTha 39 paMkti 2ya, meM zrIbhagavaMtake siddhAMta meM ekAMta vastra raMgane kA niSedha nahIM hai kAraNa yahahai ki eka maithuna varja ke kisI bhI vastu ke karaNe kA niSedha nahIM haiM-yaha kathana zrInizItha bhASya meM hai| tarka,tumhAre isalekha se to jhUTha bolanA corI karanA kaccA pAnI pInA Adika bhI kAraNameM grahaNa karanAsiddha hogayA kyoMki eka maithuna varja ke sava karanA likhane ho aura nizItha bhASyakAhavAlA deteho vAha 2. dhanya bhASya dhanya Apa // - aba vicAraNAcAhiye ki ina pUrvoktalekhase siddha huAki- zrI mahAvIra svAmika sAdhuoM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161 ) kA zvetavastra dhAraNekAmArga hai / aura pItAMvariyoM kA kalpita nayA mata nikalA hai kyoMki yazovijaya jI ne to isI liye vikramIsaMvat 1700 ke anumAna meM zveta vastra tyAga kara raMga dAra vastra kiye haiM jisa ko 250 ar3hAI sau varSa kA anumAna huAhai aura phira dUra karane (char3ane kobhI likhAhai paranta dekhiye isa kAraNIka kalpita (jhUThe raMga dAra vastroMka) bheSa ke dhAriNe kA pItAmbarIye kaisA haTha pakar3a rahe haiM aura caracA karate haiM ki mahAvIra jI ke zAsana ke vahI sAdhu haiM jo pIle vastra dhAraNa karate haiM so yaha mithyAvAda he // dvitIya AtmArAma ne kesariye (pIle) vastra paharane kA mata nikAlA kyoMki inake bar3e yati loka kaI pIr3hiye eliyAmbarI eliyAraMga)vastra
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162 ) dhArI rahe haiM kaI kAthI ( kattharaMga) vastra dhArI rahe haiM manamAnApaMthajo huA / auraAtmArAmajI pahile sanAtana pUrvokta DhUMDhakamatakA zvetAMbarI sAdhuthA jaba sUtroktakriyAnAsadhAI aura relameM car3hane ko aura duzAle dhusse or3hane ko dUra 2 dezAntaroM se mola dAra auSadhiyoM (yAkRtiyoM) kI DabbiyeM maMgAkara khAneko vilaTiyAM karAke mAlaasavAva reloM meM maMgA lene ko ityAdikoM ko dilacAhA to DhUDhaka mata ko chor3a gujarAta meM jAke saMvat 1932/33 meM pahileto katha raMge vastra dhArepIche pIle karane zuru kiye / tRtIya vallabhavijaya apanI vanAI gapya dIpikA saMvata 1948 kI chapI meM pRSTa 14paMkti 15 meM likhatA hai ki 1700 sAla arthAt vikramI savat 1700 ke laga bhaga zrI satya gaNi vijaya
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 163 ) jI aura upAdhyAya zrI yazo vijaya jIne bahuta kriyA kaTana kI aura vairAga raMga meM raMge gaye tava zrImagha unako saMvegI kahanelage iti / vasa siddha huA ki vikramI 1700 ke sAla meM saMvega mata nikalA pahile nahIM thA aura inake bar3oMko pahile vairAgabhInahIM hogA kyokidhana vijaya caturtha stuti nirNaya prakAza zakoddhAra pustaka saMvat 1946 meM ahamadA bAdakIchapI meM prastAvanA pRSTa24 paM020mIse pRSTha 25vIM taka likhatA hai ki AtmArAma apane garuoM ke vipaya maMlivatAha ki pahale parigraha dhArImahA vrata rahitathe phira pIche nigraMthapanA agIkAra kiyA. parantakilI saMyamIke pAsa cAritrApasa pata (pharakedikSA)lInI nahIM inase zAstrAna: sAra inheM saMyamIkahanA yogyanahIM oraAtmA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 164 ) rAmajI Anandavijaya jIkA guru bUTerAyabuddhi vijaya jI apanI vanAI mukha patti carcA nAma pustakameM apane guruoMko parigrahadhArI asAdhu likhtehaiN|| (29) prazna-kyoMjo jainasUtroM meM sAdhu ko vastra raMgane kA niSedha hai| uttara-hAM mahAvIrasvAmI ke zAsana meM bahu . mola aura raMgadAra vastra mane haiM / zveta mAno peta14 upagaraNa Adi maryAdA vRtti calI hai nizItha sUtra meM jIva rakSAdi kAraNAt gandhi (khuzabo) ke liye Adika loda kA vastra para raMga par3ajAya to 3 culI jalasahita se uparaMta lagA deve tI daMDa likhA hai aura AcArAMga jo sUtra 7ma, adhyayana meM vastra kA raMganA sApha manA hai //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 155 ) aura ina mUrti pUjakoM meM se hI dhana vijaya saMvegI apanIkRta caturthastuti nirNayaprakAza zaM. koddhArapR081 meM likhatA hai kigacchA cArapaya. nnApramukhamAM zrIvIrasAsanAmAM zvetamAno peta vastra ko tyAga pItAdi raMgelA vastra dhAraNa karatesAdhune gaccha meM bAhara kahiye gaathaa.|| jatthaya vADiyANaM tattaDiyANaMca nahayaparibhogI, muttuM sukilla vatthaM, kAmerA tattha gacchaMmi 89 TIkA tathA yatra gachevAraDiyANaMni rakta vastrANAM tattaDiyANaMtinIla pItAdi raMjita vastrANAM ca paribhAgaH kriyate ki kRtva tyAha muktAparityajya kiM cala vastraM pani yogAmbara mityarthaH natra kAmaraniHkAnayAdA na kAcida pIti api gAthA chaMdanI / gaNigoyama ajjA uvianne avasyavivanjira, -
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) sevaecitarUvANi, nasAa ujaaviaahiaa| 112 arth| he gautama AryA vizveta vastra ko chor3a raMge vastra pahare to usa ko jainamata kI Aya na kahiye 112 ityarthaH ___ (30) prazna-eka bAta se to hama ko bhI nizcaya huA ki samyaktva zalyoddhArAdi pustaka ke banAne vAle mithyAvAdI haiM, kyoMki samyaktva zalyoddhAra dezI bhASA kI samvat 1960 kI chapI pRSTha eka 1 meM likhA hai ki iMDiyAmata aDhAI sau varSa se nikalA hai aura pRSTha 4 meM likhA hai ki DhUMDhiye carcA meM sadA parAjaya hote haiN| / parantu hama ne to paMjAba hAte meM eka nAbhA pati rAjA hIrAsiMha kI sabhA meM DhUMDiye aura
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 160 ) pujere sAdhuoM kI carcA dekhI hai ki sambat 1961 jyeSTha mAsa meM ballabha saMvegI ne rAjA sAhiba vahAdura nAbhA pati ke pAsa jA kara prArthanA ko ki sara cha. praznoM kA uttara dRDhiye sAdhuoM se cAhelikhita le cAhe sabhA meM dilA do tava rAjA sAhiba ne daMDiye sAdhuoM se puchavAyA ki tumhArI icchA ho to uttara de do taba vahAM bihArIlAla Adika ajIva matiya daMDiye jA arana saTa kSetroM ke ___ gRhasthI sevakoMke Age mama karane phiraneha vaha to cale gaye aura pUjya zrI sohanalAla jI ___ mahArAja na apana pona cala zrI udayacanda jI ko AjAdI kinamA meM pranatara hoge nara rAjA kI tarpha. meM 8 meMbara madhyanya nizcaya kiye gaye ki jo yaha nyAya kAnI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) ThIka tava anumAna dina 15 carcA karate rahe jyeSTha vadi paMcamI ko mimbaroM ne rAjA kI AjJA se gurumukhI akSaroM meM vijJApana chapA kara phaisalA diyA pRSTa 3 paM0 21 / 22 / 23 meM ki hamArI rAyameM jo bheSa aura cinha jainiyoM ke ziva purANa meM likhe haiM ve saba vahI haiM, jo isasamaya daMDiye sAdhurakhate haiM daraasala ibatadAI cinha rakhane hI ucita haiM, abadekhiye isameM to pujeroM kI parAjaya huI phira dekho haThavAdI a. panI jar3abuddhi ko AtmAnanda mAsika patra meM prakaTa karate haiM ki tuma sacce ho to chaH praznoM kA uttara chapAke prakaTa karo bhalAjI jisacarcA kA phaisalA chapa ke prakaTa ho cukA usa kA uttara bAkI bhI rahatA hai aba (vAra 2) karane se kyA hotA hai aura isameM yahabhI siddha
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) huA ki zivapurANa vedavyAsajIkI banAI huI lihiM to veda vyAsako huye anumAna 5hajAra varSa kahate haiM to javabhInI iMDiyehI the saMvega nahIM the kyoMki zivapurANa jJAna saMhitA adhyAya 21 ke ilaMka 21, 3 meM likhAhai // muNDa malina vastraMca kuMDipAtra samanvitaM dadhAnaM puJjikahAle cAlayanta padepade // 2 // artha-siramuNDina maile rajalagehaya) vastra kATake pAtra hAyameM oghA paga 2 dekhaka caleM ayAta Aghese kIDI Adi jaMtuoM ko haTAkara payaramava / / __ bastra yuktaM tathA hastaM kSipyamANaM sumbe lagA mAnavyAharantataM namaskRtya sthitaM hare / / 3 / / aya-mukha vastrakA (makharanI) karakaMDaknehae mA mukhako tathA ki kAraNa mubAna ra
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170 ) alaga karato hAtha muMhakeagAr3I deleMparaMtuughAr3e mukhana raheM (navole) aura vallabhavijayanAbhevAle 6praznoMmeM 1ma,prazna meM likhatA haiki dina rAta muMha bandhA rahe vA khulA rahe iti isaseyahasiddha huA hai ki isake zAstra meM dina rAta donoMmeM se eka meM muMha bAMdhanA likhA hogA parantu muMha vAMdhate nahIM mahurtamAtra bhI kyoMki dhana vijaya pUrvokta caturtha stuti nirNaya zaMkoddhArI prathama pariccheda pRSTa4 paMktimI meM likhatA hai ki AtmA rAmajI zrIsoraTha dezane anArya kahavAno tathA mukhapattI vyAkhyAna velAe bAMdhavI sArIche (acchIhai) paNa kAraNa thI bAMdhatA nathI ehavA chalanAM vacana bolI abhIniveza mithyAtanAudatha kevala bholA lokone phaMdamAnAkhavA nopaMtha calA vyoche pRSTa 5 paMkti nIce 2meM saMvat
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101 ) 12.40 sAlamA AtmArAmajIe ahamadAbAda samAcAra chApAmAMvyAkhyAnake avasare moharati bAMdhavo hama acchi jAnatehaiM para kisI kAraNa se nahIM bAMdhate haiM ehabAchAke vidyAzAlAno veThaka nAzrAvakoe AtmA rAmajI ne pUchA sAheba ? Apa mehapaTi bAMdhavI rUDI jAnocho tobAMdhatA ke mana thI tyAre AtmAjIe tene potAnA rAgI karavAne kahyA ke hama ihAM sevihAra karake pIche bAMdhege paNahaja nadhI bAMdhatA na thI te kAraNathI AtmArAma jI nu likhako judAna volavI judo ane cAlayoM judo amane bhAsanathayo ityaadi|avdekhjinsaadhkaa usa vakta arthAta vedavyAsaka samaya meM bhI yahI bhepayA AghA, pAtrA, sukhapaTTI malevastra paranta pAlavastra hAyameM lAThA ughAmaha aise janaka VI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 172 ) sAdhu vyAsajIne bhI nahIM kahato phirasiddha huA ki DhUMDhaka mata prAcIna hai 250 varSa se nikalA mithyA vAdI dveSase kahate haiM | uttara - tumhI samajha lo // (31) prazna- kyoMjI yaha niMdArUpa jhUTha aura gAliyeM durvacana diyoM se sahita pUrvokta pustaka ikhavAra banAte haiM chapAte haiM unheM pApato jarUra lagatA hogA / uttara- avazya lagatA hai kyoMki banAne vAlA jaba jhUTha aura nindAke likhanekA adhikArI hotA hai taba usakA antaHkaraNa malIna honese pApa lagatA hai aura jo unake pakSI use vAMcate haiM taba usajhUTha kI stuti karate haiM ki AhA kyA ra 1 A
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) acchA likhanA hai taba vahabhI pApake adhikArI hote haiM aura jo dUsare pakSavAlA vAMce to vaha vAMcatehI eka vArato krodha bharake thoMhI kahane lagatAhe ki hamabhI aisIhI nindA rUpa kitAva chapAyeMge phira apane sAdhu svabhAva para Akara aisA vicAre ki jitanA samaya aisI nirarthaka nindArUpa AtmAko malIna karanevAlI pastaka banAne meM vyaya kareMgeutanA samaya tatvake vicAra va samAdhi lagAyaMge jisase pavitrAtmA ho, isase monahI zrepTa hai / yathA dohA murkhakA mugva vamba he bole vacana bhujNg| nAkI dArU monahe.viSe na vyApe aMga // 1 // yaha samajhakara na likhe parantu vAMcatehIkrodha AnesebhItokarmabandhe isaliye pUrvokta pustaka canAnevAlA Apa DuvatAhe aura dUsaroMke DuvAne
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 174 ) kA kAraNa hotAhai isaliye tumhAre kahane saMdeha nahIM parantu merI to saba bhAiyoM se prArthanAhai ki na to pUrvokta pustakeM chApo auM chapAo kyoMki jainakI niMdA karaneko to matAvalavIhI bahutahaiM phira tuma jainI hI parasa nindA kyoM karate karAteho zoka hai Apasava phUTapara kyA tuma nahIM jAnate ki yaha jainadhara kSAMti dAnti zAnti se atyuttama hai, aneka - janmoMke puNyodayase hamako milA hai to isase kucha tapa saMyamakAlAbhauThAyeM aurajhUTha kapaTako = choDeM yadyapi kaliyagameM satyakI hAnI,tathApi itanA to cAhiye ki pakSakA haTha aura kapaTa kI khaTAIko ghaTameMsehaTAkara vidhi pUrvaka dharma prItise parasparamilake zAstrArtha kiyA kareM dharma samAdhikA lAbha uThAyA kareM manuSya janmakA -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 175 ) yahahI phalahe ki satyAsatyakA nirNayakareM parantu lar3AIjhagar3e na karane caahiye|apitujhuttvolnaa aura gAliyeM denI to savako AtI haiM. parantu dharmAtmAoMkA yaha kAma nahIM vasa saba matoM kA sAra to yaha hai ki azubha kameMko tajo aurazubha kamAMko grahaNa karo arthAt hiMsA mithyA corI mada mAMsa abhakSAdikA tyAga avazya karo aura dayA dAna satya zIlAdi avazya grahaNakaro.kAma krodha lobha moha ahaMkAra ajJAnako ghaTAyAkara yatna vivekajJAna kSamA saMyamako baDhAyAkaro apaneradharmasavandhIniyamoMparadRDharahojyAdAzubham yadi isa pustakake banAne meM jAnane ajAnane sUtra kartAoMkaabhiprAya se viparIta libAgayA hoto (micchaamidkddm)||
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM namaH siddhebhyaH // jainadharma ke niyama // sanAtana satya jainadhamoMpadezikA bAlabrahmacAriNIjainAcAryyAjI / zrImatI zrI 1008 mahAsatI zrIpArvatIjI. viracita / jima ko lAlAmeharacandra. lakSmaNadAsa zrAvaka maMda mihAbAjAra lAhora ne pAyA / saM0 1962 vi0 / enAmIkala yantrAlaya meM misTara nAma nAsari nIdhikAra meM dA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThikAnA pustaka milanekA meharacaMdra lakSmaNadAsa zrAvaka saidamiThA bAz2Ara, laahaur| 1 -
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ "OM zrIvItarAgAyanamaH jainadharma ke niym| 1-paramezvara ke viSaya meN| 1-paramezvarako anAdi mAnate haiM arthAt siddhasvarUpa, saccidAnanda, ajara, amara, nirAkAra, niSkala, niSprayojana, paramapavitra sarvajJa, anantazaktimAn sadAsarvAnanda rUpa paramAtmA ko anAdi mAnate haiN|| 2--jIvA ke viSaya meN| 2-jIvoMko anAdi mAnate haiM arthAt puNya pApa rUpa kamAM kA kartA aura bhoktA saMsArI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) ananta jIvoMko jinakA cetanA lakSaNa hai a. nAdi mAnate haiN| 3-jagata ke viSaya meN| 3-jar3a paramANuoM ke samUha rUpa loka (jagat) ko anAdi mAnate haiM arthAt pRthivI, pAnI, agni, vAyu, candra sUryAdi pudgaloM ke svabhAvase samUha rUpa jagat 1 kAla (samaya)2 svabhAva (jar3a meM jar3atA cetanameM caitanyatA)3 AkAza (sarva padArthoM kA sthAna) 4 ina ko pravAha rUpa akRtrima (vinA kisI ke vanAye ) anAdi mAnate haiM / 4-avtaar| -- , 4-dharmAvatAra RSIzvara vItarAgajinadevako jainadharmakA vatAnevAlA mAnate haiM arthAt ji
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) dhAtu,kA artha jaya, hai jisako nak pratyaya hone se jina, zabda siddha hotA hai arthAt rAga dveSa kAma krodhAdi zatruoM ko jIta ke jinadeva kahAye, jinasyAyaM jenaH arthAt jinezvara devakA kahA huA joyaha dharmahe use jainadharma kahate haiM 5--jainii| . 5-jainI muktike sAdhanoM meM yatna karane vAle ko mAnate haiN| arthAt ukta jinezvara deva ke kaha hae jainadharma meM rahe hue arthAt jainadharma ke anuyAyioM ko jenI kahate haiN| --mukti kA svruup| 6-mukti, karma vandha se avandha hojAne arthAt janmamaraNa se rahita ho paramAtma padako prApta kara sajanA . sadaiva sarvAnandameM ramana
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahane ko mAnate haiM arthAt mukti ke sAdhaka dhana aura kAmanIke tyAgI satguruoMkI saMgata karake zAstra dvArA jar3a cetana kA svarUpa suna kara sAMsArika padArthoM ko anitya (jhUThe) jAna kara udAsIna hokara satya santoSa dayAdAnAdi sumArga meM icchA rahita cala kara kAma krodhAdi apaguNoMke abhAva hone para AtmajJAnameM lIna hokara sarvArambha parityAgI arthAt hiMsA mithyAdi ke tyAga ke prayoga se naye karma paidA na kare aura puraHkRta (pahile kiye hue) karmoM kA pUrvokta japa tapa brahmacaryAdi ke prayoga se nAza karake koMse alaga hojAnA arthAt janma maraNa se rahita hokara paramapavitra saccidAnanda rUpa paramapadako prApta ho jJAnasvarUpa sadaiva para mAnandameM ramana rahaneko mokSa mAnate haiM /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7-sAdhanoM ke cinha aura dharma ___7-paJcayama (pAMcamahAvata ke) pAlanevAloM kosAdhu kahate haiM arthAt zvetavastra. mukhavastrakA magva para bAMdhanA, eka Una Adi kA gucchA (rajoharaNa) jIva rakSA ke liye hAtha meM rakhanA, kASTa pAtra meM Arya gRhasthiyoM ke dvArase nidIpa bhikSAlA ke AhAra krnaa| pUrvokta 5 paJcAzrava hinA 1 mithyA 2 corI 3 methana mamatva 5 ina kA tyAgana aura ahiMsA natyamasteyaM brahma carcAparigrahamA ina ukta (paJca mahAnatoMkA dhAraNa karanA arthAt dayA ? satya2 datta 3 brahma carya ra nimarata 5 vyA. jIva rakSA) arthAna sthAvagadi kITI ne kuJjara paryanna narva jIvoM kI rakSA kara dharmameM canna kA karanA ? satya (maca bolnaa| 2 dana (gRhambiyoM kA diyA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) huo anna ponI vastrAdi ) nirdoSa padArtha kA lenA 3 brahmacarya (hamezA yatI rahanA) apitu strI ko hAtha taka bhI na lagAnA jisa makAna meM strI rahatI ho usa makAna meM bhI na rhnaa| aise hI sAdhvI ko puruSa ke pakSameM samajha lenA 4 nirmamatva (kaur3I paisA Adika dhana ) dhAtu kA kiMcit bhI na rakhanA 5 rAtri bhojana kA tyAga arthAt rAtri meM na khAnA na pInA rAtri ke samaya meM anna pAnI Adika khAna pona ke padArtha kA saMcaya bhI na karanA (na rakhanA) aura naMge pAMva bhUmi zayyA, tathA kASTha zayyA kA karanA phalaphUla Adika aura sAMsArika viSaya vyavahAroM se alaga rahanA, paJca parameSTI kA jApa karanA dharmazAstroM ke anusAra pUrvokta satya sAra dharma rItiko DhaMDhakara paropakAra ke liye
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyopadeza yathA vRddhi karate huye dezAMtaroM meM vicarate rahanA eka jagaha Dega banA ke mukAma kA na karanA.gelI vRttivAloMko nAdhu mAnane heM 8-thAvaka(zAstra sunanevAle) gahasthiyoM kA dhrm| 8-zrAvaka pati narvasabhApitamatrAnusAra samyaga dRSTi meM dRda hAkara dharma maryAdA meM calanevAloM ko mAnate haiM arzana prAta kAla meM paramazvara kA jAra ra pa pATa karanA abhayadAna supAtradAna kA danA nAyaMkAlAdimannAmAyika kA karanA jaTakA na cAlanA, kAnana nAlanA, juTI gavAhI kA na denA, cAlAna karanA, para jI kA namana nanA, priyAna paraparako gamana na karanA amAna apane pani agirika - -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) savapuruSoMko pitA baMdhu ke tulya samajhanA (yUta) jaekA na khelanA,mAMsakA na khAnA,zarAbakA na pInA, zikAra (jIvaghAta) kA na karanA, itanA hI nahIM hai varaMca mAMsa khAne, zarAba pInevAle, zikAra (jIva ghAta) karane vAle ko jAtimeM bhI na rakhanA arthAt usake sagAI ( kanyAdAna ) nahIM karanA, usake sAtha khAnapAnAdi vyavahAra nahIM karanA, khoTA vANijya na karanA arthAt hAr3a, cAma, jahara, zastra Adika kA na vecanA aura kasAI Adika hiMsakoM ko vyAja paidAma taka kAbhI na denA kyoMki unakI duSTa kamAI kA dhana lenA adharma hai // 6--propkaar| 9-paropakArasatya vidyA(zAstravidyA) sIkhane sikhAne pUrvokta jinendra deva bhApita satya
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) zAstrokta jar3a cetana ke vicAra se vRddhi ko nirmala karane meM jIva rakSA satya bhASaNAdi dharma meM udyama karane ko kahate haiM // yathA :dohA - gaNavanoM kI vaMdanA, avaguNa dekha madhyastha dukhI dekha karuNAkare, maMtrIbhAva samasta ? artha-putraka guNoMvAle sAdhA zrAvakoM ko namaskAra kare aura guNa rahita se madhyasthabhAva rahe arthAt una para rAga na kare 2 dukhiyoM ko deyake kA kyA kare arthAt apanA kalpa dharma ke yathA yakti unakuna nivArana kare 3 maitrI sarva jIvoM meM nita nahIM // 2 // arthAt kisI kA burA 10-- yAtrA dharma / 10-yAtrA para
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) tIrthoM) kA mila ke dharma vicAra kA karanA use yAtrA mAnate haiM arthAt pUrvokta sAdhu guNoM kA dhAraka puruSa sAdhu 1 taise hI pUrvokta sAdhu gaNoMkI dhArikA strI sAdhvI 2 pUrvokta zrAvaka guNoMkA dhAraka puruSa zrAvaka 3 pUrvokta zrAvaka guNoM kI dhArikA strI zrAvikA 4 inako catuvidha saMgha tIrtha kahate haiM inakA paraspara dharma prIti se mila kara dharma kA nizcaya karanA use yAtrA kahate haiM aura dharma ke nizcaya karane ke liye praznottara kara ke dharma rUpI lAbha uThAne vAle (satya santoSa hAsila karane vAloM) ko yAtrI kahate haiM arthAt jisa deza kAla meM jisa puruSa ko sat saMgatAdi karake AtmajJAna kA lAbha ho vaha tIrtha / yathA cANakya nIti darpaNe adhyAya 12 zloka 8 meM :
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) sAdhUnAM darzanaM puNyaM, tIrtha bhUtAhi sAdhavaH / kAlena phalate tIrtha, sadyaH sAdhu smaagmH|| artha-sAdha kA darzana hI sukRta hai sAdhu hI tIrtha rUpa hai tIrtha to kabhI phala degA sAdhuoM kA saMga zIghUhI phaladAyaka hai| 1 / aura jo dharma sabhA meM dharma suna ne ko adhikArI Ave vaha yaatrii| 2 / aura jo dharma prIti aura dharma kA badhAnA arthAt Azrava kA ghaTAnA sambara kA badhAnA (viSayAnanda ko ghaTAnAAtmAnanda ko badhAnA ) vaha yAtrA / 3 / ina pUrvokta sarva kA siddhAnta ( sAra ) mukti hai arthAt sarva prakAra zArIrI mAnasI duHkha se chUTa kara sadaiva sarvajJatA AtmA Ananda meM ramatA rhe| // iti dshniymH|| zubham //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMzrIvItarAgAnamaH jJAnadIpikA (jainodyota) graMtha "satyadharmopadezikA-bAlabrahmacAriNI zrImatIpArvatI satIjI vircitaa"| dvitIyA vRti| vijnyaapn| ____ hamAre pyAre jainI bhAiyoMko prakaTa ho ki jainatattvAdarza grantha joki mahArAja zrIAtmArAmasAdhujIne banAyA hai usake par3hane vAsunane se kaI eka bhAiyoMkI dharma viSayaka zraddhA meM pharka AgayA hai isa hetu se zrImatI pArvatI jI mahAzayAbAlabrahmacAriNIsatInelogoMke upakA
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) rArtha, jJAnadIpikA grantha aisIsaralabhASA meM banAyA hai (jisa meM saMkSepamAtra satyAsatya aura dharmAdharma kA nirUpaNakiyA hai ) ki alpa buddhijana bhI usako dekhakara ThIka ThIka satya mArgapara AjAveM // isa graMtha meM sUtroMke pramANa bhI diye gaye haiM aura zrAvaka koM aura a. karmIkA tathA sAmAyika vidhikApramANasahita nirUpaNa kiyA huA hai, isaliye nizcaya hai ki Apa loga pakSapAtako chor3a tattva dRSTi se isa granthako vicArakara bhavasAgara ke pAra utara neke liye dharmarUpI naukAke Upara ArUDha ho kara isa duHkha bahula janmako saphala kreNge| yaha pustaka bahuta uttama akSaroM meM aura moTe kAgaz2apara chapa kara tyAra hogayA hai vilAyatI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) kapar3e kI jilda tyAra huI hai aura isa pustaka kA dAma - / - 20 aura mahasUla 2 AnA hai| jo mahAzaya isa pustakako kharIdanA cAheM ve apanA nAma, mukAma DAkakhAnA, aura jilA bahuta zIghra nIce likhe pate para bheja deveM 'patra' pahuMcanepara tatkAla pustaka bheja diyA jaavegaa| pustaka milane kA ThikAnA : meharacaMdra lakSmaNadAsa saMskRta pustakAlaya saida mittttaabaajaar| lAhaura pjaab|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ nott| lAlA gaMgArAma munzIrAma zrAvaka huzyArapura vAsI ne isa pustaka ke chapavAne meM hama ko vahuta sahAyatA dI, jisake liye hama inakA dhanyavAda karate haiN| - bhAratabhara meMsabase bar3AsaMskRta bhASA pustakoM kA suuciiptr| mahArAja jI ? ___ ApakI sevA meM nivedana kiyA jAtA hai ki hamAre prAcIna saMskRta pustakAlaya kA sUcI patra jisakI ki Apaloga bahuta kAlase dekhane kI icchA karate the Aja Izvara kI kRpA se 3barSa kI mehanata ke bAda bar3e 2 prasiddha paMDitoM kI sahAyatA se tyAra hokara mumbaI se chapaM kara
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
_