Book Title: Nayamrutam Part 02
Author(s): 
Publisher: Shubhabhilasha Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007790/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 (nayaviSayaka laghu kRtiono saMgraha) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 (nayaviSayaka laghu kRtiono saMgraha) zrutabhavana saMzodhana kendra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAma : nayAmRtam-2 viSaya : dravyanuyoga (nayaviSayaka laghu kRtiono saMgraha) kartA : vividha vidvAna saMpAdaka : muni vairAgyarati vijaya gaNI prakAzaka : zubhASilASA TrasTa (E-18511, Ahmedabad) (c) zrutabhavana saMzodhana kendra AvRtti : prathamA, vi.saM. 2072 (I. 2016) patra : 22 + 178 mUlya : 100/ -: prAptisthala :pUnA : zrutabhavana saMzodhana kendra, 47/48 acala phArma, AgamamaMdira se Age. saccAi mAtA maMdira ke Age, kAtraja, puNe-411 046 Mo. 7744005728 (9-00 a.m. to 5-00 p.m.) ahamadAbAda : zrutabhavana (ahamadAbAda zAkhA) umaMga zAha, arham phleksIpeka, 201, tIrtharAja kompleksa, elIsabrIja, vI. esa. haoNspiTala ke sAmane, mAdalapura, ahamadAbAda-6 Mo. 9825128486 : zrI gauravabhAI zAha sI/111, jaina epArTameMTa, 60 phITa roDa, devacaMda nagara roDa, bhAyaMdara (vesTa) muMbaI-401101. mo.09833139883 surata : zrI mitulabhAI dhanezA C/o. siyA menyuphekcarIMga, sukhadeva kompleksa, 2 rI maMjhila, ToraMTa paoNvara hAUsa ke pAsa, vAstAdevI roDa, katAragAma, surata-395004 mo. 09377059673 mudraNa : dharmeza paTela, ahamadAbAda muMbaI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya | vi.saM.2058(I.sa. 2002)mAM pravacana prakAzana dvArA 'nayAmRtam' pustaka pragaTa thayuM hatuM. temAM sAta nayono paricaya ApatI dasa kRtio pragaTa thaI hatI. hakikatamAM te kRtionA aMza hatA. te dareka kRtio prAkRtasaMskRta bhASAmAM hatI. vi.saM.2071(I.sa. 2015)mAM pUjya gurudeva zrI vairAgyarativijayajI gaNivare pUjya upAdhyAya zrImAnavijayajI ma.kRta 'sapta vivaraNa rAsa'nuM saMpAdana karyuM. te daramyAna sAta nanya viSenI prAcInaarvAcIna gujarAtI bhASAmAM maLatI kRtio viSe tapAsa karI. ghaNI upayogI sAmagrI maLI. vizeSa rUpe pU. A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA vatI zrI hirenabhAI dozIe A viSayanI ghaNI ja mAhitI pUrI pADI. tenA AdhAre eka viziSTa saMkalana taiyAra thayuM. A tabakke A zrI klAsasAgarasUri jJAnamaMdira, mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobAno khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. ahIMnA mudrita pustakonA sUcipatramAM niyatakAlIna zodhapatromAM chapAyelA abhyAsa nibaMdhonI paNa noMdha thAya che. tethI zodhavAmAM agharA paDe tevA viSayonA lekho sahelAIthI upalabdha thAya che. saMdarbhanveSI saMpAdako mATe AvI jhINI jhINI mAhitI khUba agatyanI hoya che. mahenata mAMgI le tevuM A kAma karIne, saMsthA saMpAdana kAryane samRddha banAvavAmAM je sahAya kare che te ananya che. A saMkalanamAM saMskRta bhASAmAM, prAcIna gujarAtI bhASAmAM ane arvAcIna gujarAtI bhASAmAM upalabdha thatA naya viSayanI padyaracanAo ane gadya nibaMdhono saMcaya che. tenAthI nayano abhyAsa karavA cAhatA jijJAsuone ghaNI spaSTatAo maLaze. zrutabhavanamAM kAryarata saMpAdakagaNa temaja zrutabhavana saMzodhana keMdranI tamAma pravRttinAM mukhya AdhArastaMbha mAMgaroLa (gujarAta) nivAsI mAtuzrI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM bharata zAha (mAnada adhyakSa) 23-8-15 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 9i 9 zrutapremI tapovana saMskAra pITha, amadAvAda tapovana saMskAra dhAma, navasArI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa-1 saMskRta (1.1) (1.2) sptnyvivrnnm| munizrImaticandrajI (1.3) nayakarNikA saTIkA saha bAlAvabodha / mUla-upAdhyAyazrIvinayavijayagaNi, TIkA-munizrIgaMbhIravijayajI saptanayasamAdhAtavivarNatam saha baalaavbodh| shiilaangkaacaary| khaMDa-2 gujarAtI padya kRti (2.1) saptanayavivaraNa rAsa saha baalaavbodh| upAdhyAya zrImAnavijaya prastAvanA DhAla - 1 (kaMDikA 1-11) dravyArthika-paryAyArthikasvarUpam DhAla - 2 (kaMDikA12-25) mUlanayajAtibhedakathanam DhAla - 3(kaMDikA26-36) saptanayadRSTAntakathanam DhAla-4(kaMDikA37-47) naigamanayalakSaNasvarUpakathanam DhAla - 5 ( kaMDikA48-63) nAmAdicaturnikSepasvarUpakathanam DhAla-6(kaMDikA64-77) - - - - - - - - - anukramaH - - - saGgrahanayasvarUpakathanam DhAla-7(kaMDikA78-86) vyavahAranayasvarUpakathanam DhAla-8 (kaMDikA87-96) RjusUtranayasvarUpakathanam DhAla - 9 (kaMDikA97-104) zabdanayasvarUpakathanam DhAla 10 (kaMDikA 105-118) saptabhaGgIsvarUpakathanam (110-118) samabhirUDhanayasvarUpakathanam DhAla 11 (kaMDikA119-129) evambhUtanayasvarUpakathanam DhAla 12 (kaMDikA 130-157) nayAnAM parasparavirodhaH DhAla - 13 (kaMDikA 158-168) nayAnAM parasparavirodhaparihAraH DhAla 14 (kaMDikA 169-181) rAsaprazastiH DhAla - 15(kaMDikA 182-189) (2.2) nayavacanagarbhita vIrajina stavana saha bAlAvabodha / pnndditshriinyaaysaagrgnni| (2.3) nayavicArasvAdhyAya / upAdhyAya zrIyazovijayagaNi (2.4) nayanI apekSAe sAmAyika / upAdhyAyazrIyazovijayagaNi (2.5) saptanayadRSTAMtika sImaMdharajina stavana / hIrAcaMda zeSakaraNa bhaMsAlI orm a 2. 1 3 12 17 25 27 63 80 81 82 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa-3 gujarAtI gadya kRti (3.1) nysvruup| munizrImaticandrajI (3.2) sptnyvicaar-1| AcAryazrIpArzvacandrasUri (3.3) saptanayavicAra-2 | ajJAta (3.4) sptnyvicaarptr| ajJAta (3.5) sptnyadhikaar| ajJAta (3.6) saptanayavicAra - 3 | ajJAta (3.7) sptbhNgiisvruup| ajJAta khaMDa-4 arvAcIna gujarAtI kRti (nibaMdha) ( 4.1) gujarAtI padyAtmaka dArzanika kRtio| pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ( 4.2) saptanayanuM saMkSipta svarUpa / munizrIkarpUravijayajI (4.3) saptanayAdi adhikaar| munizrIpuNyavijayajI (8.8) sptnyvicaar| munizrIsaMyamasAgarajI 'laghuzramaNa' pariziSTa rtse (2) (3) (4) vizeSanAmasUca saptanayarAsagatapAribhASikazabdasUci saMdarbhagrantha amita upAdhye (saMpAdana sahAyaka) atula maske (sahAyaka) kRSNA mALI (sahAyaka) bharata ziMde (sahAyaka) (6) saMpAdakamaMDala munizrI vairAgyarativijayagaNi (abhivIkSaka), bhUpata vaMza (prakalpa pramukha) vinaya gAyakavADa (sahAyaka) gaNeza kheDakara (sahAyaka) siddhanAtha gAyakavADa (prabaMdhana sahAyaka) tuSAra surve (sahAyaka) dineza udAge (anuvAda sahAyaka) bhAlacaMdra roDe (sahAyaka) 85 87 100 104 108 110 120 121 123 125 130 136 161 163 166 169 173 vardhamAnajinaratnakoza vibhAga (sahAyaka) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nayAmRtam-2mAM naya viSayanI prAthamika mAhitI ApatI kRtionuM saMkalana che. A pUrve 'nayAmRtam'mAM naya viSenI kRtionuM saMkalana karyuM hatuM. temAM saMskRta prAkRta kRtio hatI. nayAmRtama-2mAM gujarAtI kRtionuM paNa saMkalana che. pragaTa ane apragaTa baMne prakAranI kRtionuM ahIM saMkalana che. ghaNI kharI pragaTa kRtio apracalita che eTale tema ja viSayane sarvAMgINa rUpe samajavAmAM upayogI bane tevI che tethI punaH pragaTa karI che. svarUpa paratve kRtione cAra khaMDamAM vibhAjita karI che. pahelA khaMDamAM saMskRta kRtio che. bIjA khaMDamAM padyAtmaka gujarAtI kRtio che. trIjA khaMDamAM prAcIna gujarAtImAM racAyelI gadya kRtio che. cothA khaMDamAM arvAcIna gujarAtI kRtiomAM lakhAyelA nibaMdho che. arvAcIna gujarAtI nibaMdhAtmaka kRtione ahIM sthAna ApavAnAM be kAraNa che. eka, A nibaMdha nayanA viSayane samajavAmAM sahAyaka thAya tevA sabaLa che. bIjuM, trIjA khaMDamAM je prAcIna gujarAtI kRtionuM saMkalana che teno AdhAra laine A nibaMdho lakhAyA che. AthI prAcIna gujarAtI paNa jaldI samajamAM na Ave tevA vAcako mATe temano abhyAsa sa2La thai zakaze. ahIM dareka kRtino kramazaH paricaya prastuta che. khaMDa : 1 - saMskRta kRti (1.1) nayakarNikA saha TIkA pUjya upAdhyAyazrI vinaya vijayajI ma. racita nayakarNikA u52 pU.munirAjazrI gaMbhIra vijayajI ma.e TIkA racI che. pUjyazrI vidvAna hatA temaNe aneka graMthonA saMpAdana karyA che. A TIkA yazovijaya jaina pAThazALA taraphathI vi.saM.1963mAM prakAzita thaI che. hastaprata mAhitI 1) nayakarNikA saTIka (TIkAkartA-pU.gaMbhIravi.ma.). zrImohanalAlajI ma. jaina lAyabrerI, muMbai.kramAMka876. tenA 6 patra che. pratyeka patramAM 12 paMkti che. zrIharSamunijIe prata navI lakhAvI lAge che. zuddhaprAyaH che. A prata su.nItitabhAi sonAvAlA dvArA prApta thai che. 2) nayakarNikA TabArtha : zrIlabdhi bhuvana jaina sAhitya sadana, chANI kramAMka-8. tenA 6 patra che. pratyeka patramAM 14 paMkti che. zuddhaprAyaH che. A prata munizrI padmakIrtivijayajI ma. dvArA prApta thai che. TabArtha kRti navI lAge che.temAM dareka zlokano zabdArtha ane bhAvArtha che. kartA ajJAta che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1.2) sapTana vivaraNam saptanayavivaraNanA kartA zrI maticaMdrajI che. pUjya maticaMdrajI nAme traNa vidvAna thayA che. temAnAM kayA vidvAne A kRti racI te nizcita kahI zakAtuM nathI." A kRti pU.A.zrIzIlacaMdrasUrijI ma.nAM saMpAdanapUrvaka anusaMdhAna-21mAM pragaTa thaI che. pratanI puSpikAnA AdhAre saptanayavivaraNe cUrNam e nAma darzAvyuM che ane kRtine ajJAtakartaka jaNAvI che. temaNe svayaM gurjara bhASAmAM bAlabodhAtmaka kRti paNa racI che. ahIM te trIjA khaMDamAM mudrita thaI che. (3.1) viSaya samAna che. hastaprata mAhitI 1) sapTana vivaraNa : pravartakazrI kAMtivijayajI zAstra saMgraha, chANI. kramAMka-90. tenA 5 patra che. pratyeka patramAM 15 paMkti che. pratyeka paMktimAM 47 akSara che.saMvata 1954 Aso suda 2 nA divase prata lakhAI che. zuddhaprAya che. A prata munizrI padyakItivijayajI ma. dvArA prApta thaI che. 2) sapTana vivaraNa tathA Sadarzanasamuccaya : pravartakazrI kAMtivijayajI zAstra saMgraha, chANI. kramAMka1021. tenA 10 patra che. pratyeka patramAM 16 paMkti che. pratyeka paMktimAM 37 akSara che. saMvata 1954 Aso suda 2 nA divase prata lakhAi che. zuddhaprAyaH che. A pratamAM patra 1thI paa sudhI saptanayavivaraNa che. pachI Sadarzanasamuccaya nAmanI peTAkRti che. A prata munizrI padyakIrtivijayajI ma. dvArA prApta thaI che. (1.3) saptanayasamAdhAnavivarNanam A eka aMzakRti che. eTale ke kartAnI svataMtra racanA nathI paNa anya kRtino eka bhAga che. sUtrakRtAMgasUtra para pU.A. zrIzIlAMkasUrijI ma.e TIkA racI che. tenA nAlaMdA nAmanA adhyayanane aMte temaNe sAta nayonuM svarUpa darzAvyuM che. teTalA bhAgane alaga tAravI koika ajJAta munivare teno akSarAnuvAda karI saptanayasamAdhAnavivarNanam nAmathI alaga kRti racI che. A kRtimAM sAte nayonA viSayanuM saMkSepamAM varNana che. anuvAdamAM sarvesi piyAmAM vevidvattavyaya sAmettA A gAthAnA vaktavyarca padano artha vaktavyatAne badale vartavyatA karyo che, je pracalita nathI. hastaprata mAhitI- saptanayavivaraNa : zrIlabdhi bhuvana jaina sAhitya sadana, chANI kramAMka-25. tenA 13 patra che. pratyeka patramAM 14 paMkti che. vIjApuravAsI paM.amRtavi. dvArA vejalapuramAM A prata lakhAi che. zuddhaprAya che. A prata munizrI pAkItivijayajI ma. dvArA prApta thai che. khaMDa : 2 - padyAtmaka gujarAtI kRti | vikramanI 16-17mI zatAbdImAM saMskRta-prAkRta zAstrone athavA tenA eka bhAgane gujarAtI padyamAM DhALavAno prayAsa thayo vipula sAhityane kAraNe jaina paraMparAmAM vipula pramANamAM sarjana thayuM. khAsa karIne 1. jUo gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1 pR.292 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) upadeza ane kathAsAhitya bahu moTA pramANamAM gujarAtI padyamAM avataryuM. sAthe ja naya jevA gaMbhI2 viSayanuM sAhitya paNa sa2La gujarAtI padyamAM utaryuM. e gau2va levA jevI ghaTanA che. (2.1) saptanaya vivaraNa rAsa saha bAlAvabodha A dravyAnuyoga viSayaka kRti che. A kRtinA kartA pU. upA. zrI mAna vi.ma. che. teo dharmasaMgrahanA racayitA che. temanI nAnI moTI 24 kRtio upalabdhache. 1) 'bhavabhAvanA bAlAvabodha' A. zrI hemacaMdrasUrikRta 'bhavabhAvanA' para (graMthApra-3600) (2. i. 1669), 2) 'sumatikumati (jinapratimA) stavana' (kaDI- 17) (2.i. 1672), 3) 'gurutattvaprakAza rAsa'(kaDI- 21) (2.i. 1675, mudrita), 4) 'tattvavicArabodhaka saptanayavicA2garbhita stavana/saptanayavivaraNarAsa' (1pa DhALa ane 189 kaDI) (2.i. 1675 AsapAsa, mudrita), 5) 'navatattvaprakaraNa bAlAvabodha'(graMthAgra- 1350) (2.i. 1669), 6) uttarAdhyayanasUtra bAlAvabodha' (2.i. 1683/saM.1741, poSa suda 13), 7) 'ATha madanI sajjhAya' (kaDI-10) (mudrita), 8) 'AdinAtha stavana'(4 DhALa), 9) 'AMbilatapa zrIsiddhacakra stavana' (kaDI- 25, DhALa 4) (mudrita), 10) 'guNasthAnagarbhita zAMtinAthavijJaptirUpa stavana' (kaDI-85), 11) 'covIza jinanamaskAra', 12) 'covIzI' (mudrita), 13) 'namaskArachaMda' (kaDI- 30), (mudrita), 14) 'namaskAra sajjhAya' (kaDI- 56), 15) paccakkhANa sabjhAya', 16) 'pArzvanAthasthavira sajjhAya' (kaDI- 9), 17) 'mArgAnusArI guNa sajjhAya' (kaDI- 17) (mudrita), 18) moha2AjakathAgarbhita jinavinatirUpa mahAvIrajina stavana'(kaDI-53, DhALa-6) (mudrita), 19) 'zrAvakanA ekavIzaguNanI sajjhAya' (kaDI- 11) (mudrita) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) 20) "zrAvakanA bAravratanI sajhAya' (kaDI- pa6) (mudrita), 21) "zrI sajhAya" (kaDI- 17), 22) sAdhuguNa sakjhAya' (kaDI- 7) 23) bhagavatIsUtranI sakjhAyo/sakjhAyasaMgrahanI pothI' (mudrita-33, AmAMnI keTalIka sakjhAyo svataMtrarUpe paNa mudrita che), 2) "dharmasaMgraha'. (saMskRta, mudrita) saptanayavivaraNa rAsanI racanA mukhyatve vizeSAvazyakabhASyanA AdhAre thaI che. A kRtimAM kartAe sAte nayanuM saMkSipta vivaraNa prastuta karyuM che. dareka nayanuM lakSaNa, tenI mAnyatA, potAnA samarthana mATe dareka nayanae rajU karelA dRSTAMta, pUrva pUrva naya karatA uttara uttara naya kevI rIte sUkSma che? tenI spaSTatA, dareka naya keTalA nikSepa svIkAre che? te, tathA prasaMgathI saptabhaMgInuM svarUpa, ATalA viSayo AvaryA che. prastuta kRti para bAlAvabodhanI paNa racanA thai che. mULa kRtinA zabdArtha ane bhAvArtha spaSTa karavA bALakone samajAya tevI gujarAtI bhASAmAM je vivaraNa thAya tene bAlAvabodha kahevAya che. bAlAvabodhamAM mULa gAthAmAM artha spaSTa karyA che. jyAM jarUra jaNAi tyAM padArthanI spaSTatA karI che. aneka sthaLe mULamAM prayojAyelA saMdarbhomAM mULa uddharaNa sthaLa mUkyA che. A jotAM bAlAvabodha paNa mULa rAsakAra zrI mAna vi.ma.nI racanA che. tevuM anumAna thaI zake che. prastuta kRti A pUrve be vAra prakAzita thai che. (1) jUnI pratamAM bAlAvabodha sAthe pragaTa thai che. temAM saMpAdaka ke prakAzakano koi ullekha nathI A pratamAM bAlAvabodha paNa che. bAlAvabodhane tatkAlIna gujarAtI bhASAmAM rajU karavA saMpAdake bAlAvabodhanI bhASA temaja vAkyaracanAmAM pheraphAra karyA che. (2) vakIla mohanalAla dalIcaMda desAIe jaina zvetAMbara konpharaMsa herAlDamAM me 1917nA aMkamAM A kRti pragaTa karI che. AmAM kevaLa mULa rAsa che, bAlAvabodha nathI. hastaprata mAhitI 1) sapTana vivaraNa rAsa mUla : A prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka-2717. A pratamAM kevaLa mULa rAsa che, bAlAvabodha nathI. prata zuddha che ane saMzodhita che. tenA 16 patra che. pratyeka patramAM 12 paMkti che. pratyeka paMktimAM 41 akSara che. mULa kRtinI pATha zuddhi mATe A prata bahu upayogI banI che. 2) sapTanayavivaraNa rAsa saha bAlAvabodha : A prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira 1. jUo-gujarAtI sAhityakoza,khaMDaH1,madhyakALa. patra-308. saM.jayaMta koThArI Adi. pra. gujarAtI sAhitya pariSada, I.1989 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvI2 jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka- 10778. A prata bAlAvabodha sAthenI che. tenA 24 5tra che. pratyeka patramAM 16 paMkti che. pratyeka paMktimAM 39 akSa2 che. zuddhaprAyaH che. (?) 3) saptanayaviva2Na rAsa saha bAlAvabodha : A prata jaina saMgha hastapratasaMgraha, mAMDalamAM che. kramAMkapothI-33, prata-438. prata zuddha che. tenA 29 patra che. pratyeka patramAM 16 paMkti che. pratyeka paMktimAM 44 akSara che. A prata pUjya upAdhyAya zrI bhuvanacaMdrajI ma.(pArzvacaMdra gaccha)nI pre2NA dvArA prApta thai che. naya jevA gaMbhIra viSayane saraLa bhASAmAM 2jU ka2tI A kRtino vartamAna gujarAtI bhASAmAM anuvAda thAya to vartamAna jijJAsuone ghaNo lAbha thaze. samayAbhAve e kAma ahIM thai zakyuM nathI. pariziSTamAM uddharaNa sUci tema ja zabdasUci prastuta karI che. tethI prastuta kRtinA abhyAsamAM sahAya thaze. (2.2) saptanayavicAra garbhita vI2 jinastavana saha bAlAvabodha A kRti pUjya tapagacchanA paMDita uttamasAgaranA ziSya zrI nyAyasAgarajI ma.e racI che. bAlAvabodhanI racanAzailI jotA te svopanna jaNAya che. tenA kartA viSe gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1mAM nyAyasAgara nAmanA pAMca kRtikArono ullekha maLe che. temAM A kRtinA kartA nyAyasAgarajI bIjA che. nyAyasAga2-2 [ ja. i. 1672/ saM. 1728, zrAvaNa suda 8- ava. i. 1741/saM. 1797 bhAdaravA vada 8] tapagacchanA jaina sAdhu. dharmasAgara upAdhyAyanI paraMparAmAM uttamasAgaranA ziSya. mUla nAma nemidAsa. bhinnamAlamAM osavAla jJAtimAM janma, pitAnuM nAma moTo sAha. mAtAnuM nAma rUpA. temaNe kesariyAjImAM digaMbara saMpradAyanA narendrakIrti sAthe vAdavivAda karI temano parAbhava karelo. DhUMDhakono paNa temaNe parAbhava karelo. temanuM avasAna amadAvAdamAM thayeluM. (1) (2) 'samyakatva vicA2garbhita mahAvI2-stavana' (6 DhAla,2.i.1710/ saM. 1766, bhAdaravA suda 5, mu.), 'samyakatva vicA2garbhita mahAvI2-stavanano bAlAvabodha (2.i.1718), 'saptazatijina-stavana' (56 kaDI,2.i.1724), (3) (4) piMDadoSavicAra-sajjhAya' (2.i. 1725), (5) (6) mahAvIra rAgamAlA-prazasti' (2.i.1728/ saM.1784, Aso vada 13), 'bAravrata-rAsa' (2.i.1728/1733/ saM.1784/1789, Aso vada 30), 'AzAtanA-sajhAya'(6 kaDI), (8) 'Adijina-vinati' (27 kaDI, mu.) (9) (10) be covIsI (mu.), caityadravyabhakSaNa/2kSaNa phaladRSTAMta-sajjhAya', Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) (11) nemarAjulaguNa varNana (11 kaDI), (12) nigodavicAragarbhita mahAvIra-stavana' TabA sAthe, (13) "pArzvanAtha dazagaNadhara-sakjhAya'(8 kaDI), (14) "pArzvanAthanA ekAdaza gaNadharanI sajhAya'(6 kaDI), (15) "mahAvIra-gaNadharasajhAya" (7 kaDI), (16) "vIzI' (mu), (17) "viMzati sthAnaka vidhigarbhita-sajhAya', (ra4 kaDI, rAi. 1724), (18) 'vIrabhakti" nAmaka be racanAo (4 ane 5 kaDI,mu) tathA (19) 'sUryamaMDana pArzvanAtha-stavana" (mu.) A kavinI racanAo che. A uparAMta temaNe hindI ane saMskRta bhASAmAM paNa stavana, sakjhAyanI racanA karI che. ahIM kRtisUcImAM saptanayavicAra garbhita vIra jinastavanano ullekha nathI tethI A kRti apragaTa che tema mAnavAne kAraNa che. A kRtimAM nayono sAmAnya paricaya prastuta che. sAtanayanA artho prasthaka, vasati ane pradeza dRSTAMta dvArA ahIM samajAvyA che. aMte sAteya nayano sAmAnyArtha jaNAvatA ATha saMskRta zloka navA racIne prastuta karyA che. te A kRtinI vizeSatA che. hastaprata mAhitI-saptanaya saha bAlAvabodha : A prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka- 15781. A prata bAlAvabodha sAthenI che. tenA 12 patra che. pratyeka patramAM 17 paMkti che. pratyeka paMktimAM 47 akSara che. zuddhaprAyaH che. (2.3) nayavicAra sajajhAya A kRti pUjya upAdhyAya zrIyazovijayajI ma.e racI che. tenI tera kaDI che tenI prata 1788mAM mAsu ranA divase kartAnA ziSya lakhI che.) A kRtimAM nayono sAmAnya paricaya prastuta che. gurjara sAhitya saMgrahamAM mudrita thaI che.' hastaprata mAhitI-saptanayasajhAya (kartA- pUjya upAdhyAya zrIyazovijayajI ma.) A prata zrI jainazAlA saMsthApita zrInItivijaya zAstrasaMgraha, khaMbhAtamAM che. kramAMka-478/3985 che. tenuM 1 patra che. patramAM 10 paMkti che. A prata su. bAbubhAi kolasAvAlA dvArA prApta thai che. 1. jUo gurjara sAhitya saMgraha AvRtti-3 saMpradyumna sU.ma.vi.saM-2061 prakA. zrutajJAna prasAraka sabhA pR.489 2. gurjara sAhitya saMgraha AvRtti-3 saMpradyumna sU.ma.vi.saM-2061 prakA. zrutajJAna prasAraka sabhA pR.489 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) (2.4) nayanI apekSAe sAmAyika (sAmAyika naya) svAdhyAya A kRti paNa pUjya upAdhyAya zrIyazovijayajI ma.e racI che. tenI ATha kaDI che. sAta nayanI apekSAe sAmAyika kone kahevAya? tenuM vivaraNa ahIM karyuM che. gurjara sAhitya saMgrahamAM mudrita thaI che.' (2.5) saptanaya dRSTAMtika sImaMdhara jinastavana A eka padyAtmaka kRti che. tenI tera kaDI che. tenA kartA hIrAcaMda zeSakaraNa bhaNasAlI che. ahIM nayanI vyAkhyA tema ja dRSTAMta prastuta thayA che. dArzanika pRSThabhUmi 52 nayanuM vivaraNa ka2vAno kartAe prayAsa nathI karyo. paNa dhArmika-AdhyAtmika bhUmikAe naya 2jU karyA che. jethI dharma kone kahevAya? kyA dharmane kayo naya mAne? kayo naya pariNAma rUpa dharma mAne vagere bAbato spaSTa thaI che. A stavana zrIcaturviMzati jina stavanAvalI vi. saM. 1963mAM peja naM. 88-95 naMbaranA peja u52 prakAzita thayuM che. A kRti A. zrI kailAsasAgarasU. jJAnamaMdira, kobAthI prApta thai che. khaMDa 3 gadyAtmaka gujarAtI kRti (3.1) saptanayasvarUpa A kRti saptanayavicAra, saptanayasvarUpa vicAra, saptanaya bAlAvabodha jevA aneka nAme maLe che. tenA kartA zrI maticaMdrajI che. pUjya maticaMdrajI nAme traNa vidvAna thayA che. temAnAM kayA vidvAne A kRti racI te nizcita kahI zakAtuM nathI. A eka nibaMdhAtmaka kRti che. temAM udAharaNa sAthe naya samajAvyA che. prasthaka, vasati ane pradeza dRSTAMtanI ghaTanA ka2I che. aMtima zlokamAM potAnuM abhidheya sapaSTa karyuM che ke saptanayanA artho sadRSTAMta ahIM samajAvyA che. hastaprata mAhitI 1) saptanayasvarUpa (kartA-pU.maticaMdra) : zrImohanalAlajI ma. jaina lAyabrerI, muMbai. kramAMka-876. tenA 14 patra che. pratyeka patramAM 13 paMkti che. prata navI lakhelI lAge che. zuddhaprAyaH che. A prata su. pradIpabhAi sonAvAlA dvArA prApta thai che. 2) A ja kRtinI bIjI prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka-06449. sUcipatramAM saptanayakramanA nAme che. kharI rIte saptanayacakra nAma hovAnI saMbhAvanA vadhu che. mahAvI2 jaina vidyAlaya, muMbainI prata karatA A pratamAM pATha alaga ane vadhu che. kRtinA 1. gurjara sAhitya saMgraha AvRtti-3 saM.pradyumna sU.ma.vi.saM-2061 prakA. zrutajJAna prasAraka sabhA pR.491 2. jUo gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1 pR.292 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) prAraMbhavAkya anusAra ahIM saptanayasvarUpa nAma nirdhArita karyuM che. tenAM 12 patra che. pratyeka patramAM 15 paMkti che. prata vi.saM.1783mAM paMcaratnavijayajI dvArA bhUjamAM lakhAi che. 3) A ja kRtinI trIjI prata jainAnaMda pustakAlaya, suratamAM che. kramAMka-4351 che. tenA 5 patra che. pratyeka patramAM 15 paMkti che. prata vi.saM.1756mAM A. zrI sukhamalajI RSinA ziSya uddhavajI RSinA ziSya rAmacaMdrajI RSi dvArA lakhAi che. A prata pU.A.zrImunicaMdrasUrijI ma. dvArA prApta thaI che. ) nayasvarUpa : pravartakazrI kAMtivijayajI zAstra saMgraha jaina pustakAlaya, chANImAM che. kramAMka-998 che. tenA 9 patra che. pratyeka patramAM 17 paMkti che. pratane aMte bhASAviddhanaya% samakSa evo ullekha che. A prata munizrI padyakIrtivijayajI ma. dvArA prApta thaI che. (3.2) sapTana vicAra (1) A kRtimAM anuyoga dvArasUtranI vyAkhyA rUpe gujarAtI bhASAmAM nayano vicAra prastuta che. tenA kartA A.zrI pArzvacaMdrasUrijI viSe gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1mAM A pramANe jaNAvyuM che. pArthacaMdra-rAja.I.1481/saM.1537, caitra suda 9, zukravAra-ava.I.1555/saM.1612, mAgasara suda 3, ravivAra) bRhat nAgorIgacchanA jaina sAdhu. pAyacaMda/pArjacaMdragacchanA sthApaka. A.zrI padmaprabhasUrinI paraMparAmAM bA.zrI sAdhuratnasanA ziSya. janma AbunI taLeTImAM AvelA hamIrapuramAM. jJAtie visA poravADa. pitA velaga/ velDaga/velA narottama zAha. mAtA vimalAdevI. bALapaNanuM nAma pAsagaMdakumAra.I.149/saM.1546, vaizAkha suda 3nA roja sAdhuratna dvArA dIkSA prApta karI. dIkSA pachI pArjacaMdra nAma. paDAvazyaka prakaraNAdi, vyAkaraNa, kAvya, koza, nATaka, caMpa, saMgIta, cheda, alaMkAra, nyAya, yoga, jyotiSa, kRti, smRti, SaDradarzano tathA jaina dharmagraMthonA UMDA abhyAsI ane tapasvI. temane upAdhyAyapada I.1499/maM.1554, vaizAkha suda 3nA roja nAgoramAM ane AcAryapada I.1509/maM.1565, vaizAkha suda 3nA roja salakSaNa(zaMkhala)puramAM zrImannAgapurIya tapAgacchAdhirAja somavimalasUri dvArA ApavAmAM AveluM. I.1513mAM teo yugapradhAnapada pAmyA hatA. temaNe vyApaka rIte vihAra karI jaina dharmano bahoLo pracAra karyo hato. temano ziSyasamudAya vizALa hato. temanuM avasAna jodhapuramAM thayuM hatuM. gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1mAM A kRti saMbhavataH 'padravya svabhAva naya vicAra' nAme noMdhAyelI che ane te mudrita hovAno ullekha che. kRtinuM aMtaraMga kalevara jotA temAM padravyano saMdarbha dekhAto nathI. hastaprata mAhitI 1) sapTana vicAra (kartA-pU.A.pArthacaMdrasUri) : mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. kramAMka-606. tenA 7 patra che. pratyeka patramAM 11 paMkti che. A prata su.bAbubhAI saremalajI dvArA prApta thaI che. prata zuddhaprAyaH che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (?) 2) A ja kRtinI anya prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka-063999. A peTAkRti che. sUcipatramAM guNasthAnaka-padbhavyAdivicAranA nAme che. patrAMka 2-athI 5-a sudhI A kRti che. tene aMte kartA tarIke pU.A.zrIpArzvacaMdrasUrijIma.no ullekha che. tenA 7 patra che. pratyeka patramAM 18 paMkti che. zuddhaprAyaH che. 3) A ja kRtinI trIjI prata saMvegI upAzraya hastapratasaMgraha, vaDhavANamAM che. kramAMka-DA.6, po.18, pra.472. tenA 3 patra che.pratyeka patramAM 18 paMkti che. prata vi.saM.1771mAM vaizAkha suda chaThanA divase RSi velajInA ziSya RSi kAnajInA ziSya RSi bhojAjI dvArA dhorAjImAM lakhAi che. A prata. pUjya munirAja zrInayanaratnavijayajI ma. dvArA prApta thai che. 4) A ja kRtinI cothI prata saMvegI upAzraya hastapratasaMgraha, vaDhavANamAM che. kramAMka-pothI-40 prata21. tenA 5 patra che. prathama patra nathI. pratyeka patramAM 13 paMkti che. A prata. pUjya munirAja zrInayanaratnavijayajI ma. dvArA prApta thai che. prata saMzodhita ane zuddhaprAyaH che. (3.3) saptanaya vicA2 (2) A kRtimAM paNa anuyogadvAra sUtranA AdhAre saptanayanuM saMkSipta vivaraNa che. ahIM alaga alaga dRSTAMtomAM nayonI yojanA karI che. navatattvamAM nayonI yojanA karI che. cha dravyomAM nayonI yojanA karI che. tema ja aMte sAta nayathI ATha praznonA uttara ApyA che. jIva karmano kartA kevI rIte?, bhoktA kevI rIte ?, svarUpano kartA kevI rIte?, svarUpano bhoktA kevI rIte? jIva karmano akartA kevI rIte?, karmano abhoktA kevI rIte?, svarUpano akartA kevI rIte?, svarUpano abhoktA kevI rIte?. kRtinA kartA ajJAta che. kRtimAM atra tatra temanI namratA uDIne AMkhe vaLage che. aMtamAM kartA kahe che. 'A nayonI yojanA me mArI buddhi anusA2 ka2I che. temAM kaMI khoTuM lAge to jJAnIne pUchI lejo. tame jo mA2A ka2tA sArI=savAI yojanA karo to mArUM jJAna vadhaze. mArUM jJAna to pUchatAM vAMcatAM ja khUle che. nayanuM jJAna gahana che. mane samaja paDI tema lakhyuM che.' kRtinI bhASA mAravADI chAMTa dharAve che. hastaprata mAhitI-saptanayavicA2 (kartA-ajJAta) : A prata zrIjainazAlA saMsthApita zrInItivijayazAstrasaMgraha, khaMbhAtamAM che. kramAMka- 468/3821 tenA 5 patra che. pratyeka patramAM 13 paMkti che. prata vi.saM.1906mAM zrIdolatavijayajI dvArA lakhAi che. A prata su. bAbubhAi kolasAvAlA dvArA prApta thai che. (3.4) saptanayavicArapatra A kRtimAM nayonuM sAmAnya varNana che. jIvadravyamAM sAte nayonI yojanA karI che. A kRtinA kartA ajJAta che. hastaprata mAhitI-saptanayavicA2patra (kartA-ajJAta) : A prata zrIvardhamAna jainaAgamamaMdira tIrtha, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) pUNemAM che. kramAMka-079 tenuM 1 patra che. patramAM 16 paMkti che. A prata pU.A.zrIharSasAgarasUrijI dvArA prApta thai che. (3.5) saptanayaadhikA2 A kRtimAM nayonuM alaga rIte varNana che. temAM sarva prathama devasena paMDite darzAvela dasa dravyArthika ane traNa paryAyArthika nayonuM nirUpaNa karyuM che. tyAra pachI sAta nayonuM varNana che. ahIM paNa dhArmika pRSThabhUmine najara samakSa rAkhI dRSTAMta varNana ka2vAmAM AvyuM che. anuyogadvAra sUtranA AdhAre vasati ane pradeza dRSTAMtanuM varNana che. jIvamAM sAte nayonI yojanA karI che. sAte nayanI dRSTie dharmanI vyAkhyA karI che. sAte nayathI siddhanI vyAkhyA karI che. aMtamAM pramANanuM nirUpaNa karyuM che. samagrapaNe jotAM A kRti svataMtra nathI jaNAtI. koI kRtino aMza hoya tema jaNAya che. A kRtinA kartA ajJAta che. hastaprata mAhitI 1) saptanayaadhikAra (kartA-ajJAta) : A prata zropha zAMtilAla maNilAla saMgRhIta zeTha maNilAla pItAMbaradAsa hastalikhita zAstrasaMgraha, khaMbhAtamAM che. kramAMka-113/503 che. tenA 10 patra che. pratyeka patramAM 13 paMkti che. A prata su. bAbubhAi kolasAvAlA dvArA prApta thai che. 2) A ja kRtinI anya prata vADInA upAzrayamAM che. kramAMka-pothI naM.160-prata naM-1194. tenA 15 patra che. pratyeka patramAM 12 paMkti che. pratanA prAraMbhanA 7 patra nathI. A prata pU.A.zrImunicaMdrasUrijI dvArA prApta thai che. (3.6) saptanayavicA2-(3) A kRtimAM nayonuM eka eka vAkyamAM sAmAnya varNana che. A kRtinA kartA ajJAta che. hastaprata mAhitI- paTTAvalI vA vividha viSayasaMgraha (kartA-ajJAta) A prata A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra, kobAmAM che. kramAMka- 32303. paTTAvalI sAthe peTAkRtirUpe che. (3.7) saptabhaMgIsvarUpa viSayane saMlagna hovAthI prastuta saMpAdanamAM saptabhaMgIsvarUpa nAmanI laghukRtino paNa samAveza karyo che. temAM saMkSepamAM sAta bhAMgAnuM varNana che. tenA kartA ajJAta che. hastaprata mAhitI-saptabhaMgIsvarUpa (kartA-ajJAta) : A prata zrI gujarAtI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha saMcAlita hastalikhita bhaMDAra, kenIMga sTrITa, kalakattAmAM che kramAMka-2010 tenuM 1 patra che. patramAM 17 paMkti che. A prata su.bAbubhAi saremalajI dvArA prApta thai che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) khaMDa 4 arvAcIna gujarAtI kRti (4.1) gujarAtI padyAtmaka dArzanika kRtio A paricayAtmaka lekha jANItA vidvAna pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAe ema.e) lakhyo che. te jainadharmaprakAza I. sa.1968nA varSa vaizAkha mahinAnA sAtamA aMkamAM chapAyo che. lekhamAM pro. hIrAlAlabhAIe 26 kRtiono paricaya Apyo che. temAM saptanayavivaraNa rAsano ullekha che. ahIM bAvIsamI kRti tarIke nayacakrarAsano ullekha che. te vastutaH gujarAtI padyakRti nathI paNa digaMbara paMDita devasena kRta nayacakra para nibaMdha jevI kRti che. tenI hastaprata jotAM A mAhitI maLI che. lekhamAM hIrAlAlabhAIne dArzanika zabda dvArA tattvajJAnAtmaka kRtio abhipreta haze tema jaNAya che. kema ke je kRtiono paricaya prastuta thayo che. temAMnI moTA bhAganI kRtio prakaraNa graMthano viSaya dharAve che.A lekha zrI mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra kobA saMcAlita A. zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdirathI prApta thayo che. (4.2) sapTanayanuM saMkSipta svarUpa. A lekha pUjya munirAja zrIkapUravijayajI ma.e lakhyo che ane te AtmAnaMda prakAza vi.saM. 1966 aMka 7mAM chapAyo che. A lekhamAM pUjyazrIe upA. zrI vinayavijayajI ma.racita "nayakarNikAnA AdhAre sAta naya, saptabhaMgI, nikSepa ane pramANanuM nirUpaNa karyuM che. A lekha paNa A. zrI kailAsasAgarasU. jJAnamaMdira, kobAthI prApta thayo che. (4.3) saptanayAdi adhikAra A lekha zrIAtmabodha saMgraha' nAmanA pustakamAM chapAyo che. (patra 413thI453) AnA lekhakanuM nAma lekha sAthe dekhAtuM nathI. paraMtu pustakanA prAraMbhanA pRSTha upara saMgrAhaka tarIke "AcArya zrI rAmacaMdrasUrijInA ziSya A. zrIcaMdrasUrijInA ziSya munipuMgava zrI dharmavijayajI ma.nA ziSya puNyavijaya" A prakArano ullekha maLe che. pra.zrI yevalA jaina saMgha vi. saM.1994) A lekhamAM nayonuM kaMika vistArathI varNana che. madhyakALamAM racAyelI naya viSayaka gujarAtI kRtiono AdhAra lIdho che. sAthe ja dravyAnuyogano viSaya paNa AvarI lIdho che. upAzrI devacaMdrajI kRta nayacakAlApa paddhatimAM nayonA digaMbara paddhatie darzAvela bhedanuM vivaraNa paNa ahIM prastuta che. abhyAsuo mATe A lekha khAsa mananIya sAbita thaze. A lekha A zrI kailAsasAgarasU, jJAnamaMdira, kobAthI prApta thayo che. (4.4) sapTanayavicAra nayano sAmAnya paricaya ApatA A laghunibaMdhanA lekhaka laghuzramaNa che. laghuzramaNa' A upanAma pUjya A. zrI kailAsasAgarasUrijI ma. sA.nA ziSya pUjya munirAja zrIsaMyamasAgarajI ma.nuM che. ema kobAnI sUci jotA jaNAya che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) A lekha sAgara nAmanI patrikAnA I. sa.1918nA varSamAM prakAzita thayela aMka naM. 2mAM prakAzita thayela che. A lekha A. zrI kailAsasAgarasU. jJAnamaMdi2,kobAthI prApta thayo che. aprApya kRtio A sivAya ajJAta kartRka saptanaya rAsa ane teno bAlAvabodha, saptanayakrama Adi kRtionA nAma upalabdha thAya che. paNa tenI anya vigato maLatI nathI. 1) saptanaya vicA2 stavana : A.zrI vi.jJAnavimala sU.ma.e A nAme kRti racI che tevI noMdha jJAnavimalabhaktiprakAzamAM paNa che. gujarAtI sAhitya koza(khaMDa 1)mAM A kRtine gadya jaNAvAi che.' tenI eka prata pATaNanA bhaMDA2mAM che. teno kramAMka 14407 che. (pAkSikakhAmaNA bAlAvabodha sAthe) A pratamAM saptanayavicAra stavana nAmanI apragaTa kRti dekhAtI nathI. prata maLe tyAre A apragaTa kRti viSe vadhu jANakArI maLaze. 2) nayaprakAza rAsa : A nAmanI kRtinI noMdha madhyakAlIna gujarAtI kRti sUcimAM tema ja gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1 mAM che. tenA kartA pIMpalagacchanA mu.puNyasAgarajI che. teo satta2mI sadImAM A.zrIlakSmIsAgara sU.nA ziSya A.zrIvinayarAja sUnA ziSya A.zrIkarmasAgara sU.nA ziSya hatA. kRtino racanAkALa vi.saM.1621 che. A kRtinI hastaprata viSe mAhitI maLI nathI. zrIpuNyasAgara nAmanA traNa vidvAnanI mAhitI upalabdha che. temAM be kharatara gacchanA che ane eka pIMpalagacchanA che. 3) nayarAgagIta kartA- ajJAta. A prata zrI siddhi megha manohara hastalikhita zAstrasaMgraha bhAga-2, amadAvAdamAM che. kramAMka-DA.106/pra.5241 che. kobAthI prApta thayela sUcimAM naya viSe anya kRtionI noMdha maLI che. tenI prata ke sthaLanI mAhitI maLI nathI tethI ahIM temano kevaLa nAmollekha karIne ja saMtoSa mAnavo rahyo. 4) saptanayavicA2: kartA-ajJAta jaina zramaNa, AdivAkya-prathama pramANa naya lakSaNa. 5) saptanayasaMkSiptasvarUpaH kartA- ajJAta jaina zramaNa, AdivAkya-anaMta dharmAtmaka vastunau 6) naigamAdi saptanaya viva2NaH kartA- ajJAta AdivAkya-naigama,saMgraha, vyavahAra. kRtajJatA mArA pa2ma upakArI gurudeva 52ma pUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA, pitRgurudeva parama pUjya muniprava2zrI saMvegarati vijayajI ma.sA.nI pAvana kRpA, baMdhumunivarazrI 1. jUo-pR.147 2. jUo gujarAtI sAhitya koza khaMDa 1.pR-249 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazamarativijayajI ma.no snehabhAva temaja tapasvI munirAja zrIsaMyamarativijayajI ma. pa.pU.A.devazrIvijaya rAmasUrIzvarajI ma. (DahelAvALA)nA ziSyaratna papU.A.devazrI vijaya abhayadevasUrIzvarajI ma. (DahelAvALA)nA ziSyaratna munirAja zrI jinaratnavijayajI ma.nA ziSyaratna munirAja zrI prabhuzAsanaratnavijayajI ma. tathA parama pUjya sAdhvIjI zrIharSadekhAzrIjIma.nA ziSyA sAdhvIjI zrIjinaratnAzrIjI ma. sA.zrI madhurahaMsAzrIjI ma. sA.zrI dhanyahaMsAzrIjI ma.no nirapekSa sahAyakabhAva mArI pratyeka pravRttinI AdhArazilA che. temanA upakArothI mukta thavuM saMbhava nathI. saMpAdananA A kAryamAM mane pUjya A.zrI municaMdrasU.ma.taraphathI mArgadarzana, preraNA temaja sahAyatA prApta thatI ja rahe che. temanI udAracittatAne zata zata namana. je mahAtmAo tema ja saMcAlakoe udArabhAve hastaprata meLavI ApI temano RNI chuM. saMpAdana kAryamAM zrutabhavana saMzodhana keMdranA badhA saMzodhana sahakarmioe bhaktibhAvathI sahakArya karyuM che. tethI teo sAdhuvAdane pAtra che. A graMthanuM yathAmati zuddha saMpAdana karavAno prayAsa karyo che. tema chatAM paNa pramAdavaza koI azuddhio rahI gaI hoya to vidvAna pAThakagaNa saMpAdakanA pramAdane ane bhUlane kSamA pradAna karaze tevI vinamra prArthanA che. - vairAgyarativijaya vi.saM. 2071, bhAdaravA vada 10 zrutabhavana, pUNe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta nayanuM svarUpa zrI jainazAsanamAM AcArya bhagavaMtoe tattvane yathArtharUpe samajavA mATe be upAya batAvyA che. pramANa ane naya. tattvArthasUtramAM vAcaka zrIumAsvAtijIe nayone pramANa samakakSa sthAna ApyuM che. pramANanI jema naya paNa tattvArthanA adhigamano upAya che. darzanazAstramAM parIkSA mATe 'pramANane khUbaja Avazyaka mAnyuM che. vastutattvanI parIkSAmAM pramANa jyAM upayogI che tyAM naya sUkSma sUkSmatama svarUpane samajavAmAM sahAyaka thAya che. pratyeka vastu svabhAvathI ja anaMtadharmAtmaka che. vastutattvanA anaMta dharmonuM eka sAthe jJAna karavuM chadmasthanI sImita jJAnazaktithI para che. chadmastha jJAtAnA pratyeka bodha ane pratyeka vacana nayanI sahAyatAthI ja bodhajanaka thAya che. eTale ja kahyuM che ke- 'jeTalA nayavAda che eTalA vacanapatha che. eTalA mATe ja vastutattvanA judA judA parimANane yathAtatha samajavA mATe nayajJAna atIva Avazyaka che. anaMtadharmAtmaka vastutattvanA koI eka dharmanA prAdhAnya sAthe abhiprAya rAkhatI daSTi naya' kahevAya che. sAmAnya rIte nayanA sAta prakAra che. naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya, RjusUtranaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya, evaMbhUtanaya. (1) naigamanaya naigamanaya vastutattvanA vibhinna aMzone gauNamukhya bhAvathI grahaNa karanArI dRSTi che. A arthagrAhI naya che. moTe bhAge lokamAM pracalita aupacArika vyavahAra A nayanA AdhAre pravRtta thAya che. paMkaja nAmanA phUlano anya phUlo para upacAra karavo naigamanayathI saMbhava che. (2) saMgrahanaya saMgrahanaya vastutattvanA sat ke anusmRta dharmano saMgraha kare che. AkArAdithI judA judA padArthomAM samAnatA ane ekatA zodhavI e saMgrahanayanuM kArya che. 'nAto pavana jevA nyAya saMgrahanayanI dRSTi che. samUhAMtargata pratyeka paMkajone eka rUpathI jANavA e saMgrahAya che. A paNa arthagrAhI naya che. vizeSarUpathI dravya aMzano grAhaka che. (dravya = samavAyI kAraNa) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) (3) vyavahAranaya lokamAM pracalita anaupacArika vyavahAra, vyavahAra nayanI dRSTi che. A paNa arthagrAhI naya che. A nayanA abhiprAyathI atItakALamAM naSTa ane Aje paNa anutpanna paMkajano paNa paMkaja padathI vyavahAra thAya che. () RjusUtranaya vastutattvanA vartamAna ane svakIya (anupacarita) svarUpanuM grahaNa karanArI dRSTi RjusUtra naya che. A paNa arthagrAhI naya che. paraMtu mAtra paryAya ja Ano viSaya bane che. A nayanA abhiprAyathI atItamAM vinaSTa ane Aje paNa anutpanna paMkaja vartamAnakALamAM vidyamAna nathI, eTalA mATe avastu che. paMkaja te ja che je vartamAnamAM dazyamAna che. paravartI traNa naya zabdapradhAna hovAthI zabdagrAhI naya kahevAya che. (5) zabdanaya zabdanaya dareka zabdomAM dareka arthonI vAcakatA zaktino svIkAra kare che. "sarvaH sarvAIvAvelA A nayanI udghoSaNA che. moTe bhAge vibhinna zabdo eka arthanA vAcaka hoya che. tathA vibhinna artho eka zabdathI vAcya banI zake che A vAta zabdanayane mAnya che. paMkajakumuda-kamala vagere zabdo eka ja arthanA vAcaka che e A nayano abhiprAya che. (6) samabhirUDhanaya dareka zabdane potAnI vAcakatA zakti hoya che, AvI daSTi samabhirUDhanayanI che. vyutpatyarthathI bhale ne paMke jAyamAna anya padArtha hoya paraMtu paMkaja' puSpavizeSano ja vAcaka che. evI rIte kumuda tene kahIzuM je rAtrine AnaMdita kare. paMkajakumuda-kamala A pratyeka padanI arthavAcakatA zakti judI judI che. (7) evabhUtanaya pratyeka vastune potAno dharma ane potAnI kriyA hoya che. arthapUrti mATe vastunI vartanAne arthakriyA kahevAya che. vastunuM nAmAbhidhAna paNa A ja arthakriyAnA AdhAre thAya che. evaMbhUtanayano abhiprAya che ke vastu jyAre potAnI niyata arthakriyAmAM pravartamAna hoya tyAre ja tenA vAcaka zabdano prayoga sAntartha thai zake che, nahIMtara na thaI zake. paMkajapada paMkajanAmaka puSpavizeSarUpa arthanuM vAcaka tyAre kahevAya jyAre te Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMke jAyamAna hoya. tenA pahelA ke pachI te pada paMkajapadavAcya nathI. A naya tamAma aupacArikatAne pAchaLa rAkhIne zuddha vastutattvane jUe che. A kAraNe sUkSmatama che. nayonI A saMkSipta temaja sthUla paribhASA che. sAme naya bhale ne eka bIjAthI judA hoya, ke viruddha lAgatA hoya paraMtu aMtargata rUpathI pratyeka bIjA nayanI sAthe apekSA saMbaMdha rAkhe che. Ane ja sApekSabhAva kahevAya che. sApekSabhAvano abhAva hoya to naya sunaya na rahetA nayAbhAsa thai jAya che. potAnI dRSTinuM prAdhAnya rAkhavA chatAM paNa virodhI dRSTino svIkAra karavo tema ja e dRSTine nakArI na devI eTale sApekSabhAva. A sApekSabhAva ja nayavAdanuM hArda che. sApekSatA ja saMvAditAnI janetA che. rAgadveSanA vilaya svarUpa mAdhyastha bhAvanI saMprApti saMvAditAthI thAya che. jemAM mukhya hetu sApekSa dRSTikoNa hoya che. dareka darzana jo pramANa sAthe nayane joDI de to ApameLe ja virodha khatama thaI jaze ane vastutattvanuM yathArtha temaja saMpUrNa darzana thaI zakaze. jarUrata che ke dareka darzana nayonI upayuktatAno svIkAra kare. - vairAgyarativijaya vi.saM. 2071, bhAdaravA vada 10 zrutabhavana, pUNe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 1 saMskRta kRti Page #25 -------------------------------------------------------------------------- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti upAdhyAyazrIvinayavijayagaNikRta ||nykrnnikaa|| (gaMbhIravijayakRtaTIkA ajJAtakartRka TabArtha sahita) [mUla] vardhamAnaM stumaH srvnyndyrnnvaagmm| sngkhptstdunniitnybhedaanuvaadtH||1|| [TIkA] nIyante prApyante sadaMzAGgIkAreNetarAMzaudAsInyatayA vastubodhamArgaM yaiste nayAH naigmaadyH| sarve ca te nayAzca sarvanayAsta eva nadyaH saritaH tAsAmarNavaH samudratulyaH Agamo vAkpatho yasya sa tthaa| taM vardhamAnaM = caramajinavaraM vayaM stumaH = stutivissyiikurmH| kutaH kasmAt? tadunnItanayabhedAnuvAdataH tat =tasya zrIvardhamAnasya ut = prAbalyena nItAH = vacanarUpeNa prAptAH ye nayAnAM bhedAH = vizeSA: teSAmanuvAdataH kathitasyaiva yatkathanaM tadanuvAdastasmAt anuvAdataH kurma iti zeSaH katham? saGkSapato'lpavistarata iti||1|| TabArtha] [zabdArtha] zrIvIrabhagavAna prate staviye che sarva nayarUpa nadIyonA samudrarUpa che siddhAMta Agama je evA prate saMkSepathI tenA prarUpelA evA nayonA bhedonA anuvaadthii||1|| bhAvArtha:- zrIvardhamAnasvAmIne saMkSepathI temanA prarUpelA nayonA bhedonA anuvAdathI ame stavita kariye che| kevA vardhamAnasvAmine? sarva nayarUpa nadIyonA AzrayarUpa samudra samAna che jenA siddhAMto evA vIra bhagavAnane prazaMsita kariye che e bhaavaarth||1|| [mUla] naigamaH saGgrahazcaiva vyvhaarrjusuutrko| zabdaH samabhirUdvaivambhUtau ceti nayAH smRtaaH||2|| [TIkA] naigmeti| na eko gamo = vikalpo yasya sa naigamaH pRthak pRthak saamaanyvishessyorgrhnnaat|(1) sagRhNAti vizeSAn sAmAnyatayA sajJAyAM kroDIkaroti yaH snggrhH|(2) vi = vizeSatayaiva sAmAnyam avaharati = manyate yo'sau vyvhaarH|(3) Rju = vartamAnameva sUtrayati = vastutayA vikalpayati yaH sa RjusuutrkH|(4) dvandve vyvhaarrjusuutrko| kAlaliGgavacanairvAcakena = zabdena samaM = tulyaM paryAyabhede'pi ekameva vAcyaM manyamAnaH zabdo nyH|(5) sam = samyakprakAreNa yathA paryAyairArUDhaM arthaM tathaiva bhinnavAcyaM manyamAnaH samabhirUDho nyH|(6) bhUta-bhUtazabdo'tra tulyavAcI, evaM =yathA vAcake zabde yo vyutpattirUpo vidyamAno'rtho'sti tathAbhUtatattulyArthakriyAkAriNameva vastu vastuvanmanyamAna evambhUto nyH|(7) dvandve [dvivcnm| ityamunA prakAreNa he! vibho! tvayA nayAH smRtAH = svAgame kathitA iti shessH||2|| [TabArtha] [zabdArtha naigamanaya (1) saMgrahanaya (2) vali ema vyavahAranaya (3) RjusUtranaya (4) zabdanaya (5) samabhirUDhanaya (6) evaMbhUtanaya (7) vali e sAta nayo khyaa||2|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 bhAvArtha:- hava nayakarNikA graMthakartA vinayavijayajI upAdhyAya prathama nayono upadeza kare che| naigama (1) saMgraha (2) vyavahAra (3) RjusUtra (4) zabda (5) samabhirUDha (6) evaMbhUta (7) e sAta nayo nAmathI bhagavAne kahelA che e bhaavaarth||2|| [mUla] arthAH sarve'pi sAmAnyavizeSA ubhyaatmkaaH| sAmAnyaM tatra jAtyAdi vizeSAzca vibhedkaaH||3|| aikyabuddhirghaTazate bhvetsaamaanydhrmtH| vizeSAcca nijaM nijaM lakSayanti ghaTaM jnaaH||4|| [TIkA] arthA iti| sarve'pi nirvizeSAH arthAH = jIvAdayaH pdaarthaaH| sAmAnyaM ca vizeSazca tAveva sAmAnya vizeSau ubhau avayavau AtmA = svarUpaM yeSAM te saamaanyvishessaaH| ubhayAtmakAH santi nAnyathA iti tvayA prtipaaditm| tatra = tayordvayormadhye yadvastuno jAtyAdikarUpaM ttsaamaanym| jAtirjIvatvAjIvatvarUpA sA Adiryasya tat jAtyAdi, AdizabdAd dravyatvaprameyatvAdayo graahyaaH| vi = vizeSeNa bhedakAH = pRthaktvasya jJApakAH ye cetanatvAcetanatvAdayo'sAdhAraNarUpA vizeSadharmAste tvayA vibhedakAH vizeSAH proktA ityrthH||3|| he! vibho! tvaduktasAmAnyadharmataH ekAkArapratItiH = ekazabdavAcyatA sAmAnyaM jIvatvaghaTatvacetanatvAdikam, sAmAnyameva dharmaH sAmAnyadharmastasmAt ghaTazate'pi ghaTAnAM zataM ghaTazataM tasminnapi ekAkArA yA baddhirmatiH sA jAtA yasya sa aikyabaddhirIdazo jano bhavet tvadaktasAmAnyadharmataH ghaTazate'pi ghaTatvaM lakSayediti bhaavH| ca = punaH vizeSAt= tvaduktavizeSadharmataH janAH = sarve nRsurAdayaH prANino nijaM nijaM = svakIyaM raktapItavarNAdivizeSaNaviziSTaM ghaTaM lkssyntiityrthH| samudAyamadhye'pi bhedakalakSaNairvibhidya gRhNanti na muhyantIti sammohahArI mhaaNstvopkaarH||4|| [TabArtha| have te sAte nayonAM lakSaNo pratyekanA udAharaNo sAthe darzAve che| paraMtu ihAM saMkSepathI ch| [zabdArtha| artho sarve paNa sAmAnya tathA vizeSa e be yukta artho evaa| sAmAnya te temAM jAti Adi vizeSo valI tenA bheda drshaavnaaraa||3|| ekapaNAnI buddhi ghaTanA saikaDomAM thAya sAmAnyadharmathI, vizeSathI valI potAnA potAnA olakhe che ghaTa prate loko||4|| bhAvArtha:- prathama mukhyatAye artho sarve paNa sAmAnya tathA vizeSaNa e ubhayAtmaka ch| te bemAM sAmAnya te jAti prmukh| jAti te manuSya, gAya, ghoDo, vRkSa ityAdi vishesso| te sAmAnyanA eTale jAti pramukhanA bheda prate darzAvanArA jema manuSya, kSatrI, brAMmaNa, vANiyo, yavana prmukh| jema gAya valI kapilA, gorI, kAli prmukh| jema ghoDo valI paMcakalyANI, ArabI, pANIpaMtho prmukh| vRkSa jema Amra, kadaMba, niMba prmukh| ema pratyeka padArthonI vyaktI darzAve te vizeSa so ghaDA lokonA ekaThA karelA hoya temAMthI sAmAnyadharme karI --bho! devadatta! ghaTamAnaya ema kahe te kIyo ghaDo lAvo?--viprasya zvetaM mRnmayaM ghaTaM smaany| ema vizeSayukta kevAthI viprano zvetaghaDo te lAvI sake ch| ema sAmAnya tathA vizeSa be prakAranA artho ch| temAM je je prakAre je naya artha grahaNa kare che pratyeke karI te vyAkhyA kare che e bhaavaarth||3||4|| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta [mUla] naigamo manyate vastu tdetdubhyaatmkm| nirvizeSaM na sAmAnyaM vizeSo'pi na tadvinA // 5 // [kA] tadetat tvaduktapUrvo naigamo = naigamanAmA nayaH ubhayAtmakaM vastu manyate / ubhau dvau sAmAnyavizeSau avayavau AtmA = svarUpaM yasya vastunastadubhayAtmakaM tattAdRgrUpaM vastu = padArthaM manyate = svIkaroti / kutaH? tvadAjJAyAM nirvizeSaM sAmAnyaM n| nirgato = dUrIbhUto vizeSo = vizeSaNaM paryAyo vA yasya tannirvizeSam, IdRgrUpaM sAmAnyaM na vidyate / tadvinA = sAmAnyaM vizeSyaM vA dravyaM vinA rahito vizeSo na vidyte| ataH ubhayAtmakaM gRhNAti / (zaM) tarhi samyagdRSTirayamiti cenna, ayaM hi dravyaM paryAyaM ca dvayamapi sAmAnyavizeSayuktaM manyate tato nAyaM smygdRssttirityrthH||5|| [TabArtha] [zabdArtha] naigamanaya mAne vastu te A sAmAnya vizeSe yukta evaM vizeSa vi sAmAnya tathA vizeSa te paNa nahi tenA vinA // 5 // bhAvArtha:- naigama pelo| te vastune sAmAnya tathA vizeSe sahita che ema mAne che kAraNa ke sAmAnya che te vizeSa rahita hoya nahi tema ja vizeSa paNa sAmAnya rahita na hoya / jema vRkSa vinA zAkhAo nahi, zAkhAo vinA vRkSa nahi ema svAbhAvika saMbaMdhe karI abhedapaNe bene mAne che e naigm| eTale taiNe kAlane vartamAna kAlarUpe mAne che e bhAvArtha // 5 // [TIkA] saGgrahaH [mUla] saGgraho manyate vastu sAmAnyAtmakameva hi| sAmAnyavyatirikto'sti na vizeSaH khapuSpavat // 6 // vinA vanaspatiM ko'pi nimbAmrAdirna dRzyate / hastAdyantarbhAvinyo nAGgulyAdyAstataH pRthk||7|| saGgrahanAmA nayastu sAmAnyaM = dravyasattAmAtraM jAtimAtraM vA yattatsAmAnyaM tadevAtmA svarUpaM yasya tttthaa| tadvastu eva vastutayA manyate / kasmAd ? hi sAmAnyAtpRthakbhUto vizeSo nAsti na vidyate, tadvinA vizeSaH khapuSpavat AkAzakusumatulyo'stIti tavopadezo vartate tsmaat||6|| = yasmAt sAmAnyavyatiriktaH = = asyaivAbhiprAyaM dRSTAntena dRDhayannAha--- vanaspatiM = sAmAnyAbhidhAnAyA vanaspaterjAtistAM vinA tarutvatyAgena nimbAmrAdiH nimbazca Amrazca nimbAmrau tAvAdI yatra dRgvyApAre sa nimbAmrAdiH ko'pi na dRzyate= dRgmArge nAvatarati / yatra yatra vRkSe dRg vyApriyate tatra tatra vanaspatitvameva dRshyte| ataH sAmAnyameva vstu| enameva dRDhayati -- hi yasmAd hastAdiSvaGgeSvantarbhAvinyaH aGgulyaH, Adizabdena hastatalalekhAnakhadantAkSipatrAdIni yathA tataH hastAdyaGgataH pRthag na bhavanti tathA sAmAnyataH pRthag vizeSo nAstItyarthaH // 7 // [TabArtha] [zabdArtha] saMgrahanaya mAne che vastu sAmAnyayukta ja je mATe sAmAnyathI bhinna (judo) che nahi vizeSa te AkAzanA puSpa jevo // 6 // vinA vanaspatinA koi paNa leMbaDA, AMbA pramukhone na dekhe hastAdinA aMtarbhUta evI je mATe hi aMguli Adi tethI judI // 7 // bhAvArtha:- saMgraha naya biijo| sAmAnyayukta evI ja vastu mAne che| kAraNa ke sAmAnyathI judo vizeSa te AkAzanA puSpa jevo che ja nhi| jema AkAzanA puSpano abhAva che tema sAmAnyathI judo vizeSa abhAva che| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [mUla] [TIkA] udAharaNa dAkhave che| jema koi paNa vanaspati vinA leMbaDo, AMbo na dekhe kAraNa ke leMbaDA pramukho vanaspati jAtithI judA nthii| tema valI bIjUM udaahrnn| tathA jema hAthamAM aMtarbhUta evI AMgalIyo te hAthathI judI nathI tem| tAtparyArtha je ke hAtha pramukha sAmAnya che AMgalIyo te vizeSa che, paNa eka vinA ekanI saMjJA Thare nahi mATe eka ja che te be pnn| mATe saMgrahanaya vastune sAmAnyAtmaka ja mAne che iti bhaavaarth||6||7|| vizeSAtmakamevArthaM vyavahArazca mnyte| vizeSabhinna sAmAnyamasat khrvissaannvt||8|| vanaspatiM gRhANeti prokte gRhNAti ko'pi kim?| vinA vizeSAnnAmrAdIstannirarthakameva tt||9|| vraNapiNDIpAdalepAdike lokpryojne| upayogo vizeSaiH syAtsAmAnye na hi krhicit||10|| vyavahArazca =vyavahAranAmA nayaH vizeSAtmakaM =paryAyasvarUpamevArthaM padArthaM manyate= kkssiikurute| kutaH? jinopadeze vizeSabhinnaM =vizeSAtpRthagbhUtaM sAmAnyamasat =nAsti kharaviSANavad raasbhshRnggvt| tarhi vizeSamAtra eva pdaarthH||8|| enamevodAharati-- yadA kenacidvaktrA kazcidAdiSTaH -bho! tvaM vanaspatiM gRhANa iti prokte kathite sati kiM ko'pi nimbAmrAdIn vizeSAn vinA gRhNAti? na ko'pi gRNhAti tat= tasmAtkAraNAd grahaNAbhAvAt tat= sAmAnyaM nirarthakaM =nissphlmeveti||9|| tathA ca vraNapiNDIvraNaM manuSyAdInAM zarIre prahArAdi jAtakSataM tasmai piNDIpaTTikAdi karaNaM tathA pAdalepa: pAdalepakaraNaM tayordvandve AdipadAccakSuraJjanAdike lokAnAM janAnAM prayojanaM kAryaM tasmin vizeSaiH paryAyairupayogaH sAdhanaM syAdbhavati sAmAnye sattAmAtre sati karhicitkadAcidapi na hi kAryasiddhirbhavatItyato vizeSa eva vstu||10|| [zabdArtha) vizeSa yukta evo ja artha prate vyavahAranaya valI mAne che vizeSathI bhinna evaM sAmAnya te nathI gardabhanA seMghaDAnA jevu||8|| vanaspatine jhADane grahaNa kara ema kahe prakarSe grahaNa kare te syu? te mATe vinA vizeSathI nahi AMbA pramukhane te vyarthA(nakAmuM) te maatte||9|| vraNapiMDi (poTiza) pAdalepa (malima) Adika evA lokanA prayojanamAM kAryamA upayoga je te vizeSoe karI thAya che sAmAnye karI nahi thAya kyAhiM pnn||10|| have vyavahAra naya tiijo| te vizeSAtmaka evA arthane mAne ch| enA matamAM vizeSathI bhinna evaM sAmAnya te gardabhanA seMghaDA jevU sarvathA nthii| udAharaNa darzAve che-- jema koi puruSane koi puruSe kaDaM ke - vanaspatine grahaNa kr| kahIne AMbA pramukha maMgAvelA paNa te AMbAdika vizeSadarzaka zabdonA kahyA vinA kevala vanaspati kehavA mAtrathI AMbA pramukhane lei na shkyo| mATe vizeSa vinA sAmAnya te nirarthaka ch| bIjaM udAharaNa-- jema lokamAM koine vraNapiMDI (nAru pramukha roga upara bAMdhavAnuM auSadha athavA poTIza) tathA pAdalepa (page copaDavAnuM auSadha athavA goTako pAdaliptAcAryajI karatA tevo) [TabArtha bhAvArtha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti [mUla] 7 teno upayoga lokanA kAryamAM vinA vizeSa auSadhiyo nAma ye vizeSapaNe auSadhiyonuM nAma vinA sAmAnyathI kAryasiddhi koi prakAre na thAya / mATe vyavahAranaya te vizeSa ja pradhAna mAMne che e vyavahAranaya e bhAvArtha // 8 // 9 // 10 // RjusUtranayo vastu nAtItaM naapynaagtm| manyate kevalaM kintu vartamAnaM tathA nijam // 11 // atItenAnAgatena parakIyena vastunA / na kaarysiddhirityetdsdggnpdmvt||12|| nAmAdiSu catuH sveSu bhAvameva ca mnyte| na nAmasthApanAdravyANyevamagretanA api||13|| [TIkA] RjusUtranayastu Rju = saralaM vartamAnaM sUtrayati = saGkalpayatIti RjusUtraH sa cAsau nyshc| nAtItam atItaH = pUrvAnubhUtaparyAyastaM vastutayA na manyate, tasya vinsstttvaat| nApi anAgataM = bhaviSyabhAvam, tsyaadyaapynutpnntvaat| kintu kevalam = ekaM vartamAnaparyAyam, tathA nijaM svakIyaM ca bhAvaM vastutayA manyate, kaarykaaritvaat||11|| = kasmAdevam? ityataH Aha atIto = vigato bhAvastena anAgato = bhaviSyamAno yo bhAvastenApi / parakIyo yathA sAmAnyanarasya pUrvatano vA bhaviSyatputrajIvo'dhunA rAjaputratvaM prAptaH paraM saH parakIyastena vastunA jinaiH kAryasiddhirnoktA iti kRtvA etadatItAnAgataparakIyaparyAyarUpaM vastu gaganapadmavad = AkAzAravindavad asad = avidyamAnaM mnyte||12|| ayam = RjusUtranayaH eSu = anantaravakSyamANeSu caturSu nikSepeSu ekaM bhAvanikSepameva vAstavaM manyate, nAmasthApanAdravyANi na manyate, teSAM parakIyatvAdanutpannavinaSTatvAcca / tatra nAma vaktu... rUparUpaM vA gopAladArakAdiSu gatamindrAbhidhAnaM prkiiym| sthApanA citrapaTAdirUpA parakIyA / dravyaM punarbhAvibhAvasya kAraNaM taccAnutpannam, bhUtabhAvasya kAraNaM tu viniSTam / evamagretanAH zabdAdayastrayo nayAH bhAvanikSepameva sviikurvntiityrthH||13|| [TabArtha] [zabdArtha] RjusUtranaya je te vastu prate nahi atIta (gayelA) nahi paNa valI anAgata(AvanAruM) mAne che| kevala(ekaluM) syuM? to(phakta) vartamAna evaM (cAlatuM) evaM tema vali potaanuN||11|| atIte bhUtakAlane kari anAgate bhaviSyatkAlane pArake eve karI vastuyo karI nahi kAryanI siddhi ema A je teM achatuM nathI AkAzanA kamala jevuM jema nathI tema // 12 // nAma, sthApanA, dravya, bhAva ema nikSepAmAM cAremAMthI bhAvanikSepAne valI mAne che| nahi nAma, sthApanA, dravya ema AgalanA nayo paNa // 13 // bhAvArtha:- have RjusUtranaya cotho te traNakAlamAM bhUta tathA bhaviSyat e be kAlAtmaka nathI mAnato kevala (ekalo) vartamAnakAlAtmaka ja mAne che / tathA bhUta bhaviSyat evI parAyI vastuye kari kAryasiddhi AkAza kamala jevI nathI mUlathI je em| tathA valI cAra nikSepA nAma (1) sthApanA (2) dravya (3) bhAva (4) e cAra nikSApAomAM ekalA bhAva nikSepAne ja mAne che| ema AgalanA nayo te paNa ekalA bhAvanikSepAne ja mAne che e cotho RjusUtranaya e bhAvArtha // 11 // 12 // 13 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [mUla] arthaM zabdanayo'nekaiH paryAyairekameva c| manyate kumbhklshghttaayekaarthvaackaaH||14|| [TIkA] zabdanAmA nayaH zabdaH = puMstrInapuMsakAdyabhidhAyakollApastatpradhAno nayaH shbdnyH| sa anekaiH zabdaparyAyairukto'pi arthaM = vAcyaM padArthamekameva mnyte| kutaH? hi = yasmAt kumbhaH kalazo ghaTa: ete zabdAH sarvadarzibhirjinairekasya ghaTAkhyapadArthasya vAcakAH kathitAstataH siddhamanekaiH paryAyairukto'pyabhidheya ekam evetyrthH||14|| [TabArtha[zabdArtha| artha prate zabda je naya te anekoe paryAyo eva evo ja vali mAne ch| kuMbha, kalaza, ghaTa je te ghaTa tathA pramukha eka ja padArthane kahenArA che||14|| bhAvArtha:- have zabda naya paaNcmo| je te aneka paryAyo ekArtha prati ja mAne ch| udAharaNa-- jema kuMbha, kalaza, ghaTa te sarve zabdo eka ghaTarUpa padArthane ja dekhADe ch| arthAt jema ghaTa, kalaza, kuMbha evA paryAya judA judA che paNa vastutAye ghaDo ja che tema paTa, cIvara, caila, vastra evA paryAya judA cha tathApi vastutAye vastra ja che ema mAne che||14|| mila] brUte samabhirUDho'rthaM bhinnaM pryaaybhedtH| bhinnArthAH kumbhklshghttaaghttpttaadivt||15|| [TIkA] samabhirUDhaH sam = atizayena vyAkaraNavyutpattyAdyArUDhamevArthamabhimanvAnaH samabhirUDho nayaH paryAyabhedataH = paryAyazabdena bhedaH paryAyabhedastasmAd bhinnaM = pRthagabhUtamevArthaM = vAcyaM brUte = manyate kutaH? vardhamAnasvAminA kumbhakalazaghaTazabdAH bhinnArthAH pRthagarthavAcakAH kthitaaH| yathA kumbhanAtkumbhaH, kalanAtkalazaH, ghaTanAd ghaTaH, tataH siddhaM zabdabhede vastubhedo ghttpttaadivt||15|| [TabArtha] [zabdArtha bole che kahe che samabhirUDha naya je te artha prate bhinna judo paryAyanA bhedathI bhinna arthavAlA evA kuMbha tathA kalaza tathA ghaTa, tathA ghaTa tathA paTa pramukha jevaa||15|| bhAvArtha:- have samabhirUDha naya chttttho| te artha prate paryAyonA bhedathI judo kehe ch| je kuMbha, kalaza, ghaTa je te ghaTa paTa jevA judo che jema kuMbhA te hAthInA kuMbhasthala jevo che, ghaTa te meghanI ghaTA jevo che, kalaza zikhara prAsAdanuM te prAsAdanA zikhara jevo ch| athavA mRttikA pramukhanA aneka paryAyonA bhedathI arthane bhinna kehe ch| e samabhirUDha naya e bhAvArtha // 15 // [mala] yadiH paryAyabhede'pi na bhedo vastuno bhvet| bhinnaparyAyayorna syAt sa kumbhpttyorpi||16|| [TIkA] yadi zabdaparyAyabhede'pi vastunaH =padArthasya bhedo na bhavet= na jAtastarhi bhinnaH paryAyaH zabdo yayau stau bhinnaparyAyau tayoH kumbhapaTayorapi sa bhedo na syaadityrthH||16|| [TabArtha] [zabdArtha] jo paryAyanA bhede sate paNa na bheda je te vastuno thAya judA evA te paryAyono na thAya sahita kuMbha paTano pnn||16|| bhAvArtha:- paNa jo vastuno bheda na thAya to ja aneka paryAyoe eka artha prate te ghaDo, ihAM vastuno bheda thayo che mATe eka artha nhii| ema aneka paryAye karI eka arthano zabdanaya mAne che e zabdanaya e bhAvArtha // 16 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti [mUla] ekaparyAyAbhidheyamapi vastu ca mnyte| kAryaM svakIyaM kurvANamevambhUtanayo dhruvm||17|| yadi kAryamakurvANo'pISyate tattayA sa cet| tadA paTe'pi na ghaTavyapadezaH kimissyte?||18|| TIkA] evambhUtanAmA nayaH ekaparyAyAbhidheyamapi= eka eva yaH paryAyaH zabdaH sa ekaparyAya ekazabdaH tenAbhidheyamapi = vastuvAcyaM ca = punaH vidyamAnaM bhAvarUpamapi dhruvaM = nizcayena svakIyam = AtmIyaM kAryaM = nijArthakriyAM kurvANaM pazyati tadaiva tadvastu vastuvanmanyate naanydaa| arthakriyAkArI saditi jinopadezo vartate ato yazcA'rthakriyAkArI tadeva vstvityrthH||17|| yadi sa = padArthastadA = tasmin kAle kAryamakurvANo'pi = svArthakriyAmakurvannapi cettattayA = vastutayA iSyate abhyupagamyate bhavAn tarhi paTe'pi ghaTavyapadezo = ghaTazabdavAcyatA kathaM neSyate? = kasmAnna icchAviSayIkriyate? kimatrAparAdhaH? yathA svArthakriyAmakurvANo ghaTo ghaTatvavyapadezabhAg bhavati tathA ghaTakriyA...'vavat(makurvan) paTo'pi ghaTo bhavatu, svakAryakaraNAbhAva[sya] ubhayatrApi smaantvaadityrthH||18|| [TabArtha] [zabdArtha] eka paryAye abhidheya kehevAtuM evaM paNa vastu valI mAne che kArya prate potAnA prate karatA evA prate evaMbhUta nAmA naya je te nishcye||17|| jo kArya prate na karato evo grahaNa kare to te mATe tema te jo tAre paTamAM paNa na hi ghaTano vyapadeza syu cAhiye ch||18|| bhAvArtha:- have evaMbhUta naya saatmo| te eka paryAyavAcaka vastune mAne che, potAnA kArya prate karato evA mAne ch| jema ghaTa-paTAdi jaladhAraNa-dehAdiAchAdana pramukha kriyA prate karatA evA mAne che| jo potAnI kriyAne na karatA prate mAne to paTamAM ghaTano vyapadeza kima na mAne? arthAt ghaTamAM paTanI ane paTamAM ghaTanI ativyApti aave| mATe svakriyAne karatA evAne ja maane| e evaMbhUtanaya sAtamo e bhAvArtha // 17 // 18 // mUla] yathottaravizuddhAH syurnayAH saptApyamI tthaa| ekaikaH syAcchataM bhedAstataH sptshtaapymii||19|| athaivambhUtasamabhirUDhayoH zabda eva cet| antarbhAvastadA pnycnypnycshtiibhidH||20|| drvyaastikpryaayaastikyorntrbhvntymii| AdAvAdicatuSTayamantye caantyaastrysttH||21|| [TIkA] amI = sAkSAduktapUrvAH saptApi =saptasaGkhyAkA apiH samuccayArthaH nayAH yathottaravizuddhAH yathA yathA uttarAH uparyupari vartante tathA tathA vizuddhA ye te yathottaravizuddhAH syuH =bhvnti| tathA ekaikaH= ekazca ekaika: nayaH zataM = zatapramANaM bhedaH = prakAra: syAda= bhavati tato amI nayAH saptazatasaGkhyAkA api bhavanti ityrthH||19|| atha cet= yadi evambhUtasamabhirUDhayoH evambhUtazca samabhirUDhazca tau tathA tayordvayoH zabdanaye'ntarbhAvo bhavet tadA evetyavadhAraNAt paJca nayA bhavanti tadA paJcazatIbhidaH = paJcAnAM zatAnAM samAhAraH paJcazatI bhidyante AbhistA bhidaH paJcazatI ca tA bhidazceti tathA nayAnAM bhvntiityrthH||20|| amI saptApi nayAH drvyaastikpryaayaastikyorntrbhvnti| dravyamevAsti tathA prarUpayan dravyAstika Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 paryAyaM bhAvamevAsti tathAbhidadhan paryAyAstikaH, dravyAstikazca paryAyAstikazca tau tathA / tayordvayormadhye antarbhavanti = avataranti / Adau = dravyAstike AdicatuSTayaM = naigamAdi catvAro bhvnti| ante bhavo'ntyastasminnantye = paryAyAstike antyAstrayaH = zabdAdyAH bhvntiityrthH||21|| nayAmRtam - 2 [TabArtha] [zabdArtha] have sAte nayono upasaMhAra kare che / eka eka uttaranA vizuddho nayo hove nayo sAte paNa A tema ja ekeko hoya so bhedo tethI sAtaso nayo A che||19|| have evaMbhUta tathA samabhirUDha e be nayono zabdanayamAM ema ja jo aMtarbhAva thAya tAre pAMca thAya nayo tenA pAMcaso bhedo je te // 20 // dravyAstika tathA paryAyAstika e bemAM aMtarbhUta e sAte paNa pelA dravyAstimAM prathamanA cAra tema ja chelyA paryAyAstimAM chelA traNe te aMtarbhUta che tethii||21|| bhAvArtha:- have naigamAdi sAte nayo ekathI eka uttaro kari vizuddho hoye che| tathA ekekanA so so bhedo thAya che tethI sAtenA sAtaso bhedo thAya che| tathA valI evaMbhUta tathA samabhirUDha e be nayono zabdanayamAM samAveza thAya che tethI tAre pAMca nayo thAye che tAre teonA pAMcaso bhedo thAya che| tema ja valI dravyAstika tathA paryAyAstika e be nayomAM sAte nayono samAveza thAya che| temAM pehalA dravyAstikamAM naigama (1) saMgraha (2) vyavahAra (3) RjusUtra (4) e cAra tathA zabda (1) samabhirUDha (2) evaMbhUta (3) e traNa paryAyAstikamAM samAye che eTale cAra dravyAstika ane traNa paryAyAstika che||19||20||21|| [mUla] sarve nayA api virodhabhRto mithaste sambhUya sAdhusamayaM bhagavan! bhjnte| bhUpA iva pratibhaTA bhuvi sArvabhaumapAdAmbujaM pradhanayuktiparAjitA draak||22|| [TIkA] he! bhagavan! = he! vardhamAnasvAmin! mithaH parasparaM virodhabhRto'pi = virodho viruddhAbhiprAyastaM bibhrati dhArayanti ye te tathAvidhAH, sarve = samastA api nayAH sambhUya = ekIbhUya sAdhu = samIcInaM sundaraM te = tava samayaM = siddhAntaM bhajante = sevante / ke iva? bhuvi pradhanayuktiparAjitA, bhuva pRthvyAM pradhanAya = yuddhAya yuktiH = prabalapuNyabalenApUrvasainyaracanA tayA parAjitAH = parAjayaM prAptAH pratibhaTAH, vipakSe jetAro bhUpAH drAk =zIghraM sarvAH = paripUrNaSaTkhaNDabhUmiH bhogyA yasya sa sArvabhaumaH = cakravartI tasya pAdAmbujaM caraNakamalam ivetyrthH||22|| = bhAvArtha:- he = [TabArtha] [zabdArtha] ihAM sudhI zloka chaMda have be vasaMtatilaka chaMdo kari bhagavatstuti che| sarve evA nayo je te paNa virodhanA bharelA evA paraspara anyonya te nayo ekarUpe matIne sArA evA siddhAMta prateM he bhagavan! he svAmin! seve che bhaje che rAjAo jevA zatruo je te pRthavimAM cakravartinA caraNakamala yuddharUpa kari yuktiyo parAjaya karelA turata evA // 22 // bhagavan! sarve nayo paraspara virodha bharelA evA paNa sUdhA thaine tamArA siddhAMtane seve che| jema pRthavimAM zatru rAjAo mAMhomAMhi virodhiau chatA paNa yuddhe karI parAjaya karelA evA cakravartinA caraNakamalane seve che tema yuktiye karI parAjaya karelA nayo te ApanA syAdvAda siddhAMta te bhajeche e bhaavaarth||23|| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti [mUla] itthaM nayArthakavacaHkusumairjinendurvIro'rcitaH savinayaM vinyaabhidhen| zrIdvIpabandaravare vijayAdidevasUrIziturvijayasiMhagurozca tussttyai||23|| ||iti zrInayakarNikA smaaptaa|| TIkA] itthaM = pUrvoktaprakAreNa nayAnAmartho nayArthaH so'sti yeSAM tAni nayArthakAni, nayArthakAni ca tAni vacAMsi ceti| tAnyeva kusumAni = puSpavRndaM tairnyaarthkvcHkusumaiH| jinazcAsau induzca jinenduH = jinacandro vIro = vardhamAnasvAmI vinayena sahito yathA syAttathA savinayaM bhUtvA vinayAbhidhena = vinayavijayeti nAmakena mayA arcitaH = pUjitaH kutra? kasmai ?zriyA yukte dvIpAkhyabandaravare = jaladhitaTavartinagarazreSThe yasya nAmni vijayapadamAdau vartate sa tathA vijayadevasUristasya sUrIzituH ziSyo vijayasiMho yo madgurustasya tuSTyai = santuSTikaraNAya vIravibhuH pUjita ityrthH||23|| vRddhivijayaziSyeNa gambhIravijayena c| TIkA kRteyaM kRtibhirvAcyamAnAstu shngkrii|| [TabArtha have nayavAda sAthe stutinI pUrNatA tathA graMtha racaq thayuM te kAraNa pramukha darzAve ch| [zabdArtha] e prakAre nayanA arthayukta vacanarUpa puSpoye karI jinamAM caMdrarUpa evA vIra bhagavAn ardhyA pUjyA namratAye sahita evA vinaya che nAma jenuM evA yo vinaya vijaye zrI divabaMdaranAme zreSTha nagaramAM evAmAM vijaya che AdimAM devasUrirAjanA evA vijayadevasUrirAjanA vijayasiMhagurunA tathA prasannatAne arthe|||23|| ema nayakarNikA saMpUrNa the| bhAvArtha:- zrI divabiMdaramA vijayadevasUri tathA vijayasiMhasUri gurunI prasannatAne arthe vinayavijaye namratA sAthe nayavAdanA vacanarUpa puSpoye kari jinamAM caMdrarUpa evA vIra bhagavAnane ardhyA (pUjyA) che||24|| iti nayakarNikATabArthaH smpuurnnH| 1.zrImohanalAla jaina lAyabrerI pratakramAMka 880 kI lekhanaprazasti ||shrii|| lIkhApitaM hrssmunijii|| amdaavaadmdhye||shrii|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 (1.2) zrImaticandrajIkRtam ||sptnyvivrnnm // nayAmRtam - 2 atha nysvruupm| syAtkAramudritA bhAvA nityaanitysvbhaavkaaH| proktA yena prabodhAya vande taM vRSabhaM jinm|| anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzavyavasAyAtmakaM prakAzAtmakaM jJAnaM nayaH / zrIsarvajJamate sakalaM vastu anantadharmAtmakaM varNitamasti mayUrANDavat / yathA mayUrANDamadhye nAnAvarNatvamasti tadA mayUre jAte tatpakSAdau nAnAvarNatvaM bhvti| asatkimapi notpadyate AkAzakusumavat / sadeva prAdurbhavati yathA mRtpiNDe ghaTaghaTIzarAva odaJcanAdInAM sattAsti tadA mRtpiNDe te te ghaTAdiparyAyA utpadyante cetsatyaM anantadharmatvaM vastunyasti tarhi vastu ekadharmatvena kathamucyate? satyam, anantadharmatvaM (sya) vastuni sattAsti param ekasmin kAle vastunaH pariNAmAH saGkhyeyA asaGkhyA vA bhavanti / tathA yasmin kAle yaH pariNAmo'sti tasmin kAle sa eva bhavati nAparaH / yadddravyaM yadA yena rUpeNa pariNataM tadA tenaiva rUpeNa pariNamati, na tu rUpAntareNeti vcnaat| yathArthapramANamityucyate aythaarthprmaannmiti| nayaH pramANasyaikAMzaH / yataH-- nApramANaM pramANaM vA pramANAMzastathaiva hi| nAsamudraH samudro vA sAmudrAMzo yathaiva hi // samastAMzasthAnaM pramANaM tadekAMzo nayaH / pramANanayaiH sakalabhAvAvagamo bhvti| nayAH sapta / NegamasaMgahavavahAre ujjusue hoi ceva bodhavve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUte ya muulnyaa|| atha naigamanayArthaH / samastasAmAnyena vizeSeNa ca manyate na kevalaM sAmAnyena na kevalaM vizeSeNa ubhAbhyAM prakArAbhyAM manyate naigmH| sakalabhuvanatrayamadhyavartivastukadambakasya grAhakaH sa sAmAnyadharmaH eka ev| zaivanyAya zAstre'pyuktamasti--nityamekamanekAnuvarti saamaanym| tadyathA -- ghtttv-ptttv-mnussytvaadi| tathA jainanyAyazAstre'pi sAmAnyalakSaNam--apracyutAnutpannasthiraikarUpaM hi sAmAnyam, dravyaM shaashvtikm| yathA mRttikAparyAyA ghaTazarAvAdayaH utpAdavinAzadharmAstaiH kRtvA sAmAnyadravyamasthiramapyasti anekarUpatAM bhjti| atha vizeSalakSaNaM zaivanaye sAmAnyavyAvRttidharmANo hi vizeSAH / jainanaye'pi vizeSalakSaNaM pUrvapUrvAkArapari-tyAgottaraparisphUrtimanto hi vizeSAH pryaayaaprnaamaanH| te ghaTa-paTa-mukuTa-lakuTAdi tathA nr-naarksuraadi| ityAdisAmAnyavizeSavastusvarUpaprarUpako naigmnyH| jainA api vastuni dharmadvayaM manyante sAmAnyaM vishessshc| sAmAnyaM vinA vizeSo na syAdvizeSaM vinA sAmAnyaM na syaat| nirvizeSaM hi sAmAnyaM {na} bhavet zazaviSANavaditi vcnaat| sAmAnyavizeSasaptabhaGgI vastu syAtsAmAnyam (1) syAdvizeSam (2) syAtsAmAnyavizeSam (3) syAdavaktavyam Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti (4) syAdavaktavyaM kramataH sAmAnyakalpanayA (5) syAdavaktavyaM kramato vizeSakalpanayA (6) syAdavaktavyaM yugapatsAmAnyavizeSakalpanayA (7) iti| vastuni kathaJcitprakAreNa sAmAnyadravyadharmatvamastIti prthmbhnggaarthH| (1) tathA tasminneva vastuni kathaJcitprakAreNa vizeSadharmaH paryAyo'pi syAditi dvitiiyH|(2) tathA tasminneva vastuni samakAle sAmAnyavizeSAvapi syAtAmiti tRtiiyH| (3) vastuni avyaktadharmatvaM paramANurUpamastIti cturthH|(4) tathAnukrameNaikadA sAmAnyakalpanayA vastusvarUpaM kathayitumazakyamato'vaktavyamiti pnycmH|(5) tathAnukrameNaikayA vizeSakalpanayA vastusvarUpaM kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti sssstthH| (6) tathA vastu yugapatsamakAlaM sAmAnyavizeSatvena kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti sptmH|(7) iti naigmnyH| atha snggrhnyH| sakalabhuvanatrayamadhyavartikAlatrayabhAvivastukadambakasya kathakaH snggrhH| tatra dRSTAnto yathA ghaTo'naikairnIlapItAdibhirvarNairyato vyaktimAnasti tathApi sAmAnyadravyeNa sa ghaTa eva ucyte| tathA zvetapItaraktakRSNa-- divarNavatI vyaktiyuktApi gauH sAsnAdigodharmatvena sA gaurevocyate / tathA jAtigotravarNagandharasasparzasaMhananasaMsthAnAvagAhanAdibhedabhinnA api manuSyAmanuSyatvadharmeNa sarve mnussyaaH| tathA ghaTaghaTIzarAvAdyanekaparyAyA santi paraM mRdrvy-mekmev| evaM sarvatra vicAryaM vastuto yadavinAzidharmaH dravyaM tatsAmAnyadravyamanu paryAyaH paryAyaH samaye samaye vinshyti| atra vizeSavAdibhirboddhacArvAkAdibhiH sAmAnyaM naanggiikriyte| taiH zAzvataM kimapi na manyate sarvaM kssnnvinshvrm| sAmAnyAdbhinno vizeSo'bhinno vA? cetsAmAnyAdbhinno vizeSastadA vizeSo'vastusvabhAvo bhaviSyati kharaviSANavat vndhyaaputrvt| sAmAnya vastu sthirasvabhAvam, sAmAnyAzrito vizeSaH sarvavastuparyAyagrAhakaH snggrhH| iti snggrhnyH| __ atha vyavahAranayaH yena sakalalokasya pravRttinivRttirvA jAyate sa vyvhaarH| vyavahAraH vastuparyAyavizeSarUpo na tu saamaanydhrmH| yathA jalArthI pumAn ghaTAdigaveSaNaM karoti, na tu mRdravyasya yato vyavahAre vizeSaH evopakArI na tu saamaanym| vastu vizeSa]dharma eva vyavahArasAdhakaH yato vizeSaM vinA sAmAnyaM na bhvti| nirvizeSaM hi sAmAnya shshvissaannvt| vizeSaM vinA sAmAnyaM zazaviSANatulyamasaduktaM tatkathaM kAryasAdhakaM syAt? marumarIcikAvat asdruuptvaat| vyavahAranaye vizeSapadAthairghaTapaTamukuTalakuTAdibhiH pryojnm| iti vyvhaarnyH| atha RjusUtranayaH Rjutvena saralatvena sAmAnyena vastupadArthaprarUpakaH RjunyH| Rju vartamAnakAlInAH paryAyAvartamAnasamayAnukUlAH paryAyAH svakIyA na parakIyAstAn kathayati RjusuutraarthH| tathA RjusUtranayaH liGgavacanAdyabhedena samastavastu kthyti| ata RjusUtranayo liGgavacanabhedaM na mnyte| tathA nikSepacatuSTayaM manyate nAma(1) sthApanA(2) dravya(3) bhAvarUpam (4) / RjusUtro vartamAnasamayagrAhI na tu yogyAyogyazabdagrAhI iti RjusuutrnyH| (zabdaH) atha zabdanayaH bhASAvargaNApudgalarUpaH shbdnyH| tena zabdena kRtvA padArthasya vAcyavAcakabhAvasaMyuktaM kriyte| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 tathA pUrvaM zabdaH pazcAdartho'taH zabde prAdhAnyaM tataH zabdanayo naarthnyH| ayamapi nayo vartamAnaparyAyagrAhI RjusUtranayApekSayAyaM zuddhastatkatham? sa tu liGgavacanazUnyaM sAmAnya vastu kathayati, ayaM tu zabdanayo liGgavacanayuktaM kthyti| yathA puruSastrIjJAnaM puruSaH puruSau puruSAH, strI striyau striyaH, jJAnaM jJAne jJAnAni sarvavastupadArthaliGgavacanAdivizeSavAcakaH shbdnyH| iti shbdnyH| ____ atha smbhiruuddhnyH| tallakSaNaM yAvanto nAmaparyAyazabdAH santi tAvantaH sarve'pi vyutpattyA bhinnabhinnArthaprakAzakAH iti smbhiruuddhnyaarthH| yathA indranAmAni bahUni santi indraH, zakraH, purandaraH, zacIpatirityAdi sarvANyapi indrAzritAni paraM vyutpattyA bhinnArthAni yathA indati paramaizvaryaM prApnotIti indraH, zaknotIti zakraH zaktimAn zakraH, puraM puranAmAnamasura daityaM dArayatIti purandaraH, zacyAH patiH shciiptiH| evaM yAvanto jagati nAmaparyAyA jIvAjIvAzritAH santi te sarve'pi vyutpattyA bhinnaabhidheyaaH| teSu ekArthatA manyate tdaatiprsnggdossH| yataH vijAtIyeSu zabdeSu ekArthaprasaJjanamatipraGgaH dossH| parasparabhinnArthAnAmekatrAvasthAnaM sngkrdossH| iti smbhiruuddhnyH| athaivmbhuutnyH| vyutpattitulyArthaM nAma vaktIti evambhUtanayaH yathA manyate duritopazAntyai janairiti maGgalaM tIrthaM karotIti tIrthaGkaraH veveSTi vizvamiti viSNuH, zaknotIti zakraH. vajraM yasyAstIti sa eva vajrI nAnyaH, sahasramakSINi yasya sa eva sahasrAkSo naanyH| ityAdi iti evmbhuutnyH| iti sptnyaaH| eteSAM saptanayAnAM madhye AdyAzcatvAro nayA arthapradhAnatvAdarthanayAH agretanAstrayo nayAH zabdasya pradhAnatvAt shbdnyaaH| AdyAstrayo dravyAstikAnayAH na tu pryaayaanmnynte| zeSAzcatvAraH paryAyAstikAnayAH paryAyAnmanyante na tu drvym| eteSAM saptAnAM nayAnAM madhye ekam eva nayaM manyate sa drnyvaadii| sarvAn nayAna manyate sa sunayavAdI saptanayapaJcasamavAyAn manyate sa syaadvaadmtiH| ekAntavAdI na jinmtiH| bauddha-naiyAyika-sAGkhya-mImAMsakacArvAkAH paJcaite ekaantvaadinH| bauddhAH kSaNikavAdinaH1 naiyAyikAH kartRvAdinaH2 sAGkhyAH prakRtivAdinaH3 mImAMsakAH karmavAdinaH4 cArvAkA naastikvaadinH| eSAM bhedA bhUyAMsaH snti| atha saptanayAn prasthaka-vasati-pradezAdidRSTAntatrayeNa kthyti| tatra prasthakadRSTAnte saptanayAn vivRnnoti| prasthako mAnavizeSa: mgdhdeshprsiddhH| kazcitsUtradhAraH prasthakakASTaM chettuM yaati| kenApi pRSTam-kva yAsi? tadAzuddhanaigamanayo bhUtvA tenokvam-prasthakaM chettuM yaami| atra bahavo gamAH bhAsanti(nte) tAvatkASTamapi na cheditamasti tarhi kva prasthakaH syAdantarAle bhUyAMso vyavasAyA bhaviSyanti tadanu prasthako bhaviSyati tathApi kAraNe kAryopacAraH syaadev| kASTaM prasthaH kAryaM bhAvini bhUtopacAra iti naigmnyvcnm| sUtradhAre kASTaM chettuM pracchanne(sthite) sati kenApi pRSTam--kiM karoSi? prasthaM chindmi| pUrvanaigamavacanApekSayA kiJcididaM zuddhaM vyAsyAghaTitvA kASTaM prasthAkAraM kRtaM tadA kena pRSTam-kiM karoSi? prasthaM kromi| pUrvoktavacanAdidaM zuddhaM tatprasthakASThaM vidhinotkIryamANaH sUtradhAraH kenApi pRSTaH--kiM karoSi? tenoktaM prasthaM karomi pUrvoktanaigamavacanAdidaM vacanaM shuddhm| pUrvavacanAd uttarottaravacanaM shuddhm| yAvatprasthako na bhavati tAvatsarvANyapi vacanAni naigamanayasya jnyaatvyaani| vyavahAranayanaigamanayayoH sAmyaM vcnairiti| atha snggrhnyvcnm| yathA sa prasthakaH paripUrNaniSpannaH kaNThaparyantaH dhAnyabhRto dhAnyAdibhAjanaM karoti tadA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti 15 taM prati prasthakaM kathayati saGgrahanayaH, naanythaa| naigamavyavahAranayau kAraNe kAryaM manyete, saGgrahanayastu kAraNe kAryaM na manyate, kevalaM niSpannaM kAryameva manyate / naigamavyavahArau avizuddhau tadapekSayA saGgrahanayaH zuddhaH iti snggrhH| atha Rjunyvcnm| yathA kevalaM dhAnyamApahetubhUtaM mAnavizeSaH sa eva prasthako naanyt| Rjunayo vartamAnasamayagrAhI ataH saGgrahanayAt zuddhaH / saGgrahastu prasthakameyadhAnyapuJjadhAnyabhRtaprasthaka ityAdisamudAyasya prasthakaH kthyti| ata RjunayApekSayA saGgrahanayo'vizuddhaH yato'yaM trikaalgraahii| atha zabdAdinayatrayANAmekatra dRSTAntaM kathayati / ete zabdAditrayo nayAH zabdasya prAdhAnyaM manyante, na tu arthsy| ata ete zabdanayAH yatra zabdavyavasthA tatraivArtho vAcyaH / tarhi prasthakasyAvasthA prasthakasya jJAnopayogavati puruSe sthitAsti tarhi sa puruSa eva prasthako nAnyaH / yo yAdRze yAdRze upayoge prANI vartate sa tadupayogavAn kthyte| yathA rAgopayoge vartate iti rAgI, dveSopayoge vartate iti dvessii| tathA prasthakasyopayogo yasminsa naraH prasthaka ucyate prasthakopayogayuktaH prasthakaH / zrIhemacandrAcAryAH zabdAdibhistribhirnayaiH prasthakopayogI naraH eva prasthako manyante, na tuupyogii| kASTabhAjanasya prasthasya yad jJAnaM tatpuruSe evAsti, na tu kASTe acetnruuptvaad| iti prasthadRSTAnte sptnybhaavnaa| atha vasatidRSTAnte saptanayAn darzayati / yathA kenApi vaidezikapuruSeNa pATalIputravAstavyo naraH pRSTastvaM kva vasasi? tenoktam- lokamadhye / idamavizuddhanaigamavacanam, lokastu caturdazarajjupramANo na jJAyate tvaM kva vasasi? tadA tenoktam-ahaM tiryag loke vsaami| prathamavacanAtkiJcit zuddhamidam, lokdvyprityaagaat| punaH pRSTam- tiryag loke kva vasasi? tenoktam- jambUdvIpe / pUrvavacanApekSayedaM shuddhm| punaH pRSTam- kva vasasi? bhrtkssetre| pUrvoktAdidaM shuddhm| punaH pRSTam- kva vasasi? tenoktam- mgdhdeshe| caturthAtpaJcamaH zuddhaH, caturthamadhye dvAtriMzatsahasradezAvabhAsatA asti paJcame eka eva magadhadezo bhAsate, nAnyaH / punaH pRSTam- kva vasasi ? tenoktam- pATaliputranAmni ngre| paJcamAdayaM SaSThaH shuddhH| magadhadezastha sklpaattkbhraanterbhaavaat| punaruktam- - devadattasya pATake vasati / paraM kIdRze gRhe? tenoktampUrvAbhimukhaprazastakamalAdicitropalakSitaruciraNopazobhitaprazastaraktanUtanakapATayukte ratAyunnattagavAkSalakSe IdRze gRhe'haM vsaami| eSo'STamo naigamanayaH saptamanaigamAt shuddhH| iti naigmH| naigamavyavahArayorvacanaM sAmyam, na bhinntvm| atha saGgraha ucyte| yadA sa puruSa AsanAdau upaviSTo bhavettadaiva tatra vasatIti manyate saGgrahanayo naanythaa| calanAdikriyAyukto naro na tatra vasatIti manyate snggrhH| itthaM sarvatra vicaarym| iti saGgrahanayaH / atha RjunayaH Asane AkAzapradezAH santi na tatra sarvatra vasati kiM tu yAvat AkAzapradezAn avarudhyopaviSTo'sti naraH sa tatraiva vasati nAnyatra / pravartamAnasamaye vasati nAnyasminsamaye / evaM sarvatra jJeyam iti RjunayaH / 4 atha zabdAdinayatrayaM kathayati / sarvaM vastu svAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikte'dhikaraNa iti vacanAt sarvo'pi puruSAdipadArthaH svarUpe svabhAve vasati, na tu parasvabhAve AkAzapradeze iti vstidRssttaantH| atha pradezadRSTAnte saptanayAn avtaaryti| kvacidvidvajjanamaNDalyAM pradezapravRttau jAyamAnAyAM satyAM kenApi pRSTam- kasya madhyapradezaH tadaikaH kazcitpaNDito naigamanayabalaM vyavaktIdaM dharmAstikAyaH (1) adharmAstikAyaH (2) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 AkAzAstikAyaH (3) jIvAstikAyaH (4) pudgalAstikAyaH (5) dezaH (6) / sakaladravyasya kalpanayA vivakSitaH kiyAn aMzo bhAgo deza ucyte| eteSAM pUrvoktAnAM SaNNAM pradezaH ityavyaktaM naigmnyvcnm| ___atha saGgraho vakti are! naigama! maivaM vd| SaNNAM pradezo na, kiM tu paJcAnAM dharmAstikAyAdInAM pradezo'sti, na tu dezasya prdeshH| dravyasyaikAMzo dezo na tu dravyAdbhinno dezaH iti| atha vyavahAranayo brUte--are! saGgraha! metthaM bruuhi| paJcAnAM tadocyate yadA paJcAnAM sAdhAraNo bhavet pnycbhraatRnidhaanvt| itthaM vd| paJcavidhaH pradezaH, dharmAstikAyAdInAM paJcavidhatvAd iti|| atha RjusUtranayo vakti-are! vyavahAra! maivaM bhaNa yatpaJcavidhaH prdeshH| pradezastu paJcAstikAyaviSaye'sti pradeze pradeze yadi paJcavidhatvamucyate tadA paJcaviMzati pradezAH syuH| ato bhAjyapradezAn vada ekasminpradeze paJca vikalpAH santi ayaM dharmAstikAyapradezaH (1) kiM vA adharmAstikAyapradezaH (2) kiM vA AkAzAstikAyapradezaH (3) uta jIvAstikAyapradezaH (4) kiM vA pudgalAstikAyapradezaH (5) / evaM paJcavikalpAn RjusUtranayo vkti| atha zabdanayo vakti he! Rjunaya! tvaM bhAjyapradezaM mA vd| evamucyamAne ekasminpradeze paJcAnAmapi dharmAstikAyAdInAM bhajanA bhaviSyati pnycpurusssevkvt| kadAciddharmAstikAyasya pradezo bhaviSyati kadAcidadharmAstikAyasya pradezo bhvissyti| evaM paJcAnAmapi bhajanA syAt pradezasyAta evaM vada dharmapradezaH (1) adharmapradezaH (2) AkAzapradezaH (3) jIvapradezaH (4) pudgalapradezaH (5) eteSAM paJcAnAM madhye ekatamasya pradezaH iti| atha samabhirUDhanayo vakti dharmapradeza ityevamucyamAne smaasdvyaabhivyaaptirbhvti| tatpuruSaH krmdhaaryshc| tatpuruSe kriyamANe dharme pradezo dharmapradezaH dhrmprdeshyoraikym| dharmAtpradezo bhinnaH pradezAddharmo bhinnaH bhede tatpuruSa iti vcnaat| ato'tra karmadhArayasamAsaH kaaryH| dharmazcAsau pradezazca dhrmprdeshH| asmin samAse dharmadravyapradezayoraikyam, na bhinnatvam, abhede karmadhAraya iti vacanAt iti| ___ athaivambhUtanayo vakti- he! samabhirUDhanaya! tvaM dharmAstikAyAdiSu dezapradezau kalpanayA manyase tadayuktam, yato dezapradezau dhrmaastikaayaadiskndhaadbhinnau| dezapradezaskandhAnAmaikyameva, kalpanayA bhinnatvamasti tarhi kalpanayA kiM prayojanam? samastaskandharUpo dharmAstikAyaH sa eva dharmAstikAya ucyate, na tu deshprdeshau| evaM sarvatra dharmAstikAyAdiSu jnyeym| ityevmbhuutnyvcnm| iti prdeshdRssttaantH| saptanayajJo jinoktasiddhAntAdhikArI naanyH| nayAnAM kila saptAnAmarthA dRssttaantpuurvkaaH| likhitA saMskRtarUpeNa svAtmanaH prhetve||' ete saptanayA mithyAdRSTibhirna mnynte| iti zrIsaptanayavivaraNaM sampUrNam // 1. likhitA maticandreNa propkRtihetve|| iti gurjrkRternte| 2. pratilekhakaprazastiH-saMvat 1954 mitI Asoja sudi 2 vAra mNglvaaraa| likhitaM vyAsaratANI raadhaakRssnnmNgumllen|| shriirstu|| klyaannmstu|| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti shiilaangkaacaarykRtm| ||sptnysmaadhaanvivrnnnm|| ||shriishaardaayai nmH|| atha syAdvAdasiddhAntoktaM pramANalakSaNaM prakAzyate sngkhptH| ||shrii srsvtyainmH|| athazabda prAraMbha tathA mNglaarthe| have syAdvAda te syAt asti syAnnAsti Adi saptabhaMgIpratipAdita siddhAnta zAstramA je prakAre karI uktaM kaheluM te pramANalakSaNaM pramANaY je lakSaNa je cihna je te prakAzyate pragaTa kariyai chaiye| sakSepataH saMkSepathI te ttuNkaannmaaN| tadyathA--samyagjJAnaM prmaannm| tad dvidhA prtyekssetrbhedaad| tat te je che yathA jima cha tima ke che samyak samyak te yathArtha evaM jJAna jANavU te rUpa tataH te ja dvidhA be prakAre karI pratyakSa iMdrIyothI grahaNa thAya te itara bIjuM te parokSa iMdrIthI na grhe| bhedAt bhedthii| avdhimnHpryaayaadaavekdeshprtykssau| kevalaM sklprtykssm| matizrute proksse| avadhi zAstrokta sImA- manaH mananA paryAya abhiprAya vicAra Adau jJAnaprarava(thama?) viSe ekadezapratyakSau eka dezika pratyakSo beye| kevalaM ekalu kevalajJAna je te sakala sarvadezika pratyakSaM pratyakSA mati matijJAna zrute zrutajJAna e be jJAno parokSe parokSa che| yadvA sakalavastusAdhakaM pramANaM pramIyate paricchidyate vastutattvaM jainajJAne ttprmaannm| yat je mATe vA athavA bIje prakAre sakalavastusAdhakaM sarvapadArthonA abhiprAyonuM sAdhana karanAruM je jJAna te pramANaM pramANanAme jJAnarUpa pramIyate yathArthanizcaya kariye te pari sarvaprakAre karI chidyate dravyAdino vibhAge karI te vastu padArtha- je tattvaM sArapaNuM jainajJAne jinarAjanA jJAna viSe je tat te ja pramANaM prmaann| tadvidhA sviklpetrbhedaat| tat te ja dvidhA be prakAre savikalpa tarke karI sahita itarabhedAt bIjaM nirvikalpa te tarkarahita e be bhedathI temAM savikalpakaM maansm| taccaturvidhaM mtishrutaavdhimnHpryaayruupm| nirvikalpaM manoharaM kevljnyaanm| savikalpakaM satarka te mAnasaM manathI thayeTu je tat te ja catuH cyAre vidhaM prakAra mati matijJAna (1) zruta Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 nayAmRtam - 2 zrutajJAna (2) avadhi avadhijJAna (3) manaHparyAya manaH paryAyajJAna (4) rUpaM e cyAra rUpe yukta te savikalpa khiye| nirvikalpaM vitarkarahita te manorahitaM mananA tarphe rahita mananA vicyAre rahita te kevalajJAnaM kevalajJAna te eka prakAre / kiM ca yathArthAnubhavaH prmaa| pramAkaraNaM pramANamiti prmaavyutpttiH| kiM syuM? ca valI bIje prakAre yathA je rIte che artha artha abhiprAya anubhava tenuM jANavArUpa jJAna je te pramA pramA khiye| pramA pramAnuM je karaNaM karavuM te pramANaM pramANa kahiye iti e rIte pramANa pramANa zabdanI vyutpatiH nirukti padachedArtharUpa che| pramANena saGgrahItArthaikAMzo nayaH / zrutavikalpo vijJAturabhiprAyo vA nayaH / nAnAsvabhAvebhyo vyAvRtta ekasmin svabhAve vastu nayati prApnotIti vA nayazceti nyshbdvyutpttiH| pramANena pramANe karI saGgrahita grahaNa karelo je artha artha teno eka eka aMza aMza je bhAga tenuM nAma jainazAstromAM nayaH naya evaM che| zrutavikalpa siddhAMtano vicAra vitarkarUpa evo vijJAtuH jANavA anukUla evo abhiprAyaH vicArano adhyavasAya te vA athavA nayaH te ny| nAnA anekaprakAranA svabhAvebhyaH svabhAvothI te mukhyadharmothI je vyAvRttaH sAmAnyavizeSArtha ye ka ekasmin eka mukhya evA svabhAve vastunA dharmane viSe vastu padArtha prate prApnoti pamADe iti e vA athavA nayaH naya kahiye ca iti valI e nayazabdavyutpattiH nayazabdanI vyutpatti te niruktipadachedarUpa vigraha te j| tadbhedAH yathA naigamasaGgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUDhaivambhUtAkhyAH saptaiva nyaaH| tatbhedAH yathA te nayanA bhedo jima che tima ke che naigama naigamanaya ( 1 ), saGgraha saMgrahanaya ( 2 ), vyavahAra vyavahAranaya (3), RjusUtra RjusUtranaya (4) zabda zabdanaya (5) samabhirUDha samabhirUDhanaya (6) evambhUta evaMbhUtanaya (7) AkhyAH nAmanA sapta eva sAta ja nayAH nayo / athAnukramatazcaiteSAM lakSaNAnyAha / tatra teSAM madhye ca naigamAdyAzcatvAro'pyarthanayAH / arthameva prAdhAnyena shbdopsrjnmicchnti| zabdAdyAstu trayaH zabdanayAH zabdaprAdhAnyenArthamicchanti / atha have anukramataH anukramethI ca vali eteSAM e nayonAM lakSaNAni lakSaNone Aha ke che| tatra tihAM teSAM te nayo madhye nAmAMhi ca valI naigamAdyAH naigamAdika catvAraH cyAra te api paNa artha artha nayAH nayo che / arthaM artha pratiM eva ja prAdhAnyena pradhAnatApaNe karIne mukhyatA vaDe karIne zabdopasarjanaM zabdanuM apradhAnapaNuM te zabdanuM mukhyapaNuM nahi tema icchanti icche che arthAt pratipAdana kare che / zabdAdyAH zabdanayAdika te tu to trayaH traNa nayo te zabdanayAH zabdanayo che te zabdaprAdhAnyena zabdanI pradhAnatApaNe arthaM arthane icchanti icche che pratipAdana kare che| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti tatra naigamasyedaM svruupm| tadyathA-sAmAnyavizeSAtmakasya vastuno naikena prakAreNAvagamaH paricchedo nigamaH tatra bhavo naigmH| mahAsAmAnyAyAntarAlasAmAnyavizeSANAM pricchedkH| tatra mahAsAmAnya sarvapadArthAnayAyinI sattA AyAntarAlasAmAnyaM dravyatva-jIvatva-jIvAjIvatvAdikaM vizeSAH paramANvAdayaH tadgatA vA zuklAdayo gunnaaH| tadevaM tatritayamapyasAvicchatIti nilayaprasthakAdidRSTAntairanuyogadvAraprasiddhastatsvarUpamavaseyam / ayaM ca naigama: sAmAnyavizeSAtmakavastusamAzrayaNe'pi na samyagdRSTi/denaiva sAmAnyavizeSayorAzrayaNAt, tnmtaashrit-naiyaayik-vaishessikvt| 1 tatra tihAM naigamasya naigamanayanuM idaM A prakAre svarUpaM lakSaNano khulAso ch| tat yathA te jema udAharaNe karI darzAve che| sAmAnyavizeSAtmakasya sAmAnya ane vizeSa sahita evA vastuno padArthano anekena prakAreNa avagama: aneka prakAre karIne vibhAga te pariccheda sarvaprakAre vibhAga te nigamaH te nigamazabdano arth| tatra te artha viSe bhava: thayelo te naigamaH taddhita pratyaye karI naigama zabda siddha thaay| mahAsAmAnya mahAsAmAnya ane AyAntarAlasAmAnya AyAMtarAla sAmAnya ane vizeSANAM vizeSono paricchedakaH sarvaprakAre vibhAga krnaar| tatra temAM mahAsAmAnyaM mahAsAmAnya te sarvapadArthAnuyAyinI sarve padArthonA anugamana karanArI evI sattA sattA je satyapaNuM AyAntarAlasAmAnyaM AyAMtarAlasAmAnya te je pratyeka vastu viSe dravyatvajIvatva dravyapaNuM, jIvapaNuM jIvAjIvatvAdikaM jIvAjIvapaNuM pramukha vizeSA: vizeSo te je paramANvAdayaH paramANu pramukho tadgatAH temAM rahelA je vA athavA zuklAdayaH zuklAdika guNAH guNo tat te evaM evI rIte tat te tritayaM treNe api paNa e naigamanaya icchati pratipAdana kare iti ema nilayaprasthakAdidRSTAntaiH nilaya, prasthaka pramukha dRSTAMtoye karIne anuyogadvAraprasiddhaH anuyogadvArasUtramA prasiddho che teoye karI tat tenuM svarUpaM svarUpa je te avaseyaM smjvuu| ayaM A ca valI naigamaH naigamanaya sAmAnya sAmAnya vizeSa vizeSa Atmaka sahita vastu padArthano samAzrayaNe Azraya kare sate sAmAnya te je sAdhAraNathI ghaTapaNuM pramukha jAti prakAsakapaNaM ane vizeSa te je ghaTamAM mATi athavA tAmra pramukhane te rIte jANavU api paNa na nahi samakIti nahi mithyAtvI ja samyagdRSTiH samakItadRSTI bhedena eva bhede karIne ja sAmAnyavizeSayoH sAmAnya ane vizeSonA AzrayaNAt Azraya karavAthI tat mata te matanA Azrita Azraya karanArA naiyAyika nyAyavAlA tathA vaizeSikavat vaizeSikanI pare jaannvuu| tathA snggrho'pyevNsvruupH| tadyathA-samyak padArthAnAM sAmAnyAkAratayA grahaNaM sdgrhH| tathA hyapracyatAnatpannasthiraikasvabhAvameva sattArUpaM vastvasAvabhyapagachati sattAto vyatiriktasyAvastatvaM khrvissaannsyev| sa ca saGgrahaH sAmAnyavizeSAtmakavastunaH saamaanyaaNshsyaivaashrynnaanmithyaadRssttistnmtaashritsaangkhyvt|2 tathA tima valI saGgrahaH saMgrahanaya api paNa evaM evI rItanA svarUpaH svarUpano tat te lakSaNe karI darzAve ch| yathA jima samyak sArI rIte padArthAnAM padArthonu sAmAnya sAdhAraNa AkAratayA AkArapaNe grahaNaM grahaNa karavU te sadgrahaH sadgraha khiye| tathA tima ja valI hi je mATe apracyuta nAzarahita ane anutpanna utpattIye rahita sthira acala evA eka eka svabhAvaM svabhAvavAluM eva ja je arthAt utpAdavyayarahita ane dhrauvyapaNA yukta vastu Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 sattArUpaM sattArUpa te evaM vastu padArtha asau e naya A naya Asare che| abhyupagachati Azraya kare che pratipAdana kare ch| sattAta: sattAthI vyatiriktasya bhinna judA padArtha- avastutvaM apadArthapaNuM kharaviSANasya gardabhanA seMgaDAnI kharane seMgaDaM na hoya tema iv| sa te ca vali saGagrahaH saMgrahanaya sAmAnya sAmAnya vizeSAtmakasya sAmAnya ane vizeSayukta vastunaH vastuno sAmAnyAMzasya eva sAmAnya aMzaneM eva ja AzrayaNAt AsaravAthI mithyAdRSTiH mithyAtvI kahiye tat te matAzritasAGkhyavat matane Azraya karavAlA sAMkhyamatanI pre|2 vyavahAranayasya tu svruupmidm| tadyathA- yathA lokagrAhyameva vastu yathA ca zuSkatArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugataM tathAbhUtaM vastu na bhvtyev| na hi pratilakSaNamarthAnAmAtmabhedo bhvti| kiM tarhi? yathA yathA lokena viziSThabhUyiSTatayArthakriyAkAri vastu vyavahriyate tathaiva tadvastvityAbAlagopAlAGganAdiprasiddhatvAd vstusvruupsy| ityayamapyutpAdavyayadhrauvyayuktasya vastuno'nabhyupagamAt mithyaadRssttistthaavidhrthyaapurussvditi|3 vyavahAranayasya vyavahAranayanuM tu to svarUpaM svarUpa idaM A tat te yathA jima batAve ch| yathA lokagrAhyaM jema lokoye grahaNa karavA yogya eva ja vastu vastu grahe yathA jima ca valI zuSka sukA tArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugataM naiyAyikiyoye potAnA abhiprAyana kareluM lakSaNa te korA tarkavAdiyoye pUrvaka kalpanAye karelu tathAbhUtaM tevA prakAraceM vastu padArtha na bhavati na hoya eva ja na hi nahi je mATe pratilakSaNaM lakSaNa lakSaNa prate pratyeka lakSaNe arthAnAM arthono Atmabheda potAno vibhAga bhavati hoye kiM syuM tarhi tAre yathA jima yathA jima lokena loke viziSTa vizeSasahita evo bhUyiSThatayA bahudhApaNAye karI arthakriyAkAri arthani kriyAne karanAra vastu vastu je te vyavahriyate vyavahAramA grahaNa kare tathA tima eva ja tat te vastu vastu iti ema A sarve bAla bAlaka gopAla govAla aGganA ane strI Adi pramukhone prasiddhatvAt prasiddha mATethI vastu vastunA svarUpasya svarUpano iti ema ayaM A naya api paNa utpAda upajaq vyaya nAzapaNuM dhrauvya sthirasvabhAvapaNuM yuktasya te sahita evA vastunaH vastunA anabhyupagamAt grahaNa karavAthI mATe mithyAdRSTiH mithyAtvI je te tathAvidharathyApuruSavat te prakArano mArgamAM jAnAra puruSa pare jema ajAMNyo mArgi koi loka batAve te mArge jAya paNa pote na jANe tema iti|3 RjusUtramataM tvidm| Rju praguNaM tattvavinaSTAnuptannatayAtItAnAgatacakraparityAgena vartamAnakAlalakSaNabhAvi yadvastu tatsUtrayati pratipAdayatyAzrayatIti RjusuutrH| tasyaivArthakriyAkAritayA vastutvalakSaNayogAdityayamapi sAmAnya vizeSobhayAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzaparityAgena vizeSAMzasyaiva samAzrayaNAcchauddhodanivanna samyagdRSTiH kAraNabhUtadravyAnabhyupagamena tadAzritavizeSasyaiva bhaavaaditi|4 RjusUtramataM RjusUtranayanuM mata tu to idaM AprakAra, Rju Rju te praguNaM sarala sudhuM tattva tattve karI vinaSTa vinAza thaye anutpannatayA tAnu na upajavApaNuM atIta atItakAla anAgata anAgatakAla cakrarUpa cakrAkAra bhramaNaparityAgena bhramaNanA tyAgavaDe karIne arthAt atIta ane anAgata e be kAlanA tajavA vaDe karIne Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti vartamAnakAlalakSaNa vartamAnakAlanA lakSaNe karI thAnAra bhAvi thAnAra yat je vastu vastu tat tene sUtrayati grahaNa kare pratipAdayati pratipAdana kare Azrayati Azraya kare iti ema Rju Rju sUtraH sUtranaya tasya tenA eva ja artha arthanI kriyAkAritayA kriyAnA karavApaNAvaDe karIne vastutva vastupaNAnA lakSaNa lakSaNa yogAt yogathI iti ema ayaM A naya api paNa sAmAnyavizeSa sAmAnya ane vizeSa e ubhaya be yukta Atmakasya evA vastunaH vastunA sAmAnya sAmAnyanA aMza vibhAganA parityAgena tajavAvaDe karIne vizeSa vizeSanA aMzasya vibhAganA eva ja samAzrayaNAt samyak prakAre Azraya karavAthI mATe zauddhodanivat bauddhanI pare na nahi samyag samyaktvI dRSTi samakIti kAraNa heturUpa bhUta bhUta mukhyadravya dravyanA anabhyupagamena na Azraya karavA vaDe karIne tat te viSe Azrita vizeSasya rahelo evA vizeSanA eva ja bhAvAt bhAvathI iti emA4 zabdanayasvarUpaM tvidm| tadyathA - zabdadvAreNaivAtyarthapratItyAbhyupagamAlliGgavacanasAdhanopagrahakAlabhedAbhihitaM vastu bhinnmevecchti| tatra liGgabhedAbhihitaM vastvanyadeva bhvti| tadyathA puSyastArakA nksstrm| evaM saGkhyAbhinnaM jalamayo vrssaaRtuH| sAdhanabhedastvayaM ehi manye rathena yAsyasi yAtaste pitaa| asyAyamarthaH - evaM tvaM manyase yathAhaM rathena yAsyAmItyatra mdhympurussyorvytyyH| upagrahastu prsmaipdaatmnepdyorvytyyH| tadyathA - tiSThati pratiSThate ramate uprmtiityaadi| kAlabhedastvagniSTomayAjI putro'sya bhvitaa| asyAyamartho'gniSTomayAjI agniSTomeneSTavAn bhUte Ninirbhaviteti bhaviSyadanadyatane lutt| tatrAyamarthaH Nini pratyayo bhavitetyasya sambandhAd bhUtakAlatAM parityajya bhaviSyatkAlatAM pratipadyate tenedamuktaM bhavatyevambhUto'sya putro bhaviSyati yo'gniSTomena ykssti| tadevambhUtaM vyava hAranayazabdanayo necchti| liGgAdhabhinnAstu paryAyAH anekaviSayatve necchti| tadyathA ghaTaH kumbhaH indraH purandara ityaadi| ayamarthavyaJjanaparyAyobhayarUpasya vastuno vyaJjanaparyAyasyaiva smaashrynnaanmithyaadRssttiriti|5 zabda naya zabda nayanaM svarUpaM svarUpa ta to idaM A tata te yathA jima che tima ke che zabda zabdanA dvAreNa dvAre karIne eva ja atyarthapratItya ati arthanI pratIti te pratija karIne arthAt paramArthanI pratije karine abhyupagamAt Azraya karavAthI pratipAdana karavAthI liMgavacana liMga te puMliga strIliMganapuMsakaliMga vacana te eka vacana dvivacana bahuvacana vibhaktiyonI sAdhana sAdhana siddha karavU te upagraha anukUla yathAyogya kAla traNakAla bheda bhedoye karI abhihitaM kaheluM te liMga-vacana-sAdhana-upagraha-kAlonA bhedoye kaheluM evaM vastu padArthane bhinnaM jueM eva ja icchati Asare ch| tatra tihAM liGgabhedAbhihitaM liMganA bhede karIne kaheluM je vastu padArtha anyat bIjU judaM eva ja bhavati thAya che tat te yathA jima darzAve che puSya puSyapulliMganA bale tArakA tArakA strIliMgabale nakSatraM nakSatra napuMsakaliMgabale evaM e prakAre saGkhyA saMkhyAmAMthI bhinnaM judaM nakSatra napuMsakaliMge tArakA strIliMge sAmAnye nakSatronAM nAma che paNa puSya nakSatra puliMganA balethI sattAvIza nakSatranI saMkhyAmAMthI AThamuM ju, thAya che te liMgabhede kaheluM jaannvuu| varSA tathA Rtu e strIpuruSa liMge che paNa jalamaya e vizeSaNa puliMgI hovAthI varSAkAla ema pratIti thAya ch| jalamaya jalayukta evo varSA varSA Rtu Rtu| sAdhanabheda sAdhanabheda tu to ayaM A prakAre jema ehi Avya manye mAyU~ chu jANuM chu huM ke rathena ratha vaDe karIne yAsyasi jAIsa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 yAtaH gayo te tAro pitA bApa asya A padono asya A prakAre artha: abhiprAya che ke evaM evaM tvaM tuM manyase mAne che jANe che ke yathA jema ahaM huM rathena rathavaDe karine yAsyAmi jAIsa iti ema atra A padomAM madhyama madhyama jema yAsyasi e padamAM tuMjAisa huMjAisa ema puruSayoH puruSono vyatyayaH phAraphera thyo| upagrahaH anukUla te upagraha te tu to parasmaipada yuSmat tuM para Azrine AtmanepadayoH asmat huM potAne Azrine vyatyayaH phAraphera thAya ulaTuM thaq bIjo artha thaay| tat yathA te jima dAkhalo darzAve che tiSThati te ubho rahe che sthA= gati cAlavIthI baMdha thavaM, pratiSThate pratiSThA kare che, zobhAve che, bese che ramate ramata krIDA kare 'ramu kriDAyAM' krIDA karavAmAM uparamati virame che pAcho have che nivRtta kare che iti Adi ema pramukha e vigere| kAlabhedaH kAlabheda tu to agniSTomayAjI agniSToma nAmA yajJano karanAro evo agniSToma yajJe karI yajet yajJa kare te agniSTomayAjI kahiye putro putra je te asya Ano bhavitA thAnAro thase asya A padano ayaM A artha abhiprAya che ke agniSTomayAjI agniSTomayAjI te je agniSTomena iSTavAn agniSTome karIne yajJa na karato hvo| bhUte bhUtakAlamAM NiniH Ninipratyaya bhavitA thAnAra thAse iti e bhaviSyat te thAse anadyatane anadyatana tehavaDeno ane anadyatana te ghaNA divasano thayelo te artha luT te viSe luTa lakAra thAya tatra tihAM ayaM A artha: abhiprAya che NinipratyayaH Nini pratyaya je te bhavitA bhavitA iti e asya AnA sambandhAt saMbaMdhathI bhUta thayelo gatakAlatAM kAlapaNAne parityajya parityAga karIne bhaviSyat anAgata thAnAra kAlatAM kAlapaNAne pratipadyate pratipAdana kare pAme tena teNeM te kAraNe karIne idaM A prakAre uktaM kahaluM bhavati hoye ch| evaM AvA bhUtaH prakAranA asya Ano patraH putra bhaviSyati thAse yaH je agniSTomena agniSToma yajJe karIne yakSati yajana kara che karase tata te evambhUtaM evA prakArano vyavahAra vyavahAranaya zabdanayaH zabdanaya e be nayo na icchati na icche Asare liGgAdi abhinnAH liMgAdiko ye abhinna judA nahi evA tu paryAyAH paryAyo anekaviSayatve aneka viSayapaNA viSe na na icchati icche tat yathA te jima darzAve che ghaTaH ghaDo indraH iMdra purandaraH puraMdara iti Adi e pramukha ayaM A artha vyaJjana artha ane vyaJjananA paryAya paryAya te nAma ubhaya e be rUpasya rUpa evA vastunaH vastuno vyaJjana vyaMjana paryAyasya paryAyano eva ja samAzrayaNAt Azraya karavAthI mithyAdRSTiH mithyAtvI iti ema jaannvuu|5 tathA paryAyANAM nAnArthatayA smbhirohnnaatsmbhiruuddhH| na hyayaM ghttaadipryaayaannaamekaarthtaamicchti| tathA hi ghaTanAdbaTaH kuTTanAt kuTTaH kau bhAtIti kumbhH| na hi ghaTanaM kuTTanaM bhvti| tandanAdindraH purdAraNAtpurandara ityAderapi zabdapravRttinimittasya na prspraanugtiriti| tadayamapi mithyAdRSTiH, paryAyAbhihitadharmavadvastuno'nAzrayaNAd grhitprtyekaavyvaandhhstijnyaanvditi|6 tathA tima ja valI paryAyANAM paryAyone nAnArthatayA aneka arthapaNA vaDe karIne samabhirohaNAt samyak prakAre ArohaNa te AropaNa karavAthI samabhirUDha samabhirUDha ny| na nai hi je mATe ayaM A naya ghaTAdiparyAyANAM ghaTAdika paryAyono ekArthatAM eka arthapaNuM icchati icche che tathA tima valI hi je mATe ghaTanAt ghaDavAthI ghaTaH ghaDo nAma thayuM kuTTanAt kuTavAthI kuTTaH kuTTa nAma thayuM kau kau te prathavimAM bhAti iti bhAti te sobhe te kuMbha kahiye na hi nai je mATe ghaTanaM ghaDavU te kuTTanaM kuTaq bhavati hoya che| tathA tima valI indanAt aizvaryatA karavAthI 'idi aizvarye' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta kRti dhAtu indraH iMdra nAma che purdAraNAt purandaraH pura daitya, nagara te ne dAraNa te vidAraNa karavAthI purandara evaM nAma thayuM che indranuM ityAdeH e pramukha udAharaNothI api paNa zabdapravRttinimittasya zabdanI pravRttinA kAraNano na nahi paraspara anyoanya mAMhomAMhi anugati: arthonuM anugamana vicAre iti ema tat te mATe ayaM A naya api paNa mithyAdRSTiH mithyAtvI je mATe paryAya paryAya abhihita kahelA dharmavadvastunaH dharmavAn vastuno dharmasahita padArthanA anAzrayaNAt na Azraya karavAthI temATe gRhIta grahaNa karyu che pratyeka ekeka avayava aMga jeone evA pAMca andha AMdhalAone hasti hasti te hAthInA jJAnavat jANavAnI pare iti emA6 evmbhuutaabhipraaystvym| yadeva zabdapravRttinimittaM ceSTAdikaM tasminghaTAdike vastuni tadevAsau yuvatimastakArUDha- udakAdyAharaNakriyApravRtto ghaTo bhavati, na nirvyApAra ev| evambhUtaH tasyArthasya samAzrayaNAd evambhUtAbhidhAno nayo bhvti| tadayamapyanantadharmAdhyAsitasya vastuno'nAzrayaNAnmithyAdRSTiH ratnAvalyavayave padmarAgAdau kRtrtnaavliivypdeshpurussvditi|7 evambhUtAbhiprAyaH evaMbhUtanayano abhiprAya tu to ayaM A prakAre yat je eva zabdapravRttinimittaM eva zabdanI pravRtinuM kAraNa pravartavU ceSTAdikaM ceSTAdika tasmin te ghaTAdike ghaTAdika padArtha viSe vastuni vastumAM tat te eva ja asau A ghaTa yuvati strInA mastaka mastaka viSe ArUDha caDelo evo udaka jala Adi pramukha AharaNakriyA lAvavAnI kriyAmAM pravRttaH pravartelo evo ghaTaH ghaTa bhavati hoya che na nahi nirvyApAraH nirvyApAra te kriyArahita eva ja evambhUtaH evaMbhUtanaya tasya tenA arthasya arthanA samAzrayaNAt Azraya karavAthI evambhUta evaMbhUta abhidhAnanayaH nAmA naya te bhavati hoya che tat te mATe ayaM A naya api paNa anantadharma anaMtadharma anekadharmane adhyAsitasya dhAraNa karanArA evA vastunaH vastunA anAzrayaNAt na AsaravAthI mithyAdRSTiH mithyaatvii| ratnAvali ratnAvali hAranA eka avayave aMgamAM padmarAgAdau padmarAgAdi viSe kRta karyo che ratnAvalI ratnAvalIno vyapadeza Aropa jeNe evA puruSavat puruSanI pere iti ema jaannvu|7 tadevaM sarve nayAH pratyekaM mithyAdRSTayo'nyonyasavyapekSAstu samyaktvaM bhjnti| tat evaM te mATe e prakAre sarve sarve nayA: nayo pratyekaM pratyeka ekekalA mithyA mithyA dRSTayaH dRSTiyo mithyAtviyo anyonya mAhomAMhiM savyapekSAH savizeSa apekSita tu to samyaktva samyaktvane bhajanti bhaje aasre| atra ca jJAnakriyAbhyAM mokSa iti kRtvA jJAnakriyAnayayoH sarve'pyete svadhiyA smvtaarnniiyaaH| atra ihAM ca valI jJAna jJAna ane kriyAbhyAM kriyAvaDe karIne mokSaH mokSa mukti iti ema kRtvA karIne samajIne jJAna jJAna ane kriyA kriyA e be nayayoH nayo viSe sarve api ete sarve paNa e sAte nayone svadhiyA potAni buddhiye karI samavatAraNIyAH samyak prakAre karIne utaarvaa| tatrApi jJAnanaya aihikAmuSmikayoJjanameva phalasAdhakatvenecchati, na kriyaam| kriyAnayastu kriyAmeva na jnyaanm| paramArthastUbhayamapi samuditamanyo'nyasavyapekSaM paGgvandhavadabhipretaphalasiddhaye'lamiti Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 nayAmRtam -2 etadubhayayukta eva sAdhurabhipretamarthaM saadhyti| uktaM ca-- savvesiM pi NayANaM bahuvihavattavvayaM NisAmettA / taM savvaNayavisuddhaM jaM caraNaguNaTThio saahuu| ||iti sUtrakRtAGgaTIkAkRtA zIlAcAryeNa nAlandAdhyayanAnte likhitaM saptanayasamAdhAnavivarNanaM smaaptm|| tatra temAM api paNa jJAnanayaH jJAnanaya je te aihika ihAMnuM A bhavanuM AmuSmikayoH parabhavanuM e bemAM jJAna jJAna eva te ja phalasAdhakatvena phalanA sAdhakapaNe karIne icchati icche che, na kriyAM nahi kriyA / kriyAnayaH kriyAnaya je te tu to kriyAM kriyAne eva ja na nahi jJAnaM jJAna paramArthaH paramArthe tattvathI tu to ubhayaM be ya api paNa samuditaM malyelApaNuM anyo'nya mAMhomAMhiM savyapekSaM savizeSa apekSitapaNuM paGgu pAMgalA ane andhavat AMdhalAnI pere abhipreta vAMchita phalasiddhaye phalanI siddhine arthe alaM samartha iti ema jAMNavuM / etat ubhaya yukta e jJAna kriyA beye sahita eva je sAdhu muni abhipretaM vAMchita evA artha artha prate sAdhayati sAdhe che iti ema uktaM kahyuM che ca valI siddhAMte sarveSAM sarve api paNa nayAnAM nayonuM bahuvidha bahu prakAre vartavyatAM vartavApaNuM nizamyayitvA(?) nizamya sAMbhalIne tat te sarvanayavizuddhaM sarvanayoye kari suddha evaM yat je caraNa cAritra guNa guNamAM sthita rahelo te sAdhu sAdhu hoye / e prakAre sUtrakRtAMga tenI TIkAkartAye zIlAcArye nAlaMdanAme adhyayanane aMte lakheluM sAtanayonuM samAdhAnanuM varNana saMpUrNatAne pAmyuM // 1. pratilekhakaprazasti-zrIrastu idaM bAlAvabodhaM paM. amRtavijayenAlekhi vijApuravAsinA vejlpure| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 gujarAtI padyakRti Page #49 -------------------------------------------------------------------------- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti (2.1) ||oN namaH siddhm|| upAdhyAyazrI mAnavijayajI kRta saptanayavivaraNa rAsa (sahATabArtha) (DhAla-1, caupaI) zrI gurucaraNakamala anusarI, zrI zrutadevI rIdaiM dhrii| tattvarucini bodhana kAji, karuM naya vivaraNa gurusaahaaji||1.1|| (1) sUtra aratha savi naya saMmati, saMdarabhita chaI zrI jinmti| Avazyaka nirayuktiM asyu, dekhI kahavA mana ullsyu||1.2|| (2) nayaI karIniM sayala payattha, vicAravA bolyA chaI ttth| naya vicAra karavo te mATi, jima pAmo samakitanI vaatti||1.3|| (3) jo eNiM na vicAreM artha, to tasa sUtra bhaNyAM savi vyrth| yugatAyugata bhAsai viparIti, mahAbhASya' mAhiM kahI riiti||1.4|| (4) sUtraI kahio SaDvidha vyAkhyAna, tehamAM ehathI padAdika bhaan| graMtha vizeSAvazyakiM asyu, te paMDitajana rIdayaiM vsyuN||1.5|| (5) zrutajJAnai ti ehaniM adhIna, ehathI hoiM nija mati piin| e cotho anuyogaduAra, ehano che bahulo vistaar||1.6|| (6) caraNakaraNa je dharato sadA, svasamaya saMbhAlaI navi kdaa| nijaparasamaya vivecana karI, Atamatattva na nihAlaI phirii||1.7|| (7) caraNakaraNa tasa jAI vahiuM, saMmati graMtha mAhiM iMma khiuN| naya vicArathI te to hoya, te mATe abhyAso soy||1.8|| (8) bhAvanajJAnaiM ehathI milaI, suddhamArage duramata mati ttlii| visaMvAda varajita hoiM buddhi, sakala tattvanI pAmaiM shuddhi||1.9|| (9) nayalakSaNa dRSTAMta sarUpa, jANI mAhomAhiM viruup| anekAMtapaNe Adaro, mithyAmati dUri prihro||1.10|| (10) 1. natthi naehiM vihaNaM suttaM attho ya jiNamae kiNci| Asajja u soAraM nae nayavisArao buuyaa|| (vize. 2277) 2. atthaM jo na samikkhaI nikkhevanayappamANao vihinnaa| tassAjuttaM juttaM juttamajuttaM ca paDihAya i|| (vize. 2273) 3. hoi kayattho vottuM sapayaM suttaM suyaM suyaannugmo| suttAlAvannAso naamaainnaasvinniog|| (vize. 1009) suttapphAsiyanijjuttiviNiogo sesao pytthaaii| pAyaM so cciya negamamayAi mayagoyaro hoi|| (vize. 1010) 4. caraNakaraNappahANA ssmy-prsmymukkvaavaaraa| caraNakaraNassa sAraM NicchayasuddhaM Na yaannNti|| (sanmatitarka 3.67) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] [TabArtha mahAbhASya tattvAratha bhASya, saMmati pramukhanI leI saakhi| zrIguruvacana thakI paNi lahI, nayaparamAratha kahuM ghghii||1.11|| (11) (DhAla-2, rAga AsAurI, namo re namo zrIzejA e dezI) prastuta vastutaNo aMzagrAhI, anirAkRta pratipakSa re| adhyavasAya vizeSa je ehavo, te naya kahIiM lakSa re||2.1|| (12) prathama nayanuM lakSaNa kahIiM chiN| jANavA icchyuM je vastu = ghaTapaTAdika tehano aMza je sattApramukha = ekAdika avayava tehano graheMnAro ehavo, ani je aMza grahyo tehano viruddha je aMza = asattA pramukha tehano aniSedhaka ehavo je adhyavasAyavizeSa = zrutajJAnano paryAya te naya khiiiN| eha te lakSaNa jANavU ani naya te lakSya chiN| ihAM aMzagrAhI kahateM pramANane viSaiM lakSaNa jAtuM nivaaritth| je mATe pramANa te samagravastu grAhaka chii| ani bIjaiM vizeSaNiM durnayane viSe lakSaNa jAtuM nivAriuM // 2.1 // zrIjinavANIsuM raMga kIjaI, jima mithyAmati chIjaI re| rAgadveSano nAsa karIjaiM, kevalajJAna lahIjaiM re|| shrii.||2.2|| aaNclii| (13) je pratipakSa taNo pratipekhI, tehani daranaya jANo re| iMma naya duranaya jANI paTaMtara, jinamata kIje pramANo re|| shrii.||2.3|| (14) je sattAdi aMzagrAhI adhyavasAya vizeSa, asattAdi viruddha aMzano niSedhaka hoiM teha durnaya jaannvo| ehaniM nayAbhAsa jaannvo| jima ghaTa cha ja ityAdika nirdhAra vaaky| iMNi prakAriM naya ani durnaya tehano paTaMtara je bheda jANIniM jinamata je anekAMtavAda te aMgIkAra krvo||2.2,3|| naya prApaka sAdhaka niravarataka, nirabhAsaka iti bhASa re| upalaMbhaka vyaMjaka eka arathA, iti tattvAratha bhASya re|| shrii.||2.4|| (15) pAmIiM te vivekhyo artha jeNiM te naya 1, pamADe vivakSita artha teM prApaka 2, sAdhai vivakSita vastuneM te sAdhaka 3, atisayeM vivakSita arthaniM je vartAvaI = samajAveM te niravarataka 4, atisayeM vivakSita vastuni kaheM te nirabhAsaka 5, ehavA zabda vivakSita padArthaniM jJAna viSaM kareM te upalaMbhaka 6, vivakSita arthaniM pragaTa kare te vyaMjaka 7, e sarva zabda bhinna chai paNi artha eka jaannvo| ghaTakalazakuMbhAdika zabda judA che paNa artha eka che tem| ehavaM tattvArthabhASyane viSe kahiuM chiN||2.4|| dravyArthika paryAyArthika iti, mUla bheda tasa doya re| dravya ja aratha viSaya chaiM jehani, te dravyArthika hoya re|| shrii.||2.5|| (16) [TabArtha [mu.] [TabArtha 1. [TabArtha] (zrI jinavANIne virSe raMga rAcyA mAcyA rhiie| jethI karIne mithyAtva dUra thAya ane ema karatAM rAgadveSano paNa nAza thAya, ane kevalajJAnane paame|| mu.) 2. nayano AbhAsa paNa zuddha naya nahI mu. 3. nayAH prApakAH kArakAH sAdhakA nirvatakA nirbhAsakA upalambhakA vyaJjakA itynrthaantrm| (tattvArthabhASya 1.35) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [TabArtha] eha nayanuM lakSaNa khiuN| havaiM nayanA bheda kaheM chiN| eka dravyArthika naya1, bIjo paryAyArthika ny| teha nayanA eha baI mUla bheda jaannvaaN| haveM dravyArthikanuM svarUpa kahaI chii||2.5|| [ma.] e paramArathaI dravya ja vaMche, pajjAya ni upacAri re| sAmAnya rUpiM anavasthAni, nahIM arathAMtara kyAri re|| shrii.||2.6||(17) [TabArtha dravyArthika te syuM kahIiM? eha dravyArthika naya paramArthi = tAtparyiM dravyani ja vAMchaiM paNi paryAyaniM nhiiN| ani eha naya paryAyaniM sarvathA na vAMchaiM to durnaya thAiM te mATaiM paryAyani caMcA(carcA-sattA?) puruSanI pari upacAriM maane| upacAra te achatA guNano aarop| paryAya upacArika che, paNi pAramArthika nhii| te upari hetu kaheM chii| ekarUpiM na rahe, kharaviSANAdikanI pari te mATeM paryAya te dravya thakI bhinna padArtha na hoiN| ihAM hetu kahete paMcAvayava vAkyarUpa anumAna suucvyu| paMcAvayava te-pratijJA1, hetu 2, udAharaNa3, upanaya4, nigmn5| tihAM pratijJA te pakSaneM virSe koIka dharmanuM sAdhaq, jima parvataneM viSaM vahninu saadh| tima ihAM paryAyaneM virSe upacArapaNAcaM saadhq1| hetu te sAdhya- sAdhanAra vAkya, jima vahninu sAdhana dhuum| tima ihAM sAmAnya rUpiM anavasthAna te hetu2| udAharaNa te dRSTAMta. jima dhUmAnumAniM mhaans| tima IhAM khrvissaann3| pakSaneM viSaI liMganoM nirdhAra karavo te upny| jima dhUmAnumAniM vahnivyApyadhUmavaMta e parvata ehavaM vAkya tima IhAM upacAratAvyApyasAmAnyarUpaanavasthitivaMta paryAya e vAkya4 nigamana te pakSaneM viSaM sAdhyano nirdhAra karavo te| jima dhUmAnumAni parvata te vahnivaMta ja e vaaky| tima IhAM paryAya te aupacArika ja ehavaM vaaky5| e paMcAvayava vAkya rUpa anumAni karI paryAyaniM upacArapaNuM sAdhyu iti bhaavaarthH||2.6|| [mu.] AvirbhAva tirobhAva mAtriM, pariNamaI dravya ja nAnya re| utaphaNakuMDalitAdi avasthA, nahIM ahidravyathI anya re|| shrii.||2.7||(18) [TabArtha havaiM paryAya nathI to navanaveM bhAviM upajeM che viNaseM che te koNa? te upari kahaiM chaiM-utpatti, vinAsa, mAtraniM te te vizeSa buddhinuM je kaheMq tehaD kAraNa te paryAiM upacAra karIiM, paNi pAramArthika nhiiN| paramArthiM dravya pariNAma teha ja paryAya paNi bIjI vastu nahIM te upari dRSTAMta-AvirbhAva utphaNapaNe, tirobhAva viphaNapaNe tAvanmAtriM pariNAmI ahi phaNATopa-viphaNa-kuMDalAkAra pramukha je avasthA pariNAma te sarpa rUpa je dravya tehathI anya nthii| utpatti vinAsa tanmAtriM pariNameM chaiM te dravya ja paNi paryAya nhii| te mATaI dravya ja che paNi paryAya nhii| te vizeSa buddhinA kaheMvAnuM karaNa te paryAya kahII iti bhaavaarthH||2.7|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [TabArtha [mu.] jo dravyathI paryAya bhinna, to hoiM avayava nijamAtra re| tathA bhinna deziM paNi lahIiM, iya te kalpitamAtra re|| shrii.||2.8||(19) haveM uktArthaneM viSe upapatti dekhADeM chi| prasiddhi to ehavI che je dravyanA pradeza te paryAya, jima paTanA avayava taMtU te dravyathI bhinna mAnIiM to te svataMtu ja hoiN| ameM che to paTasaMbaddha, paNi paTathI vyatirikta taMtu koI chaI nhii| te mATeM paryAya pAramArthika nahIM iti bhaavH| tathA valI prakArAMtariM upapatti dekhADeM chaiM- jo dravyathI paryAya bhinna hoiM to avayava potAnA ja hoiN| dravyathakI paryAya bhinnapaNuM mAnIiM to ghaTAdika dravyathI anya dezaneM viSaM paNi rUpAdika paryAya pAmIiM, ani te to hoiM nhiiN| te mATaiM paryAya te kalpitamAtra iti drvyaarthikmtm||2.8|| bIjo pajjayaviSayI mAneM, laya parakAzanI vRtti re| tadabhAviM dravyaha upacArI, gaNa saMtAnaiM nitti re|| shrii.||2.9||(20) [TabArtha havaiM paryAyArthikanu svarUpa kaheM chii| bIjo paryAyArthika naya te paryAyano grAhaka te utpatti-vinAsanI mukhyatA maaniN| jeha vastunI utpatti-vinAsa teha ja paarmaarthik| IhAM paNi pUrvapari anumAna jaannvuu| te kima? dravya apAramArthika utpatti-vinAsa maaniN| abhAvaiM vaMdhyAputranI pariM ityaadik| dravya syAne virSe upacArI? te kahe chaiM-teha utpatti-vinAsaneM abhAviM dravya paramArthika nahIM, kiMtu aupcaarik| pUrvAparIbhUta je paryAyaparaMparA tehaneM viSaM dravyano upacAra karIiM, te to nitya chiN||2.9|| (20) pajjayathI nahIM dravya anero, taha uvalaMbha abhAvaI re|| jIvAdikanAM jJAnAdika guNa, tailadhAra pari thAvai re|| shrii.||2.10|| (21) [TabArtha havaiM kahyAM arthanI upapatti dekhAu~ chii| paryAyathI dravya koI anya nthii| ihAM koIni ima AsaMkA upajeM, je jIvAdikanA jJAnAdika guNa e anubhaviM bheda jANaiM ja chaiM, te upari kahaiM chi| jIvAdika e anubhava te vAkyarUpa che, paNi paramArthi jJAnAdika guNathI jIva koI bhinna nthii| te upari dRSTAMta kaheM chaiM- [jIva?]nA jJAnAdika guNa e bheda jaNAI chai te to bhinnapaNe anubhava nA Ave maattiN| e to sahuniM anubhavasiddha che tohe telanI dhArAe bhedabuddhinuM vAkya kaheMvAiM che| tima eha paNi jANavU iti bhaavH| IhAM koI kahesye je paryAyathI dravya bhinna nathI to jIvAdikanA jJAnAdika guNa IhAM SaSThI kima bole? te upari kaheM chaiM-jima tailanI dhAra IhAM dhArAthI vyatirikta koI tela che nahIM tima IhAM pnn||2.10|| (21) kalpitamAtriM SaSThI saMbhava, rAhunA sira pari veda re| kAraNakAryaiM nityAnityaiM, saMtati guNanaiM bheda re|| shrii.||2.11|| (22) [TabArtha] ihAM kalpanAmAtriM SaSThIno saMbhava jANavo paNi vastugati bheda nhiiN| te upari dRSTAMta kaheM chiN| rAhu mastaka IhAM jima bheda vinA kalpanAmAtriM SaSThI bolIiM che tima IhAM paNi jaannvuu| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti haveM IhAM koI kaheMse je rAhunuM sira ityAdika sthaliM kalpanAiM SaSThI saMbhava ho, paNi kathaMcit bheda vinA na sNbhveN| jima rAhu te dharmI sira te tehano dharma etalo paNi dArTItike to guNa ani guNa paraMparAne abheda ja ch| bhedano kAraNa koI dharmabheda chaiM nahI, to kalpita mAtra paNi guNa vinA dravya che nahI, to kima SaSThI bolAI chaI ? te upari ihAM paNi bheda dekhA. chaI-gaNaparaMparA te kAraNa chaI ani kevala guNa te kArya che| tathA guNaparaMparA te nitya, kevala guNa te anity| ima guNaparaMparA ani kevala guNani kAraNakArya, nityAnitya rUpa bhedanAM kAraNa dharma chaiM iti bhaavH||2.11|| (22) koi kahaI davva pajjaya nayaniM, saMmata do vi payattha re| paNi Adima ekAMta abhedaI, bhediM aMtima tattha re|| shrii.||2.12|| (23) [TabArtha haveM IhAM matAMtara kaheM chaiM- koI kaheM chaI je dravyanayaniM paryAyanayaniM dravyaparyAya rUpa behu padArtha mAnya chaiM, paNi etalo vizeSa je dravyanaya dravyaparyAyaniM abhediM mAnaiM ani paryAyanaya dravyaparyAyaniM ekAMta bhedeM maaniN||2.12|| (23) teha mRSA guNaguNi doya hoveM, paryAyamAtra abhedaI re| bhedaI aMtyanayaI dravya grahate, dravyArthika kuNa vedaI re // shrii.||2.13||(24) [TabArtha haveM teha mata khaMDeM chii| ehadUM kaheM jeM teM juulu| tihAM yukti kaheM chiN| dravya paryAyaniM ekAMta bhedi mAnateM iMdra-puraMdarAdika zabdanI pari ekArthatA thAiM ani paryAyanayeM dravya paryAyaniM ekAMta bhediM mAnateM dravyanaya nirarthaka thaaiN| dravyanayanuM kArya je dravya, graheMq te to paryAyanaye ja thayuM, tivAriM dravyanayaniM kuNa jANe? iti bhaavH||2.13||(24) [mu.] eha vizeSAvazyaka graMthi, bhASyo sAra vicAra re| yathAsUtra saddahaNA dharatA, lahIiM bhavajala pAra re|| shrii.||2.14||(25) [TabArtha| teha gAthAo vizeSArthIi tihAMthI jaannvii| {te graMtha viSe teno sAro vicAra batAvyo che ane sUtra siddhAMta upara zraddhA karatAM bhava sAyarathI tarI jai pAra pAmIi iti} // 2.14 // (25) ||iti drvyaarthik-pryaayaarthiksvruupm|| ||athaitdbhedaaH|| (DhAla-3, rAga-sAmerI cAli) [mu.] dravyArthikanA cau bheya, zrIjinabhadrAdi khey| naigama saMgraha vyavahAra RjusUtra cotho mani dhaari||3.1||(26) [TabArtha havaiM nayanA uttarabheda kaheM chiN| dravyArthika nayanA cyAra bheda zrIjinabhadrAdika kaheM chiN| naigama1 saMgraha2 vyavahAra3 RjusUtra4 e cyaar| havaiM RjusUtraneM dravyArthikapaNAnI sAkhi dekhA. chii| 1. dhanuSAkAra kauMsagata pATha ko.ba(10778) pratamAM dekhAto nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 ujjusuyassa ege aNuvautte Agamao egaM davvAvassayaM puhattaM necchai tti| arthaH-RjusUtraneM matiM eka ja anupayogI te AgamathI dravyAvazyaka e naya bahutvaneM na vAMchaiM iti| zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa iMma kaheM che| je e sUtriM RjusUtra dravyagrAhaka kahyo to paryAyArthika kima kahiiM ? iti bhaavH||3.1||(26) eka dravyAvazyaka bhAkhI, RjusUtra sUtriM iti saakhii| RjusUtra vinA naya tIna, siddhasenamatiM dravya liin||3.2||(27) [TabArtha RjusUtra naya eka dravyAvazyakano kaheMnAra ehavI anuyogadvAranI sAkhI chiN| RjusUtra vinA naigama1 saMgraha2 vivahAra3 e triNa naya drvyaarthik| haveM siddhasenasUrinuM mata kaheM che| atIta, anAgata, parakIya, bheda pathaktvaneM parihAri Rjasatra svakIya kArya sAdhakapaNA mATeM svakIya vartamAna vastane ja graheM iMma siddhasenasUri kaheM chii| haveM siddhasenasUrine mate pUrvokta sUtra dukhAiM te mATeM tehanuM samAdhAna kaheM che| upayoga rUpa aMzani leiniM vartamAna Avazyaka paryAyane viSaI sUtriM dravyapadano upacAra kahI bolAvyo e smaadhaan| je mATaI paryAyanaya mukhya dravya padArthano ja niSedhaka che, upacArika dravyano niSedhaka nahI iti bhaavH||3.2||(27) [mu.] e sadAvazyaka paryAyaI, dravya pada upacAra khaayiN| zabda samabhirUDha evaMbhUta, paryAyArthikiM anusyuut||3.4||(28) [TabArtha eha chato je Avazyaka paryAya tehaneM virSe dravyapadano upacAra kaheM ch| zabda, samabhirUDha, evaMbhUta e triNa naya paryAyArthikiM saMbaddha chii||3.4||(28) [mu.] siddhasena matiM naya cyAra, paryAyArthikanA prkaar| e uttara bheda che sAta, tattvAratha pamuhathI jnyaat||3.5||(29) [TabArtha] haveM siddhasenasUri matiM paryAyArthikanA bheda kaheM cheiN| siddhasenasUri matiM RjusUtrAdika cyAra naya paryAyArthika jaannvaa| e be mUla bhedanA sAta uttara bheda tattvAratha pramukha graMtha thakI jaannyaa||3.5||(29) [ma.] ekatviM aMtima naya tIna, zabada nAmiM aNtrliin| AdezaMtari tattva paMca, ehano che bahula prpNc||3.6||(30) [TabArtha] haveM prakArAMtareM kaheM che| abheda vivakSAI chehalA naya triNa zabdanaya nAmi ja aMtarbhUta thyaa| je mATaI zabdanA vAcaka chii| tyAriM vAcanAMtariM pAMca naya khiiiN| chehalA triNa nayani ekaThA melI eka zabdanaya ja kahIiM te maattiN| ehano baha vistAra chii||3.6||(30) bhedAbheda taNI vivakSyAiM, pratyekiM naya sata sata thaaiN| saptabhaMgI jo abhyAsaiM, to samakita vAsanA vaasiN||3.7||(31) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [TabArtha te dekhADe chii| bheda ani abhedanI vivakSAiM pratyekiM ikekAnA naya so so thaaiN| eka padArthaniM bhedAbheda saddahaNA saptabhaMgInA abhyAsa vinA na hoiM iti bhaavH| haveM bhedAbhedanI vivakSA dekhADe chii| tihAM saptabhaMgIno jo abhyAsa karaiM to samakitanI vAsanA AveM, nahI to ekAMtavAdI thaaiN||3.7||(31) mukhyavRttiM dravyArthika, guNaguNinaiM abhedi kthk| anyonyaiM je tasa bheda, upacAra baliM te ved||3.8||(32) [TabArtha] mukhyatAI dravyArthika naya dravya paryAyaniM abhinna mAnaiM, tehaniM mAhomAMheM bheda te upacAriM maaniN||3.8||(32) [mu.] paryAyArthika mukhyavRttiM, bheda mAnaiM tehano nitti| upacAriM tAsa abheda, mani dhAro dharia umed||3.9||(33) [TabArtha] paryAyArthika naya mukhyatAiM bheda mAnaiM guNa ani guNino sadAiM, upacAriM tehaniM abheda maaniN| ehavaM maneM dhAravaM harSa dhriini| dravyanayanIM mukhyatAI abhedanI mukhyatA ani bhedano upcaar| paryAyArthikanI mukhyatAiM bhedanI mukhyatA ani abhedano upacAra iti bhaavH||3.9||(33) [ma.] grahaI mukhya amukhya prakAra, naya je doya dharma prcaar| kalapIjeM te anusAra, tasa vRtti aneM upcaar||3.10||(34) [TabArtha] graheM mukhya ani gauNa prakAriM je naya chaI dharma chaI tehaniM anusAri kalapIiM te dharmanI mukhyatA ani upcaar||3.10||(34) bhinna viSaya na bhAsaI jeha, naya jJAnamAM saravathA teh| paranaya nirapekhI mATaiM, jAveM mithyAmatiM vaatti||3.11||(35) [TabArtha] iMma mukhya-gauNatA na kalpeM to ekAMtavAdI thAiM te kaheM chiN| jima dravyaniM paryAya, paryAyaniM dravya athavA bheda vivakSAiM abheda abheda vivakSAiM bheda ityAdi bhinna viSaya na bhAsaiM jeha naya jJAnamAMhiM sarvathA teha naya paranaya potAthI viruddha nayanA niSedhaka mATaiM mithyAtvaneM anusriN||3.11||(35) ma. eha che mahAbhASye vicAra, saMmati saMmatapaNi dhaar| syAdavAda matiM anusarIiM, jima zivavadhU lIlAM vriiiN||3.12||(36) [TabArtha e artha vizeSAvazyakeM kahyo chii| te gAthA evaM savisayasacco, paravisayaparammuho nao jo u| na naesu na samunbhar3a, na ya samayAsAyaNaM kunni|| tti||3.12||(36) ||iti muulnyjaatibhedkthnm|| 1. naI ko.ba(10778), Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 nayAmatama-2 [mu.] ||ath sptnydRssttaaNtkthnm|| (DhAla-4, rAga-mArUNI, rAya padamaratha e dezI) e naya sapta kaheiM visuddha yathAkrami re, prasthaka vasati prdesh| dRSTAMti karI bhAvo nija anubhava karI re, nisuNI zAstrano lesh| bhavijana sAMbhalo jI naya samudAya Ayati samudAyano kArako re|| 4.1 // (37) (AMcalI) haveM nayanA dRSTAMta kahaiM chii| eha sAta naya yathottara visuddha hoiN| te pAilI vasati pradeza e triNi dRSTAMta karIniM bhAvo potAnA anubhava sAthiM zAstrano leza saaNbhliini| sarvanaya uttarakAlaneM viSaM samyak prakAriM udayano karanAra chiN| mokSano prApaka chiN| samyaktva rUpa che etalA maattiN||4.1||37) [TabArtha [mu.] vanagama dAru chedana cholana koravaiM re, mRdukaraNiM udbhed| eha sthaliM naigama vyavahAraha naya taNo re, suddha yathottara bhed|| bh0||4.2||(38) [TabArtha| prathama naigama nayano dRSTAMta dekhAu~ chii| jima koIka puruSa pAlIne arthe vanamAM jAi kASTa chedaI cholaiM, koraiM, sukumAla kareM yAvat pAilI niipjiN| eka kAlasthAnakaneM viSai naigama ani vyavahAra e beM naya kAraNiM kAryopacAra kahI bolaaviN| AgalyA AgalyA bheda zuddha jaannvaa||4.2||(38) [mu.] saMgrahacitta'mita dhAnyAdika bhRtani kaheM re, nahIM nyUnAdhika ritt| mAnameyobhayani RjusUtra kahaiM nahIM re, e kiM maanopptti?||bh0||4.3||(39) [TabArtha] haveM saMgrahanaya kehAne pAlI kahe che te batAve che| saMgrahanaya te pAlIpaNeM nIpanI vastu te paNi mAnopeta saghaleM aMse sarakhI, ameya vastuiM bharI tehaniM pAlI kheN| je mAtrai e naya suddha che| kAraNiM kAryopacAra ani kArya aNakaravA velAiM pAlIniM na maaneN| uchI adhikI athavA rikta tehani pAlI na maaniN| haveM RjusUtra boleM chiN| RjusUtra naya te mAna je pAlI, meya je dhAnyAdika e behuni pAlI kahI bolaav|| RjusUtra to artha kriyA sAdhaka paryAyani ja mAneM iti bhaavH| je mATaI anerA ekaM vinA mApa na thaaNiNi||4.3||(39) prasthaka bhAviM pariNata Atama prasthako re, zabdAdika mata eh| prasthaka jJAaka prasthaka karatRka jJAnathI re, nahIM atirikta ko teh||bh0||4.4||(40) [TabArtha prasthaka bhAviM pariNamyo je AtmA te ja prasthaka khiiiN| mabIiM(pramIiM) jeNe karI te pramANa ehavI karaNa vyutpattiM karI pariccheda rUpa je jIvasvabhAva teha ja pramANa khiiiN| te to jIvathI bhinna nathI te mATaiM jIva teha ja prasthaka khiiiN| je mATeM achateM paNi prasthakAdikeM dhAnyarAzi dIThaiM thakeM je dhAnyakalana zaktivaMtaniM athavA atisaya jJAniM prasthaka pariccheda buddhi thAI ch| ani nAlikeradvIpAdikathI AvyAne chateM paNi prasthakAdikiM prasthakaparicche pI upajatI te mATeM Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [mu.] [TabArtha [mu.] [TabArtha kASTamaya mAna te anekAMta jANavA aniM pramANanA kAraNa mATeM te kASTamayaniM prasthakAdika mAnarUpapaNUM kahIiM to prameya je dhAnyAdika tehaniM apramANapaNuM kahIuM joii| te mATaiM prasthaka jJAna teha ja prasthakapramANa jANavU iti bhaavH| je mATaiM prasthakano jANanAra ani prasthakano karanAra anya koI prasthaka che nhii||4.4||(40) lokaprabhRti gRhakoNa lagiM nivasana kaheM re, naya naigama vyvhaar| saMgraha saMthArAvRtta kSetrapradezakiM re, anya sakala upcaar||bh0||4.5||(41) haveM vasati dRSTAMta kaheM chiN| loka Adi deI yAvat gRhakoNa tihAM lagi vasavU mAnaiM naigama ani vyavahAra nayA saMgraha naya kahaiM- saMthAraiM AvaryA meM AkAzapradeza tetaleM ja vasati kahaiM, bIjA gRhakoNa lageM je vasatibheda kahyA te upacAra jaannvaaN||4.5||(41) je AkAza pradezaiM svaya avagADha che re, RjasUtra mAni tihAM y| teha paNi varatamAna sAmAyikI jANavI re, pratiSpi(kSa)Na thiratA kihaaNy?|| bh0||4.6||(42) je AkAzapradeziM poteM avagADha chaiM teha vasati saMthAreM Avaryo je AkAzapradeza tihAM jo vasati mAnIiM gRhakoNAdikiM paNi mAnI joiiii| saMthArAvRtta AkAza pradeziM saMsthA(thA)reM ja avagADha chaiM paNi poteM nahIM iti bhaavH| pUrvokta vasati kahI te paNi vartamAna samayanI jaannvii| je mATeM RjusUtrane atIta anAgatanuM mAnavU nthii| RjusUtra naya mAne te upari hetu kaheM chii| samaya samaya prati AtmapradezaniM sthiratA nthii| je mATaiM prati samaya calopagaraNa mATe tetalA ja AkAzapradezane viSaiM avagAhavAno saMbhava ch||4.6||(42) AtamabhAviM AtamavasatiM na paradravye re, iMma zabdAdika bhaav| viNa saMbaMdhiM nahI anyano anya sthaliM re, aadhaaraadheybhaav|| bh0||4.7||(43) haveM zabdAdikanuM mata kaheM chii| Atma svarUpaneM viSaM AtmAnI vasati, paNi paradravye nahIM ima zabdAdikanaya kaheM che| teha upari hetu kaheM chiN| e naya parasaMghAtiM saMbaMdhaniM na maaneN| tAdAtma ani tadutpattimAMhiM ekeMnI anupapatti te mATeM saMbaMdha vinA anya dravyano anya dravyaneM viSaiM AdhArAdheyabhAva na hoiN| iti vstidRssttaaNt||4.7(43) paMcAstikAyaniM deza e chato pradesa chaiM re, iMma naigama khnnhaar| deza vinA paMcano huI kahaiM saMgraha nayo re, paNaviha iti vyvhaar|| bh0||4.8||(44) havaiM pradeza dRSTAMta kaheM ch| dharma1 adharma2 AkAza3 pudgala4 jIva5 e pNcaastikaay| pradeza te skaMdhasaMbaddha ja nirvibhAjya bhAga, ani pAMca astikAyano pradeza prasiddha ja ch| dezano avayava pradeza che te mATeM eha tathA chaTho deza je khaMdhano avayava rUpa e chato pradeza hoiM to paNi pradeza kahIiM iti [ma.] [TabArtha [ma.] [TabArtha 1. naigama saMgraha tathA vyavahAranA mata kahe ch| mu. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 nayAmRtam-2 bhaavH| e naigama nayanuM mata kaheM ch| dezano pradeza na khiiiN| 'dAsena meM' e nyAya maatteN| dezaniM para saMbaddha mATeM potAno pradeza na kheNvaaii| te mATeM pAMca astikAyano ja pradeza hoiN| iMma saMgraha naya kaheM chii| haveM vyavahAra naya kaheM chii| pAMcano to(jo) kahIiM to pAMcano sAdhAraNa hoiM jema pAMcanu dhana tima e nathI, e to pratyeki saMbaMdha The mATeM pAMca prakArano pradeza iti bhaavH| pAMca prakAri pradeza hoiM ima vyavahAra kaheM che||4.8||44|| pratyeki paNavidhanI hoI prasaMjanA re, iti RjusUtra khey| te mATeM paMcano bhajanAiM bhAkhavo re, havaI zabada vdey|| bh0||4.9||(45) [TabArtha haveM RjusUtra naya kaheM che| jo paMcavidha pradeza kahIiM to paMcAstikAyanA pradeza mATe pAMceniM paMcavidha ehavI prasakti thaaii| ima RjusUtra kahaI chii| te mATeM pAMca astikAyano syAt pada yogiM kheNvo| 'syAd dharmAstikAyasya', 'syAd adharmAstikAyasya' e prakAriM kheNvo| haveM zabdanaya kaheM chiN||4.9||45|| tehanaiM viSaiM tathA teha ja tehano pradezako re, anyathA na hoiM nirdesh| samabhirUDha vadaI hoi saptamI bhedikA re, teha ja tehano prdesh|| bh0||4.10||(46) [TabArthatehaneM virSe dharmAstikAyarUpa dharmAstikAyano prdesh| iMma pAMceMniM jaannvuu| nahIM tara dharmAstikAyano pradeza adharmAstikAyaniM viSe hoi ityAdika prasaMjanA hoii| haveM samabhirUDha kaheM chii| saptamI bhediM hoiN| 'kuMDe badara' ityAdikane viSaI kuMDathI badara bhinna jaNAI tima ihAM saptamIiM dharmAstikAyAdika thakI dharmAstikAyAdikano pradeza bhinna jaNAiM te mATeM dharmAstikAyAdika tehaja dharmAstikAyano pradeza ima kaheM // 4.10 // 46 // [mu.] evaMbhUta matiM savi dravya akhaMDakA re, nahI dezAdi prkaar| imaM dRSTAMta ghaTAdika dravyiM bhAvatAM re. hoiM sumati vistaar||bh0||4.11||(47) [TabArtha haveM evaMbhUta kaheM che| dezI te deza iMma karmadhAraya kIdhe vRkSapAdapa ityAdikanI pariM ekArthatA thAiM te mATeM dezImAtra athavA dezamAtra akhaMDa vastu mAnavaM, paNi deza pradeza kalpanA nhiiN| te mATeM ehaneM matiM karmadhAraya paNi yukta nahI iti bhaavH| sarvadravya akhaMDita chii| deza-pradeza kalpanA te vyrth| e triNa dRSTAMta kahyA te ghaTAdika dravye paNi bhAvatAM thakA nayaneM viSaM buddhi prakAsa thaaiN||4.11||(47) ||iti sptnydRssttaaNtdrshnm|| 1. havaiM pradeza dRSTAMta kaheM ch| dharma1 adharma2 AkAza3 pudgala4 jIva5 e paMcAstikAyA tathA chaTho deza je khaMdhano avayava pradeza te skaMdhasaMbaddha ja nirvibhAjya bhAga, ani pAMca astikAyano pradeza prasiddha ja ch| dezano avayava pradeza che te mATeM eha tathA je baMdhano avayava rUpa e chato pradeza hoii| e naigama nayanuM mata kaheM ch| mu. 2. dAsena me khara: krIto dAso'pi me kharo'pi me| 3. pradeza adhika mu. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti ||ath naigmsvruupkthnm|| (DhAla 5, rAga sAriMga malhAra, IDara AMbA AMbalI re e desI) [mu.] haveM naigamAdika nayataNAM re, lakSaNa vivarI khes| viNa lakSaNa kima jANIiM re, vastu svarUpa vises|| catura nara nisuNo zrI jinavANi, e to savinaya rayaNanI khaanni|| ctur.||5.1||(48) (AMcalI) [TabArtha| haveM naigamAdika nayamAM pratyekiM lakSaNa khiis| lakSaNa te asAdhAraNa dhrm| te lakSaNa kahyA vinA kima jaNAI vastunuM vizeSa svruup?||48|| nigama nAma saMkalpako re, tada viSaI abhipraay| te naigama naya bhAkhiiM re, krama visuddha bhudhaay|| ctur.||5.2||(49) [TabArtha| nigama kahIiM saMkalpa kAraNe kAryopacArarUpa te grAhI je abhiprAya te naigama naya khiiiN| {ane} anukramiM Agalo Agalo visuddha jaannvo||5.2||49|| [mu.] sAmAnyaniM vizeSani re, mAnaiM yugati tasa eh| nitya akhaMDa anekagaM re, hoiM sAmAnyaha teh|| ctur.||5.3||(50) [TabArtha| ehanuM mati vivaraI chii| sAmAnya padArtha ani vizeSa {behu} padArtha maaneN| e beUni e naya tehanI yugati Agali kahIiM chaiM teh| tihAM prathama sAmAnyanu lakSaNa kaheM che| e dRSTAMtiM dekhADe ch| tvazabdeM vAya(cya) jima anaiMka ghaTa tehaneM virSe ghaTapaNuM te sAmAnya khiiiN| te ghaTa nAsiM paNi nAsa na pAmeM te mATeM nity| aneM aneka ghaTaneM vi ghaTapaNuM eka ja che| ane te ghaTapaNuM sarva ghaTaneM viSaiM vyApta chii| iti lkssnnyojnaa| nitya eka ani aneka vyApI ehaveM sAmAnya hoiN||5.3||(50) ekAkAra pratyaya taNo re, hetu dravyAdika vRtti| nahIM to bhinna vilakSaNiM re, kima sat iti anuvRtti?|| ctur.||5.4||(51) [TabArtha] sarakhI buddhinuM kAraNa dravya guNa karmane viSaI varateM te pUrvokta sAmAnya jaannvuu| mAhomAhiM bhinna lakSaNa ani svarUpiM paNi bhinna ehavA je dravya guNa meM karma tehaneM viSaI sat ehavI ekAkAra buddhi pravarte che teharnu kAraNa te sAmAnya te dravyAdikathI bhinna chaiM iti bhaavH| kima sat ehavI ekAkAra buddhi thAiM che? jo sattA sAmAnya dravyAdikathI bhinna na hoiM to bhinna ani vilakSaNa je dravyAdika tehaneM virSe ekAkAra buddhi tohi ja thAiM jo tihAM koIka sAmAnya te padArtha chaiM iti bhaavH||5.4||(51) 1. e pramANe saptanayanA dRSTAMta khyaaN| haveM naigama svarUpa kahe ch| adhika mu. 2. nahi mATe lakSaNa batAve che adhika mu. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [TabArtha ma.] [mu.] iMma gotvAdika mAnavA re, paNi sAmAnya vishess| svajAtIya vijAtIiM re, vRtti vyAvRtti vishess|| ctur.||5.5||(52) jima sat sAmAnya kahiuM tima gotvAdika paNi jaannvaaN| paNi etalo bheda-sattA te mahAsAmAnya kahIiM ani gotvAdika te sAmAnya-vizeSa khiiiN| vizeSa te parathakIM vyAvRtti buddhinuM kaarnn| te lakSaNa AgalI gAthAiM kheNseN| sat e mahAsAmAnya kahIiM dravyAdika triNyene viSaM vyApaka maatteN| ane gotvAdika te sAmAnya-vizeSa khiiiN| je mATi sarva gone viSaI anugata buddhinA kAraNa mATeM sAmAnya khiiiN| aniM asvAdika thakI nivartana buddhi mATeM vizeSa khiiiN| ani sattA te koIthI vyAvartaka nathI iti bhaavH| tihAM hetu kaheM chii| go tiM svajAtIya apara sarva gopiMDa, vijAtIya asvAdika tehaneM virSe anukramiM vartavaM aniM nivartavU thAI che te maatteN||5.5||(52) tulya saMsthAnAdika chateM re, hoi vyAvRtti buddhi| tasa kAraNa paramANuiM re, varatI vizeSanI shuddhi|| ctur.||5.6||(53) [TabArtha haveM vizeSa padArtha- lakSaNa kaheM chii| saMsthAna, guNa, kriyA, ekadeza, atItAnAgatatva etalAM sarikhAM chateM paNi bhinna buddhi thAI chii| te buddhinuM kAraNa paramANuAne viSaM vizeSa khiiiN| vaizeSika matiM paramANu parimaMDalasaMsthAni chii| te AkAra sarva paramANuniM sarakho ch| tohiM paNi yogIni bheda grAhikA buddhi thAiM che teharnu kAraNa te vizeSa pdaarthH| te dravyAdikathI bhinna ch| iMma sarva pArthiva paramANuA sarakhA guNanA che| agninA udhvatva lakSaNa ekakriyAvaMta chii| ima vAyunA tiryaggamana kriyAvaMta ch| tathA e[ka] AkAzapradezathI jivAriM eka paramANuo sthitikSayeM anya pradezeM jAiM tivAreM ja anya paramANu sthiti utpatti te AkAzapradeze AvI rheN| te eka dezAtItAnAgatatvaM e vaizeSika prakriyAI jaannvuu| e guNakriyAdika paNi sarakhai hu~teM paramANuiM bhinna buddhinu kAraNa te vizeSa padArtha iti bhaavH||5.6||(53) havaiM siddhAMtI vadaI yadA re, sAmAnya buddhinuM het| sAmAnya to gotvAdikiM re, taha vizeSi lhet|| ctur.||5.7||(54) [TabArtha| havaiM siddhAMtavAdI kaheM chiN| sAmAnya buddhi vacananu kAraNa sAmAnya mAnIiM to gotvAdika jAti tathA vizeSaneM viSaM sAmAnya mAnyuM joiiii| jima aneka gopiMDane viSaI 'ayaM gauH' 'ayaM gauH' eha eka buddhinuM kAraNa te sAmAnya tima gotvAdika sAmAnyiM paNi 'e gotvajAti' 'e asvatva jAti' ityAdika jAtirUpa eka buddhi thAiM chiN| tathA 'ayaM vizeSaH' 'ayaM vizeSaH' ehavI eka buddhi thAiM ch| te mAtrai gotvAdika jAtiM ani vizeSiM sAmAnya mAnivU joIiM iti bhaavH||5.7||54|| [ma.] jo jeNiM vizeSIiM re, buddhi vacana te vishess| to para-apara sAmAnyani re, mAnyo joIiM vishess|| ctur.||5.8||(55) [TabArtha jo jeNiM karI jehaneM virSe vizeSa buddhi UpajeM te vizeSa khiiiN| to parasAmAnya je sattA sAmAnya apara Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [mU.] [mU.] [TabArtha] iNI rItiM sAmAnya vizeSaneM nirAkarI haveM yathAsthita kaheM cheN| te mATeM aneka vastuno je sarakho pariNAma hoiM te sAmAnya kahI / aneka vastuneM viSaM jUdo jUdo pariNAma teha vizeSa khiiiN||5.10||56|| [mU.] [TabArtha] sAmAnya je gotvAdika tehaneM viSeM gotvAdika mAnyo joIiM / jima tulya saMsthAnAdika chateM paNi paramANuI bhinna buddhinuM kAraNa vizeSa mAno cho to para sAmAnyeM apara sAmAnyathI bhinnatAnI buddhi UpajeM cha / aniM apara sAmAnyiM para sAmAnya thakI bhinnatA buddhi UpajeM chiN| te mATeM para-apara sAmAnyeM paNi vizeSa mAnyo joIiM chaI iti bhAvaH // 5.9 // (55) te mATaI je vastuno re, hoI samAna pariNAma / te sAmAnya je visadRzo re, teha vizeSanuM nAma // ctur.||5.10||(56) 39 bArtha] ekAkAra buddhi aneM bhinna buddhi tehanuM kAraNa tehaja sAmAnya vizeSa rUpa paryAya jaannvo| eTalA mATe sAmAnya vizeSa te anya padArtha dravyarUpa vastu thakI huMtI kima ekAMtiM kahI ? parayAyaniM dravya thakI kathaMcit abheda mATaiM iti bhaavH||5.11||57|| [mU.] anuvRtti vyAvRtti buddhino re, hetu teha ja parayAya / iti arathAMtara vastuthI re, kima ekAMtiM kahAya // ctur.||5.11||(57) eha vizeSAvazyakaM re, char3a saghalo vistaar| naigama nikSepA taNAre, mAnaI cyAra prakAra // catura. // 5.12 // (58) eha vizeSAvazyakiM kahyo cheM saghaloiM vistAra vizeSArthIiM tihAMthI jovuM / haveM naigamanaya kelA nikSepA mAneM te kahaiM cheN| naigamanaya nAma1 sthApanA 2 dravya3 bhAva4 rUpa cyAreM nikSepA mAneM cha / te dekhADeM cheN||5.12||(58) ghaTa iti nAma te ghaTa ja cheM re, vAcya vAcakanaI abhedi / hoI niyata padasakatino re, ekAMta abheda ucheda // catura // 5.13 // (59) [TabArtha] ghaTa ehavuM je nAma te ghaTa ja kahI / artha aniM zabda kathaMcit abheda cheM maatteN| je padiM je artha vAcya te niyata padazakti kahI / aniM vAcya vAcakaniM ekAMta bheda mAnIiM to teha niyata padazaktino ucheda thaaiN| ghaTa te pArthivapudgalarUpa cha / zabda bhASApudgalarUpa cheM to te behuniM kima abheda kahIiM ? to te upari upapatti dekhADeM chiN| ghaTa zabdeM ghaTa padArthano bodha thAI cha / tihAM paTano bodha nathI thto| to jANaiM chaI je ghaTa zabda aniM ghaTa padArthaniM kiMcit abheda chaI iti bhAvaH / iti naamnikssepksiddhiH||5.13||(59) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] tulya pariNAmapaNA thakI re, ghaTAkAra ghaTa ev| matpiMDAdika dravya ghaDo re, te paNi ghaTa ja khev||ctur.||5.13||(60) [TabArtha| sarikhA pariNAmapaNe karI ghaTano AkAra teha ghaTa ja khiiiN| iti thaa(sthaa)pnaasiddhiH| mRtpiMDAdika je ghaTanuM kAraNa teha paNi ghaTa ja khiiiN||5.13||(60) pariNAma-pariNAmi bhAvanI re, anyathA na hoI upptti| bhAva ghaTaiM ghaTapadataNI re, asaMdigdhapaNe vRtti|| ctur.||5.14||(61) [TabArtha| te upari hetu kaheM chii| ghaTarUpa kArya te pariNAma, mRtpiMDarUpa kAraNa te prinnaamii| e saMbaMdhanuM kAraNa kAryaniM bheda mAneM te(to) ghaTamAnapaNuM na hoiN| iti drvynikssepksiddhiH| bhAvaghaTaneM vi to ghaTapadanI saMdeha rahita ja zakti chiN| bhAvaghaTaneM to sahUiM ghaTa mAneM che tihAM upapatti sI dekhaaddvii?||5.14||(61) bhAvanikSepo mAnataiM paNi, nahi dravyArthika haanni| parataMtraiM pajjAya gahaiM re, zrIbhadrabAhunI vaanni||ctur.||5.15||(62) [TabArtha IhAM koI kaheMseM je bhAva to paryAya kahIiM ani tehani mAnateM hu~teM naigamaniM paryAyArthikatA thaaii| to te Upari kahaiM chiN| naigama nayaniM bhAvanikSepo mAnateM paNi dravyArthikapaNAnI hANi nhii| je mATeM dravyArthika paNi upacAriM paryAyaniM maaneN| zrIbhadrabAhasvAmi kA che Avazyaka niryktiN| gAthA jIvo guNapaDivanno nayassa davvaTThiyassa saamaaiiyN|| iti|| jIva samabhAvarUpa guNasaMyukta te dravyArthikanayaneM lekheM sAmAyaka kahIiM iti arthH||5.15||(62) [ma.] pratyekiM nAmAdikA re, sAmAnyagrAhI ek| vaMchaiM vizeSagrAhI tathA re, bhinna vigati anek||ctur.||5.16||(63) [TabArtha haveM samaya nAmAdika nikSepA ketalI saMkhyAiM mAMnaiM te kahaiM chiN| naigama sAmAnya ani vizeSa behuni mAneM teNiM naigama be prkaareNno| tihAM sAmAnyagrAhI naigama to aneka ghaTaneM ghaTatva rUpiM saMgrAhyA mATeM eka ja maaneN| pratyekiM nAmAdika 4(cyAra) nikSepAiM sAmAnyagrAhI naigama ikekI saMkhyAiM maaniN| vizeSagrAhI naigama te jUdI jUdI aneka vyaktineM mAneM iti bhaavH||5.16||(63) ||iti naigmnylkssnnsvruupkthnm|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti ||ath naamaadicturnikssepsvruupkthnm|| (DhAla-6, rAga-parajIo, sItA harI rAvaNa jaba Avyo e dezI) [ma.] ihAM prasaMgiM vivarI kahaI, nikSepAno vicAra re| jehano anuyogadvAriM bolyo, savi vastuI adhikAra re|| suNo prANI re jinavANI guNanI khANI re||6.1||(64) AMcalI [TabArtha] IhAM nayanA adhikAramAheM nikSepAno prasaMga AvyA mAtre vivarIniM vicAra kahIiM chii| jeha nikSepAno anuyogadvArasUtriM sarva vastuI adhikAra bolyo chii| yataHjattha ya jaM jANijjA, nikkhevaM nikkhive nirvises| jattha ya no jANijjA, caukkayaM nikkhave ttth||6.1||(64) nAma je vastutaNuM abhidhAnaka, thApanA tasa AkAra re| bhUtabhAvI bhAvanuM je kAraNa, teha dravya mani dhAri re|| sunno0||6.2||(65) [TabArtha| nAma nikSepo te kahIiM je zabdeM vastu ghaTAdikaneM bolaaviiiN| thApanA kahIiM te vastunA aakaarniN| thayo ani thAseM je paryAya teha- kAraNa te dravyanikSepa maniM dhrvo||6.2||(65) [mu.] kAryApanna te bhAva kahIjaI, e cau vastunA dharma re| vAcya-vAcakabhAviM bhAva saMbaddha, nAma taNo e marma re|| sunno0||6.3||(66) [TabArtha kAryapaNe pariNamyo te bhAva khiiiN| e cyAreM nikSepA ghaTAdika vastunA dhrm| tihAM hetu kaheM che| vAcya te artha vAcaka te zabda vAcya-vAcakasaMbaMdhiM bhAvaneM viSaiM nAma saMbaddha che||6.3||(66) thApanA sama pariNAmapaNe karI, pariNAmi tAI dravya re| ema vizeSa paraspari bhAvI, kIjaiM nijamati bhavya re|| sunno0||6.4||(67) [TabArtha thApanA sarikheM pariNAmiM pariNamyA mATeM bhAva saMbaddha chii| dravya pariNAmI mATeM pariNAmarUpa bhAveM saMbaddha chii| iMma mAhomAhiM vizeSa jANI ApaNI matino vistAra kiijeN|6.4||(67) [mu.] nAmanaiM vaMchaiM zabada nayavAdI, vastu svarUpa prazasta re| tatpratyaya hetu mATai dharama pari, nAma rahita nahIM vasta re||sunno0||6.5||(68) [TabArtha] sugatamatanA anusArI arthane virSe zabda nathI ehavA vacana thakI nAmaniM vastuno dharma ja nathI maantaa| te pratiM kahaiM chiN| nAmanaiM vAMchaI chaI zabdanayavAdI je vastuno mukhya dharma chaiM te vastunuM je jJAna tehanA kAraNa mATeM potAnA dharmanI priN| etale anumAna pramANa sAdhyu iti| nAma vinA koI vastu che nhiiN||6.5||(68) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] lakSya lakSaNa vyavahAra zabadadhI, kriyA savi tadadhIna re| zabadanayaiM ima nija mati thApyaiM, thApanAnaya vadaI pIna re||sunno0||6.6||(69) [TabArtha tihAM nAmane vastu dharmatAnI mukhyatA vizeSa prakAriM dekhA. chii| lakSya jIvAdika, lakSaNa upayogAdika, vyavahAra adhyeSaNapreSaNAdika, zabda je ghaTAdika dhvaniH, buddhi te ghaTAdika vastuno nizcaya, kriyA te utkssepnnaadik| e sarva nAMmaneM vasi ch| eNI rItiM zabdanayavAdIiM ekAMtiM nAmaniM thA thakeM thApanAnaya boleM chii| thApanAnaya paNi yuktiM puSTa chiN||6.6||(69) zabada vastu kiriyA phala saMjJA, matyAdika savi bhAva re| chaiM AkArarUpa jagamAhiM, nirAkAra abhAva re||sunno0||6.7||(70) [TabArtha zabda je paudgalika che mATeM AkAravaMta tthe| vastu je ghaTAdika te paNi AkAravaMta ch| kriyA utkSepaNAdika teha AkAravaMta kriyAvaMtathI abhinna maatteN| phala paNi kartRsAdhya ghaTAdika teha paNi AkAravaMta ch| saMjJA=nAma te paudgalika mATeM AkAravaMta ch| matijJAna te paNi jJeyAkAriM pariNamyA mATeM aakaarvNt| ityAdika saghalI vastu AkAravaMta chaI jagamAhiM, paNi AkAra vinA koI vastu nthii||6.7||(70) vadati dravyanaya svapariNAmathI, koMNa anero AkAra re| utaphaNa-viphaNa-kuMDalitAkRtiyuta, ahipari te avikAra re||sunno0||6.8||(71) [TabArtha dravyArthika naya kaheM chiN| svazabdiM dravya tehano pariNAma je pUrva paryAyaneM nAsiM apara paryAyanI utpatti tAvanmAtra vinA kauMNa bIjo AkAra che? apitu koI nhii| IhAM dRSTAMta kaheM chiN| utphaNa, viphaNa, kuMDalitAdika AkAra yukta je sarpa tehane virSe syu navu uparnu? ani mUlaguM nAsa syuM pAmyu? jiNe vikAra hoiM tevU to kaI nthii| te mATeM vikAra rahita ja jaannvoN||6.8||(71) [mu.] udabhava layani kAryopacAri, kalapita hetutA ehanaI re| naTapari nitya iti hetu ja mAno, kArya nahI triNya bhuvani re|| sunno0||6.9||(72) [TabArtha IhAM koI iMma kaheM ch| je sarpAdika dravye utphaNAdika paryAya upajeM che, viphaNAdika nAsa pAmeM chaiM iMma utpAda nAsanI pratyakSatAiM utpAdAdirahita kima kahIiM? te upari kaheM ch| jima sarpa dravyaneM utphaNaviphaNarUpa pariNAmano AvirbhAva-tirobhAva ch| tehani kAryatAno upacAra karIiM chaiM te mATeM sarpani kAraNatAno upacAra kIdho paNi paramArthika utpAdAdi rahita dravya ja ch| te to nitya chii| imaM kAraNa jagamAhiM mAnavU, ani kAraNapaNuM to pUrvAparapariNAmaneM pUrva pariNAma thAiM che| tihAM kAryatA koInI nahI iti bhaavH| utpatti ani nAsa mAtra rUpa je pariNAma tehani kAryano upacAra karIiM chaiM teha mATeM kalpanAI kAraNapaNuM e dravyani kahIiM paNi naTanI pariM nitya che| etalA mATeM dravya rUpa kAraNa mAno paNi kArya koI chaI nahI jgmaahiN||6.9||(72) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [mU.] aha bhAvanaya bolaI kSaNavAdI, bhAva bhinna nahIM dravya re / pratikSaNa bhAva upajeM viNasaI, hetu vinA jagi bhavya re // suNo0 // 6.10 // (73) [TabArtha] haveM paryAyanaya kaheM cheN| te kSaNika vastuniM maaneN| paryAyathI anya koI dravya cheM nhii| pratiM samayeM paryAya ja upajeM viNaseM chaiM kAraNa vinA jaganeM viSe he ! bhavya ! kArya te kAraNa nirapekSa ja upajeM cheN| apekSA to chatI vastunI hoiM aniM mRtpiMDAdika kAraNa velAI ghaTAdika kArya chaI nhii| jo avidyamAnanI apekSA karIiM to zazakazRMganI paNi karI joI / te mATeM kArya te kAraNa vinA ja chaI iti bhAvaH // 6.10 // (73) [mU.] [TabArtha] 43 prati samayaiM aparApararUpiM, thAvAthI savi vastu re / kArya rUpa char3a nahIM ko kAraNa, iMma cyAradaM vadanaM vyasta re // suNo0 // 6.11 // (74) samaya samaya dITha navanavaiM pariNAmiM pariNamavA mATeM sarva vastu je mRtpiMDAdika te kArya rUpa ja cheN| paNi avasthita rUpa kAraNa koI chaI nhiiN| e paryAyanayanuM mata che| iMma cyAre naya boleM jUdA juudaa||6.11||(74) tava savi nayamaya jiNamaya bolaiM, mUMko nija mata kUpa re zabada aratha buddhi pariNati bhAviM, savi cau pajjaya rUpa re|| suNo0 // 6.12 // (75) [mU.] [TabArtha] haveM siddhAMtavAdI kahaI cha / tivAriM sarva naya saMmata zrIjinamata kaheM chii| he! nayavAdIo! mUMkI dIo matarUpa kuupniN| zabda je nAma, artha je AkAra, buddhi je tehanuM graheMvu e pariNAmapaNa sarva vastu cyAre paryAyamaya cheN| paNi nayavAdIiM ekeko paryAya mAnyo te khoTuM che / nAmAdika catuSTayAtmaka ja vastuiM ghaTAdika zabdanI tehanA arthabodhakapaNA mATeM pariNati diitthii| artha je pRthubudhnodarAdika AkAra tehanA paNi nAmAdika catuSTayAtmakapaNeM ja pariNAma dIseM cheN| buddhino paNi tadAkAragrahaNarUpapaNA mATeM pariNAmanAdika catuSTayAtmakaneM viSeM ja dITho, paNi nAmAdika ika paryAyAtmakaneM viSeM zabdAdika pariNati na thaaii| aniM aviziSTapaNeM ghaTAdika vastu uccaraI nAmAdika cyAreM paNi bhAse cheN| te mATeM sarve vastu cyAra paryAyarUpa cheM iti bhaavH||6.12||(75) eha vilakSaNa nija AzrayaniM, bheda abhedanA kAra re / pratyekiM dravyAdi vikalpiM, Azraya bheda apAra re // sunno0||6.13||(76) [mU.] [TabArtha] IhAM koI kaheMseM jo sarva vastu catuHparyAyAtmaka cheM to nAmAdikaneM syuM sarvathA bheda nathI? te upari kaheM chiN| eha nAmAdika dharma mAhomAhiM bhinna svarUpa thakA potAno Azraya je ghaTAdika dharma tehani paNi kiMcit bhedakArI kiMcit abhedakArI / te kima ? nAmAdika ikeka paryAyaneM viSaM dravya, kSetra, kAla, bhAvanI vi[ka]lpanAI dravyanA bheda anaMta thaaii| koIkiM iMdra ehavuM pada uccareM thakeM anyaniM ehavo vikalpa upajeM je eNiM nAmeMdra vivekSyo, athavA sthApaneMdra vA, dravyeMdra vA, bhAveMdra ? haveM nAmeMdra paNi dravyathI gopAladAraka, kiM kSatriyadAraka, keM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [mu.] brAhmaNadAraka ke zUdradAraka? ityaadi| tathA kSetrathI paNi nAma iMdra syuM bharatakSetrano kiM vA airavatakSetrano, kiM vA videhakSetranoM? ityaadi| kAlathI paNi syuM atItakAlano kiM vA vartamAnakAlano kiM vA anAgatakAlano ke anaMtasamayabhAvI, ke asaMkhyAtasamayabhAvI, ke saMkhyAtasamayabhAvI? ityaadi| bhAvathI paNi suM kRSNavarNa, kiM vA nIlavarNa, kiM vA raktavarNa, kiM vA pItavarNa, kiM vA zuklavarNa? kiM vA dIrgha kiM vA hrasva? ityaadi| iMma eka paNi nAmeMdrano AzrayabhUta je artha tehaniM dravyAdika bhediM anaMta bheda bhAseM chii| tathA sthApanAdika AzrayaniM paNi ukta rItiM pratyekiM anaMtabhedapaNuM anusrvuu| e rIti nAmAdika paryAya bhedakArI jANavA iti bhaavH||6.13||(76) jaba eka vastuI caunI vivakSyA, hoiM abhedaka tyAri re| iMma naya samudayathI savi lahIiM, zAstra aratha suvicAriM re|| sunno0||6.14||(77) have cyAreMni abhedakapaNe dekhADe chii| jivAriM eka vastu ghaTAdikiM nAmAdika cyArenI vivakSA karIiM tivAriM abhedakArI hoiN| iMNI rIti naya samudAya thakI sarva pAmIiM zAstrano aratha bhaleM vicAreM krii| havaI jivAri cyAre eka vastuiM pratItIiM tivAriM abhedkaarii| te kima? jema eka paNa zakrAdikane viSe iMdra ehavo zabda te nAma, tehano AkAra te sthApanA, uttara uttara avasthAnuM kAraNapaNuM te dravya, divyarUpapaNAnI saMpatti; vajradharaNAdika paramaaizvaryasaMpannatA te bhaav| iMma cyAraiM paryAya abhedapaNe bhAsaiM iti bhaavH||6.14||(77) ||iti nikssepsvruupm|| [TabArtha ||ath sNgrhnysvruupkthnm|| (DhAla-7, rAga-kedAro goDI, kapUra hoiM ati e dezI) naigamAdika aMgIkaryA re, aratha sakala vistaar| sAmAnyarUpiM saMgrahaiM re, te saMgrahanaya sAra re||7.1||(78) bhavijana dhAro guru upadeza, ehathI nAsaI kumati kilesa re bhvi||aaNclii|| [TabArtha naigama pramukha naye mAMnyA je aratha ghaTAdika sakala vistAriM vyastapaNaiM iti bhaavH| tehaniM ghaTatvAdika jAtirUpiM ekapaNaiM saMgrahaiM te saMgrahanaya khiiiN| naigamAdikaM vyaktiM bhinna artha mAnyA tehaniM jAti ekapaNe saMgrahaiM te saMgrahanaya iti bhaavH||7.1||(78) kevala sattA mAtrani re, aMgIkAraI naya eh| sakala vizeSa sattA rUpiM re, aMtaralInA teha reN||bhvi0||7.2||(79) [TabArtha] eka sattA sAmAnyani ja mAneM saMgrahanaya eh| dravyAdika sarva bhinna bhinna padArtha paNi sattA rUpa sAmAnyane viSaiM aMtarabhUta thayA chiN| dravyAdika sarva vastu sat rUpa ja che iti bhaavH||7.2||(79) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti vRkSAdikanI pratItikA re, hoiM vanaspatI jny| jeNiM jeha patIjII re, tehathI te nahI anya re|| bhvi0||7.3||(80) [TabArtha Ama niMba pramukhanI buddhi thAiM che te vanaspatI sAmAnyathI j| jehathI jehanI buddhi upajaiM tehathI teha bhinna kima khiiiN?||7.3||(80) aMgulyAdika hastathI re, jima kAMI bhinna na hoy| vanaspati sAmAnyathI re, tima vRkSAdika joya re|| bhvi0||7.4||(81) [TabArtha] eha upari yukti kaheM chii| aMgulI pramukha te hasta thakI jima kAMI bhinna nathI tima vanasapatIrUpa je sAmAnya teha thakI aMba, liM(nI)ba, kadaMbAdika vRkSa bhinna nthii||7.4||(81) [mu.] iMma dRSTAMtiM bhAvIiM re, sata zabadaiM savi bhaan| taha dravyatvAdika rUpiM re, savi dravyAdika jJAna re|| bhvi0||7.5||(82) [TabArtha] e rItiM pUrvokta dRSTAMtiM karI dArTItikeM bhAvanA karIiM te dekhADe chii| sat e zabadi dravya-guNAdika sarvanuM bhAna thAI chaI tima dravyatva, guNatva pramukha rUpiM samasta dravya-guNAdika bhAseM chii||7.5||(82) [ma.] e paNi nikSepA caure, mAnaiM pratyeki ek| koi kahaiM e thApanA re, vaMchaiM nahIM suviveka re|| bhvi0||7.6||(83) [TabArthae saMgrahanaya paNi cyAre nikSepA mAne chii| paNi ekekeM nikSepeM aneka vastuniM ekatva rUpiM maane| IhAM matAMtara kaheM chiN| koI kaheM saMgrahanaya thApanA nikSepAni mAneM nhiiN| je mATeM ehano viveka vizeSa chii| ghaTapaTAdi aneka nAmaniM nAma rUpiM eka ja maaniN| iMma zeSa nikSepeM paNi bhAvanA karavI iti bhaavH||7.6||(83) [ma.] nAma saMketa vizeSa chaiM re, te thApanAI sNt| te mATeM nAma nikSepaiM re, thApanA saMgraha hu~ta re|| bhvi0||7.7||884) [TabArtha] te dekhADe chii| nAma nikSepo te ApaApaNI vastuI saMketa vizeSa chii| te saMketa thApanAiM paNi chii| te kAraNiM nAma nikSepAni vi saMketa rUpa thApanAno paNi saMgraha thAiM chiN||7.7||(84) ma.] teha maSA pitrAdikaI re, vihita saMketa vishess| zabada pudgala rUpa nAma chaiM re, thApanA AkRti vizeSa re|| bhvi0||7.8||(85) [TabArtha haveM teha mata dUdhe chii| teha kaheM che te jurch| je mATeM pitA pramukhaI kIdho je saMketa vizeSa devadattAdika ehavo je bhASAvargaNAnA pudgala rUpa tehaniM nAma kahIiM ani thApanA to AkAra vizeSa che audArikAdikavargaNA ruup||7.8||(85) te mATaMi nAmAdikiM re, bahu saMkhyAI jeh| nija nija jAti ekatA re, grahIiM saMgraha teha re|| bhvi0||7.9||(86) ma.] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [TabArtha haveM phalita kaheM che| pUrvokta bheda mATaiM nAmAdika cyAraiM nikSepA vyaktiM bahU chii| tehaniM ApaApaNI je nAmAdika jAti teNiM karI ekatva rUpiM grahIe te saMgrahanaya khiie||7.9||(86) ||iti sNgrhnyH|| ||ath vyvhaarnyH|| (DhAla-8, rAga-rAmagirI, chAno niM chapI re kaMtAe dezI) [mu.] je anuyAyI loka vyavahAraniM re, adhyavasAya vishess| te vyavahAra kahyo naya sUtramA re, mAnaiM eha vishess||8.1||(87) [TabArtha havaI vyavahAranayanuM svarUpa kaheM che| je anusaraiM loka vyavahAraniM ehavo je adhyavasAya vizeSa te vyavahAranaya kahIiM suutrmaahiN| eha naya vizeSa padArthani maaniN| laukika vyavahAra vizeSani uddezI pravartaiM te mATeM eha naya vizeSano mAnanAra iti bhaavH||8.1||(87) [mu.] zrI jinavANI prANI Adaro re, harakhI parakhI re citti| naya aMtara nirapekhI dekhI, UvekhIiM savi mithyAmata nitti||88||aaNclii|| [TabArtha] anya nayano niSedhaka ehavo durnaya jANI nissedhiiiN||8.2||(88) [mu.] ghaTapaTa pramukha vizeSathI anyano re, nahIM lokiM vyvhaar| vArtA mAtra prasiddha sAmAnya chaiM re, khakusuma pariM te asaar||shrii0||8.3||(89) [TabArtha haveM ehanuM mata kaheM chii| ghaTapaTAdika je vizeSa vastu teha thakI bIjA koI sAmAnyano lokaneM virSe vyavahAra nthii| te mATeM kahevA mAtre prasiddha che sAmAnya pdaarth| AkAzakusumanI pariM te achato ch| ghaTa-paTapramukha vizeSano vyavahAra to dIseM che paNi sattA sAmAnya kisyAno vivahAra thAto nathI to te kima mAnIiM? iti bhaavH||8.3||(89) jala AharaNAdika upayogIyA re, ghaTapaTa Adi vishess| arathakriyA animitta sAmAnyani re, mAnyAno syo kiles?|| shrii0||8.4||(90) [TabArtha] valI yukti dekhADe chiN| jala ANavA pramukha kriyAnA karanAra ghaTAdika vizeSa ja dIseM ch| te mATeM aratha ani kriyAnuM kAraNa nahIM ehavaM te sAmAnya te mAnavAno syo jaMjAla karavo? // // 8.4 // (90) [ma.] je saMgrahaiM dRSTAMti vanaspati dAkhIu re, te paNi muja anukuul| kuNa vRkSAdi vizeSathI anya chaiM re, vanaspatI, re muul?|| shrii0||8.5||(91) [TabArtha haveM pUrvi saMgrahavAdIiM sAmAnya mAnavAno dRSTAMta dekhADyo te dUdhe che| je saMgrahanayiM dRSTAMta vanaspatino kahyo te paNi mAhareM ja milato ja ch| vRkSa-Amra-liMbAdika je vizeSa vastu te thakI bIjo vanaspatIsAmAnya kuMNa chaiM? Amrapramukha sarva vRkSAdikaneM vyaktiM jUdAM bolAvIiM tivAriM vanaspatIiM vAcya koI [vizeSa dIsatA nathI iti bhaavH||8.5||(91) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [mU.] saMgraha saMgRhIta aratha vibhAjako re, jima sata dravya paryAya / jIva ajIva duvidha dravya bhAvIiM re, iMma pajjaya paNi thaay||shrii0||8.6||(92) [TabArtha] have phalitArtha kaheM cha / saMgrahi mahAsattAiM sarva vastu saMgrahI tihAM sattA sAmAnyeM sarva sadrUpa saMgraheM mAnyuM tihAM vyavahAranaya kaheM - te sat be prakAreM [eka] dravya bIjo paryAya / valI tihAM paNi saMgrahiM dravyatvarUpiM sakala dravyaMno, paryAyatvarUpiM sakala paryAyano saMgraha kIdho tihAM valI vivahAra bheda karaI chiN| dravya paNi be prakAre jIva dravya tathA ajIva dravya / ima dvidhA bhAvI / iMma paryAya paNa dvidhA bhaaviiiN||8.6||(92) [mU.] sahabhAvI kramabhAvI iti duvidhA kahyA re, rUpAdika shbhaavi| navIna purANAdika kramabhAvIyA re, iMma bahuvidha mani bhaavi||shrii0||8.7||(93) [TabArtha] te dekhADeM cheN| eka paryAya sahabhAvI dravyaneM saMghAtiM ja nIMpanA bIjA kramabhAvI anukramiM thayA iMma be prakAreM khyaa| tihAM varNAdika te sahabhAvI kahI / guNa ehavA saMjJAiM bolAvI / navA jUnA pramukha kramabhAvI paryAya iMma aneka prakAriM vizeSa bhAvIiM / je mATeM dravya paNiM aneMka, tadgata paryAya paNi anNt| tihAM pUrva pUrva bheda saMgraha saMmata, parapara teha ( bheda) vyavahArasaMmata iti tAtparya: (rym)||8.7||(93) pajjayathI guNavigatiM bhinna dAkhavyo re, saMmati graMthiM re joya / jo 'trIjo padAratha pAmIr3a re, to trIjo naya hoya // zrI0 // 8.8 // (94) guNa [TabArtha] IhAM koi kaheseM sattAnA bhedaka dravya ane paryAya eM be padArtha kahyA / tihAM trIjo guNa padArtha kAM na kahyo? te upari kaheM chiN| paryAyathI guNa kAMI vigati jUdo nathI kahyo / saMmati graMthaneM viSaM vicA juuo| tihAM upapatti kaheM cha / jo guNa padArtha trIjo hoiM to dravyArthika-paryAyArthikanI para guNa grAhaka guNArthika paNi trIjo naya joiiiN| te to nathI te mATeM guNa jUdo nahIM iti bhAvaH // 8.8 // (94) 47 [mU.] [mU.] nizcayathI paMcavaraNiM bhamaraI kAlimA re, aMgIkaraiM savi loka / tima eha naya paNi aMgIkaraI mudA re, iti lokiM sama rok|| shrii0||8.9||(95) [TabArtha] valI vyavahAranayano ja viSaya dekhADe cheN| nizcayanayaneM lekheM paMcavarNasaMyukta bhamaro tihAM kevala kAlo guNa mAneM sarva prANI / teha lokanI pariM e vyavahAranaya paNi iMma ja maaneN| etalA mATeM laukika vyavahAraniM ja anusrii|| 8.9 / / (95) [mU.] kuMDI zravaiM vATa jAI ityAdikiM tathA re, prAI ichaI upcaar| e naya iti tattvAratha bhASyamAM re, mAnaI nikSepA e cyAra // zrI0 // 8.10 // (96) [TabArtha] valI viSayAMtara dekhADe cha / kuMDI zraveM chaI, mArga jAI cheM ityAdikiM prAI upacAra bolAI cha / je 1. guNasaddamaMtareNAvi taM tu pnyjvvisessNkhaannN| sijjhai NavaraM saMkhANasatthadhammo tnggunnoNtti|| (sanmatitarka 3.14) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 mATeM AveM chaiM prANI, kaheMvAI kuNddiiniN| jAiM che hIDanAra, kaheMvAiM vATaniM iti bhaavH| e vyavahAra naya mata tattvArthabhASyamAhiM kA che| tathAhi-- laukikasama upacAraprAyo vistRtArtho vyvhaarH| iti| eha naya paNi nikSepA cyAre maaniN| tihAM pratyekiM bahutva mAne te jaannvuu||8.10||(96) ||iti vyvhaarnystRtiiyH|| ||ath RjusuutrH|| (DhAla-9, rAga-sAriMga, pUrava bhava havaiM sAMbhalo jAtismaraNa yogiM re e dezI) nija anukUla aratha jike, varatamAna kAlIna re| tadagrAhI abhiprAyako te, RjusUtra adIna re||9.1||(97) savi naya savinaya dhArIiM, vArIiM svAbhiniveza re|| aaNclii|| [TabArtha] haveM RjusUtranuM svarUpa kaheM chaI potAnA kAryano sAdhaka ehavo je artha, teha paNi vartamAna kAlano tehano grAhaka je adhyavasAya te RjusUtra khiiiN| nivArIiM potAnA kdaagrhni||9.1||(97) e naya mAMnaiM nahI kadA, atIta anAgata vasta re| upalaMbhAbhAviM karI, gaganakasama pariM asta re||svi0||9.2||(98) [TabArtha] e RjusUtranaya ki vArii mAneM nahIM atIta vastuniM ani anAgata vstuni| tihAM hetu kaheM chii| prAptinaiM abhAviM krii| AkAzakusumanI pariM nAstirUpa jaannvuu| ihAM paMcAvayava anumAna vAkya jaannvu||9.2||(98) [mu.] parakIya vastuniM paNi nahIM, mAnaiM prayojanAbhAvaiM re| paradhana pari kuMNa kAmarnu?, nijathI niphala pAvaiM re||svi0||9.3||(99) [TabArtha tathA pArakI vastuniM paNi na maaneN| kAmiM nAvaI maatteN| tihAM dRSTAMta kaheM chii| pArakA dhananI priN| pArakuM vastu syAM kAMmanu? potAnI ja vastuiM poteM phala paamiN| IhAM paNi anumAna jaannvuu||9.3||(99) vyavahAra vAdInaI vadaiM, jo vyavahArAbhAvaI re| saMgraha saMmata paNi tajyu, sAmAnyaha nija bhAvaiM re||svi0||9.4||(100) [TabArtha haveM IhAM svayuktiM vyavahAranayanI dUSe chii| vyavahAra vAdIniM kaheM chii| jo vivahAra vinA saMgrahi mAMnyuiM paNi tiM chAMDyuM sattA sAmAnya potAne mti||9.4||(100) atIta anAgata pArakuM, to kima mAnai vasta re| vyavahArAbhAva tulyatA, niSphalatA paNi justa re||svi0||9.5||(101) [TabArthaatIta anAgata pArakI parakIya vastuniM to kima mAnaI che? atItAdika vastu kima mAneM chaiM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [mU.] [mU.] jAdRza arathano vAcako, kima mAnaiM abhidhAna? re| tathA tathAvidha arathanuM, viSayI paNi kima jJAna ? re||svi0||9.6||(102) [TabArtha] pUrvokta rItiM atItAdika je artha tehano kaheMnAra ehavo je zabda te kima mAnaiM? tima tehavA arthanuM grAhaka jJAna paNi kima kahIiM ? vAcyaneM abhAviM tadvAcaka je zabda teha paNi nirarthaka thAI iti bhAvaH / viSayaneM abhAviM tehanuM jJAna paNi vyartha iti tAtparya : (ryam // 9.6 // (102) vanaspati pramukhano kisyo vyavahAra lokiM cheM nhiiN| Amra pramukha vizeSathI ja vivahAra pravarte cha / to sAmAnya mAnavuM nhiiN| e yuktiM tiM sAmAnya niSedhyuM / to atIta aniM bhAvI aniM parakIya vastuno kisyo vivahAra cheM nhiiN| aniM tehathI phala prApti paNiM cheM nhiiN| to atItAdika vastu kima mAneM cha ? iti bhaavH| vyavahArano abhAva to behu ThAmi sarakho che / aniM phalaniH pattino paNiabhAvardhA chiN||9.5||(101) 49 paramAratha e naya taNo, nija saMpratikAlIna re / nAmAdika caDa nikSepA, pratyekiM eka lIna re // savi0 // 9.7 // (103) [TabArtha] haveM e nayano tAtparya vizadapaNeM kaheM cha / eha nayano tAtparyArtha e jANavo - potAnA, te paNa vartamAna kAlanA nAma pramukha cAreM nikSepAniM pratyekiM ekeko mAnahaM / parakIya nAmAdikaniM na mAneM te mATeM pratyekiM ikeko ja mAneM iti bhAvaH // 9.7 // (103) [mU.] [mU.] taha parayAya anekano, aratha abhinna ja mUla re| sUkSma kSaNika pajjaya kahyo, manuSyAdika thUla re // svi0||9.8||(104) [TabArtha] tathA iMdra puriMdrAdika je aneka paryAya tehano mUla artha te eka ja ehavuM maaneN| e RjusUtranaya sUkSma tathA bAdara khii| sUkSma te sUkSma paryAyano grAhI / sUkSma paryAya te vartamAna sAmAyika jaannvo| jIvaniM manuSyAdika je sarva paryAya te bAdara jAMNavo / liMga - vacananeM bhediM paNi artha te abhinna ja| liMgabheda jima taTaH, taTI, tttm| vacanabheda jima jalam ApaH / ehaveM bhediM paNi artha te eka ja iti bhaavH||9.8||(104) ||iti RjusuutrshcturthH|| // atha zabdanayaH // (DhAla-10, rAga-suNi chaheMnI pIuDo paradezI e dezI) je suvizeSita RjusUtra saMmata, arathagrAhI abhiprAya re / te naya zabda ko eha mAnai, bhAvarUpa parayAya re // 10.1 // (105) zrIjinamata dhAro ekAMtaI, jihAM savinaya anekAMtaI re||aaNclii // [TabArtha] haveM zabdanayanuM svarUpa kaheM cheM / je vizeSa prakAreiM vizeSyo ehavo je RjusUtra mAnya artha tihano Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 grahenAro je adhyavasAya te zabdanaya kheNvo| eha naya aMgIkAra kriN| kAryApanna rUpa je paryAya tehani pUrvathI vizeSatA Agali khvaasye| bhAva vinA bIjA triNa nikSepAni na mAneM iti bhaavH||10.1||(105) [mu.] nAmAdika ghaTa trayaniM na mAnaiM, tata kAraya aNakaravaiM re| paTa pari iti pratyakSa virodhaiM, taha liMganaiM aNadharavaiM re|| shrii.10.2||(106) [TabArtha] tihAM yukti kahe chiN| nAmAdika triNa nikSepAnA ghaTaneM e na maaniN| tihAM hetu kaheM che| te bhAvaghaTanuM je kArya jala AharaNAdika tehanA aNakaranAra maattiN| tihAM dRSTAMta kaheM che| paTanI priN| IhAM anumAna suucvyu| jima paTa jala AharaNAdika ghaTakAryanaiM na karaiM tima nAmAdika ghaTa paNi te kAryaneM kareM nhiiN| e rItiM pratyakSa virodha chii| valI bIjuM kAraNa kaheM chii| liMga te ghaTanu pRthubudhnodarAdyAkArarUpa tehani nAmAdika ghaTa nathI dharatA te mATeM paNi tehaneM na maaniN||10.2||(106) [mu.] kaheM RjusUtrani atIta anAgata, jo ghaTanuM navi mAnaI re| tulya prayojanAbhAvi huMtaiM, nAmAdi kima vAnaiM re||shrii.10.3||(107) [TabArtha] haveM RjusUtrane dUrSe che| RjusUtraniM kaheM che - atIta anAgata jo ghaTaniM tuM nathI maanto| jala AharaNAdika kArya nathI karato te maatteN| kAryano abhAva to IhAM paNi sarakho chii| to nAmAdika ghaTaneM kima maaneN?||10.3|| (107) [mu.] bahu parayAyaI aratha eka vaMchar3a, paNi liMga-vayaNanaI bhedai re| bhinna aratha mAnaiM iti RjuthI, zabada vizeSita vedaI re||shrii.10.4||(108) [TabArtha haveM RjusUtra thakI ehanI vizeSatA kahaiM che| iMdrapuriMdrA(puraMdarA)dika je aneka paryAya tehano artha eka ja maaniN| paNi RjusUtrathI etalo vizeSa liMga-vacananeM bhedi| taTaH, taTI, taTam iti liMgabheda; jalam, Apa iti vcnbhed| eNI rIti artha jUdo maaneN| etalo RjusUtra thakI zabdanaya vizeSa maaneN| RjusUtra liMga-vacana bhediM artha abhinna mAneM, e te bheda mAneM iti bhaavH||10.4||(108) saptabhaMga bhAkhyA jinazAsani, teha mAhileM koI bhaMgaI re| suvizeSita ghaTa saMmata ehanaiM, avizeSita Rju aMgi re||shrii.10.5||(109) [TabArtha valI RjusUtra thakI ehano vizeSa dekhA. chii| saptabhaMgI zrI jinazAsaniM kahI ch| te mAheM 1leM(paheleM) ameM 2iM(bIjaI) bhAMgaI vizeSyo je ghaTa te ehaniM maany| ane te bhAMgAnI vivekSyA vinA RjusUtra maanii| eha paNi RjusUtra thakI zabdanaya vizeSa jaannvo||10.5||(109) [ma.] saptabhaMgI IhAM kahI; vivarI, prathamiM chato ghaTa dekhyo re| uradha grIvAdika nija parayAI, sadabhAviM savizeSyo re||shrii.10.6||(110) [TabArtha IhAM adhikAra AvyA mATeM saptabhaMgI vivarIniM kahIiM chii| prathama bhAMgo kaheM che| syAdasti ghttH|1 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti tihAM syAt ehavU pada te anekAMtatA, vAcaka chiN| UddhvagrIvAdika je potAnA paryAya tehanI sattAiM vivekSyo hu~to ghaTa dravya kuMNa rUpiM chaiM? te kaheM chiN| ghaTa dravya ApaNA dravya, kSetra, kAla, bhAvarUpa paryAiM chato ch| syAt kaheMtAM kathaMcit iti bhaavH||1||10.6||(110) para parayAyaI asadabhAviM karI, vizeSita nahIM kuMbha re| svaparobhaya parayAI sattA, asattAI kuMbha re||shrii.10.7||(111) yugapad vizeSita hoiM avAcyo, ekadA ekadeza re| asaMketika doya aratha kaheM nahIM, e triNya sakalAdeza re||shrii0||10.8||(112) [TabArtha haveM bIjo bhAMgo kahaI chii| syAnnAsti ghttH|2 para je ghaTAdikanA dravya, kSetra, kAla, bhAvarUpa je paryAya tehanI asattAiM vivekSyo thako nathI ghaTa dravya iti dvitIya bhNgH||2|| haveM trIjo bhAMgo syAdavaktavyo ghttH|3 potAnA paryAyanI sattA ani apara paryAyanI asattAiM ghaTa drvy|| sAthiM vivekSyo thako anirvacanIya che| tihAM yukti kaheM chiN| ekiM kAliM ani ekeM zabdiM jehano saMketa nahIM ehavA be artha na kaheMvAiM etalA mATeM avaktavya iti tRtiiyH||3|| e triNya bhAMgA akhaMDa dravyanI apekSAiM vivekSyA mATeM sakalAdeza khiiiN||10.7, 8 // (111, 112) taha ekadezaiM nijaparayAI, sadarUpiM savizeSyo re| aparaiM parabhAvaI asattvaiM, asti nAsti iti reSyo re||shrii0||10.9||(113) [TabArtha haveM cotho bhAMgo syAdasti nAsti ghttH|4 ghaTa dravya tehanA eka dezanai vi potAnA parayAyanI sattAI vivekSyo thako anaiM bIjeM deze para paryAyanI asattAiM vivekSyo thako asti nAsti khiiiN| iti caturtho bhNgH||4||10.9|| (113) ekadezaiM nijabhAvaI sattvaiM, vizeSyo anyadezaI re| yugapada graha teM ghaTa tava hoveM, asti avAcya AdezaiM re||shrii.10.10||(114) [TabArtha haveM pAMcamo bhAMgo syAdasti avaktavyo ghttH|5 ekadezaneM viSaM potAneM paryAyanI sattAiM vivekSyo, anya bIje deziM samakAliM sva-para paryAyanI sattA asattAI vivekSyo ghaTa asti avAcya ehavo kahIiM iti pNcmH||5||10.10|| (114) parabhAviM eka dezaiM asattvaiM, aparaiM yugapada kahevaiM re| arapita nAsti avAcya kahIjaiM, saghale syAtapada vahavaiM re||shrii.10.11||(115) [TabArtha haveM chaTTho bhaaNgo| syAnnAsti avaktavyo ghttH|6 ekadesiM paraparyAyanI asattAI aniM bIjeM sthAnakiM ubhaya paryAyaniM samakAliM kaheMveM vivekSyo ghaTa nAsti avAcya khiiiN||6|| saghale bhAMgeM syAt pada joDate artha thaaiN||10.11|| (115) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] sadabhAviM ekadezaI svabhAviM, ekiM paraparayAI re| asattvaiM anyadesiM yugapada, vizeSita kahavAiM re||shrii.10.12||(116) [TabArtha haveM sAtamo bhAMgo syAdasti nAsti avaktavyA7 eka desiM potAnA paryAyanI sattAiM, ani bIjeM desiM para paryAyanI asttaaiN| valI aparadesiM ubhaya paryAyanI sattA-asattA samakAla vivekSAiM khvaaiN||7|| // 10.12 // (116) ghaTa asti nAsti avAcya AdezaiM, e saptabhaMgI pUrI re| syAdavAda mata lInA mAnaiM, zabadAdika adhUrI re||shrii.10.13||(117) [TabArtha] te kaheM che| ghaTa asti nAsti avktvy| iMma zabde bolaaii| e saptabhaMgI saMpUrNa thaI anekAMtamatavAdI maaneN| ani zabdAdika nayavAdI ochI mAneM, koI bhAMgo maaniN| ghaTa astyeva ityAdika nirdhAra vAkya kaheM paNi syAt padanI yojanA na karaiM iti bhaavH||10.13||(117) [mu.] eha vizeSa kahyo mahAbhASyaiM, saptabhaMgInuM bIja re| te abhyasI paramAratha sIdho, bhIMjADI nija mIja re||shrii.10.14||(118) [TabArtha ahavA paccupanno riusuttassAvisesio cev| kuMbho visesiayaro sambhAvAIhiM sddss|| sabbhAvAsabbhAvobhayappio saparapajjao ubhyo| kuMbhAMkuMbhAvattavvobhayarUvAI bheu sii|| tti||10.18||(118) ||iti zabdanayaH pnycmH|| [ma.] [TabArtha ||ath smbhiruuddhH|| (DhAla-11, rAga-sAmerI) parayAya bahuno artha re, ekatvaI ichaI vyartha re| artha re, pratyeki savi zabadano re||11.1||(119) haveM samabhirUDhanuM svarUpa kaheM chii| iMdrapuriMdarAdika je aneka paryAya tehano eka ja artha vAMche che| zabdanaya je mATeM sarva zabdano artha pratyekiM jUdo mAnaiM aniM samabhirUDha kaheM chaiM-- te khottuN||11.1||(119) ehavo adhyavasAya re, te samabhirUDha kahAya re| thAya re, pUravathI paNi sUkSamo re||11.2||(120) sarva zabdani jUjUA artha mAnavAno je adhyavasAya te samabhirUDha khiiiN| pUrva naya paryAya bhedi paNi artha abhinna mAne ani ati bhinna mAnaiM iti suukssymtaa| eha naya pUravalyAthI suddha jaaNnnvo||11.2||(120) [mu.] [TabArtha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti kahaiM zabadavAdI vedi re, liMganiM vayaNani bhedi re| bheda re, mAnaiM jo tuM arathano re||11.3||(121) [TabArtha haveM tihAM yukti kaheM ch| samabhirUDha ehavaM kaheM che-- zabadanayavAdI mAneM jeM liMga-vacananeM bhediM jo tuM artha bheda mAneM chiN||11.3||(121) [mu.] saMjJAMtari to kema re, mAnaiM nahIM bheda ema re| tema re, ihAM paNi dhvani bhinnatA re||11.4||(122) [TabArtha] to saMjJAbhedi kima arthabheda nahIM mAnaiM? liMga-vacananeM bhediM jima zabada bheda che to saMjJAbhedi zabde bheda ja chii||11.4||(122) te mATaiM saMjJAbhedi re, arathano mAno bheda re| ucheda re, anyathA hoiM niyatino re||11.5||(123) TabArtha te mATeM saMjJAbhedi arathano bheda maano| iMma na mAnIiM to uccheda thAiM niytino| iMma jo na mAnIiM to ghaTapaTAdika je bhinna bhinna zabda tehano artha paNi bhinna bhinna ehavI niyatino ucheda thaaiN| ghaTa, kalaza iMhA zabdabhediM artha eka mAnIiM to ghaTa, paTa sabadeM paNi artha eka ja manAiM iti bhaavH||11.5||(123)|| [mu.] ghaTa kuMbha kuTa ityAdi re, thaMbhAdi pari anya vAdi re| nAdi re, bhinna pravRttinimittathI re||11.6||(124) [TabArtha] ghaTa, kuMbha, kuTa ityAdika zabda thaMbhAdikanI pari anya arthanA vAcaka ch| zabda pravRttinimitta jUdA maatte| ghaTa zabada thakI sthaMbha zabada bhinna arthano vAcaka ch| pravRttinimitta behu zabde jUdA maatteN| ghaTa zabde ghaTatva sthaMbha zabdeM sthaMbhatva pravRttinimitta ch| tima ghaTa zabda ani kalaza zabdeM paNi pravRttinimitta bhinna chaiM iti bhaavH||11.6||(124) [mu.] ghaTa kahIiM ceSTAyogi re, kuTa zabada koTilya yogi re| logi re, kuMbha kusthiti pUravaiM re||11.7||(125) [TabArtha haveM paryAya zabdani bhinna zabda pravRtti dekhADe ch| ghaTa zabdano artha ceSTArUpa, kuTa zabda te kuTilapaNAne sabaMdhiM pravarte, kuTila AkAravaMta mATeM kuTa iti bhAvaH, kuMbha zabda te ku kaheMtA pRthavI tehaneM viSaM sthiti pUravA mATaiM prvrti||11.7||(125) [ma.] ghaTAkArathI abhinna re, ghaTa karaNa kiriyA vinna re| bhinna re, hoiM te ghaTa karamathI e||11.8||(126) [TabArtha] ghaTanA karanArathI abhinna ja chaiM ghaTa karavAnI kriyA prsiddhpnniN| ani teha ja kriyA bhinna chaiM ghaTa rUpa krmthii| jala AharaNAdika ceSTAvaMta te ghaTa iti bhaavH||11.8||(126) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] parayAya saMkara doSa re, anyathA hoiM iti roSa re| koSa re, vastu nija nija dharamano re||11.9||(127) [TabArtha paryAya te vastunA dharma tehano saMkara je ekatva ehavo doSa thaaii| jo kartAnI kriyAni ghaTaneM viSaM saMbaddha maaniiiN| to eha roSa samabhirUDha vAdI karaI chii| te mATeM koSa kaheMtAM saghalI vastu Apa ApaNA dharmanI AdhAra ch||11.9|| (127) iti karata kiriyA karami re, saMkramaI nahIM tyaji bharama re| marama re, eha ghaTa kuMbhAdikiM re||11.10||(128) [TabArtha haveM phalitArtha kahaI chii| etalA mATeM kartAnI kriyA karmiM saMkrameM nhiiN| e bharma chAMDeM jaaNnno| e marma ghaTakuMbhAdika paryAya sabadeM paNi maanvo| tihAM bhinna bhinna pravRttinimitta rUpa dharmano saMkara na thAiM iti bhaavH||11.10|| (128) [mu.] eha yugatino vistAra re, vizeSAvazyakiM sAra re| pyAra re, ehani paNi bhAvasyuM re||11.11||(129)| [TabArtha gAthA ghaTakAra vivakkhAe katturaNatthaMtaraM jao kiriyaa| na tadatthaMtarabhUe samavAo nAma usaase|| kuMbhaMmi vtthupjjysNkraaippsNgdosaao| jo jeNa jaM ca kurue teNAbhinnaM tayaM svvN|| eha naya paNi bhAvanikSepAne maaneN||11.11||(129) ||iti samabhirUDhaH sssstthH|| ||athaivNbhuut nyH|| (DhAla-12, rAga-goDI, iMNi pari rAji karaMta re e dezI) [ma.] adhyavasAya vizeSa re, vyaMjana arthno| jeha vizeSa gaveSato e||12.1||(130) [TabArtha] zabda ani arthanA vizeSanI apekSA karato ehavo je adhyavasAya vishess||12.1||(130) [mu.] evaMbhUta naya teha re, sUtri daakhiio| kiriyA pariNata mAnato e||12.2||(131) [TabArtha| te evaMbhUtanaya jaannvo| anuyogadvAra sUtranaiM virSe khyo| je zabdaneM virSe je kriyA teNiM pariNamyo te arthaniM mAnaiM ehavo chiN||12.2||(131) [mu.] dIpana kiriyA zUnya re, jima dIpaka nhiiN| dIpa zabada vAcaka nahI e||12.3||(132) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [TabArtha| tihAM dRSTAMta kaheM ch| prakAzanI kriyAiM rahita tehani jima dIpaka na khiiiN| ani dIpaka zabda paNi prakAsa zUnyano vAcaka nhiiN| pradIpa zabda prakAzavaMta ja artha khiiiN| anyathA saMzayAdika doSa hoiN| te kima? dIpana kriyArahita paNi dIpa jo hoiM to dIpa zabda uccare -- iMNiM prakAzavAna artharUpa dIpa kaho. kiM vA aprakAzaka je aMdhopalAdika kahyo? iMma saMsaya uupjeN| tathA ____iMNe aMdhopalAdirUpa ja kahyo paNiM dIpa na kahyo iMma viparyaya paNi upjeN| tathA dIpa kaheM aMdhopalAdikano bodha thAiM ani aMdhopalAdi kaheM dIpano bodha thaaiN| iMma saMkara doSa paNi upjeN| te mATeM prakAzavaMta teha ja dIpa zabda khiiiN| ani dIpa lakSaNa je a- - - -[rtha tehano?] ja vAcaka dIpa zabda iti bhaavH||12.3||(132) zabada vasiM abhidheya re, abhidheya vazi shbd| iMma ubhayathI vizeSIiM e||12.4||(133) [TabArtha zabdani vasi artha ani arthaneM vaziM zabda ima ikekani vizeSa kriiiN| jima dIpa sabada prakAzaka vastuno vAcaka ani prakAzaka vastu te dIpa zabdano artha iti bhaavH||12.4||(133) [mu.] strI mastaki ArUDha re, jala aahrnnaadi| kiriyA yutani ghaTa kahaiM e||12.5||(134) [TabArtha| valI bIjuM udAharaNa kaheM chii| strInA mastakaneM viSaM dharyo jalaAharaNAdika je ceSTA teNiM sahita tehaniM ghaTa khiiiN||12.5||(134) [mu.] gRhakoNAdikaI thApyo re, teha ghaDo nhiiN| ceSTA viNa e naya matiM e||12.6||(135) [TabArtha] paNi gharanA khUNA pramukhane vi sthApyo tehaniM ghaTa na khiiiN| ghaTanI ceSTA tihAM che nahIM te maatteN| evaMbhUtanayaneM mti||12.6||(135) samabhirUDha naI bhASaiM re, ghaTa pada vyutptti| achate jo kuTa pada taNo e||12.7||(136) mAnaiM aratha tuM bhinna re, to ceSTA vinn| kAliM ghaTa paNi kima ghaDo e||12.8||(137) [TabArtha haveM pUrva nayaniM darSe che| samabhirUDha nayaniM kaheM chaiM -- ghaTapadanI vyutpatti je ceSTAyoga rUpa te nathI te mATaI kuTa shbdno||arth tuM jUdo mAneM chiN| te ceSTArahita kAliM ghaTa zabda ghaTa kima bolAvaI chiN?||12.2, 12.8 // (136, 137) [ma.] vyutapatti aratha abhAva re, che ThAmi tuly| sUkSma dRSTi iMma kIjIiM e||12.9||(138) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [TabArtha vyutpatti arathano je abhAva te behu ThAmi sarakho ch| iMma sUkSma dRSTi vicAra kiijiiiN| ghaTa zabdanI vyutpatti jima kuTa zabdiM nathI tima gharakoNAdikiM mUkyo che tivAriM paNi nathI iti bhaavH||12.9||(138) [ma.] iMma saMsArI jIva re, prANa dharaNa maattii| siddha jIva nahI e matiM e||12.10||(139) [TabArthaeha nayaneM matiM saMsArI te jIva khiiiN| prANadhArI maatteN| jIva padano artha te prANadhAraNa rUpa chii| jIva prANadhAraNaiMNe) iti vcnaat| e nayaiM matiM siddhaniM jIva na kahiiM, prANadhArI nathI maattiN| evaM jIvAjIvo saMsArI paanndhaarnnaannubhvo| siddho puNa ajIvo jIvapariNAmarahio tti|| // 12.10 // (139) [mu.] e mahAbhASyiM bhASa re, e anusaarthii| kahuM zvetAMbara kriyA e||12.11||(140) [TabArtha] zvetAMbaranI prakriyA AgalI gAthAthI kaheM chii||12.11||(140) [ma.] jIva nojIva ajIva re, taha noajiiv| kIdhaiM iMma AkAraNaiM e||12.12||(141) [TabArtha] jIva1 nojIva2 ajIva3 noajIva4 iMma cyAre AmaMtraNe bolAveM thkeN||12.12||(141) jIva pratiM paNa bhAva re, grAhI naigama pmuh| jIva paNa gati vaMchaiM e||12.13||(142) [TabArtha jIvaneM viSaM aupazamika1 kSAyika2 kSAyopazamika3 audayika4 pAriNAmika e pAMca bhAvaniM grahatAM je naigama pramukha naya te jIvaniM pAMcaM gatine virSe vaaNchii| cyAra gatiM aniM pAMcamuM mokSa ehaneM viSaM pAceM bhAva ch| tihAM cyAreM gatiM kSAyopazamika iMdriya1 audayikI gati2 pAriNAmika jIvatva3 zreNikAdikaniM kSAyikabhAviM samyaktva4 zreNyArUDhane aupazamika5 e pAMce bhAva chii| siddhaneM paNi kSAyika1 audayika2 pAriNAmika3 e triNya bhAva hoiM iti bhaavH||12.13|| (142) [ma.] nojIva iti AhavAnaI re, ajIva kaI jiivnaa| deza pradeza prati vadaI e||12.14||(143) [TabArthanojIva iMma AmaMtraNiM vaaNchi| keMto nozabda niSedhano vAcaka e pakSe ajIva kaheM, athavA nozabda eka dezavAcI e pakSe jIvanA deza pradezaniM kheN||12.14||(143) AkArita ajIviM re, pudgala drvyaadii| taha noajIva AkAritiM e||12.15||(144) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [TabArtha [mu.] [TabArtha] [mu.] [TabArtha] jIva dravya patIjaiM re, keto jiivnaa| deza pradeza havaI e nayo e||12.16||(145) ajIva ehavaM AmaMtraNa] kIdhaiM pudgaladravya Adi zabdeM dharma, adharma, AkAza, kAla dravya jaannvaa| tathA noajIva ehavaM AmaMtraNa] kIdhaiM jIva dravyano bodha thaaiN| nozabda niSedha vAcI e pkssi| athavA nozabda deza niSedhaka e pakSiM pudgalAdika jIva dravyanA deza pradeza jaanniiiN| e cyAreM bolane prazne naigamAdika nayane matiM uttara khyo| haveM evaMbhUta naya kaheM che // 12. 15,16 // (144,145) jIva pratiM audayika bhAvagrAhaka eh| jIva vadaI saMsArIniM e||12.17||(146) jIva prati audayika bhAvano vAMchanAra eha evaMbhUta ny| te mATeM jIva te saMsArIniM ja khiN||12.17|| (146) nojIva iti ajIva re, ke siddhaha prti| ajIva iti AkAritiM e||12.18||(147) pudgalAdike siddha re noajIva iti| AkAraNa kIdhai huMtai e||12.19||(148) nojIva ehaveM AmaMtraNiM ajIvaneM khiN| nozabda deza niSedhaka e pakSaM ke siddha pratiM kaheM, je mATeM siddha te saMsArI jIvano eka deza chaI, ajIva ehavaM AmaMtraNa kIdhaI pudgalAdika pAMce dravya khiN| noajIva ehavaM AmaMtraNa kIdhe huNtiN||12. 18,19 // (147,148) grahaI saMsArI jIva re, deshprdeshnii| kalapana to ehaniM nahI e||12.20||(149) saMsArI jIvaniM kaheM nozabda niSedhaka vAcI e pkssi| ani deza niSedhakanI apekSAiM to ajIvanA deza pradeza grhiiiN| tehanI kalapanA to eha nayaneM matiM che nahI, akhaMDa dravyani ja maaniN||12.20||(149) evaMbhUtAbhiprAyaiM re, siddha ja jIva chii| bhAvaprANanaiM dhAravaiM e||12.21||(150) haveM IhAM digaMbaranuM mata kaheM che| evaMbhUta nayaneM matiM siddhani ja jIva khiiiN| bhAvaprANanA dharavA maatteN| bhAva prANa te jJAna1 darzana2 rUpa cetnaa| tikkAle caupANA, iMdiyabalamAuANapANo yA vavahAro so jIvo, Nitthayado duceyaNA jss|| tti // 12.21 // (150) iti koika te mithyA re, jIva prati eh| turiyabhAva grAhaka kahyo e||12.22||(151) [ma.] [TabArtha [TabArtha] Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 [TabArtha ehavU digaMbara kaheM che te khottuN| tihAM hetu kaheM chii| jIvane virSe evaMbhUta naya audayika bhAvano ja grAhaka kahyo che| to kSAyika bhAvanA je kevalajJAnAdika tehaniM kima grhiN?||12.22||(151) [ma. Ayukarmodaya rUpa re, jIvana arthno| chaiM sadabhAva saMsArIiM e||12.23||(152) [TabArtha haveM phalitArtha kaheM che| AyukarmanA udaya rUpa je jIvana zabdanA arathanI sattA saMsArI jIvaneM virSe chii| jIva kahIiM prANadhArIniM ani prANa to audayika bhAvanA te e naya mAne te mATaiM AukhArUpa je prANa tehaneM udayiM saMsArIni jIva khiiiN| ani yadyapi iMdrirUpa prANaniM kSAyopazamikapaNuM che tathApi pradhAnapaNe Ayukarmodaya lakSaNaniM ja jIvana artha- grahaNa IhAM kIdhuM iti bhaavH||12.23||(152) [ma.] siddhaniM jIvatva dAkhyaM re, malayagirI mukhiN| te to naigamAdika mati e||12.24||(153) [TabArtha siddhaniM jIvapaNuM kahiuM malayagirI pramukhi te to naigamAdika nayaneM lekheM jANavU // 12.24 // (153) [mu.] eha nayAbhiprAyaI re, pnnvnnaadiki| jIvana pajjayayuttapaNaiM e||12.25||(154)|| [TabArtha] aneka zAstriM paNi siddhani jIva kahI bolAvyA che te graMthaniM ani e graMthane virodha thAiM te nirAkareM ch| eha nayaneM matiM pannavaNAdika sUtriM prANadhAraNarUpa paryAyayuktapaNe krii||12.25||(154) [ma.] jIva azAzvato dAkhyo re, iMma savi grNthni| saMmata aratha vibhAvIDaM e||12.26||(155) [TabArtha] jIva azAzvato khyo| iMNI rIti sarva sUtrane saMmata aratha vicaariiiN| jo kSAyikabhAviM nizcaya prANa apekSAiM jIva kahyo hoiM to zAzvato kahata iti bhaavH||12.26||(155) [ma. e nayamatiM paNi siddha re, sattvani Atama e| vyapadeza lahaiM sahI e||12.27||(156) [TabArtha haveM e nayaneM matiM siddhani jIva na kahIiM to syuM kahI bolAvIiM? te Upari kaheM chiN| evaMbhUta naya mati paNi siddhaniM sattva kahIiM, sattAyoga maattiN| tathA AtmA kahIiM, navanavA paryAyani atati kaheMtAM pAMmeM te aatmaa| e arthayogeM ehaveM zabdaI bolaaviiiN||12.27||(156) e nayaniM paNi iSTa re, bhAva nikssepk| iti naya sapataka dAkhIyA e||12.28||(157) [TabArtha evaMbhUtanayaniM paNi bhAva nikSepo ja mAnya chiN| iMNI rItiM sAte naya kahyA svarUpa thkii||12.28||(157) ||ityevNbhuutnyH sptmH|| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [nayAnAM parasparavirodhaH] (DhAla-13, rAga-malhAra, vIramAtA prItikAriNI e dezI) [mu.] mUla naya jAti bhedi, kahyA naigamAdi sruup| sUkSma bheda ehanA hoiM, pratyekiM zata ruup||13.1||(158) zrIjinavara mata niramaluM, jihAM savi naya bhaasiN||aaNclii|| [TabArtha| mUlanaya sAta jAti bhedi kahyA naigama pramukha svarUpa thkii| sUkSmabheda vyaktiM karIiM to eha sAta nayaneM ekekAnA pratyeki so so bheda thaaiN||13.1||(158) [ma.] arathanaya Adima cau, yadA triNye zabadanaya ek| mUla naya paMcanA paMcasiM, AdezAMtari chek||shriijin0||13.2||(159) [TabArtha paheMlA cyAra nayaniM arathanaya kahIiM / artha apekSAiM pravarte maattii| AgalyA triNya naya zabdanaya khiiiN| zabda apekSAiM pravartyA maattiN| tivAriM mUla naya paMca thaaii| tehanA uttara bheda pAMcasiM thaaiN| vAcanAMtariM utkRSTa bheda etalA jaannvaa||13.2||(159) [mu.] saMgrahani vyavahArathI, naigama kihAM eka bhinn| eha kAraNi paribhASikA, sUtraiM sAtanI vinn||shriijin0||13.3||(160) [TabArtha| saMgrahanaya ani vyavahAranaya thakI naigamanaya koika ThAmi pradezAdika dRSTAMtanaM jUdo chiN| te mAtrai prasiddha bhASA anuyogadvArAdika sUtriM sAtanI jaaNnnvii| naigama sAmAnyagrAhI tathA vizeSagrAhI iMma be prakAreM che| tihAM pahelo saMgraha mAMhiM bIjo vyavahAramAMhiM bhaleM toheM pradezAdika dRSTAMta jUdo ch| mATeM sAta naya kahIMiM iti bhaavH||13.3||(160) [mu.] bheda asaMkhya paNi saMbhavaI, iti bhASyamA bhaakhyu| te save samudita je dharaiM, teNiM samakita caakhyu||shriijin0||13.4||(161) [TabArtha bheda asaMkhyAtApaNi uupjii| ehavaM vizeSAvazyakeM atra gAthA jAvaMto vayaNa pahA tAvaMto vA nyaavisddaao| te ceva ya parasamayA sammattaM samudiyA svve|| teha samakitI jANavo // 13.4 // (161) / ekeka aMza grahI aMdhakA, kaheM jima gaja puuro| tima ahaMkAra nayavAdini, jANaiM aMza adhuuro||shriijin0||13.5||(162) [TabArtha ikekA nayanA mAnanAra mithyAdRSTi hoii| te Upari dRSTAMta kaheM che| ikeka aMsa je suMDi pramukha tehanA graheMnAra je aMdha puruSa jima ekekA aMsaneM hAthI pUro kahI bolAvaI tima ahaMkArI nayavAdI ekeka aMsaniM saMpUrNa vastu karI jaanniN||13.5||(162) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mu.] cakSudarasI jima hAthIo saMpUraNa dekhii| samakitI tima naya sakalasyuM, pUraNa vastu vishessjny||shriijin0||13.6||(163) [TabArtha haveM syAdavAdIniM samyagdRSTipaNuM dRSTAMta teM dekhADe ch| dekhato puruSa jima hAthIniM sarvAvayava saMyukta maaneN| tima samakitadRSTI naya samastiM karI sakalAMsiM saMpUrNa vastuniM maaneN||13.6||(163) [ma.] yoga vaizeSika vicariyA, naigama anusaariN| saMgraharaMgi vedAMtiyA, kApila vyvhaariN||shriijin0||13.7||(164) [TabArtha] haveM SaTadarzana kuMNa kuMNa nayaneM anusAriM pravA ? ti kaheM chii| naiyAyika ani vaizeSika pravartyA naigamanayaneM matiM, saMgrahanayeM vedAMti pravA , sAMkhya vyavahAriM pravA // 13.7 // (164) bauddha RjusUtra mukha naya thakI, mImAMsaka naya bheliN| pUraNa vastu jainA vadaI, SaTa darasana meliN||shriijin0||13.8||(165) [TabArtha] bauddha te RjusUtra pramukha naya thakI pravartyA, mImAMsaka te ghaNA nayanIM meleM pravartyA / sarvanaya saMmatapUraNa vastuneM jaina maaniN| chae darzananeM meliN||13.8||(165) chUTaka ratana mAlA iti, vyapadeza na paamiN| eka doraiM teha saMkulyAM, mAlA saMpajaiM naami||shriijin0||13.9||(166) [TabArtha chUTAM ratananiM mAlA ehavaM na kheNvaaii| ekeM doraiM jivAriM paroyA thkiiN| mAlA ehavaM nAma thaaiN||13.9||(166) [mU.] tima save darasana sAcalA, ikekAM na khaay| sAra syAdavAda sUtriM karI, guMthyAM samakita thaay||shriijin0||13.10||(167) [TabArtha] tima e dRSTAMtiM saghalAM darzana sAcAM bhinna bhinna na kheNvaaiN| syAdavAda rUpa je doro teNiM karI guMthyAM thakAM satya thaaii||13.10||(167) nitya anitya pakSapAtIyA, mAhomAMhiM te dRssiN| jima behU kuMjara jUjatA, karadaMtaniM muussiN||shriijin0||13.11||(168) [TabArtha| ekadarzanI nityapaNAne mAnatA bIjA anityapaNAni mAnatA mAhomAMhiM dUSaNa diiiN| jima be hAthI laDhatA thakAM sUMDita dAMta pramukhane vjaadde||13.11||(168) sAdhaka syAdavAdaka tihAM, lakSaiM bhinna sruup| doyaniM samovaDi lekhavaI, na hAraiM nija ruup||shriijin0||13.12||(169) [TabArtha sAdhaka to syAdavAda rUpa ch| tihAM behUnAM jUdAM jUdAM sarUpa jaannii| behUniM barobari lekhviN| potAnA sAdhakapaNAnA rUpani hAreM nhii| ekaMno pakSapAtI nahI te maattiN||13.12||(169) ma.] Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti [nayAnAM parasparavirodhaparihAraH] (DhAla-14, rAga-dhanyAzrI, kahaNI karaNI to viNa sAco e dezI) [ma.] iMma virodha parasapariM dekhI, sevi nayaniM nija rUpiM re| je saMdeha dharai mani bUDaI, te mithyA mata kUpiM re||14.1||(170) zrI jinavANI amRta samANI, pijai lIjaiM svAda re| jinamati jANI thiratA ANI, tyajII AgrahavAda re||14.2||(171) aaNclii|| saMdehi hoiM samaya AsAyaNa, iti mahAbhASyiM bhAkhyu re| teha kAraNa samudita abhyAso, jo vaMcho zruta rAkhyu reN|| shriijin0||14.3||(172) [TabArtha] evaM savisayayasasacce para visayaparaMmuhe Naye naauN| neesu na saMmujjai na ya samayAsAyaNaM kunni||14.1,2,3|| (170, 171, 172) (vize. 2272) zruta parizIlana e viNa na hoiM, e zruta jalanidhi pota jii| eha thakI ghaTi paragaTi hoiM, niramala jJAna udyota jii|| shriijin0||14.4||(173) bhinna bhinna viSayika nayalayathI, hovaI muni zrutajJAnI jii| bRhatakalpabhASye te bhAkhyo, kevalI sama zubhadhyAnI jii|| shriijin0||14.5||(174) eha anopama ciMtAmaNi sama, zAstra piTakathI leI jii| prAkRta bhASA doraI guMthyo, bhavijana kaMThi ThaveI jii|| shriijin0||14.6||(175) samyagdRSTIne ruci vAdhaiM, eha vicAra suNatAM jii| je nahI chala chalIyA guNabharIyA, tasa anumatie bhaNatAM jii|| shriijin0||14.7||(176) nayarahasya jo laghu niMdIjaiM, to hoiM arathanI hANI jii| yogadRSTisamuccayamAMhiM, ehavI rIti vkhaanniijii|| shriijin0||14.8||(177) zrotA mati parimANi kaheMvo, nayavizArada suuriNjii|| AvazyakaniyuktiM bhAkhyu, nahIM budhajanamana dUri jii|| shriijin0||14.9||(178) Asajja u soAraM, naye nayavisArao buuyaa||14.9||(178) ehathI mithyAmati savi bhAjaiM, hovaI vastu prakAza jii| AratidhyAna nivAraka Ulase, cidAnaMda vilAsa jii|| shriijin0||14.10||(179) eha vicitra nayavAda vicArI, kIjaI upazamabhAva jii| sUtriM paNi ehanuM phala dAkhyuM, rAga dveSa abhaavjii|| shriijin0||14.11||(180) [TabArtha yata upadezaH savvesiM piNayANaM, bahuvihavattavvayaM nnisaamittaa| taM savvaNayavisuddhaM, jaM caraNaguNaTThio saahuu|| tti [TabArtha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatam-2 [mu.] [mu.] te mATeM upazamanA arathI, sAdhu mahAvairAgI jii| te dharajyo karajyo mujha upari, kRpA dRSTi baDabhAgI jii|| shriijin0||13.12||(181) [rAsaprazastiH ] (DhAla-15, rAga-dhanyAzrI, guNataNI velaDI e dezI) zrItapAgaccha naMdanavani surataru, jANIiM je jagi jugprdhaano| jagataguru birudadhArI mahimAnidhI, zrIguru hiirvijyaabhidhaano||15.1||(182) zrI jinazAsana jagiM jaya jaya kruN|| tAsa pATiM havo suraguru abhinavo, zrIvijayasenasUrI prsiddho| sAhivara paraSadi vAda jitI karI, gurusavAI jiNiM biruda liidho||shriijin0||15.2||(183) zrIvijayatilakasUrIsarU tasa paTi, udayagiri ugIo vrdinnNdo| kumatimatitimirahara sumatiudyotakara, vihitbhvijnckvyaannNdo|| shriijin0||15.3||(183) tAsa pATi janAnaMdakArI guru, zrIvijayANaMdasUrI[sa] siiho| jJAnasamatAdiguNarayaNarohaNagirI, pravaravairAgyaraMjita niriiho|| shriijin0||15.4||(184) tAsa pATi sadAguNiM gaNi rAjato, zrIvijayarAjasUri suuriisho| dezanAsarasarasa bhavijana rIjhato, jehanI caDhatI dina dine jgiiso|| shriijin0||15.5||(185) tAsa guru bhAI budhazAMtivijayaguru, zamadamAdika guNavaMta sNt| jAsa supasAyeM suramaNisama mi laghu, zrIjinavaramata ati lsNt|| shriijin0||15.6||(186) tasa vinayI mAnavijayAbhidho vaMdati, nijazakati zrutabhagati aannii| tattvaruci bhavikajana bhaNata suNatAM huyo, zubhaphaladAyinI eha vaannii|| shriijin0||15.7||(187) je matimaMdabhAviM karI ehamAM, zAstra viparIta kaheMvAyuM hoy| teharnu mujani micchA mi dukkaDaM huyo, sodhajyo saMta gItArtha soy|| shriijin0||15.8||(188) bhaNata suNatAM hoiM samakita niramaluM, eha suramaNisamo nyvicaar| satata abhyAsatAM hoiM samatA guNo, eha anaMta klyaannkaar|| shriijin0||15.9||(189) ||iti saptanayavivaraNarAsa sNpuurnnH|| mU. ma. [mU. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti 63 (2.2) paMDita nyAyasAgara racita saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (bAlAvabodhasahita) zrIgurubhyo nmH| [mUla| siddhAratha trizalAtaNo naMdana gunnmnnikhaanni| nayavacane karI vInavU, AgamathI mati aanni||1|| mUla nayAgamamAM kahyA, naigama pramukha je saat| te vivarI kahuM lezathI, zuddha yathottara thaat||2|| prakRta vastunA aMzaneM grahaiM taditarathI udaas| abhiprAya pratipattuno, te naya aagmvaas||3|| [bAlA] prathama nayaneM lakSaNa kahIiM chi| nIyate yena zrutAkhyapramANaviSayIkRtasyArthasyAMzaH taditarAMzaudAsInyataH sapratipattarabhiprAyavizeSo nyH| athavA anantadharmAtmakasya vastana ekAMzavyavasAyAtmakaM prakAzakaM jJAnaM nyH| anaMta dharmAtmaka vastunuM je ekAMza tehanuM prakAzaka ehavU je jJAna te naya khiiiN| zrIvItarAga mataneM virSe sakala vastu anaMtadharmAtmaka varNavI che, myuuraaNddvt| jima moranA iMDAmAhiM aneka dharma chaI to iMDAthI mora nIpajaI tivAreM nava nava raMga vicitratA pragaTaI chii| achatuM kAMiM upajatuM nathI, UpajeM tehi ja satya hui aakaashkusumvt| jima AkAza kusumanI nAsti chaiM to UpajatuM piNa nathI ima mRtpiDane viSaiM piNa ghaTa-ghaTI-zarAva-udaMcanAdikanI sattA che to te mAhithI tehavA tehavA paryAya UpajaI chii| atra koika pUchasyeM--jo tumhe anaMta dharma vastuneM viSaI kaho cho to ekaiM dharme karI vastuneM kAMi bolAvo cho? to tehanaiM ima kahIiM--amhe anaMta dharmanI sattA mAnAM chAM, piNa pariNAma te eke kAlaI saMkhyAtA asaMkhyAtAno chii| tathA jiNe kAlaI je pariNAma chaiM teNaiM kAlaiM apara pariNAma na huii| yad dravyaM yadA yena rUpeNa pariNamati tadA tenaiva rUpeNa na tu rUpAntareNeti vcnaat| haveM nayaneM pramANa kahIiM kiM vA apramANa kahIiM? pramANa te yathArtha- kahivU, apramANa te ayathArtha- khi| yathArthaH prmaannmitycyte| ayaM vArthaH apramANamiti nayaH pramANasyaikAMza: ima koi pachai tehanai ima kahIi nApramANaM pramANaM vA pramANAMzastathaiva hi| nAsamudraH samudro vA samudrAMzo yathaiva hi|| naya te pramANano aMza chiN| je pramANa nahI apramANa nahI tehanaiM pramANAMza khiii| kathaMcit pramANaneM kaheM chaiM te mATai samudrajalapasalInI pri| jima samudramAhithI jalanI pasalI bharI chaI tetalA jalanaiM samudra na kahIiM tehanaiM ja jo samudra kahIiM to pUThilA jalanaiM samudrapaNuM TalasyeM samudra nAma eka ch| tima asamudra piNa na khiiiN| jo tetalA jalanaiM samudrapaNuM nathI to pUThilA jalane piNa samudrapaNuM ttlisy| te mATeM pasalI samudra jalane samudrAMza khiiiN| tima nayaneM piNa pramANAMza khii| tathA samastAMza jehanaiM viSaiM rahyA chaI tehanaiM pramANa khiiiN| samastAMzasthAnaM pramANamiti vcnaat| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 prmaannnyairdhigmH| pramANa aneM naya karI sakala vastunuM adhigama chi| te naya sAta prakArano chi| naigama (1) saMgraha (2) vyavahAra (3) RjusUtra (4) zabda (5) samabhirUDha (6) evaMbhUta (7) e sAta mUla ny| yaduktam anuyogadvArasUtre nayasvarUpam-- se kiM taM nae? satta mUlanayA pnnttaa| Negame saMgahe vavahAre ujjusUe sadde samabhirUDhe evNbhuue| tatthaNegehiM mANehiM miNai tti Negamassa niruttii| sesANaM pi nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchN|| saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao biNti| vaccai viNicchiyatthaM vavahAro svvdvvesu|| paccuppannagAhI ujjusUo nayavihI munneyvvo| icchai visesiataraM paccuppannanayo saddo // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthu nae smbhiruuddhe| vaMjaNaatthatadubhayaM evaMbhUo visesedd'|| nAyaMmi giNhiyavvaM ageNhiyavvaMmi ceva atthNmi| jar3a/ya/vvameva ii jo uvaeso so nao naam|| savvesi pi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisaamittaa| taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaTThio saahuu|| e pahilI bIjI trIjI gAthAno arth||1||2||3|| (DhAla : 1 jagajIvana jagavAlha ho e dezI) [mUla] tujha Agama mujha mani vasyo (e AMkaNI) te naya duvidhaI bhASiyo, prathama dravyArthika eka lAla re| paryAyArthika bhedathI, bIjo bhASyo cheka lAla re|| tujh0||4|| (1.1) tihAM trividhaDa pahilo kaho. naigama saMgraha cheda lAla re| tima trIjo vyavahAra naya, e dravyArthika bheda lAla re|| tujh0||5||(1.2) paryAyArthika cyAra je, naya RjusUtraneM sadda lAla re| samabhirUDha tIjo valI, evaMbhUta bhadda lAla re||tujh0||6||(1.3) [bAlA.] te sarvanaya 2 bi prakAramAhiM aaviN| te prakAra kehA? eka dravyArthika, bIjo pryaayaarthik| sa ca dvedhA dravyArthika-paryAyArthikabhedAt, dravati tA~stAn paryAyAniti dravyaM tadevArthaH so'sti yasya viSayatveneti drvyaarthikH| paryeti utpAdavinAzau prApnotIti paryAyaH sa evArthaH so'sti yasyAsau pryaayaarthikH| tihAM Adya triNa prkaarno| ttraadystridhaa--naigm-sNgrh-vyvhaarbhedaat| havai naigama dekhADai chi| sccaitnymaatmniiti| atra caitanyasya prAdhAnyaM vizeSyatvAt sadityasyAprAdhAnyaM vizeSaNatvAt naigamena vivkssyte| saGgraho yathA vizvamekaM sditi| atra satsvapi ghaTapaTAdivizeSeSu sarvatra sattA(tai)katvenAzeSArthAnAmekatvaM gRhyate saamaanyenaiv| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti saGgrahagRhItasya sAmAnyasya yo vibhAjakaH = vibhAgakArI abhiprAyo vyavahAraH / yathA yatsaddravyaM paryAyo veti| atha paryAyArthikasya bhedaashctvaarH| Rjusuutr-shbd-smbhiruuddhaivmbhuutaashceti| eSvAdyo yathA ayaM hi sadapi dravyaM na jnyaapyti| kSaNadhvaMsena paryAyAn pradhAnatayA darzayati yathA sukhaM sampratyastIti / anenAtmAnaM avagaNayya sukhAkhyaM paryAyamAtraM prdrshyte| zabdanayo yathA babhUva, bhavati, bhaviSyati sumeruriti| atrAtItAnAgatavartamAnakAlatrayabhedAt kanakAcalasya paryAyatvena bhedaH zabdanayaH prtipdyte| drvyruuptyaatvbhedmev| samabhirUDhastu paryAyabhede'rthasyApi bhedaM manyate / yathA indanAdindraH zakanAcchakra iti| samabhirUDhastu indanAdi kriyAyAM satyAmasatyAM ca indrAdi vyapadezaM labhate / 65 evambhUtastu indanAdikriyAM kurvantameva indraadivypdeshmbhyupgcchti| udAharaNaM yathA indanakriyAmanubhavannindraH, zakanakriyApariNataH zakra ityAdi saGkSepato nayavimarzavizeSo darzitaH / cothI pAMcamI chaTThI gAthAno artha // 4 // 5 // 6 // [mUla] prathama cyAra koI kaheM, dravyArthikamAM bheda lAla re / paryArthikamAM valI, aMtima triNa niraveda lAla re // tujh0||7||(1.4) athavA pAMca prakArano, naigama dhuri saddaMta laalre| aMtarabhAva huI saddamAM, aMtimadvaya naya saMta lAla re||8|| (1.5) pAMcazatI huI pAMcanA, uttara bheda udAra lAla re| saptazatI tima saptanA, nayacakrar3a vistAra laalre||9||(1.6) [bAlA.] ihAM ketalAika AcArya pahilA cAra nayanaigamAdika dravyArthikamAM kaheM chai aneM pAchilA triNa nayazabdAdika paryAyArthikamAM gaNeM chaI e piNa matAMtara cha / [mUla] atha pAMca prakArano ny| naigama ( 1 ), saMgraha (2), vyavahAra ( 3 ), RjusUtra (4), zabda (5) / samabhirUDha (1), evaMbhUta (2) e bai naya zabdanayamAhiM aMtarbhAva thaaii| evaM paMca nayanA dravyaguNaparyAyathI arpaNa-anarpaNAi karI pAMcasai bheda thaaii| aneM sAta nayanA e rItiM sAtasaI bheda thA / te zatAranayacakrAdhyayanamAhiM pUrvi huMtA hivaNAM dvAdazAranayacakramAMhi chiN| e sAta naya saMkSepaiM khyo| e sAtamI, AThamI, nomI gAthAno arth||7||8||9|| chaiM sAmAnyavizeSa e, ubhaya dharma savi artha lAla re / jAti sAmAnya tihAM valI, vyakti vizeSa samartha lAla re // tujh0||10|| (1.7) bahu ghaTamAM mati ekatA, e sAmAnyano dharma lAla re / prativyakti kahai bhinnatA, teha vizeSano marma lAla re // 11 // (1.8) naigama mAneM vastuneM, ubhayAtmaka savi deha lAla re| nahi sAmAnya vizeSa viNa, tima sAmAnya viNa eha lAla re // 12 // (1.9) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 [bAlA.] havai vistAraiM kahI cha / prathama naigamano artha likhIyaiM chai / tattha-- gehiM mANehiM miNai tti Negamassa niruttI / nayAmRtam - 2 artha-- tattha kahitAM tihAM sAta nayaneM viSaI naigamanayasyuM kahIiM je aneka mANa kahitAM mAna artha jANavA vicAra sAmAnya vizeSAdika teNiM karI padArthano bhAva miNai kahitAM jANai te naigamanaya khivaaii| e naigama zabda nirukti kahitAM vyutpatti jANavI / etaleM syuM kahyuM ? ziSyaneM zrIguru dRSTAMtiM karI prIchaveM chiN| jihAM aneka prakAra vicAra karI eka padArthano bhAva jANIiM te naigamanaya jaannvo| athavA sAmAnyarUpaiM tathA vizeSarUpaI karI sahita vastunai kaheM piNa ekAkI sAmAnya rUpaI athavA vizeSarUpaiM ku vastuneM na kahai te naigamanaya kahI / tatra sakalabhuvanatrayamadhyavartI vastukadaMbakaneM graheM te sAmAnya dharma kahI / sAmAnya dharma te eka che| yathA zaivanyAyaiM---nityamekamanekAnugataM saamaanym| nitya chaI eka chaI anekaneM viSai rahi chai te sAmAnya khiiiN| dravyatva, ghaTatva, paTatva, manuSyatvAdi lakSaNa jANivuM / tathA jainanyAye'pi - apracyutAvyu (nu)tpannasthiraikarUpaM hi saamaanym| tacca dravyameva na tu paryAyAsteSAM tdvilkssnntvaat| je UpajeM nahI viNaseM nahI sthira ekarUpa triNi kAlanaiM viSaiM te sAmAnya jANivuM, piNa paryAya na jANavA / tehano to utpAda vinAza chaiM teNeM karI asthira chaI, anekarUpatA dharma chi| yathA zaivanyAyeM vyAvRttidharmANo hi vizeSAH / jeNaI karI vastunI vyAvRtti kIjeM te vizeSa khiyi| vyavahAra sAdhaka vizeSa ja chiN| te ghaTa-paTa-mukuTAdi, nr-naarkaadik| e sAmAnya-vizeSano artha khio| e biM prakAra vastuneM kahai, piNa eka prakAraneM na kaheM te naigamanaya kahaI / etalaI guNaniSpanna nAma thyuN| jainanyAye'pi vizeSalakSaNam pUrvasarvAkAraparityAgottarottaraparisphUrtimanto hi vizeSAH paryAyAparanAmAnaH / jainanayaneM viSai piNa vizeSanuM lakSaNa kahai chai / pUrvapUrva AkArano parityAga uttarottaranI parisphurtivanta hui te vizeSa khiiiN| bIjuM vizeSa nAma paryAya kahI / atra ko'pi pRcchati--jainA api vastuni dharmadvayaM manyante / sAmAnyaM vishessshc| sAmAnyaM vinA vizeSo na syAdvizeSaM vinA sAmAnyaM na syAt, nirvizeSaM hi sAmAnyaM {na} bhavet zazaviSANavaditi vcnaat| atra koI eka pUchisyeM jaina piNa vastuneM viSai bi dharma mAnai cha / eka sAmAnya bIjo vishess| sAmAnya vizeSa vinA nathI, vizeSa sAmAnya vinA nathI te mATeM jaina piNa kevala naigama matAvalaMbI husya / tehanai ima kahI - jaina kathaMcit prakAraiM abhinna kahai chai, piNa sarvathA prakAraiM nathI kahito / sAmAnyavizeSanI saptabhaMgI chai / vastu syAt sAmAnyam (1) syAd vizeSam (2) syAt sAmAnyavizeSam (3) syAd avaktavyam (4) kramataH sAmAnyakalpanayA syAd avaktavyam (5) kramato vizeSakalpanayA syAd avaktavyam (6) yugapatsAmAnyavizeSakalpanayA syAd avaktavyam (7) iti| vastunaiM viSadaM kathaMcitprakAraiM sAmAnya dharma chii| sAmAnya te dravyapaNuM chai / iti prathamo bhaGgaH / (1) tathA tehija vastuneM viSadaM kathaMcitprakAraI vizeSa dharma chai / vizeSa paryAya kahI / dvitIyo bhnggH| (2) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti 67 tathA tehija vastunaiM viSaI samakAlaI ubhaya dharma piNa chi| eka sAmAnya bIjo vishess| tRtIyo bhnggH|(3) / tathA tehija vastunaiM viSaiM avastu [Avaktavya dharma piNa chi| eka koIi karI kahivA yogya piNa nthii| caturtho bhnggH|(4) tathA anukrameM ekAkI sAmAnya kalpanAi ja karInai vastunai kahivAnaiM avaktavya ch|| iti paJcamo bhnggH|(5) tathA ehaja anukramai ekAkI vizeSa kalpanAi ja karInai vastu kahivAnaiM avaktavya chi| SaSTho bhnggH|(6) tathA tehija vastu yugapat kahitAM samakAlai sAmAnyavizeSajJa karI kahivAne avaktavya chi| iti saptamo bhnggH|(7)iti naigmH| vastuni kathaJcitprakAreNa sAmAnyadravyadharmatvamastIti prthmbhnggaarthH| (1) tathA tasminneva vastuni kathaJcitprakAreNa vizeSadharmaH paryAyo'pi syAditi dvitiiyH|(2) tathA tasminneva vastuni samakAle sAmAnyavizeSAvapi syAtAmiti tRtiiyH|(3) tathA tasminneva vastuni avaktavyadharmatvaM paramANurUpamastIti cturthH|(4) tathA'nukrameNaikayA sAmAnyakalpanayA vastusvarUpaM kathaMpi(thayi)tumazakyamato'vaktavyamiti pnycmH|(5) tathA'nukrameNaikayA vizeSakalpanayA vastusvarUpaM kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti sssstthH|(6) tathA vastu yugapat samakAlaM sAmAnyavizeSatvena kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti sptmH|(7) havaiM dRSTAMtaiM karI naigamanaya dekhADaiM chiN| jima koi eka puruSa kiNahi puruSaI pUchiuM--aho! puruSa! tuM kihAM vasaI chaiM? teNaiM kA huM lokaimAMhi vasuM chu| ima kahihuM tai naigamanayavAdI sAmAnyavizeSAdika karI pUchai chai-lokamAhiM tuM kehaiM lokai vasaiM urddhalokai athavA adholokai athavA tiryak lokai? tivAraiM peleM kahyu--tiryak lokai vstuN| tivArai naigamanayavAdI kahai chaiM--tiryak lokamAMhi asaMkhyAtA dvIpa asaMkhyAtA samudra chaiM tuM kehai dvIpai vasai? tivArai te kahai huM jaMbUdvIpaiM vsuN| tivAraiM valI naigamavAdI pUchaiM--jaMbUdvIpamAhiM bharatAdika kSetra aneka chai tuM kehai kSetraI vaseM? tivArai te puruSa kahai huM bharatakSetraI vsuN| tivAreM valI naigamavAdI pUchai-- aho! puruSa! bharatakSetramAMhi aneka grAma, Agara, nagara, kheDa,kabbaDa, maDaMba, droNamukha, paTTaNa, Azrama, saMniveSa, rAjadhAnI chaiM tiNa kAraNaiM kihAM vaseM? peleM kayuM huM pADalIpure vsuN| tivAreM pRcchaka bolyo--pADalIpure aneka brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdranAM aneka zatasahasra, lAkha ghara chaiM tuM kihAM vasaiM? tivAraiM te kahai huM devadattane ghare vsuN| tivAreM valI te pUchai-- aho! puruSa! devadattane ghari aneka oraDA, sAla, paDasAla, citrasAlA, sabhA, gavAkSa, Ava AvAsa chai taM kihAM vasaiM? tivAraiM te kaheM haM uraDaI vsN| ima je ekabhAva sAmAnyavizeSAdhika gamaI bolIiM tihAM naigamanaya jaannvo| haveM e naigamano vizeSa dekhADaI chi| lokamadhye vasuM e azuddha naigama prathama bIjI vAra pUchau~ tivAreM tiryak loka mAhiM vasuM chu| e pahilAthI kAMi eka zuddha chii| pahilAmAhiM to triloka bhAsatAM hatAM e mAhiMto eka ja loka bhAse Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 chi| valI trIjI vAra pUchu tivAraiM ima kA huM jaMbUdvIpamAMhi vasuM chu e bIjAthI zuddha che| bIjAmAMhiM asaMkhyAtA dvIpasamudra bhAsatA huMtA emAMhi to eka ja dvIpasamudra bhAse che| valI cothI vAra pUchu tivAreM kahuM huM bharatakSetraiM vasuMchu e trIjAthI zuddha chiN| trIjAmAMhi to sapta kSetra bhAsatAM hNtaaN| emAhiMto eka ja kSetra bhAsai chiN| pachaiM kA haM magadhadeze vasuM chu| cothAthI zuddha iM cothAmAMhi to chattIsa hajAra deza bhAsatA huMtA emAMhi to eka ja magadhadeza bhAseM chii| pachai valI kA huM pATalIpura vasuM chaiM e pAMcamAthI zuddha chdd'| paMcamAmAMhiMto aneka grAma nagara bhAsatAM hutAM emAMhi to eka ja nagara bhAsaiM chi| valI pUchyo tivAreM kA huM devadatta sAhane pADai vasuM chu| e chaTThIthI zuddha chi| chaTThAmAMhi to ghaNA pADA bhAsatA huMtA emAMhi to eka ja pADo bhAsaI chii| pachaiM valI kAM huM je citrita bAraNaiM nakasIkAma chai, uMcau jharuMkho chai, upari baMgalo chaiM teNeM ghari vasuM chu e sAtamAthI zuddha naigama emAMhi piNa ghaNA gamA chiN| Upari valI bhUmikA, vicalI bhUmikA bhUhirAM pramukha ghaNA ThAma chaiM na jANIiM kihAM vasato husiN| te mATai e naigmny| e dazamI igyAramI bAramI gAthAno arthH||10||11||12|| [mUla] sayala bhuvanamAM vastu je, kAlatraya tasa ThAma lAla re| te paryava savi saMgraheM, saMgrahanaya tiNi nAma lAla re|| tujh0||13|| (1.10) sAmAnyAtmaka vastuneM, saMgraha mAneM eka lAla re| viNa sAmAnya khapuSpavat, nahi vizeSa aneka lAla re|| tujh0||14|| (1.11) viNa vaNassai ko nahi, aMbAdika taruvaMda lAla re| alagI kabahi na saMbhavaI, kara viNa aMguli maMda lAla re|| tujh0||15|| (1.12) pravRti nivRtti huI lokanI, jeNiM te vyavahAra lAla re| te paryava chaI vastuno, piNa sAmAnya ma dhAri lAla re|| tujh0||16|| (1.13) valI vyavahAra kahaiM suNo, vyakti rUpa savi artha lAla re| vyakti bhinna sAmAnya je, kharaviSANa pari vyartha lAla re|| tujh0||17|| (1.14) koi vanaspati leM kahaiM, tesyuM jyaiM tiNi vAra lAla re| AmraphalAdi vizeSa viNa, te savi zUnya asAra lAla re|| tujh0||18|| (1.15) auSadha kari koI kaheM, na kaheM tehanuM nAma lAla re| sAmAnyathI sIjheM nahi, huI vizeSathI kAma lAla re|| tujh0||19|| (1.16) e triNa AgamamAM kahyA, dravyArthika karI cheda lAla re| haveM suNiiM kahuM lezathI, paryAyArthika bheda lAla re|| tujh0||20|| (1.17) [bAlA| havaiM saMgrahanayano artha likhiiyiN| saMgraha te konaI kahIiM? sakalabhuvanatrayamadhyavartI trikAlakalitavastuneM graheM te saMgrahanaya khiiiN| yaduktamsaMgahiyapiDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao biNti| vaccai viNicchiyatthaM vavahAro svvdvvesu|| jihAM bhAvano artha piMDita saMgrahIiM piMDitasyuM kahIi, jihAM eka zabda bolatAM ghaNA saMgrahIiM te piMDitArtha ehavaM tIrthaMkara gaNadhara saMgrahanayanuM vacana bolii| e saMgrahanaya eka sAmAnya artha ja kahaI, piNa vizeSa na khii| jima mArga Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti jAtAM AgalaiM vRkSAvalI dekhI gahana svarUpa jANI kA Agali vana chaiM e sAmAnya vacana e saMgrahanaya khiiiN| je kAraNai vanazabda bolAteM je vanamAhiM nAnAprakAra dhava-khadira-palAsa-aMba-niMba-jaMba-kadaMba-tAla-tamAla-nAgapunnAgAzokAdi vRkSa tathA zaza-zRgAla-hariNa-rojha-saMbara-zUkara-siMha-citrakAdika aneka jIva tathA bhIla nIbhAli aneka gokula-vAvi-pukkharaNI-sarovara-kUpa-drahAdika aneka jalAzraya ityAdika anerAI ghaNA bhAva saMgrahIi chai paraM vacana eka ja AgaleM vana chaiM teNeM kAraNiM sNgrhny| (2) havai vyavahAranaya kahIyeM chii| je sarva dravyane vigata nizcaya etalaI syo? bhAvanizcaya te kahIiM je tattvadRSTi puruSa aneka aneka adhikA bhAva eka padArthanaI Azraya jAiM te bhAva tihAM nathI paraM loka prasiddha eka koi artha te vinizcayArtha jANavo ehavo je artha te sarvadravyanaiM viSaI pravarte chii| te vyavahAra naya jaannvo| e naya sAmAnya artha na bolai jima jagamAhiM ghaTa padArtha chi| to kahai vyavahAri pravartaiM? lokaprasiddha jala ANavA kaajiN| iNipari vastra pahiravAne kAjaiM, staMbha gharanA AdhAranai kAji, pustaka bhaNavAnai kAjaiM; vAMcavAne kAjeM ityAdika lokaprasiddha ekeko vyavahAra boliN| bIjI pari ekeko padArtha aneka vyavahAreM pravarte chii| etAvatA sAmAnya nahi ani nizcaya piNa nahi eNiM kAraNe vyavahAranaya jaannvo| athavA je jagamAMhi ghaTapaTAdi vastu chi| yadyapi te paMca varNa, bai gaMdha, paMca rasa, ATha sparza, paMca saMsthAna etalaI syo bhAva? jihAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa, eka sparza, eka saMsthAna tihAM tattvadRSTiM paMca varNa, bai gaMdha, paMca rasa, ATha pharasa, paMca saMsthAna chai tathApi lokaprasiddhai jihAM je nIlAdi varNa prakaTa dIsai te padArtha tehavo khiiiN| e vyavahAranaya jaannvo| vyavahAranaya vItarAga piNa kabUla kreN| yaduktam vavahAro vi hu balavaM jaM vaMdai kevalI vi chumtthN| AhAkammaM bhuMjai suyavavahAraM pmaannNto|| jar3a jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchae muah| vavahAranayacchee titthuccheo jao bhnnio|| e sAta nayamadhye pahilA cyAra nayaneM viSaiM artha pradhAna chai te mATeM arthanaya khiiiN| AgalyA tIna naya zabda pradhAna te mATaiM zabdanaya khiiiN| tathA pahilA tIna dravyAstika naya khiiiN| dravyanai ja artha kaheM paramArtha thakI, piNa paryAyaneM na kaheM te mATeM dravyAstikanaya khiiiN| AdyAstrayo dravyAstikA iti vcnaat| tathA chehalA cyAra naya paryAyAstika jANavA vastu thakI paryAya ja chai, piNa dravya nathI ima kahai te paryAyAstika naya khiiiN| zeSAzcatvAraH paryAyAstikA iti vcnaat|| ___ tathA dravyAstika piNa beM prakArano chi| eka azuddhadravyAstika, bIjo zuddhadravyAstikA tatra azuddhadravyAstika biM prkaarno| eka naigama, bIjo vyvhaar| e bihu~ne azuddhadravyAstika kahyA tehano paramAratha kahaiM chi| anaMta paramANu puMjaneM anaMta vyaNuka khaMdhane ima saMkhyAta asaMkhyAta anaMta pradezIyA khaMdhanaiM ekaguNakAlAdi, dviguNa kAlAdi, anaMkaguNakAlAdi saMyuktaneM tathA trikAlAdi saMyuktaneM tathA trikAla viSayanaiM pratyekiM pratyekiM dravya khiN| anekatA pratipAdaka chai te mATaiM azuddha khiiiN| tathA saMgrahanaya te zuddhadravyAstika jaannvo| te kevala paramANuneM ja dravya khiN| te piNa eka guNakAlAdika saMyukta hoiM tehanaiM ja dravya kahaiM, piNa dviguNa kAlAdikano Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 vinAza chai te mATaiM dravya kima kahIiM? te mATeM nitya te paramANu ja chii| tehanaiM dravya kahIiM e dravyAstikanA traNa bheda khyaa| e teramI, caudamI, pannaramI, solamI, sattaramI, aDhAramI, ogaNIsamI, vIsamI gAthAno arthH|| 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // (DhAla : 2 praNamI zrIgurunA payapaMkaja e dezI) [mUla] RjutA saralapaNeM kaheM vastu, te RjusUtra khaaveN| vartamAnakAleM je vartai, te nija paryava bhAvaI re, bhavikA naya vicAra mana dharIyaI, jima jana ANA varIiM re bhavikA0 // 21 // (2.1) atIta anAgata parakIya je vastu, tehathI kArya na siijhiN| gagana kamala pari asanAdika je, tehathI kima dhraapiiji|| bh0||22|| (2.2) dravyAdika je cAra nikSepA, tehamAM bhAvane maane| zabdAdika dvaya naya piNa triNane, sUtra parikareM kAnaiM bh0||23|| (2.3) [bAlA] havaiM paryAyAstikanA cyAra bheda kaheM chii| tihAM prathama bheda RjusUtra te kaheM chii| paccunnagAhI ujjasuo nayavihi munneyvvo| icchai visesiyaraM paccunnaM jao sddo|| Rju kahitAM sarala kahiyaiM je saralapaNe vastuneM kaheM te RjusUtranaya khiiyeN| athavA Rjuzruta piNa khiiiN| e naya samasta jJAnamAhiM eka zrutajJAnanaiM ja vaaNchiN| bIjAM bihuM jJAna thakI mukhyavRttiM tehano prAyaiM paropakArano kAraNa nathI jaNA, zrutajJAna ja sarvajIvaneM hitanuM kAraNa chai tiNi kAraNaiM Rjuzrutanaya piNa khiiyiN| ____ havaiM RjusUtrano ja artha vistAraiM chaiM te kima? jima eka vastuneM viSaiM anaMta paryAya kahIyaiM chi| viNaThA je paryAya te vartamAnanI apekSAiM vakra chaiM sAMprata bhAsatA nathI te maattiN| tima anAgata paryAya hajI UpanA nathI te piNa vartamAnakAlathI vakra chii| vakra kahitAM pratikUla kAhatA ta sa | vakra chii| vakra kahitAM pratikala kahitAM te samayane bhajatA nathI sarala tehi ja je paryAya vartamAna vartamAna kAlaI vartai ch| vartamAna samayanaiM anukUla che| te piNa potAnA paryAya levA, bIjI vastunA nhii| te kAryasAdhaka nathI potAnA paryAya sAdhaka chaiM, svakIya dhnvt| jima potAnI gAMThaI dhana vartaiM chi| tehathI kAryasiddhi huI chaiM, piNa parAyA dhanathI koi garaja saratI nthii| etalaI vartamAnakAlaI varte chii| je potAnA paryAya tehaneM ja asti rUpaiM kahaiM, piNa bIjAneM na khii| RjusUtrano ezabdArtha jaannvo| tathA valI RjusUtranaya liMgano bheda mAnaiM nhii| zabdanaI viSaiM liMga traNa prakAraceM chii| pulliMga (1), strIliMga (2), napuMsakaliMga (3) e saMsAramAMhi jetalA zabda che te triNiM liMgaI karI bolIyai chii| te madhye ghaTa-paTa-bhaTamukuTAdika zabda puliMgaI chaI, pulliMga vAcaka chi| bhalo ghaTa chai, bhalo paTa chaiM ima arthanI dhvani UpajeM chiN| tathA helA-zAlA-mAlAdika zabda strIliMga vAcaka chi| bhalI zAlA che, bhalI mAlA chaiM ima artha pragaTa chii| tathA mUlaphala-patrAdika zabda napuMsakaliMga vAcaka chiN| bhalu phala chaiM ima artha thaapi| te nipuNa buddhinA dhaNIneM pUchijyo, athavA vyAkaraNa bhaNajyo jima khabara pddNiN| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti ehavo liMgabheda yadyapi bhAseM che piNa RjusUtranaya na mAne te kaheM che| jima koi eka samudra nadI sarovara pramukhanA upakaMThaneM taTa kahiye ch| te taTa triNheM liMge ch| artha bheda piNa bhinna bhinna kahaI chaI, piNa vartamAna samaya kAlamAMhiM bheda na kahyo anaiM RjusUtra to vartamAna kAlane ja kaheM chai, bIjo koi bhedAMtaranai kahito nthii| bIjA ghaNAiM bheda chaiM piNa vartamAna samayamAMhi to koI bheda nthii| e paramArtha jotAM liMgabheda na ghaTaiM RjusUtrane vissiN| tima valI vacana bheda piNa mAneM nhi| vacana piNa vyAkaraNai tIna kahyA chii| ekavacana (1), dvivacana (2) bahuvacana (3) eko'sti, dvau staH, bahavaH santi e vacanabheda yadyapi vastunaI viSaI bhAseM chaiM piNa vartamAna samaya eka ja chaiM te mATeM RjusUtranaya vacana bheda na maaneN| tathA nAma, sthApanA, dravya, bhAva e cyAra nikSepA na maaneN| nAmaiMdranaiM iMdra kahaiM, thApanA iMdraneM iMdra kaheM, dravya iMdraneM iMdra kaheM, bhAvaiMdrane piNa iMdra kheN| vartamAnakAle je nikSepo vartato huMiM tehaneM tima kheN| RjusUtra vartamAna samayagrAhI chii| piNa yogyAyogya zabdArtha grAhI nthii| caturNAM nikSepANAM madhye AdyAstrayo dravyAstikanaye bhAvanikSepastu paryAyAstikanaye iti tttvaarthe| RjusUtra bhAvanikSepo ja mAne, bIjA na maaneN| atra prasaMgathI cyAra nikSepAno artha vistArai likhIyaI chii| pahilo nAma nikSepo (1), bIjo thApanAnikSepo (2), trIjo dravyanikSepo (3), cotho bhAvanikSepo (4) / nikSepa kahitAM racanA kahIyeM, nidhi khiiiN| te madhye prathama nikSepAno artha likhIye chii| je anya arthanai viSaI rahyo huI, arthazUnya huI, bIjAnA paryAyaneM kaheM nahI, potAnI icchAI karI kahyo huI ehavaM je vastunuM nAma tehanaI nAma nikSepo khiiyeN| tatra dRSTAntaH--jima koika gopAla dAraka- iMdra ehavaM nAma chaiM piNa te nAma saudharmA sabhAne viSaM varte chaiM, battIsa lAkha vimAnanA adhipatineM ghaTe piNa te daridra gvAlaNInA bAlakaneM na ghaTeM e nAmaguNaniSpanna bhAveMdrane ja ghaTeM piNa nirguNa nAmaneM viSaM na ghaTeM garvagahelI mAtAI mohAMdhakAra vyAkulacittathakI AyaNIpusIiM nAma dIdhuM chaI piNa paramArtha koi nathI etaleM bhAvazUnya te nAmanikSepo kahyo iti naamnikssepo| (1) __ haveM sthApanAnikSepAno artha likhIyeM chN| bhAvarahita huI piNa bhAvapaNAno abhiprAya kalpIne mAMDI huI tehaneM thApanA khiiiN| te thApanA be prkaarnii| sthApanA-dvidhA sa(d)bhUtasthApanA asadbhUtasthApanA c| sadbhUtA yathArUpaM pratibimbam asadbhUtA akSAdiSu gurusthaapnaa| tatra dRSTAntaH- jima koI eka mohI prANIiM pASANanI mUrati ghaDAvI mastakeM mukuTa pahirAvI, kAneM huMDala ghAlI, koTi hAra ghAlI, hAtheM vajra ApI, vastra vibhUSita karI thApI te UpariM tana-dhana-mana samarpaNa kareM chaiM je mAhareM iMdra ehi ja, ehanI sevA bhakti guNagrAma kIdhAM sakala vAMchitanI prApti hoi ima jANI sevAM kare che paNa mUrati pASANanI che, teNeM kAMi zubhAzubha kartavya jANavU nathI, je jANahAra che te to bhAveMdra che, saudharmA sabhAneM viSaM virAjeM chii| te bhaNI paramArtha jotAM thApanA piNa mohanI kalpanA chii| tathA atra koi pUchisthe-- nAma thApanA bemAMhiM bheda kisyo chaiM? arthazUnya to behuM che te mATeM abheda kho| tehaneM ima kahiiM--nAma-thApanAmAMhiM arthathakI bheda nathI, piNa kAlathI bheda che| nAma te yAvat kAla tAMiM nAmadhAraka vastu rahaiM tAvatkAla tAMI teNiM nAmaiM bolAvIjaI chii| etaleM nAmano kSaNe kSaNe parAvarta na thAiM yathA meru jaMbUdvIpa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 nayAmRtam - 2 magadhAdika nAma chiN| te jAM tAMiM dvIpadezAdika chaI tAM tAMi iNi ja nAmaI kahIsaI ima devadatta - yajJadattAdika nAma chaiM jA tAiM te paryAya jIvaiM dharyo chaiM tAM tAMiM teNi nAmeM bolAvIyaiM piNa te jIvatAM thakAM vicimAMhi nAma lopAtuM nthii| atra koI eka pUchisyaiM--koi eka nAma piNa vicimAMhi lopAtuM dIsaI cha / jima koi ekanuM nAma bAlAvasthAneM viSaM dhanapAla hatuM pachaiM ketaleMka divaseM lokeM piMDapAla nAma dIdhuM / te mATeM nAma piNa lopAtuM dIseM cheN| tehaneM ima kahIiM --are! bhAI! te kahyaM te kharuM piNa ghaNe ThAmeM nAma yAvatkAla tAiM rahituM dIse cheM aneM koi nAma phiratuM dIsai chiN| te mATeM e vicAra atra na levo / AcAryanI vivakSA nthii| atra te nAma yAvatkAlIna huiM tehi ja levuN| tathA thApanA piNa yAvatkAla na huI alpakAlanI piNa huI RSabha (1), caMdrAnana (2), vAriSeNa (3), varddhamAna (4) iNi nAmai jinanI thApanA nitya vimAna bhavanaparvatAdikaneM viSeM kahIiM cheM tehanI Adi nathI aneM aMta piNa nthii| atra koi pUchisyeM--'sthApyate iti sthApanA' je thApI huI tehaneM thApanA kahIiM ehavo thApanA zabdano artha pragaTa cheM vyAkaraNazAstre aneM e to koi puruSa athavA devatAI thApI nathI jehanI Adi na lAbhe te thApI piNa kima kahIiM? tehaneM ima kahI - are ! bhAI ! thApanA zabdano artha bIjo piNa cheN| 'arhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApanA ' arhadAdikaneM rUpeM karI sarvadA rahai chaiM te thApanA kahIiM e artha thApanA zabdano nityaneM viSaM karivo, anityaneM viSa pUrvi kahyo te artha levo| atra koika pUchisyeM-- eto pudgaladravya vizrasApariNAmeM karI tehaveM AkAraiM pariNamyA chaI aneM pudgalapariNAma te asaMkhyAtakAla uparAMta rahai nahI e vastunI Adi aMta nathI kahitA te syA mATaiM? tehaneM ima kahIiM--syAdvAdamataneM anusAraiM asaMkhyAtakAla pachI te pudgala apara pariNAma bhajeM cheN| valI tehaneM ThAmaiM bIjA pudgala teNi varNe teNeM gaMdheM teNeM raseM teNeM pharaseM teNeM saMsthAne tetalA navA AvIneM saMkrameM te mATeM tadAkArapaNeM zAzvatA cheN| piNa tehi ja pudgala kAMi anAdi anaMta kAla tAMiM rahitA nathI / anaMta pudgalano cayopacaya hoi rahyo chiN| tathA coktaM jIvAbhigame tattha aNege jIvA ya puggalA ya cayaMti uvcyNti| iti nitya sthaapnaa| havai anitya sthApanA kahi cha / jima koi eka bAlakeM lAkaDIno ghoDo thApI te Upara caDhIneM ketalAika kAla tAMiM rAmati kIdhI / pacheM valI tehi ja lAkaDAno hAthI thApIneM rAmati kiidhii| potAnI jima jima icchA thAtI gaI tima thoDA kAlamAhiM ghaNI bhAMtinI thApanA pheravIM / ima valI koI eka bAlakIiM vastranI DhUlI karI gahiNeM vastreM zRMgArInaiM dIkarI thaapii| kSaNAMtariM bahu bahiMna khotrI sakhI pramukhanI kalpanA mohadazAi karI pheravI e anitya thaapnaa| haveM dravyanikSepo kahe cheN| atIta anAgata paryAya tehanuM kAraNa tehaneM dravya kahI / yaduktam anuyogadvAravRttaubhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu ylloke| taddravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM dRssttm|| iti vcnaat| tatra dRSTAntaH- jima koI eka rAjAno pradhAna mudrA suMpI chai / pachaI valI ketaka kAlaI manobhaMga thyo| tivAraiM rAjAiM tehanI pradhAnavaTI UtArI rAjamudrA pAchI lIdhI / tivAra pachI piNa sahuko loka tehaneM pradhAna kaheM cheN| e atIta paryAyanuM kAraNa kahyuM havaI / anAgata paryAyanuM kAraNa kahaI cha / jima koI rAjaputra atyaMta rUpavAna chaI moTI nilADavaTI cha, vizAla netra cheM ityAdika battIsa lakSaNeM virAjamAna cha / janamapatrikAmadhye rAjayoga mAla- Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti 73 bIjA piNa audAryadhairyAdi guNavaMta cha / rAjAI piNa yuvarAja pada dIdhuM cha / tivAre loka tehaneM ima kaheM chai je e rAjA husyeN| yadyapi havaNAM rAjA nathI piNa Agali rAjA husya / e anAgataparyAyanuM kAraNa khyuN| ima acetana piNa atIta anAgataparyAyanuM kAraNa chaiM tehaneM dravya kahI / atIta je ghaTa-ghaTI- zarAvapramukha paryAyanuM kAraNa mRd dravya chiN| ehaneM viSeM e paryAya pUrvI hUtA tathA anAgata je kapAla-mAlAdika paryAya tehanuM piNa kAraNa ehi ja mRd dravya cheN| ehaneM viSeM ghaTa-ghaTI pramukhaparyAya hoNahAra che / etalaI bhAvazUnya te dravyanikSepo jaannvo| bhAva te vartamAna paryAyanaiM kahai chiN| iti drvynikssepH| haveM bhAvanikSepo kahe chiN| vartamAna paryAyaneM bhAva kahI / je bhAvaI karI vartai cheM tehaneM bhAvanikSepo kahI / tatra dRSTAntaH- jima koi jIvadravya puNyaprakRtineM udayeM saudharmA sabhAneM viSadaM iMdrapaNeM varte cha / battIsa lAkha vimAnavAsI sura olagaiM chaiM tehane iMdra kahI / ima arihaMta piNa tehaneM kahIiM je jJAna-darzana-cAritreM karI virAjamAna hoiM, cottIsa atisaya, pAttIsa vacanAtizaya, aSTa mahAprAtihArye karI zobhAyamAna tehaneM arihaMta kahI / ima cakravarti-baladevavAsudeva tehi ja vidyamAnapaNeM huI piNa nAma, sthApanA, dravyanaI na kahiiM, tehathI garaja saratI nthii| jima koikanuM nAma amara chiN| piNa te to maraNa pAmeM cheN| tathA nAma dhanapAla chaI aneM peTa potAnuM piNa bharI sakato nathI ityAdika nAmathI paramAratha ko na paamiiiN| ima thApanA piNa vicAravI jima pASANanI pUtalInAM strIsarikhA aMgopAMga chaiM piNa teha thI kAmI puruSanI garaja saratI nathI / ima pattharanI gAya-bhaiMsa lAkaDAnA ghoDA - hAthI pramukhathI kAryasiddhi nathI thaatii| ima dravya piNa vicArI levo| jima koika bAlakanI mAtA marI gaI cheM tehaneM AMcaleM dhAvyeM dUdhanI prApti na hui| tathA koi puruSa rUpapAtra rAjAnI strI dekhI vyAmoha pAmyo te Upara koI jJAnI guru pUchyAthI kahyo- e nArI Avate bhaveM tAharI strI hosyeN| ima sAMbhalI khusI thayo piNa tehaneM jAi milAi nhi| tathA koi puruSanI strI marInaiM rAjAneM ghare kanyA huI chi| ekadA samayaiM te puruSanI dRSTiM paDI mahAmoha pAmyo pUchayuM koI guruneM je e Upara mAharo moha tesyAM mATaiM? guru kahaiM jJAnabalaI e tAharI pUThile bhaveM strI hutI / te sAMbhalI pramoda pAmyo piNa rAjalokamadhye jAi milAi nhii| teM mATaiM dravyathI piNa siddhi nahI, garaja to kevala bhAvathI sareM chai / atra koi pUchisyai--jo pahilAM tIna nikSepAthI siddhi nathI to pratimA syAneM mAno cho? tehaneM ima kahI -- je bhAveM vItarAga olakhisyeM te vItarAganI mUratineM piNa olakhi tehaneM pratimAthI paramArtha dizA aavii| valI koI pUchisyeM---jo bhAvaI vItarAga olakhyo cheM to valI thApanA mAnavAnuM syuM kAma chaiM? eha to mohadazAnuM kAraNa cha / tehaneM ima kahI -- je samakitI jIvaI kAMi sakala mohakarma jItAM nathI te mATeM samakitI jIvaiM vItarAganI mUrati bharAvI cheN| tehaneM dekhI dekhIneM vItarAganaI yAda karaI cha / vidhisuM dravyastava bhAvastava kareM chiN| dravyapUjAthI puNya upArjaI bhAvapUjAthI nirjarA karai cheN| bhAvo hi kAraNaM puMsAM bhaNito baMdhamokSayoriti vcnaat| e cyAra nikSepA RjusUtranaya na maaneN| RjusUtra vartamAna samayagrAhI cha / tathA eka vastunA ghaNA nAma chiN| yathA vanamAlI, balidhvaMsI, kaMsArAti ityAdika kRSNanAM nAma cha / piNa paryAya sarvanA bhinna cha / vanamAlA kaMTheM chaI te mATeM vanamAlI kahIyai cha / balineM mAryo te mATaiM balidhvaMsI kahIi cheM / ityAdika paryAyArtha RjusUtranaya kheN| vartamAna samayaneM ja kaheM arthabheda vicAratAM vartamAnapaNuM vahI jaaeN| etalaI guNaniSpanna nAma RjusUtranaya khyo| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 ayaM hi sadapi dravyaM na jnyaapyti| kSaNadhvaMsinaH paryAyAn tu pradhAnatayA drshyti| yathAsukhaM sampratyastIti anenAtmAnam avagaNayya sukhAkhyaM paryAyamAtraM pradarzyate iti RjusuutrnyH| e bIjI DhAlanI pahilI, bIjI, trIjI, gAthAno arthH||1||2||3|| [mUla] bhASAvargaNA rUpa je pudgala, te zabdanaya khiiyiN| teNiM sakala padAratha tehanI, vAcya vAcakatA grahIiM re|| bhvi0||24|| (2.4) zabdanaya paryAya anekai, eka ja artha prkaasheN| jima ghaTa kalaza kuMbhAdika zabdaiM, kevala ghaTa mani bhAsai re|| bhvi0||25|| (2.5) [bAlA.] haveM zabdanaya kahe ch| zabdanayo yathA babhUva, bhavati, bhaviSyati sumeruriti| atrAtItAnAgatavartamAnakAlatrayabhedAt kanakAcalasya paryAyatvena bhedaM zabdanayaH prtipdyte| dravyarUpatayA tvbhedmev| samabhirUDhastu paryAyabhede'rthasyApi bhedaM manyate yathA indanAdindraH zakanAcchakra iti| samabhirUDhastu indanAdikriyAyAM sa[tyAyAmasa]tyAyAM ca indrAdivyapadezaM lbhte| evambhUtastu indanAdikriyAM kurvantameva indraadivypdeshmbhyupgcchti| udA(ha)raNaM yathA indanakriyAmanubhavannindraH zakanakriyApariNataH zakra iti| ___ ete zabdAdi trayo nayAH zabdasya prAdhAnyaM manyante, na tvarthasya ata ete shbdnyaaH| yatra zabdavyavasthA tatraivArthavAcya iti| ____ bhASAvargaNA rUpa pudgalano pariNAma te zabda khiiiN| teNiM karI padArthanaiM vAcyavAcakabhAva saMyukta kIjeM chiN| arthanai apradhAna mAneM zabdanai pradhAna mAneM e dharma mATe zabdanaI viSaiM zabdanayano upacAra kiijeN| upacAra te Aropa khiiiN| anyatra sthitasya vastunaH anyatrAropa upacAra iti vcnaat| jima koi eka puruSa viSaI krUraguNa dekhIneM siMhano upacAra kIjeM chii| je puruSasiMha chaI tima atra piNa zabdaneM virSe arthanI apradhAnatA ameM zabdanI prdhaantaa| tathA RjusUtrathI e naya zuddha che| te dekhIne zabdanai viSaiM zabdanaya khiiiN| e zabdanaya piNa vartamAna paryAyanaiM kaheM, atIta anAgata paryAyaneM na kahaiM chii| RjusUtra liMgavacananeM bheda na kahaiM, zabdanaya liMgAdi bheda kahai ch| jima taTa zabda pulliMgaI, taTI strIliMgaI, taTaM napuMsakaliMgaI e artha te eka ja bolaI chaiM, piNa upacAra karatA liMgabheda sAkSAt bhAsaI chii| ima vacanabheda piNa chiN| eko naraH, dvau narau, bahavo narAH tathA devaH, devatA, daivataM e triNi zabdanI pravRtti bhinna kahI chii| anaiM RjusUtra to eka pravRtti kahaiM te mATaiM e naya zuddha jANavo iti shbdnyH| e cothI pAMcamI gAthAno arthH||4||5|| mUla] samabhirUDha naya paryavabheda, arthabheda piNa boleN| kuMbhAdika je ghaTa paryAyA, te ghaTa paTa sama tolaI re||bhvi0||26|| (2.6) jo paryava bhedeM navi hovaI, artha bheda to khiii| tima ghaTa paTa paryAyaneM saghalaiM, tihAM piNa bheda na lahIi re||bhvi0||27|| (2.7) [bAlA.] haveM samabhirUDha naya kaheM chi| jetalAika nAmanA paryAya zabda che, te sarva bhinna bhinna abhidheya kaheM chii| e samabhirUDha naya khiiiN| te kima? jima iMdranA paryAya nAma ghaNA chaiM zakra, puraMdara, zacIpati ityAdika nAmamAlA madhye e sarva iMdranAM nAma ch| piNa paryAya jujuA te kahai chei-- yathA zaknotIti zakraH zaktivaMta te zakra Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti khiiiN| puraM dArayatIti purndrH| indati paramaizvaryaM prApnotIti indrH| ima sarva nAmanI vyutpatti bhinna chii| vyAkaraNa bhaNye khabari paDeM zabdajJAna vaaNchai| tevhane vyAkaraNa pramukha bhaNyAM joiiN| zrIanuyogadvArasUtre battIsa doSa varNayA chi| tihAM e paramAratha cAlyo ch| je zabdazAstra, nyAyazAstra bhaNyA vinA siddhAMta vAMcaiM juThaM saddaI chai te maattaiN| yaduktaM sammatau caraNakaraNappahANA, ssmyprsmymukkvaavaaraa| caraNakaraNassa sAraM nicchayasuddhaM Na yaannNti|| tathA nipuNabuddhIiM e naya cittamAM dhrvo| jetalA eka zabda chai, te sarva bhinna bhinna paryAyaneM kaheMi chii| tathA te sarvaneM virSe ekArthavAcakatA mAnIiM to atiprasaMga tathA saMkaradoSa laagii| atiprasaMga te syuM kahiiM? havaiM atiprasaMgano artha kaheM che| vijAtIyeSu zabdeSu ekaarthprsnyjnmtiprsnggH| vijAti zabdane viSaI eka artha mAMnIiM to sarva zabdamAtrano ekaja artha hui jaai| parasparabhinnArthAnAmekatrAvasthAnaM sngkrH| ema aneka doSa laagii| syAdavAdavAdIne puchI lejyo iti samabhirUDhanayaH e chaTThI, sAtamI gAthAno arthaa|6||7|| mUla] zakana kriyA karato haI zakra, iMdanakriya(yA) thI iNdr| tadabhAvaiM zakrAdi na mAneM, evaMbhUta nayeMdra re||bhvi0||28|| (2.8) jo kArija aNakarato tAhareM, evaMbhUta aNusaravo to| vyapadeza ghaTAdikano piNa, na ghaTaiM paTanai karavo re||bhvi0||29|| (2.9) [bAlA] haveM evaMbhUta naya kahai ch| je zabda jehathI kriyAneM kaheM che te kriyAneM bhajato huNi| tivAreM jehaneM nAmeM karI bolAvIMi tehaneM evaMbhUtanaya khiyeN| te kima? jima eka ghaTa zabda chai| tehano artha ceSTAdi kriyA lakSaNa haiN| ceSTA te kriyA khiyeN| ghaTa ceSTAyAmiti vcnaat| kAi eka navayuvati jala bharavA gaI chi| nirmala jalasyuM kuMbha bharyo chai, suMdara iMDhovaNi nIceM dharI / sarva dizine viSai jalakhyu kuMbha bharyo AI kahyo ch| te ghaTa mastakanai virSe dharIne nirbhaya sAhaMkAra thakI lIlAi bAMha loDAvatI paNaghaTe cAliM pAveM chii| cAlatAM naraneM maMgalika sucatI thakI ityAdika kriyA sahita hui tivArai ghaTa kahii, piNa ehavI kriyAe (ra)hita khAlI ghaTaneM ghaTa na khie| ima zakraparaMdarAdika zabda piNa jaannvaa| je je zabdano jehavo jehavo artha chaDaM te te arthaneM bhalai tivAreM tehaneM tiNe nAmiM kari khai| zakra tehaneM ja kahIiM je zaktineM phoravato huI, pura nAmA daityanaiM mAreM tivArahe puraMdara ima arthaneM na bhajaiM tivAreM zakrAdika na khitheN| e samabhirUDha thakI evaMbhUta naya zuddha chaii| te evaMbhUta naya tathA e sAta naya avadhAraNa sahita huI te durNaya jaannvaa| avadhAraNaM te je eka koi naya hAthi lIdho 3 tehaneM ja mAneM bIjA naya sarvatra thApI nAkhaI tivAre te durnayavAdI khiiN| avadhAraNa rahita huI tivAreM sunaya khiiyeN| eka koi nayaneM kahaiM tivAreM bIjA nayaneM viSaM udAsa bhAva rAkheM piNa jaDamUla khI nahi tivArai sunaya khiiN| e sAta naya saMyukta vItarAgamata syAdvAda kahieM jihAM ekAMtavAda tihAM jinamata nhii| tathA bauddha 1 kSaNikavAdI chi| naiyAyika kartAvAdi chai 2 / sAMkhya 3 saptati prtyiyvaadi(stprtiptti)| mImAMsaka karmavAdI chai 4 / cArvAka 5 nAstika e pAMca mata jaaNnnvaaN| ehanA vistAra zrIharibhadrasUrikRta SaTdarzanasamuccayanI TIkAmAM chii| e AThamI, nomI gAthAno arth||8||9|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 [mUla] prasthaka vasatiM paesa , dRSTAMtaiM hui ythottr| zuddha e savi melI artha vicAreM, jaina matI te baddha re|| bhvi0||30|| (2.10) naya ekAMta lei je cAleM, micchAvAdi teha / tehanAM vayaNa na suNIyeM kAMne, dharIyeM sumakita reha re|| bhvi0||31|| (2.11) mAhoMmAheM nitya virodhI, naya saghalA che svaamii| cakrI nRpa pari piNa nitya seveM, tujha Agamazira nAmI re // bhvi0|| 32 // (2.12) naya yojana kusumaiM mhi pUjyA, vIrajinesara bhaaveN| paMDita uttamasAgara sevaka, nyAyasAgara guNa gAve reN|| bhvi0|| 33 // (2.13) kalasa jaya vIra jinavara sayala sukhakara durita dukkha nivAraNo, naya vayaNa rayaNiM caraNa pUjita nayana amRta paarnno| tapagaccha tAjA vaDa divAjA zrIuttamasAgara budhavaro, tAsa sIsa pabhaNe nyAyasAgara sayala saMgha maMgala kro||34||(2.14) ||iti nyaaH|| haveM e sAta naya prasthaka (1), vasati 2, pradeza 3, dRSTAMteM karI avatArai cha / tatra prasthaka te dhAnya bharavAno mApa khiii| koi dezai Toio atha pAlI apara nAma kahai ch| koI sUtradhAra prasthaka ghaDavAneM kAjeM kuThAra hAthi lei vana bhaNi cAlyo chui| tehaveM eka puruSa sanmukha mIlyo tiNeM pUchayo--tuM kihAM jAisa? tiNeM asuddha naigamavAdI hui uttara kahyo huM prasthaka chedavA jAuM chu| ehaneM virSe ghaNA gamA bhAseM chi| prasthaka to ghaNe kAleM nipajasaiM tivAre pahelI keTalAi vyavasAya karasye piNa kAraNane viSaiM kAryano upacAra haiN| kAraNa te kASTa ameM kArya te prasthakA kAraNathI kArya UpajAvaNahAra chai| te mAtrai upacAriM karI kahuM je prasthaka chaidavA jAuM chu| tathA sUtradhAra vanamAMhi jAi kASTa chedavA lAgo tivAreM vali koi puruSaM pUchyau--tuM syUM chedeM chai? tivAreM kahuM huM prasthaka chedaM chu| kAraNaneM virSe kAryano upacAra haiN| te mATeM kASTa ameM kaheM prasthaka chedUM chu| e pahilA naigamathI kAMika zuddha chii| kAMi eka prasthakaneM e kriyA DhukaDi te maaNtte| ___ tathA vAsalAtUM te sUtradhAra kASTa chedeM ghaTai ch| tivArai koi eke pUchyo--tuM syUM ghaDe chai? tivAreM kahiu~ prasthaka ghaDaM chu| e bIjAthI zuddha ch| ___ tathA sUtradhAra vIjaNe karI kASTa ukerato huto tivAre koe ekaiM pUchyuM tuM syUM ukere chai? tivAre teNeM kaDuM huM prasthaka ukeruM chu| trIjAthI zuddha chai| tathA savalI sarahANai caDhyo dekhIne pUchyuM--je tuM syuM samAre ? tivAre kA--je prasthaka samAraM chu| e cothAthI zuddha chi| ima jAvat prasthaka na nIpajeM tAvate je je vacana kahe te sarva naigamanaya khiye| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti 77 ima vyavahAra piNa jaaNnnvo| vyavahAra piNa naigama samAna chai| te mATe bhinna avatArasyuM nhii| havai saMgrahano dRSTAMta kahei cha / saGgRhNAti kroDIkaroti sAmAnyarUpatayA sarvaM vastu sa saGgrahaH / jivAre saMpUrNa kaMTha paryaMta dhAMne karI bhahyo hoe tivAre ja tehane prasthaka kahe chai / saMgraha sAmAnya dharmano grAhaka che| anna sAmAnya dharma ehi ja jaaNnnvo| dhAnyanuM je mAMna tehanI meyatA kahitA pramANatA tehaneM bhaje tiMvAreM prasthaka khii| pahilA bai naya naigama anai vyavahAra tatkAraNikabhUta kASTaneM piNa prasthaka kahitA te mATe azuddha kahyA saMgrahanaya ethI sUdha jANavo / prasthaka nIpanA pachI potA potAne kArya je dhAMnya mAMnatA rUpaneM bhaje tivAreM ja prasthaka kahi / havai RjUsUtranaya kahiyaM chi| dhAMna mApavAno hetubhUta je mApalo tehane prasthaka kahai tathA teNe mApyuM je dhAMnano Dhigalo te tehane paNa prasthaka kahi / Rjusutranaya vartamAna samaya grAhI haiN| saMgrahathI e zudha chaiM te tiNa kAlai grAhi chai| mATe azudha jaaNnnvo| have zabdAdika tIna nayano ekaTho ja dRSTAMta kahai haiN| e tIna naya zabdanaya che| zabda pradhAna mAneM chai piNa artha pradhAna mAMnatA nthii| jihAM zabdanI vyavasthA chai tehane ja artha kahe te zabda vyavasthA to prasthaka jJAnanA upajogavaMta puruSaneM viSeM rahI chai| te mATeM puruSane prasthaka kahi / jehavA jehavA upajogane viSe je te prANI varte chai tivAre te te upajogavaMta kahii chai| jima rAgopayogane viSeM varte chai tehanai rAgI kahiye, virAgopayogane viSeM varte cheM tehane viSeM virAgI khii| tima ihAM piNa prasthakano upajogavaMtaneM prasthaka kahi / tathA prasthaka zabdaiM prasthaka nizcayAtmaka jJAna kahiyeM / jJAMnanoM upajoga chaiM te to cetana dharma cha / te kima jaDAtmaka kASTa bhAjanane viSeM huI? tathA prasthakaH nizcayAtmakamAnamucyate nizcayazca jJAnaM tatkathaM jaDAtmani kASTabhAjane vRttimati bhaviSyati ? cetanAcetanayoH sAmAnyAdhikaraNyAbhAvAt tasmAtprasthakopayukta eva prasthaka iti hemacandrAcAryAH / te mATeM e tIna naya karI prasthaka upajogI puruSaneM ja prasthaka kahai, piNa tadanupajogI kASTabhAjanane prasthaka na khaiN| cetana dharma upayoga chai / iti prasthaka dRSTAMta / havaiM vasati dRSTAMtaiM sAta naya avatAraI cha / koi pADalipure vAstavya jinane koika videzI nareM pUchayuM--tuM kihAM vaseM chai? tivAreM teNe kahuMU--loka madhyeM vastuM chu| e azuddha naigama ityAdika pUrvi vasati dRSTAMteM bhAvyo chaiN| tima ja naigama naya levo / have vyavahAra kaheMi cheN| vyavahArano dRSTAMta naigamapaNeM jAMNavo kAMi phera nathI te mATe trIjA ThAmathI bIje TThAmeM bhaNyo chaiN| atra koika ziSya pUcheMsyai-- je chehalo naigamano bheda lauki[ka] naye nahi ghttaiN| teM kima ? jo grAmAMtare na gayo hui to kahiyai je ghare vasyeM haiM ehavo carama naigama chai / ane vyavahAra to grAmAMtareM gayo chai tohai piNa ima kahivAi chai---- devadatta pADalipura nagare ja vase chai| to e naya naiMgama samAna kima kahiyeM? tehane ima kahiyeM-- aho! bhavyajana! vyavahAranayeM piNa ehavo ja kAMi nathI niyama nathiM je grAmAMtareM gayo chai tohi piNa vasato ja kahiyaI loka imapi kivAreMki bole cheN| devadatta etalA dina pADalipureM vasatoM piNa havaNAM grAmAMtareM gayo chaiN| ehavo va[ca]na to naigama piNa kahAve chai te mATe naigama sama jAMNavo iti vyavahAraH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 ___ have saMgraha kahe chi| te puruSa jivAreM AsanAdikane viSaM beTho huMi tivAre vasato kahiiM, jivAreM calanakriyA bhaje OM tivAreM vasato na khiye| ima sarvatra be ThAne ja vasato kahii iti sNgrhH| have RjusUtra kahe chaiM AkAzaneM viSaiM to ghaNA AkAza pradeza chaiM te mATaiM sarvanaiM viSaI vasato na kahii, jetalA AkAza pradeza rokyA che tetalAne ja vi vase ch| te piNa vartamAna samaye vasato kahiye piNa atIta anAgata kAleM na khiye| iti RjusuutrH| ___ haveM zabdAdika triNa naya kahe chi| te puruSa vase 3 piNa AtmasvarUpeM ja piNa parasvarUpeM nathI vasatoM je je vastu varte chai te sarve Apa ApaNe svabhAveM piNa parasvabhAveM na khie| sarvaM vastuM svAtmanyeva vartate na tu Atmavyatirikte'dhikaraNe iti vcnaat| iti vstidRssttaantH| have pradeza dRSTAMte sAta naya avatAreM chii| jima ko eka paMDita maMDalIne vi pradezanI carcA thAiM che| tivAre koi eka navatareM purUSe puuchyo| te pradeza kehA? tivAreM eka naigamanaya laii bolyo chano prdesh| cha te kuNa? dharmAstikAya (1), adharmAstikAya (2), AkAzAstikAya (3), jIvAstikAya (4), pudgalAstikAya (5), deza (6) / deza ti sakala dravyano bhinna vivakSyo chi| e chano pradeza kahitAM cha pradeza bhAkhyA te mATeM naigama na khiiyi| tivAreM pachI saMgrahanaya bolyo are! naigama tuM chano pradeza na kaheM, pAMcano khe| dharmAstikAya (1), adharmAstikAya (2), AkAzAstikAya (3), jIvAstikAya (4), pudgalAstikAya (5) e pAMcanoM kahaiM, piNa chaTho deza bhinna na kahaiM te koi paMcAstikAyathI jUyo nathI deza to dravyamAMheM ja aMtarbhavi chi| sAmAnyapaNe eka pradeza pAMcano khi| haveM vyavahAra bolyo--are! saMgraha tuM ima ma kaheM je pAMcano eka pradeza chai| pAMcano to kahiye jo sAdhAraNa hoiM pNcbhrtRnidhaanvt| te mATe ma kahaiM paMcavidha pradezaH pradeza pAMca prakArano ch| dharmAstikAyano saMbaMdhI (1), adharmAstikAyano saMbaMdhI (2), AkAzAstikAyano saMbaMdhI (3), jIvAstikAyano saMbaMdhI (4), pudgalAstikAyano saMbaMdhI (5) evaM pNcvidhH| pa RjusUtra bolyo--are! vyavahAra tuM paMcavidha pradeza kahai chai teM ma kahaiM pradeza to paMcAstikAyane virSe haiN| te ekeka pradeza pAMca prakArano kahIyeM to pAMca pAMcAM pacavIsa pradeza thAiM te mA bhAjya pradeza kheN| bhAjya kahitAM bhajanA etaleM eka pradezane viSaM pAMca vikalpa chiN| yathA dharmAstikAyapradeza (1), kiMvA adharmAstikAyapradeza (2), athavA AkAzAstikAyapradeza (3), uta jIvAstikAyapradeza (4), kiMvA padlAstikAyapradeza (5). evaM paMca vikalpa khi| pachai zabdanaya bolyo--are! RjusUtra tuM bhAjya pradeza kahai chai ti ma kahaiM ima kahetA ekaneM pAMcanI bhajanA husyeM, pAMca puruSanA sevakanI preN| kiMvAreka dharmAstikAyano husya, kivAreka adharmAstikAyano husy| ema pAMcanI bhajanA hosyai ke pAMmasyai te mATeM ima kahaiM dharmapradezaH, adharmapradezaH ityAdika pAMcamAMhiM eka koi eka niradhAra karIneM khiN| pachaiM samabhirUDhe bolyo dharmapradezaH kahetAM vyAkaraNane viSaM beM samAsa bhAsai chi| eka tatpuruSa (1), bIjo karmadhAraya (2), jo tatpuruSa kIjeM to dharme pradezo dharmapradezaH ima kahitAM dharma ameM pradezane virSe bheda pAmeM che| bhede tatpuruSa iti vcnaat| ameM dharmazcAsau pradezazca dharmapradeza iti karmadhArayeM dharmadravya viziSTa pradeza chaiM e samAsaM karatA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti 79 dharma ane pradezane virSe bheda nathI pddtoN| abhede karmadhAraya iti vcnaat| atra ghaNo vicAra chi| piNa avaiyAkaraNa puruSanaI rasa na UpajeM te mAtrai nathI lakhyo / ___ tivArai puThiM evaMbhUta naya bolyo--are samabhirUDha tuM dharmAstikAyAdika. viSaM dezapradezanI kalpanA kahaiM te na ghaTeM jo tuM desapradeza kaheM chaiM te syuM dharmAstikAyathI jUyA , kiMvA eka chaiM? jo tuM jUyA mAnIza to kiMvAreka juA piNa laabhsy| ane dezapradeza to khaMdhathI jUA hoiM nahI aneM jo eka mAnIsa to valI dezapradezanI kalpanA syAne kahaiM chai? samasta dharmAstikAyane dharmAstikAya kahai piNa dezapradezane na khaiN| ima adharmAstikAyAdika piNa jaaNnnvaa| iti pradeza dRssttaaNt| e tInaiM dRSTAMte dRSTAMtaI kaMri naya samajhI lejyoN| e naya prIchIsyo to jineMdramata anukUla hauNsai| e artha dazamA kAvyano chai| uktaJcanayAstava syAtpadalAJchitA ime rasopaviddhA iha lohdhaatvH| bhavantyabhipretaphalA yatastato bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH|| udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha! dRssttyH| na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhaktAsu sristvivoddhiH|| zuddhadravyaM samAzritAH snggrhstdshuddhitH| naigamavyavahArau tAM zeSAH pryaaymaashritaa||1|| anyadeva hi saamaanymbhinnjnyaankaarnnm| vizeSo'pyanya eveti manyate naigamo nyH||2|| sadrUpatAnatikrAntaM svasvabhAvamidaM jgt| sattArUpatayA sarvaM saGgrahNansaGgraho mtH||3|| vyavahArastu tAmeva prtivstuvyvsthitaam| tathaiva dRzyamAnatvAd vyavahArayati dehinm||4|| tatra RjusUtranItiH syaacchuddhpryaaysNshritaa| nazvarasyaiva bhAvasya bhAvo'stIti vi(ni)yogtH||5|| atiitaanaagtaakaarkaalsNsprshvrjitm| vartamAnatayA sarvamRjUsUtreNa suutryte||6|| virodhilinggsngkhyaadibhedaadbhinnsvbhaavtaam| tasyaiva manyamAno'yaM zabdaH prtyvtisstthte||7|| tathAvidhasya tasyApi vastunaH kssnnvrtinm| brUte samabhirUDhastu saJjAbhedena bhinntaam||8|| ekasyApi dhvanervAcyaH sadA tnnoppdyte| kriyAbhedena bhinntvaadevmbhuuto'bhimnyte||9|| ||iti shriisptnyshlokaaH|| ||iti sptnybaalbodhsmpuurnnH||" 1.lekhakaprazasti : li. muniisuNdrlipikRtm|| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 (2.) upAdhyAyazrI yazovijayagaNiracita nayavicAra sajajhAya praNamuM zrIzaMkhesara pAsa, samaruM guruguNa-lIlavilAsa, dhyAuM hRdaya valI zrutadevi, nayavicAra kehasuM saMkhevi.|1| pahilo naigama naya mana dharo, bIjo saMgraha citi anusaro trIjo naya moTo vyavahAra, cotho te RjusUtra vicAra.|rA paMcama zabada dhare nija Teka, samabhirUDha cho suviveka, evaMbhUta kahio sAtamo, nAma sAta nayanAM mani ramosA have kahayuM vivaro eha taNo, je jima mAneM te tima suNo, naigama dIse jeha azeSa, te mATe sAmAnya vizeSa|4|| vRkSa kahuM sAmAnya jaNAi, sahakArAdika vizeSa upAya, darzana prathama lahe sAmAnya, ihApoha vizeSa ja sAmAnyApA saMgraha na mAneM ika jAti, tarU viNa kuNa niMbAdika bhAti, vidha gocara chai sakala pramANa, bhedaka vikalpa avidyA ThaNA6iIL mAne naya vyavahAra vizeSa, jehanI che pariNAmeM rekha, go dUjhe go navi sAmAnya, nAma na lIje dhAnya.II naya RjusUtra kahe je artha, te khiNabhaMgura anya anartha, svabhAvabhede kiriyA-bheda, artha eka kima kahii vedAZIL saMkhyA liMga vibhedaI bhinna, artha zabdanaya kahe abhinna, samabhirUDha naya vacanaeN huA, iMdra-puraMdara-hari jujuA||9|| evaMbhUta kahe ghaTa tadA, nIra bharIneM ANAM yadA, bIjI velA ghaTa navi kahuM, zabda aratha eka sarakhA lahuM 1OIL e vivaro bhAkhyo naya taNo, navai tattvamAM e vidhi gaNo, sadagurU-vayaNe nizcala raho, kuvikalpe zraddhA ma ma daho||11|| gItAratha jANe naya ghaNA, dAsa huI rahiI teha taNA, to mAraga-anusArI bhAva, pAmIje bhavajalanidhi nAvA12 zrInavijya sugurUthI lahiyA, vAcaka jasavijayaOM naya kahiyA, eha jANI je kiriyA kare, duttara bhavasAyara te tare 13|| iti nayasajhAya saMpUrNam.' 1. saM. 1788 mA.zu.2. u. zrI yazovijayagaNiziSyAnuziSyana lakhita Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti (ra.4) upAdhyAyazrI yazovijayagaNiracita nayanI apekSAe sAmAyika [[rAga soraTha athavA dhanyAzrI] catura nara! sAmAyika naya dhAro. Teka. lokapravAha chAMDa kara apanI, pariNati zuddha vicAro. catura nara! ||1| dravyata akhaya abhaMga AtamAM, sAmAyika nija jAti, zuddha rUpa samatAmaya kahIye, saMgraha nakakI bAti. catura nara! ||rA aba vyavahAra kahe ye saba jana, sAmAyika huI jAe, tAteM AcaranA so mAne, aisA naigama gAe. catura nara! IBIL AyaraNA RjusUtra zithilakI, bina upayoga na mAne, AcArI upayogI Atama, so sAmAyika jAne. catura nara! ||4|| zabda kahe saMjata jo aiso, so sAmayika kahiye, cothe gunaThAne AcaranA, upayoga bhinna lahiye. catura nara! ||2|| apramatta guNaThaNe IryAko, samabhirUDha naya sAkhI, kevalajJAna dazA thiti unakI, evaMbhUte bhAkhI. catura nara! IIGII sAmAyika naya jo nahu jAne, loka kahe so mAne, jJAnavaMtakI saMgati nAhI, rahiyo prathama gunAne. catura nara! liaa sAmAyika naya aMtaradaSTa, jo dina dina abhyAsuM, jaga jasavAda lahe so beTho, jJAnataMtake pAse catura nara! |8| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 (2.1) hIrAcaMda bhaNasAlI racita saptanaya dRSNatika sImaMdhara jina stavana. zrI sImaMdhara sAheba sAco, mAraga naye dekhADejI ; saptamaye daSTAMta besADI, syAdvAda amI' cakhADejI|| zrI.||1|| pAlyarthe lAkaDuM levA jatAM, pAlI levA bolejI ; naigama nayanI vANI jANe, hRdaya dharo mana tolejI zrI. rA' aMka mApa taNI je vyAkhyA, zAtre bahu vidha bhAkhIjI ; saMgraha naya tihuM kALa sattA grahI, eka gaNatrI dAkhIjI zrI II lAva dAtaNa e hukama suNIne, pUrI sAmagrI lAvejI ; jaLa loTo aMguTho maMjana, dAtaNa saMgrahe pAvejI. zrI.||4|| sAmAyaka pauSadha paDikamaNuM, deva sevA vyApArejI ; cAkarI nokarI karatAM pekhI, vyavahAra karaNIja' dhArejIII zrI./pA bAhira guNa dekhI kare seMcaNa, bAhira guNano grAhIjI; aMtaraMga sattA navi mAne, AcAra kriyA anugrAhIjI'II zrI.[6IL atIta anAgata kALa apekSA, chaMDI nija mata dAkhajI; zrAvaka ne sAdhu vyavahAre, sAdhu RjusUtra" bhANejI|| zrI.7 || 1. anekAMta mArgarUpI amRta. 2. pAlI banAvavA mATe lAkaDu levA jatAM tene koI pUche ke "tame kyAM jAo cho?" to javAbamAM kahe ke "pAlI levA jAu chuM." e tenuM bolavuM naigama nayanI apekSAe che. 3. zAstramAM ghaNA prakAranI aMka mApanI vyAkhyA dekhADI che. te aMka mApa je vastu yA jIvana vizeSaNa che, te vastu yA jIvanA traNe kALanA svabhAva, yA pradeza ekatrita karI eka gaNatrI saMgraha nayanI apekSAvaDe dekhADI che. eTale ke, aMka ane mApa saMbaMdhI jaina siddhAMtamAM je je vyAkhyA karelI che, te prAye bhUta vartamAna, ane bhaviSyanI sattA vAcI hoI saMgraha nayanI apekSAe karelI che. 4. nokara yA gharanuM mANasa "dAtaNa lAva, " evo zeTha taraphathI hukama sAMbhaLatAM dAtaNa, pANIno loTo, maMjana, aMguTho vagere dAtaNamAM upayogI dareka cIja lAvI hAjara kare che, e saMgrahanayanI apekSAe samajavuM. 5. vyavahAra naya karaNI athavA kriyAgrAhI hoI je jevI kriyA kare, jevI ke sAmAyakamAM beThelAne sAmAyaka karato kahe, e rIte kriyAvAcI che. 6. vaLI te vyavahAra naya bAhira guNa dekhIne te upara ja potAno mata darzAve che. kriyA karanAranAM aMtaraMga pariNAma sArAM ke narasAM che, te tarapha vyavahAra naya lakSa Apato nathI, paNa AcAra ane kriyAne ja te jue che. 7. RjusUtranaya bhUta ane bhaviSyano vicAra lakSamAM na letAM phakta vartamAna kALamAM koi zrAvaka ke zrAvikA je pariNAme vartatA hoya, te pariNAma upara lakSa Ape, eTale ke, zrAvaka sAdhune vyavahAre vartato hoya, IriyAsamitithI cAlato hoya, bhASA sumatithI bolato hoya, sAmAyakamAM vadhAre vakhata gALato hoya, jamIne thALI dhoI pIto hoya, te thANIne vastrathI korI karI nAMkhato hoya, sacitano tyAgI hoya, manane vastunI vibhAva dazAmAM javalle pravartAvato hoya, vacana toLIne bolato hoya, sAvadya kAmamAM kAyAne na pravartAvato hoya, evA evA sAdhunA guNa citta sthira rAkhI, mana kAyama karI, vartanAra zrAvaka yA zrAvikAne RjusutranayanI apekSAe sAdhu ke sAdhvI kahI zakAya. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI padyakRti zuddhAzuddha vicAravaDe je', nija vastu niradhArejI; upayogavaMtane jIva kahe te, RjusUtra naya dhAre zrI..||8|| Atama guNa avarAyala tene, prabhu darzane pragaTAvejI; vastune vastugata jANe, te naya zabda kahAvejI.|| zrI. e naya' jANe kAryanI sidhdhi, graMthibheda te hovejI; pUrvopArjita miccha puMjane, alpa samayamAM dhovejI|| zrI.||10|| siddhAvasthA pAmyA viNa kahe, kevaLIne' to siddhajI; samabhirUDha taNI e vyAkhyA, jANo jaga prasiddhajI|| zrI.|11|| artha kriyAkA2I satprastu, je jina Agama bhAkhIjI; te vastune vastupaNe paNa, evaMbhUte' dAkhIjI|| zrI.12/ jaLabhara ghaTa pekhI srI zi2 52, evaMbhUta ghaTa jANejI; naya sAte draSTAMte karIne, hIrAcaMda pramANejI zrI.13|| 1. RjusUtra naya vastune zuddha athavA azuddha upayogavaDe grahaNa kare che. 2. upayogavaMtane ja jIva mAne che. 83 3. zabda nayanA pariNAme caDhela puruSa yA strI potAnA Atmika guNa je karmanAM AvaraNothI DhaMkAI gayA che, tene prabhunI pratimAnA AlaMbanavaDe pragaTa karI, vastune mULa svarUpathI pIchANI le che. 4. e zabdanayane pariNAme caDhatAM jIva graMthibheda kare che, ane vadhAremAM vadhAre ardha pudgala parAvarta jeTalo saMsAramAM bhramaNa kALa tene bAkI rahe che. ane mithyAtvanAM daLIyAne thoDA samayamAM upazamAve che yA nAza kare che. 5. kevaLIbhagavaMtane siddha kahI bolAve, te samabhirUDhanayanuM apekSAvAcI vacana jANavuM. 6. vastunA bhAvArtha sahita teno je upayoga thai zake, yathArtha paripUrNa rIte thAya, evI asti dharAvanAra vastune (chatAMpadane) vastupaNe mAne-grahe te evaMbhUta naya. mATIyA dhAtuno ghaDo pANIthI bharI, tene koI strI mAthe mUkI ghera lAvatI hoya, tyAre pAtrane evaMbhUta naya ghaDo karI kahe. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 3 gujarAtI gadyakRti Page #109 -------------------------------------------------------------------------- Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti (3.1) zrImaticandrajIracita ||nysvruup|| atha nayasvarUpa likhyte| syAtkAramudritA bhAvA nityaanitysvbhaavkaaH| proktA yena prabodhAya vande taM vRSabhaM jinm||1|| anantadharmAtmakasya vastuna ekAMze vyavasAyAtmakaM jJAnaM nyH| anantadharmAtmaka vastunuM je ekAMza tehanuM prakAsaka ehavU je jJAnaM te naya khiiyai| zrIvItarAgamatane viSe sakala vastu anantadharmAtmaka varNavI chai myuuraannddvt| moranA iMDAmAhiM aneka dharma chai to iMDAthI mora nIpajai chai tivArai nava nava raMga vicitratA pragaTe chai achatoM kAI upajatuM nthii| upaje tehi ja je satya huiM aakaashkusumvt| jo AkAzakusumanI nAsti chai to te upajatuM piNa nathI ima mRtpiDane viSe piNa ghaTa-ghaTI-zarAva-udiMcanAdikanI sattA chai to temAhithI tehavA tehavA paryAya Upajai ch| ____ atra koika pUchi syai jo tumhe anantadharma vastuneM viSai kaho cho to ekaiM dharme karI vastuneM kAMI bolAvo cho? tehaneM ima kahIyai--amhe anantadharmanI sattA mAnA chAM piNa pariNAma te eke kAleM saMkhyAtA asaMkhyAtAnuM chiN| tathA jeNe kAle je pariNAma chai teNeM kAleM apara pariNAma na huveN| yad dravya yadA [ye/narUpeNa pariNamati, na tu rUpAntareNeti vacanAt hiveM e nayaneM pramANa kahiye kiMvA apramANa kahiyai? pramANa te yathArtha- kahiMdUM, apramANa te ayathArtha- khiduuN| ima koi pUcha tehaneM ima kahiyeM-- nApramANaM pramANaM vA pramANAMzastathaiva hi| nAsamudraH samudro vA samudrAMzau yathaiva hi| (tulanA-nayopadeza-9) naya te pramANano aMza ch| je pramANa nahI apramANa nahI tehaneM pramANAMza kahiye, kathaMcitpramANane kahe 3 te maatteN| samudra jala pasalInI preN| jima samudramAMhithI jalanI pasalI bharI chai tetalA jalane samudra na kahiye jo tehaneM ja samudra kahiye to pUThilA jalane samudrapaNuM ttlesyai| samudra nAma eka chai tim| asamudra piNa na kahiye jo tetalA jalanaiM samudrapaNuM nathI to pUThilA jalane piNa samudrapaNuM TalaseM te mATe pasalI ja meM samudrAMza kahiye tima nayaneM piNa pramANAMza khiye| tathA samastAMza jehane viSai rahyA chai tehane pramANa khiiyeN| pramANanayairadhigamaH pramANa ameM nayeM karI sakala vastunuM adhigama chai| te naya sAta prakAranA ch| negamasaMgahavavahAre, ujjusue ceva hoi bodhvve| sadde ya samabhirUDhe evaMbhUe ya muulnyaa|| pahilo naya naigama(1) bIjo saMgraha(2) trIjo vyavahAra(3) cotho RjusUtra(4) pAMcamo zabda(5) chaTho samabhirUDha(6) sAtamo evaMbhUta(7) e sAta muulny| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 prathama naigamano artha likhIyeM chai| sAmAnyarUpeM tathA vizeSarUpeM karI sahita vastune mAne piNa ekAkI sAmAnyarUpeM athavA vizeSarUpe ja vastuneM na kaheM te naigama khii| tatra sakalabhuvanatrayamadhyavartI vastukadaMbakaneM graheM te sAmAnya dharma khiiyeN| sAmAnya dharma te eka chai yathA zaivanaye nityamekamanekAnuvarti sAmAnyam nitya che eka che anekaneM vi rahiuM che te sAmAnya khiiyeN| dravyatva, ghaTatva, paTatva, manuSyatvAdi lakSaNa jaannvuu| tathA jainanyAye jainanA nyAyamAMhi paNi iMma kahyo chai apracyutAnutpannasthiraikarUpaM hi sAmAnyam, tacca dravyameva na tu paryAyAsteSAM tdvilkssnntvaat| je upajeM nahI viNaseM nahI sthira ekarUpa triNi kAlane viSai sAmAnya te jaannivuu| te to dravya ja jANivaM, piNa paryAya na jaannivaa| tehageM to utpAdavinAsa chai teNe karI asthira chai anekarUpatA bhaje chiN| yathA zaivanyAye vyAvRttidharmANo hi vishessaaH| jeNe karI vastunI vyAvRtti kIjeM te vizeSa khiiyeN| jaina nyAyamAMhi paNi vizeSatuM ehavU lakSaNa kA che pUrvapUrvAkAraparityAgottarottarAkAraparisphUrtimanto hi vizeSAH pryaayaaprnaamaanH| pUrvapUrvAkArane tyajeM haiM uttarottarAkArane bhaneM 3 tehane vizeSa kahIiM tehano aparanAma paryAya ch| vyavahAra sAdhaka vizeSa ja chai| te ghaTa-paTalakuTa-mukuTAdika nara-nArakAdika jaannvuN| e sAmAnya-vizeSatuM artha khiuN| e be prakAra vastuneM kaheM piNa eka prakAra na kahai te naigama khiiyai| etale guNaniSpanna nAma thyu| ___ atra koi eka pUchisyai jaina piNa vastune viSai bi dharma mAne che eka sAmAnya bIjo vishess| sAmAnya vinA vizeSa nathI, vizeSa vinA sAmAnya nathI, nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavet zazaviSANavat (mImAMsA zlokavArtikasU.5.10.)te mATeM jaina piNa kevala naigamamatAvalaMbaka husyai| tihaneM ima kahiyeM jaina kathaMcitprakAreM bhinna bhinna paNi kahai chai kathaMcitprakAreM abhinna paNi kahai chai piNa sarvathA prakAreM nathI keto| sAmAnya-vizeSanI saptabhaMgI ch| vastu syAt sAmAnyam(1) syAdvizeSaH(2) syAtsAmAnyavizeSau(3) syAd vaktavyam(4) syAdavaktavyaM kramataH sAmAnyakalpanayA(5) syAdavaktavyaM kramato vizeSakalpanayA(6) syAdavaktavyaM yugapatsAmAnyavizeSakalpanayA(7) iti| vastune viSai kathaMcitprakAre sAmAnyadharma ch| sAmAnya te dravyapaNuM che| iti prathamo bhaMgaH(1) 1. dharma mo.muM. 2. A vAkya ko. pratamA nathI 3. A vAkya ko. pratamAM nathI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti tathA tehija vastune viSai kathaMcitprakAre vizeSa dharma chai| vizeSa paryAya khiiyai| dvitIyo bhaMgaH(2) tathA tehija vastuneM viSai samakAle ubhaya dharma piNa ch| saamaany-vishessau| tRtIyo bhaMgaH(3) tathA vastuneM viSai avaktavya dharma piNa che kevala eka koII karI kahivA yogya piNa nthii| caturtho bhaMgaH(4) tathA anukrame ekAkI sAmAnyakalpanAI ja karIne vastu kahivAne avaktavya chai| iti paMcamo bhaMgaH(5) tathA e anukrame ekAkI vizeSa kalpanAI ja karIne vastu kahivAne avaktavya chai| iti SaSThamo bhaMgaH(6) tathA teha ja vastu yugapatkahatAM samakAleM sAmAnya-vizeSe kahivAne avaktavya ch| iti saptamo bhaMgaH (7) teha mATeM jainasyAdvAdI 3 ameM syAdvAdane viSaM to sAte nayano samAveza che teha mATeM 2beM kevala neMgamanayAvalaMbI na kahIiM naigamamatAvalaMbI te naiyAyika vaizeSika pramukha jANivA ||iti naigmH|| hivai saMgrahano artha likhIyai ch| sakalabhuvanatrayamadhyavarti trikAlakalita vastuneM kahai te saMgraha khiyeN| tatra dRSTAMtaH--jima sakala navanavaraMga vicitrita ghaTa haiN| vyaktibheda karI bhinna bhinna dIsai 3 piNa sAmAnya dharma ghaTatva, dravyatva eka ja chai teNe karI sarvane ghaTa khiyai| tathA gaurI, kAlI, nIlI pramukha nava nava vyakti gAyanI OM piNa gotva dharmapaNuM sAsnAdika asAdhAraNa dharmapaNuM sarvane viSai sAmAnya chai te mATeM sarvaneM sAmAnyapaNe gAya kahIyai chai| tathA atItAnAgatavartamAna kAlane virSe je manuSya huyA, huI hai, husyai tehaneM viSai varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna, saMghayaNa,avagAhanA, nAma, kSetra pramukha vicAratA ghaNUM parasparaiM bheda chai piNa manuSyapaNuM sarvaneM viSai sAmAnya che, sarvaneM manuSya khiyai| tathA bhAMti bhAMtinA ghaTa, ghaTI, zarAva,udaMcanAdika paryAya chai piNa sarvaneM viSai mRtadravya eka ja chai,sarva mATInA kahIyai ch| ima sarvatra vicArI levo| vastu thakI sadAI zAzvatuM sAmAnya piNa paryAya nathI tehanuM prati samayai vinAza chai| atra kevala vizeSavAdI je bauddhacArvAkAdika tehaneM pUchIyai-- tumhe je sAmAnya nathI mAnatA vizeSa mAno cho saMsAramAMhi vizeSa che sAmAnya nathI sAmAnyato mAnIyeM jo kAMi vastu zAzvatu mAnIye te to sarva kSaNe kSayI dIsai chai ehavaM tumhArA lokAyitazAstramAMhi kahiuM che piNa te asatya haiN| te kima? jo tUM vizeSa mAneM che te vizeSa sAmAnyathI bhinna chai kiM vA abhinna che? jo tUM sarvathA bhinna kahisai to te vizeSa avastu svabhAva huseM kharaviSANa-vyomakusumavaMdhyAputranI preN| etalI jeM vastu kahivAnI che piNa avastubhUta che tima vizeSa piNa huseN| ajeM jo sarvathA abhinna kahise to sAmAnya tehi ja vizeSa thaasy| te kSaNabhaMgura nahI huii| sAmAnyano vinAza nthii| te mATeM amhArauM mata sAcuM thyu| je sAmAnya tehi ja padArtha khiyeN| sAmAnyamAMhi sarva vizeSatuM samAvesa che etalaiM guNaniHpanna nAma thyuN| sarva vastunA paryAyaneM saMgraheM teha te saMgraha khiye|| iti sNgrhnyH||2|| 1. juo TippaNi 5 2. te....jANivA mo.mu pratamA nathI 3. ghaTamudAharaNaM kRtvA brUmahe sptbhNgii| syAd ghaTaH(1) syAdaghaTaH(2) syAddhaTazcAghaTazca(3) syAdavaktavyo ghaTaH(4) syAd ghaTazcAvaktavyazca(5) syAdaghaTazcAvaktavyazca(6) syAddhaTazcAghaTazcAvaktavyazceti(7) saptamo bhaMgaH A vAkya ko. pratamAM nathI ahIM hovU joie| 4. dekhiI 5. vizeSa kahiI ti vAri vasta sarva nitya hasyai sAmAnyanau nAza nathI A pramANe ko.pratamAM che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmatama-2 hivai vivahArano artha likhIye ch| vavahAro vi hu balavaM jaM vadar3a kevalI vi chumtthN| AhAkammaM bhuMjai suavavahAraM pmaannNto|| jar3a jiNamayaM pavajjaha tA mA vvhaarnicchesumuah| vavahAranayacchede titthuccheo jao bhnnio|| ohesu a uvautto jaM kiMci giNhar3a ya asuddhN| taM kevalI vi bhuMjar3a apamANaM suyaM bhave iaraa|| jeMNe prakAreM sakala loka pravartaiM nivartaiM tehane vyavahAra khiye| te prakAra te vastunA paryAya jANivA piNa sAmAnya dharma na jaannivN| te kima? jima saMsAramadhye jala bharavAne kAje jalArthI puruSa ghaTa-ghaTI-zarAva-udaMcanAdika bhaNI pravartaiM che piNa mRtpiMDadravya bhaNI koI pravartatuM nthii| vyavahAranaya upagArI vizeSa che piNa sAmAnya nthii| tathA vastu piNa tehi ja je vyavahAra sAdhaka hui| tathA vizeSa vinA ekAkI sAmAnya dIsatuM piNa nthii| nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavet shshvissaannvt| (mImAMsAzlokakavArtika 5.10) vizeSa vinA sAmAnya zazaviSANasarI che te kima kArya sAdhaka huiM ? marumarIcikAvad asdruuptvaat| marudeseM jima mRgatRSNA dekhIneM jalArthI mRga doDI doDI mare che piNa jalAvApti nathI huMtI tima sAmAnya piNa ehavaM asadrUpa ch| tathA je sadrUpa , tehakheM upalaMbha , piNa asadrUpano upalaMbha nathI ane jehano upalaMbha nahI tehanI adhika kalpanA syA mATeM karavI? te mATeM vizeSa tehi ja padArtha kahiye ghaTa-paTa-mukuTAdika jANivA piNa ghaTatva, paTatvAdi na jaannivaa|| iti vyvhaarny|| hivai RjusUtranaya kahIyai ch| Rju kahitAM sarala kahiye je saralapaNe vastuneM kaheM te RjusUtranaya khiyeN| te kima? jima eka vastune viSai ananta paryAya kahiyai ch| viNavA(syAM) je paryAya te vartamAnanI apekSyAMye vakra chai, sAMprati bhAsatA nathI te maatteN| tima anAgata paryAya hajI upanA nathI to piNa vartamAnakAlathI vakra che| vakra kahitAM prtikuul| pratikUla kahitAM te samayaneM bhajatA nthii| sarala tehi je je paryAya vartamAnakAla vartaiM jeM vartamAna samayane anukUla ch| jima potAnI gAMThe dhana vartaiM che tehathI kArya siddhi huI che piNa parAyA dhanathI koI garaja saratI nthii| etalai vartamAna vartalai vartaiM che je potAnA paryAya tehaneMIja asti rUpeM kahai piNa bIjAne na kahaiM RjusUtranuM e zabdArtha jaannivuu| __tathAvalI RjusUtranaya liMgano bheda mAneM nahI zabdaneM vi liMga traNi prakAraceM , puliMga(1) strIliMga(2) napuMsakaliMga(3) e saMsAramAMhiM jetalA zabda che teNi triNa liMge karI bolIjai ch| te madhye ghaTa, paTa, bhaTa, mukuTAdika zabda pulliMga vAcaka ch| bhalo ghaTa chai, bhalo paTa chai ima arthanI dhvani UpajeM haiN| tathA helA, zAlA, mAlAdika zabda strIliMga vAcaka ch| bhalI zAlA chai, bhalI mAlA , ima artha pragaTai chai| tathA mUla, phala, patrAdika zabda napuMsakaliMga vAcaka chai| bhalU phala chai, ima artha thaayeN| te nipuNa buddhinA dhaNIneM pUchijo athavA vyAkaraNa bhaNijyo jima khabara pddai| ehavaM liMgabheda yadyapi bhAsai chai piNa RjusUtra naya na maaneN| te kahe che--jima koika samudra, nadI, sarovara pramukhanA upakaMThene taTa kahii chai te taTa ehai liMgai che arthabheda piNa bhinna bhinna kaheM chai, piNa vartamAna samayakAlamAheM bheda na kahyo ane RjusUtra to vartamAnakAlane ja kahai chai, bIjA koI bhedaMtaraneM kahito nthii| bIjA ghaNAi bheda chai piNa vartamAna samayamAMhi to koI bheda nthii| e paramArtha jotAM liMgabheda na ghaTai RjusUtrane vissai| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI kRti 91 timavalI vacanabheda piNa mAneM nahI / vacana piNa vyAkaraNeM tIna kahyA chai| ekavacana (1) dvivacana (2) bhuvcn(3)| eko'sti, dvau staH, bahavaH santi e vacanabheda yadyapi vastuneM viSai bhAsai chai piNa vartamAna samaya eka ja chaiM te mATe RjusUtranaya vacanabheda na maaneN| tathA nAma, sthApanA, dravya, bhAva e cyAra nikSepA mAMne / nAma te iMdranai iMdra kahai, thApanA iMdrane iMdra kahai, dravya iMdranai iMdra kahai, bhAvaiMdranai piNa iMdra khai| vartamAnakAlai je nikSepo vartato hui tehaneM tima kahai / RjusUtra vartamAnasamayagrAhI chai piNa yogyAyogya zabdArthagrAhI nathI / atra prasaMgathI cyAra nikSepAnuM artha likhIyai cheN| caturNA nikSepANAM madhye AdyAH trayo dravyAstikanaye bhAvanikSepastu paryAyAstikanaye iti tttvaarthe| pahilo nAma nikSepo(1) bIjo thApanA nikSepo / sthApanA dvidhA - sadbhUtasthApanA (1) asadbhUtasthApanA(2) sadbhUtA yathA rUpaM pratibiMbam, asadbhUtA - akSAdiSu gurusthApanA (2) / trIjo dravyanikSepo ( 3) cautho bhAvanikSepo ( 4 ) / nikSepa kahatAM racanA kahiyai, nidhi kahiyai / te madhye prathama nikSepAnuM artha likhIyai chai / je anya arthanai viSai rahyo hui arthazUnya hui, bIjA paryAyane kahai nahI, potAnI icchAI karI ko huI ehavuM je vastuno nAma tehaneM nAma nikSepa khiiyaiN| tatra dRSTAMtaH--jima koika gopAladArakanuM iMdra ehavuM nAma cheM piNa te nAma saudharmA sabhAneM viSeM vartai cheM battIsa lAkha vimAnanA adhipatIneM ghaTeM piNa te daridra gvAlaNInA bAlakanai na ghaTaiM te mATeM arthazUnya chai| tathA bIjA je iMdranA paryAyanAma marutvAn, maghavA ityAdika te kAMI gopAladArakanai na ghaTai / e nAma sarvaguNaniHpanna bhAveMdraneM ja ghaTai piNa nirguNa nAmaneM viSai na ghttai| garbhagahelI mAtAiM mohAMdhakAra vyAkula citta thakI ApaNI khusIiM nAma dIdhoM cheM piNa paramArtha koI nathI etalau bhAvasUnya te nAma nikSepa khyo| iti nAma nikssepo(1)|| hivaiM thApanAnikSepanuM artha likhIyai chai / bhAvai rahita huI piNa bhAvapaNAnuM abhiprAya kalpaneM hui teha thApanA khiiyai| tatra dRSTAMta : - jima koi eka mohI prANIiM pASaNanI mUrati ghaDAvI, mastaki mugaTa pahirAvI, kAMneM kuMDala ghAlI, koTiM hAra ghAlI, hAtheM vajra ApI, vastra vibhUSita karI iMdra karI thApI te upari tana, dhana, mana samarpaNa kare cheM je mAhareM iMdra ehi ja, ehanI sevA, bhagati, guNagrAMma kIdhAM sakala vAMchitanI prApti husai ima jANI sevA kareM cheM piNa te mUrati pASANanI chai| teNeM kAMi zubhAzubha kartavya jANavuM nathI / je jANaNahAra chai te to bhAveMdra cheN| saudharmA sabhAne viSai virAjai chai| te bhaNI paramArtha jotAM thApanA piNa mohanI kalpanA chai / tathA atra koi pUchisyai nAma thApanA mAheM bheda kisyo chai? arthasUnya to behuM chai te mATai abheda kho| tehane ima kahiyeM--nAma thApanAmAheM artha thakI bheda nathI, piNa kAlathI bheda chai| nAma te yAvatkAla tAMi nAmadhAraka vastu rahai tAvatkAla tAMI teNeM nAmeM bolAvI / jeM etaleM nAmano kSaNa kSaNai parAvartana thA / yathA meru, jaMbUdvIpa, magadhAdika nAma chai te jAM jAM [a]rdhadvIpadezAdika chai tAM tAMi iNai ja nAma kahIsai / ima devadatta yajJadattAdika nAma chai jAM tAMi te paryAya jIvai dharyo chai tAM tAI teNai ThAmeM bolAvIi chai piNa te jIvatAM thakA vicimAMhi nAma lopAtuM nthii| atra koI eka pUchisyai-- je koI eka nAma piNa vicimAMhi lopAtuM dIsyai chai| jima koi ekanuM nAma bAlaka avasthAneM viSai dhanapAla chai pachai ketaleka divase loke piMDapAla nAma dIdhu te mATeM nAma piNa lopAtuM dIsai chai| tehaneM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 nayAmRtam - 2 ima kahiyai-- are bhAi! teM kahyu te kharaM piNa ghaNai ThAme nAma yAvatkAlatAMI rahito dIsai chai aneM koI nAma phirato dIsai chai te mATe e vicAra atra na levo| AcAryanI vivakSA nathI atra je nAma yAvatkAlIna hui tehi ja leveN| tathAM thApanA piNa yAvatkAlanI huyai ane alpakAlanI piNa huyai / RSabha, caMdrAnana, vArikheNa i nAme jiNanI thApanA nitya bhavana, vimAna, parvatAdikanai viSai kahI chai / tehanI Adi nathI, aMta paNa nthii| atra koi eka pUchisyai--sthApyate iti sthApanA / je thApI dui tehanaiM thApanA kahiyai ehavuM thApanA zabdanuM artha pragaTai chai| vyAkaraNazAstre aneM eto koI puruSa athavA devatAMiM thApI nathI jehanI Adi na lAbhaiM te thApI piNa kima kahAiM? tehaneM ima kahIiM--are bhAi ! thApanA zabdanuM artha bIjuM piNa chai| arhadAdi rUpeNa sarvadA tiSThatI(ti) sthaapnaa| arhadAdikaneM rUpeM karI sarvadA rahai chai te thApanA kahiI e artha thApanA zabdano nityaneM viSai karivuM, anityaneM viSai pUrve kahyo te artha levo / atra koi eka pUchisai--e to pudgaladravya visrasA pariNAmai karI tehavai AkAreM pariNamyA cheM ane pudgalapariNAma te asaMkhyAtA kAla uparAMta rahai nahI / to e vastunI Adi aMta nathI kahatA te syA mATai? tehaneM ima kahIiM--syAdvAdamateMneM anusArai asaMkhyAtA kAla pachI te pudgala apara pariNAma bhajai chai / valI tehaneM ThAmai bIjA pudgala teNai varNai, teNeM gaMdhai, terNai rasai, teNeM pharasai, teNeM saMThANa tetalA navA AvIneM saMkramai te mATai tadAkAraNai sAsvatA haiM piNa tehi ja pudgala kAMI anAdi anantakAlatAMI rahitA nthii| anaM ta pudgalanuM cayopacaya hui rahyo chai| tathA coktaM jIvAbhigamasUtra-- tattha aNege jIvA ya puggalA ya cayaMti uvcyNti| iti nitysthaapnaa| (jIvAjIvAbhigama pratipatti- i sU 87) hivai anityasthApanA kahai chai| jima koIka bAlakai lAkaDAnuM ghoDo thApI te upari caDhIneM ketalAika kAla tAM rAmati kiidhii| pachaivalI tehi ja lAkaDAnoM hAthI thApIneM rAmati kiidhii| potAnI jima jima icchA thAtI gaI tima tima thoDA kAlamAMhi ghaNI bhAMtinI thApanA pheravI / ima koieka bAlikAyai vastranI DhalA karI gaheM, vastrai zRMgArIneM dIkarI thaapii| kSaNAMtarai bahu, bahina, potrI, sakhApramukhanI kalpanA mohadazAIM karI pheravI e anitya thApanA 2 / hivai dravyanikSepo kahai chai| atIta anAgata paryAya tehanuM kAraNa tehaneM dravya kahI / atha daSTAMta-jima koI eka rAjAno pradhAMna chai| pradhAna mudrA suMpI hai| pachaivalI ketalaika kAlai manobhaMga thayo e jaaiN| tehanI pradhAnavaTI utArI rAjamudrA pAchI liidhii| ti vArai pachI piNa sahuko loka tehaneM pradhAna kahai chai| e atItaparyAyanuM kAraNa khiuN| hivai anAgata paryAyanuM kAraNa kahai chai| jima koi rAjAnuM putra atyaMta rUpasuMdara chai| moTI nilADavaTI chai, vizAla netra chai ityAdika chattIsa lakSaNai virAjamAna chai / janmapatrikA madhyai rAjayogya mAlAgraha ima bIjA piNa udArya, dhairyAdi guNavaMta chai| rAjAiM piNa yuvarAja pada dIdho chai tivArai loka tehaneM ima kahai chai je e rAjA husyai| yadyapi hivaNA rAjA nathI piNa Agali rAjA husyai / e anAgata paryAyanuM kAraNa kahiuM / ima acetanadravya piNa atIta anAgata paryAyanuM kAraNa chai tehaneM dravya kahIyai / atIta je ghaTa-ghaTI- zarAvapramukha paryAyanuM kAraNa mRt dravya chai / ehaneM viSai e paryAya pUrve huMtA / tathA anAgata je kapAlamAlAdika paryAya tehanuM piNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti kAraNa ehi ja mRt dravya chai, ehane ja viSai e paryAya hoNahAra chai| etalai bhAvazUnya te dravyanikSepo jaannivo| bhAva te vartamAna paryAyaneM kahai chai| iti dravyanikSepo(3) hivai bhAvanikSepo kahai chai| vartamAna paryAyaneM bhAva khiiyeN| je bhAve karI varte chai tehaneM bhAvanikSepo khiiyai| tatra dRSTAMta:- jima koi jIvadravya punya prakRtineM udai saudharmA sabhAnai viSai iMdrapaNe varte haiM, battIsa lAkha vimAnavAsI sura olagai chai tehanai iMdra khiyeN| ima arihaMta piNa tehaneM kahIiM je jJAna-darzana-cAritre karI virAjamAna huI cottIsa atizaya, pAMttIsa vacanAtizaya, aSTamahApratihAryai karI zobhAyamAna chai tehane arihaMta khiiyai| ima cakravarti, baladeva, vAsudeva tehi ja je vidyamAnapaNeM huI piNa nAma, sthApanA, dravyanai ja kahiyai tehathI garaja saratI nthii| jima koI ekano nAma amara chai piNa te to maraNa pAMmai chai, tathA nAma dhanapAla chai neM potA, peTa piNa bharI sakato nathI ityaadik| nAmathI paramArtha ko na paaNmiiyai| ima thApanA piNa vicaarvii| jima pASANanI pUtalInA strI sarIkhA aMgopAMga chai piNa tehathI kAmI puruSanI garaja nathI srtii| ima pattharanI gAI, bhaiMsi; lAkaDInA ghoDA, hAthI pramukhathI kAryasiddhi nathI thaatii| ima dravya piNa vicArI leveN| jima koi eka bAlakanI mAtA marI gaI chai taihane AcaleM dhAvyai dudhanI prApti nahI chai| tathA koi puruSa rUpa pAtra rAjAnI strI dekhI vyAmoha pAmyo te upari koI jJAnI guru pUchayAMthI kahyo e nArI AvateM bhaveM tAharI strI husyai| ima sAMbhalI khusI thayo piNa tehaneM jAI milAi nhii| tathA koi puruSanI strI marInai rAjAnai gharai kanyA hui chai ekadA samai te puruSanI dRSTiM paDI mahAmoha paaNmyo| pUchayo koi gurune --je e upari mAharo moha te syA mATeM? guru kahai jJAnabalai --e tAharI pUThilai bhavai strI huNtii| te sAMbhalI pramoda pAMmyo piNa rAjalokamadhye jAi milAi nhii| te mATai dravyathI piNa siddhi nhii| garaja kevala bhAvathI sarai ch| atra koi pUchisai--jo pahilA tIna nikSepAthI siddhi na chai to pratimA syAnai mAno chau? tehaneM ima kahiiM-- je bhAvai vItarAga olakhisyai te vItarAganI mUratinai piNa olkhisyai| thApanA dekhIneM bhAvai vItarAga huMtA tehanuM svarUpa olakhIyai chai| je iNai AsanamudrAiM vItarAga bestaa| jo ehavI AsanamudrA to tehinI ja huMtI jo rAgadveSa rahita hutaa| e paramArtha cittamAMhi dharIne pratimA maanvii| tathoktam jAkai mukha darasasoM, bhagatake nayanakoM thiratAkI bAnI caDhe, caMcalatA vinasI mudrA dekhi kevalI kI mudrA yAda Avai, jahAM jAMkai Agai iMdra kI vibhUti dIsai tinasI, jAko jasa jaMpata prakAsa jagameM hRdaimaiM, soi suddhamati hoi huMtIju malinasI, kahita banArisI sumahimA pragaTa jAkI sohai, jinakI chabI hai vidhamAna jinsii|| eve dviyo pi(?)(samayasAra nATaka-52) etalA mATai vItarAganai olakhai tehanai pratimAthI paramArtha disA aavai| valI koI phirI pUchisyai --jo bhAvai ja vItarAga olakhyo chai to valI thApanA mAnavAnuM syuM kAma chai? eto mohadazAnuM kAraNa chai| tehaneM ima kahIyai-- je samakitI jIvai kAMi sakala moha karma jIto nathI te mATeM samakitI jIvai Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 vItarAganI mUrati bharAvI ch| tehaneM dekhI dekhIne vItarAganai yAda karai chai| vidhisuM dravyastava, bhAvastava karai chai| dravyapUjAthI punya upArje, bhAvapUjAthI nirjarA karai chai| bhAvo hi kAraNaM puMsAM bhaNito baMdhamokSayoriti vcnaat| iti bhaavnikssepo(4)| e cyAra nikSepA RjusUtranaya maanai| vartamAna samayagrAhI e naya ch| tathA eka vastunA ghaNA nAma ch| yathA-vanamAlI, balidhvaMsI, kaMsArAti ityAdika kRSNanA nAma cha piNa paryAya sarvanA bhinna chai| vanamAlA kaMThe chai te mA vanamAlI kahIyai, balIne mAryo te mA balIdhvaMsI kahIyai ityAdika paryAya artha RjusUtranaya na kahaiM vartamAna samayanai ja khai| arthabheda vicAratAM vartamAnapaNuM vahI jAyai etalai guNaniHpanna nAma RjusUtranaya khyo| iti RjusuutrnyH|| _ hivai zabda naya kahai ch| bhASAvargaNA rUpa pudgalanuM pariNAma te zabda khiiyai| teNe karI padArtha, vAcyavAcakabhAva saMyukta kIjai chai| artha, apradhAna mAneM, zabdaneM pradhAna mAMnai eha dharma mATai zabdanai viSai zabdanayanu upacAra kiijai| upacAra tai Aropa khiiyai| jima koI eka naranai viSai krUra guNa dekhInai siMhano upacAra kIjai che je puruSasiMha chai tima atra piNa zabdanai viSai arthanI apradhAnatA aneM zabdanI pradhAnatA dekhInai zabdanai viSai zabdanaya khiyai| e zabdanaya piNa vartamAna paryAyaneM kaheM, atIta anAgatanai na khii| tathA RjusUtra thakI e naya suddha chai| te dekhADai chai| RjusUtra liMgavacana te bheda na kahai, e naya liMgAdi bheda kahai chai| jima taTazabda pulliMgai, taTI strIliMgai, taTaM npuNsk| e artha to eka ja bolai chai piNa uccAra karatAM liMgabheda sAkSAt bhAsai chai| ima vacana piNa bheda chai| eko naraH, dvau narau, bahavo narAH, tathA devaH, devatA, devatam e triNa zabde pravRtti bhinna kahIiM chai| anai RjusUtra to eka pravRtti kahai te mATe e naya zuddha jaannivo| iti shbdnyH||(5) ___ hivai samabhirUDha naya kahai chai| jetalA eka nAmanA paryAya zabda chai te sarva bhinna bhinna abhidheya kahai chai| e samabhirUDha naya khiiyai| te kima? jima iMdranA paryAya nAma ghaNA chai zakra, puraMdara, zacIpati ityAdika nAmamAlA madhye e sarva iMdranA nAma cha piNa paryAya jUdA jUdA chai| te kahai chai-- yathA zaknotIti zakraH; zaktivaMtaneM zakra kahIye, puraM dArayatIti purandaraH, indati paramezvaryaM prApnotIti indrH| ima sarva nAmanI vyutpatti bhinna chai| vyAkaraNa bhaNyai khabara pddai| zabdajJAnavAMchakai jaineMdra pramukha vyAkaraNa bhnnivo| zrIanuyogadvArasUtra battIsa doSa varNavyA chai| tihAM e paramArtha cAlyo chai| uktaM cacaraNakaraNappahANA, ssmyprsmymukkvaavaaraa| caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM Na yaannNti|| (upadezamAlA 269-103) je zabdazAstra, nyAyazAstra bhaNyAM vinA siddhAMta vAcai chai te jIva jJAnAvaraNI karma bAMdhai chai| vAMkuM viSamuM artha kahai chai te maa| tathA tehanA zrotA darzanAvaraNIya karma upArje chai, jharcha saradahai chai te maatteN| tathA nipuNabuddhIiM e naya cittamAMhi dhrvo| jetalAeka zabda chai te sarva bhinna bhinna paryAyanai kahe chai| tathA te sarvane viSai ekArtha vAcakatA mAnIi to atiprasaMga tathA saMkara doSa laagai| atiprasaMganuM artha kahai chai--vijAtIyeSu zabdeSu ekaarthprsnyjnmtiprsnggH| vijAtIya zabdane viSai eka ja artha mAnIyai tau sarva zabdamAtrano eka ja artha hui jaay| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti parasparabhinnArthAnAmekatrAvasthAnaM sngkrH| ima aneka doSa laage| syAdvAda vaktAne pUchi liijyo| iti smbhiruuddhnyH||(6) hivai evaMbhUtanaya kahai chai| je zabda jehavI kriyAneM kahai chai te kriyAnai bhajato hui tivAre ja tehanai te nAmeM karI bolAvIyai tehaneM evaMbhUtanaya khiiyai| te kima? jima eka ghaTa zabda chai tehano artha ceSTAdikriyA lakSaNa chai| ceSTA te kriyA kahIyai, ghaTa ceSTAyAmiti vcnaat| koi eka navayuvatI jala bharavA gaI chai| nirmala jalasuM kuMbha bharyo chai, suMdara IMDhovaNI nIceM dharI chai, sarva dizinai viSai jalasuM kuMbha bharyo AIkayo chai| te ghaTa mastakeM dharInai nirbhaya sAhaMkAra thakI lIlAI bAha DolAvatI paNaghaTai cAlI Avai chai| cAlatA naranai maMgalIka sUcavatI thakI ityAdika kriyA sahita hui tivArai ghaTa kahIyai, piNa ehavI kriyArahita vAlI ghaTanai ghaTa na khiiyai| ima zakra puraMdarAdika zabda piNa jaannivaa| je je zabdano jehavo jehavo artha chai te te arthaneM bhajai tivArai je tehanai teNai nAmeM karI khai| zakra tehane ja kahIyai je zaktinai phoravato huvai, puranAmA daitya mArai te puraMdara ima artha, na bhajai tivArai zakrAdika na kahIyai e samabhirUDha thakI evaMbhUtanaya zuddha chai| iti evNbhuutnyH||(7) ___ e sAta nayA te madhye pahilA cAra nayanai viSai artha pradhAna chai te mATeM arthanaya khiiyai| AgalA tIna naya zabda pradhAna te mA zabdanaya khiiyai| tathA pahilA tIna dravyAstikanaya kahIya, dravyane ja artha kahai paramAratha thakI piNa paryAyanai na kahai te mATai dravyAstikanaya khiye| AdyAstrayo dravyAstikA iti vcnaat| tathA chehalA cAra naya paryAyAstika jaannivaa| vastuparamArtha paryAya chai piNa dravya nathI ima kahai te paryAyastikanaya khiiyai| zeSAzcatvAraH paryAyAstikA iti vcnaat| ___ tathA dravyAstika piNa be prakArarnu chai| eka azuddha dravyAstika, bIjo zuddha dravyAstika khyaa| teharnu paramArtha kahai chai| ananta paramANuM puMjaneM, ananta vyaNukakhaMdhaneM, ima saMkhyAta, asaMkhyAta, ananta pradesIyA khaMdhaneM ekaguNa kAlAdi, dviguNa kAlAdi, anantaguNa kAlAdi saMyuktaneM tathA trikAla viSayaneM pratyekai pratyekai dravya kahai anekatA pratipAdaka chai te mATeM azaddha khiiyai| tathA saMgrahanaya te zaddha dravyAstika jaannivo| te kevala paramANaneiM ja dravya khai| te piNa ekaguNa kAlAdika saMyukta huyai tehaneM ja dravya khiiyai| piNa dviguNa kAlAdikano vinAza chai te mATeM dravya kiMma kahIyai? bi mATai nitya te paramANuM ja chai| tehaneM dravya khiiyai| tathA e sAta naya avadhAraNa sahita huI to durnaya jaannivaa| avadhAraNa te je eka koI naya hAthI lIdhuM chai tehane ja mAne bIjA naya sarvathA uthApI nAkhai tivArai te durnaya vAdI khiiyai| avadhAraNa rahita huI tivArai sunaya khiiyai| eka koi nayaneM kahai tivArai bIjA nayanai viSai udAsa bhAva rAkhai piNa jaDamUlathI uthApai nahI tivAre sunaya khiiyai| ekkekko ya sayaviho sattanaya sayA hvNti|(prvcnsaaroddhaar-948) e sAta naya saMyukta vItarAga mata syAdvAda khiiyai| uktaM ca-- udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha dRssttyH| na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhaktAsu sritsvivoddhiH|| (dvAtriMzikA 4.15) samudrane viSai jima sakala nadI samAi tima vItarAga! tAharai viSai sarva nayanI dRSTI samAveM chai| tathA jima te na Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 dIuMmAMheM samudra na mAI tima ekAMta nayaneM viSai tUM piNa na maaii| jihAM ekAMtavAda chai tihAM jinamata nhii| tathA bauddha (1) kSaNikavAdI chai| naiyAyika (2) kartAvAdI chai| sAMkhya (3) prakRtipratyayavAdI chai| mImAMsaka (4) karmavAdI ch| cArvAka (5) nAstika e pAMca mata jaannivaa| vistarastu zrIharibhadrasUrikRta ssdddrshnsmuccye| e sAta naya prasthaka (1) vasati (2) pradeza (3) e tIna dRSTAMteM karI kahai chai| tatra prasthaka te dhAnya bharavAno mApo khiiyai| siMdhUdeze Dhoiyo kahai cha, athavA pAyalI apara naam| koi sUtradhAra prasthaka ghaDavAne kAjai kuvAra hAthai leI vana bhaNI cAlyo chai| tehavai eka puruSa sanmukha milyo| teNeM pUchyo-- tuM kihAM jAIsa? teNai asuddha naigamavAdI huite uttara kahyo-- je huM prasthaka chedavA jAuM chu| ehanai viSai ghaNA gaMmA bhAsai ch| prasthaka to ghaNai kAleM niipjsyai| tivAra pahilI ketalAI vyavasAya karasyai piNa kAraNanai viSai kAryanaM upacAra chai| kAraNa te kASTa kArya te prsthkH| kAraNathI kArya upajAvaNahAra chai te mATai upacArai karI kahiuM je prasthaka chedavA jAuM chu| tathA sUtradhAra vanamAMhi jAI kASTa chaidavA lAgo tivAreM valI koI puruSai pUche --eM tuM syuM chedai chai? tivArai kahyoM-- huM prasthaka chedUM chu| kAraNanai viSai kAryano upacAra chai te mATe chedai chai kASTa aneM kahai chai prasthaka chaid chu e naigamathI kAMi eka zuddha ch| kAMi eka prasthakanai e kriyA DhaMkaDI te mATeM tathA te sUtradhAra vAMsolAsuM kASTa ghaDai chai tivArai koikaiM pUchyo--tuM syuM ghaDaI chai? tivArai kahiuM je-- prasthaka ghaDu chu| e bIjAthI suddha chai| tathA te sUtradhAra bIjaNai karI kASTa ukerato hu~to tivArai koI ekai pUchyoM tuM suM korai chai? tivArai teNai kahyo --huM prasthaka uUru chu| e trIjAthI suddha chai| tathAvalI sarahANe caDhyo dekhInai pUchyo te--tuM suM samArai chai? tivArai kahyo je prasthaka samAraM chu| e cothAthI zuddha chai| ima jAvatprasthaka na nIpajai tAvat je je vacana kahai te sarva naigamanaya khiye| ima vivahAra piNa jaannvo| vivahAra piNa naigama samAna chai te mATeM bhinna avatArasyuM nhii| hivai saMgrahanuM dRSTAMta kahai chai| samRNhAti kroDIkaroti sAmAnyarUpatayA sarvaM vastu sa sNgrhH| vipro(?) dhAnyena vyAptaH prastho ythaa| jivAre te saMpUrNa kaMTha paryaMta dhAne karI bharI huI tivAre ja tehane prasthaka khai| saMgraha sAmAnya dharmano grAhaka chai| atra sAmAnya dharma ehi ja jANivo dhAnyanuM je mAna tehanI meyatA kahatAM pramANatA tehanai bhajai tivArai prasthaka khiiyai| pahilA be naya naigama ameM vyavahAra te kAraNIkabhUta kASTanai piNa prasthaka kahatA hatA te mATeM azuddha kahyA saMgrahanaya tehathI zuddha jaannivN| prasthaka nIpanA pachI potAno kArya je dhAnya mAnatA rUpa te bhajaiM tivAre ja prasthaka khai| hivai RjusUtranaya kahai ch| dhAna mApavAno je hetubhUta te mApalo tehane prasthaka kahai tathA teNai mApyo je dhAnyano Dhigalo tehaneM piNa prasthaka khai| RjusUtranaya vartamAna samaya grAhI chai| saMgraha thakI e zuddha chai, te triNi kAlagrAhI chai te mATeM azuddha jaannivo| hivai zabdAdika tIna nayano ekaTho ja dRSTAMta kahai chai| e tIna zabdanaya chai| zabda pradhAna mAnai chai piNa artha pradhAna mAnatA nthii| jihAM zabdanI vyavasthA chai tehane ja artha khai| te zabda vyavasthA to prasthaka jJAnanA upayogavaMta puruSaneM viSai rahI chai te mATeM te puruSanai prasthakahaM kahIyai jehavA jehavA upayoganai viSai je je prANI varte chai tivArai te te 1. kuhADI 2. najIka Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta kRti 97 upayogavaMta kahIiM chai, piNa tadanupayogI kASTabhAjananai prasthaka na kahai / cetana dharma upayoga che| te kima ? jima rAgopayoganai viSai prANI varte chai tehanai rAgI kahIyai, virAgopayogIneM virAgI kahIyai tima atra piNa prasthakanuM upayogavaMtanai prasthaka kahIyai tathA prasthaka zabde prasthaka nizcayAtmaka jJAna khiiye| jJAnano upayoga cheM te to cetanya dharma chai| te kima jaDAtmaka kASTa bhAjananai viSai huI? tathA prasthako nizcayAtmakaM mAnamucyate nizcayazca jJAnaM tatkathaM jaDAtmani kaSTabhAjane vRttimanubhaviSyati? cetanAcetanayoH sAmAnAdhikaraNyAbhAvAttasmAtprasthakopayukta eva prasthaka iti shriihemcNdraacaaryaaH| te mATeM e tIna naya karI prasthaka upayogI puruSanai ja prasthaka khai| jina dharmavaMta(?) kASTanai viSai huvai| iti prsthkdRssttaaNtH|| (1) hivai vasatidRSTAMtai sAta naya avatArai chai| koi pADalIpuranagara nivAsI jananeM koI eka videzI nareM pUchayo--je tuM kihAM vasai chai? tivAre tiNai kahyo- huM lokamadhye vasuM chu| e azuddha naigm| loka to caudai rAja pramANa chai, na jANIiM kehI jAgAiM vasato husai| valI kSaNAMtarai pUchayoM tivAreM kahyo-je huM tiryaMglokamAMhi vasuM chu| e pahilAthI kAMieka zuddha chai| pahilAmAMhi triloka bhAsatA hatA, e mAheM to eka loka bhAsai chai| pachIvalI kSaNAMtareM pUchayoM tivAreM ima kahyo--je huM jaMbUdIpai vasuM chu| e bIjAthI zuddha chai| bIjAmAMhi asaMkhyAtA dvIpa-samudra bhAsatA huMtA, emAMhi to eka ja dvIpa bhAsai chai| pachaivalI kSaNAMtareM pUchayuM tivArai kahyo-je huM. bharatakSetreM vasuM huM / e trIjAthI zuddha chai| trIjAmAMhi to sapta kSetra bhAsatA huMtA, emAMhiM to eka ja kSetra bhAsai chai| pachaivalI kSaNAMtarai pUchyuM tivAreM kahyo - huM magadhadezaiM vasuM chN| e cauthAthI zuddha chai| cauthAmAMhi to battIsa hajAra deza bhAsatA huMtA, emAMhi to eka ja magadha deza bhAsai chai| pachaivalI kSaNAMtareM pUchyoM tivArai ko je - huM pADalIpura nAmA nagareM vasuM chu| e pAMcamAthI zuddha chai| pAMcamAM mAMhi to aneka grAma-nagara bhAsatA huMtA, e mAMhi to eka ja nagara bhAsai chai / valI pUchayoM tivArai kahyo je--huM devadatta sAha pADe vasuM chu| chaThAthI e suddha chai| chaTThA mAMhi to ghaNA pADA bhAsatA huMtA, e mAMhi to eka ja pADo bhAsai chai| pachaivalI kahyo je-huM gharano citrita bAraNo chai, nakasI kAma chai, UMco jharokho chai, Upari baMgalo chai, pUrva sanmukha dvAra chai teNai ghareM vasuM chN| e sAtamAthI zuddha naigm| emAMhi piNa ghaNA gamA chai| UpadilI bhUmikA, vicAlI bhUmikA, bhUhirA pramukha ghaNA ThAma chai, na jANIiM kihAM chai sato (besato?) husai te maatteN| iti naigm| hivai vyavahAra kahai chai| vyavahAranA daSTAMta naigamanI pareM jANivo, kAMI phera nathI te mATe trIjA ThAma thI bIjai ThAme bhaNyo chai| atra koi eka ziSya pUchisyai je - chehalo naigamano bheda lokikanayeM nahI ghtteN| te kiMma? jo gAmAMtare na gayo huyai to kahiyai, je gharai vasai chai ehavo caramanaigama chai anai vyavahAranayai to gAmAMtare gayau chai to piNa ima kahivAi chai je devadatta pATalIpuranagareM ja vasai chai to e naya naigama samAna kima kahIyai ? tehanaiM ima kahIyai-- aho bhavyajana ! vyavahAranayai piNa ehavo ja kAMI niyama nathI / je grAmAMtare gayo chai to piNa vasato ja kahiyai / loka ima piNa kivAka baulaiM caiM--devadatta etalA dina pATalIpuranagareM vasato piNa hivaNAM grAmAMtarai gayo chai| ehavo vacana to naigama pi kahIyai chai te mATeM naigama samAna jaannivN| iti vyavahAra / hivai saMgraha kahai chai| te puruSa jivArai AsanAdikanai viSai baiTho hui tivArai vasato kahIyai jivArai calanakriyA bhajai chai tivArai vasatau na kahI / ima sarvatra baiThAneMI ja vasato kahiyai / iti sNgrh| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 nayAmRtam - 2 hivai RjusUtranaya kahai chai| Asananai viSai to ghaNoI AkAza chai te mATeM sarvaneM viSai vasato nathI jetalA AkAza pradeza rokyA chai tetalAneM ja viSai vasai chai to piNa vartamAnasamayai vasato kahIyai piNa atIta-anAgatakAlai na khiiiN| iti RjusUtraH / hivai zabdAdika tIna naya kahai chai| te puruSa vasai chai piNa AtmasvarUpai ja parasvarUpai nathI vsto| je je vastu varte cheM te sarva ApaApaNai svabhAvai, piNa parasvabhAvaiM na kahI / sarvaM vastu svAtmanyeva vartate na tu Atmavyatirikte adhikaraNe iti vcnaat| iti vstidRssttaaNt| hivai pradeza dRSTAMte sAta naya avatArai chai / jima koi eka paMDitamaMDalIneM viSai pradezanI caracA thAyai chai / tivArai koii eka navatarapuruSaM pUchyo - te pradeza kehanA ? tivArai eka naigamanaya leInaiM bolyo chano pradeza chai| kuNa? dharmAstikAya (1) adharmAstikAya (2) AkAzAstikAya (3) jIvAstikAya (4) pudgalAstikAya (5) desa (6) desa te sakala dravyano bhinna vivakSo chai| e chano pradeza kahatAM cha pradeza bhAsyA te mATeM naigama kahIyai (1) tivAre pachai saMgrahanaya bolyo - are naigama! tuM chano pradeza ma kahi, pAMcano khi| dharmAstikAya (1) adharmAstikAya (2) AkAzAstikAya (3) jIvAstikAya (4) pudgalAstikAya (5) e pAMcano kahi, piNa chaTho deza bhinna ma kahi / te kAMI paMcAstikAyathI jUdo nathI / dezano dravyamAMhi ja aMtarbhAva chai| sAmAnyapaNai eka pradeza pAMcano khi|(2) pachai vyavahAra bolyo - are saMgraha ! tuM ima ma bhaNi je pAMcano eka pradeza chai| pAMcano to kahIiM jo sAdhAraNa huI, pNcbhraatRnidhaanvt| te mATai ima kahi- paMcavidhaH prdeshH| pradeza paMca prakArano chai| dharmAstikAya saMbaMdhI (1) adharmAstikAya saMbaMdhI (2) AkAzAstikAya saMbaMdhI (3) jIvAstikAya saMbaMdhI (4) pudgalAstikAya saMbaMdhI (5) e pNcvidhH|(3) pachai RjusUtranaya bolyo-- arai vyavahAra ! tuM paMcavidha pradeza kahai chai te ma khi| pradeza to paMcAstikAyanai viSai chai| te ekeka pradeza paMca prakArano kahato pAMca paMcA pacavIsa pradeza thAyai / te mATe bhAjapradeza khi| bhAjakahitAM bhAjanA, etalai eka pradezane viSai pAMca vikalpa chai| yathA dharmAstikAyapradezaH (1) kiM vA adharmAstikAyapradezaH (2) athavA AkAzAstikAyapradeza: (3) uta jIvAstikAyapradeza: (4) kiM vA pudgalAstikAyapradezaH (5) e paMca vikalpa khi|(4) pachai zabdanaya bolyo--are RjusUtra ! tuM bhAjya pradeza kahai chai te mA khi| ima kahitAM ekanai viSai pAMcarI bhajanA husyai| paMca puruSanA sevakanI parai / kivAreka dharmAstikAyano husyai tivAreka adharmAstikAyano husyai ima pAMcenI bhajanA paaNmisyai| mATeM ima khi| dharmapradezaH adharmapradezaH ityAdika pAMcamAMhi eka koi eka nirdhAra karInai kahai / (5) pachai samabhirUDhanaya bolyo -- dharma pradeza kahatAM vyAkaraNarai viSai be samAsa bhAsai chai / eka tatpuruSa (1) bIjo karmadhAraya (2) / jo tatpuruSa kIjai to 'dharme pradezo dharmapradeza:' ima kahatAM dharma aneM pradezanai viSai bheda pAmai / bhede tatpuruSaH iti vcnaat|ane dharmazcAsau pradezazca dharmapradezaH, dharmadravyaviziSTapradeza chai e samAsa karatAM dharma aneM pradezanai Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI kRti 99 viSai bheda nathI pddto| abhede karmadhArayaH iti vcnaat| atra ghaNo vicAra chai piNa avaiyAkaraNI puruSanai rasa na upajai te mATeM nathI likhyo| (6) tivArai pachai evaMbhUta naya bolyo -- arai samabhirUDha ! tuM dharmAstikAyAdikanai viSai deza-pradezanI kalpanA kahai te na ghttai| jo tuM deza-pradeza kahai che te suM dharmAstikAyathI jUdA chai kiM vA eka chai? jo tuM jUdA mAnIsa to kivAraika jUdA piNa lAbhasyai aneM deza pradeza to khaMdhathI jUdA huyai nahI / ane jo eka mAnIsa to valI deza-pradeza kalpanA syAnai kahai chai? samasta dharmAstikAyanai dharmAstikAya kahi piNa dezapradezaneM na kahai / ima adharmAstikAyAdika piNa jANivA / e sAta nayanA sAtasaya bheda thAiM / dravyaguNaparyAyathI arpaNA anarpaNAI karI / te zatAranayacakrAdhyayanamAMhi pUrve huNtaa| hivaNA dvAdazAranayacakramAMhi chai| iti prdeshdRssttaaNtH| e tIneM dRSTAMte karI naya samajhI lIjyo / e naya prIchisyo to jineMdramata anukUla husyai| uktaM ca-- nayAstava syAtpadalAJchitA ime rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaphalA yatastato bhavantamAryAH praNatA hitaiSiNaH // (jainamuktAvalI - 244) nayAnAM kila saptAnAmarthA dRSTAntapUrvakAH / likhitA maticandreNa propkRtihetve| ||iti saptanayavicAraH samAptaH / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 nayAmatama-2 (3.2) A. zrIpArzvacandrasUriviracita ||sptnyvicaar|| atha saptanayavicAro likhyte| se kiM taM naye? satta mUlanayA pnnttaa| taM jahA--Negame saMgahe vavahAre ujjusue sadde samabhirUDhe evNbhuute| (anuyogadvAra-sUtra 715) zrIjinavacana mUlabhUta sAta naya prarUpyA chi| te kehA? naigamanaya (1), saMgrahanaya (2), vyavahAranaya (3), Rjuzruta(sUtra)naya (4), zabdanaya (5), samabhirUDhanaya (6), evaMbhUtanaya (7) / ehanAM saMkSepaiM nAma bhaNyAM chi| havai ehanao vicAra saMkSepaI lakhIi ch|| tatthaNegehiM mANehiM miNai tti Negamassa [ya] niruttii| iti suutrm| (anuyogadvAra-sUtra 136) ehanau artha-tattha kahatAM tihAM sAta naya viSai naigamanaya te syanuM kahIi? je aneka mAna artha jANavAnA vicAra sAmAnya vizeSAdika tiNi karI padArthano bhAva miNai etAvatA jANai te naigamanaya khivaai| e naigamazabdanI nirukti kahatAM vyutpatti jaannvii| etalai syauM kAuM dRSTAMti karI prIchavai chi| jihAM aneka prakAra vicAra karI eka padArthanau bhAva jANIi te naigm| jima ko eka puruSa kiNahI puruSaiM pUchyau aho! puruSa! tauM kiMhAM vasaiM? tiNi kAuM-- hauM loki vsuN| ima kahyai chatai naigamanayavAdI sAmAnya vizeSAdika karI pUchai chai-lokamAMhi tau kehai loki vasaI Urdhvaloki athavA adholoki athavA tiryagloki? tivAraiM pelaI kAuM--hau~ tiryagloki vsuN| tivAraiM naigamavAdI valI pUchai tiryaglokamAMhi asaMkhyAtA dvIpasamudra chai to kehai dvIpi vasai? tivAraiM te kahai-- hauM jaMbUdvIpi vasauM| tivAraiM valI naigamavAdI pUchai--jaMbUdvIpamAMhi bharatAdika kSetra aneka chai tauM kehai kSetri vasaiM? tivAraiM te puruSa kahai hauM bharatakSetri vsuN| tivAraI valI naigamavAdI puuch|--aho! bharatakSetramAMhi aneka grAma, nagara, Agara, kheDa, kabbaDa, maDaMba, droNamukha, paTTaNa, Azrama, sanniveza, rAjadhAnI chi| tiNi kAraNi tau kihAM vasaiM? pelaI kAuM--hauM pADalIpuri vsuN| tivArai pRcchaka bolyau--pADalIpuri aneka brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdranA aneka zatasahasra lAkha ghara chai tauM kihAM vasai? tivAraiM te kahai hauM devadattanai ghari vasauM| tivAraiM valI pUchai aho! devadattanaiM ghari aneka urAsAla(uraDA), paTTasAla, citrazAlI, sabhA, gavAkSa, AvAsa chai tauM kihAM vasaiM? tivAraiM te kahai hauM uraDaI vsuN| ima je eka bhAva sAmAnyavizeSAdikagAmiiM bolIyai tihAM naigamanayavAdI jANavao ima anyatra paNi jANavau vicaarvu| iti naigmnyvicaar| 1. naMdI aNuogadArAI,sampA.puNyavi.ma., prakA.mahAvIra jainavidyAlaya 2. naMdI aNuogadArAI,sampA.puNyavi.ma., prakA.mahAvIra jainavidyAlaya 3. pachai ko. 4. =oraDo Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI kRti havai AgilA nayanAM lakSaNa kahai chai / gAthA-- sesANa pi nayANaM, lakkhaNamiNamo suNaha vucchaM // saMgahiyapiMDiyatthaM, saMgahavayaNaM samAsao biMti / vaccai viNicchiyatthaM vavahAro savvadavvesu // (anuyogadvAra - sUtra 137 ) jihAM bhAvanau artha te piMDita saMgrahiyA | piMDita te syauM kahI ? jihAM eka ji zabda grahatAM ghaNA zabda grahIi te piMDitArtha ehavau saMgrahanayanau vacana tIrthaMkaragaNadharAdika bolai / e saMgrahanaya eka sAmAnya arthii chai, na tu vizeSArtha / jima mArga bolatAM Agali vRkSAvalI dekhI gahana svarUpa jANI kAuM--Agali vana cha / e sAmAnya vacana e saMgrahanaya kahiya / jiNi kAraNa vana zabda kahItai je vanamAMhi nAnAprakAra dhava, khadira, palAza, aMba, niMba, jaMbU, kadaMba, zrItAla, tamAla, punnAga, nAga, azokAdika vRkSa tathA zaza, zRgAla, hariNa, rojha, zaMbara, siMha, citrAdika aneka jIva tathA bhIlAdikanI aneka pAli, aneka gokuLa, vAvi, puSkaraNI, sarovara, kUpAdika aneka jalAzraya sNgrhiii| paraM vacana eka ju-- Agali vana cha / tiNi kAraNi sNgrhny| etalaI saMgrahanaya thyu| 101 havai vyavahAranaya vicArI chai / je sarva dravyanai viSai vigata nizcaya etalai syau ? bhAva nizcaya te kahIi je tattvadRSTi puruSa aneka aneka adhikA bhAva eka padArthanai Azrai jANai te bhAva jihAM nathI paraloka prasiddha eka koI artha te vinizcayArtha jANavau / ehavau je artha sarva dravyanai viSai pravartai te vyavahAranaya jANavau / e naya sAmAnya artha na boli| jima jagamAMhi ghaTapadArtha chai te kahai dravyavyavahArai pravartai ? lokaprasiddha jala ANavAnai kAji, iNipari vastra paharavAnai kAji, staMbha gharanA AdhAranai kAji, pustaka vAcavA bhaNavAnai kAji ityAdi lokaprasiddha ekeko vyavahAra bolAi / bIjI pari ekeko padArtha aneka vyavahAri pravartai chai / etAvatA sAmAnya nahI anai nizcaya paNa nhii| iNi kAraNi vyavahAranaya jANavo / athavA je jagamAMhi ghaTapaTAdi vastu chai te yadyapi paMcavarNa, dvigaMdha, paMcarasa, aSTasparza sahita chi| etalai syau bhAva? jihAM ekavarNa, ekagaMdha, ekarasa, ekasparza tihAM tattvadRSTivaM paMcavarNa ho / doi gaMdha, paMcarasa, AThasparza chai tathApi lokaprasiddhaiM jihAM je nIlAdi varNa pragaTa dIsai te padArtha tehavau kahI / e vyavahAranaya jANavo / havai Rjuzrutanaya kahIi cha / paccupannagAhI, ujjusuo NayavihI muNeyavvo / icchai visesiyataraM, paccuppannaM nao sddo|| (anuyogadvAra - sUtra 138) pratyutpanna kahatAM vartamAnakAla tehanau sAdhanahAra je bhAva tehano grahaNahAra Rjuzrutanaya jaannvu| athavA RjusUtranaya kahIi te kima? je atItakAla te gyau, anAgata kAla te nathI upanao tehanauM grahavauM / grahavauM te kuttilbhaav| te bevai~ paraharI Rju kahatAM sarala vartamAnakAla bhAva te sUtraiM tiNi kAraNi RjusUtranaya khvaai| 1. bohatthaM ko. 4. vaccai. ko. 2. 3. naMdI aNuogadArAI, sampA. puNyavi.ma., prakA. mahAvIra jaina vidyAlaya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 e naya sarva jJAnamAMhi eka zrutajJAnaI ja vAMchai / bIjA jJAna thakI mukhyavRttiraM tehavau prAyaiM paropakAranau kAraNa nathI jANInauM zrutajJAna sarva jIvanaI hitUuM kAraNa cha / tiNi kAraNi Rjuzrutanaya zrutajJAna bahu bahu karI grahai / e Rjuzrutanaya jaannvo| nayAmRtam -2 hivai zabdanaya kahai chi| Rjuzruta nayanI pari e puNa pratyutpanna ja nau grahaNAhAra chi| to mAhomAMhi bheda kehau? te kahai chi| RjuzrutanayavAdI sAmAnyagata artha grahai / je para liMgabheda tathA vacanabheda kAMiM na kri| jima ta[Ta] e puruSaliMga, taTI e strIliMga, taTam e napuMsakaliMga / paraM RjusUtranaya taTanau artha graha | liMganao vizeSa kAMI na gaNai athavA guruH ekavacana, guravaH e bahuvacana / ihAM bahU zabdaI guruija grahiya / paraM ekavacana-bahuvacananau vizeSa na giNai / havai zabdanayavAdI vizeSaiM vizeSa zabda grahai tiNi kAraNi zabdanaya kahaivAi / e naya zabdanAM liMgavacanAdika je bheda chai te vizeSaI jUjUA graha / tathA samyak prakAri kArya sAdhaka zabda bola / jima iMdranA nikSepA 4 khyaa| te kima? nAmeMdra, sthApanA iMdra, dravyeMdra, bhaaveNdr| ehamAMhi zabdanayavAdI ima kahai nAma, sthApanA, dravya e iMdra na khivaai| je bhaNI iMdranau je kArya te karI na sakai / iNi kAraNi iMdra na khiii| aakaashkusmvt| jima phUlanau kArya AkAzakusuma thakI na thAi tima ihAM paNa jANavauM / ekabhAva iMdra te iMdra kahIi [je pura nAmaka daityane dArai te] puraMdara khiii| ityAdi iMdra nAma bhAva iMdranai mAna / e zabdanayanau vicaar| hivai samabhirUDhanaya kahIi chai / gAthA-- vatthuo saMkamaNaM, hoi avatthU nae smbhiruuddhe| vaMjaNaatthatadubhae, evaMbhUo visesei|| (anuyogadvAra - sUtra 139) ' samabhirUDha nayanaiM matiiM vastu zabdaI padArtha iMdrAdika tehanau saMkramaNa kahatAM anerA tadartha nAmAMtara viSaiM avatArivauM te avatthu kahatAM asaMbhava kahaivAi / samabhirUDhanayavAdI ima kahai -- etalaI syau bhAva ? jima iMdra saudharmAdi devalokanau svAmI eka nAma Upari ziSya pUchai - bhagavan! iMdra syauM kahI ? tivAraiM zrIguru iMdranA bhAva anerA paryAya kahI prIchavai chai / te kima? iMdranaI zakra kahI / puraMdara kahI / anerAi iMdranAM nAma je chai te kahI priichvi| paraM etalAM nAmAMtare karI padArtha eka iMdra lAbha / samabhirUDhanaya ima na kahai iMdra, zakra, puraMdara ehanA artha anerA chai to iMdrano artha kima prakAsai? tiNi kAraNi iMdra je zakra kahIi te avstu| iMdra je puraMdara kahiyai te puNa avastu saMbhavai nhii| yathA 'idu paramaizvarye' e iMdrapadanI dhAtu / etalaI iMdra padano artha paramaizvarya sahita / zakranau artha zaktiiM karI prdhaan| puranAma zatru tehanaiM vidAraNahAra te purNdr| jau iMdranau artha te zakra anaiM puraMdara sahita kima milai? anai zakra puraMdara e iMdranai arthi na milaa| etalaI zakra, iMdra, puraMdara e ekArtha kima kahaivAi ? ima anere arthi vartamAna zabda anerA arthanaiM paryAya melIyai tao iMdranai paryAya ghaTa syai na kahiyai ? ityAdi samabhirUDha nayanA bhAva aneka chai paraM e vAnagImAtra likhyA cha / 1. je para.... napuMsakaliMga nAsti ko. 2. naMdI aNuogadArAi, saM. puNya vi.ma., pra. mahAvIrajaina vidyAlaya Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta kRti 103 havai evaMbhUtanayano vicAra likhIyai chai / vaMjaNaattha tti / vyaMjana kahatAM zabda, artha kahatAM tehanau bhAva e bevai je vizeSaiM jehavau zabdArtha tehavau nityabhAvi nizcaI karI sthApai te evaMbhUtanaya jANavao / jima kiNahI puruSanau nAma kulavardhana e zabdanau artha je kulanai vadhArai te kulavardhana kahI / je ehavau te puruSa guNai thAi tau kulavardhana shii| evaMbhUtanaya ima mAnai--jai te kula vadhArai nahI teu kulavardhana kima kahiyai? iNi kAraNi aneka bhAva chi| je rUDA varNa sahita te suvarNa / athavA ruDau jehanau varNa te suvrnn| ratnanau Agara te rtnaagr| sudhA amRtanau Agara te sudhaakr| etalaI sonauM- suvarNa, samudra - ratnAkara, caMdra - sudhAkara ityAdi aneka bhAva jehavA nAma tehavA pariNAma je thAi te evaMbhUtanayavAdI pramANa karai / etala evaMbhUtanayanau svarUpa saMkSepaiM khyu| havai e sAta nayamAMhi jai nizcaI bhAvi eka naya pramANa karI je Agama artha vicArai te durnayavAdI bolAi / sAta naya melI bolIyai te anekAMtavAdI zrIvItarAganau mArga jANavau / e sAta naya thakI 700 naya upajai chai / valI ghaNerA bheda chai te sarva pramANa karI eka bola thApatAM zrIvItarAganI AjJA pramANa thA / ekAMtavAda te mithyAtva / ima jANI vItarAganI vANI sAcI saddahI zrIsamyaktva vimala kariva / tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM / iti shriipNcmaaNgvcnaat| (bhagavatI za. 1. u. 3 sU. 166 ) iti sptnysvruupm|| 1. sUtrAduddhRtya bAlAvabodhArthaM vArtArUpaM likhitN| UnAdhikalikhane duSkRtaM mithyA bhuuyaat|| (zrImahAvIra jaina vidyAlaya pustakAlaya, muMbaI ha.pra.kra.606) zrIpAsacaMdrasUribhiH kRtaM vivaraNam iti ko. 63999 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 (3.3) ajJAtakartR ||sptnyvicaarH|| nayAmRtam - 2 [1] atha nayavicAra anuyogadvAre sUtre e rIte lagADI chai te rIta lagADavI jugata chai| zvetAMbaramate to e paramANa chai pache Apa AparI ukta lagAve tehanI ve jAMNe piNa zAstrano mata dekhADyo vAhIjeM | amukeM zAstramAM e rIte lagADI chai| anuyogadvAre pAthA' upara sAta naya lagADI tehanA cyAra vikalpa kiiyaa| prathama to pAtho levA vanameM cAlyau ne lakaDI kATI ghaDatAM tathA pAtho nIpajavU ko tehane pAtho kahe? te naigamavivahAra ne mateM pAtho kahai, doya nayano eka vikalpa kIyo ne pAtho dhAMna mApaNa re kAMma Ave / dhAMnano saMgraha hoya tehane saMgrahanaya pAtho khai| anai RjusUtranaya te pAthAne pAtho kahe ane dhAna pAthAthI mApyo te dhAMnane pAtho khe| ane zabda, samabhirUDha, evaMbhUta e tIna nayano eka vikalpa kahyau te to pAthAneM viSeM jIvano upayoga tehaneM ja pAtho kahai / pathAgArasapatho' e pATha piNa jaDa lakaDIneM pAtho na kheN| [2] dUjo dRSTAMta vasatI upara kahyau te kiNahIka pUchayau tu kihAM vaseM? tare kahyau huM lokameM vasu chu| pache tiracho loka, jaMbUdvIpa, deza, nagara, gharameM vasato kahyau / taThAtAI negamavyavahArano mata ane saMgraha to saMthAre vege tiNa vasato mAnyo ora Rju to asaMkhyAta AkAza paradeza avagAyA tihAM vasato kayo ane zabda, samabhirUDha, evaMbhUta tau AtmAnA svabhAvamAM vasato maaNnyau| AsanAyavasAMmI e pAThasuM ehanA cyAra vikalpa karyA ane paradezInI pRcchAyeM sAta vikalpa kryaa| phera cyAra nikhepA mAthai sAta naya lagAi tihAM tehanA piNa cyAra vikalpa karyA / naigama, vivahAra to eka AvazyakaneM eka mAMne ane ghaNA Avazyakane ghaNA mAMne ane saMgraha to eka tathA ghaNA Avazyakane ekahI ja mAne ara Rju to eka AvasyagahI ja mAMne tehI potAnau, ghaNA na vAMchai ane zabda, samabhirUDha, evaMbhUta to Avasyagane viSai bhAva huveM to maane| [3] phera saMkhamAthe sAta naya lagADI e rIteM naigama, saMgraha, vivahAra to Agale bhaveM saMkha UpajasI tehane saMkha kaheM aneka juto saMkhano Aukho baMdhyo pachai saMkha kahe ane zabda, samabhirUDha, evaMbhUta to saMkhane sanmukha huvo saMkhapaNe upajyau tareM bhAvasaMkha kaheM ehanA tIna vikalpahI ja kiiyaa| phera RjusUtroM dravyahI ja giNI aneM keIka AcArya bhAvane giNI piNa deIcaMda jInA nayacakra meM kahyau / aneM RjusUtranaya varatamAna kAle je bhAva hoya te mAMneM / jJAna upayogane jJAna kahe, darzana upayoganeM darzana kahai, sAmAyaka upayogI te sAMmAyakI kaheM, kaSAya upayogIneM kaSAI kaheM, piNa e vAta to nahI zuddhabhAva Rjunaya mAMnoM zuddha azuddha donu mAnau niyAya / tatau pachai prazna karyau -- e rIta tau zabdanaya hI mAMnai pachai phera mAMhomAMhi phera zu paDyau? tareM kahyau tarkazAstrai ehavo kayo Rju kAraNarUpa ane zabda kArajarUpa e phera paamyau| [4] hive eha bolAMne anusAre navatattva SaTdravya upara lagADuM huM / prathama to jIvatattva ajIvatattva doya hI ja chai| ehanAM saMyogathI sAta tattva UpanA / tehameM piNa punyatattva aru pApatattva e doya tattva tehI ja ATha karama tehathI pAMca 1. =prasthaka 2.patthayAhigArajANago patthao(anuyogadvAsUtra-474) 3. devacaMdra 4. nyAya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta kRti 105 tattva UpanA mUlakAraNa ehIja rIteM punya-pAparo Azrava, punya-pAparo hI saMvara, punya-pAparI hI nirjarA, punya-pAparo hI baMdha, aneM mokha piNa punya-pApano hI ja cheN| [5] hive punya tattva UpareM sAta naya lagADe cheN| nava prakAra punya kayo / tehamAM pahilo aNa punyeM kahyo kiNa hI sAdhu tathA rAMka purabalaAMNa jAcanA karI tare negama nayaneM mate to dAna devA uThyo / saMgrahanayaneM mate anAdika hAthe liidho| vyavahAranayane mateM tehaneM pAtre paDyau / ara RjunayaneM mate aMtarakriyA kare zubha lesyA kAraNabhAva sAtAvedanIyAdika karamanA pudgalavargaNAno saMcaya thayo / zabdanayaneM mate karmano vipAka sthitipAka udai aayau| samabhiruDhanayaneM mateM rasa, vIrya, padAratha bhogavyo / evaMbhUtanayaneM mate AtmA meM sukha jIvano guNano bhogavato huvo| hiveM paaptttv| pahilo prANAtipAta pApa kahyau aThArai meN| tehamAM kiNahI pAradhIneM mRganA mAMsanI IchA huii| te naigmne| saMgrahanaya zastra leI vanameM cAlyau / vyavahAre kriyA karI mRga mAryau / RjaneM mateM azubhalezyA kAraNa bhAva asAtA vedanIyAdikaM bayAsI prakRti upaarjii| zabdanayaneM mateM karmasthitipAka Ude Avyau te kaarybhaav| samabhirUDhanayaneM mate pApabhogavaNa rUpa pravRtti thaI tevAi ja padAratha bhog| evaMbhUta nayaneM mate AtamAre dukhapaNAno vedavA thayo, jIvano dukha guNa tehIja bhogavyau / [6] hiveM Azravatattva upara sAta ny| karmano zravavo te aashrv| naigamanayane mate to lezyAno udaya huvo| lezyA yoga nai udai khii| saMgrahanayaneM mateM karma AvaraNaro bAraNo khulyo / vyavahAranayaneM mate yogarI kriyA kara karma vargaNA grhii| RjuneM mateM jIvanA paradesAM pudgala grAsyA gIlIyA piNa e kriyA jIvanA bhAvanimatta sahAi vinA huve nahI / zabdanayaneM mate mithyAtvAdika jIvanA bhaav| aneM samabhirUDhaneM mateM te bhAvai jIvanI prkRti| ane evaMbhUta nayaneM mate te bhAvai jIvano magana huvnnau| [7] 5 sNvrtttv| naigamanayane mateM karama halakA thayAM jathApravRtinA paraNAma thayA / saMgrahanayaneM mateM gurupAsa jAya paMca mahAvrata tathA bAreM vrata AdaryA / vyavahAranayaneM mateM samiti - gupti meM pravRttiNa thyo| Rjune mate AvatA karma jJAnAvaraNAdi rukaaNnnaa| zabdanayaneM mate caudeM prakRtino upazama thayo, nija zakti pragaTI / samabhirUDhaneM mateM AtmAneM thiratA prakaTI, caMcalatA miTI / evaMbhUtanai matai AnaMda sukha pragaTyau jo saMvara padapAya aanNde| e samayasAra meM sAkha ane ThA[NAM]gasUtre' dasa sukha kahyA tihAM navamo sukha saMvarI sAdhano kahyau sarvArthasiddhanA devAMthI anaMtaguNo idhako' khyau| [8] hiveM nirjraatttv| naigamanayane mateM pUrve saMcita karma jIrNa thayA / saMgrahanayane mateM sUtre vedanA nirjarA kahI te karama vediiyaa| vyavahAranayaneM mateM yogakriyA kara karmArI parisATaNA karI karma jhATakara dUra kiyaa| Rjune mate dezathI karma toDI jIvapradeza deza thakI Ujalo huvo| zabdanayaneM mate bAreM prakAra jIvanA bhAva uupnaa| samabhirUDhaneM mateM bAreM prakAra tapa mAMyalo aNasaNa ara abbhiMtara tapameM subha dhyAna tehano dhyAyavo seNibaMdha thyo| evaMbhUtanayaneM ma icchArodha huvo Atama sattA eka thayA / 1. dasavihe sokkhe pnnnntte| taM jahA-- AroggadIhamAuM, aDDhejjaM kaambhogsNsttN| atthi suhabhogaNikkhammameva tatto annaabaahe| (sthAnAMga 10-83) 2. =adhika Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 nayAmRtam-2 [9] hive bNdhdvaar| negamane mate karama AzravadvAreM AyA te pradeza jIvanAthI sanamukha thyaa| saMgrahanayaneM mateM pradezAMthI bNdhaannaa| vyavahArane mate purAMNA karmAthI ekameka thyaa| RjuneM mate jIvanA pradeza bNdhaannaa| zabdanaya mateM siddhAMte rAgabaMdha dveSabaMdha kahyau jIvanA bhAva rAgadveSa ajJAna meM thyaa| samabhirUDhane mate jIva ArtaraudradhyAne rhyau| evaMbhUtane mate kiNahI jIvanai nakhasikha lAMbAM vadhyo duHkhI thAya tima jIva dukhI thayo baMdhabhAva bhogvtaaN| [10] hiveM mokhtttv| naigamaneM mateM karmArI thiti pUrNa thaI anAdi baMdhI thI teN| saMgrahanayaneM mateM karama dUra thyaa| vyavahArane mate zukladhyAMnanI kriyA thii| Rjune mate haMsanA aMsa kahatAM pradeza ujalA thyaa| zabdanayaneM mate ATha guNa pragaTyA kevalajJAna kevaladarasaNa aadi| samabhirUDhane mateM guNAMmeM rayaNa thyo| evaMbhUtane mate anaMta AnaMda Upano, sukha te kAraNa sukhIpaNau te kAraja sukhaguNapravRtti te kriyA iti nvtttv| [11] pahilo jIvatattva kyo| tehanA cavadeM bheda kiyaa| te upara to saMkhanI pare naya lAge ch| tathA cyAra gati 84lAkha jIvA upara e rIte sNbhve| anuyogadvAramateM to uhAMto tIna vikalpa karyA aru tInAMthI samajha na paDai to sAta naya kara diikhaayaa| koI jIva AgaleM bhave nArakImeM Upajasi manuSyathI te upara lagADai chai| naigamanayaneM mate to manuSyapaNai chai ane AgalA neriyAnA bhavanau Aukho na bAMdhyo tehA nerIyo khai| manuSyane pehalA tiryaMcano bhava tho tehathI manuSyapaNAmeM AveM tare cha bola pahalA bAMdha nIkalai e bhaNe tI sUtranI sAkha gainAme jAinAme hainAme khainAme avagAhanAnAme srnaame| (samavAyAMga 82.6) tehameM khainAme kahatAM AgaleM bhavai kSetrapharasanA yoga paravaratI bidha lezyAdika baMdha hoya teha paramANe bhogavai tehathI negama to taThAthI neriyo khe| aru saMgraha to vATai vahato tathA aparyAptA manuSya thayA nerIyo khai| aru vyavahAratau paryAptau huvAM kumArageparavara(?) tAMne neriyo khai| aru Rju to nArakIno AUkho bAMdhyA pache nerIyo khai| te kAraNa Rju kAraNarUpa ane zabda kAryarUpa neriyApaNAno bhogvvo| zabdanayaneM mate aparyAptAneM neriyo khe| samabhirUDhanayaneM mateM nArakInA bhAvameM pravartato kSetra vedanA shai| evaMbhUtaneM mateM paramAdhAmI mAra dai duHkha bhogaveM utkaSTA tareM nerIyo kheN| evaMbhUtaneM mate astrIne mAthe jaladharaNa kiriyA karato ekahI paryAya chai-chIna huve tivAreM ghaTa kaheM e nyAya jaannvo| aru ekalI jIva upari ora rIte laage| [12] aru ajIva upara sAta naya te dharmAstikAya UpareM sAta ny| naigamaneM mateM to khaMda, deza, pradeza tIna bheda abheda rukara dharmAstikAya dravya maaNge| saMgrahanaya eka dravyarU eka sattA kara maane| vyavahAranaya asaMkhyAta pradezarUpA eka paradeza viSe SaTguNI hAMNavRddhirUpa maane| RjaneM mate jIva pudgala vartamAnakAle calAveM te maane| aru zabdAdika tIna naya to AtmAnA upayoganeM hI ja dharmAstikAya khai| pAthAne dRSTAMte pthaagaarsptho| te tIna nayanA tIna viklp| zabdanayaneM mate jJAnano upayoga kaarnn| evaMbhUtanai mate jANapaNo kaarj| samabhirUDhane mate jJAnaguNapravatti kriyA thii| e rIte piNa adharmAstikAya jaannvii| __[13] hiveM AkAzAstikAya upari sAta ny| naigamAdi sAta naya madhye jIva karmano kartA kiseM naya karI?(1), a jIvakarmano bhogatA kiseM naya karI?(2) jIva svarUpanau kartA kisI naya karI?(3) jIva svarUpano bhoktA kisI 1. patthayAhigArajANago patthao(anuyogadvAsUtra-474) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti 107 naya karI?(4) e prazna sAte naye jaannvau| jIva karmano akartA kisI naya karI?(5), jIvakarmano abhoktA kisI naya karI?(6), jIva svarUpano akartA kisI naya karI?(7) jIva svarUpano abhogatA kisI naya karI?(8) prazna madhye piNa sAtanayavicAraNA mArI matasAru graMthAMne anusAre e rIte laage| prathama prazna--jIvakarmano kartA kisI naya karI? te zuddha nizcai jIva rAgadveSavibhAvaparaNAMmano kAraNa pAya RjunayaneM mte| vivahAranI kriyAyeM punya-pApano Azrava kara baMdhatattva thayA ne saMgrahanaya satArayA e rIte krtaa| dujo prazna--karamano bhogatA te punya pApanA baMdhano udayakAla AyA karma nirjaraM tarai pelA vedanA pache nirjarAsu vedavo tehI ja bhogavavo te aSTakarmakAraNa pAya jIvanA sukhadukharUpa vibhAvaparaNAMma thAya te asuddha zabda naya karI jIva bhoktaa|(2) jIva svarUpanau kartA kisI naya ara svarUpano bhoktA kisI naya? te ihAM karma saMbaMdhano bheda nahI ekalA jIkAmAMhI ja svarUpano karatA bhogatApaNo ch| te jIvadravyamadhye anaMtaguNa khyaa| te guNa Apa ApaNo kArajanI pravartanA karai chai, navA navA kAraNa kAraja samai samai upaje che| te jJAnaguNa kAraNa, jAMNapaNo te kArya, jJAnaguNapravartI te kiriyaa(1)| sukhaguNa kAraNa, sukha te kAraja, sukhaguNapravartana te kriyaa| (2) ihAM sukhaguNapravartanA te to karatApaNo ara sukha te bhoktApaNo e rIteM svarUpano karatApaNo bhogtaapnno| ara ihAM naya puchosu siddhameM naya na khii| ara avasthA sarvathAsiddhamai ch| phera evaMbhUtanaya lagAvai to najIkapaNAthI lAgai evaM 4 praznano jbaab| bAkI cyAra prasanano jbaab| jIvakarmano akartA kisI naya? aura karmano abhoktA kisI naya? te jIva terameM guNaThANai IriyAvahIkI kriyAyeM sAtAvedanI karamano karatA hu~to te joganirodha kIdhA pachI akriya huvo te akartA te evaMbhUtanayaneM mate akartA huvo| piNa bhogatApaNo cavadamai guNaThAMNai chai te cyAra karma nijarai chai te vedanA vinA nirjarA huvai jenahI ara abhogatA karamanau samasta karama rahata huvAI ja huvai te siddhAvasthAyehI jchai| ihAM piNa siddhamaiM naya nahI khii| phera evaMbhUta ApArI kalpanAyai lagAveM to lAgai e karmano akartA-abhoktApaNo khyau| ____ jIva svarUpanau akartA kisI naya karI? ara svarUpano abhoktA kisI naya karI? te e rIte zuddhanizcaM naya zuddha saMgraha naya karI vastunai nita mAMnai nita te sata, sata te anAdi pariNAmI bhAveM jIva devatA, nArakI, manuSya, tiryaMcapaNai na havau kaTastha avasthAyai arthakriyAnau kartA nhii| kartA nahIM tihAM bhoktA piNa nhii| kartA vinA bhogatA havai jana ihAM naya zuddhanizceM paraNAMmika bhAva svabhAvika bhAva chai temaiM siddha-saMsArino bheda nhii| siddha-saMsArIro bheda to udaya kaSAyAdika bhAvakarama janana chai| temaiM cha naya zuddha saMgraha phera lAge chai| e rIte mArI samajha mAphaka lagAyA haiN| iNamAhi koI ayathAratha lAgo huvai tau pucha lejo| phera Apa kAMI savAya vAta kara lagAvo to lagAya dIkhAvato jyu mArai savAya jJAna khule| mAre to jJAna puchIyAM-vAMciyAsuI ja vadhai chai| nayano jJAna gahana chai samajhameM AI tima likhIyo chai| ||iti sAtanayavicAra sNpuurnn||' 1. pratilekhakaprazasti--saM.1906rA caitra suda 15 dine| la dolatavijaya AtmArthe hete| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 nayAmatama-2 (3.4) ajJAtakartRka ||sptnyvicaarptr|| hivai zrIvItarAganA vacana bi prakAranA chi| eka dravyArthika naya(1) bIjau pryaayaarthik(2)| jima meru sAsatI vasata dravyArthakanayeM sAsatI chai, paryAyeM asAsatI chii| hivai sAta naya kaheM chi| naigamanaya(1) saMgrahanaya(2) vyavahAranaya(3) RjusUtranaya(4) zabdanaya(5) samabhirUDhanaya(6) evNbhuutny(7)| hiveM artha likhai chai| naigama kahatAM mahAsAmAnya aMsagrAhI chai, aMsa4 piNa saMpUrNa vastu khi| jima sUkSma nigodIyA jIvameM akSararai anaMtamai bhAge jJAna thakAM siddha samAna khai| valI 13 14meM guNaThANai vartatAM kamarA eka aMsa thakAM saMsArI kaiM ityAdi(1) saMgraha naya sattAgrAhI chai| sarva jIva eka samAna chai, sattAguNa ghaTai nhii| yathA jIvarA 2 bheda siddha(1) anai saMsArI(2) hivai vyavahAra naya kahai chai jIva anai pudagalarA bheda vihacai te vyavahAra naya khiijai| jima jIvanA bheda 2-siddha(1) anai saMsArI(2), saMsArInA 2 bheda-ajogI(1) sajogI(2), sayogInA bi bheda-kevalI(1) chadmastha(2), chadmasthanA 2 bheda-kSINamoha(1) upshaaNtmoh(2)| e bihe 10rA 9 / 8 guNaThANe, e zreNi pratipannanA 2 bheda-apramatta(1) pramatta(2), pramattanA 2 bheda sarvavirati(1) dezavirati(2), dezaviratinA2 bheda virati(1) avirati(2), aviratinA 2 bheda-samakitI(1), mithyAtvI(2), mithyAtvInA 2 bheda-bhavya(1) abhavya(2), bhavyanA 2 bheda-zukalapakSI (1) kisanapakSI(2), zukalapakSInA 2 bheda-paritta saMsArI(1) aparitta sNsaarii(2)| iNa bhAMti bheda karai te vyavahAra ny| athavA jIvarA bheda 1/2/3/4/5/6/7/8/9/10/11/12/13/14/ Atha] 563 / atha anNtaa| e sarva vyavahAreM karmanai udai nAma vyavahAreM dIdhA ni(vi?)hcai| jIvanai 1 bheda chai, valI pudagalanA 2 bheda-paramANu(1) khaMdha(2), khaMdhanA 2 bheda-sUSama khaMdha(1) bAdarakhaMdha(2) tehanA 2 bheda-sacitta(1) acitta(2), tehanA 2 bheda-jIvagRhIta(1) jiivagrii(gRhii)t(2)| iNa bhAMti aneka bheda vihacai te vyavahAra naya trIjArau vacana jaannvau| pudagalarA 4 bheda karai te vyavahAre paramANumAMhe milanabichaDana sakati chai tiNa vAste pudgalAstikAya khiijai| hivai vartamAnakAla vartatA bhAva grahai te RjusUtranayA jima sAdhurA pariNAma meM varatatA gRhInai piNa sAdhu kahIjai, gRhIpariNAme varatatA sAdhunai piNa gRhI khiijai| valI manuSyatiryaMcaneM piNa narakanA AyukhAnau baMdha thayAM pachI nArakI kahIjai, ima devatirajaMca vicaarnnaa| yathA zrIvivAhapannatIsUtre 1. =sUkSma), 2. =vibhajana, vighaTanA, 3. =tiryaMca Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti nerayie NaM bhaMte! neraiesu u/va/vajje aneraie neraIyesu u/va/vajje? goyamA! neraIe neraIesu u/v/vjje| (bhagavatI za.4 udde.9) ima RjusUtra naya AlAvau chai| akSararUpa nAmaneM mukhya kahai so shbdny| jima prANAnuM dharai te jIva, nahI tau vacana agocara chai| vyAkaraNa madhye zabda nIpajai tehanau artha huvai te khai| jima rAgadveSa jIpiM jin| hive zabda re bhedeM piNa artharo bheda na mAne te samabhirUDhanaya khiiji| jima iMdra, zakra, puraMdara, devarAja sarvanai iMdra kahIjai sabdameM(naya) judA judA artha bolai chai piNa rUDheiM ihI ja khiijai| zabdamadhye jehavau artha chai tehI ja bolai te evaMbhUtanaya jaannvau| jima parama aizvara ja paNAthI iMdra kahIjai, zakra nAma siMhAsanamAMhai baisai tAre zakra khiijai| e naya 7mau sarvathI suddha chai / kevalajJAnAdi guNa pragaTa huyai siddha khai| guNaparyAye sahita saMpUrNa avasthA prApta vastune vastu khai| yathA siddhi sthAnaka prApta jIvane siddha khai| hiveM jIva dravyasuM sAta 7 naya joDai ch| naigama kari tIna kAla jayavaMta sAsatau jIva chai| saMgrahanaya kari anaMtaguNaparyAya sahita jIva chai| vyavahAra naya kari jIva sakarmI chi| RjusUtra naya kari karma baMdhanai upayoge vartatau sakarmI ch| tehi ja karmanA kSayanA upayogameM vartatau akaramI zabada naya kari jIva isau nAma kahaNI aavai| samabhirUDha naya kari jIva guNaparyAyanai olkhai| evaMbhUtanaya kari vastunI sannAya hai zuddha kevalajJAnadarzala(na) prANa dharai te jIva khiijai| ima cha dravyanai 7 naya lagAvaNAM upyogsuN|| 1. =jite Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 nayAmatama-2 ajJAtakartRkaH ||sptnyadhikaarH|| ||shrii jinAya nmH|| hivai eka-anekapakSathI nizcai jJAna kahivAne naya khai| sarvadravyameM aneka svabhAva chai| te eka vacanathI kahyA jAya nahIM tiNe mAMhomAMhe saMkhepapaNeM kahai ch| tihAM mala nayanA bi bheda chai| eka dravyArthika (1) bIjo paryAyArthika(2) tihAM dravyArthikano artha kahai chai utpAdavyaya paryAya gauNapaNe dravyanI guNasattAnai grahai te dravyArthika khiijai| te dravyArthika nayanA dasa bheda chai| nitya dravyArthika sarvadravya nitya chai(1)| agurulaghu ane kSetranI apekSA na karai, mUlaguNane piMDApaNe grahai te eka dravyArthika (2) / je jJAnAdika guNe sarvajIva eka sarikhA chai tiNe sarva jIva eka khai| svadravyAdikane grahai te sat dravyArthika jima sat lakSaNaM drvym(3)| anai kahivA jogA guNa aMgIkAra karai te vaktavya drvyaarthik(4)| azuddha dravyArthika ajJAna AtmAno chai(5)| anvaya dravyArthika sarva dravya, guNa, paryAya sahita chai(6)| paramadravyArthika sarvadravyamUla sattA eka chai(7)| zuddha dravyArthika jIva sarvanA ATha pradeza nirmalA chai(8)| sattA dravyArthika jIvanA asaMkhyAta pradeza eka samAna chai(9)| paramabhAvagrAhaka dravyArthika guNaguNI dravya te eka ch| AtmA jJAna rUpa chai(10)| e dravyArthikanA dasa bheda khyaa| paryAyArthika naya kahai chai-- paryAyAne grahai te pryaayaarthik| tehanA cha bheda ch| dravyaparyAya--bhavyapaNo, siddhpnno(1)| dravyavyaMjanaparyAya ApanA pradeza maane(2)| guNaparyAya--je ekathI guNa anekatA thaaii| jima dharmAdi dravya ApaNai cAlanAdi guNathI aneka jIva pudgalane sahAya krai(3)| guNavyaMjanaparyAya--je eka guNanA ghaNA bheda cha (4) / svbhaavpryaay--agurulghu(5)| e pAMca paryAya sarvadravyameM hai| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI kRti vibhAvaparyAya---jIva pudgalamaiM chai| ane cha paryAya bIjA kahai chai - anAdinitya paryAya-----merupramukha (1) / sAdinitya paryAya--siddhapaNo (2) / anitya paryAya--samaya samayameM cha dravya Upajai viNasai chai (3) / azuddhaanitya paryAya--janmamaraNa thAya chai (4) / upAdhiparyAya--karmasaMbaMdha (5) / zuddha paryAya je mUlaparyAya sarvadravyanA eka sarIkhA chai (6) / e paryAyArthikano svarUpa kahyo / 111 hivai sAta naya kahai chai-- naigama naya ( 1 ) saMgraha naya ( 2 ) vivahAra naya ( 3 ) rijUsUtra naya ( 4 ) zabda naya (5) samabhirUDha naya(6) evaMbhUta naya (7) e sAta nayanA nAMma jaaNnnvaa| hivai pahilo naigama naya kahai chai-- nahI chai eka gamo te naigm| eka aMsa guNa Upano huvai teNe vastupaNo mAMnai te naigamanaya khiijai| atra dRSTAMta - jima kiNahI manuSyane pAilI' lyAvaNa mana thayo / tivArai vanameM kATha leNa caalyau| sumuho' koI manuSya milyo -tuM kihAM jAya chai ? ima pUchyau / tivArai tina kahyo -- je pAilI levA jAuM chu| to iNai pAilI to ghaDI nathI piNa manameM ciMtavI te thaI giNI / e sarva saMsArI jIvane siddha samAna kahai chai / je sarva jIvanA ATha pradesa nirmalA siddharUpa chai / tiNe ekeM aMse siddha chai| te kAraNa siddha samAna kahyA / te naigama nayanA triNa bheda chai / vartamAna atIta AropaNa naigama ( 1 ) vartamAna anAgata AropaNa naigama (2) vartamAna naigama (3) atIta naigama kehane kahIyai? je vIrano nirvANa Aja thsyai| e atIta naigm| anAgata naigama kehane kahIyai? je padmaprabhuno nirvANa Aja thasyai e anAgata naigm| etalai naigama naya khyau| hivai saMgrahanaya kahai chai| sattA grahe te sNgrh| je kAraNai eka nAma lIdhAM sarva guNa, paryAya parivAra sahita Avai te saMgraha naya jaannivo| atra dRSTAMta kahai chai / je kAraNe kiNahI manuSya parabhAta dAMtaNanI viriyAM dharavA (bA) raNe Aya ApaNe cAkarasuM kahai--je dAMtaNa lyAvo / tivArai te dAsa loTI, pAMNI, rumAla, dAMtaNa sarva le Avai / te dAMtaNa ka nAma le maMgAvyo piNa sarvano saMgraha thayo tiMma dravya ehavo nAMma kahyo dravyanA guNa, paryAya sarva aavai| te saMgraha nayanA be bheda chai| eka sAmAnya saMgraha(1) je dravyapaNo sAmAnya letAM jIva ajIvano bheda na paDyo anai bIjo vizeSa saMgraha (2) vizeSatA aMgIkAra karai chai je jIva dravya ima kahyAM ajIva sarva Tala gayA e saMgraha naya kahyo / hivai vivahAranaya kahai chai| vivaharaNa kahatAM bAhya svarUpa dekhIneM bheda vihacai je bAhira dIsatA guNa dekhai te mAMne aMtaraMga sattA na mAnai etalai e naya meM AcAra kriyA mudai chai / aMtaraMga pariNAmano upayoga nathI / je kAraNa naigama, saMgraha jJAnarUpa dhAMnanA pariNAma vinA aMsa tathA sattAgrAhI chai tima ihAM karaNI mukhya chai| te vivahAra nayapaNeM jIvanI 1. dhAnyamApa 2. sanmukha - sAme Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAmRtam-2 vivasthA aneka bhAMta chai| tihAM naigama saMgraha naya karI sarva jIva sattAiM ekarUpa chai piNa vyavahAra naya jIvanA be bheda chai--siddha(1) sNsaarii(2)| saMsArI jIvanA be bheda chai--ajogI caudameM guNa ThANe vartamAna kevalI lIdhA chai| bIjo sjogii| sajogInA be bheda_eka kevalI(1) bIjo upazAMtamoha(2) upazAMta mohanA be bheda chai_akaSAI(1) IgyArame guNaThANeMnA jIva, skssaaii(2)| sakaSAInA be bheda chai--eka sUkSma sakaSAI dazameM guNaThANAnA jIva, bAdara kssaai(2)| bIjA bAdara kaSAinA be bheda chai--eka zreNipratipanna(1) bIjA shrennirhit(2)| zreNirahitanA be bheda chai--eka apramAdI(1) bIjA prmaadii(2)| pramAdInA be bheda--eka sarvavirati(1) bIjA desvirti(2)| desaviratinA be bheda--eka viratipariNAma(1) avirtiprinnaam(2)| aviratinA be bheda--eka aviratI samakitI(1), bIjo mithyaatvii(2)| mithyAtvInA be bheda chai--eka bhavya(1) bIjo abhvy(2)| bhavyanA be bheda chai--eka graMthibhedI(1) bIjo grNthiabhedii(2)| ima je jIva jehavo dIse chai te tehavo mAMne e vivahAra ch| ima pudgalanA bheda karavA te kahai chai--pudgala dravyanA be bheda chai--eka paramANuA(1) bIjo khNdh(2)| khaMdhanA be bheda chai--eka jIvasahita je jIvanoM lAgA(1) bIjo jIvarahita ghaDo pramukha ajIva khNdh(2)| jIvasahita khaMdhanA be bheda chai--eka sUkSama(1) bIjo baadr(2)| __ ihAM vargaNAno vicAra likhIyai chai tihAM pudgalanI vargaNA ATha chai--udArikavargaNA(1), vaikriyavargaNA(2), AhArakavargaNA(3), tejasavargaNA(4), bhASAvargaNA(5), UsAsavargaNA(6), manovargaNA(7), karmavargaNA(8) e ATha vargaNAnA naaNm| be paramANuA bhelA thAi tivAre dvaNuka khaMdha thAi, tIna paramANuA bhelA thAi te triNuka khaMdha thaaii| ima saMkhyAte paramANue saMkhyAtANuka khaMdha thAiM, asaMkhyAte asaMkhyAtANuka khaMdha thAve, anaMte paramANue mili aNaMtANuka khaMdha thaavai| e sarva jIvaneM agrahaNa yogya chai ameM abhavyathI anaMtaguNa adhikA paramANuA bhelA thayAM UdArikanI levA yogya vargaNA thaay| iNa anaMtaguNa adhika vargaNA nAmeM dala thAiM tivArai vaikrInI vargaNA thaayeN| ima vaikrI anaMtaguNa paramANu milyA AhAraka vargaNA thaayai| ema sarva vargaNA eka ekathI anaMtaguNA adhika paramANuA milai te sarva anaMta guNA thAyai etalai pahilIthI bIjI vargaNA, bIjIthI tIjI vargaNA ima sAtamI manovargaNAthI AThamI karmavargaNAmeM anaMtaguNA paramANuM adhika chai| ihAM udArika(1), vaikriya(2), AhAraka(3), tejasa(4) e cyAra vargaNA bAdara chai| iNAMmeM pAMca varNa, be gaMdha,pAMca rasa, ATha pharasa e vIsa guNa chai bhASA(1), UsAsa(2), mana(3), kArmaNa(4) e cyAra sUkSma vargaNA ch| emeM pAMca varNa, be gaMdha,pAMca rasa, cAra pharasa e solai guNa ch| ekalai paramANuemeM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa, bei pharasa e pAMca guNa ch| ima pudgala khaMdhanA aneka bheda chai| hivai vivahAranayanA cha bheda chai| zuddha vivahAra(1) je guNaThANAno choDavo uparilA guNaThAMNAno levo athavA jJAna-darzana-cAritraguNa nizcai naya ekarUpa chai| e ziSyane samajhAivAne judA bheda kahavA te zuddha vivhaar(1)| bIjo azuddha vivahAra je jIvameM ajJAna-rAga-dveSa lAgA chai te azuddhapaNe chai e azuddha vivhaar(2)| trIjo zubha vivahAra je puNyanI kriyA karaNI te zubha vivhaar(3)| cotho azubha vivahAra pAparUpa azubha karma jIva jiNathI krai(4)| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti 113 upacarita vivahAra je kAraNa dhana, ghara, kuTaMba paratakSa AMpAMsuM jUdA chai piNa jIva ajJAnIpaNe ApaNA kari jAMNyA chai te upacarita vivhaar(5)| chaTTho anupacarita vivahAra je zarIra Adika paravastu chai yadyapi jIvathI judA piNa pariNAmika bhAva lolIpaNe eka ThAmi ja rahyA chai te jIva ApaNA kari jAMNe te anupacarita vivahAra jaannvo| etalai vivahAranaya khyo| hivai RjusUtranayano vicAra kahai ch| atItakAla anAgatakAlanI apekSA na karai vartamAna kAleM je vastu jehavai guNe pariNAMmeM varatai te vastu tehavai pariNAmeM maaNge| e naya pariNAmagrAhI chai| je jIva gRhastha chai piNa aMtaraMga sAdhu samAna pariNAma chai to te jIva sAdhu kahIjai ane je jIva sAdhune vese chai piNa manapariNAma viSayAbhilASI sahita chai| je sadA sarva vastu meM eka vartamAna samaya varte chai etalai je jIva gaye kAla ajJAnI hato ameM AgaleM kAla jJAnI bhAve ajJAnI thAsI te bahukAlanI apekSA na karai eka vartamAna samaya je jehavo tehaneM tehavo khai| eka sUkSma RjusUtra chai(1) aneM bAdara moTakA bAhya pariNAma grahai te thUla Rjusuutr| etalai RjUsUtra naya khyo| zabda naya kahai chai je vastu guNavaMta athavA nirguNa te vastu te nAma kahI bolAvIyai bhASAvargaNAthI zabdapaNe vacana gocara thAyeM te shbdny| je kAraNa arUpI dravya vacanasyuM grahyA jAyeM nahI piNa vacanasyuM kahivA te zabdanaya khiijai| ihAM je zabdano je aratha huvai te paNo te vastumeM pAMmIyeM tivArai te vastu zabda nAmai khiijai| ghaTa je ceSTA tehane karato te ghaTa e zabda nayameM vyAkaraNa nIpanA aneM bIjA piNa sarva zabda liidhaa| te zabda nayanA cAra bheda che--nAMma(1), thApanA(2), dravya(3), bhaav(4)| e cyAra nikSepAnA piNa ehI ja nAma ch| te vistArasyuM kahai ch| hivai prathama nAmanikSepo kahai ch| je AkAra guNa vastuneM nAmeM karI bolAvaNo te nAmanikSepo khiijai| je lAkaDIno kaTako ekalei kiNekai jIva kahI nAma kahyo te nAmajIva jaannvo| jima kAlI doraDIne sApanI buddhe karIne ghAu karai haNai tehaneM sApanI hiMsA lAgai e nAmasarpa thyo| te vAstai ima nAmatapa athavA nAmasiddha jima vaDa pramukhane siddhavaDa ima kahI bolAvai chai| NAmaM AvakahiyaM (anuyogadvAra 79) e sUtra sAkha ch| __hivai thApanAnikSepo kahai ch| je kiNahImeM je kehano AkAra dekhIne tehane te vastu kahai etalai citrAma athavA kASTapASANanI mUrti tehane ghoDA hAthIno AkAra chai te ghoDA hAthI kahavAyai te thApanA jaannvii| e thApanA nikSepeM sahita hovai| jima thApanAsiddha jinapratimA prmukh| ihAM thApanA sadbhAva piNa hovai asadbhAva piNa hovai| akRtrima naMdIzvarane viSai jinapratimA, kRtrima ihAM je pratimA e sarva thApanA jaannvii| jima citrAMmanI strI jihAM mAMDI hoi tihAM sAdhu na rahai je kAraNa thApanA strI chai ima jinapratimA jina samAMna jaannvii| ihAM kei ajJAnI jIva kahai--je thApanAmeM jJAnAdika guNa nathI tiNe mAnavI pUjavI nhii| tehane uttara dIjai--je thApanArUpa strImeM strInA guNa kehavA chai piNa vikArano kAraNa thAye chai to jinapratimA dhAMnano kAraNa chai| ameM jo hiMsA thAyeM chai tiNe bhagavaMte dayAmeM dharma kahyA chai tihAM kahIje-je paradesI rAjA kesIgurune vAMdivA bIjai dina ghaNai 1. =dhyAna Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 nayAmatama-2 AyA khalu sAmAiyaM(bhagavatI za.1 3.9.sU.927) e AlAvaithI jaannijyo| tathA jIva svarUpa jANyAM vinA tapa, saMyama puNyaprakRti devabhavano kAraNa chai| puvvataveNaM puvvasaMjameNaM devaloe uvavajjaMti to ceva NaM aaybhaavvttvvyaae| (bhagavatI za.2.u.5,102) e AlAvo bhagavatImAMhi kahyo ch| tathA je kriyAlopI AcArahIna chai ane jJAnahIna chai aneM gacchanI lAjai siddhAMta bhaNai vAMcai chai, vrata paccakkhANa karai chai te piNa dravyataH jaannvo| anuyogadvArameM kahyo chai-- je ime samaNaguNamukkajogI, chakkAyaniraNukaMpA, hayA iva uddAmA, gayA iva niraMkusA, ghaTTA maTThA tuppoTThA paMDurapAuraNA jiNANaM ANAe sacchaMda vihariUNa ubhaokAlaM Avassagassa uvaTuMti taM loguttariyaM davvAvassayA(anuyogadvAra-20) artha-jiNAMne chakkAyanI dayA nathI, ghoDAnI parai, unmAda hAthInI parai niraMkuza chai ApaNe sarIrane dhovatA, masalatA Ujalai kapaDai siNagAra kIdhAM gacchane mamatva bhAvai mAcatA, svecchAcArI vItarAganI AjJAnyA bhAMjatA je tapa kriyA karai chai te piNa dravyanikSepaimeM chai| athavA jyotiSa-vaidyaka karai chai ane ApanI loka pAsai mahimA karAvai chai ane ApaneM AcArya-upAdhyAya kahAvI loka pAsai mahimA karAvai chai te paNi baddhA khoTai rUpIyai sarikhA chai, ghaNA bhava bhamIsI, avaMdanIka chai| e sAkha uttarAdhyayana anAthI adhyayanathI jaaNnnjyo| ____ aneM je sUtranA artha gurumukhai sIkhyA vinA, nayapramANa jAMNyAM vinA, nizcai AtmasvarUpa olakhyAM vinA, niyukti vinA upadeza devai chai te Apa to saMsAra mAMhi bUDai piNa je tiNeM pAsai besai tehaneM piNa leI bUDai chai| e praznavyAkaraNasUtranI anuyogadvAranI sAkha chai-- ajjhatthaM ceva solasamaM ityAdi (pravacanasAroddhAra-696) aneM bhagavatIsUtrameM piNa kahyo chai-- suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsao bhnnio| itto taIyaNuogo, nANunnAo jinnvrehiN|| (bhagavatI.94) aneM keI ima kahai chai je mhe sUtra Upari artha karAM chAM niyukti TIkAno syo kAma chai? te piNa mRSAvAdI chai| je praznavyAkaraNamAM kahyo chai-- vayaNatiyaM liMgatiyaM ityAdi jAMNyAM vinA ane naya-nikSepA jAMNyA vinA upadesa daivai chai te mRSAvAdI chai| ima aneka sUtrameM sAkha chai tiNeM bahuzruta pAseM upadesa sunnvo| uttarAdhyayanameM bahuzrutaneM merunI samudranI kalpavRkSanI upamA dIdhI chai| etalai nAmathApanA dravya e triNa nikSepA bhAva nikSepA vinA azuddha ch| hivai bhAva nikSepo kahai chai je nAma, AkAra,lakSaNa guNasahita vastu te bhAva nikSepo jaaNnnvo| uvaogo bhaavH| iti vcnaat| 1. kAlatiyaM vayaNatiyaM liMgatiyaM taha prokkhpcckkh| uvaNaya'vaNayacaukkaM, ajjhatthaM ceva solsm|| (pravacanasAroddhAra 696) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti 115 ADaMbarasuM Ayo te vAMdanAmeM hiMsA thai piNa lAbhakAraNa giNI toTo na thyo| bIjo mallinAtha cha mitra pratibodhavAne pUtalIno dRSTAMta khyo| so hiMsA to ghaNI thaI piNa lAbhakAraNa ginnii| ima bhAva suddha thakAM hiMsA nahI laagtii| athavA kei ima kahai chai te amhe ApaNe thAMnake baiThA namotthu NaM kahasyuM amane lAbha thaasii| te kharo piNa bhagavatIsUtra meM bhagavaMtanI vaMdanAne adhikArai tihAM jAya vaMdanA kIdhAnA moTA phala khyaa| tathA nikSepAne adhikArai ima kahyo je bhAva nikSepo ekalo thAyai nahI nAma, thApanA, dravya milyAI ja thaaiN| tiNe thApanA mAnavI avsy| je thApanA na mAne tehaneM ima kahIje-je citrAMmanI mUratine hiMsA pariNAMme phADai tehaneM hiMsA lAgai chai tima jinavarane dhAMne jinapratimA pUjatAM lAbha thAI chai| ima yukti karatAM ane Agama sAkhe piNa jinapratimA jinasamAMna maanvii| mAne te ArAdhaka ane pratimA na mAne tiNe thApanA nikSepo uthApyo ane thApanA uthApI tivArai dravya, bhAva piNa uthApai chai| tivArai traNa nikSepA uthApyA tivArai siddhAMta uthaapyo| tiNe jina pratimA na mAMne te virAdhaka chai| etalai thApanA nikSepo thaaiN| hivai dravya nikSepo kahai chai| jehameM nAma piNa hovai AkAra thApanA guNa piNa hovai ameM lakhaNa hovai piNa Atmopayoga tepaNe varato na havai te na milai te dravyanikSepo jaaNnnvo| etalai ajJAnI jIva jIva svarUpanA upayoga vinA dravya jIva ch| aNuvaogo davvaM (anuyogadvAra-13) e anuyogadvArano vacana chai| valI kahavo chai pada, akSara, mAtrA zuddha siddhAMta vAcatAM pUchatAM artha karai chai gurumukha saddahai te piNa zuddha nizcai sattA ulakhyAM vinA sarva dravyanikSepaimeM chai| je bhAva vinA dravya chai te puNyabaMdhano kAraNa chai piNa mokSano kAraNa nahI chai| etalai je karaNI rUpa kaSTa tapasyA karai chai anai jIva-ajIvanI sattA nahI olakhI te bhagavatIsUtrameM aviratI apaccakkhAMNI khyaa| tathA je je ekalI bAhyakaraNI karai chai ameM Apane sAdhu kahAvai chai te mRSAvAdI chai| uttarAdhyayanameM kahyo chai| na muNI raNNavAseNaM (uttarAdhyayanasU.25-29) e vacane nANeNa ya muNI hor3a (uttarAdhyayanasU.25-30) iNe vacaneM jJAnI te munI chai, ajJAnI te mithyAtvI ch| tathA koika gaNitAnuyoganA narakadevatAnA bola athavA yati-zrAvakano AcAra jAMNIneM kahai--je amhe jJAnI chu te jJAnI nathI, dravya-guNa-paryAya jAMNe te jJAnI khiijai| uttarAdhyayaneM mokSamArgameM kahyo chai| atra gAthAeyaM paMcavihaM nANaM davvANa ya guNANa yA pajjavANa ya savvesiM nANaM NANIhiM dNsiyN|| (uttarAdhyayana 26-5) e paMca vastu sattAiM jANyA vinA jJAnI nahI aneM nava tattva olakhai te samakitI ehaveM jJAna darzana vinA je kahai amhe cAritrIyA chu te piNa mRSAvAdI ch| je kAraNe uttarAdhyayaname kahyo chai-- nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa vinA Na huMti crnngunnaa| (uttarAdhyayanasU.28-30) e vacana chai te kAraNe Aja jJAnahIna keika kriyAno ADaMbara dikhADai chai te Thaga chai| tehano saMga na krnno| e bAhya karaNI abhavyane piNa Avai, tiNe Upara rAcavo nahI ane AtmAne svarUpa olakhyAM vinA sAmayaka, paDikkamaNa, paccakkhANa dravyanikSepaimeM puNyAzrava cha, saMvara nthii| bhagavatIsUtrameM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 nayAmRtam-2 etalai pUjA dAMna zIla tapa kriyA jJAna sarvabhAva nikSepe sahita lAbha kAraNa chai| ___ ihAM kei kahai chai--mana pariNAma dRDha karI kIjai te bhAva kahIjai te kUDA chai| e to sukhanI vAMchAe mithyAtvI piNa ghaNAhi karai chai ti na ginnvo| ihAM ja sUtra sAkha vItarAganI AjJAyeM heya, upAdeya parIkSA karI ajIva, Azrava, baMdha upari heya tyAgabhAva; jIvanA svaguNa, saMvara, nirjarA, mokSa upari upAdeya pariNAma bhAva khiijai| etalai rUpI dravya te guNa kahIjai ameM arUpI guNa te bhaav| etalai mana-vacana-kAyAthI lezyAdika sarva dravyanikSepaimaiM chai ane jJAna, darzana, cAritra, vIrya, dhyAna pramukha jIvaguNa sarva bhAvameM ch| e bhAvanikSepo nAma, thApanA, dravyasuM sahita chai| etalai cyAra nikSepA khyaa| hivai cyAra nikSepA lagAya dikhADai chai| nAmajIva mAMcai neM vANameM eka vAMNaneM jIva kahI bolAvai chai| thApanA jIva mUrti pramukha je thaapiijai| dravya jIva ekeMdrIthI paMceMdrI paryaMta sarva jIva piNa upayoga bhelai nahI ti vaarai| bhAva jIva je jIva svarUpa olakhI samakitanA upayogameM hai| ima dharmAstikAyAdika dravyameM jAMNavo nAmathI bolAvaNo jima dharma drvy| thApanA dharmAstikAya akSara ehavA likhaNA athavA dRSTAMta kAraNe kAMI vastu thaapvii| dravya dharmAstikAya je asaMkhyAta pradezI dharmadravya chai| bhAvanikSepaimeM dharmAstikAya jivArai calaNa guNanI apekSA sahita olkhiiyai| hivai nAmasAdhu kehano sAdhu ehavo nAma chai| thApanAsAdhu je thApanA kiijai| dravyasAdhu je paMcamahAvrata pAlai, kriyA anuSThAna karai, AhAra sUjhato lai piNa jJAna dhyAMna mokSano tehavo upayoga nthii| bhAvasAdhu je sAdhunI karaNI karai bhAva saMvara mokSano sAdhaka te sAdhu khiijai| nAmaarihaMta je kiNahIkano arihaMta nAma chai| thApanA arihaMtanI prtimaa| dravya arihaMta jihAMtiI kevalajJAna na Upano tihAMtAI chadmastha thakA bhagavaMtano jiiv| bhAva arihaMta je kevala jJAna pAmyA pachai loka aloka dekhai te jaaNnnvo| ima siddhameM piNa jAMNI khvaa| tathA nAma jJAna ehavo kiNahI jIvano bhAveM ajIvano naam| thApanA jJAna pustakameM likhyo thko| dravyajJAna je upayoga vinA siddhAMtano bhaNavo athavA anyamatInA zAstra sarva athavA jJazarIrAdi dravyajJAna jaannvo| bhAvajJAna navatattvano jaannvo| tathA nAmatapa tapa ehavo kehano naam| thApanAtapa pustakAMme tapanI vidhino likhno| dravyatapa puNya rUpa tapa mAsakSamaNa krvo| bhAvatapa paravastu Upara tyAgano prinnaam| ima saMvarAdika sarva cyAra cyAra nikSepA jaaNnnvaa| tathA anuyogadvArameM kahyo chai-- jattha ya jaM jANijjA NikkhevaM Nikkhave nirvses| jattha ya No jANijjA caukkayaM Nikkhave ttth|| (anuyogadvAra-7) e cyAra nikSepA khyaa| ihAM pahilA tIna nikSepA te dhuralA cyAra nayamadhye dravya chai aneM bhAvanikSepo te zabdAdika tIna naya chai| to ihAM cyAra nikSepA zabdanayamAM kA kahyA? ihAM nAmAdika ehavA nAma te cyAra nikSepA nAte Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI gadyakRti zabdarUpa chai piNa nikSepAnI paraNitirUpa vastu te tIna nikSepA vastu Adi cyAra nayameM chai, bhAva nikSepa vastu te zabdAdika nayameM chai ima srdhjyo| etalai zabdanaya khyo| ___hivai chaTTho samabhirUDhanaya kahai chai| je vastunA ketalA guNa pragaTyA chai ketalA nahI pragaTasI avasya ehavI vastuneM vastu kahai te vastunA nAmAMtarAnA vAcaka artharUpa dharma pragaTa havai te paryAyane te vastu kahIye, je artha paryAya pragaTyA nahI te vastu paryAyapaNo te vastumeM na kahai chatAM pragaTa paryAya te eka karI jAMNai jima jIva cetana AtmA ehano nAmArtha dharma pragaTyA te temAM gaNI padArthano eka artha kahai te samabhirUDhanaya khiijai| e eka aMsa ochI vastuneM piNa pUrI vastu khai| hivai evaMbhUtanaya kahai chai| je vastu ApaNe guNe saMpUrNa chai ane ApaNI kriyA karai chai te vastunA vacana paryAya tathA vastu dharma sarvapragaTa pravartatAM havai tehane te vastu kahIjai, jima mokSasthAnaka pahuMtai jIvane siddha kahai jima pAMNI bharyo, strInA mAthA Upari Avato, jaladharaNa kriyA karato ghaDo khiijai| e evaMbhUtanaya khyo| etalai sAta naya khyaa| ____ hivai sAta nayanA dRSTAMta anuyogadvArasUtrathI(sUtra-474) likhIyai chai| jima kuNahI puruSai kiNahI bIjai puruSane pUchyo--tuM kihAM vasai chai? huM to lokameM vasuM chu| e azuddha naigamA valI pUchyo--je lokanA triNi bheda chai adholoka(1) tiracho loka(2) Urdhvaloka(3) tihAM tuM kihAMmeM rahai? tivairai suddha naigama kahyo-- je tircha lokameM rahuM chu| valI pUchyo--je tircha lokameM asaMkhyAtA dvIpasamudra chai tuM kisA dvIpameM rahai chai? tivArai vizuddhatara naigama kahyo--je jaMbUdvIpamA rahuM chu| valI pUchyau--jaMbUdvIpamA kSetra ghaNA chai tuM kisA kSetrameM rahai chai? tivArai atizuddha naigama baulyo-- je bharata kSetrameM rahaM chu| bharatanA cha khaMDa chai ima kahyo tivArai kahyo desameM nagara NAMma ghaNA chai te tUM kihAM rahai chai? tivArai kahyo--je huM ApaNe gAMma meM rahuM chu| valI pADo chai, ghara chai te btaavyo| tihAMtAMi naigama naya jaannvo| ameM saMgraha naya bolyo--je ApaNa zarIrameM vasuM chu| vivahAra naya bolyo--je saMthArai baiTho tetalai bichAvaNAmeM rahuM chu| RjusUtra naya kahyo--ApaNA sabhAvame rahuM chu| zabda naya kahai--je huM ApaNA asaMkhyAtA pradezame vasuM chu| samabhirUDha naya kahai chai huM ApaNai guNameM rahuM chu| evaMbhUta naya kahai--je jJAnadarzana guNa meM vasuM chu|e dRSTAMta kahyo tima kahavo sarva vstumeN| tathA koIka pradezamAtra kSetra aMgIkAra karI pUchyo--je e pradeza kehano chai? tivArai naigama naya kahyo--je cha dravyano pradeza chai| je kAraNa eka AkAsa pradeza meM cha dravya bhelA ch| tivArai saMgraha naya bolyo--kAla to apradeza chai te sarva loka meM eka samaya chai te eka AkAsa pradeza meM judo nathI tiNa kAla vinA pAMca dravyano ch| tivArai vivahAra naya bolyo--je dravya mukhya dIsai chai temAM vasuM chu| tivArai RjUsUtra naya bolyo--je jiNa dravyano upayoga de pUchIjai te dravyano chai te jo dharmAstikAyano upayoga to dharmAstikAya pradeza chai jo adharmAstikAyano upayoga ye pUchyo to adharmAstikAya pradeza khiijai| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 nayAmRtam-2 tivArai zabdanaya bolyo--je nAma le dravya pUchI jetalo te dravyano pradeza chai| samabhirUDha naya bolyo--je eka AkAsa pradezameM dharmAstikAyano eka pradeza chai, adharmAstikAyano eka pradeza chai, jIvanA anaMtA pradeza chai, pudgalanA anaMtA paramANuM pramukha piNa chai| ane evaMbhUtanaya bolyo je pradeza dravyanI kriyA guNa aMgIkAra karI dekhIjai te samayameM te pradeza te dravyano ginniijai| e pradeza meM sAta naya khyaa| hivai jIva meM sAta naya kahai chai| naigamanaya kahyo--guNaparyAyavaMta te jIva zarIra shit| etalai zarIramAMhi je bIjA dravya pudgala-dharmAstikAyAdika te sarva tiNa jIvameM ginnnnaa| tivArai saMgrahanaya bolyo--asaMkhyAta pradezI te jiiv| etalai eka AkAsa pradesa Talyo bIjA sarva mAhi ginnaannaa| tivArai vivahAranaya bolyo--je viSaya lei kAma ciMtA rai je jiiv| etalai dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, bIjA pudgala sarva TalyA piNa pAMca iMdrI, mana, lezyA pudgala chai te jIva meM ginnaannaa| je kAraNa viSayAdika to iMdrI leiM chai te jIvathI nyArA ch| piNa ihAM jIva bhelA kIdhA tivaarai| tivArai RjusUtranaya kahai chai--je upayogavaMta te jiiv| iNe iMdrIyAdi sarva TalyA piNa jJAna ajJAnanA bheda na TalyA / tivArai zabdanaya bolyo--nAmajIva, thApanAjIva, dravyajIva, bhAvajIva te jIveM guNa-nirguNano bheda na pddyo| tivArai samabhirUDhanaya bolyo--je jJAnAdi guNavaMta te jiiv| tivArai matijJAna, zrutajJAna ityAdika je sAdhaka avasthAnA guNa te jIvasarUpameM aavyaa| tivArai evaMbhUtanaya bolyo--je anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra, zuddha sattAmAtra te jiiv| iNeM naye je siddhAvasthAmeM guNa hatA tehI ja grhyaa| e sAte naya jIva khyo| hivai sAte naye dharma kahai chai| naigamanaya kahai sarva dharmameM ch| je kAraNa sarva dharma meM cAhai chai| e naya aMsarUpa dharmanAMma dharma khai| tivArai saMgrahanaya bolyo-- jevaDerai Adaryo te dharma khiijai| te anAcAra choDyA piNa kulAcArane dharma khyo| tivArai vivahAranaya bolyo--sukhano kAraNa te dhrm| iNe puNya karaNIne dharma kahI maaNnyo| tivArai RjusUtranaya bolyo je upayogasahita vairAgyarUpa pariNAma te dharma khiijai| iNe nayameM yathApravRttikaraNanA pariNAma pramukha sarva dharmameM ginnyaa| te mithyAtvIne piNa thaaii| tivArai zabdanaya bolyo--je samakitI te dhrm| samakita dharmano mUla chai| tivArai samabhirUDha naya bolyo--je jIva-ajIva navatattva cha dravyane olakhI jIva sattA dhyAvai ajIvano tyAga karai ehavo jJAna-darzana-cAritrano zuddha nizcainA pariNAma te dhrm| iNe sAdhakasiddha pariNAma te dharmapaNe liidhaa| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI kRti 119 tivArai evaMbhUtanaya bolyo-- zukladhyAMna rUpAtIta pariNAma kSapakazreNi karmakSayanA kAraNa te saadhndhrm| je jIvano mUla svabhAva te vastudharma / je mokSarUpakArya nIpanA siddhamA rahai te dharma kahai chai| sAta naya dharma khyo| hivai sAta naya siddha kahai chai / naigamanaya -- sarva jIva siddha chai / je ATha rucaka pradeza sarva jIvanA siddha samAna nirmala chai tiNeM sarva jIva siddha chai / iNeM je paryAya naya karI karma sahita avasthA te tivArai saMgrahanaya bolyo-- sarva jIvanI sattA siddha samAMna TAlI ane dravyArthika nayanI avasthA aMgIkAra va (ka) ravI / tivArai vivahAranaya bolyo - je vidyAlabdhipramukha guNeM karI siddha thayo / te siddhapaNeM bAhyatapa pramukha guNa aMgIkAra kiidhaa| tivArai RjusUtranaya bolyo-- jiNeM siddha sattA ApaNeM AtmAnI sattA ulakhI chai aneM dhyAMnano upayoga tehi ja varatai chai te samaya je jIva siddha / iNeM samakitI jIva siddha samAna chai ima kahyo / tivArai zabdanaya bolyo-je zuddha zukladhyAMna pariNAma nAmAdi nikSepeM te siddh| samabhirUDhanaya bolyo--kevalajJAna, kevaladarzana, yathAkhyAtacAritra e guNavaMta te siddha / iNe terameM guNaThAMNeM caudameM guNaThAMNe kevalI siddha khyaa| evaMbhUtanaya--sakala karma khapAya lokaneM aMteM virAjamAna aSTaguNasaMpanna te siddha jaaNnnvaa| e siddha padameM naya khyaa| ima sAta nayamAMhi je koi uthApai te vacana apramAMNa chai| hivai pramAMNa no vicAra kahai chai / te pramANanA be bheda chai--eka pratyakSa pramANa (1) bIjo parokSa pramANa (2) / tihAM pratyakSa pramANa kahai chai| je jIvaneM ApaNA upayogasyuM je dravyaneM jAMNeM te pratyakSa pramANa khiijai| tihAM kevalI chae dravya pratyakSa pramANa jAMNe, dekhai chai / te kevalajJAna pratyakSa jJAna chai / manaH paryAyajJAna manovargaNA pratyakSa jAMNe chai| avadhijJAna pudgala dravyane pratyakSa jAMNeM chai / tiNeM e doya jJAna deza pratyakSa chai| bIjo chadmastha jJAna sarva parokSa pramAMNa chai| te parokSa pramAMNa kahai chai| je matijJAna, zrutajJAnano upayoga parokSa pramAMNa chai| je zAstrabalasyuM jAMNe te parokSa khiijai| te parokSanA triNa bheda chai--anumAna pramANa (1), AgamapramANa (2), upamAna pramANa (3) / anumAna kahitAM koika sahi nAMNa dekhI je jJAna thAyeM jima dhuMo dekhI agnino sahinAMNa anumAna thaaye| Agama kahatAM zAstranI sAkhathI je vAta jaaNnniiyai| jima Apai devaloka, naraka, nigodano vicAra jAMNIyai chai te Agama pramANasuM / aneM kiNahI vastuno dRSTAMta deneM olakhAyeM te upamAna pramANa jaaNnnvo| etalai pramAMNa kahyo / ||iti sAtanayaadhikAra samApta // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 nayAmatama-2 (3.6) ajJAtakartRka ||sptnyvicaar|| naigama(1) saMgraha(2) vyavahAra(3) RjusUtra(4) zabda(5) samabhirUDha(6) evaMbhUta(7) e sAta naya jANavAnAM bheda kahi chi| naigamanaya sAmAnyavizeSAtmaka vastu maani| yathA ghaTo'sti sAmAnyadharmavacanaM atha eha ji ghaTanai viSai vizeSadharma boli| yathA goro'yaM ghaTaH pRthubudhnAdyAkAravAn iti vizeSadharmavacanam iti naigmH|1 saMgrahanaya eka sattA sAmAnya maani| chatI vastu maani| yathA ghaTo raktAdi varNa karI sahita chi| raktAdika vizeSa chai tau saMtapaNai karI sAmAnyapaNuM jaannivu| teha bhaNI sAmAnya thakI vizeSa jUu nahI iti sNgrhnyH|2 vyavahAranaya vizeSaiM ja mAnaiM sAmAnyapaNuM nacuM(?) teha bhaNI sAmAnya thakI vizeSa jUu maani| yathA pANI ANivA bhaNI ghaTapadArtha vizeSadharma pracuMjiu joii| sAmAnyavacani kAryasiddhi na thaai| ghaTavizeSa vacanavyavahAra kAryasiddhi thaai| iti vyvhaarnyH|3 RjusUtra vartamAnapadArtha maani| yathA ghaTa chai e vartamAnakAla balavaMta, atItakAla gayao, anAgata aavsyi| atIta anai anAgata eva RjupaNai karI rhiit| sarala vartamAnakAli vartatau padArtha mAnai iti RjusuutrnyH|4 zabdanaya vartamAnakAli vartatA padArtha samAna liMgaparyAya karI vastuvizeSa mAnaiM zabdiM krii| yathA ghaTaH kuMbhaH kuTa iti ghaTazabdaparyAya khi| iti shbdnyH|5 samabhirUDha isiuM maani| ghaTAdikapadArtha thakI kuMbhAdika padArtha jUjUA maani| yathA ghaTa thakau paTa juutth| iti smbhiruuddhnyH|6 evaMbhUtanaya isiuM maani| padArtha kriyA karatau padArthapaNau mAnai, anyathA na maaniN| yathA ghaTa iti padArtha ghaTaceSTA karatau strImastakI ArUDha thakau pANI ANatau ghaTa khiii| kuMbha iti kau pRthivyAM bhAtIti kuNbhH| pRthivInai viSai zobhai te kuMbha khiii| iti evNbhuutnyH|7 ||iti saptanayavicAraH sNpuurnnH|| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta kRti (3.7) ajJAtakR ||sptbhNgiisvruup|| 121 saptabhaGgIsvarUpaM likhyte| yathA-- siyA atthi (1) siyA Natthi (2) atthiNatthi siyA puNo (3) / siyA ceva avattavo jugavaM vihinisehao // siyA atthi avattavo (5) ceva vihinisehau / siyA Natthi avattavo taheva jiNabhAsio // (6) siyA atthi siyA Natthi avattavo siyA tahA (7) / sattabhaMgI jiNuddiTThA savvabhAvesu saMmayA // artha --sakalapadArthaM ApaNaiM rupaDaM chato dravya - kSetra - kAla-bhAveM cha / jima hamaNAM upano ghaDo potAneM rUpeM chaI anaiM dravyathI pRthavIrUpeM chaI, kSetrathI rAjanagarano huI, kAlathI zItakAlano huI, bhAvathI suvarNe huiN| imaM iMNI rIteM sakalapadArtha dravya-kSetra-kAla- bhAvathI ApaApaNeM rUpeM cheN| syAdasti lakSaNa pahilo saptabhaMgIno bheda / (1) aneM sakala padArtha pararUpeM dravya-kSetra-kAla- bhAvathI nathI / jima havaNAno upano ghaDo vastrarUpeM nathI, dravyathI jalarUpeM nathI, kSetrathI sthaMbhatIrthano nathI, kAlathI uSNakAlano upano na huI, bhAvathI syAMmarUpeM nthii| iMma sakalapadArtha pararUpeM dravya-kSetra - kAla - bhAveM nathI / e syAnnAsti lakSaNa biijo| (2) aneM sakala padArtha anukrameM vicAryaM svadravya-kSetra - kAla-bhAveM chatApaNuM aneM para dravya-kSetra-kAla-bhAveM achatApaNuM teNeM karI anukrameM sahita ja cheN| jima ghaDAneM viSaM potAneM dravya-kSetra - kAla-bhAveM kahI rIteM chatApaNAnuM bhAvavuM / anukrameM para dravya-kSetra-kAla-bhAvanuM achatApaNuM tehanuM anukrameM bhAvavuM / teNeM sahita ghaDo chiN| te syAdastinAsti lakSaNa trIjo saptabhaMgIno bhed| (3) aneM sakalapadArtha sva dravya-kSetra - kAla-bhAveM chato aneM dravya-kSetra-kAla-bhAveM achato paNi ekeM kAleM kahI na skiiiN| te ehavo koi zabda nathI je ekeM kAleM chatA achatA lakSaNa2 guNaneM boleN| e syAdavaktavya lakSaNa cothoM saptabhaMgIno bhed| (4) aneM sakalapadArtha dravya-kSetra-kAla-bhAveM vidhikalpanAI chatA paNi samakAla vidhi - niSedhakalpanAI avaktavya ja cheN| jimaM suvarNameruparvata dravyarUpeM sAsvato chaI aneM paryAya rUpeM asAsvato chaiM paNi ekeM kAleM sAsvato asAsvato kahI na sakIiM / e syAdastyeva syAdavaktavyameva lakSaNa pAMcamo saptabhaMgIno bheda / (5) aneM sakala padArtha dravya-kSetra -kAla- bhAveM nathI paNi svarUpeM chatApaNAthI eka kAleM niSedha - vidhikalpanAI avaktavya ja cheN| jima selaDI, gola, khAMDa, sAkara ehaneM paraspareM yadyapi bhinnapaNuM ja cheM, mAdhuryapaNAno aMtara ghaNo chaiM paNi selaDIpaNeM aikya chaiN| te bhinnapaNuM ekatva kahI na sakIiM / yata uktam-- ikSukSIraguDAdInAM mAdhuryasyAntaraM mht| tathApi na tadAkhyAtuM sarasvatyApi shkyte|| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 nayAmRtam -2 syAnnAstyeva syAdavaktavyameva lakSaNa e chaTTho saptabhaMgIno bhed| (6) aneM anukrameM sakala padArtha sva dravya-kSetra - kAla-bhAveM chai, para dravya-kSetra - kAla-bhAveM nathI aneM samakAleM vidhi-niSedhakalpanAiM aNakahiMvA yogya cheN| jima ghaDo dravya-kSetra-kAla-bhAveM anukrameM potAneM rUpeM chaiM, paTAdikanI apekSAiM nathI aneM ekeM samayeM sadrUpa - asadrUpa aNakahiMvAyogya paNi cheM j| iMma ekapadArthaneM viSeM syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavaktavya eva lakSaNa saptabhaMgIno sAtamo bhed| (7) ima eka padArthaneM viSeM e kalpanA kiMma ghaTeM? tihAM dRSTAMta - jima koineM sAdhuneM dUdhano niyama ne dUdha vinA dahi, ghI, chAsi, sakalagorasa jimaiM aneM jehaneM dahIno niyama te dahI viMnA sarva dugdhAdi kalpeM aneM jehaneM gorasaniyama te dUdha, dahI, ghI, chAsi kAMiM na kalpeM tima je pUrve eka eka bheda syAdasti (1) syAnnAsti(2) syAdavaktavyameva(3) lakSaNa dekhADyA tehaneM aneM saMkalitarUpa sAtamo bhedano aMtara jaannvo| uktaJca-- payovrato na dadhyatti na payo'tti dadhivrataH / agorasavrato nobhe tasmAd vastu tryaatmkm|| iMma saptabhaMgI jinaprarUpI sarvapadArthe sNmtm|| (AptamImAMsA-60) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 4 arvAcIna gujarAtI kRti Page #147 -------------------------------------------------------------------------- Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 125 (42) gujarAtI padyAtmaka dArzanika kRtio lekhakaH- pro.hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. darzanazAstrono udbhava-ApaNA A dezamAM parApUrvathI uttama koTinA tattvaciMtakoe satyanA sAcA saMzodhana pAchaLa puSkaLa prayAsa karyo che. emane je satyano sAkSAtkAra thayo-satyanAM je mahAmUlya darzana emane thayAM te emaNe saMtane chAje evI vANImAM janatA samakSa rajU karela che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane anulakSIne apAyelI A dezanAo AgaLa upara vyavasthita rIte lipibaddha karAtA e darzanazAstrorUpe pariNamI. lokagirAmAM Azraya-A zAstronI bhASA pAIya prAkRta) ke saMskRta hatI, te jyAre sAmAnya loko sahelAithI samajI zake evI paristhiti rahI nahi tyAre ene janatAnI bhASAmAM utAravAno ane e dvArA tattvajJAnanAM vividha mananIya kSetrothI janatAne paricita banAvavAno mArga grahaNa karAyo. AnA pariNAme ApaNane jaina darzananA maulika siddhAMtone gujarAtI bhASAmAM padyasvarUpe rajU karatI kRtio Aje maLI Ave che. gujarAtInI utpatti-A dArzanika kRtionI racanA gujarAtI bhASAnA udgamakALathI to AgaLanI hoi ja na zake. Aje lagabhaga AThaso varSa thayAM gujarAtI bhASA ubhavI che. eno udgama-kALa te kalikALa-sarvajJa hemacaMdrasUrinI uttarAvasthAno samaya che. atyAra sudhImAM je gujarAtI padyAtmaka sAhitya upalabdha thayuM che e saumAM zAlibhadrasUrie vi. saM. 1241 mAM racelo bharatezvara-bAhubali rAsa sauthI mokhare che. | dArzanika sAhitya-mahAnubhAvonAM uttama caritrone AlekhatI padyAtmaka kRtio jeTalA pramANamAM jovAya che tenAthI aDadhA pramANamAM paNa dArzanika svataMtra ke anuvAdAtmaka kRtio hajI sudhI to maLI AvI nathI. jeTalI kRtio maLe che e tamAma mArA jovAmAM ja AvI nathI to e sarvenA paricayanI to vAta ja zI karavI? tema chatAM te dizAmAM saMzodhana karavA jevuM che ema lAgavAthI huM A lekha lakhavA lalacAyo chuM. AzA che ke-ahIM huM je kRtio gaNAvuM temAM khAsa umeravA lAyaka je kRtio rahI jAya te sUcavavA vizeSajJo kRpA karaze. nyAyAcAryano phALo-jaina graMthakAromAM nyAyAcArya yazovijayagaNi aneka rIte agrasthAna bhogave che. emaNe svaparasamayanA sAhityanuM AkaMTha pAna karI je amUlya kRtio bhinna bhinna bhASAmAM sarjI che te 1. gujarAtI padyAtmaka sAhityanI AchI rUparekhA jai. sA. saM. i. 657, 709, 718, 766-785, 895-911, 975-985 ane 996-998 e kramAMkavALI kaMDikAo pUrI pADe che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 nayAmRtam-2 vaDe jaina sAhitya khUba ja dIpe che. durbhAgya eTaluM ja che ke emanI A tamAma racanAone sAcavI rAkhavA jeTaluM paNa kArya thai zakyuM nahi. emanI navya nyAyAdithI pariSkRta kRtio vAMcatAM vicAratAM ema lAge che kenyAyane aMgenuM samagra sAhitya emaNe eka yA bIjA svarUpe potAnI kRti dvArA ApaNane pIrasyuM che. emano upaniSado, gItA vagereno bodha asAdhAraNa hato. emAMnI rocaka, preraka ane subodhaka sAmagrI emaNe potAnI kRtiomAM manorama rIte vaNI lIdhI che. AvA eka prakRSTa abhyAsIne hAthe dravya-guNaparyAyano rAsa racAyo che. rAsa eTale?-sAmAnya rIte rAsa' zabdathI koi kathA, vArtA ke caritranA nAyakanA yazogAnane lagatI rasika padyAtmaka kRti evo artha karAya che ane samajAya che. paraMtu ahIM to A "rAsa' zabda 'rasamaya padyaracanA" evA arthamAM vaparAyo che. kissA, kahAnI ane vArtAnI eTale ke kathAnuyoganI vizeSataH ruci dharAvanArane A dravyAnuyogane lagatI kRtimAM AnaMda ocho Ave, paraMtu dravyAnuyoganuM mahattva samajanAra ane enA abhyAsa mATe abhiruci rAkhanAra to A dravya-guNa-paryAya-rAsa vAMcI-vicArI khUba ja AnaMda meLave tema che. A koi sAmAnya kRti nathI. enI pAchaLa zatamukhI pratibhA che. AnuM mUlya barAbara samajAyAthI to gujarAtI kRtine aMge je vivaraNa-bAlabodha gujarAtImAM yazovijaya gaNie racela che, tenA amuka bhAgano upayoga karI vinItasAgaranA ziSya bhojasAgare dravyAnuyogatarkaNA nAmano graMtha saMskRtamAM racyo ane ene saMskRta svopalza vRttithI vibhUSita karyo. A saMskRta graMtha 15 adhyAyomAM dravya, guNa ane paryAyanuM svarUpa rajU kare che. vizeSamAM emAM pramANa ane nayanuM nirUpaNa che ane e Agamo ane sammaipayaraNa jevAnA AdhAre yojAyelo che. A graMtha hiMdI anuvAda sahita paramazruta prabhAvaka maMDaLa taraphathI vIra saMvat 2432 mAM chapAyo che. vi. saM. 1785 thI 1809 nA gALAmAM A graMtha racAyo che. dravya-guNa-paryAyano rAsa vi.saM. 1711 mAM racAyo che. enA uparano bAlAvabodha Tabbo D LanAM nA' thI zarU thAya che. A jotAM e svopa jaNAya che A rAsano Adima bhAga tema ja aMtima bhAga jaina gurjara kavio (bhA. 2, pR.28-30) mAM apAyela che. prakaraNa ratnAkara (bhA.1, pR.337-412) mAM uparyukta rAsa chapAyo che. gurjara sAhitya saMgraha (bhA.2) mAM A rAsa uparyukta TabbA temaja rAsanA chUTA bola sahita chapAyo che te prazaMsApAtra prayAsa che. tema chatAM pAlaNapuranA bhaMDAramAM vi.saM. 1711 mAM lakhAyelI ane koi koi sthaLe kartAnA hastAkSaramAM lakhANavALI hAthapothI che to Ane AdhAre A rAsa svopajJa bAlAvabodha sahita viziSTa TippaNAdi sahita prakAzita thavo ghaTe. dravyAnuyoganA arthIne to A khAsa upayogI thaze. 1. dA. ta. adhyAtmasAramAM gItAnAM keTalAka padyo gUMthI levAmAM AvyAM che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 127 jIvavicAra stavana-satyavijayanA ziSya vRddhivijaye vi.saM. 1712 mAM A stavana 2cyuM che. emAM nava DhAla che. e praka2NAdi vicA2garbhita zrI stavana saMgraha'mAM zrI jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanaga2 ta2phathI i.sa. 1914mAM chapAyuM che' jIvavicA2 bhASA-pArzvacaMdra gacchanA harSacaMdranA gurubhAi nihAlacaMdre A kRti makasUdAbAda' mAM vi.saM. 1806 mAM racI che. emAM 186 kaDI che. A kRtinuM nAma vicAratAM emAM jIvanA bheda-prabhedonI hakikata haze ema lAge che. jo ema ja hoya to e eka rIte 'oMToloji' (Ontology) nI kRti gaNAya. pudgala-gItA-cidAnaMde A kRti dvArA pudgala saMbaMdhI eka jANe nibaMdha na lakhyo hoya tevI A kRti che. A sajjana-sanmitra' (pR.505-513) mAM chapAi che. AmAM koi koi sthaLe hiMdInI chAMTa che. navatattva bhASA --AnA kartA paNa uparyukta nihAlacaMdra che. emaNe A kRti vi.sa. 1807mAM 'makasUdAbAda' mAM racI che. 'navatattvavicAra stavana --satyavijayanA ziSya vRddhivijaye ghoghAmAM vi. saM. 1713 mAM A stavana racyuM che. AnA prAraMbhika ane aMtima bhAga jaina gurjara kavio ( bhA. 2, pR. 151-152 ) mAM noMdhAyelo che. navatattvanuM stavana --jIvAdi navatattvanuM svarUpa paryApti vagere bAbata sahita AmAM apAyeluM che. AnI racanA duhA ane copAImAM che. maNivijayanA ziSya bhAgyavijaye vi.sa. 1766mAM pATaNamAM A stavana racyuM che. e uparyukta praka2NAdi saMgrahamAM chapAyuM che. navatattva stavana --DuMgaravijayanA ziSya vivekavijaye 18 DhAlamAM A stavana vi. saM. 1872 mAM 'damaNa'mAM racyuM che. zarUAtanA cAra 'duhA' ane 'kalasa' pUrato bhAga jaina gurjara kavio . ( bhA. 3, khaM. 1, 285-286 ) mAM apAyelo che. cauvIsa daMDakanuM stavana -nAma, lezyA ityAdi 29 dvA2 covIsa daMDakane aMge A stavanamAM cha DhAlamAM vicArAyAM che. AnA kartA uttamavijayanA ziSya padmavijaya che. emaNe A stavana mahAvIrasvAmInI stutirUpe racyuM che. A uparyukta prakaraNAdi saMgraha mAM prakAzita thayeluM che. cauvIsa daMDakanu stavana - pArzvanAthanI stutirUpe A stavana vijayaharSanA ziSya dharmacaMdre 'jesalame2' mAM vi. saM. 1729 mAM divALIne divase racyuM che. AmAM gati AgatinuM svarUpa AlekhAyuM che. A stavana paNa uparyukta prakaraNAdi saMgrahamAM chapAvAyuM che. 1. A enI bIjI AvRtti che. 2. A pahelI AvRttinA pRSTha che. 3. juo jaina gUrjara kavio ( bhA. 3. khaMDa 2, pR. 1099), 4. ejana pR. 1200, 5. "dIpotsavI parvanuM rahasya" e viSayane aMge vaDodarA reDio sTezanethI meM vArtAlApa gaI divALIe 2jU karyo hato. e ahIMnA sAptAhika nAme gujarAtamitra tathA gujarAtadarpaNanA tA. 19-10--51 nA aMkamAM prasiddha thayo che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 nayAmRtam - 2 caturdazaguNasthAna stavana --zAMtinAthanI stutirUpe mithyAtva, sAsvAdana ItyAdi cauda guNasthAnonuM svarUpa ATha DhAlamAM vidhipakSanA kIrtiratnasUrinA ziSya saubhAgyaratnasUrie varNavyuM che. A paNa uparyukta prakaraNAdi saMgrahamAM prasiddha karAyuM che. guNasthAnavicAra stavana - bAhaDameru' nA maMDanarUpa sumatinAthanI stutidvArA vAcaka vijayaharSanA sAnidhye muni dharmasiMhe vi.sa. 1729 mAM A stavana racyuM che. emAM cha DhAla che ane aMte kaLaza che. e uparyukta praka2NAdi saMgraha mAM chapAvAyuM che. = guNaThANAvicA2 batrIsI - A sakalavijayanA ziSyanA ziSya mAnavijaye vi. saM. 1734mAM traNa DhAlamAM racI che ane e uparyukta praka2NAdi saMgraha mAM chapAvAI che. ATha yogadRSTinI sajjhAya' -- mitrA, tArA ItyAdi ATha dRSTinuM vistRta varNana nyAyAcArya yazovijayagaNie karyu che. A sajjhAya gurjara sAhityasaMgraha (bhAga.1) mAM temaja anyatra chapAyelI che. karmaprakRtinI sajjhAya --karmanI 158 prakRti be DhAlamAM maNivijaye varNavI che. emAM kapUravijayanuM nAma che. e A kartAnA guru hoya ema lAge che. A sajjhAya uparyukta prakaraNAdi saMgrahamAM prakAzita thayelI che. cAra dhyAnanI sajjhAya - ArTa, raudra, dharma ane zukla e cA2 dhyAnanuM svarUpa nava DhAlamAM bhAvavijaye vi. saM. 1696 mAM 'khaMbha' naga2mAM varNavyuM che. A sajjhAya paNa uparyukta praka2NAdi saMgrahamAM chapAvAi che. jJAna, darzana ne cAritrano saMvAda - jJAnavAdI prathama potAnuM mahattva darzAve che, tyArabAda samyaktvavAdI potAno pakSa 2jU kare che. aMtamAM kriyAvAdI potAno mahimA varNave che. Ama ahIM jJAna, darzana ane cAritrano paraspara saMvAda che. AnI 2canA ATha DhAlamAM saubhAgyasUrinA ziSya lakSmIsUrie vi. saM. 1827mAM karI che. A saMvAdapaNuM uparyukta praka2NAdi saMgrahamAM chapAvAyo che. vizeSamAM sajjana sanmitranI i. sa. 1913 nI prathama AvRtti ( pR. 317-322 ) mAM paNa A saMvAda che. ahIM kartA tarIke lakSmIsUrine badale "vijayalakSmIsUri' evu nAma saMpAdake 2jU karyuM che. nizcaya--vyavahAra-garbhita zAMtijina stavana--nizcaya nayavAdI potAnuM maMtavya 2jU kare che tyAra bAda vyavahA2 nayavAdI paNa tema kare che. A baMnenA ekAMtika kathanamAM bhUla batAvI beno anekAMtadRSTie samanvaya sAdhavAnuM kArya zAMtinAthanI stutirUpe nyAyAcArya' yazovijayagaNie cha DhAlamAM karyuM che. AnI racanA yugabhuvanasaMyamamAna" varSamAM eTale ke vi. saM. 1734 mAM ke 1732 mAM karAi che. A stavana "gurjarasAhityasaMgraha" (bhA. 1) mAM chapAyeluM che. nizcaya vyavahA2garbhita sImaMdharasvAmIstavana--sImaMdharasvAmIne vijJaptirUpe racAeluM A stavana nizcayanaya ane vyavahAranayanuM svarUpa varNave che. A stavana 'nyAyAcArya' yazovijayagaNie cA2 DhAlamAM racyuM che. ane e paNa uparyukta gurjarasAhityasaMgraha (bhA. 1) mAM prakAzita thayeluM che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 129 naya2hasyagarbhita savAso gAthAnuM stavana - A stavana paNa sImaMdharasvAmI ne vijJaptirUpe che. enA kartA paNa nyAyAcArya yazovijayagaNi che. emAM agiyA2 DhAla che. enA viSaya anukrame nIce mujaba cheH-- zuddha dezanAnuM svarUpa, AtmasvarUpano paricaya, Atma tattvano vicAra, zuddha nayano vicAra, vyavahAranI siddhi, muktino mArga, dravya bhAva stava, jinapUjAthI nirjarA ane sAcI bhakti yAne prabhu pratye prema. naya vicAra yAne sAta nayano rAsa -dArzanika viSayane aMge rAsa racavAnI pahela nyAyAcArya yazovijayagaNie ka2I che. e a2sAmAM mAnavijaye naigamAdi sAta nayone aMge rAsa racyo che. nayacakrarAsa -- vi. saM. 1726 mAM hemarAje A rAsa racyo che. samakitanA SasthAna svarUpanI copAI - Ane samyaktvacatuSpadI paNa kahe che. emAM samyaktvanAM cha sthAnonuM nirUpaNa che. nyAyAcArya yazovijayagaNane hAthe idalapura' nA comAsA daramyAna vi. saM. 1733 mAM thai che. AnA upara Tabbo che. A mULa kRtinA Adima ane aMtima bhAga jaina gurjara kavio ( bhA.2, pR. 34-35) mAM che. samagra kRti jaina kathAratnakoSa (bhA. 5, pR. 282-319) mAM chapAi che. A kRti gurjarasAhityasaMgraha (bhA. 1, pR. 554-571) mAM paNa prakAzita thayelI che. emAM aMtamAM saMskRtamAM lakhANa che. A copAimAM AtmAnuM astitva siddha karAyuM che ane bauddha matane mAnya kSaNikavAdanuM nirasana karAyuM che. jIva kartA temaja bhoktA che. A vAtanuM ahIM pratipAdana che. anirvANavAda ane niyativAdanuM ahIM khaMDana karAyuM che. - samyaktvavicA2garbhita mahAvI2 jina stavana - uttamasAga2nA ziSya nyAyasAgare A stavana cha DhAlamAM vi. saM.1766 mAM racyuM che ane e "zrI" daMDakAdi jaina prAcIna stavanAdi saMgraha" mAM pR. 49-59mAM chapAyuM che. AmAM samyaktvanA be, trasa, pAMca ane dasa prakAronuM nirUpaNa che. tyArabAda yathApravRttika2Na vagereno vicAra karAyo che. vipAkodaya ane pradezodaya saMbaMdhI keTalIka bAbata rajU karAI che. - saMyamazreNinuM stavana - uttamavijaye A stavana suratamAM vi. saM. 1799 mAM cAra DhAlamAM racyuM che ane e uparyukta zrI daMDakAdisaMgraha mAM chapAyuM che. - adhyAtmakalpadrumacopAi - sahasrAvadhAnI munisuMdarasUriSkRta adhyAtmakalpadrumanA anuvAdarUpe A copAI raMgavilAse vi.saM. 1777 mAM racI che. 1. A sajjhAyanI eka hAthapothI vi. saM. 1736mAM lakhAyelI che. 2. emane aMgenA sAhitya mATe jUo sImaMdharasvAmI zobhAtaraMgano mAro "paricaya" (pR.64-68) 3. vastutaH A gujarAtI padyakRti nathI paNa digaMbara paMDita devasena kRta nayacakra 52 nibaMdha jevI kRti che. tenI hastaprata jotAM A mAhitI maLI che. saM. 4. A saMgrahanA prakAzaka mAstara umedacacaMda rAyacaMda che ane emaNe A saMgraha i. sa. 1920 mAM chapAvyo che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 nayAmatama-2 (4.2) sapta nayanuM saMkSipta svarUpa (nayakarNikAnusAra) lekhakaH munirAja zrI kapUravijayajI mahArAja anaMta dharmAtmakavastu paikI koi sad aMzano svIkAra karI itara aMzomAM udAsIna rahenAra naya kahevAya che. arthAt vastunA aneka dharmo mAMhIthI amuka (guNa) dharmano ja mukhyapaNe svIkAra karanAra ane bAkInA dharmomAM madhyasthapaNuM rAkhanAra naya kahevAya che. paraMtu amuka dharmano ja svIkAra karI bAkInA sarva dharmono sarvathA niSedha karanAra to nayAbhAsa kahevAya che. yadyapi ukta kAraNathI naya paNa anaMta hoi zake che to paNa zUlapaNe sAta nayomAM temano samAveza karavAmAM Avyo che. naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e sAta no mukhya che. (1) naigamanaya-vastu mAtrane sAmAnya rUpe ane vizeSa rUpe ema ubhaya rUpe mAnya kare che. (2) saMgrahanaya-vastu mAtrane kevaLa sAmAnya rUpe ja mAnya kare che. | (3) vyavahAranaya-vastu mAtrane vizeSa rUpe ja mAnya rAkhe che. (4) RjusUtranaya-atIta ane anAgata bhAvane nahi svIkAratAM kevaLa vartamAna bhAvane ja kabUla rAkhe che; ane nAma sthApanA dravyane nahi svIkAratA kevaLa bhAvane ja mAnya kare che. (5) zabdanaya-kuMbha, kalaza ane ghaTAdika paryAya zabdo vaDe eka ja vAcya padArthane svIkAre che. (6) samabhirUDhanayabhinna bhinna paryAya zabdo vaDe bhinna bhinna vAcya-padArthane mAne che. (7) evaMbhUtanaya-potAnuM kArya karanAra vastuneja vastugate vastu mAne che. ukta nayonuM kaMika vizeSa spaSTIkaraNa. (1) sAmAnya te jAti vigere ane vizeSa te bhinna bhinna vyakti ema ubhayane naigamanaya mAne che. sAmAnya dharmathI seMkaDo vyaktiomAM ekatAbuddhi pedA thAya che. ane viziSTa dharmathI dareka vyakti bhinna bhinna oLakhI zakAya che. matalaba ke vizeSa vinA sAmAnya nathI ane sAmAnya vinA vizeSa nathI. ema naigamanaya mAnya rAkhe che. e naya aMzagrAhI hovAthI eka dezane paNa saMpUrNa mAnI le che. jema ke dareka saMsArI jIvanA ATha rUcaka pradeza nirmaLa (siddha bhagavAnanI jevA zuddha) hovAthI naigamana saMsArI jIvane paNa siddha samAna lekhe che. (2) sAmAnya sivAya koI vizeSa AkAza puSpanI jema nathI evuM saMgrahAyanuM mAnavuM che. te evI dalIla kare che ke vanaspati vinA nimba, AMbAdika kaMI bIjuM nathI ane AMgaLI, nakha pramukha hAthathI nyArAM nathI, hAthamAM ja te badhAMno samAveza thaI jAya che. saMgraha naya sattA grAhI hovAthI ane sarva jIvonI sattA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 131 siddha samAna hovAthI te sarva saMsArI jIvone paNa siddha samAna ja mAne che. kemake te sarva jIvomAM samAnatA buddhi ja rAkhe che. | (3) vyavahAranaya vizeSathI jUduM sAmAnya svIkArato ja nathI. evI dalIla kare che ke kerI, keLAM vigere vizeSa spaSTIkaraNa karyA vinA sAmAnyataH vanaspati levAnuM koine kahyuM hatuM te zuM grahaNa karI zakaze? vaLI malamapaTTI vigere loka hitakArI kAryomAM vizeSano ja khapa paDe che, sAmAnyano kaMi tevo khapa paDato nathI. () RjusUtranaya vartamAnasamayagrAhI hovAthI atIta anAgata bhAvane tajI kevaLa vartamAna paryAya vALA potAnA bhAvane ja vastupaNe mAnya rAkhe che, kemake ethI ja kArya siddha thAya che, paNa atIta anAgata ane parAyAbhAvathI kaMi kArya siddha thaI zakyuM nathI. tethI te AkAza puSpanI jema asat che. ane vartamAna samayamAM vartato potAno bhAva ja pramANa che. evI dalIlathIja RjusUtra vigere nayo nAma sthApanA ane dravya nikSepAne mUkI kevaLa bhAva nikSepAne ja svIkAre che. (5) zabdanaya kuMbha, kalaza ane ghaTAdika sarve paryAya zabdo eka ghaTa padArthanA ja vAcaka hovAthI zabdanaya aneka paryAyo vaDe eka ja arthane mAnya kare che. jAti, liMganA vyatyaya (judApaNA)thI paNa te arthano vyatyaya svIkArato nathI jemake iTa: dhaTa: dhaTI ghaTI, paTa: pa8, paTI vigere, temaja strI, taMtra, dvArA pramukha evI dalIlathI ja zabdanaya eka ja sAdhya dRSTithI sadhAtA aneka sAdhanone tema ja zuddha sAdhya dRSTi yukta aneka prakAranA sAdhanone sAdhatA sarva sAdhaka janone samAna lekhe che. tethI ja te zuddhabhAva yukta purUSa strI ke kRtrima) napuMsakane eka sarakhI rIte mokSanA adhikArI mAne che. kemake liMga vizeSathI te arthano viparyaya mAnato nathI. zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta naya paNa sadbhAvano ja svIkAra kare che, tethI zuddha bhAva ja sarvatra mAnya thAya che, kemake zuddha bhAva yukta madhyastha jano eka ja sAdhyadRSTithI mokSa anukULa game te sAdhana sAdhe tethI temano avazya mokSa thAya ja che. (6) samabhirUDha naya paryAyabhedathI arthAtu kuMbha, kalaza, ghaTAdika judA judA paryAyathI arthabheda mAne che. e naya kaMIka nyUna arthane paNa saMpUrNa mAne che tethI te kevaLajJAnIne pUrNa siddha samAna ja mAne che. paryAyabhede arthabheda mAnavAmAM te naya evI dalIla kare che ke jo bhinna bhinna paryAyathI artha bheda mAnavAmAM na Ave to ghaTa, paTa thakI paNa artha bheda thavo na joie, sarvatra Atmatva sAmAnya chatAM bhinna bhinna AtmA vyaktionI guNa saMpadAdika paNa bhinna bhinna mAnavI joie, ema uparanI dalIla puravAra kare che. (7) evaMbhUta naya eka ja paryAya zabda vaDe kahevA lAyaka vastu paNa jo potAnuM kArya karatI sAkSAt dekhAya to ja tene evaMbhUta naya vastugate vastu mAne che. jo nija arthakriyAne aNakaratI vastune vastugate vastu mAnavAmAM Ave to pachI paTa ne ghaTa mAnavAmAM zo vAMdho Ave ? upara batAvelA sAta naya paikI upara uparanA nayo vizuddha vizuddhatara che. jo eka eka nayanA zata zata bheda karavAmAM Ave to sAta nayanA sAtaso bheda thAya, ane samabhirUDha tathA evaMbhUta nayano zabda navamAM samAveza karavAmAM Ave to 500 bheda thAya che. vaLI e sarva nayono dravyAstika naya ane paryAyAstika Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 nayAmRtam-2 nayama aMtarbhAva chai zake che. dravyAstika nayamAM prathamanA cAra nayono ane paryAyAstika nayamAM pachInA traNa nayono samAveza thaI jAya che. paraspara virUddha abhiprAyane dhAraNa karanAra ukta sarva nayo ekaThA maLIne sarvajJa bhagavAnanA suMdara samaya (siddhAMta) ne anusare che. jema apUrva sainya racanAdika yukti vaDe parAjita thayelA vipakSa vidAraka bhUpAlo sArvabhauma (cakravartI)nA caraNakamaLane tenA prabaLa puNyodayathI AvIne seve che ane sarva prakAranA vaira virodhane dUra karI samabhAvane dhAraNa kare che tema pUrvokta navo paNa svasvavirUdhdha abhiprAyane sAtizaya sarvajJa paramAtmAnA pavitra zAsanane tAbe thai dUra kare che. tethI yuktaja kahyuM che ke - syAt padathI vizeSita nahi kareluM sarva kaMi pramANapaNe nathI ane apramANa paNa nathI, paraMtu syAspadavizeSita evuM sarva kaMi pramANa ja che. e ja sarva nayanuM jANapaNuM samajavuM. syAdvAda sarvatra jayavaMta che. have prasaMgopAta saptabhaMgInuM svarUpa saMkSepathI samajavA lAyaka che. (1) syA asti (2) syAt nAsti (3) syAt ati nAsti (4) yAt avaktavya (5) syAt asti avaktavya (6) syAt nAsti avaktavya (7) syA asti nAsti yugapa avaktavya. ukta saptabhaMgIthI jIva ajIvAdika vastu mAtranuM yathArtha bhAna thaI zake che. (1) syAt asti-svadravya, kSetra, kALa, bhAvathI vastumAtramAM asti dharmanI pratIti thAya che. syAt pada anekAMta vAcaka che. tethI asti dharmanI atra mukhyapaNe pratIti thAya che. to paNa nAsti dharmano niSedha thato nathI, paraMtu nAsti dharmanI paNa gauNapaNe pratIti thAya ja che. (2) syAt nAsti-para dravya, kSetra, kALa, bhAvathI vastu mAtramAM nAsti dharmanI pratIti thAya che. arthAt vastumAtramAM jema astittva)dharma rahe che. temaja nAstidharma paNa rahe che. tAtparya ke-vastumAtramAM nAsti dharmanuM paNa astitva raheluM che jo vastumAM nAstidharma astirUpe raheto na hoya to ghaTa-paTAdika vyavahArano ja lopa thaI jAya arthAt ghaTa ane paTamAM kaMI taphAvata rahevA pAme nahi. ghaTamAM jema ghaTarUpa dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM astitva che tema ja temAM paTarUpa dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM nAstitva paNa che. phakta saptabhaMgImAM nAsti asattva) dharmanI mukhyapaNe pratIti thAya che. temaja asti dharmanI gauNapaNe pratIti thaI zake che. (3) svAtuM asti svAtu nAsti-vastumAtramAM jevo astidharma rahe che tevo ja nAstidharma paNa rahe che. eka ja kSaNamAM ubhayadharmanuM astitva hovAthI ubhaya dharmanI atra ekI sAthe pratIti thaI zake che tethI Avo vikalpa saMbhava che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 133 () cAtu avaktavya-astidharma ane nAstidharma vastumAtramAM sAthe sAthe vidyamAna chatAM te ubhaya eka ja samayamAM kahI zakAtA nathI. vaLI atidharma anaMtA che tema ja nAstidharma paNa anaMtA che to te eka ja samayamAM sAthe zI rIte kahI zakAya? mATe te avaktavya che evo vikalpa paNa prabhave che. (5) syAt ati avaktavya-astidharma paNa anaMtA che tethI sarva astidharma paNa eka ja samayamAM avaktavya che. A bhaMgImAM mukhyapaNe asti dharmasameta avaktavyatvanI pratIti thAya che. (6) sAt nAsti avaktavya-nAstidharma paNa anaMtA che tethI sarva nAstidharma paNa eka ja samayamAM avaktavya che. A bhaMgImAM mukhyapaNe nAstidharma sameta avaktavyatvanI pratIti thAya che. (7) svAtu asti nAsti avaktavya-atra bhaMgImAM asti nAsti ubhaya dharma sameta avaktavyatvanI pratIti thAya che. jema jIvAdika vastunA astitva nAstitva AzrI saptabhaMgI batAvI temaja nityatva anityatva dharma AzrI paNa saptabhaMgI pUrvApara virodha rahita samajI levI. (1) sthAnitya parva nIvaH dravyArthika nayanI apekSAthI). (2) sthAnitya jIva nIvaH paryAyArthika nayanI apekSAthI) (3) sthAnitya parva nitya va nIvaH (ubhaya nayanI apekSAthI) (4) sarvatra jIva nIvaH nitya anitya dharmone yugapat kahI nahI zakavAthI) (5) nitya : (nitya anaMta dharmo paNa kahI nahI zakavAthI) (6) nitya savarUdhyeH (anitya anaMta dharma paNa kahI nahi zakavAthI) (7) canitya parva nIva: sthAnityaH cAvaDyaH (nitya ane anitya anaMta dharmone ekI sAthe kahI nahi zakavAthI.). have prasaMgopAta cAra nikSepAnuM svarUpa leza mAtra kahIe chIe. (1) nAmanikSepo-guNanI apekSA rAkhyA vinA game te saceta aceta ke mizra vastunuM je nAma rAkhavAmAM Ave che, jemake kizoracaMda, sukhalAla, mahAdeva pramukha. (2) sthApanA nikSepo-koI paNa vastunuM lakheluM AlekheluM ke kalpanA kareluM rUpa vizeSa. sthApanA be prakAranI che. 1) sadbhuta sthApanA 2) asalkata sthApanA. te paNa alpa kALa mATe, tema ja kAyama mATe ema be prakAre hoI zake che. te anukrame itvara kAlika ane yAvatruthika kahevAya che. (3) dravya nikSepo-bhAva hetuka yAne vastu svarUpa nimitta bhUta dravya nikSepo kahevAya che. (4) bhAva nikSepo amuka vastunA sadbhUta guNayukta bhAvane bhAva nikSepo kahe che. ukta cAra nikSepA hareka vastu upara lAgu paDe che. temAM jeno bhAva sAco che tenA nAmAdika samasta nikSepA saphaLa che ane je sadbhAva zUnya che tenA zeSa nikSepa paNa aphaLa che. dAkhalA tarIke arihaMta, siddha, bhagavAna, bhAvAcArya, upAdhyAya tathA nigraMtha munirAja pramukhanA sarva nikSepA saphaLa ja che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 nayAmRtam-2 (1) nAma arihaMta-AdIzvarajI, ajIta, saMbhava, abhinaMdana, sumatinAtha pramukha. e sarve nAma sArthaka guNa niSpana hovAthI japanArane kalyANakArI che. (2) sthApanA arihaMta-arihaMta bhagavAnanI pratimA yA pratibiMba prabhunA sadbhuta anaMta guNanI pratIti karAvavA samartha hovAthI te avazya ArAdhavA yogya che. zAzvatI ahaMta-pratimAo riSabha, caMdrAnana, vAriSaNa ane vardhamAna e cAra bhagavAnanA nAme svarga-mRtyu ane pAtALamAM sadAkALa vidyamAna ja che. ukta pratimAnA adhikAra mujaba bhAvika jano bhagavaMtanI pratimA nirmANa kare karAve te azAzvatI pratimA sarvatra prasiddha che. temAM sadbhUta guNano Aropa karIne tenI sevA bhakti karavAmAM Ave te sarva saphaLa che. (3) dravya arihaMta-arihaMta bhagavAnanA atIta, anAgata ane vartamAna kALanA jIvadravya samajavA. (4) bhAva arihaMta-samavasaraNamAM virAjamAna aSTaprAtihAryayukta bhAva arihaMta che. evI ja rIte sadbhUta guNa yukta sarva siddha, AcArya pramukha AzrI samajavuM sthAvara tIrtha upara cAra nikSepA AvI rIte samajavA. (1) nAmatIrtha-zatruMjaya giranAra, aSTApada, pramukha nAma. (2) sthApanAtIrtha-tIrthanI racanA, citra athavA nakazo pramukha sthApanA tIrtha samajavA. (3) dravyatIrtha-tIrtha saMbadhI koi paNa vastu yA vibhAga. (4) bhAvatIrtha sadbhUta guNa yukta sAkSAt zatruMjayAdika tIrtha pramukha. adhyAtma upara cAra nikSepA nIce mujaba che. (1) nAma adhyAtma-adhyAtma evuM nAma mAtra. (2) sthApanA adhyAtma-adhyAtma evA akSara vALuM padalakheluM athavA koreluM) (3) dravya adhyAtma-upayoga zUnya adhyAtma jJAna mAtra. (4) bhAva adhyAtma-moha mamatva rahita kevaLa AtmArthIpaNe Atmazuddhine mATe upayoga sahita zuddha karaNI karavAmAM Ave te bhAva adhyAtma kahevAya che. arihaMtAdika parameSThine cAre nikSepAe upayoga sahita dhyAvatAM aneka bhavasaMcita karmamalano kSaya thaI jAya che. paratuM kudeva-kugurU pramukhane dhyAvatA thakA to bhavabhramaNa mAtra phaLa maLe che ema samajI sadbhuta guNazALI arihaMta pramukhanuM ja bhavyajanoe puSTa AlaMbana grahyA karavuM prasaMgopAta maMgala zabda upara saMkSepathI cAra nikSepA kahIe chIe te sujJajanoe lakSamAM rAkhavA. (1) nAma maMgaLa-maMgaLa evuM koinuM nAma rAkhyuM hoya te. (2) sthApanA maMgaLa-maMgaLa evA lakhelA athavA korelA akSara athavA to jenuM nAma maMgala pADyuM che tenI mUrti. (3) dravya maMgaLa-bhaMbhA, bherI, dahi, durvA, goLa, zula zukana pramukha athavA upayoga rahita maMgaLa arthano jANakAra. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 135 (4) bhAva maMgaLa-upayoga sahita maMgaLa padanA jANakAra arihaMta, siddha, AcArya pramukha zudhdha Atma vyaktio. pramANa pratyakSa pramANa-sarva pratyakSa ane deza pratyakSa ema be prakAranuM che. sarva pratyakSa sarvajJa sarvadarzI evA vItarAga paramAtmAne ja hoI zake che. ane deza pratyakSa to avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnIne hoI zake che. atra svaparano spaSTa nizcaya karAvI ApanAra jJAna ja pramANa lekhavAmAM AvyuM che. tethI AtmAnuM saMpUrNa svarUpa sarvajJa sarvadarzI ja jANI dekhI zake che. bIjA sAtizaya jJAnI paNa tene dezathI jANI dekhI zake che. jema te potAnA AtmAne jANe dekhe che tema ja anya AtmAne jANe dekhe che, tathA jaDa padArthane paNa jANI dekhI zake che. arUpI evA AtmAne tema ja AkAza Adika arUpI jaDa padArthone atIndriya jJAna darzana vaDe ja yathArtha jANI dekhI zakAya che. tethIja te atIndriya jJAna ja pratyakSa pramANa hoI zake che. naiyAyika darzanI cakSu iMdriyane pratyakSa pramANa kahe che te mithyA Thare che. cakSu iMdriyathI arUpI dravyo jANI ke dekhI zakAtA ja nathI tethI te apramANa che. phakta jJAna ja svaparano sArI rIte nizcaya karI zake che. tethI te ja pramANabhUta che. jaDa evI iMdriyathI atIndriya AtmAno nizcaya zI rIte thaI zake? parokSa pramANa-jethI vastu dharmano aspaSTa bodha thAya te parokSa pramANa che. smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna, ane Agama ema parokSapramANa pAMca prakAranuM che. (1) smaraNa-saMskArajanya bodhathI anubhavelI bAbatanuM e evA prakAranuM jJAna thayuM te smaraNa kahevAya che. jemake e tIrthakaranuM biMba, e zAMti, e AnaMda ityAdi. (2) pratyabhijJAna-anubhava tathA smRtinA yogathI je vastu viSayaka nizcaya jJAna thAya te pratyabhijJAna kahevAya che. yathA A gau e te jAtanI ja che. godaza ja gavAya che. e ja A jinadatta che ityAdi. (3) tarka-A A chate ja hoya, e anvaya vyApti ane anyathA e na ja hoya, e vyatireka vyApti saMbadhIjJAnane Uha athavA taka kahe che. jema ke je koI dhUmADo hoya che te vahni chatAM ja hoya che vahinanA abhAve dhUmADAno paNa abhAva ja hoya che. (4) anumAna-svArtha anumAna ane parArtha anumAna ema be prakAranuM che. (5) Agama-sarvathA rAgadveSa rahita sarvajJa sarvadarzI ahat praNIta avirUddha vacanane zAstrakAra Agama pramANa kahe che. samyagdaSTine te samapaNe pariName che tethI te samyajJAna kahevAya che. mati nirmaLa hoya to zrutajJAna nirmaLa thAya che. punaH zrutajJAnanA yoge mati vizeSe nirmaLa thatI jAya che. paraMtu te pratyeka jJAna iMdriya ane mana yoge prApya hovAthI parokSa ja kahevAya che. sarvajJa praNIta Agama dIpakanI peThe jJAna-prakAza karI anAdi ajJAna aMdhakArane dUra kare che. jIvAjIvAdika padArtha sArthane samyagU rIte jANavA mATe te parama upakArI che. tethI pramAda paTalane tajI AtmArthI janoe ati AdarapUrvaka ArAdhavA yogya che. atyAre jyAre sAtizaya jJAnano viraha che tyAre te bhavya janone parama AdhArabhUta che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 nayAmatama-2 (4.3) sapta nayAdi adhikAra pUjya munirAja zrI puNyavijayajI ma. nayano viSaya ghaNo ja gahana hovAthI e khAsa gurUgamathI samajavA yogya che, ane sUkSma buddhithI vicAravo joie. sUkSma buddhithI vicAravAthI temAMthI ghaNo Atmika bodha tarI Ave che. jyAM sudhI AtmadravyanuM lakSaNa, sAmAnya vizeSa svabhAva vigere saddahavAmAM ne jANavAmAM nathI AveluM hotuM, tyAM sudhI prAyaH ucca guNaThANuM dUra hoya che. pUjya upAdhyAyajI zrImAn yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke - jihAM lage Atama dravyanuM, lakSaNa navi jANya, tihAM lage guNaThANuM bhaluM, kima Ave tANyuM? Atamatattva vicArIe. ukta gahana viSayamAM mArI vizeSa kAMI ja samaja nathI, paraMtu skula buddhithI sAmAnya mAtra khyAla che. tethI temAM koI bhUla rahI javA pAmI hoya to te e viSayanA jJAtA sujJa vAMcako sudhArI grahaNa kare. (1) naigama naya - aMza guNagrAhI jema sUkSma nigodIyA jIvamAM akSaranAM anaMtamAM bhAganuM jJAna chatAM siddha samAna kahe che. (ATha rUcakapradeza nirAvaraNa hovAthI) vaLI je kArya karavAnI icchAne karyuM kahe. sarva jIvonA ATha rUcakapradeza nirmaLa siddharUpa che, je jANI eka aMze siddha samAna kahe che. tenA traNa bheda che. 1) bhUtArtha naigama, 2) bhAvi naigama 3) vartamAna baigama. 1) bhUta naigama-A samajavAne bhUtakALamAM vartamAnanuM evI rIte AropaNa thAya che ke-jema Aje divALIne divase zrI vIraprabhu mokSapadane pAmyA. 2) bhaviSya naigama- A naya bhAvI vAtane bhUtavatuM mAne che, jemake-zrI jinezvaradevane siddha kahI zakAya. 3) vartamAna naigama- vartamAnanA AropaNathI jema (kAMi rAMdheluM hoya to paNa) ema kahevAya che kerasoI raMdhAya che AmAM bhUta kriyAne grahaNa karIne bhUtakAlika vacanano nAza thAya che. bIjI rIte kevaLI siddha che, te bhAvimAM vartamAnanuM AropaNa thayuM. bhAvArtha evo che ke-vartamAna kALamAM jina avasthA che thoDA kALa pachI siddha avasthAne prApta thavAnA che. jo ke vartamAna jina avasthAmAM siddha avasthA prApta thaI nathI, to paNa AropathI kevaLI siddha che ema kahI zakAya che. (2) saMgraha naya-A naya sattAgrAhI che sarva jIva sattAguNe sarakhA che. bIjamAM jema vRkSanI sattA che. mAtra nAma levAthI sarva guNa-paryAya Ave. jema koI lADu jamavAnuM kahe, te bhegA dAla, bhAta. zAka vigereno samAveza thAya che. tenA be bheda-sAmAnya ane vizeSa. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 137 1) sAmAnya-saghaLA dravya avirodha svabhAvavALA che te sAmAnya saMgraha. daSTAMta-jema eka dravyanA sadbhAvamAM chae dravyanI prApti thAya che 2) vizeSa-jyAre ema kahevAya ke-sarva jIvo avirodhI che tathA saMsArI ane siddhanA jIvo anaMta caitanya lakSaNayukta hoya te jIva kahevAya. e jIvanA pAMcaso tresaTha bheda thAya che, chatAM saghaLA jIvo avirodhI che, arthAt jIvane dhAraNa karavAmAM koI paNa jIvane virodha nathI Avato. A pramANe che dravyamAMthI eka jIvadravya vizeSanuM grahaNa karavAthI bIjo bheda siddha thAya che. sAmAnya mAtrane grahaNa karavAvALuM jJAna te saMgraha kahevAya che eTale jemAM saMpUrNa vizeSanuM rahitapaNuM hoya te sAmAnya kahevAya. eTale potapotAnI jAtane iSTa che te dvArA saMpUrNa vizeSonuM je eka ja rUpathI grahaNa karAya te saMgraha, tenA be bheda che. 1) parasaMgraha 2) aparasaMgraha temAM je saMpUrNa vizeSothI udAsIna rahIne mAtra sattAne ja zuddha dravya mAne, te parasaMgraha kahevAya che. jemake saMsAra satpaNAne lIdhe eka che. satpaNAmAM vizeSa nahi hovAthI. athavA sattArUpa jJAna to saghaLA padArthamAM che ja ema mAnavAthI, jJAna saghaLA padArthomAM che tethI sarvatra sattArUpa ekatva che ane sattArUpa ekatvathI saghaLA padArthono saMgraha thAya che. tAtparya evuM che ke-parasaMgrahamAM eka sat rUpapaNAne grahaNa karavAthI jagatanA saMpUrNa vizva sat svarUpathI eka kahevAya che. (3) vyavahAra naya-bAhya guNagrAhI che. jema jIva amara chatAM koI kahe ke-amuka jIvane mAravAthI hiMsA thAya che, ityAdi ahiMsA AcAra kriyA mukhya che. saMgraha nayanA bhedaka viSayane darzAvanAra vyavahAra naya kahevAya che. tenA be bheda-1) sAmAnya saMgraha nayano bhedaka vyavahAra naya ane 2) vizeSa saMgrahano bhedaka vyavahAra naya. 1) sAmAnya-koI kaheze ke-jIva ane ajIva bane paraspara virUddha dharmavALAM che, chatAM baMnenI dravyasaMjJA kema thai zake? tenA javAbamAM samajavAnuM ke dravyano artha evo che ke je aneka paryAyamAM prApta thaI jAya te dravya ane te pramANe jIva ane ajIva baMne sAdhAraNa dravya padathI grahaNa karAya che. jemake-jIvanA deva, manuSya, tiryaMca, nArakI vigere paryAyo che, tema ajIvanA suvarNa mRttikAdi dravya. paNa ghaTa, kuMDaLa, zarAva Adi paryAyamAM prApta thAya che. jIva ane ajIva baMnenA paryAyomAM dravya anugata che, mATe dravya evuM pada jIva-ajIva baMnene mATe sAmAnya saMgraha che. mATe prathama bheda sAmAnya saMgraha bhedaka vyavahAra naya samajavo. 2) vizeSa-AnuM tAtparya evuM che ke-jIvadravyanA saMsArI ane siddha evA be bheda pADatAM sAmAnyamAM vizeSa vyavahAra naya thAya che. AmAM paNa saMsArI jIvane sAmAnya mAnI tenA deva manuSya, tiryaMca vigere vizeSa bheda thaI zake. devane sAmAnya gaNI vaimAnika vigere cArane vizeSa vyavahAra kahevAya. evI rIte uttarottara vivakSAne anusAre sAmAnya vizeSanI bhAvanA karavI joIe. A vyavahAra nayanuM prayojana evuM che ke sAmAnya saMgrahathI vyavahAra cAlI zakato nathI, mATe "dravya lAva" ema kahevAthI evI AkAMkSA jarUra thAya ke-kayuM dravya? jIva ke ajIva? jIvamAM paNa saMsArI ke siddha? saMsArImAM manuSya, deva vigere ema uttarottara paryAyo thaI zake. A ja rIte sarvatra sAmAnyavizeSabhAvanI vyavasthA samajI levI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 nayAmRtam-2 () RjusUtra naya - A naya haMmezAM vartamAnakALanI vastune grahaNa kare che. bhUta ane bhaviSyakALa kuTila hovAthI teno tyAga kare che. Rju zabdano artha sarala thAya che, eTale vartamAnakALa bhAvI vastune te mAne che. bhUtakALa naSTa thayelo che ane bhaviSyakALa utpanna thayelo nathI. tethI te baMne asat che. je tevI asat vastune mAnavI te kuTilatA che, mATe tene mAnatA nathI. AvI RjusUtra nayanI mukhya mAnyatA che. RjusUtra nayamAM sUtra zabdano artha vyavahAra athavA pravRtti paNa thAya che. eTale Rju-sarala che vyavahAra-pravRtti jemAM, te RjusUtra naya kahevAya che. athavA sUtra zabdane ThekANe zruta evo zabda paNa hoI zake che. eTale teno evo artha thAya che ke jenuM zruta-jJAna sarala hoya che, te Rjuzruta arthAt zeSa jJAnamAM mukhya Rjuzruta kahevAya che. vaLI tevA paropakAra sAdhana vaDe zrutajJAnane jJAna mAne che. kAraNa-paranI vastuthI potAnuM kArya siddha thatuM nathI. mATe je para vastu che te vastu na samajavI. vaLI narajAti, nArIjAti ane napuMsakajAti e judI judI jAtivALA ane ekavacana, dvivacana ane bahuvacana e traNa vacanavALA zabdothI te naya eka ja vastune jaNAve che. jemaketaTa zabdanI taTa:, taTI, taTa-e traNe jAti ane guru, gurU, mura:- e traNe vacano-te jAti ane vacanathI eka ja vastu che ema e naya darzAve che. tema jusUtra naya iMdra vigerenA nAma, sthApanA vigere nikSepa bheda che, tene judA judA mAne che ane je naya AgaLa kaheze te ati zuddha hovAthI jAti ane vacananA bhedathI vastunA bheda mAne che. ane nAma, sthApanA ane dravya traNa nikSepone mAnatA nathI. A pramANe RjusUtra nayanI prarUpaNA che. vizeSa je naya vartamAna pariNAma guNagrAhI che. jema koI jIva gRhastha che paNa aMtaraMga munipariNAme varte che tethI muni kahe ane munimAM gRhasthanA guNa hovAthI gRhastha kahe te je jevo hoya tevo bolAve.) eTale ke-A naya bhUta-bhaviSyathI rahita kevaLa vartamAnakALano ja svIkAra kare che. temAM potAnA AtmAnA anukULa kAryanA pratyayane mAne che, paNa para pratyayane nahi. tenA be bheda-(1) sUkSma RjusUtra (2) skUla RjusUtra 1) sUkSma RjusUtra-eTale te sUkSma paryAyane mAne che kemake A nayanI apekSAe sarva paryAya kSaNika che. utpAda vyaya ane dhruva dareka padArthamAM kSaNe kSaNe thAya che. ane tethI vartamAnakALe je paryAyanI sthiti vartatI hoya tene A naya grahaNa kare che. je paryAya vartamAnakALe vartato hoya te ja anukULa vartamAna paryAyane grahaNa kare te sUkSma RjusUtra. 2) sthUla RjusUtra-Ano artha evo che ke-zUlapaNe vartamAna manuSyAdi paryAyane mAne che, paNa atIta anAgata nAraka, tiryaMca Adi paryAyane mAne nahi. vyavahAra naya che te to traNe kALanA paryAyane grahaNa kare che. tethI karIne pUla RjusUtra nayanI sAthe vyavahAra nayano saMkara doSa thAya che ema samajavuM nahi. kemakebhUta-bhaviSyanI kaDAkUTathI rahita evA sarala vartamAna kSaNa sthAyI paryAya mAtra sUcita karavA rUpa je nayano mukhya abhiprAya che tene ja RjusUtra kahe che. (5) zabdanaya- arthane gauNapaNAthI ane zabdane mukhyapaNAthI je mAnavAmAM Ave te zabda na kahevAya Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 139 che. A naya vartamAna vastune RjusUtrathI vizeSa mAne che. puliMga, strIliMga ane napuMsaka-e traNa jAti bhinna hovAthI tenI vADhatA te naya bhinna mAne che. vaLI te ekavacana, dvivacana ane bahuvacana-e vacananA bhedane laine abhidheya-arthamAM paNa bheda mAne che. AkAza-puSpanI jema kAryasAdhaka na hovAthI. nAma, sthApanA ane dravya nikSepane te naya mAnato nathI. A naya pAchaLanA nayathI zuddha hovAne laIne vizeSapaNe manAya che. samAna liMga tathA vajanavALA ghaNA zabdono eka ja abhidheya-artha zabda naya mAne che. jema iMdrane zaka, puraMdara vigere nAmathI kahe che te zabda naya che. jo zabda nayanI pravRtti barAbara lakSyamAM rAkhI hoya to mAnavahRdayamAMthI keTalIka zaMkA dUra thaI jAya che, ane tethI siddhAntanuM svarUpa yathArtha rIte samajAya che. (6) samabhirUDha naya- eka vastunuM saMkramaNa jyAre bIjI vastumAM thAya, tyAre te vastu avastu thai jAya che, A mata samabhirUDha nayano che. A naya evuM mAne che ke-vAcakanA bhedathI vAcya-arthano paNa bheda thAya che. jemake indra e zabdarUpa vastunuM saMkramaNa zaka zabdamAM thAya, tyAre indravAcaka zabda judo thAya che. eTale indra zabdano artha aizvaryavALo phandrati zvarya prApnotItIndraH) zaka zabdano artha zaktivALo zivanotIti za:) ane puraMdara zabdano artha zatrunA nagarane nAza karanAro thAya che. te badhA indravAcaka che, paNa tenA vAcya-artha judA judA hovAthI te judA judA che, ema samabhirUDha naya mAne che. jo e badhA zabdono ekArtha mAne to atiprasaMga dUSaNa Ave, ane dUSaNane laine ghara, ma vigere zabdono paNa eka artha thavAno prasaMga Ave (ghaTano artha judo che-kuMbhano artha judo che) ane jyAre te prasaMga ghaTe to pachI indra zabda ane zakra zabdano eka ja artha thAya ane te eka artha hovAthI, indra aizvaryane jaNAvanAra zaka zabdano zakanazaktine jaNAvanArA zabdamAM saMkramita thavAthI te baMne ekarUpa thaI jAya, to te zabdanI khUbI uDI jAya che, tethI tema na thavuM joie. kAraNa ke-indra zabdano artha aizvaryavAcaka che, te zakti arthane jaNAvanArA zakra zabdanA arthano paryAya thai zake nahi. jo ema thAya to sarva paryAyonI aMdara saMkara-(mizraNa) paNAno doSa Ave ane te doSane ja atiprasaMga dUSaNa kahe che. (7) evaMbhUta naya evaMbhUta e nayano zabdArtha evo che ke- evuM eTale evI rIte bhUta eTale prApta hovuM te evaMbhUta kahevAya che. arthAt parva niM mUtaM? evI rIte zuM thayuM? ema darzAvavuM te evaMbhUta naya che. A naya to je vakhate je kriyA je pariNAmane pAmelI hoya, te pariNAmanI sthitine mAnya rAkhe che. jema kerAjA jyAre siMhAsane beTho hoya, chatra cAmare karI saMyukta hoya tene rAjA kahe, paNa sAmAnya manuSyanI sthitimAM hoya tene rAjA kahe nahi. samabhirUDha ane evaMbhUta-e bemAM evo bheda jaNAya che ke-samabhirUDha to rAjA zabdanA arthathI tene game te vakhate rAjA tarIke grahaNa kare che ane evaMbhUta naya to rAjApaNAMnA sAhityarUpa kriyAmAM jyAre pariNata hoya tyAre rAjA kahe che. paNa snAna karato hoya ane koI rAjApaNAnuM sAhitya na hoya tyAre rAjA kahe nahi. matalaba ke jemAM kriyAnuM pradhAnapaNuM hoya tene evaMbhUta naya mAnya rAkhe che. ane jAti,guNa,saMjJA dravya tathA kriyA ema pAMca prakAre je zabdonI pravRtti kahelI che te to vyavahAra nayathI ja che paNa nizcaya nayathI nathI, evuM A nayanuM mAnavuM che. tAtparya evuM che ke-zabdanI to kriyA vAcakatAne anusAra pravRtti hovI joie, kAraNa-indra aizvaryayukta hoya che. chatAM jyAre aizvarya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 nayAmRtam -2 na anubhava karato hoya tyAre ja indra kahI zakAya. bIjI rIte jema ghaTa dhAtu che, teno artha ceSTA kare te ghaTa kahevAya che. je ceSTA na kare te ghaTa padano vAcya-artha nahi. je ghaTa e padano vAcaka zabda ceSTA rahita hoya te ghaTa kahevAya nahi. ane ghaTano vAcaka zabda paNa nahi. A pramANe mAnavuM te sAtamo evaMbhUta naya kahevAya che. prathamanA traNa naya naigama, saMgraha ane vyavahA2 naya-e dravyArthika nayanA bheda che ane RjusUtra, zabda samabhirUDha ane evaMbhUta-e cA2 naya paryAyArthika nayanA bheda che. je dravyArthika ane paryAyArthika nayanA paNa bheda AgaLa batAvavAmAM Avaze. sAta naya je kahyA, temAM nizcaya ane vyavahAra be mUla naya che. e sAta nayamAM je pahelAM cha naya che te vyavahAramAM che, ane chello evaMbhUta naya nizcaya nayamAM Ave che. e chae naye je kArya che te apavAde kAraNarUpa che ane sAtame evaMbhUta naye je kArya che che. utkRSTa-utsarge nizcaya kAryarUpa che. tethI ja pahelA cha nayane vyavahA2mAM gaNyA che ane sAtamo kAryarUpa je evaMbhUta naya tene nizcayamAM gaNyo che. A sAte nayamAM dravya naya ane bhAva naya paNa lAgu paDe che.te viSe keTalAka vidvAnono judo judo mata che, tathApi ekaMdara rIte temano Azaya eka ja che. zrI jinabhadragaNikSamAzramaNajI mahArAja naigama, saMgraha vyavahAra ane RjusUtra-e cA2 nayamAM nAma, sthApanA ane dravya e traNa nikSepa dravyAstikapaNe rahelA che ane zabdAdika traNa naya paryAyAstikapaNe bhAva nikSepamAM rahelA che ema kahe che. ane zrIsiddhasenadivAkarajI mahArAja prathamanA naigama, saMgraha ane vyavahA2 e traNa nayamAM dravyAstikapaNe traNa nikSepA ane RjusUtra vigere cAra nayamAM paryAyAstikapaNe bhAva nikSepAmAM rahelA che ema kahe che. A pramANe temanA judA judA mata che, tathApi temano Azaya eka ja che, ane baMne AcArya mahArAjaonuM vacana pramANa che te A rIteH vastunI traNa avasthA kahevAya che.1-pravRtti 2-saMkalpa ane 3-pariNati. je vastunI aMdara yoga vyApArarUpa kriyA che te pravRtti kahevAya che. cetanAnA yoga sAthe manano vikalpa te saMkalpa ane pariNAma rUpAMtara pAmavuM te pariNati kahevAya che. tethI koi AcArya pravRttidharma ane saMkalpadharma e baMnene audayika mizritapaNAne laine dravya nikSepo kahe che. ane je vastuno pariNatidharma che tene bhAva nikSepo kahe che. koi AcArya to vikalpa te jIvanI cetanA mATe tene bhAva nayamAM gaveSe che ane pravRttine vyavahA2 nayamAM mAne che. saMkalpane RjusUtra nayamAM gaNe che ane pariNatimAM ekavacana paryAyarUpa te zabda nayamAM gaNe che, vaLI bIjA nayane mATe ema paNa mAne che ke saMkalpa vacana paryAyarUpa samabhirUDha naya vacana tathA arthanA paryAyarUpa evaMbhUta naya ane te traNa zuddha naya gaNAya che. nizcaya ane vyavahA2 naya je kahevAya che, temAM vyavahA2 nayanAM bheda thai zake che, te azuddha vyavahA2 ane zuddha vyavahA2. pahelo bheda udayabhAvarUpa vyavahA2 naya-ApaNA zarIramAM je jIva che, te jIvane rAgadveSaajJAnarUpa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 141 azuddhatA anAdikALathI lAgI rahela che. te jIva azuddha vyavahAra nave che. ane azuddhatAnI cIkAzane laine jIvane prakRtirUpa sattApaNe karmarUpa dalIyA rahelAM che te jo ke saMgraha nayane mate che tathApi vyavahArarUpe jANavAnA che. je jIve atItakAle karmanA dalIyA grahaNa karela hatA ane bhaviSyakAle bhogavavAnA che. ane vartamAnakAle sattAe rahI pravarte che vaLI te dalIyA sthiti pAke vyavahAra naye udayarUpabhAve ajJAnapaNe upayoga vinA ekendriya, vikalendriya vigere saMmUrcchima jIvo bhogave che. te udayabhAvarUpa vyavahA2 naya kahevAya che tAtparya evuM che ke-azuddha vyavahA2 nayamAM naigama, saMgraha ane vyavahAra e traNa naya pravarte che. RjusUtra naya te upayogamAM varte che. bIjo bheda upacarita vyavahA2 naya-azuddha vyavahArano bIjo bheda upacarita vyavahA2 naya je jIva A saMsAranA dareka padArtho, jevA ke- gha2, hATa, makAna, bhAI, pitA, strI, kuTuMba, parivAra, grAma, garAsa, lakSmI vigere ke je pratyakSapaNe tenAthI judA che, chatAM pote teno svAmIrUpa kartA thai pravarte che, ane RjusUtra nayanA upayoga sAthe varte che. te upacarita vyavahAra naya kartA kahevAya che,ane tenI cIkAzathI jIva zubha-azubha karmarUpI dalIyA grahANa kare che. te grahaNa karavA te rUpa vyavahA2 naya che. ane koi jIva caitya, upAzraya, jJAnanA upakaraNo vigere sArA padArtho ke je tenAthI bhinna che. chatAM jIva te u52 5otAnuM svAmItva mAne te paNa upacarita vyavahAra naya che. ane te zubha sAdhanonI cIkAzathI zubha karmarUpa dalIyA grahaNa kare che. te grahaNa karavArUpa ja vyavahA2 naya samajavo. upacarita vyavahA2 naye karI zubhAzubharUpa be prakAre daliyAnu grahaNa karI, te dalIyA jIve potAnI prakRtirUpa sattApaNe bAMdhyA che. te saMgraha nayanA mate che, paNa te vyavahArarUpa gaNAya che ane naigama nayanA mata pramANe jIve bhUtakAle je daliyA grahaNa karyAM hatAM ane Avate bhaviSyakALe bhogavaze tathA vartamAnakALe prakRtirUpa sattApaNe rahyA che, te naigama naya jANavo ane vyavahA2 nayanA mate te daliyA samyaktvadhArI jIva udayarUpabhAve udAsapaNe bhinna rahI bhogave che, temAM bhogavavArUpa te koro vyavahA2 naya samajavo ane je mithyAtvI jIva RjusUtranA upayoga sAthe rahI mAMhe maLI bhogave che, te bAdhakarUpa vyavahA2 naya samajavo. A pramANe upacarita vyavahA2 nayamAM naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e cA2 naya jANI levA. trIjo bheda azubha vyavahA2 naya- je jIva krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, niMdA, irSA, cADI, mRSA, adatta, maithuna ityAdika aneka prakAre vivAha vigere vyApAra vANijyarUpa ka2NI RjusUtranA upayoga sahita kare, te azubha vyavahA2 kahevAya che. ane tenI cIkAze azubha karmarUpa dalIyAnuM grahaNa karavuM te grahavArUpa vyavahA2 naya jANavo. pUrvanI jema temAM paNa naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e cAra naya pravarte che. cotho bheda zubha vyavahA2 naya- koI jIva dAna,zIla,tapa,bhAva,dayA,sevA,bhakti,pUjA, ane prabhAvanA vigere zubha ka2NI RjusUtra nayanA upayoga sahita kare, te zubha vyavahA2 naya ane tenI cIkAze zubha Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 nayAmRtam -2 karmarUpa daliyAnu grahaNa karavuM te grahavArUpa vyavahA2 naya samajavo. te nayamAM naigama, saMgraha,vyavahAra ane RjusUtra-e cA2 naya AvI zake che. pAMcamo bheda anupacarita vyavahA2 naya- koi jIva RjusUtra nayanA upayoge ajANapaNe zarIrAdika dravyakarmarUpa pa2vastu ke je potAthI pratyakSapaNe judI che, tene jIva ajJAne ka2I potAnI jANe che, ane potAnA za2I2ne viSe jIvabuddhi rAkhe che, te anupacarita vyavahA2 nayathI kartA che ema samajavuM. ane te anupacarita vyavahA2 nayamAM naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e cA2 naya ghaTAvI zakAya che. A pramANe azuddha vyavahAra nayanA mUla bheda eka ane tenA pAMca uttarabheda che, ane te dareka padArthamAM ghaTAvI vasturUpa yathArtha rIte oLakhI zakAya che. zuddha vyavahA2 naya- zabda nayanA mate samyaktvabhAvathI mAMDIne chaThThA tathA sAtamA guNaThANA paryaMta sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e sarva zuddha vyavahAra naye varte che. temAM pAMca nayanI ghaTanA thAya che te A rIte pahelA naigama nayanA mate ATha rUcaka pradeza sadAkAla siddha samAna nirmalA che, bIjA saMgraha nayane mate siddhasamAna potAnA AtmAnI sattA asaMkhyAta pradezarUpa che, trIjA vyavahAra nayanA mate u52thI guNaThANA mAphaka potAnI karaNI kare che, cothA RjusUtra nayanA mate saMsAra tarapha udAsI vairAgyarUpa pariNAma varte che ane pAMcamA zabda nayanA mate jIva-ajIvarUpa sva-52nI heMcaNa karI jevI hatI tevI ja zuddha-nirmaLa svaAtmAnI pratIti karI che. evI rIte samyaktvabhAvathI mAMDIne chaThThA-sAtamA guNaThANA paryaMta uparathI vyavahA2dRSTie jotAM eka zabda naya ane aMtaraMga nizcaya dRSTie pAMca naya jANavA. e zabda nayane mate zuddha vyavahAranuM svarUpa kaheluM che. have samabhirUDha nayane mate AThamA-navamA guNaThANAthI mAMDIne teramA caudamA guNaThANA paryaMta kevaLI bhagavAna te zuddha vyavahA2 naye varte che. temAM cha naya ghaTAvI zakAya che. je ghaTAvAthI zuddha vyavahAra nayanuM svarUpa sA2I 2Ite jANI zakAya che. te A rIte potAnA AtmanI siddha samAna sattA je AgaLa oLakhI hatI te zuddha nirmaLapaNe pragaTa karI che. e saMgraha nayano mata che. ATha rUcaka pradeza je AgaLa AvaraNa rahita hatA te tevA ne tevA ja varte che, e naigama nayano mata che. aMtaraka2NIrUpa svarUpamAM 2mavArUpa kriyA kare che ane bAhya karaNIrUpa kriyA paNa sAcave che, e vyavahA2 nayanA mate che. je zudgha upayogamAM varte che, te RjusUtra nayanA mate che. kSAyika samyaktva guNa pragaTayo che te paNa potAnI pAse che, te zabda nayanA mate che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 143 zukla dhyAnarUpa zreNibhAvanA trIjA pAyAnI aMtarAle rahI varte che, e samabhirUDha nayanA mate che. e rIte zreNibhAva paryata kevalI bhagavAnanA svarUpamAM uparathI vyavahAraSTie to eka samabhirUDha naya kahevAya che, ane aMtaraMgadaSTie jotAM to che naya jANI levA. A pramANe samabhirUDha nayane mate zuddha vyavahAranuM svarUpa kaheluM che. zuddha nizcaya vyavahAranuM svarUpa- evaMbhUta nayane mate aSTakarmano kSaya karI aSTaguNasaMpanna lokane aMte virAjamAna che ane sAdi anaMtame bhAge varte che, evA siddha paramAtmA te zuddha nizcaya naya samajavA. tenI aMdara sAte nayanI prApti thAya che te A rIte - siddha paramAtmAne ATha rUcaka pradeza je bhUtakAle nirAvaraNa hatA, bhaviSyakAle nirAvaraNa raheze ane vartamAnakAle nirAvaraNa rahe che, te naigama nayanA mate che. je siddha paramAtmAe potAnA AtmAnI sattA aMtaraMga zuddha nirmaLapaNe jevI hatI ja nirAvaraNapaNe pragaTa karelI che, te bIjA saMgraha nayane mate che. je palaTaNa svabhAve pratisamaya navA navA zeyanI vartanArUpa paryAyano utpAda vyaya thaI rahyo che, te trIjA vyavahAra nayane mate che. je siddha paramAtmA potAnA pariNAmikabhAve rahI sAmAnya vizeSarUpa upayogamAM sadAkAla varte che, te cothA RjusUtra nayanA mate che. je AgaLa jIva-ajIvanI beMcaNa karI kSAyika samyakatvarUpa guNa pragaTyo che, te paNa potAnI pAse che, te pAMcamA zabda nayane mate che. je anaMta catuSTayarUpa lakSmI pragaTa karI che te paNa potAnI pAse che, te chaThA samabhirUDha nayane mate che. siddha paramAtmA aSTakarmano kSaya thatAM aSTa guNa pragaTa karI lokane aMte virAjamAna varte che, te evaMbhUta nayano mata che. evI rIte siddhanA svarUpamAM aMtaraMga daSTie jotAM kAryarUpa sAte naya prApta thaI zake che ane uparathI vyavahAra dRSTie jotAM to eka evaMbhUta naya AvI zake che. e sAte nayanI ghaTanA kayA padArtha upara lagADavI uttama che? ane temAMthI kaI kaI bAbata jANavA yogya che te nIce pramANe - prathama to cha dravyamAM sAte naya lagADavA joie. jema ke AkAza pradeza che, tenI aMdara sAte naya pravarte che. AkAza pradeza eka chatAM naigama nayanA mate te cha dravyothI mizrita che. saMgraha nayane mate eka kAladravya apradezI che, kAraNa ke-sarva lokamAM teno eka samaya vyApI rahelo che. tethI te AkAza pradezamAM kAla judo nathI. mATe saMgraha nayanA mate eka kAla dravya vinA bAkInA pAMca dravyano eka pradeza kahI zakAya che. tathA 1. parivartana Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vyavahA2 nayane mate je dravya jemAM mukhya dekhAya che, te dravyano e pradeza kahevAya che. tathA RjusUtra nayane mate je samaye je dravyano upayoga ApI pUchAya, te samaye te pradeza te dravyano kahevAya che. jema dharmAstikAyano upayoga ApI pUchavAmAM Ave, to te dharmAstikAyano pradeza kahevAya che ane jo adharmAstikAyano upayoga ApI pUchIe to te adharmAstikAyano pradeza kahevAya che evI rIte je samaye je dravyano upayoga ApI pUchavAmAM Ave te pradeza te dravyano kahevAmAM Ave che. vaLI je dravyanuM nAma laI pUchavAmAM Ave, te pradeza te dravyano kahevAya e zabda nayanA matathI samajavuM. eka AkAza pradezamAM dharmAstikAyano eka pradeza rahyo che. tathA adharmAstikAyano paNa eka pradeza rahyo che. tathA jIva anaMtAnA anaMtA pradeza rahyA che ane pudgala 52mANuo paNa anaMtA rahyA che. e samabhirUDha nayano mata che. ane je samaye je pradeza je dravyano gaNAya che, e evaMbhUta nayano mata che. A pramANe AkAza pradezamAM cha dravyanuM svarUpa sAta nayathI jANI zakAya che ane te jANavAthI vastusvarUpano niHzaMka bodha prApta thAya che have jevI rIte vastusvarUpamAM ghaTAvyuM tevI rIte laukika vArtAnA dRSTAtamAM ghaTAve che te A rIteH koI vidvAne pUchyuM tame kyAM raho cho? u.-huM A lokamAM rahuM chuM. pra.-loka to traNa che, temAM kyA lokamAM raho cho ? u.-huM tirA lokamAM rahuM chuM pra.-te lokamAM to asaMkhyAtA dvIpa ane asaMkhyAtA samudra che, temAM tame kyA dvIpamAM raho cho? u.-huM jaMbUdvIpamAM rahuM chuM. pra.-jaMbUdvIpamAM ghaNA kSetro che, temAM tame kyA kSetramAM raho cho? u.-huM bharatakSetramAM rahuM chuM. pra.-bharatakSetramAM batrIza hajAra deza che, temAM kyA dezamAM vaso cho? nayAmRtam - 2 u.-huM saurASTra dezamAM vasuM chuM. pra.-saurASTra dezamAM ghaNA zahero ane gAmo che, temAM tame kyA zahe2mAM ke gAmamAM vaso cho? u.-huM pAlItANA nagarImAM rahuM chuM. pra.-te nagarImAM ghaNI zerIo che, temAM tame kaI zerImAM raho cho? u.-huM bhATa zerImAM rahuM chuM. A prazno ane uttaro ApyA temAM zuddha naigama naya ghaTe che. have bIjuM dRSTAMta-koI Astika zrAvaka hato. tene koI uttama purUSe saMgraha nayane mate pUchyuM ke-tame kyAM vaso cho? Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 145 u. huM zarIramAM vasuM chuM. pachI teNe vyavahAra naye pUchyuM tame kyAM vaso cho? u.huM saMthArA-bichAnA upara beTho chuM. pachI teNe RjusUtra nayane mane pUchyuM tame kyAM vaso cho? teNe kahyuM-huM upayogamAM rahuM chuM. ahIM jJAna-ajJAnano bheda pADavAmAM Avato nathI.) pachI teNe zabda nayane mane pUchyuM-tame kyAM raho cho? teNe kahyuM huM svabhAvamAM rahuM chuM. pachI teNe samabhirUDhathI pUchayuM - tame kyAM raho cho? teNe kahyuM-huM guNamAM rahuM chuM. pachI evaMbhUta nayane anusarI pUchayuM tame kyAM raho cho? teNe uttara Apyo ke huM jJAna, darzana ane cAritrarupa guNamAM rahuM chuM. A pramANe eka jAtanA praznamAM sAte naya ghaTAvI zakAya che. have jIva (AtmA) upara ghAvI samajAve che. jIva guNa-paryAya sahita che. zarIramAM jIvapaNuM mAnavAthI bIjA pudgala tathA dharmAstikAyAdi dravya sarve jIvamAM gaNANA, te naigama nA samajavo. asaMkhyAta pradezI jIvamAM AkAza pradeza TALI bAkI sarva dravya gaNANA, e saMgraha nayano mata che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya tathA bIjA pudgalo TALyA paNa paMcendriya mana lazyAnA pudgala che te jIvamAM gaNyA te vyavahAra nayano mata che. kahevAnuM tAtparya e che ke - e nayanA matathI ema manAya che ke je viSayAdika che tene to Indriyo rahe che. tethI te jIvathI judAM che chatAM tene jIvanI sAthe grahaNa karelA che. je upayogavaMta che te jIva che. eTale sarva IndriyAdikane jIvathI judA TALyA ane jJAna tathA ajJAnano bheda jIvathI judo TALyo nahi, e RjusUtra nayano mata che. nAmajIva, sthApanAjIva, dravyajIva ane bhAvajIva e cAra nikSepe jIvapaNuM che. temAM guNI ke nirguNI evo bheda na gaNyo e zabda nayano mata che. je jJAnAdi guNavaMta te jIva eTale matijJAna, zrutajJAna ityAdika sAdhaka siddharUpa pariNAma te jIvanuM svarUpa che, A pramANe mAnavuM te samabhirUDha nayanI pravRtti che. anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra je zuddha sattA mAtra te jIva che, evI rIte siddhaavasthAnA guNonuM grahaNa karavuM te evaMbhUta kahevAya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 nayAmatam-2 e rIte jIvanI aMdara sAta nayanI ghaTanA thAya che. have dharma upara ghaTAve che. A jagatamAM sarve dharmane cAhe che ane tethI sarva dharmane teo dharmane nAme bolAve che, e naigama nayano mata che. je anAcArane choDI kulAcArane dharma mAne - eTale je vaDIloe Acarelo te dharma mAne, te saMgraha nayano mata che. je sukhanuM kAraNa te dharma kahevAya-eTale puNyarUpa karaNI te dharma, e vyavahAra nayano mata che. upayoga sahita udAsabhAve vairAgyarUpa pariNAma te dharma-eTale je yathApravRttikaraNarUpa pariNAma pramukhane dharma karI mAne che ane te to pahele guNaThANe mithyAtvIne paNa thAya, e pramANe RjusUtra nayano mata che. je aMtaraMga sattAgatanA bhAsanarUpa samyakta te dharma che. eTale je samyakta che te dharmanuM mULa che ema jANavuM te zabda nayano mata che. jIva-ajIvarUpa navatattva, padravya, naya, nikSepA, pramANa, utsarga, apavAda, nizcaya, vyavahAra, dravya, bhAvanuM svarUpa jANI jIvasattAnuM dhyAna karavuM ane ajIvasattAno tyAga karavo ane jJAna, darzana, cAritrarUpa zuddha nizcaya nayanA pariNAma te dharma jANe, te samabhirUDha nayano mata che. e nayanA matavALo siddharUpa pariNAma te dharmapaNe karI mAne che. zuddha zukladhyAna, rUpAtIta pariNAma, kSapakazreNI-e karmakSayanA je kAraNo che tene sAdhana dharma tarIke jANe ane jIvano mUla svabhAva mokSarUpa kArya niSpanna-siddhimAM rahe te dharma mAnavo te evaMbhUta nayano mata e pramANe dharmanI aMdara sAte nayanI ghaTanA thAya che. upara kahelA sAta naya jo avadhAraNa-nizcaya sahita hoya to te durnaya kahevAya che. ane jo te avadhAraNa rahita hoya te sunaya kahevAya che. jyAre sarva sunaya maLe che, tyAre syAdvAda-jainamata pratipAdita thAya che. jaina siddhAMta ane jainamata samajavAne mATe dharmAstikAyAdi cha dravyanuM svarUpa ane sAta nava jANavA joIe jyAM sudhI sAta nayanuM svarUpa samajavAmAM Ave nahi, tyAM sudhI tattvanuM svarUpa samajavAmAM AvatuM nathI. cha dravya, jIva, ajIva vigere sarva padArtho ane tenI ghaTanA nayanI rItithI ja samajAya che. prathama AtmAne mATe thoDuM jANavuM joie ApaNA sarvajJa paramAtmAe AtmAne traNa prakAre jaNAvyo che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. je jIva mithyAtvanA udayathI zarIra, strI, dhana, putra, putrI vigere parivAramAM tathA potAnA gRha, vaibhava, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 147 nagara, deza, mitra vigere iSTa vastuomAM rAgabuddhi ane zatru vigere aniSTa vastuomAM zreSabuddhi dhAraNa kare che, te bahirAtmA kahevAya che. tene vidvAno bhavAbhinandI paNa kahe che, kAraNa ke-te jIva bAhya vastune tattva samaje che ane bhogavilAsamAM AnaMda mAne che. bAheranI vastuo upara potAnA jIvanano upayoga karanAra jIva bahirAtmA kahevAya che. je jIva cothAthI bArame guNasthAne rahI aMtardaSTivALo hoya, te aMtarAtmA kahevAya che. tevA jIvane tattva upara zraddhA hoya che. te karmanA baMdhanA hetuone sArI rIte jANe che. te lAbha tathA hAnine samAna rIte jANe che, sukha-duHkhamAM sarakhI rIte varte che, harSa-zoka dhAraNa karatAM nathI ane sadA paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna kare che. e aMtarAtmA jIva uttama manovRttine laI samaje che ke-jyAre karma udaya Ave tyAre jIva pote ja potAnI meLe bhogave che, tene koI paNa sahAya karI zakatuM nathI. jyAre tene koI paNa dravyanI hAninukazAnI thAya che, tyAre te aMtarAtmA jIva potAnA manamAM evo vicAra kare che ke- 'je dravyAdi vastu naSTa thaI che te para vastu che. tenI sAthe mAre kAMI paNa saMbaMdha nathI. mAro saMbaMdha to AtmapradezamAM bhAva saMbaMdha karI sameta che. te saMbaMdha jJAna lakSaNavALo che. te mAro saMbaMdha kadI paNa naSTa thavAno nathI." A pramANe vicAra karanAra aMtarAtmAne dravyAdikanI hAni thavAthI kAMI zoka thato nathI. kadI koI dravyAdikano lAbha prApta thAya, to te sujJa jIva potAnA hadayamAM vicAre che ke - "A paudgalika vastunI sAthe mAro saMbaMdha thayo, tethI mAre te upara khuzI thavAnuM zuM che?" A pramANe manana karanAro mAnava AtmA tethI te upara rAga dhAraNa karato nathI. AvA prakAranA je jIvo te aMtarAtmA kahevAya che. potAnA zuddha svabhAvane pratibaMdha karanArA karmarUpI zatruone haNI, nirUpamaya kevaLajJAnAdi saMpatti prApta karI je jagatanA sarva padArthone karAmalavatuM jANe che ane avaloke che, te teramA tathA caudamAM guNasthAne rahenAro jIva potAnA zuddha svarUpamAM rahevAthI siddhAtmA athavA paramAtmA kahevAya che. A traNa prakAranA AtmAne viSe je pahelo bahirAtmA kahyo te bhavAbhinandI hovAthI adhama gaNAya che, tethI tene ucca sthiti meLavavAne mATe aMtarAtmA thavAnI jarUra che. te aMtarAtmAnI padavI prApta karavAne teNe jIva-ajIva vigere navatattvo ane deva, gurU, dharma-e traNa tattvo tathA cha dravya tattvo enuM jJAna meLavavuM joIe. jainazAstramAM jIvAstikAya Adi cha dravya tattva kahevAya che. temAM prathama dravyanuM lakSaNa zuM? ema samajavAthI dravya-guNa-paryAya sArI rIte jANavAmAM Ave che. dravyanuM yathArtha svarUpa samajAya ethI cha dravya tattvo sahelAIthI samajI zakAya che. dravya- A jagatamAM dravyanuM lakSaNa sat kahevAya che. je sat che te dravya che. 'utpAdravya dhrosa' utpatti, vinAza, dhruvatA-e traNathI je yukta hoya te sa kahevAya che.arthAtu, je vastu utpanna thAya, sthira thAya ane naSTa thAya te sat kahevAya che. je dravya guNa ane paryAyanuM sthAnaka che, ane je atIta, anAgata ane vartamAna e traNe kALane viSe eka ja svarUpamAM rahe paraMtu paryAyamAM jema pheraphAra thAya che, tema te pote Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 nayAmRtam-2 potAno svasvabhAva mUkI parabhAvapaNuM aMgIkAra na kare tevA prakAranA dravyane nijajAtidravya eTale svasvabhAvarUpa dravya kahevAya che. jevI rIte jJAnAdika guNaparyAyanuM bhAjana jIvadravya gaNAya, rUpAdika guNaparyAyanuM sthAna pudgaladravya gaNAya, ghaTAdi guNaparyAyanuM bhAjana mATI dravya gaNAya. paryAya- dravyane mATe paryAyane laIne be prakAra darzAvyA che. eka agurulaghu dravya, bIjuM gurUlaghu dravya. temAM je sthira hoya te agurulaghu kahevAya che. dAkhalA tarIke siddhakSetra. siddhakSetra kadI paNa calAyamAna thatuM nathI tethI te agurulaghu kahevAya che. je vastu ticchi gati karanAra ke calita hoya te gurUlaghu kahevAya che. tenA dAkhalA tarIke-pavana. te agurulaghu dravyano je vikAra te svabhAva paryAya ane svabhAva paryAyathI je ulaTo te vibhAva paryAya kahevAya che. dravyanI kramika eka pachI eka ema pragaTa thanAra avasthAone paryAya kahe che. jema manuSyAdi avasthAo anukrame eka pachI eka utpanna thAya che, paNa temAMnA eka paNa avasthA sthAyI rahetI nathI jemake-manuSyapaNuM amuka kALaparvata hoya che, tyAra pachI tiryacapaNuM thAya, pachI devapaNuM prApta thAya, tathA manuSyapaNAmAM bAlya, yauvana ane vRddhatvAdi avasthAo, pugalanA varNa, gaMdha, rasa, sparzAdi paryAyo che. AkAzAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAyanA jIva ane pudgala sAthe jIva ane pugalanI kriyA anukUla je sahAya te tenA paryAya che. ema eka mANasa jyAM beTho hoya tyAM AkAza ane adharmAstikAya saMyoga rUpe rahe tethI te saMyogAkAza ane saMyogika adharmAstikAya kahevAya che. have jyAre te mANasa tyAMthI anyatra jAya, tyAre AkAzAstikAya ane adharmAstikAya vibhAgarUpe rahe che ItyAdi. paryAyo saMkhyAthI, lakSaNathI, pradezavibhAgathI ema traNa prakAre che ane upacArathI nava prakAre che. lakSaNathI utpAda vyaya ane dhrauvyarUpa traNa prakAre che. te dravya-guNa-paryAyarUpa paraspara kathaMcit bhinna, kathaMcit abhinna che. paryAyanA be prakAra che-vibhAva paryAya ane svabhAva paryAya. anya dravyanA saMyogathI je paryAya pragaTa thAya che, te vibhAva paryAya' kahevAya che. ane dravyanA saMyoga vinA svAbhAvika je thAya te svabhAva paryAya." jemake mukta AtmAne prati samaya zuddha jJAnAdi svarUpano anubhava thavo, athavA eka paramANamAM ekaguNa, saMkhyAtaguNa, asaMkhyAtaguNa ke anaMtaguNa varNAdino pheraphAra thavo, te badhA svabhAva paryAya kahevAya che. guNa- dravyanA svAbhAvika dharmane dhAraNa kare, te guNa ane kamabhAvI dharma te paryAya che. dravya, guNa ane paryAya ema traNa prakAre bhinna che tathA lakSaNAdikathI abhinna che. jIva dravyano upayoga guNa che, pudgala dravyano grahaNa guNa che, dharmAstikAyano gatietu guNa che, adharmAstikAyano sthitihetu guNa che, AkAzAstikAyano avakAza ApavAno guNa che tema ja kALano parAvartana guNa che. agurulaghu guNanI spaSTatA "jainadharmaprakAza" mAM vAMcavAmAM AvelI, te A nIce pramANe pAThakonI jANa khAtara mUkI che. siddhanA jIvone gotrakarmanA kSayathI agurulaghu guNa pragaTe che. te guNanA arthamAM keTalAka sujJa paNa arUpInA agurulaghu guNa paryAya) tarapha kheMcAI jAya che. paNa te guNano artha Atmaprabodha graMthamAM paramAtmA prakAzamAM nIce pramANe cheH Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 149 ucca gotranA udayathI jIva ucca kahevAya che ane nIca gotranA udayathI jIva nIca-halakA gaNAya che. te baMne prakAranuM gotrakarma sarvathA kSaya thavAthI agurulaghu guNa pragaTe che. jethI siddhanA jIvo ucca ke nIca kahevAtA nathI, sarva siddhomAM samAnabhAva hoya che. pugalanA 22 prakAranA pariNAmamAM varNa, gaMdha, rasa, sparzanA 20 prakAra uparAMta vAyu tirtho vahe che. tene gurUlaghu pariNAmavALo ane siddhazilA tathA jyotiSInA vimAna vigerene agurulaghu pariNAmavALA samavAyAMga sUtramAM kahyA che." AtmadravyanA guNalakSaNa) tathA svabhAva e vastu prathama jANavI joIe. te lakSaNa be prakAranA che. AtmAne viSe sAmAnya lakSaNa 8 che ane vizeSa lakSaNa 6 che, ane sarva dravya AzrIne kahetAM sAmAnya lakSaNa 10 che ane vizeSa lakSaNa 16 che. emAM prathama dravyanA sAmAnya lakSaNa 10- astitva-1, vastutva-2, dravyatva-3, prameyatva-4, agurulaghutva-5, pradezatva-6, cetanatva-7, acena--8, mUrtatva-9, ane amUrtatva-10. e daza dravyanA sAmAnya lakSaNa-guNa kahevAya che. A sarva dravya AzrIne kahyuM. have te dravyanA daza sAmAnya guNonA saMkSepathI artha: je dravyanuM sat rUpapaNuM nityavAdI uttara sAmAnya ane vizeSa svabhAvanuM AdhArabhUta che. je thakI lokamAM sabhUtapaNAno vyavahAra thAya che, te "astitva' nAme prathama guNa. dravyanuM sAmAnya ane vizeSarUpapaNuM-jAtivyaktirUpapaNuM, e 'vastutva' nAme bIjo guNa. dravyanA svarUpamAM je sat lakSaNa kahyuM, te dravyatva' nAme trIjo guNa. pramANa vaDe je mApI zakAya-jANI zakAya, te prameyatva' nAme cotho guNa. pratyeka samaye dravyamAM cha guNanI vRddhinahAni thayA kare te "agurulaghutva' nAme pAMcamo guNa, A guNa sUkSma hovAthI kahI zakAya tevo nathI, je mAtra AgamapramANathI ja grAhya che. je kSetrapaNe jeTalA avibhAgI paramANu-pudgalo hoya, te pradezatva" nAme dravyano chaThTho guNa. jenAthI vastuno anubhava thAya AtmAno anubhavarUpa guNa), te cetanatva' nAme sAtamo guNa che. vastumAM jJAnanuM rahitapaNuM ajIva mAtrano guNa), te "acetanatva' nAme AThamo guNa. je vastumAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza hoya, te "mUrtatva' nAme navamo guNa. je dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza na hoya, te "amUrtatva' nAme dazamo guNa. have dravyanA vizeSa lakSaNa (guNa) 16H-1 jJAna, 2-darzana, 3-cAritra, 4-vIrya, pa-varNa, 6-gaMdha, 7-rasa, 8-sparza, 9-gatietutva, 10sthitihetutva, 11-avagAhanahetutva, 12-vartanAhetutva, 13-cetanatva, 14acenatva, 15-mUrtatva, 16-amUrtatva. e soLa dravyanA vizeSa guNo kahevAya che. jIvanA-jJAna, darzana, cAritra, vIrya, cetanatva ane amUrtatva-e cha guNa jIvanA che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 nayAmatama-2 pudgalanA- varNa, gaMdha, rasa, sparza, acetanatva ane mUrtatva-e cha guNa pudgalanA che. dharmAstikAyanA- gati hetutva, acetanata ane amUrtatva e traNa guNa. adharmAstikAyanA- sthitihetutva, acetanata ane amUrtatva e traNa guNa. AkAzAstikAyanA- avagAhanahetutva, acetanatva ane amUrtatva e traNa guNa. kALadravyanA- vartanAhetutva, acetanatva ane amUrtatva e traNa guNa. e soLa guNamAM svajAtinI apekSAe cetanata, acetanatva mUrtatva ane amUrtatva e cAra guNo sAmAnya guNa ane parajAtinI apekSAe vizeSa guNa thAya che. paraspara prahaNa karavAthI). have jIvAdi dravyanA sAmAnya ane vizeSa svabhAva ekavIza prakAre kahelA che te kahe cheH jIvadi dravyanA badhA maLIne ekavIza svabhAva che. temAM agIyAra sAmAnya svabhAva ane daza vizeSa svabhAva te A pramANe sAmAnya svabhAva agIyAra- 1-ati svabhAva, ra-nAsti svabhAva, 3-nitya svabhAva, 4-anitya svabhAva, pa-eka svabhAva 6-aneka svabhAva, 7-bheda svabhAva, 8-abheda svabhAva, 9-bhavya svabhAva, 10abhavya svabhAva, 11-parama svabhAva. e agIyAra sAmAnya svabhAva kahevAya che. vizeSa svabhAva daza-1-cetana svabhAva, 2-acetana svabhAva, 3-mUrta svabhAva, 4-amUrta svabhAva, paeka pradeza svabhAva, 6-aneka pradeza svabhAva, 7-vibhAva svabhAva, 8-zuddha svabhAva, 9-azuddha svabhAva 10upacarita svabhAva. e daza dravyanA vizeSa svabhAva che. A ekavIzamAMthI 1-aneka pradeza svabhAva, 2-mUrta svabhAva, 3-cetana svabhAva, 4-vibhAva svabhAva, pazuddha svabhAva, 6-azuddha svabhAva e cha svabhAva kADhIe tyAre kAla dravyane viSe paMdara svabhAva rahe che te A pramANe- 1-ati svabhAva, ra-nAsti svabhAva, 3- nitya svabhAva, 4-anitya svabhAva, pa-eka svabhAva, 6-aneka svabhAva, 7-bheda svabhAva, 8-abheda svabhAva, 9bhavya svabhAva, 10-abhavya svabhAva, 11-paramapariNAmika) svabhAva, 12-acetana svabhAva, 13-amUrta svabhAva, 14-eka pradeza svabhAva, ane 15-upacarita svabhAva e paMdara kAla dravya' nA svabhAva jANavA. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyamAM uparanA paMdara svabhAvamAM eka aneka svabhAva vadhAravAthI soLa svabhAva jANavA. have te dravyanA svabhAva temAM prathama agIyAra sAmAnya svabhAvanA artha kahe cheHpotAnA svabhAva-lAbhathI kadApi dUra na rahevuM, te dravyano 'ati svabhAva' kahevAya che. je pararUpapaNe na thAya, te dravyano 'nAsti svabhAva' kahevAya che. dravyanI aMdara potapotAnA kramabhAvI nAnA prakAranA paryAya zyAmatA, raktatvAdika je bhedaka kahevAya Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 151 che, te bhedaka chatAM paNa dravya tenuM te ja rahe. eTale pUrve anubhava kareluM jJAna jenAthI thAya, te dravyano nitya svabhAva" kahevAya che. je dravyanA paryAyamAM pariNAma-rUpAMtara thAya arthAt jenA rUpamAM utpAda-vyaya rahelA che, te dravyano 'anitya svabhAva che. sahabhAvI svabhAvanA je eka rUpane laine AdhAra thAya, te dravyano eka svabhAva kahevAya che. jema rUpa, rasa, gaMdha ane sparzano eka AdhAra ghaDo che, tevI rIte eka dravyanI aMdara vividha prakAranA dharmano AdhAra, te dravyano 'eka svabhAva' kahevAya che. ekamAM aneka svabhAva jovAmAM Ave, te dravyano 'aneka svabhAva kahevAya che. jema mATI eka dravya che. paNa tenI aMdara bIjA aneka dravyano pravAha rahelo hoya che, tethI te dravya aneka svabhAvI gaNAya che. AkAza eka dravya che, paNa tenI aMdara ghaTAkAza vigere bheda jovAmAM Ave che. eka guNa ane bIjo guNI, eka paryAya ane bIjo paryAyI vigere saMjJA ane saMkhyA vigere lakSaNAdikanA bheda eka dravyamAM pADI zakAya che, tethI te dravyano bheda svabhAva" kahevAya che. e saMjJA, saMkhyA, lakSaNa, prayojana, guNa, guNI vigereno eka svabhAva hovAthI, abhedavRttie dravyano 'abheda svabhAva" paNa kahevAya che. eka ja dravya aneka kArya-kAraNanI zaktivALuM hoya, te bhaviSya kALamAM para svarUpAkAra thaI zake che, tethI dravyano te 'bhavya svabhAva che. je traNe kALa para svarUpamAM maLe to paNa para svarUpAkAra na thAya, te dravyano 'abhavya svabhAva che. je je pariNAmika bhAva mukhya hoya, te dravyano paramabhAva svabhAva' che. je make- 'jJAna svarUpa AtmA'. A pramANe dravyanA agIyAra svabhAva jANavA yogya che. A tenA saMkSipta artha kahelA che. vizeSa jANavAnI IcchAvALAe anya graMthomAM joI levuM. have dravyanA daza vizeSa svabhAva saMkSepathI kahe cheH je cetanapaNAno vyavahAra pravarte che. te dravyano "cetana svabhAva che, ane tenAthI ulaTI rIte je pravarte te dravyano "acetana svabhAva che. je dravya rUpa, rasa, gaMdha, ane sparza vigerene dhAraNa kare, te teno 'mUrta svabhAva che. tethI je ulaTo te amUrta svabhAva che. ekatva pariNati ane akhaMDa AkAranA saMnivezanuM je bhAjanapaNuM te "ekapradeza svabhAva che. vaLI je bhinna pradezanI kalpanAe karIne aneka pradeza vyavahAranuM yogyapaNuM hoya, te dravyano 'aneka svabhAva che. dravya potAnA svabhAvathI judI rIte varte che, tethI teno 'vibhAva svabhAva che. dravya kevaLa zuddha ane upAdhibhAva rahita aMtarbhAva pariNamana paNa hoI zake che, te teno zuddha Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 nayAmRtam-2 svabhAva che. vaLI tenAthI viparIta eTale upAdhijanita bahirbhAva pariNamanapaNuM paNa hoya che, tethI te teno azuddha svabhAva che. dravyanA niyamita svabhAvano bIjA sthAnamAM upacAra karavAmAM Ave che, tethI teno upacarita svabhAva kahevAya che. A pramANe dravyanA vizeSa svabhAva che. dravyano vizeSa upacArita svabhAva kahyo, temAM je upacarita eTale upacAra kahevAya che, te upacarita svabhAva be prakAre che. eka karmajanya ane bIjo svAbhAvika. pudgalanA saMbaMdhane laine jIvanI aMdara je mUrtapaNuM kahevuM, paNa jIva to amUrta che ane pudgala te to mUrta che, saMbaMdhe AvIne maLyuM che tathApi jUTha ja che. te pudgalano cetanane viSe upacAra karIne cetanane mUrtimAna mAnavo, te karmajanita' upacAra che. ane sahaja-svAbhAvika je upacAra te nirmaLa siddhano jIva che. jema siddhane anaMtuM jJAna kahevuM te siddhAtmAne kAMI juduM nathI. svabhAve jJAna ane AtmA eka ja che. ahIM A bheda karIne jJAna juduM dekhADyuM te upacAra thayo. e sahaja-svAbhAvika upacarita thayuM, tyAM te siddhane viSe karmaupAdhi to che ja nahi, mATe e svAbhAvika ja bheda thayo jethI upacAra jANavo. upara kahelA dravyanA sAmAnya ane vizeSa svabhAvo na mAne, to tenA matamAM ghaNA dUSaNa Ave che te nIce pramANe jo ekAMte asti svabhAva mAne ane nAsti svabhAva na mAne to sarva padArthamAM saMkara (mizraNa) vigere dUSaNo lAge che. kAraNa ke tema mAnavAthI sarva dravyanI judI judI niyata svarUpAvasthA nahIM thAya ane tethI jagatuM ekarUpa thaI jAya che. ane jethI e vAta sarva zAstra tathA vyavahAranI virUddha bane che. tethI bIjA padArthanI apekSAe dravyAno nAsti svabhAva paNa mAnavo joie tema jo ekAMte dravyano nAsti svabhAva mAne to jagatuM badhuM zUnya thaI jAya, tethI ema paNa na mAnavuM joIe. jo ekAMta dravyane nitya mAne to arthakriyAkAritvano abhAva thaI jAya, jethI dravya paraMparA vagara nAza pAmI jAya. jo ekAMta anitya mAne, to paNa dravyano niranvaya thaze. jo ekAMta eka svabhAva mAne, to vizeSano abhAva hovAthI aneka svabhAva vinA mULa sattArUpa sAmAnyano paNa abhAva thaI jAya kAraNa ke-vizeSa vinA sAmAnya ane sAmAnya vinA vizeSa gadheDAnA zIMgaDAnI jema asat thaI jAya. jo dravyane ekAMte aneka rUpa mAne to dravyano abhAva thaze. nirAdhAra hovAthI temaja AdhAra-AdheyanA abhAvathI dravyano abhAva thavo joIe. jo dravyane ekAMta bheda mAne to vizeSanA AdhAra vinA guNaparyAyano bodha na thAya, kAraNa ke AdhAra AdheyanA abheda vinA bIjo saMbaMdha ghaTI zake nahi. tethI dravyanI aMdara rahela artha ane kriyAnA abhAvathI dravyano abhAva thaI jAya, jo ekAMta abheda mAne to sarva padArtha eka rUpa thaI jAya, tethI A dravya che, A Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 153 dravyano guNa che ane A dravyano paryAya che, evA vyavahAramAM virodha AvI jAya ane te virodhane laI ne dravyano paNa abhAva thaI jAya. jo dravyane ekAMte bhavya svabhAvI mAnavAmAM Ave, to sarva dravya pariNAmI thaI bIjA dravyanA rUpane prApta kare, ane tema karavAthI saMkara vigere dUSaNo dravyane lAgu paDI jAya. jo dravyane ekAMta abhavya svabhAvI mAne, to sarvathA zUnyapaNAno prasaMga Ave. jo dravyane parama svabhAvI na mAne, to dravyanI aMdara prasiddha rUpa zI rIte ApI zakAya? kAraNa keanaMta dharmAtmaka vastune eka dharmathI kahevI tenuM nAma paramabhAva svabhAva kahevAya che, tenI aMdara bAdha AvI jAya. jo dravyane ekAMta caitanya svabhAva mAne to sarva vastu caitanyarUpa thaI jAya, ane tema thavAthI dhyAna ane dhyeya, jJAna ane zeya, gurU ane ziSya vigere maryAdAno bhaMga thAya. ema thavAthI sarva zAstrIya vyavahAra baMdha paDI jAya. jo dravyano ekAMta acetana svabhAva mAne, to sarva caitanya dharmano uccheda thaI jAya. jo dravyane ekAMta mUrta svabhAvI mAne, to AtmAne muktinI sAthe vyApti ja na thAya. jo ekAMta amUrta svabhAva mAne, to AtmA kadI paNa saMsArI thAya ja nahIM. jo dravyane ekAMta eka pradeza svabhAvI mAne, to akhaMDa paripUrNa AtmA aneka kAryano kartA nahIM thaI zake. jema mATIno ghaDo avayavavALo che, te ghaDAnA avayava kaMpe che, paNa pote avayavI ghaDo kaMpato nathI. to "cAle che' e prayoga zI rIte siddha thAya? jema eka pradezamAM thatA kaMpano paraMparAe saMbaMdha che, tema eka dezamAM thatA kaMpanA abhAvano paNa paraMparAe saMbaMdha che, mATe dezathI cAle che, ane dezathI cAlato nathI ema aalita vyavahAramAM aneka pradeza mAnavA joIe. jo dravyano aneka pradeza svabhAva na mAne, to AkAza vigere paramANuno saMyoga zI rIte ghaTI zake ? kema ke-paramANu to AkAza dravyanA eka pradezane avagAhe te vAre AkAza avagAhyo kema kahevAya? dezathI te ekavartI che. jema iMdranuM kuMDala" jo ke kuMDala to iMdranA kAnanuM che, paNa kAna e iMdrano eka deza che, tethI tene laIne te iMdranuM kuMDala kahevAya che. tevI rIte paramANuvRtti AkAzanI sAthe dezathI mAne, to AkAzAdikane pradeza IcchatA nathI to paNa mAnavA joie. baMne na mAne to paramANuvRtti rahita thaI jAya, tethI dravyane aneka pradeza svabhAvI mAnavuM yogya che. jo dravyane ekAMte aneka pradeza svabhAvI mAne, to tene artha tathA kriyAnA karanArapaNAno abhAva ane sva svabhAvanI zUnyatAno prasaMga Ave. jo dravyane ekAMte vibhAva svabhAva mAne to mokSano ja abhAva thaI jAya. rAga-dveSanI pariNati te ja cetanano vibhAva svabhAva che. jo ekAMta zuddha svabhAva mAne to AtmAne karmano lepa lAge ja nahi, ane jyAre ema thAya to pachI saMsAranI vicitratAno abhAva thaI jAya. jo ekAMta azuddha svabhAva mAne to kadI paNa AtmA zuddha ja thAya nahIM. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 nayAmRtam-2 jo ekAMte dravyane upacarita svabhAvI mAne, to AtmA kadI paNa jJAtA thAya nahIM. sva-paranI virakSA kema thAya? para apekSAe AtmA mAnI AtmA te paNa na kahevAya ane ekAMte anupacarita svabhAva mAne, to AtmA sva-para vyavasAyI jJAnavALo thaI zake ja nahIM, kAraNa ke-jJAna potAnA viSayamAM anupacarita che, paraMtu paranA viSayamAM paranI apekSAe jaNAtA parathI nirUpaNa thayelA saMbaMdhapaNAne laIne upacarita che. A pramANe syAdvAdamatanI paddhati pramANe dravyanA sarva svabhAva mAnavA joIe, dravyanA badhA svabhAvo dravyane lAgu paDe che. ekAMte koI eka ja svabhAva dravyane lAgu paDato nathI ane tethI Ahata dharmano syAdvAdamata sarva prakAre vijayI thAya che. syAdvAda siddhAMtanuM svarUpa nayanI sAthe mizra karyA vagara samajAya tevuM nathI. vividha prakAranA svabhAvavALA dravyane pramANathI jANavAne mATe syAt ane naya-e baMnene mizra karavA joIe. tethI svadravyanI apekSAe atirUpa ane paradravyanI apekSAe nAstirUpa ItyAdi je dravyanI siddhi che, te sArI rIte samajavAmAM AvI zake che. vastune tenA vividha prakAranA svabhAvomAMthI nivRtta karI eka svabhAvamAM lAve te naya' kahevAya che. athavA pramANathI saMgraha karelA arthano je eka aMza te naya' kahevAya che. nayacakramAM ema lakhe che ke-eka vastu anaMta dharmavALI che, temAMthI eka dharmanI mukhyatA karavAnuM je jJAna te naya kahevAya che. dAkhalA tarIke jIva vigere je eka dravya che te anaMta dharmAtmaka che, eTale temAM ghaNA dharmo rahelA che. temAMthI eka dharmanuM grahaNa karavuM ane tenI aMdara rahelA bAkInA dharmano niSedha na karavo, tema temanuM grahaNa paNa na karavuM arthAt te dravyanA anaMta dharmamAMthI eka dharmane mukhya karavo te 'naya' kahevAya che. jo te dravyanA eka aMzane mAnI bAkInA aMzono niSedha kare, to te 'nayAbhAsa' kahevAya che. e nayAbhAsa jainamata sivAya bIjA matamAM Ave che. jeTalA vacananA mArgo che teTalA nayanA vacano che, ane jeTalA nayanA vacana che teTalA ekAMta mAnavAthI anya mato che, tethI sarva nayanuM savistara svarUpa kahI zakAya tema nathI. upara je nayanA lakSaNo kahyA che, te naya mukhya rIte-1.dravyArthika naya ane 2-paryAyArthika naya ema be prakAre che. tema vaLI te nizcaya naya ane vyavahAra naya-evA be prakAre paNa gaNelA che. te dravyArthika naya, paryAyArthika naya, nizcaya naya ane vyavahAra naya-e sarva nayanA mULa bheda che. temAM dravyArthika ane paryAyArthika e nizcaya nayanA sAdhana-hetu che ema samajavuM. jenI aMdara upara kahela dravya prayojanarUpe hoya, te dravyArthika naya' kahevAya che eTale dravya che artha-prayojana jenuM, te dravyArthika kahevAya che dravyArthika nayanA daza bheda. 1-karma upAdhi nirapekSa zuddha dravyArthika naya, 2-utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhaka zuddha dravyArthika, 3bhedakalpanA nirapekSa zuddha dravyArthika, 4-karmopAdhisApekSa azuddha dravyArthika, pa-utpAdatraya sApekSa azuddha dravyArthika, 6-bhedakalpanA sApekSa azuddha dravyArthika, 7-anvaya dravyArthika, 8-svadravyAdi grAhaka dravyArthika, 9paradravyAdigrAhaka dravyArthika, 105ramabhAva grAhaka dravyArthika. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 155 (1) kapAdhinirapekSa zuddha dravyArthika :-naraka, tiryaMca, manuSya ane deva-e cAre gati saMsAra kahevAya che, ane temAM je jIvonuM gamanAgamana thAya te saMsArI jIva kahevAya che. e saMsArI jIva zuddha nizcaya nayathI ATha rUcaka pradezapramANa nirmaLa che. ane tethI sarva saMsArI prANI mAtrane siddha samAna gaNIe, eTale teno sahaja bhAva je zuddhAtma svarUpa tene AgaLa karIe ane temanA bhavaparyAya eTale saMsArika bhAva che tene gaNIe nahi arthAt tenI virakSA na karIe, te 'karmopAdhi nirapekSa zuddha dravyArthika naya' kahevAya che, e uparathI ema samajavAnuM che ke-cauda guNasthAnaka ane cauda mArgaNAnI apekSA saMsArI jIvamAM azuddha nayanI vivakSA thAya che. paNa mAtra bhAvanuM ja grahaNa thAya te AtmA zuddha nayanI vivakSAthI siddha samAna ja che. (2) utpAdavyaya gauNatve sattAgrAhaka zuddha dravyArthika :- 'utpAdravyayadhrovyayu sa' evuM tattvArthanuM vacana che. eTale je padArthanI utpatti, vinAza ane sthiratA che te padArtha sat che. dravyArthika nayanA A bIjA bhedamAM utpAda ane vyayanI gauNatA ane sattAnI eTale nityapaNAnI mukhyatA batAvI. ane jyAre utpAda vyayane gauNa manAya tyAM sattA mAtra mAnya rahe che, ane tethI A nayathI dravyanA nitya svarUpanuM prahaNa thAya che. ane je nitya che. te traNe kALamAM nizcaya svarUpe rahe che. jo ke dareka dravyanA paryAya kSaNe kSaNe pariNAmI eTale rUpAMtarane pAmanArA che. tathApi jIva tathA pudgalAdi dravyanI sattA kadI paNa calAyamAna thatI nathI. A pramANe dravyanA nityapaNAne lIdhe dravyanI utpatti ane nAzanuM gauNapaNuM karI tenI sattAne mukhya manAve, te bIjo 'utpAda-vyaya-gauNatvena sattA grAhaka zuddha dravyArthika naya' kahevAya che. (3) bhedakalpanAnirapekSa zuddha dravyArthika :-jemAM bhedanI kalpanA nathI. jevI rIte jIvadravya tathA pudgalAdi dravya potapotAnA guNaparyAyathI abhinna che, tevI rIte jemAM bhedakalpanA nathI te trIjo bheda kahyo che. jo ke dravyano guNaparyAyathI bheda jaNAya che, to paNa bhedanuM arpaNa nahi karatAM mAtra abhedanuM ja grahaNa karIe to A trIjo bheda siddha thAya che. tethI je dravya che te ja guNa ane te ja paryAya che, kAraNa ketadAtmakapaNuM che. jema eka moTA vastrane phADIne temAMthI ja nAnuM vastra kADhyuM hoya, to te nAnuM vastra moTA vastrano paryAya hovAthI temAM ja samAI zake che. tevI ja rIte jeTalA guNa ane paryAya che te saghaLA tadAtmakapaNAthI dravyarUpa ja che. bheda ane abheda A sthaLe vivakSAne anusAre jANavA joIe. arthAt jyAre dravyapaNAnI vivakSA karavAmAM Ave tyAre dravyapaNAthI guNaparyAya abhinna ja che, ane jyAre paryAyarUpathI virakSA karIe tyAre dravyathI guNaparyAya bhinna che. () karmopAdhi sApekSa azuddha dravyArthika jyAre AtmA karmane grahaNa kare che, tyAre te karmopAdhi sahita kahevAya che, ane karmanA saMyogathI Atmika dravyanI azuddhatA te A cotho bheda kahyo che. AnuM lakSaNa evuM che ke-AtmA karmabhAvamaya thAya che eTale karmanI prakRti Atmapradeza sAthe ekatra thAya che, tyAre AtmA tAdezarUpa arthAt karmasvarUpa dekhAya che. krodhanI karmaprakRti udayathI AtmA krodhI kahevAya che, mAnakarmanA udayathI jIva mAnI kahevAya che. jema loDhAno goLo agnimAM mUkI rAto banAvyo hoya te kALe te goLAne agnirUpa jANavo. AtmA svabhAve zuddha che. krodhamohAdi udayathI te jyAre krodhamaya ke mohamaya Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 nayAmRtam-2 banI jAya che, te samaye AtmAne te rUpa jANavo e A nayathI siddha thAya che. AvA ja kAraNasara Atmika dravyanA ATha karmanI upAdhithI ATha bheda kahyA che. (5) utpAda vyaya sApekSa azuddha dravyArthika :-eka ja samayamAM dravyano utpAda vyaya ane dhruva thAya che. koI kaheze ke eka ja vakhate te traNe utpAda, vyaya, dhrauvyasvarUpa eka ja padArthamAM kevI rIte thaI zake? to teno javAba evo che ke-jema sonAnA kaDAnI utpattino je samaya che te sonAnA bAjubaMdhane nAza karavAno paNa samaya che, paNa e baMne pUrvApara paryAyamAM suvarNa te dhruva (nitya) svarUpathI vidyamAna che. vaLI utpAda vyaya ane dhrauvyarUpa mAnavAthI pramANavacana thAya che, paNa nayavacana na thAya ema mAnavuM e paNa khoTuM che. kemake mukhya ane gauNabhAvane grahaNa karIne A lakSaNonuM grahaNa thavAthI sau potapotAnA arthagrahaNamAM mukhya naya che paNa para arthamAM nathI. (6) bhedakalpanA sApekSa azuddha dravyArthika :- je dravya bhedabhAvanI kalpanAne grahaNa kare che, arthAt A nayamAM bhedakalpanAnI apekSA rahe che, "mAtmanaH puna:' eTale AtmAnA zuddha guNo. A sthaLe AtmA ane tenA guNone judA darzAvyA. jemake "makSoH pAtra eTale bhikSanuM vAsaNa. have vAsaNa ane bhikSu jema judA kIdhA, tema AtmA ane tenA guNone chaThI vibhaktithI judA pADyA, te bhedabhAvanI kalpanA kahevAya. have kharuM jotAM bhikSu ane pAtrano jevo bheda che tevA bheda AtmAno ane tenA jJAnAdika guNono nathI, arthAt guNa guNIno bheda nahi, to paNa bhedanI kalpanAnI apekSAvaDe azuddha dravyArthika nayanA mata pramANe ema kahI zakAya che. (7) anvaya dravyArthika :-dareka dravyano anvaya tenA guNaparyAyane viSe hoya che, eTale dravya eka guNaparyAya svabhAvI hoya che. jemake ghaTa dravya che teno rUpAdika guNa ane kaMbugrIvAdi paryAyamAM anvaya che, kAraNa ke guNaparyAyanA rahevAthI ghaTa Adi dravya avazya rahe che ane te anvaya kahevAya che. jenA rahevAthI jenI utpatti thAya te teno anvaya che. jema ke-daMDa sattAmAM ghaTanI utpatti che. eTale daMDa hoya to ghaTanI utpatti thAya che, mATe A anvaya kahevAya che. dravya svarUpano saMpUrNa rIte guNaparyAyamAM anvaya che. tethI karIne jyAre dravya svarUpa jaNAya che, tyAre tenA sarva guNaparyAya jANelA kahevAya che. mATe eka svabhAvanA anvayathI sAtamo bheda samajavo. (8) svadravyAdi grAhaka dravyArthika --potapotAnA dravya Adine grahaNa karavAvALo AThamo dravyArthika nayano bheda che. Adi zabdathI dravya, kSetra, kAla ane bhAva-e cArenuM grahaNa thAya che, ghaTa Adi padArtha svadravya, svakSetra, svakAla tathA svabhAvathI sat rUpapaNe ja dekhAya che. svadravyathI ghaTa mRttikAno banelo che, svakSetrathI pATalIpurano che, svakALathI amuka Rtuno che ane svabhAvathI ghaTa zyAma ke rakta che. A pramANe dravya-kSetra-kALa ane bhAva-e cAremAM ghaTa dravyanI sattA siddha thAya te pramANa che-siddha che. mATe "svadravyAdi grAhaka dravyArthika naya' nAmano AThamo bheda jANavo. (9) paradravyAdi grAhaka dravyArthika-A navamo bheda AThamA bhedathI ulaTo che, eTale 'padravyAdi Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 157 grAhaka nAmano che. jema sva dravyAdigrAhaka dravyArthika nayathI ghaDo svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAvanI apekSAe sat che, tema te paradravya, parakSetra, parakAla ane parabhAvanI apekSAe asat che jemake ghaTanI apekSAthI paTa dravya para che. mATe paradravyathI ghaTa asat che, bharatakSetranI ghaTa mathurA-pATalIpura jyAM banato hoya tenAthI bIjA gAmano kahevo te kSetrathI asat che, ghaTa jo vasaMtaRtumAM banyo hoya to grISmaRtuthI e asat che, ane bhAvathI zyAma, raktAdipaNAthI asat che. mATe paradravyAdikathI dravya asat arthamAM jaNAya che. A pramANe je mAnavuM te navamo paradravyAdi grAhaka dravyArthika naya jANavo. (10) paramabhAvagrAhaka dravyArthika naya-dravyanI aMdara aneka jAtanA guNo rahelA hoya che, temAMthI je utkRSTa guNano bhAva grahaNa karavAmAM Ave ane tethI te dravya siddha thAya, te 'paramabhAvagrAhaka dravyArthika naya' kahevAya che. jema AtmA e padArthajJAna svarUpa kahevAya che. jo ke te AtmAnI aMdara darzana, cAritra, vIrya, anaMta guNo rahelAM che, tathApi sarvanI aMdara jJAnasvabhAva utkRSTa che, kAraNa ke-bIjA dravyathI jJAna svabhAvavaDe AtmA judo dekhAya che, tethI AtmAne jJAna e parama utkRSTa bhAva che. tethI karIne AtmAnI aMdara aneka svabhAva rahelA che. te chatAM 'jJAnamaya' AtmA ema kahevAya che, te A nayathI kahevAya che. evI rIte bIjA paNa che je dravyo paramabhAva-asAdhAraNa guNathI dekhAtAM hoya ane tethI temanI oLakha thatI hoya to temanI aMdara paNa "paramabhAvagrAhaka dravyArthika naya' jANI levo. arthAt bIjA dravyonA paNa asAdhAraNa guNarUpa paramabhAvanuM grahaNa karI levuM joIe. A pramANe dravyArthika nayanA daza bheda smaraNamAM hoya to kadI paNa zaMkA utpanna thAya nahi. koI paNa dravya viSe vicAra karavAthI-tenI aMdara A nayanI yojanA karavAthI niHzaMka hRdayamAM jJAnano zuddha prakAza paDe have paryAyArthika naya - utpatti ane vinAzane prApta thAya te "paryAya' kahevAya che. te mATe AgamamAM kahyuM che ke- anAdi ane anaMta evA dravyamAM tenA potAnA paryAyo jalataraMganI jema kSaNa kSaNe utpanna thAya che ane nAza pAme che." te paryAyo cha cha prakAre hAni ane vRddhi ane rUpe gaNAya che. paryAyanA be prakAra kahelA che. 1sahabhAvI paryAya. ra-kramabhAvI paryAya. je sahabhAvI paryAya te dravyano guNa che. jema AtmA e padArtha che, tenI aMdara vijJAna zakti che. te teno 'sahabhAvI paryAya' kahevAya che. AtmAne sukha, duHkha, harSa, zoka vigere thAya che, te teno 'kramabhAvI paryAya' kahevAya che paryAyanA svabhAva ane vibhAva tathA dravya ane guNa-e cAra prakAre bheda thaI zake che. eTale 1svabhAva dravya vyaMjana paryAya, ra-svabhAva guNa vyaMjana paryAya, 3-vibhAva dravya vyaMjana paryAya, 4-vibhAva guNa vyaMjana paryAya. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 nayAmRtam -2 jema jIvano carama zarIrathI kAMIka nyUna siddha paryAya che, te teno svabhAva dravya vyaMjana paryAya' kahevAya che. jIvanI aMda2 anaMtajJAna, darzana, sukha ane vIrya vigere guNa che, te svabhAva guNa vyaMjana paryAya' kahevAya che. jIvanI je corAzI lAkha yoninA bheda che, te 'vibhAva dravyayaMjana paryAya' kahevAya che, ane jIvane mati vigere che te teno 'vibhAva guNa vyaMjana paryAya' kahevAya che. tevI rIte pudgalane hrayaNuka (be aNu) vigere vibhAva dravya vyaMjana paryAya' rasathI bIjo 2sa ane gaMdhathI bIjo gaMdha ItyAdi je pudgalanA vikAra te teno vibhAva guNa vyaMjana paryAya' pudgalano je avibhAgI pudgala 52mANu te svabhAva dravya vyaMjana paryAya' ane pudgalano eka eka varNa, gaMdha, rasa ane avirUddha be sparza, e teno svabhAva guNa vyaMjana paryAya' kahevAya che. tevI rIte ekatva-pRthaktvAdi paNa paryAya che. ekano je bhAva te 'ekatva' eTale judA judA paramANu hoya te chatAM ekapaNuM. jemake- 'A ghaDo che' e pratItino hetu te ekatva. pRthakksa eTale judApaNuM e jJAnano hetu che. saMkhyA (gaNatrI thaI zake te) saMsthAna (sthitirUpa), saMyoga (maLavApaNuM) ane vibhAga (judA judA bhAga paDI zake te) eTalA paryAyanA lakSaNo che. paryAyArthika nayaH tenA cha bheda. artha-prayojana hoya te paryAyArthika naya kahevAya che. tenA cha prakAro.-1anAdi nitya zuddha paryAyArthika, 2-sAdi nitya zuddha paryAyArthika, 3-utpAda vyaya grAhaka anitya zuddha paryAyArthika, 4-sattA sApekSa nitya azuddha paryAyArthika, pa-karmopAdhi nirapekSa nitya zuddha paryAyArthika, 6-karmopAdhi sApekSa anitya azuddha paryAyArthika naya. (1) anAdi nitya zuddha paryAyArthikaH- jenI Adi eTale zarUAta na hoya te anAdi kahevAya tathA jenI utpatti ke vinAza nahi thatAM traNe kALamAM nizcaLarUpe rahe te nitya kahevAya che. je padArtha anAdie hoya ane nitya hoya te paryAya 'anAdi nitya zuddha paryAyarthika naya' tarIke samajavo. jemake-merUparvata pudgala dravyano paryAya che ane te pravAhanI apekSAe anAdi nitya che, kAraNa ke-te zAzvato che. jo ke asaMkhyAtakALe anyonya pudgalonuM saMkramaNa thAya che, paNa teno saMsthAna AkAra che te to eno e ja rahe che. evI rIte ratnaprabhAdika pRthvI ke zAzvatI pratimAo gaNI zakAya. e badhA anAdi nitya paryAya che. A u52thI 'anAdi nitya zuddha paryAyArthika naya' kahevAya che. (2) sAdinitya zuddha paryAyArthikaH- eTale je paryAyanI Adi hoya ane te je nitya paNa hoya te sAdi nitya paryAya kahevAya. jemake-siddhanA jIva che teno paryAya Adi che, kAraNa ke jyAre karmano kSaya thAya Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 159 tyAre siddha paryAya utpanna thAya che, tethI te Adi thayA. paraMtu temano aMta nathI, eTale mokSamAMthI te jIvane AvavuM nahi hovAthI te 'sAdi nitya zuddha paryAyArthika naya' kahevAya che. (3) utpAdatrayagrAhaka anitya zuddha paryAyArthikaH- eTale jethI paryAya niraMtara anitya hoya arthAt te sattAmAM gauNa hoya ane utpatti tathA vinAzathI niraMtara anitya rahe. je je vastu vartamAnakALe vidyamAna che teno utpAda vyaya prAdhAnyatA mAnavAthI ane saMjJAnI gauNatAthI 'utpAda vyagrAhaka anitya zuddha nAme paryAyArthika naya' kahevAya che. (4) sattA sApekSa nitya azuddha paryAyArthika- eka samayamAM paryAya to utpAda vyaya tathA dhrauvyarUpa traNe lakSaNe karIne yukta hoya che. kAraNa ke-ghaTamAM jyAre pUrva paryAya zyAmapaNe naSTa thAya che, tyAre uttara paryAya raktapaNuM utpanna thAya che. have ahIMyA rakta paryAyano utpAda, zyAma paryAyano vyaya ane ghaTa dravyanuM dhrauvyapaNuM-e traNe lakSaNo eka samayamAM hoya che. paryAyanuM zuddha svarUpa kayuM kahevAya che ke tenI sattA na dekhADAya, paNa ahIM to mUla sattA dekhADI che tethI paryAya azuddha thayo. A pramANe je mAnavuM te sattA sApekSa nitya azuddha' nAme cotho paryAyArthika naya kahevAya che. (5) karmopAdhi nirapekSa nitya zuddha paryAyArthikaH- je paryAyamAM karmanI upAdhi hoya, chatAM tenI vivakSA nahi karatAM tenA zuddha nitya paryAyanI ja vivakSA karavI te jema ke-saMsArI jIva karmanI upAdhie karIne yukta hoya che, to paNa te karmanI vipakSa nahi karatAM tenI sattAmAM rahelA jJAna-darzana-cAritrAdi mULa guNa je siddhanA jevA ja che tenI ja vivakSA karIe, to te karmopAdhi rahita nitya zuddha paryAyArthika naya kahevAya che. jema lIlAM lAkaDAthI utpanna thayelo dhUmADo upAdhirUpa ja che, tema sahaja zuddha svabhAvI AtmAmAM karma nija guNa nahi hovAthI upAdhirUpa ja che. tethI karIne jo saMsArI jIva karmathI yukta che, to paNa jayAre te bhavI jIvane karmathI rahita svarUpamAM vicArIe chIe, tyAre te siddharUpa dekhAya che. tAtparya evuM samajavuM ke karmarUpa upAdhibhAvane vivakSita na gaNIe ane jJAna-darzana-cAritrane vivakSita gaNIe, to 'karmopAdhi nirapekSa nitya zuddha paryAyArthika' nAmano pAMcamo bheda kahevAya che. (6) karmopAdhi sApekSa anitya azuddha paryAyArthika- pAMcamA bhedathI viparIta arthavALo chaTho bheda che. eTale pAMcamA bhedamAM jema karmopAdhinI vivekSA nahotI, tema chaThA bhedamAM karmopAdhinI ja vivakSA karavAnI che. pAMcamA bhedamAM nitya zuddha mULa guNanI apekSA hatI, tyAre chaThA bhedamAM anitya azuddha paryAyanI apekSA che. jema saMsAravAsI jIvone janma tathA maraNane vyAdhi che, te janmAdika paryAya karmanA saMyogathI hoya che. te anitya ane azuddha che, tema mokSArthI jIva te janmAdika paryAyano nAza karavAne pravarte ema mAnavuM, te karmopAdhi apekSAvALo je anitya ane azuddha paryAya hoya, te paryAyArthika nayanA chaTha bhedamAM gaNI zakAya che. e pramANe paryAyArthika nayanA cha bheda samajavA. have dravyArthika ane paryAyArthika nayanI aMdara sthAna rahelA te jANavuM joie. je dravyArthika naya che te nitya sthAnane jaNAve che, kAraNa ke dravya nitya che ane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 nayAmRtam-2 sarva kALamAM hoI zake che. ane je paryAyArthika naya che te anitya sthAnane jaNAve che, kAraNa ke-paryAya anitya che. dareka vastu dravyArthika nayathI nitya che ane paryAyArthika nayathI anitya che. je vyArthika naya che te dravyane tAdvaka vastu mAne che ane paryAyane tAdvaka mAnato nathI. kAraNa ke dravya pariNAmI hovAthI anvayI che ane tethI te sarvakAla sat rUpa che, ema rAjaprazrIya vRttimAM kahyuM che. atre koI zaMkA kare ke-guNArthika naya paNa kahevo joIe. teno uttara je-paryAyanA grahaNanI sAthe guNanuM paNa grahaNa thai jAya che, tethI guNArthika naya judo hoI zake nahi. paryAya e dravyanA hoya che, to eka dravyArthika nayanI aMdara paryAyArthika AvI jAya che. te chatAM dravyArthika ane paryAyArthika evA bheda zA mATe kahyA haze ? uttaramAM dravya ane paryAyanA lakSaNa bArIkIthI jovAnA che. teonA svarUpamAM sUkSma rIte vizeSatA Ave che. dravyanA karatAM paryAya sUkSma che. eka dravyanI aMdara anaMtA paryAya hovAno saMbhava che. dravyanI vRddhi chatAM paryAyanI avazya vRddhi thAya che. pratyeka dravyamAM saMkhyAtA-asaMkhyAtA paryAya rahelA che. avadhijJAnathI ja teno nikAla thaI zake che ane paryAyanI vRddhi thatAM dravyanI vRddhinI bhajanA che. "AhaMtu zAstranA praNetAo dravya ane bhAva, kSetra ane kAlane mATe lakhe che ke dravyabhAvanI vRddhimAM kSetrakAlanI vRddhinI bhajanA che ane dravyanI vRddhi thatAM bhAvanI vRddhi avazya thAya che, ane bhAvanI vRddhimAM dravyanI vRddhinI bhajanA che. vaLI kSetrathI dravya anaMtagaNuM che ane dravyathI paryAya avadhijJAnanuM ja viSayabhUta che. te saMkheya guNa tathA asaMkhyaya guNa che." tethI dravya ane paryAyanA svarUpamAM bheda hoi zake che. mATe dravyArthika ane paryAyArthika evA nayanA be bheda kahelAM che. jo ke te baMne naya paraspara maLatAM Ave che, tathApi te potapotAnuM judApaNuM choDatAM nathI. vaLI sAmAnya ane vizeSa dravya paryAyathI judA che ja nahi, tethI sAmAnyArthika ane vizeSArthika naya hoI zakatA nathI. iti sapta nayAdi AdhikAraH Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna gujarAtI kRti 161 (4.4) saptanaya vicAra pUjya munirAja zrIsaMyamasAgarajI ma jainadarzanamAM vastunI vAstavika siddhi mATe naya, bhaMga, pramANa ane nikSepAdi yuktio batAvelI che ke jenA vaDe nyAyapura:sara padArthanI satyArthatA siddha thaI zake. jaina darzanamAM je je tattvonuM pratipAdana thayeluM che te yuktihIna ke nyAyathI zUnya nathI ja paNa te dareka tattvayuktithI yukta ane nyAyapura:sara che. padArthanI satyArthatA samajavA naya ati upayogI thaI paDe che. tethI ja mahApuruSoe saptananuM pratipAdana karela che. tenA sivAya vastunI yathArthatA samajavI mukela che. kahevAya che ke jeTalA vacananA mArgo teTalA navo A vizvamAM astitva dharAve che. ane je je nayanAM vacano che te darekano samanvaya karyA sivAya ekAMte mAnavAthI padArthanI yathArthatA apUrNa ja rahe che. je pratyakSa ane parokSa pramANa vaDe siddha thaI jAya che, te ja padArtha yathArtha pUrNatAne pAme che . ane jayAM anekAMta che. tyAM ja pUrNatA che. ekAMta Ave to pUrNatA dUranI dUra ja rahe che. pratyakSa athavA parokSa pramANa dvArA eka dharmanI mukhyatAthI je anubhavAya tene naya kahevAya che. tenA mukhyatve be bheda che. dravyArthika naya ane paryAyArthika naya. jemAM dravya (padArtha) nI mukhyatA hoya te dravyArthika naya kahevAya che tenA traNa bheda che naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya. saMkalpa mAtrathI ja padArthanuM grahaNa karavuM tene naigamanaya kahevAya che. koI presavALAne tyAM chapAyelA chUTaka chUTaka pAnAM paDyA hoya ane tyAre koI tene pUche ke A zAnAM pAnAM che? tyAre te kahe ke phalANuM pustaka che. tyAre tene saMkalpa tarIke chUTaka pAnAne paNa pustaka tarIke svIkAryuM. kAraNa ke tene khyAla che ke A aMte pustaka banavAnuM, tethI ja te chUTaka pAnAnuM paNa pustaka kahe che kAraNa ke te chUTaka pAnAM vaDe pustaka taiyAra thavAnuM che evo je saMkalpa tene naigamanaya kahevAya che. koI paNa padArthanuM sAmAnya svarUpa grahaNa karavuM tene saMgrahanaya kahevAya che. jema ke cha legyA che tene sAmAnya svarUpa eTale ke samUha tarIke khAlI leyA tarIke jANavI. tevI rIte cha dravya che tene khAlI dravya tarIke jANavAM tene saMgrahanaya kahevAya che. saMgrahanaya vaDe sAmAnya svarUpe jANelA padArthanA viSayane vizeSa rUpe pratipAdana karavA tene vyavahAranaya kahevAya che, jema ke legyA che to tenA cha bhedo jANavA, teno svabhAva jANavo Adi. tathA dravya che to te che che, to teno dharma, bheda ityAdinI jANakArI karavI ke pratipAdana karavuM tene vyavahAranaya kahevAya che. A traNa bheda dravyArthikanayanA jANavA. dravyArthikanayamAM je dravyanI mukhyatA hatI tenI gauNatA karI tenA paryAyanI mukhyatA sthApana karavI tene paryAyArthikanaya kahevAya che. tenA RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta naya ema cAra bhedo che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 nayAmRtam-2 padArthanA vartamAna paryAyanuM ja mAtra je naya vaDe grahaNa thAya te RjusUtranaya kahevAya che. jema ke devane deva tarIke nArakanA jIvane nArakI tarIke, tiryaMcanA jIvane tiryaMca tarIke mAnavo je teno vartamAna paryAya che tenI mukhyatA karavI tene RjusUtranaya kahe che. je vAkyamAM vyAkaraNAdino doSa hoya tene dUra karI tathA zabdanI je azuddhi hoya tene dUra karI ane te doSo dUra thavAthI je bhASA zuddha thaI che te bhASA vaDe je kathana karavuM tene zabdanaya kahevAya che. padArthanI mukhyatA vaDe eka ja arthamAM bIjA arthane samAvavo tene samabhirUDha kahevAya che. jema ke chatIti : A vAkya vaDe ema kahevAya ke je gamana kare te gAya kahevAya che paNa te gAya sUtI hoya, beThI hoya athavA UbhI hoya tyAre paNa gAya kahevI te samabhirUDhanayano viSaya che. eTale ke tyAre paNa gAya tarIke mAnya rAkhavI te samabhirUDhanaya kahevAya che. - vartamAnakriyA jenI jevA prakAranI hoya tevI ja batAvavI te evaMbhUtanaya kahevAya che. jemake cAlatI hoya to ja gAya kahevI te sivAyanI avasthAmAM gAya na kahevI. eTale ke eka ja arthane mAnya rAkhavo, bIjAno niSedha karavo tene evaMbhUtanaya kahevAya che. A cAra bheda paryAyArthikanayanA che. dravyArthikanA traNa ane paryAyArthikanA cAra A pramANe A sAta navo vaDe vastu mAtranI siddhi thAya che. ane A sAta naya vaDe je vastu siddha thaI hoya te ja yathArtha satya vastu kahevAya che. te sivAya sAta nayothI paraspara viruddhatA bhAsatI vastu yathArtha satya nathI ane te kAryasAdhaka paNa nathI. AtmA para karmanuM AvaraNa hovA chatAM paNa AtmA AtmA tarIke vastutaH kAyama rahe che. te kadI anAtmA ke jaDa nathI banI jato; A dravyArthika naya vaDe siddha thAya che. paryAyarUpe te nArakI, tiryaMca, manuSya, devatAdirUpe avatare che. te paryAyArthikanaya vaDe AtmA siddha thAya che. dravyArthika ane paryAyArthika A baMne nayo nizcaya ane vyavahAra tarIke paNa oLakhAya che. padArthanuM eka ja pAsArUpa eka ja svarUpa batAvavuM hoya to sApekSapaNe eka ja nayanI jarUra paDe che. ane jo padArthanA dareke dareka pAsA batAvavA hoya to sAte sAta nayanI jarUra paDe che. te sivAya te padArthanI jANakArI adhUrI rahe che. pUrvakAlamAM saptazatAra cakrAdhyayana nAmanuM (viSaya) adhyayana hatuM tenI aMdara eka eka nayanA so so bheda darzAvyA hatA. hAla te lupta che. hAla to dvAdazAniyacakra nAmano graMtha che temAM dareka nayanA bAra bAra bhedo darzAvI tenA corAzI bhedo paNa darzAvyA che. A baMne netrarUpa che. te baMne dvArA ja padArthanuM nirIkSaNa karavuM tenuM nAma ja syAdvAda che. vastunA aneka pAsA jovA-samajavA tenuM nAma ja anekAMtavAda (syAdvAda) che. paraMtu ekAMgIpaNuM svIkAravuM te ekAMtavAda kahevAya che. dareka vastune barobara sApekSapaNe vicArI pachI ja satyAsatyano vicAra karavo tyAra pachI ja pUrNa satya hAthamAM Avaze. anyathA to hAtha koro ne koro ja raheze. je vastune lIdhe vAda cAlu thayo hoya ane teno jo aMta lAvavo hoya to anekAMtavAdarUpa sApekSavAda svIkAravo ja paDe che to ja teno aMta Ave che. anyathA to vAdamAMthI vitaMDAvAda AvIne Ubho rahe che. darekanI satyatA svIkAravI te ja sAdvAda che ane te ja jaina darzanano sAra che. jinAjJA viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDuM ApuM chuM. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 uddharaNasUci kRti sthala pravacanasAroddhAra-896 anuyogadvAra-13 uddharaNa ajjhatthaM ceva solasamaM aNuvaogo davvaM anantadharmAtmakasya vastuna anyatra sthitasya vastunaH apracyutAnutpannasthiraikarUpaM jainanyAya bhagavatI za.13.9.sU.927 dvAtriMzikA 4.15 abhede karmadhAraya ahavA paccupanno AdyAstrayo dravyAstikA AyA khalu sAmAiyaM Asajja u soAraM ikSukSIraguDAdInAM ujjusuyassa ege udadhAviva sarvasindhavaH uvaogo bhAva ekkekko ya sayaviho sattanaya evaM jIvAjIvo saMsArI evaM savisayasacce ohesu auvautto jaM kuMbhaMmi vatthupajjayasaM gainAme jAinAme ghaTa ceSTAyAm ghaTakAra vivakkhAe caturNA nikSepANAM madhye saptanayaadhikAra (3.5) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2),saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavivaraNa (1.2) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2),saptanayavivaraNa (3.1) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavicAra (3.7) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1),saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1),saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavicAra (3.7) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2),saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3), saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) pravacanasAroddhAra-948 vizeSAvazyakabhASya 2272 samavAyAMga 82.6 tattvArthasUtra caraNakaraNappahANA jai jiNamayaM pavajjaha jattha ya jaM jANijjA jAvaMto vayaNa pahA vizeSAvadhyakabhASya 2265 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 nayAmRtam-2 vizeSAvazyaka niyukti anuyogadvAra-20 anuyogadvAra 79 anuyogadvAra-sUtra 136 bhagavatI za.1.u.3 sU.166 jIva prANadhAraNaiM(Ne) jIvo guNapaDivanno je ime samaNaguNamukkajogI NAmaM AvakahiyaM NegehimANehiM miNai tameva saccaM nIsaMkaM tikkAle caupANA na muNI raNNavAseNaM nayAstava syAtpadalAJchitA nANeNa ya muNI hoi nAdaMsaNissa nANaM nApramANaM pramANaM vA uttarAdhyayanasU.25-29 jainamuktAvalI 244 uttarAdhyayanasU.25-30 uttarAdhyayanasU.28-30 nayopadeza-9 nAyaMmi giNhiyavvaM nityamekamanekAnugataM nityamekamanekAnuvarti zaivanyAya zaiva naya saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavicAra (3.2) saptanayavicAra (3.2) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (1.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavicAra (3.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAra (3.7) saptanayavicAra (3.7) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (1.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) mImAMsA zlokavArtikasU.5.10. nirvizeSa hi sAmAnya nIyate yena zrutAkhyapramANaviSa negamasaMgahavavahAre paccunnagAhI ujjasuo anuyogadvAra-sUtra 138 AptamImAMsA-60 pathAgArasapatho payo vrato na dadhyatti na parasparabhinnArthAnAmekatrA puvvataveNaM puvvasaMjameNaM pramANanayairadhigamaH prasthakaH nizcayAtmakamAnamucyate bhAvo hi kAraNaM puMsAM bhUtasya bhAvinovA bhede tatpuruSa bhagavatI za.2.u.5.102 tattvArthasUtra-1.6 anuyogadvAravRtti yathArthaH pramANa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 165 tattvArthabhASya anuyogadvAra-sUtra 139 yad dravyaM yadA laukikasama upacAraprAyo vatthuo saMkamaNaM vavahAro vi hu balavaM vijAtIyeSu zabdeSu ekArtha vyAvRttidharmANo hi vizeSAH zeSAzcatvAraH paryAyAstikA saMgahiya piMDiyatthaM zaiva naya anuyogadvAra-sUtra 137 sabbhAvAsabbhAvo saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavicAra (3.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (3.1), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavicAra (3.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3), saptanayavivaraNa rAsa (2.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayavivaraNa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1), saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayavicAra (3.7) saptanayavicAra (3.7) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavicAra (3.2) saptanayavicAra (3.2) samastAMzasthAnaM pramANa sarvaM vastu svAtmanyeva savvesi piNayANaM siyA atthi avattavo siyA atthi siyA Natthi suttattho khalu paDhamo se kiM taM naye sesANaM pi nayANaM bhagavatI.94 anuyogadvAra-sUtra 715 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAma graMtha anuyogadvAra anuyogadvAravRtti Avazyaka niyukti uttarAdhyayana uttarAdhyayana anAthI adhyayana jIvAbhigama jainanyAya jaineMdra ThANa tattvArthaM tattvArtha bhASya dvAdazAranayacakra nayacakra nAmamAlA nAlandAdhyayana paMcamAMga pannavaNA praznavyAkaraNasUtra bRhatkalpabhASya bhagavatIsUtra bhASya mahAbhASya vivAhapannatI vizeSAvazyaka zatAranayacakra zaivanyAya SaTdarzanasamuccaya saMmati samayasAra sUtrakRtAGga pariziSTa - 2 vizeSanAmasUci kR saptanayavivaraNa (1.2) sAmanayasamAdhAnavivarNana (1.3). saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 6.1. (64). saptanayavicAra (3.3), saptanaya adhikAra (3.5) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2)1.2.3 bAlA. samanayavivaraNa rAsa (2.1) 1.2. (2) samayaadhikAra (3.5) saptanaya adhikAra (3.5) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) 10.11.12 bAlA. saptanayavivaraNa (1.2), saptanayasvarUpa (3.1) samanayavicAra (3.3) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 3.5 (29), saptanavavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayasvarUpa (3.1) samayavivaraNa rAsa (2.1) 1.11. (11) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) 7.8.9. bAlA, saptanayasvarUpa (3.1) sapanayavicAra (3.3) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayasvarUpa (3.1) samanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavicAra (3.2) samanayavivaraNa rAsa (2.1) 12.25. (154) saptanayaadhikAra (3.5) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) saptanayaadhikAra (3.5) samanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.4. (161) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 1.4. (4) sanayavicArapatra (3.4) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 1.5. (5) saptanayavivaraNa (1.2) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana saha bAlA (2.2) 7.8.9. bAlA., saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) 10.11.12 bAlA. saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) 8.9. bAlA., saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 1.8. (8), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) 6.7 bAlA saptanayavicAra (3.3) saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 167 dArzanika kApila digaMbara naiyAyika bauddha mImAMsaka yoga lokAyita vedAMti vaizeSika zaiva zvetAMbara sAMkhya sugatamata saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.7.(164) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.7.(164) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.8.(165) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.8.(165) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.7.(164) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.7.(164) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 12.11.(140) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 13.7.(164) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) dezya kuvAra Toio Dhigalo DhuMkaDu pAtho pAyalI bIjaNa vAMsoluM sarahANa saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2) saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavicAra (3.3) saptanayasvarUpa (3.1) saptanayasvarUpa (3.1) saptanayasvarUpa (3.1) saptanayasvarUpa (3.1) vyakti ANaMdasUri gaMbhIravijaya jinabhadra tilakasUri deIcaMda devasUri bhadrabAhu malayagiri mAnavijaya rAjasUri vardhamAna saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.4.(184) nayakarNikA saha TIkA (1.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 3.1. (26) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.3.(183) saptanayavicAra (3.3) nayakarNikA saha TIkA (1.1) 23 saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 5.15.(62) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 12.24.(153) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.7.(187) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.7.(187) nayakarNikA saha TIkA (1.1) 1 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 nayAmatama-2 vinaya vIra vRddhivijaya vRSabha zAMtivijaya zIlAcArya zrutadevI zreNika siMhaguru siddhasena senasUri haribhadrasUri hIravijaya hemacaMdra nayakarNikA saha TIkA (1.1) 23 nayakarNikA saha TIkA (1.1) nayakarNikA saha TIkA (1.1) saptanayavivaraNa (1.2) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.6.(186) saptanayasamAdhAnavivarNana (1.3) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 1.1. (1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) / nayakarNikA saha TIkA (1.1) 23 saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 3.2.(27) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.2.(183) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayasvarUpa (3.1) saptanayavivaraNa rAsa (2.1) 15.1.(182) saptanayavivaraNa (1.2), saptanayavicAragarbhita vIrajinastavana (2.2), saptanayasvarUpa (3.1) sthala dvIpabandara nayakarNikA saha TIkA (1.1) 23 gaccha tapAgaccha saptanayavivaraNa rAsa (2.1)15.1.(182) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 saptanayarAsagatapAribhASikazabdasUci zabda gAthAMka adhyavasAya 12,13-14,87,97,106,120, 130 Aropa Avazyaka AvirbhAva AsAyaNa utpatti udaya 27, 28 18,72 172 18,20 152 24 44, 144 udAharaNa 17 upacAra 11,168 52 aMtyanaya adharma(astikAya) adharmAstikAya anavasthAna anitya anugata buddhi anupayogI anumAna anuyogaduAra anuvRtti anusyUta anekAMta aparasAmAnya abhAva 17, 20, 27, 28, 32, 33, 34, 62,72,96 17 19,21,59,61,94 27 17, 20,68,98, 99 51,57 upanaya upapatti upayoga upalaMbhaka upazamabhAva uvalaMbha(upalaMbha) RjusUtra 28 180 10, 13-14, 40, 105, 111, 117 55 abheda 20, 21,70, 98, 99,100,101, 102,107, 138, 180 23, 24,31,32, 35, 57,59, 76,77 90 159 17,57 111,112,115,116,117 12, 19, 44 ekatva ekAMta ekAMtavAdI evaMbhUta 21,98 26, 27, 29, 39, 42,45,97, 98,104,105, 107, 108,109, 165 30,83,119, 127 23, 24,31,57,59,105 31,35 28,47,131,135,145,146, 150,151,156,157 arathakriyA(arthakriyA) arathanaya(arthanaya) arthAMtara avaktavya 142,146, 151,152 avayava asaMkhyAta asattA 76 airavatakSetra audayika audArikavargaNA aupazamika karma karmadhAraya 142 12,13-14,110,111,113, 114,115,116 44,45 152 kAraNa 26 astikAya AukhuM(Ayu) Agama AdhArAdheyabhAva Ayukarma AratidhyAna(ArtadhyAna) 51,126, 128 47 22, 38, 39,50,52,53,60, 61, 65, 68,72,73,74,77, 160 22, 24, 27, 39, 49, 61,66, 72,73,74,97,106,107 kArya 152 179 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 kAryopacAra kevalajJAna kevalajJAna kevalI kramabhAvI kSAyika Ayopazamika 3 lg- khaMdha gItArtha guNa guNaparaMpa guNArthi guNi cakavaya (cakravAka) caraNakaraNa jAti jIva jugapradhAna (yugapradhAna ) jJAna tadutpatti tAdAtma ( tAdAtmya) tirobhAva thApanA thApanAnaya (sthApanAnaya) darzana ( sAmAnya upayoga) davva durnaya deza dezI dravya dravya (nikSepa) 38, 39, 49 13 151 174 93 142, 142, 152 jUo skaMdha 188 20, 22, 24, 32, 33, 51, 52, 53, 62, 82, 93, 94 22 94 24, 32, 33 183 8 54, 78, 86, 158 21 182 21, 35, 68, 82, 102, 150, 173 43 43 18, 72 o sthApanA 69 150 jUo-dravya 12, 13-14, 17, 88 44, 47 47 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 27, 28, 32, 35, 43, 47, 51, 57, 60, 71, 72, 73, 76, 82, 92, 93, 94, 110, 111, 112, 113, 114, 144, 145, 147, 148, 149 58, 61, 65, 67, 77 dravyanaya dravyArthika dravyAvazyaka dharma dharma (astikAya) dharmAstikAya naya nayAbhAsa nAma (nikSepa) nikSepa nigama nigamana nitta nitya nityAnitya niyati nirabhAsakA nirbhAsaka) niravarataka(nirvartaka) nizcayanaya naigama nayAmRtam-2 23, 24, 33, 71 16, 17, 19, 24, 26, 27, 32. 62, 71, 94 26, 27 34, 48, 66, 68, 76, 127 44, 144 46 1, 2, 3, 8, 10, 11, 12, 13-14 15, 16, 17, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 37, 39, 43, 44, 47, 48, 49, 50, 62, 64, 68, 69, 74, 75, 77, 78, 79, 83, 87, 88, 91, 94, 95, 96, 97, 98, 100, 103, 104, 105, 106, 108, 109, 117, 119, 120, 129, 135, 136, 139, 142, 149, 151, 152, 153, 154, 156, 157, 158, 159, 162, 163, 164, 165, 170, 177, 180, 189 13-14 58, 59, 63, 65, 68, 75, 76, 83, 84, 85, 86, 103, 106, 107, 129 58, 59, 63, 64, 65, 83, 84, 86, 96, 103, 157 49 17 jUo - 20, 22, 50, 88, 168 22 123 15 15 95 26, 27, 38, 44, 48, 49, 57, 62, 63, 78, 142, 145, 153, 158, 160, 164 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 noajIva nojIba paMcAvayava vAkya paMcAstikAya pakSa pajjaya pajjAya padasakati(padazakti) paramANu parayAya parasAmAnya pariccheda pariNAma - pariNAmibhAva parimaMDala ( saMsthAna) paryAya paryAyanaya paryAyArthika pAilI (prasthaka) pAriNAmika pAlI(prasthaka) puGgala pRthaktva paugalika pratijJA pratyakSa pradeza pramANa prameya pravRttinimitta prasaMjanA 140, 144, 148 140, 143, 147 17, 98 44 17 jUo-paryAya jUo paryAya 59 53 jUo-paryA 55 40 61 53 17, 18, 19, 20, 21, 24, 27, 28, 32, 35, 57, 62, 65, 71, 73, 75, 76, 77, 92, 93, 94, 104, 105, 106, 108, 110, 111, 113, 114, 115, 116, 119, 120, 125, 127, 128, 154, 156 23, 24, 27, 73, 74 16, 20, 26, 28, 29, 33,62, 94 37, 38 142 38, 39 44, 59, 85, 144, 145, 148 27 70 17 72 19, 37, 41, 42, 44, 46, 47, 143, 145, 149, 160 12, 40, 68 40 124, 128 45, 46 prasakti prasthaka prApaka bhajanA bharatakSetra bhAva (nikSepa) bhAvanajJAna bhAvanaya bhASAvargaNA bheda bhedAbheda matijJAna mahAsattA mahAsAmAnya micchAmi dukka mithyAtva mIMja mokSa lakSaNa lakSya liMga (hetu) vasati vAcaka vAcya vAsanA vigati (vyakti) videhakSetra vinAsa viparyaya vivahAra vizeSa (padArtha) vizeSa (paryAya) vizeSagrAhI vRtti ( mukhyatA) 171 45 37, 40 15 45 76 58, 61, 62, 66, 67, 73, 77, 105, 106, 129, 157 9 73 85 22, 23, 24, 27, 31, 32, 33, 35, 38, 52, 53, 59, 76, 108, 120, 121, 122, 123, 161 31 70 92 52 188 35 118 142 12, 48, 50, 51, 52, 69 12, 69 17 37, 41, 43 59, 66, 102, 124, 132, 133 59, 66, 91,102 31 63, 94 76 18, 20 132 o-vyavahAra 53, 54, 55, 56, 57 50, 51, 63, 79, 87, 89, 90, 93, 130 63, 160 34 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 nayAmRtam-2 sattA vRtti( vartanA) vRtti(padazakti) vyaMjaka vyaMjana(zabda) w sadAvazyaka 12,13-14,51,55,79,89, 94,100,110,111,113, 114, 115, 116, 152, 156 28 25, 31 jUo-saptabhaMgI 31, 109, 110, 117, 118 3,31, 161,167, 189 vyavahAra 26, 27, 38, 44, 69, 87, 89, 92, 93, 95, 96, 100, 101, 160,164 saddahaNA saptabhaMga saptabhaMgI samakita samakitadRSTI samabhirUDha vyApaka vyApya vyAvartaka vyAvRtti 52 28,46,119,120,121,127, zabada 37,142 163,176 zabda(naya) samyaktva samyagdRSTi sahabhAvI sAdhaka zabdanaya sAdhya zruta sAmAnya zrutajJAna zreNyArUDha 52,57 jUo-zabda 28, 30, 40, 43, 45, 68,69, 105,108,109,117, 119, 120,121, 159 159 17, 21,73, 187 6,12,174 142 127,128,132 49 76 26, 27, 39, 44,78,83,86, 91, 92, 93,100,160,164 22 17,50,51,52, 54,55,56, 57,78,79,80,81,89,90, 91, 92, 100, 101, 160 63,160 saMkara sAmAnyagrAhI sAmAyaka 62 saMkalpa saMkhyAta saMgraha siddha skaMdha sthApanA 20 saMtati saMtAna saMthAra saMbaMdha saMbaMdhi saMzaya sakalAdeza 139, 147, 148,150,153, 154,156 44 58,60,65, 67,76,77, 83, 84,85 36, 117, 167, 169 163 17,51,52,57,68,72,73, 98,151 syAdavAda syAdavAdI 41, 42 43,44,61 43 132 112 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa -4 saMdarbhagraMthasUci lekhaka AvRtti varSa -10|m granthanAma saMpAdaka 1 | anuyogadvArasUtram bhA.1-2 2 aSTasahasrItAtparyavivaraNam ma. vairAgyarativijayajI / 3 | Agama zabdakoza AgamapadyAnAmakArAdikramaH | mu. vinayarakSitavijayajI prakAzaka zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. pravacana prakAzana, puNe jaina vizva bhAratI, lADanUM zAstrasaMdeza, navasArI yuvAcArya mahAprajJa 1980 vi.saM. >> 2065 | yevalA jaina saMgha 1994 |w Atmabodha saMgraha 6 | AtmAnaMda prakAza aMka-7 vi.saM. 1966 | yuvAcArya mahAprajJa 2000 | | uttarajjhayaNAI 8 | gujarAtI sAhitya koza khaMDa-1, bhA.2 | gUrjara sAhitya saMgraha | caturviMzati jinastavanAvalI kezavalAla zAstrI jaina vizva bhAratI lADana(rAjasthAna) yunivarsiTI graMthanirmANa borDa, ahamadAbAda zrutajJAna prasAraka sabhA, ahamadAbAda | pradyumnasUrijI |% 1976, 1981 2005 vi.saM. 1963 1944 11 | jinaratnakoza prA. ha. dA. velaNakara bhAMDArakara prAcya vidyA saMzodhana maMdira, A. vijayamunicandrasUri / mo. da.desAI 12 | jaina gurjara kavio bhA.1-7 13 jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAMbara koMpharaMsa, muMbaI. vi.saM. | A.OMkArasUri jJAnamaMdira, sUrata 2006 1968 14 | jaina sAhityano saMkSipta itihAsa | A. vijayamunicandrasUri / mo. da. desAI 15 jainadharma prakAza 16 jJAnavimala bhakti prakAza kIrtidA dozI 17 | tattvArthAdigamasUtram mu. prazamarativijayajI pravacana prakAzana, puNe vi.saM. 2052 18 dharmasaMgraha (gujarAtI bhASAMtara) 1968 mu. bhadraMkaravijayajI | amRtalAla jesiMgabhAI zAha, ahamadAbAda mu. puNyavijayajI | mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI pravacana prakAzana, puNe jaina vizva bhAratI, lADanU jaina vizva bhAratI, lADanUM 2 19 naMdI aura aNuogadArAI 20 nayAmRtam mu. vairAgyarativijayajI 21 | navasuttANi yuvAcArya mahAprajJa 22 niyukti paJcakam A.mahAprajJa, DaoN.samaNI kusumaprajJA 23 | niyukti saMgrahaH mu. jineMdrasUrijI 24 pravacanasAroddhAraH mu. municaMdrasUrijI 25 | prAkRtapadyAnAmakArAdikramaH | | mu. vinayarakSitavijayajI - 2000 harSapuSpAmRta jaina graMthamAlA, zAMtipurI | 1 | 1989 prAcya jaina prakAzana samiti zAstrasaMdeza, navasArI 1 / vi.saM. 2065 26 madhyakAlIna gujarAtI kati sUci 27 madhyakAlIna gujarAtI zabdasUci | jayaMta koThArI vivAhapannatti becaradAsa dozI |vizeSAvazyakabhASya bhA.1.2 30 zAstrasaMdezamAlA bhA.1-22 mu. vinayarakSitavijayajI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI zAstrasaMdezamAlA, surata vi.saM. 2061 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna zrutasaMpadAnA samuddhAra arthe samudAra sahayoga ApanArA mahAnubhAvonI nAmAvalI zrutasamuddhAraka zrImatI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra (mAMgaroLa hAla-puNe) zrutaratna zrI bhAIzrI (iMTaranezanala jaina phAuMDezana - muMbaI) sva.maMjulAbena tathA jayaMtIlAla gosAliyA, bahena hemAMginInI smRtimAM rAjeza gosAliyA (mAMgaroLa hAla-dubai) zrutasaMrakSaka zrI hasamukhabhAI dIpacaMdabhAI gArDI (dubaI) zrutastaMbha pa.sA.zrI harSarakhAzrIjI ma.nI preraNAthI zrImatI vasaMtaprabhAbena kAMtila pU.A.zrI vizvakalyANasU.ma.nI preraNAthI zrI padmamaNi jaina zve.mU. TrasTa pU.A.zrI rAjaratnasU.ma.nI preraNAthI zrI javAharanagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (goregAva, muMbaI) zrutabhakta zrI zAMtikanaka zramaNopAsaka TrasTa (surata) zrI hasamukhalAla cunilAla modI caeNriTebala TrasTa (tAradeva, muMbaI) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (muMbaI) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutapremI zrI goDIjI Tempala TrasTa (puNe) zrI goDIjI Tempala TrasTa (pAyadhunI-muMbaI) zrI ratanacaMdajI tArAcaMdajI paramAra (puNe) zrI mohanalAlajI gulAbacaMdajI bAMThIyA (puNe) zrI nagarAjajI caMdanamalajI guMdecA (puNe) zrI nemIcaMdajI kacaramalajI jaina (puNe) zrI bharatabhAI ke. zAha (suyoga grupa-puNe) zrI sohanalAlajI TekacaMdajI guMdecA (puNe) zrI sukhImalajI bhImarAjajI chAjeDa (puNe) zrI jaina AzApurI grupa (puNe) zrI mahendra punAtara (muMbaI) zrI sudhIrabhAI caMdulAla kApaDiyA (muMbaI) zrI saMjayabhAI mahendrajI punAtara (muMbaI) pro.zrImatI vimala bAphanA (puNe) pa.sA.zrI naMdIyazAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AMbAvADI jaina saMgha (ahamadAbAda) zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha (muMbaI) zrI motIzA lAlabAga rilIjIyasa ceriTebala TrasTa (bhAyakhalA, muMbaI) zrI RSabha apArTameMTa mahilA maMDala, (prArthanA samAjamuMbaI) pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI je. sI. koThArI derAsara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha (malADa, muMbaI) zrI azoka kAlidAsa koTecA (amadAvAda) jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha (dahANukaravADI, kAMdIvalI, muMbaI) zrI vimalanAthasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (bibavevADI, puNe) zrI munisuvratasvAmI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (lekaTAuna so., puNe) __zrI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (solApura bajAra,puNe) zrI jaina zvetAMbara murtipUjaka gujarAtI paMca (mAlegAMva, nAzika) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutopA zrI arthaprAIDa jaina saMgha (muMbaI) pU.A.zrI kalAprabhasAgarasU.ma.nI preraNAthI zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (muMbaI) pU.mu.zrI jinaratnavi.ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha sosAyaTI jaina saMgha (puNe) pU.sA.zrI sUryamAlAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI samyak sAdhanA ratnatraya ArAdhaka TrasTa (amadAvAda) pU. upA. zrI jiteMdramunijI ma. nI preraNAthI zrImatI sImA jaina (hoziyArapura, paMjAba) zrI vardhamAnasvAmI jaina ceriTebala TrasTa (sadAziva peTha, puNe) pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI mAtuzrI kamaLAbena giradharalAla vorA parivAra (khAkharecI-muMbaI) Ayojita upadhAna tapa samiti pU.A.zrI tIrthabhadrasU.ma.nI preraNAthI mAtuzrI mAnubena mADaNa guNasI gaDA parivAra (thorIyArI- muMbaI) Ayojita upadhAna tapa samiti zrutAnurAgI zrI munisuvratasvAmI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha ( phAtimAnagara, puNe) zrI jaina AtmAnaMda sabhA (pharidAbAda-paMjAba) pU.mu.zrI jinaratnavi.ma.nI preraNAthI zrIjinaratna AnaMda TrasTa gotrIroDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (vaDodarA ) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha (goregAva, muMbaI) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 surya je mArUH I. sur Hqt paricaya dro e 1) karuNAnidhAna prabhu zrI mahAvIradeve vizvanA hita mATe je upadeza Apyo te upadeza temanA ziSyoe sAMbhaLyo ane yAda rAkhyo te ja "zruta" che. "zrata'no artha che - "sAMbhaLeluM." zrI mahAvIradevanA nirvANa pachI kALanA prabhAvathI, vidharmIonAM AkramaNothI, ane zaktinA kSayane kAraNe prabhunA zabdone yAda rAkhavAnuM agharuM thatuM gayuM. zruta bhUlAvA mAMDyuM. zrata lupta thavAnI zakyatAo pArakhIne AjathI 1500 varSa pahelAM vAcaka vaMzanA AcArya zrI devardhigaNI kSamAzramaNe 'zruta'ne lipibaddha karavAno prAraMbha karyo. 4) zrI devardhigaNI kSamAzramaNe mAtra upalabdha zrata lakhavA te vakhatanAM AgamonA pAThamAM pravezelI azuddhione paNa ThIka karI, vismRta pAThonuM punaranusaMdhAna karyuM ane AgAmonA pramANita pAThone sthApita karI ane pAThAMtarone sthAna ApyuM. A kArya zrutane lakhavA karatAM paNa vadhu mahattvanuM hatuM. zAstra lekhananI zarUAta thaI tenA be phAyadA thayA - 1. jaina saMghanI jJAnasaMpadA atyaMta samRddha thaI gaI. 2. te pachInA kALamAM navAM navAM zAstronuM sarjana zarU thayuM. eka hajAra varSanA kAlakhaMDamAM lAkhonI saMkhyAmAM zratanuM lekhana thayuM. A samayagALAne ApaNe 'lekhana yuga" tarIke oLakhI zakIe chIe. lekhanayugamAM be samasyAo utpanna thaI. 1. lakhAelAM zAstromAM manuSyasvabhAvane kAraNe mULa pAThamAM aneka azuddhiono praveza thayo. 2. tene lIdhe arthano nirNaya karavAmAM muzkelIo UbhI thavA lAgI. udA. tarIke 'prazamaratI' nAmanA zAstranI TIkAmAM eka jagyAe pATha che, 'striArdha pitRndra' A pAThano artha che, 'snigdha AhAra pitAne mArI nAkhe che A pATha arthanI dRSTithI ayogya che. mudrita pratamAM ane navI lakhAelI hastapratamAM paNa A azuddha pATha ja jovA maLe che. sAta so varSa purANI tADapatra para lakhAelI pratamAM zuddha pATha maLe che, 'striArdha pittanam' jeno artha che 'snigdha AhAra pittano nAza kare che A arthanI dRSTithI zuddha pATha che. ekAdo zabda ocho thavAthI paNa arthano anartha thaI jAya che. jema navakAra maMtramAM "namo no savvasAhUUT' pada che. eno artha che 'lokamAM sarva sAdhuone namaskAra.' paNa AmAM 'sanna' mAMthI aDadho '' kADhI nAkhavAthI eno artha thaze, 'sAdhunA zabane (mRtadeha) namaskAra.' vidharmIonA AkramaNane kAraNe ghaNAM badhAM likhita zAstro naSTa thayAM. bAkI bacelAM zAstronI surakSAvyavasthA astavyasta thaI gaI. tethI zAstronI upalabdhatAnI mAhitI maLavI paNa muzkela thaI gaI. 9) AjathI baso varSa pUrve mudraNayuga'no prAraMbha thayo. mazIna dvArA moTI saMkhyAmAM zAstro prakAzita thavA lAgyAM. zAstronI prApti saraLa ane sahaja thaI gaI. 8) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11). 10) paraMtu azuddhinI samasyAno ukela AvavAne badale keTaleka aMze te vadhI gaI. mudraNa vakhate navI azuddhiono praveza thayo. zAstronA arthaghaTanamAM muzkelI paDavA lAgI. tajjJa vidvAnone A azuddhio dhyAnamAM AvavA lAgI ane temaNe vyaktigata stare dareka zAstronI mULa prAcIna pramANita hastaprato joI tene sudhAravAno prayAsa karyo. samIkSita saMpAdana paddhatino svIkAra ane kAryAnvayana (Implementation) thayuM. atyAra sudhI badhuM maLIne 5 thI 10TakA zAstronuM zuddha saMpAdana thayuM che. 12) vartamAna zramaNapradhAna saMghanuM kartavya, 1. prAcIna zAstronI surakSAvyavasthA, 2. zAstranI zuddha vAcanAnuM nirdhAraNa 13) hastapratonuM rakSaNa nahIM thAya to zAstrono nAza thaI jaze. azuddha pAThanI paraMparA jo AmanI Ama cAlaze to zAstra vikRta thaI jaze ane arthano anartha thaI jaze. 14) zratabhavananuM darzana (Vision) - 'samagra jaina zAstronI zuddha vAcanA taiyAra karavI.' 15) A darzanane sAkAra karavA mATe (Mission) 1. samagra jaina hastapratonuM dastAvejIkaraNa (Documentation) 2. samIkSita saMpAdana paddhati, bhASA, tattvajJAna, hastaprata vijJAnanI akAdamInuM nirmANa (dasa varSamAM 50 samIkSaka saMpAdaka vidvAno taiyAra karavA.) 3. vartamAnamAM ane bhaviSyamAM jaina zAstronI prAsaMgikatA ane upayogitAnuM prasthApana 16) prakalpa (Projects) 1) zAstra saMzodhana prakalpa - ApaNAM aneka prAcIna zAstro hajI prakAzita nathI thayAM. aneka chapAelAM zAstronuM zuddhikaraNa Avazyaka che. "zrutabhavanamAM A zAstronI sudhArelI AvRtti taiyAra thaI rahI che. A prakalpathI ApaNAM zAstro zuddha svarUpamAM upalabdha thaze. 2) vardhamAna jinaratna - jina zAsananA itihAsamAM Aja sudhI lakhAelAM badhAM ja zAstronI vizALa yAdI taiyAra karavI. vartamAna jinaratnakozamAM 10 lAkha karatAM paNa vadhAre hastapratonI mAhitI prApta thaze. 3) abhyAsavarga prakalpa - zAstronuM saMzodhana e saheluM kArya nathI. vizALa zAstronA saMzodhana mATe 'kuzaLa mAnava saMsAdhana' (Skilled Human Resource) Avazyaka che. zrutabhavane A bIDuM jhaDapyuM che. ahIM saMskRta - prAkRta laI M.A. thaelA vidyArthIo saMskRta, prAkRta ane jaina tattvajJAna tathA lipividyA, saMzodhanavidyAnuM zikSaNa laI rahyA zrutabhavananA A kAryamAM aneka gaccha ane saMpradAyanA aneka AcArya bhagavaMtonuM mArgadarzana maLI rahyuM che. zrutasamarpita aneka saMsthAono sahakAra paNa maLI rahyo che. 17) upalabdhi - lagabhaga 10,000 patra (100 zAstro)nuM saMpAdana pUrNa thayuM che. - lagabhaga traNa lAkha pratonuM dastAvejIkaraNa.- 12 paMDita tAlIma heThaLa che. - 8 vidyArthI keTaloga (koSa)nI Adhunika paddhatithI tAlIma heThaLa che. 18) AgAmI lakSya 1) jaina vAyano vizvakoza - saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM racAyela samagra jaina kRti ane kRtikArono paricayAtmaka koza 2) lokaprakAza - (kartA-upA.zrI vinayavijayajI ma.sA. racita) jaina vizvakoza samAna graMthanuM viziSTa saMpAdana. 3) samagra jaina hastapratonuM DIjITAIDa kopInA AdhAre sUcipatra zrutabhavanamAM kalApUrNa jinamaMdira, zrutadevatA sarasvatInI atyaMta suMdara pratimA, prAcIna paTa, zaMkha para lakhAeluM bArasA sUtra vagere darzanIya che. zrutabhavana e "zubhAbhilASA (rIlIjIyasa) TrasTa"nA nAmathI pablika TrasTa ekTa heThaLa noMdhaNI thayelI dhArmika saMsthA che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||suyN me aausN|| zrutabhavana saMzodhana kendra