________________
७२
नयामृतम् - २
मगधादिक नाम छइं। ते जां तांइं द्वीपदेशादिक छई तां तांइ इणि ज नामई कहीसई इम देवदत्त - यज्ञदत्तादिक नाम छइं जा ताइं ते पर्याय जीवइं धर्यो छइं तां तांइं तेणि नामें बोलावीयइं पिण ते जीवतां थकां विचिमांहि नाम लोपातुं नथी। अत्र कोई एक पूछिस्यइं—कोइ एक नाम पिण विचिमांहि लोपातुं दीसई छ । जिम कोइ एकनुं नाम बालावस्थानें विषं धनपाल हतुं पछइं केतलेंक दिवसें लोकें पिंडपाल नाम दीधुं । ते माटें नाम पिण लोपातुं दीसें छें। तेहनें इम कहीइं —अरे! भाई! ते कह्यं ते खरुं पिण घणे ठामें नाम यावत्काल ताइं रहितुं दीसे छें अनें कोइ नाम फिरतुं दीसइ छइं। ते माटें ए विचार अत्र न लेवो । आचार्यनी विवक्षा नथी। अत्र ते नाम यावत्कालीन हुइं तेहि ज लेवुं। तथा थापना पिण यावत्काल न हुई अल्पकालनी पिण हुई ऋषभ (१), चंद्रानन (२), वारिषेण (३), वर्द्धमान (४) इणि नामइ जिननी थापना नित्य विमान भवनपर्वतादिकनें विषें कहीइं छें तेहनी आदि नथी अनें अंत पिण नथी।
अत्र कोइ पूछिस्यें—'स्थाप्यते इति स्थापना' जे थापी हुई तेहनें थापना कहीइं एहवो थापना शब्दनो अर्थ प्रगट छें व्याकरणशास्त्रे अनें ए तो कोइ पुरुष अथवा देवताई थापी नथी जेहनी आदि न लाभे ते थापी पिण किम कहीइं? तेहनें इम कही – अरे ! भाई ! थापना शब्दनो अर्थ बीजो पिण छें। 'अर्हदादिरूपेण सर्वदा तिष्ठतीति स्थापना ' अर्हदादिकनें रूपें करी सर्वदा रहइ छइं ते थापना कहीइं ए अर्थ थापना शब्दनो नित्यनें विषं करिवो, अनित्यनें विष पूर्वि कह्यो ते अर्थ लेवो।
अत्र कोइक पूछिस्यें— एतो पुद्गलद्रव्य विश्रसापरिणामें करी तेहवें आकारइं परिणम्या छई अनें पुद्गलपरिणाम ते असंख्यातकाल उपरांत रहइ नही ए वस्तुनी आदि अंत नथी कहिता ते स्या माटइं? तेहनें इम कहीइं—स्याद्वादमतनें अनुसारइं असंख्यातकाल पछी ते पुद्गल अपर परिणाम भजें छें। वली तेहनें ठामइं बीजा पुद्गल तेणि वर्णे तेणें गंधें तेणें रसें तेणें फरसें तेणें संस्थाने तेतला नवा आवीनें संक्रमें ते माटें तदाकारपणें शाश्वता छें। पिण तेहि ज पुद्गल कांइ अनादि अनंत काल तांइं रहिता नथी । अनंत पुद्गलनो चयोपचय होइ रह्यो छइं। तथा चोक्तं जीवाभिगमे
तत्थ अणेगे जीवा य पुग्गला य चयंति उवचयंति। इति नित्य स्थापना।
हवइ अनित्य स्थापना कहि छ । जिम कोइ एक बालकें लाकडीनो घोडो थापी ते ऊपर चढीनें केतलाइक काल तांइं रामति कीधी । पछें वली तेहि ज लाकडानो हाथी थापीनें रामति कीधी। पोतानी जिम जिम इच्छा थाती गई तिम थोडा कालमाहिं घणी भांतिनी थापना फेरवीं । इम वली कोई एक बालकीइं वस्त्रनी ढूली करी गहिणें वस्त्रें शृंगारीनइं दीकरी थापी। क्षणांतरिं बहु बहिंन खोत्री सखी प्रमुखनी कल्पना मोहदशाइ करी फेरवी ए अनित्य थापना। हवें द्रव्यनिक्षेपो कहे छें। अतीत अनागत पर्याय तेहनुं कारण तेहनें द्रव्य कही । यदुक्तम् अनुयोगद्वारवृत्तौभूतस्य भाविनो वा भावस्य हि कारणं तु यल्लोके। तद्द्रव्यं तत्त्वज्ञैः सचेतनाचेतनं दृष्टम्।। इति वचनात्। तत्र दृष्टान्तः– जिम कोई एक राजानो प्रधान मुद्रा सुंपी छइ । पछई वली केतक कालई मनोभंग थयो। तिवारइं राजाइं तेहनी प्रधानवटी ऊतारी राजमुद्रा पाछी लीधी । तिवार पछी पिण सहुको लोक तेहनें प्रधान कहें छें। ए अतीत पर्यायनुं कारण कह्युं हवई । अनागत पर्यायनुं कारण कहई छ । जिम कोई राजपुत्र अत्यंत रूपवान छई मोटी निलाडवटी छ, विशाल नेत्र छें इत्यादिक बत्तीस लक्षणें विराजमान छ । जनमपत्रिकामध्ये राजयोग माल-