________________
गुजराती पद्यकृति
[मू.]
[मू.]
जादृश अरथनो वाचको, किम मानइं अभिधान? रे।
तथा तथाविध अरथनुं, विषयी पणि किम ज्ञान ? रे॥सवि०॥९.६॥(१०२)
[टबार्थ] पूर्वोक्त रीतिं अतीतादिक जे अर्थ तेहनो कहेंनार एहवो जे शब्द ते किम मानइं? तिम तेहवा अर्थनुं ग्राहक ज्ञान पणि किम कहीइं ? वाच्यनें अभाविं तद्वाचक जे शब्द तेह पणि निरर्थक थाई इति भावः । विषयनें अभाविं तेहनुं ज्ञान पणि व्यर्थ इति तात्पर्य : (र्यम् ॥९.६॥(१०२)
वनस्पति प्रमुखनो किस्यो व्यवहार लोकिं छें नहीं। आम्र प्रमुख विशेषथी ज विवहार प्रवर्ते छ । तो सामान्य मानवुं नहीं। ए युक्तिं तिं सामान्य निषेध्युं । तो अतीत अनिं भावी अनिं परकीय वस्तुनो किस्यो विवहार छें नहीं। अनिं तेहथी फल प्राप्ति पणिं छें नहीं। तो अतीतादिक वस्तु किम मानें छ ? इति भावः। व्यवहारनो अभाव तो बेहु ठामि सरखो छे । अनिं फलनिः पत्तिनो पणिअभावर्धा छइं॥९.५॥(१०१)
४९
परमारथ ए नय तणो, निज संप्रतिकालीन रे ।
नामादिक चड निक्षेपा, प्रत्येकिं एक लीन रे ॥ सवि० ॥९.७॥ (१०३)
[टबार्थ] हवें ए नयनो तात्पर्य विशदपणें कहें छ । एह नयनो तात्पर्यार्थ ए जाणवो - पोताना, ते पण वर्तमान कालना नाम प्रमुख चारें निक्षेपानिं प्रत्येकिं एकेको मानहं । परकीय नामादिकनिं न मानें ते माटें प्रत्येकिं इकेको ज मानें इति भावः ॥ ९.७॥(१०३)
[मू.]
[मू.]
तह परयाय अनेकनो, अरथ अभिन्न ज मूल रे।
सूक्ष्म क्षणिक पज्जय कह्यो, मनुष्यादिक थूल रे ॥ सवि०॥९.८॥(१०४)
[टबार्थ] तथा इंद्र पुरिंद्रादिक जे अनेक पर्याय तेहनो मूल अर्थ ते एक ज एहवुं मानें। ए ऋजुसूत्रनय सूक्ष्म तथा बादर कही। सूक्ष्म ते सूक्ष्म पर्यायनो ग्राही । सूक्ष्म पर्याय ते वर्तमान सामायिक जाणवो। जीवनिं मनुष्यादिक जे सर्व पर्याय ते बादर जांणवो । लिंग - वचननें भेदिं पणि अर्थ ते अभिन्न ज| लिंगभेद जिम तटः, तटी, तटम्। वचनभेद जिम जलम् आपः । एहवें भेदिं पणि अर्थ ते एक ज इति भावः॥९.८॥(१०४)
॥इति ऋजुसूत्रश्चतुर्थः॥
॥ अथ शब्दनयः ॥
(ढाल-१०, राग-सुणि छहेंनी पीउडो परदेशी ए देशी)
जे सुविशेषित ऋजुसूत्र संमत, अरथग्राही अभिप्राय रे ।
ते नय शब्द को एह मानइ, भावरूप परयाय रे ॥१०.१॥(१०५) श्रीजिनमत धारो एकांतई, जिहां सविनय अनेकांतई रे॥आंचली ॥
[टबार्थ] हवें शब्दनयनुं स्वरूप कहें छें । जे विशेष प्रकारेइं विशेष्यो एहवो जे ऋजुसूत्र मान्य अर्थ तिहनो