Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana * DaoN0 nemicandra jaina jyotiSAcArya, pI-eca0 DI0, DI0 liT0 APSE. GEHEP bhAratIya jJAnapITha prakAzana F
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jJAnapITha mUrtidevI granthamAlA hindI granthAka-6 1 granthamAlA sampAdaka DaoN0 A0 ne0 upAdhye, DaoN0 hIrAlAla jaina, lakSmIcandra jaina Murtidevi Series Title No 6 MANGAL MANTRA NAMOKAR EK ANUCHINTAN Dr NEMICHANDRA JAIN Bharatiya Jnanpith Publication Fourth Edition 1967 Price Rs. 3 00 (c) bhAratIya jJAnapITha prakAzana pradhAna kAryAlaya 6, alIpura pAka plesa, kalakattA 27 3620121, ratIya prakAzana kAryAlaya durgAkuNDa mArga, vArANasI-5 vikraya kendra mArga, dillI-6 subhASa turtha saskaraNa 1967 mUlya ... 1237 netAjI zAna
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana mantrakA AzAtIta phala dekhakara AzcaryAnvita thA / yo to jIvana dehalIpara kadama rakhate hI NamokAra mantra kaNTha kara liyA thA, para yaha pahalA dina thA, jisa dina isa mahAmantrakA camatkAra pratyakSa gocara huA / ata isa satyase koI bhI Astika vyakti inakAra nahI kara sakatA hai ki NamokAra mantrame apUrva prabhAva hai / isI kAraNa kavi daulatane kahA hai : bhAI / dharAI // " prAtaHkAla mantra japo NamokAra akSara paiMtIsa zuddha hRdaya meM nara bhava tero suphala hota pAtaka dara jAI / vighana jAsoM dUra hota sakaTameM mahAI // 1 // kalpavRkSa kAmadhenu cintAmaNi jAI | Rddhi siddhi pArasa mantra jantra tantra saba sampati bhaNDAra mare akSaya nidhi AI || 3 || tIna loka mAhiM, sAra vedanameM gAI / jagameM prasiddha dhanya magalIka bhAI ||4 // " tethe prakaTAI ||2|| jAhIle vanAI | mantra zabda 'man' dhAtu ( divAdi jJAne) sepTran (tra) pratyaya lagAkara banAyA jAtA hai, isakA vyutpatti ke anusAra artha hotA hai, 'manyate jJAyate AtmAdezo'nena iti mantraH' arthAt jisake dvArA AtmAkA AdezanijAnubhava jAnA jAye, vaha mantra hai / dUsarI taraha se tanAdigaNIya man dhAtuse ( tanAdi avabodhe to Consider ) STrana pratyaya lagAkara mantra zabda banatA hai, isakI vyutpattike anusAra- manyate vicAryate AtmAdezo yena sa mantraH' arthAt jisake dvArA AtmAdezapara vicAra kiyA jAye, vaha mantra hai / tIsare prakArase sammAnArthaka mana ghAtume 'STrana' pratyaya karanepara mantra zabda banatA hai / isakA vyutpatti- artha hai- 'manyante sakriyante paramapade sthitAH AtmAnaH vA yakSAdizAsana devatA bhanena iti mantraH' arthAt jisake
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 magalamantra NamokAra : eka anucintana dvArA paramapadame sthita paca ucca AtmAokA athavA yakSAdi zAsana devokA satkAra kiyA jAye, vaha mantra hai / ina tIno vyutpattiyoke dvArA mantra zabdakA artha avagata kiyA jA sakatA hai / NamokAra mantra - yaha namaskAra mantra hai, isame samasta pApa, mala aura duSkarmoMko bhasma karanekI zakti hai / vAta yaha hai ki NamokAra mantrameM uccarita dhvaniyose AtmAme dhana aura RNAtmaka dono prakArakI vidyut zaktiyA~ utpanna hotI haiM, jisase karmakalaka bhasma ho jAtA hai / yahI kAraNa hai ki tIrthaMkara bhagavAn bhI virakta hote samaya sarvaprathama isI mahAmantrakA uccAraNa karate haiM tathA vairAgyabhAvakI vRddhike lie Aye hue lokAntika deva bhI isI mahAmantrakA uccAraNa karate haiM / yaha anAdi mantra hai, pratyeka tIrthaMkara ke kalpakAla me isakA astitva rahatA hai / kAladoSa se lupta ho jAnepara anya . logoko tIrthaMkarakI divyadhvani-dvArA yaha avagata ho jAtA hai / isa anucintaname yaha siddha karanekA prayAsa kiyA gayA hai ki " NamokAra mantra hI samasta dvAdazAga jinavANIkA sAra hai, isame samasta zrutajJAnakI akSara sasyA nihita hai| jaina darzanake tattva, padArtha, dravya, guNa, paryAya, naya, nikSepa, Asrava, bangha Adi isa mantrame vidyamAna hai / samasta mantrazAstrakI utpatti isI mahAmantrase huI hai / samasta mantrokI mUlabhUta mAtRkAe~ isa mahAmantra me nimnaprakAra vartamAna haiM / mantra pATha * " Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo AiriyANaM / Namo uvajjhAyANaM, Namo savva sAhUNa // loe vizleSaraNa Na + a + m + o + a + r + i + h + a + t + A + N + a + g + a + m + o + s + i + d + gh + A + N + a + N + a + m + o + A + i + r + i + y + A + N + a + a + m + o + u + v + a + j + k + A + y + N + A +
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana N + aM+ N + a + m + o + l + o + e + s + a + v + + a+s + A + ha + U + e + aN| isa vizleSaName-se svaroko pRthak kiyA to - a+ o + a + i + a + A + a + a +o+ i + a+a+ma + o+mA+ + +ma+a+a+ o+ u +a+ A+A+ a+a+ o+ o+e+a+a+ A+U+ a / - punarukta svaroko nikAla deneke pazcAt rekhAkita svaroko grahaNa kiyA to - a A i I u U [2] R R [la ] la la e ai o au a a / vyajana - m + m + r + h + t + e + N + m + s + i +dh + Na + raNa+m + ya + N + N + m+v + j + a + y +e+ + Na+m + l + s + + + s+ha + N / / punarukta vyajanoke nikAla deneke pazcAt - Na+m + + ha + + s + ya+ra+la+va+ja+gha+ ha / dhvanisiddhAntake AdhArapara vargAkSara vargakA pratinidhitva karatA hai| ata gh = kavarga, jh = cavarNa, N = Tavarga, -tavarga, m = pavaga, ya ra lava, s = za pa sa, ha / mata isa mahAmantrakI samasta mAtRkA dhvaniyA~ nimna prakAra huI . ma mA i I u U R R la la e ai o au aM aH ka kha ga gh ica cha ja jha na da D Dh N t th d dha na pa pha ba bha ma ya ra la va z pa sa ha /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana uparyukta dhvaniyA~ hI mAtRkA kahalAtI hai / jayasena pratiSThApATha meM batalAyA gayA hai : "akArAdikSakArAntA varNA proktAstu mAtRkAH / sRSTinyAsa-sthitinyAsa - saMhRtinyAsata stridhA // 376 // | " --akArase lekara kSakAra [ k + S + a ] paryanta mAtRkAvaNaM kahalAte hai / inakA tIna prakArakA krama hai - sRSTikrama, sthitikrama aura sahArakrama / NamokAra mantrame mAtRkA dhvaniyokA tIno prakArakA krama sanniviSTa hai / isI kAraNa yaha mantra AtmakalyANake sAtha laukika abhyudayoko denevAlA hai / aSTakamoMke vinAza karanekI bhUmikA isI mantrake dvArA utpanna kI jA sakatI hai / saMhArakrama karmavinAzako prakaTa karatA hai tathA sRSTikrama aura sthitikrama AtmAnubhUti ke sAtha laukika abhyudayoMkI prAptime bhI sahAyaka hai / isa mantrakI eka mahattvapUrNa vizeSatA yaha bhI hai ki inameM mAtRkA - dhvaniyokA tIno prakArakA krama sannihita hai, isalie isa mantrase mAraNa, mohana aura uccATana tIno prakArake mantrokI utpatti huI hai vIjAkSarokI niSpattike sambandhame batAyA gayA hai . "halo vIjAni cakAni svarA zakya IritA " // 37 // 2 kArase lekara hakAra paryanta vyajana vIjasajJaka haiM aura akArAdi svara zaktirUpa haiM / mantravIjokI niSpatti vIja aura zaktike sayogase hotI hai / sArasvata bIja, mAyA vIja, zubhanezvarI vIja, pRthivI vIja, agnivIja, praNavabIja, mArutavIja, jalabIja, AkAzavIja AdikI utpatti ukta hal aura acoke sayogase huI hai / yo to vIjAkSarokA artha bIjakoza evaM bIja vyAkaraNa-dvArA hI jJAta kiyA jAtA hai, parantu yahA~ para sAmAnya jAnakArI ke lie dhvaniyokI zaktipara prakAza DAlanA Avazyaka hai / 1. jayasena pratiSThApATha, zloka 377 /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana a = avyaya, vyApaka, AtmAke ekatvakA sUcaka, zuddha-buddha jJAnarUpa, zaktidyotaka, praNava bIjakA janaka / ___ A = avyaya, zakti aura buddhikA paricAyaka, sArasvatabIjakA janaka, mAyAvIjake sAtha kItti, dhana aura AzAkA pUraka / i= gatyarthaka, lakSmI-prAptikA sAdhaka, komala kAryasAdhaka, kaThora karmoMkA bAdhaka, vahnibIjakA janaka / I = amRtavIjakA mUla, kAryasAdhaka, alpazaktidyotaka, jJAnavarddhaka, stambhaka, mohaka, jRmbhaka / / u = uccATana vIjokA mUla, adbhuta zaktizAlI, zvAsanalikAdvArA jorakA dhakkA denepara mAraka / ___ U = uccATaka aura mohaka vIjokA mUla, vizepa zaktikA paricAyaka, kAryadhvasake lie zaktidAyaka / ___R = RddhibIja, siddhidAyaka, zubha kAryasambandhI bIjokA mUla, kAryasiddhikA sUcaka / la = satyakA sacAraka, vANIkA dhvasaka, lakSmIbIjakI utpattikA kAraNa, Atmasiddhime kAraNa / e = nizcala, pUrNa, gatisUcaka, ariSTa nivAraNa vIjokA janaka, poSaka aura savarddhaka / - ai = udAtta, uccasvarakA prayoga karanepara vazIkaraNavIjokA janaka, poSaka aura savarddhaka / jalavIjakI utpattikA kAraNa, siddhiprada kAryoMkA utpAdakabIja, zAsana devatAokA AhvAnana karaneme sahAyaka, kliSTa aura kaThora kAryoMke lie prayukta bIjokA mUla, RNa vidyutkA utpAdaka / ___ o= anudAtta, nimna svarakI avasthAme mAyA bIjakA utpAdaka, lakSmI aura zrIkA popaka; udAtta, ucca svarakI avasthAme kaThora kAryoMkA utpAdaka bIja, kAryasAdhaka, nirjarAkA hetu, ramaNIya padAryoMkI prAptike lie prayukta honevAle bIjome agraNI, anusvArAnta bojokA sahayogI /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana bhau = mAraNa aura uccATanasambandhI bIjoMme pradhAna, zIghra kAryasAdhaka, nirapekSI, aneka bIjokA mUla / aM = svatantra zaktirahita, karmAbhAva ke lie prayukta vyAnamantroMmeM pramukha, zUnya yA abhAvakA sUcaka, AkAza bIjokA janaka, aneka mRdula zaktiyokA udghATaka, lakSmI vIjokA mUla / bha. = zAntivIjome pradhAna, nirapekSAvasthA me kArya asAdhaka, sahayogIkA apekSaka / 10 ka = zaktivIja, prabhAvazAlI, sukhotpAdaka, santAnaprApti kI kAmanAkA pUraka, kAmabIjakA janaka / kha = AkAzavIja, abhAva kAryoMkI siddhike lie kalpavRkSa, uccATana vIjokA janaka | ga = pRthak karanevAle kAryoMkA sAdhaka, praNava aura mAyA bIjake sAtha kArya sahAyaka | gha = stambhaka bIja, stambhana kAryoMkA sAdhaka, vighnavighAtaka, bhAraNa aura mohaka vIjokA janaka | 8 = zatrukA vidhvaMsaka, svara mAtRkA bIjoke sahayogAnusAra phalotpAdaka, vidhvasaka vIja janaka / ca = agahIna, khaNDazakti dyotaka, svaramAtRkAvIjoMke anusAra phalotpAdaka, uccATana bIjakA janaka | cha = - chAyA sUcaka, mAyA bIjakA sahayogI, vandhanakAraka, ApabIjakA janaka, zaktikA vidhvasaka, para mRdu kAryoMkA sAdhaka / ja = nUtana kAryoMkA sAdhaka, zaktikA varddhaka, Adhi-vyAdhikA zAmaka, AkarSaka vIjokA janaka | jha = rephayukta honepara kAryasAdhaka, Adhi-vyAdhi vinAzaka, zaktikA saMcAraka, zrIvIjokA janaka | C
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana ma= stambhaka aura mohaka bIjokA janaka, kAryasAdhaka, sAdhanAkA avarodhaka, mAyA bIjakA janaka / ____Ta= vahnivIja, Agneya kAryoMkA prasAraka aura nistAraka, agnitattva yukta, vidhvaMsaka kAryoMkA sAdhaka / = azubha sUcaka bIjokA janaka, kliSTa aura kaThora kAryokA sAdhaka, mRdula kAryoMkA vinAzaka, rodana-kartA, azAntikA janaka, sApekSa honepara dviguNita zaktikA vikAsaka, vahnivIja / 3 = zAsana devatAokI zaktikA prasphoTaka, nikRSTa kAryoMkI siddhike lie amogha, sayogase pacatattvarUpa vIjokA janaka, nikRSTa AcAra-vicAradvArA sAphalyotpAdaka, acetana kriyA sAdhaka / Dha%3D nizcala, mAyAvIjakA janaka, mAraNa bIjome pradhAna, zAntikA virodhI, zaktivardhaka / Na = zAnti sUcaka, AkAza vIjome pradhAna, dhvasaka bIjokA janaka, zaktikA sphoTaka / ta = AkarSakavIja, zaktikA AviSkAraka, kAryasAdhaka, sArasvata: bIjake sAtha sarvasiddhidAyaka / tha= magalasAdhaka, lakSmIbIjakA sahayogI, svaramAtRkAoMke sAtha milanepara mohaka / da= karmanAzake lie pradhAna boja, yAtmazaktikA prasphoTaka, vazIkaraNa vIjokA janaka / dha = zrI aura klI bIjokA sahAyaka, sahayogIke samAna phaladAtA, mAyA bIjokA janaka / na = AtmasiddhikA sUcaka, jalatattvakA sraSTA, mRdutara kAryoMkA sAdhaka, hitaiSI, aatmniyntaa| pa = paramAtmAkA darzaka, jalatattvake prAdhAnyase yukta, samasta kAryoMkI siddhike lie graahy|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra Namokara eka anucintana pha = vAyu aura jalatattva yukta, mahattvapUrNa kAryoMkI siddhike lie grAhya, svara aura repha yukta honepara vidhvaMsaka, vighnavighAtaka, 'phaT' kI dhvani se yukta honepara uccATaka, kaThorakArya sAdhaka | 12 ba = anusvAra yukta honepara samasta prakAra ke vighnokA vighAtaka aura nirodhaka, siddhikA sUcaka / ma = sAdhaka, vizeSataH mAraNa aura uccATana ke lie upayogI, sAttvika kAryokA nirodhaka, pariNata kAryoMkA tatkAla sAdhaka, sAdhanA meM nAnA prakAra se vighnotpAdaka, kalyANase dUra, kaTu madhu varNoMse mizrita honepara aneka prakArake kAryoMkA sAdhaka, lakSmI bIjokA virovI / ma = siddhidAyaka, laukika aura pAralaukika siddhiyokA pradAtA, santAnakI prAptime sahAyaka / ya = zAntikA sAdhaka, sAttvika sAdhanAkI siddhikA kAraNa, mahattvapUrNa kAryoM kI siddhike lie upayogI, mitraprApti yA kisI abhISTa vastukI prApti ke lie atyanta upayogI, dhyAnakA sAdhaka / ra = agnibIja, kAryasAdhaka, samasta pradhAna vIjokA janaka, zaktikA prasphoTaka aura varddhaka | = lakSmIprApti me sahAyaka, zrIvIjakA nikaTatama sahayogI aura sagotrI, kalyANasUcaka / va = siddhidAyaka, AkarSaka, ha, r, aura anusvArake sayogase camatkArokA utpAdaka, sArasvatavIja, bhUta-pizAca - zAkinI - DAkinI mAdikI vAghAkA vinAzaka, rogaharttA, laukika kAmanAokI pUrti ke lie anusvAra mAtRkAkA sahayogApekSI, magalasAdhaka, vipattiyokA rodhaka aura stambhaka / za = nirarthaka, sAmAnyabIjokA janaka yA hetu, upekSAvarmayukta, zAntikA poSaka pa = AhvAna bIjokA janaka, siddhidAyaka, agnistambhaka, jalastambhaka
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra . eka anucintana 13 sApekSadhvani grAhaka, sahayoga yA sayoga-dvArA vilakSaNa kAryasAdhaka, Atmonnatise zUnya, rudrabIjokA janaka, bhayakara aura vIbhatsa kAryoke lie prayukta honepara kaarysaadhk| sa= sarva samIhita sAdhaka, sabhI prakArake bIjome prayoga yogya, zAntike lie parama Avazyaka, pauSTika kAryoMke lie parama upayogI, jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya Adi kokA vinAzaka, klIMbIjakA sahayogI, kAmavIjakA utpAdaka, AtmasUcaka aura darzaka / ha - zAnti, pauSTika aura mAgalika kAryokA utpAdaka, sAdhanAke lie paramopayogI, svatantra aura sahayogApekSI, lakSmIkI utpattime sAdhaka, santAna prAptike lie anusvAra yukta honepara jApyame sahAyaka, AkAzatattva yukta, karmanAzaka, sabhI prakArake bIjokA janaka / ____uparyukta dhvaniyoke vizleSaNase spaSTa hai ki mAtRkA mantra dhvaniyoke svara aura vyajanoke sayogase hI samasta vIjAkSarokI utpatti huI hai tathA ina mAtRkA dhvaniyokI zakti hI mantrome AtI hai / NamokAra mantrase hI mAtRkA dhvaniyAM ni sRna haiN| ataH samasta mantrazAstra isI mahAmantrase prAdurbhUta hai| isa viSayapara anucintaname vistArapUrvaka vicAra kiyA gayA hai / yataH yaha yuga vicAra aura tarkakA hai, mAtra bhAvanAse kisI bhI vAtakI siddhi nahI mAnI jA sakatI hai| bhAvanAkA prAdurbhAva bhI tarka aura vicAra-dvArA zraddhA utpanna honepara hotA hai| ata NamokAra mahAmantrapara zraddhA utpanna karaneke lie ukta vicAra Avazyaka hai| dArzanika dRSTise isa mantra kI gaurava-garimAkA vivecana bhI anucintaname kiyA jA cakA hai| cintanakI apanI dizA hai, vaha kahAMtaka sahI hai, yaha to vicArazIla pAThaka hI avagata kara skeNge| isa anucintanake likhaneme kaI prAcIna aura navIna AcAryokI racanAokA maiMne upayoga kiyA hai, ata maiM una sabhI AcAryoM mora lekhakokA AbhArI huuN| zrI jainasiddhAntabhavana ArAke vizAla granthAgArakA upayoga bhI binA kisI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 magalamantra NamokAra : eka anucintana prakArakI rukAvaTa aura vAghAke kiyA hai, ataH usa pAvana saMsthAke prati AbhAra prakaTa karanA bhI maiM apanA kartavya samajhatA huuN| ise prakAzame lAnekA zreya bhAratIya jJAnapITha kAzIke mantrI zrI ayodhyAprasAdajI goyalIyako hai, maiM ApakA bhI hRdayase kRtajJa huuN| prUpha saMzodhaka zrI mahAdeva caturvedIjIko bhI dhanyavAda hai / mArgazIrSa zukla pratipadA vi0 sa0 2013 / - nemicandra zAstrI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya saMskaraNa kI prastAvanA NamokAra mantrakA acintya aura adbhuta prabhAva hai / isa mantrakI sAdhanA dvArA sabhI prakArakI Rddhi-siddhiyA~ prApta kI jA sakatI haiM / yaha mantra Atmika zaktikA vikAsa karatA hai / parantu isakI sAdhanAke lie zraddhA yA dRDha vizvAsakA honA parama Avazyaka hai / Aja - kalake vaijJAnika bhI isa vAtako svIkAra karate haiM ki binA Astikya bhAvake kisI laukika kAryame bhI saphalatA prApta karanA sambhava nahI hai / amerikana DaoNkTara hovArDa raska (Howard Rusk) ne batAyA hai ki rogI tavataka svAsthya lAbha nahI kara sakatA hai, jabataka vaha apane ArAdhyame vizvAsa nahI karatA hai | AstikatA hI samasta rogoko dUra karanevAlI hai / jaba rogIko cAro orase nirAzA ghera letI hai, usa samaya ArAdhya ke prati kI gayI prArthanA prakAzakA kArya karatI hai / prArthanAkA phala acintya hotA hai / dRDha AtmavizvAsa eva ArAdhya ke prati kI gayI prArthanA sabhI prakArake magaloko detI hai / hRdayake konese sazakta bhAvome nikalI huI antaradhvani vaDese vaDA kArya siddha karanemeM saphala hotI hai / amerikA ke jaja herolDa meDinA ( Harold Medina ) kA abhimata hai ki AtmazaktikA vikAsa tabhI hotA hai, jaba manuSya yaha anubhava karatA hai ki mAnavakI zaktise pare bhI koI vastu hai / ata zraddhApUrvaka kI gayI prArthanA bahuta catmakAra utpanna karatI hai / prArthanA meM eka vicitra prakArakI zakti dekhI jAtI hai / jIvana-zodhanake lie ArAdhya ke prati kI gayI vinIta prArthanA bahuta phaladAyaka hotI hai / 1. Reader's Digest, February 1960
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana DaoN0 elapheDa TorI bhUtapUrva meDikala DAyarekTara nezanala esosiyezana: phaoNra meNTala hospiTala oNpha amerikAkA abhimata hai ki sabhI bImAriyAM zArIrika, mAnasika eva AdhyAtmika kriyAmoMse sambaddha haiM, ata: jIvaname jabataka dhArmika pravRttikA udaya nahI hogA, rogIkA svAsthya lAbha karanA kaThina hai / prArthanA ukta pravRttiko utpanna karatI hai / ArAdhyake prati kI gayI bhaktime vahuta baDA Atmasavala hai / adRzya vAtokI rahasyapUrNa zaktikA patA lagAnA mAnavako abhI nahIM AtA hai| jitane bhI mAnasika rogI dekhe jAte haiM, antaratamakI kisI ajJAta vedanAse pIDita haiN| isa vedanAkA pratikAra Astikya bhAva hI hai| ucca yA pavitra AtmAokI ArAdhanA jAdUkA kArya karatI hai / NamokAra mantrakI niSkAma sAdhanAse laukika aura pAralaukika sabhI prakArake kArya siddha ho jAte haiN| para isa sambandhameM eka bAta Avazyaka yaha hai ki jApa karanevAlA sAdhaka, jApa karanekI vidhi, jApa karaneke sthAnakI bhinnatAse phalame bhinnatA ho jAtI hai| yadi jApa karanevAlA sadAcArI, zuddhAtmA, satyavaktA, ahiMsaka eva ImAnadAra hai, to usako isa mantrakI ArAdhanAkA phala tatkAla milatA hai / jApa karanekI vidhipara bhI phalakI hInAdhikatA nirbhara karatI hai| jisa prakAra acchI auSadha bhI upayukta anupAna vidhike abhAvame phalaprada nahIM hotI athavA alpa phala detI hai, umI prakAra yaha mantra bhI dRDha AsthApUrvaka niSkAma bhAvase upayukta vidhisahita jApa karanese pUrNaphala pradAna karatA hai / sthAnakI zuddhatA bhI apekSita hai| samaya aura sthAna bhI kAryasiddhime nimitta haiM / kusamaya yA azuddha sthAnapara kiyA gayA kArya abhISTa phaladAyaka nahI hotA hai| ata* isa mantrakA jApa mana, vacana aura kAyakI zuddhipUrvaka vidhisahita karanA cAhie / yo to jisa prakAra mizrIkI DalI koI bhI vyakti kisI 1 Reader's Digest, February 1958.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 17 bhI avasthA me khAye, usakA mu~ha mIThA hI hogA / isI taraha isa mantrakA jApa koI bhI vyakti kisI bhI sthitime kare, use AtmazuddhikI prApti hogI / isa mantrako pramukha vizeSatA yaha hai ki isame sabhI mAtRkAvvaniyA~ vidyamAna haiM / ata samasta bIjAkSarovAlA yaha mantra, jisame mUla dhvanirUpa vIjAkSarokA sayojana bhI zakti ke kramAnusAra kiyA gayA hai, sarvAdhika zaktizAlI hai / ima mantrakA kisI bhI avasthA me AsthA aura lagana ke sAtha cintana karane se phalakI prApti hotI hai / mere pAsa jo janmapatrI dikhAne Ate haiM, maiM graha zAntike lie unhe prAyaH NamokAra mantra kA jApa karaneko kahatA hU~ / prApta vivaraNoMke AdhArapara meM yaha joradAra zabdo me kaha sakatA hU~ ki jisane bhI bhaktibhAvapUrvaka isa mantrakI ArAdhanA kI hai, use avazya phala prApta huA hai / kitane hI bekAra vyakti isa mantrake jApase acchA kArya prApta kara cuke haiM / asAdhya rogoMko dUra karanekA upAya prAta kAla padmAsana yA vajrAsana lagAkara isa adbhuta siddhiyA~ prApta hotI haiM / yaha mantra hI hai / pratidina mantrakA jApa karanese * yadyapi isa mantrakA yathAyeM lakSya nirvANa prApti hai, to bhI laukika dRSTi se yaha samasta kAmanAoko pUrNa karatA hai / ata pratyeka vyaktiko pratidina NamokAra mantrakA jApa karanA caahie| batAyA gayA hai : "nanu uvasagge pIr3A, kUraggaha-dasaNaM bhabho saMkA / jai vina havati ee, taha vi sagujjhaM bhaNijjAsu // 32 // | " -navakAra-sAra-thavaNaM - upasarga, pIDA, krUra graha darzana, bhaya, zakA Adi yadi na bhI ho to bhI zubha dhyAnapUrvaka NamokAra mantra kA jApa yA pATha karanese parama zAnti prApta hotI hai / yaha sabhI prakArake sukhoMko denevAlA hai / ata. saMkSepa meM itanA hI kahA jA sakatA hai ki yaha mantra Atma 2 -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana kalyANake sAtha sabhI prakArake ariSToko dUra karatA hai, aura sabhI siddhiyoko pradAna karatA hai / yaha kalpavRkSa hai, jo jisa prakArakI bhAvanA rakhakara isakI sAdhanA karatA hai, use usI prakArakA phala prApta ho jAtA hai | para zraddhA aura vizvAsakA rahanA parama Avazyaka hai / 'magalamantra NamokAra eka anucintana' kA dvitIya saMskaraNa pAThakoMke hAthameM samarpita karate hue hame parama prasannatA ho rahI hai| isa saMzodhita aura parivarddhita saskaraName pUrva saMskaraNakI apekSA kaI navInatAe~ dRSTigocara hogI / isa saMskaraName tIna pariziSTa bhI diye jA rahe haiM / prathama pariziSTame vIsa karaNasUtra diye gaye haiM / isa NamokAra mantrake akSara, svara, vyaMjana, mAtrA, sAmAnya pada aura vizeSa padakI sakhyA-dvArA gaNita kriyA karane se sabhI pAribhASika jaina saMkhyAe~ nikala AtI haiN| hamArA to yaha vizvAsa hai ki gyAraha aMga maura caudaha pUrvakI padasakhyA tathA akSara saMkhyAkA Anayana bhI isa NamokAra mantrake gaNita ke AdhAra - para kiyA jA sakatA hai / * dvitIya pariziSTameM pAribhASika zabdakoSa diyA gayA hai / isame dhArmika zabdoMke atirikta manovaijJAnika zabdokI paribhASAe~ akita kI gayI haiM / tRtIya pariziSTame paMcaparameSThI namaskAra stotra diyA gayA hai / isa stotrame pacaparameSThI cakra bhI AyA hai / isa stotrake nitya * prati pATha karanese sabhI prakArakI manokAmanAe~ pUrNa hotI hai tathA sabhI prakArakI bAdhAe~ dUra hokara zAntilAbha hotA hai / isa stotrakA acintma prabhAva batalAyA gayA hai / ata pAThakoMke lAbhArthaM ise bhI diyA gayA hai / meM jJAnapIThake adhikAriyokA AbhArI hU~ jinhoMne saMzodhana aura parivarddhana karane kI svIkRti pradAna kI / ha0 dA0 jaina kAleja, bhArA 1 jUna, 1960 '} - nemicandra zAstrI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ g * anukrama mahAmantrakA camatkAra 3 | Namo loe savvasAhUNaMkI mantra zabdakA vyutpattyartha 5 vyAkhyA 48 mahAmantrase mAtRkAokI utpatti 6 / pacaparameSThIkA devatva sArasvata, mAyA, pRthvI Adi NamokAra mantra ke pAThAntara bIjokI utpatti 8 NamokAra mantra kA padakrama a- o mAtRkAokA svarUpa 9 NamokAra mantrakA anAdiau- ma mAtRkAokA svarUpa 10 sAditva vimarza na - pa mAtRkAokA svarUpa 11 / NamokAra mantrakA mAhAtmya 58 pha-pa , , 12 | NamokAra mantrake jApa karanekI / sa - hai , , 13 | 71 AbhAra-pradarzana kamalajApa-vidhi dvitIya saMskaraNakI prastAvanA 15 hastAgulijApa-vidhi vikAra aura tajjanya azAnti 25 mAlAjApa magalavAkyokI AvazyakatA 28 dvAdazAgarUpa-Namokara mantra 74 azAntiko dUra karanekA amogha / manovijJAna aura NamokAra mantra 78 sAdhana mantrazAstra aura NamokAra mantra 85 AtmAke bheda aura magalavAkya 31 vIjAkSarokA vizleSaNa NamokAra mantrakA artha 37 / mantroMke pradhAna nau bheda 88 Namo arihatAraNakA artha 37 bIjokA svarUpa 89 mohakA zatrutva-zakA-samAdhAna 38 mantramiddhike lie Avazyaka pITha 90 Namo siddhAraNakI vyAkhyA 43 SoDaza akSarAdi mantra 92 Namo AiriyANakI vyAkhyA 45 NamokAra mantrase utpanna vibhinna Namo uvajjhAyAekI vyAkhyA 46 ! mantra aura unakA prabhAva 93-97 73 74 lapaNa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana akSarapaMkti vidyA acintya phaladAyaka mantra pApabhakSiNI vidyA rakSA mantra roga nivAraNa mantra sira-darda vinAzaka mantra jvaravinAzaka mantra agnistambhaka mantra lakSmIprApti mantra 94 | yoga zabdakA vyutpattyarthaM 94 yama niyama 94 Asana 94 95 95 95 95 96 96 96 96 sarvasiddhi mantra putra aura sampadA prApti mantra tribhuvana svAminI vidyA rAjyAdhikArIko vaza karanekA mantra mahAmRtyujaya mantra sira akSi-kaNaM zvAsa pAdaroga vinAzaka mantra viveka - prApti mantra vividha roganAzaka mantra prativAdIkI zaktiko stambhana karanekA mantra 98 vidyA aura kavitva - prApti ke mantra 98 98 98 98 97 97 97 98 98 sarvakAryaM sAdhaka mantra sarvazAntidAyaka mantra vyantarabAdhA vinAzaka mantra yogazAstra aura NamokAra mantra 100 prANAyAma pratyAhAra dhAraNA dhyAna aura samAdhi pArthivI dhAraNA AgneyI dhAraNA vAyu-dhAraNA jaladhAraNA tattvarUpavatI dhAraNA padasthadhyAna rUpasthadhyAna rupAtIta dhyAna zukladhyAna dhyAtAkA svarUpa dhyeyakA svarUpa dhyAna karanekA vipaya japake bheda AgamasAhitya aura NamokAra mantra 100 103 105 105 107 108 108 109 109 110 110 110 111 111 111 111 112 112 padadvAra padArthadvAra 113 113 119 nayokI apekSA NamokAra mantrakA varNana 119 nikSepApekSayA NamokAra mantra 122 122 123
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prarUpaNAdvAra vastudvAra AkSepadvAra prasiddhidvAra kramadvAra * magalamantra NamokAra eka anucintana svarUpAbhivyakti me sahAyaka NamokAra mantra karmasiddhike aneka tattvokA 124 AkAza 126 kAladravya 127 samyagdarzana kI utpattikA pradhAna sAdhana aura usakI prakriyA 145 gaNitazAstra aura NamokAra mantra 146 prayojanaphaladvAra 129 bhagasakhyAnayana 148 prastArAnayana 151 karmasAhitya aura mahAmantra 129 karmAsravahetu avirati pramAdAdi 132 | gaNitAgata NamokAra mantra ke dasa varga dasa vargoMkA vivecana 127 128 pudgala dharma aura adharma 133 utpattisthAna NamokAra mantra 137 | NamokAra mantrakA naSTa aura guNasthAna aura mArgaNAkI sakhyA nikAlane ke niyama dravya aura kAyakI sakhyA nikA lene ke lie karaNa sUtra 139 mahAmantrase ekasI aDatAlIsa karma prakRtiyokA Anayana 139 mahAmantrase vandha, udaya aura sattvako 140 mahAmantrase pramAraNa, naya aura Asrava prakRtiyokA Anayana hetuokA Anayana 141 dravyAnuyoga aura NamokAra mantra 142 jIvadravya 21 143 143 153 154 parivartana aura parivartanAMkacakra 160 160 uddiSTa 138 | AcArazAstra aura NamokAra mantra 162 munikA AcAra ora NamokAra mantra 165 zrAvakAcAra aura NamokAra mantra 170 vratavidhAna aura NamokAra mantra 175 kathAsAhitya aura NamokAra mantra 176 NamokAra mantrakI ArAdhanAse vasu bhUtike uddhArakI kathA 179 lalitA devakI kathA anantamatIkI kathA 180 182 185 187 189 142 | prabhAvatI kI kathA 142 | jinapAlitakI kathA 143 | candralekhAkI kathA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 maMgalamantra NamokAra * eka anucintana sugrIvake pUrvabhavakI kathA 191 / iSTa sAdhaka aura ariSTa nivAraka citrAgadadevakI kathA 193 NamokAramantra 206 sulocanAkI kathA 193 vizva aura NamokAramantra 212 maraNAsanna saMnyAsI aura bakarekI / jaina-saskRti aura NamokAramantra214 kathA upasaMhAra hathinIkI kathA 194 | pariziSTa naM01 dharaNendra-padmAvatIkI kathA 195 NamokAra mantra sambandhI gaNita / dRDhasUrya corakI kathA 196 / sUtra 223 mahadAsake anujakI kathA 196 / pariziSTa naM0 2 subhauma cakravartIkI kathA anucintana gata pAribhASika bhIla-bhIlanIkI kathA 198 zabdakopa 227 phala prAptike Adhunika udA- pariziSTa naM03 haraNa 199 / pacaparameSThI namaskAra stotra 252 197
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ maalumy' Umaah: ke antr`iknl
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ "Namo arihaMtANa Namo siddhANa Namo AiriyANaM / Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM / " samArAvasthAme saccidAnanda svarUpa AtmA baddha hai, isI kAraNa isake jJAna aura sukha parAdhIna haiN| rAga, dveSa, moha aura kaSAya hI isakI parAkina ghInatAke kAraNa haiM, inhe AtmAke vikAra kahA | shaani -- gayA hai| vikAragrasta AtmA sarvadA azAnta rahatI hai, kabhI bhI nirAkula nahI ho sktii| ina vikAroke kAraNa hI vyaktike sukhakA kendra badalatA rahatA hai, kabhI vyakti aindriyika viSayoke prati AkRSTa hotA hai to kabhI vikRSTa / kabhI ise kacana sukhadAyI pratIta hotA hai, to kabhI kAminI / rAga aura dveSakI bhAvanAoke saMzleSaNake kAraNa hI mAnavahRdayame agaNita bhAvokI utpatti hotI hai| Azraya aura Alambanake bhedase ye dono bhAva nAnA prakArake vikAroke rUpame parivartita ho jAte haiM / jIvanake vyavahArakSetrame vyaktikI viziSTatA, samAnatA eva hInatAke anusAra ina dono bhAvome maulika parivartana hotA hai / sAdhu yA guNavAnke prati rAga sammAna ho jAtA hai, samAnake prati prema tathA pIDitake prati karuNA / isa prakAra dveSa-bhAva bhI durdAntake prati bhaya, samAnake prati krodha eva dInake prati dardakA rUpa dhAraNa kara letA hai / manuSya rAgabhAvake kAraNa hI apanI abhISTa icchA mokI pUrti na honepara krodha karatA hai, apaneko ucca aura baDA samajhakara dUsarokA tiraskAra karatA hai, dUsarokI dhana-sampadA eva aizvayaM dekhakara IyAbhAva utpanna karatA hai, sundara ramaNiyoke avalokanase unake hRdayame kAmatRSNA jAgRta ho uThatI hai| nAnA prakArake sundara vastrAbhUSaNa, alakAra aura puSpamAlAmo Adise apaneko sajAtA hai, zarIrako sundara banAnekI ceSTA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 magalamantra NamokAra eka anucintana karatA hai, tailamardana, ubaTana, sAbuna Adi vibhinna prakArake padArthoM dvArA apane zarIrako svaccha karatA hai / isa prakAra aharniza rAga dveSakI anAtmika vaibhAvika bhAvanAoke kAraNa mAnava azAntikA anubhava karatA rahatA hai| jisa prakAra rogI avasthA aura usake nidAna ke mAlUma ho jAnepara rogI rogase nivRtti prApta karanekA prayatna karatA hai, usI prakAra sAdhaka sasArarUpI rogakA nidAna aura usakI avasthAko jAnakara usase chUTane kA prayatna karatA hai / sAsArika dukhokA mUla kAraNa pragAr3ha rAga-dveSa hai, jinheM zAstrIya paribhASAme mithyAtva kahA jA sakatA hai / AtmAke astitva aura svarUpame vizvAsa na kara atattvarUpa - rAga-dveSarUpa zraddhA karanese manuSyako svaparakA viveka nahI rahatA hai, jaDa zarIrako AtmA samajha letA hai tathA strI, putra, dhana, dhAnya, aizvaryame rAgake kAraNa lipta ho jAtA hai, inhe apanA samajhakara inake sadbhAva aura abhAvame harSa - viSAda utpanna karatA hai | AtmAke svAbhAvika sukhako bhUlakara saMsArake padArthoM dvArA sukha prApta karanekI ceSTA karatA hai| zarIrase bhinna jJAnopayoga, darzanopayogamaya akhaNDa avinAzI jarA maraNarahita samasta padArthoMke jJAtA draSTA AtmAko viSaya kaSAyayukta zarIramala samajhane lagatA hai / mithyAtva ke kAraNa manuSyakI buddhi bhramamaya rahatI hai / ata indriyoko priya laganevAle pudgala padArthoM ke nimittase utpanna sukhako jo ki parapadArtha ke saMyogakAla taka - kSaNa-bhara paryanta rahanevAlA hotA hai, vAstavika samajhatA hai| mithyAtva ke kAraNa yaha jIva zarIra ke janmako apanA janma aura zarIra ke nAzako apanA maraNa mAnatA hai / rAga-dveSAdi jo spaSTarUpase dukha denevAle haiM, unakA hI sevana karatA huA mithyAdRSTi AnandakA anubhava karatA hai| apane zuddha svarUpako bhUlakara zubha karmoMke bandhake phalakI prAptime harpa aura azubha karmoMke bandhakI phala prAptike samaya duHkha mAnatA hai / AtmAke hita ke kAraNa jo vairAgya aura jJAna haiM, unheM mithyAdRSTi kaSTadAyaka mAnatA hai / Atmazaktiko bhUlakara dina-rAta viSayecchA kI pUrti meM sukhAnubhava karanA tathA f
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 27 icchAoko baDhAte jAnA mithyAtvakA hI phala hai| isase spaSTa hai ki samasta duHkhokA kAraNa mithyAdarzana hai| mithyAdarzanake sadbhAva- AtmavizvAsake abhAva - me jJAna bhI mithyA hI rahatA hai| mithyAtva-rUpI mohanidrAse abhibhUta honeke kAraNa jJAna vastu-tattvako yathArthatA taka pahuMca nahIM paataa| ata mithyAdRSTikA jJAna AtmakalyANase sadA dUra rahatA hai| jJAnake mithyA rahanese cAritra bhI mithyA hotA hai| yata kapAya aura asayamake kAraNa sasArame paribhramaNa karanevAlA AcaraNa hI vyakti karatA hai, jo mithyA cAritrakI koTime parigaNita hai| mohanidrAse abhibhUta hone ke kAraNa viSaya grahaNa karanekI icchA utpanna hotI hai, icchAe~ ananta haiM / inakI tRpni na honese jIvako azAnti hotI hai / mohAbhibhUta honeke kAraNa icchA-tRptiko hI mithyAdRSTi sukha samajhatA hai, para vAstavame icchAeM kabhI tRpta nahIM hotii| eka icchA tRpta hotI hai, dUsarI utpanna ho jAtI hai, dUsarIke tRpta honepara tIsarI utpanna ho jAtI hai| isa prakAra mohake nimittase pacendriya-sambandhI icchAeM nirantara utpanna hotI rahatI haiM, jisase manuSyako AkulatA sadA banI rahatI hai| cAritra-mohake udayase krovAdi kapAya rUpa athavA hAsyAdi nokapAya rUpa jIvake bhAva hote haiM, jisase duSkRtyome pravRtti hotI hai| krodha utpanna honepara apanI aura parakI zAnti bhaga hotI hai, mAna utpanna honepara apaneko ucca aura parako nIca samajhatA hai, mAyA utpanna honepara apane tathA parako dhokhA detA hai eva lobhake utpanna honepara apane tathA parako lubdhaka banAtA hai| ataeva sakSepame mithyAdarzana, mithyAjJAna aura mithyAcAritra AtmAke vikAra haiM, ye AtmAke svabhAva nahI vibhAva haiM / ukta mithyAtvakI utpattikA kAraNa rAga aura dvepa hI haiN| inhI vibhAvoke kAraNa AtmA svabhAva dharmase cyuta hai, jisase kSamA, mArdava, Arjava, satya, zoca, sayama, tapa, tyAga aura brahmacarya rUpa athavA samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritra rUpa AtmAkI pravRtti nahIM ho rahI hai| sasArakA pratyeka
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana prANI vikAroke adhIna honeke kAraNa hI vyAkula hai, eka kSaNako bhI zAnti nahIM hai / AzA, tRSNA satata vecaina kiye rahatI haiN| vicAraka mahApuruSone viSaya-kapAyajanya azAnti aura vecainIko dUra karaneke lie aneka prakArake vidhAnokA pratipAdana kiyA hai| nAnA prakArake magala-vAkyokI pratiSThA kI hai tathA magala-vAkyoMkI jIvaname zAnti aura sukha prApta karaneke lie AvazyakatA jJAna, bhakti, karma aura yoga Adi mArgoMkA nirUpaNa kiyA hai| kucha aise sUtra, vAkya, gAthA aura zlokame bhI batalAye gaye haiM, jinake smaraNa, manana, cintana aura uccAraNase zAnti milatI hai| mana pavitra hotA hai, AtmasvarUpakA zraddhAna hotA hai tathA viSaya-kSAyokI Amaktiko vyakti choDaneke lie bAdhya ho jAtA hai / vikAropara vijaya prApta karaneme ye magalavAkya dRDha Alambana bana jAte haiM tathA AtmakalyANakI bhAvanAkA parisphuraNa hotA hai| vizvake sabhI mata-pravartakone vikAroko - jItane eva sAdhanAke mArgame agrasara honeke lie apanI-apanI mAnyatAnusAra kucha magalavAkyokA praNayana kiyA hai| anya matapravartako-dvArA pratipAdita maMgalavAkya kahA~taka jIvaname prakAza pradAna kara sakate haiM, yaha vicAra karanA prastuta racanAkA dhyeya nahI hai / yahA~ kevala yahI batalAnekA prayala kiyA jAyegA ki jainAmnAyame pracalita maMgalavAkya NamokAra mantra kisa prakAra jIvaname zAnti pradAna kara sakatA hai tathA dArzanika, mAntrika eva laukika kalyANa-prAptikI dRSTise ukta vAkyakA kyA mahattva hai, jisase vikAroko zamana karaneme sahAyatA mila sake / AtmakalyANakA mUla sAdhana samyagdarzana bhI ukta magalavAkyake smaraNase kisa prakAra utpanna ho sakatA hai, dvAdazAMga jinavANIkA parijJAna ukta vAkya-dvArA kisa prakAra kiyA jA sakatA hai tathA jIvanakI AzA-tRSNAjanya azAnti kisa prakAra dUra ho jAtI hai, Adi bAtopara vicAra kiyA jaayegaa| sAdhakako sarvaprathama apanI chAna-bInakara apane saccidAnanda svarUpakA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 29 nizcaya karanA atyAvazyaka hai / AtmasvarUpake nizcaya karanepara bhI jabataka anukaraNIya Adarza nizcita nahI, tabataka apane bhazAntiko dUra karanekA svarUpako prApta karanekA mArga anveSaNa karanA amogha sAdhana asambhava hai| Adarza zuddha saccidAnandarUpa AtmA ___NamokAra-mantra hI ho sakatA hai / koI bhI vikAragrasta prANI vikArarahita Adarzako sAmane pAkara apane bhItara utsAha, dRDhasakalpa aura sphUrti utpanna kara sakatA hai| cidAnanda zAntamudrAkA citra apane hRdayame sthApita karanese vikArokA zamana hotA hai / vItarAgI, zAnta, alaukika, divyajJAnavArI, anupama divya Ananda aura ananta sAmarthyavAn AtmAokA Adarza sAmane rakhanese mithyAbuddhi dUra ho jAtI hai, dRSTikoNameM parivartana ho jAtA hai, rAga-dveSakI bhAvanAeM nikala jAtI haiM aura AdhyAtmika vikAsa hone lagatA hai / NamokAra mantra aisA magalavAkya hai, jisame dvAdazAga vANIkA sArabhUta divyAtmA pacaparameSThIkA pAvana nAma nirUpita hai / isa nAmake zravaNa, manana, cintana aura smaraNase koI bhI vyakti apane rAgadveSarUpa vikAroko sahajame pRthaka kara sakatA hai| vikArokA pariSkAra karane ke lie pacaparameSThI ke Adarzase uttama anya koI Adarza nahI ho sktaa| sAdhAraNa vyaktikA bhI idhara-udhara vAsanAoke lie bhaTakanevAlA mana isa mantrake uccAraNa aura cintana-dvArA svAsthya lAbha kara sakatA hai| isa mantrame pratipAdita bhAvanA prArambhika sAdhaka se lekara uccazreNIke sAdhaka takako zAnti aura zreyomArga pradAna karanevAlI hai / bhAratIya dArzanikokA hI nahIM, vizvake sabhI dArzanikokA mata hai ki jabataka vyaktime Astikya bhAva nahI, vizeSa magala-vAkyoke prati zraddhA nahIM; tabataka usakA mana sthira nahIM ho sakatA hai / Astika vyakti apane ArAdhya mahApurupakI ArAdhanA kara zAnti lAbha karatA hai| ghaDha AsthA rakhakara nirdopa AtmAokA Adarza sAmane rakhanA tathA una vItarAgI AtmAoke samAna apaneko banAnekA prayatna karanA pratyeka manuSyakA parama kartavya hai / jo zAnti
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 maMgalamantra NamokAra eka anucintana cAhatA hai, rAga-dveSase chuTakArA prApta karanA cAhatA hai eva apane hRdayako zuddha, savala aura sarasa banAnA cAhatA hai, use apane sAmane koI Adarza avazya rakhanA hogA tathA isa Adarzako pratipAdita karanevAle kisI magalavAkyakA manana bhI karanA paDegA / yahA~ Adarza rakhanekA yaha artha kadApi nahI hai ki apaneko hIna tathA Adarzako ucca samajhakara dAsyadAsaka bhAva sthApita kiyA jAye athavA anya kisI rAgAtmaka sambandhakI sthApanA kara apaneko rAgI-dveSI vanAyA jAye, balki tAtparya yaha hai ki zuddha aura ucca Adarzako sthApita kara apane ko bhI unhI ke samAna banAyA jAye / rAga dveSa, kAma-krodha Adi durbalatAopara magalavAkyame varigata zuddha AtmAoke samAna vijaya prApta kI jaaye| Atmonnati ke lie Avazyaka hai ArAdhanA yogya paramazAnta, saumya, bhavya aura vItarAgI AtmAoM kA cintana eva manana karanA tathA ina AtmAoke nAma mora guNoko batalAnevAle vAkyokA smaraNa, paThana eva cintana karanA / sasArake vikArose grasta vyakti Adarza AtmAoM ke guNoMke stavana, cintana aura manana-dvArA apane jIvanapara vicAra karatA hai / jisa prakAra una zuddha aura nirmala AtmAoMne rAga, dveSa Adi pravRttiyopara vijaya prApta kara liyA hai tathA navIna karmoMke Asatrako avaruddha kara sacita karmoMkA kSaya - vinAza kara zuddha svarUpako prApta kara liyA hai, usI prakAra Adarza zuddha AtmAoke smaraNa, dhyAna aura mananase sAdhaka bhI nirmala bana sakatA hai / NamokAra mantrame pratipAdita AtmAokI zaraNa jAnese tAtparya unhI ke samAna zuddha svarUpakI prAptise hai / sAdhaka kisI Alambanako pAkara U~cA ghaTa jAnA sAdhanA kI unnata avasthAko prApta kara lenA cAhatA hai / yaha Alambana kamajora nahI hai, balki vizvako samasta AtmAoose unnata paramAtmArUpa hai / inake nikaTa pahu~cakara sAdhaka usI prakAra zuddha ho jAtA hai, jisa prakAra pArasamaNikA sayoga pAkara lohA svarNa bana jAtA hai / loheko svarNa bananeke lie kucha vizeSa prayAsa nahI karanA paDatA, balki - 7
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana * 31 pArasamaNikA sAnnidhya prApta kara lenemAtra me hI usake lauha- paramANu svarNa - paramANuome parivartita ho jAte haiM / athavA jisa prakAra dIpakako prajvalita karane ke lie anya jalate hue dIpako ke pAsa rakha deneke pazcAt nahI jalanevAle dIpakakI battI jalate hue dIpakakI lose lagA dene mAtrase vaha nahI jalanevAlA dIpaka prajvalita ho uThatA hai, usI prakAra sasArI viSayakaSAya salagna AtmA utkRSTa maMgalavAkyame nirUpita AtmAo, jo ki sAmAnya sagraha nayakI apekSA eka paramAtmArUpa hai, kA sAnnidhya zaraNa bhAva prApta kara tattulya vana jAtA hai / ataeva mAnava jIvanake utthAname magalamUtra kA mahattvapUrNa sthAna hai / jaina Agamame bhAvokI apekSAse AtmAke tIna bheda batAye gaye haiM - vahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA / rAga-dveSako apanA svarUpa sama jhanA, para paryAyame lIna zarIrAdi para vastuoAtmA ke bheda aura ko apanA mAnanA eva vItarAga nirvikalpa bhagaLa-vAkya samAdhise utpanna hue paramAnanda sukhAmRtase vacita rahanA AtmAkI vahirAtma avasthA hai / batAyA gayA hai-' deha jIvako eka ginai bahirAta tatva mudhA hai|" arthAt zarIra aura AtmAko eka samajhanA, anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobhase yukta honA aura mithyAbuddhike kAraNa zArIrika sambandhoko AtmA ke sambandha mAnanA bahirAtmA hai | isa bahirAtma avasthAme rAgabhAva utkaTa rUpase vartamAna rahatA hai, ataH svasavedana jJAna - svAnubhavarUpa samyagjJAna isa avasthAme nahI rahatA / harAtmA maMgalavAkya ke smaraNa aura cintanase dUra bhAgatA hai, use NamokAra mantra- jaise pAvana bhagalavAkyopara zraddhA nahI hotI; kyoMki rAga vuddhi use Astika banAne se rokatI hai / javataka Astikya vRtti nahI, tabataka unnata Adarza sAmane nahI A sakegA / karmoMkA kSayopazama honepara hI NamokAra mantrake Upara zraddhA utpanna hotI hai tathA isake smaraNa, manana, aura cintanase antarAtmA bananekI ora prANI agrasara -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 magalamantra NamokAra - eka anucintana hotA hai / abhiprAya yaha hai ki jabataka prANIkI isa parama mAMgalika mahAmantrake prati zraddhA bhAvanA jAgrata nahIM hotI hai, tabataka vaha bahirA. tmA hI banA rahatA hai aura vikArabhAvoko apanA svarUpa samajhakara aniza vyAkulatAkA anubhava karatA rahatA hai| bhedavijJAna aura nirvikalpa samAghise AtmAme lIna, zarIrAdi paravastuose mamatvavuddhi-rahita eva cidAnandasvarUpa AtmAko hI apanA samajhanevAlA svAtmajJa caitanyasvarUpa AtmA antarAtmA hai| isake tIna bheda haiM-uttama, madhyama aura jaghanya / samasta parigrahake tyAgI; ni spRhI, zuddhopayogI aura AtmadhyAnI munIzvara uttama antarAtmA haiM, dezavratI gRhastha aura chaThe guNasthAnavartI nirgrantha muni madhyama annarAtmA haiM tathA rAga-dveSako apanese bhinna samajha svarUpakA dRDha zraddhAna karanevAle vratarahita zrAvaka jaghanya antarAtmA haiN| uparyukta tIno hI prakArake antarAtmA NamokAra mantra-jaise maMgalavAkyoMkI ArAdhanA dvArA apanI pravRttiyoko zuddha karate haiM tathA nivRtti mArgakI ora agrasara hote haiM / NamokAra mantrakA uccAraNa hI zubhopayogakA sAdhana / hai| isake prati java bhItarI AsthA jAgrata ho jAtI hai aura isa mantrame kathita / uccAtmAoke guNoMke smaraNa, cintana aura manana dvArA svapariNatikI ora jhukAva Arambha ho jAtA hai, to zuddhopayogakI ora vyakti baDhatA hai / ata' yaha magalavAkya ukta tIno prakArako antarAtmAoko pragati pradAna karatA hai / vAstavikatA yaha hai ki mahAmantra vikArabhAvoMko dUra kara AtmAko apane zuddha svarUpakI ora prerita karatA hai| sAsArika padArthoke prati Asakti tathA Asakti me honevAlI azAnti AtmAko vecaina nahIM krtii| yadyapi karmoke udayake kAraNa vikAra utpanna hote haiM, kintu unakA prabhAva antaH / rAtmApara nahI pddtaa| NamokAra-mantra antarAtmAoMke sAdhanA mArgame mIlake pattharokA kArya karatA hai, jisa prakAra pathikako mIlakA patthara mArgakA parijJAna karAtA hai, use mArgake taya karanekA vizvAsa dilAtA hai, usI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka cintana 35 prakAra yaha mantra antarAtmAko sAghu, upAdhyAya, AcakSINa kaSAyavAle siddhi rUpa gantavya sthAnapara pahuMcaneke lie mArga parijJAnakA kara sakate haiN| arthAt antarAtmA isa mantrake sahAre pacaparameSThI padako prApta hotAraNoke paramAtmAke do bheda haiM-sakala aura nikala / ghAtiyA karmoMko nAzakaranevAle aura sampUrNa padArthoke jJAtA, draSTA marihanta sakala paramAtmA hai| samasta prakArake karmome rahita azarIrI siddha nikala paramAtmA kahe jAte haiN| koI bhI antarAtmA NamokAra mantrake bhAva-smaraNase paramAtmA banatA hai tathA sakala paramAtmA bhI yoga nirodha kara aghAtiyA karmokA nAza karate samaya NamokAra mantrakA bhAva cintana karate haiM / nirvANa prApta honeke pahale taka NamokAra mantrake smaraNa, cintana, manana aura uccAraNakI sabhIko AvazyakatA hotI hai, kyoMki isa mantrake smaraName mAtmAme nirantara vizuddhi utpanna hotI hai| zraddhA-bhAvanA, jo ki mokSa mahalapara caDhane ke lie prathama sIDhI hai, isI mantrame bhAva smaraNa-dvArA utpanna hotI hai| sarala zabdoMme yo kahA jA sakatA hai ki isa mantrameM pratipAdita pacaparameSThIke smaraNa aura mananase AtmavizvAsakI bhAvanA utpanna hotI hai, jisase rAgadvepa prabhRti vikArokA nAza hotA hai, sAtha hI apanA iSTa bhI siddha hotA hai| arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarvamAdhuko parameSThI isIlie kahA jAtA hai ki inake smaraNa, cintana aura manana-dvArA sukhakI prApti aura dukhake vinAzarUpa iSTa prayojanakI siddhi hotI hai| vizvake pratyeka prANIko sukha iSTa hai, kyoki yaha AtmAkA pramukha guraNa hai tathA isase utpanna honepara hI vecainI dUra hotI hai| ye parameSThI svaya paramAdame sthita haiM tathA inake avalambanase anya vyakti bhI paramapadame sthita ho sakate haiN| hai, spaSTa karaneke lie yo samajhanA cAhie ki AtmAke tIna prakArake parinuzAma hote haiM-azubha, zubha aura zuddha / tIba kapAyarUpa pariNAma yazubha,thamanda kapAyarUpa pariNAma zubha aura kapAyarahita pariNAma zuddha hote __ haiN| rAga haiM pirUpa sakleza pariNAmose jJAnAvaraNAdi ghAtiyA karmokA, jo
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 magalamantra NamokAra : eka anucintana . hotA hai| abhibhAvake ghAtaka haiM, tIvrabandha hotA hai aura zubha pariNAmoMse mahAmantrake tA hai / jaba vizuddha pariNAma prabala hote haiM to pahaleke tIna tmA bhI manda kara dete haiM, kyoki vizuddha pariNAmose bandha nahI hotA, vala nirjarA hotI hai| NamokAra mantrame pratipAdita paMcaparameSThIke smaraNase jo bhAvanAeM utpanna hotI haiM, unase kaSAyokI mandatA hotI hai tathA ve pariNAma samasta kaSAyoko miTAneke sAdhana banate haiN| ye hI pariNAma Age zuddha pariNAmokI utpattime bhI sAdhanAkA kArya karate haiN| ataeva bhAvasahita NamokAra mantrake smaraNase utpanna pariNAmo dvArA jaba apane svabhAvaghAtaka ghAtiyA karma kSINa ho jAte haiM, taba sahajame vItarAgatA prakaTa hone lagatI hai| jitane aMzome ghAtiyA karma kSINa hote haiM, utane hI aMzome vItarAga-bhAva utpanna hote haiM / indriyAsakti evaM asayamakI pravRtti NamokAra mantrake mananase dUra hotI hai, AtmAmeM manda kaSAyajanya bhAvanAe~ utpanna hotI haiN| asAtA Adi pApa pravRttiyAM manda par3a jAtI haiM aura puNyakA udaya honese svataH sukha-sAmagrI upalabdha hone lagatI hai| uparyukta vivecanameM hama isa niSkarSapara pahuMcate haiM ki AtmAko zuddha karanekI tathA apane sat cit aura Anandamaya svarUpame avasthita honekI preraNA isa NamokAra mantrase prApta hotI hai / vikArajanya azAntiko dUra karanekA ekamAtra sAdhana yaha NamokAra mantra hai| isa mantrake smaraNa, cintana aura manana vinA anya kisI bhI prakArakI sAdhanA sambhava nahIM hai| yaha sabhI prakArako sAdhanAokA prArambhika sthAna hai tathA samasta sAdhanoMkA manta bhI isIme nihita hai / ata rAga-dveSa, moha AdikI pravRtti tabhItaka / jIvameM vartamAna rahatI hai, jabataka jIva AtmAke vAstavika svarUpakI upalandhise vaMcita rahatA hai / AtmasvarUpa paMcaparameSThIkI ArAdhanAse apaneApa avagata ho jAtA hai| jisa prakAra eka jalate dIpakase aneka molahue dIpakoko jalAyA jA sakatA hai, usI prakAra paMcaparameSThIkI mArgakA mAtmAmoMse apanI jJAna-jyotiko prajvalita kiyA jA sakatA hai hai, usI /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 35 jina saMsArI jIvokI AtmAme kaSAyeM vartamAna haiM, ve bhI kSINa kaSAyavAle vyaktiyoMke anukaraNase apanI kapAya bhAvanAoko dUra kara sakate haiN| sAdhAraNa manuSyakI pravRtti zubha yA azubha rUpame sAmaneke udAharaNoke anusAra hI hotI hai| manovijJAna batalAtA hai ki manuSya anukaraNazIla prANI hai, yaha anya vyaktiyoMkA anukaraNa kara apane jJAnake kSetrako vistRta aura samRddha karatA rahatA hai / ataeva spaSTa hai ki NamokAra mantrame pratipAdita arhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarvasAdhukI AtmA zuddha cidrUpa hai, inake smaraNa aura cintanase zuddha cidrUpakI prApti hotI hai| darzanazAstra ke vettA manISiyone anubhava tIna prakArakA batalAyA hai - sahaja, indriyagocara aura alaukika / ina tIno prakArake anubhavose hI manuSya AnandakI prApti karatA hai tathA apane mana aura antaHkaraNakA vikAsa karatA hai / sahaja anubhava una vyaktiyoko hotA hai, jo bhautikavAdI haiM tathA jinakA AtmA vikasita nahI hai| ye kSudhA, tRSA, maithuna, malamUtrotsarjana Adi prAkRtika zarIrasambandhI mAMgokI pUrtimeM hI sukha aura pUnike abhAvame dukhakA anubhava karate rahate haiN| aise vyaktiyome AtmavizvAsako mAtrA prAyaH nahI hotI hai, inakI samasta kriyAe~ zarIrAdhIna huA karatI haiM / NamokAra mantrakI sAdhanA isa sahaja anubhavako AdhyAtmika anubhavake rUpame parivartita kara detI hai tathA zarorakI vAstavika upayogitA aura usake svarUpakA bodha karA detI hai| dUsare prakArakA anubhava prAkRtika ramaNIya dRzyoke darzana, sparzana Adike dvArA indriyoko hotA hai, yaha prathama prakArake anubhavakI apekSA .. sUkSma hai, kintu isa anubhavase utpanna honevAlA Ananda bhI aindriyika Ananda ra hai, jisame AkulatA dUra nahIM ho sakatI hai / mAnasika vecainI isa prakArake pora anubhavase aura baDha jAtI hai / vikArokI utpatti isase adhika hone lagatI vana hai tathA ye vikAra nAnA prakArake rUpa dhAraNa kara mohaka rUpame prastuta hai| rAhote haiM jisase ahakAra aura mamakArakI vRddhi hotI hai| ataeva isa .... Animunremain
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana anubhavajanya jJAnakA parimArjana bhI NamokAra mantrake dvArA hI sambhava hai| isa mantrame nirUpita Adarza ahakAra aura mamakArakA nirodha karaneme sahAyaka hotA hai / ata AtmotthAnake lie yaha anubhava magalavAkyoke rasAyana-dvArA hI upayogI ho sakatA hai| maMgalavAkya hI isakA pariSkAra karate haiN| jisa prakAra gandA pAnI chAnanese nirmala ho jAtA hai, usI prakAra NamokAra mantrakI sAdhanAse sAsArika anubhava zuddha hokara Atmika bana jAtA hai / 'tIsare prakArakA anubhava Atmika yA AdhyAtmika hotA hai| isa anubhavase utpanna Ananda alokika kahalAtA hai / isa prakArake anubhavakI utpatti satsaMgati, tIrthATana samIcIna granthoke svAdhyAya, prArthanA eva magalavAkyoke smaraNa, manana aura paThanase hotI hai| yahI anubhava AtmAkI ananta zaktiyokI vikAsa-bhUmi hai aura isapara calanese AkulatA dUra ho jAtI hai / NamokAra mantrakI sAdhanA manuSyakI viveka buddhikI vRddhi aura icchAoMko saMyamita karatI hai, jisase mAnavakI bhAvanAeM parimArjita ho jAtI haiN| ataeva vikArose utpanna honevAlI azAntiko rokane tathA Atmika zAntiko vikasita karanekA ekamAtra sAdhana NamokAra mahAmantra hI hai| yaha pratyeka vyaktiko bahirAtmA avasthAse dUra kara antarAtmA aura paramAtmA avasthAkI ora le jAtA hai / AtmabalakA AvirbhAva isa mantrakI sAdhanAse hotA hai / jo vyakti AtmabalI haiM, unake lie sasArame koI kArya asambhava nahI / Atmabala aura AtmavizvAsakI utpatti pradhAna rUpame ArAdhyake prati bhAvasahita uccAra kiye gaye prArthanAmaya magala. vAkyo dvArA hI hotI hai| jina vyaktiyome ukta dono guNa nahIM haiM, ve manuSya dharmake uccatama zikharapara caDhaneke adhikArI nahIM / jisa prakAra , pracaNDa sUryake samakSa ghaTATopa megha dekhate-dekhate vilIna ho jAte haiM, usI prakAra pacaparameSThIkI zaraNa jAnese ~ unake guNoke smaraNase, unakI prArthanAse AtmAkA svakIya vijJAna dhana evaM nirAkulatArUpa sukha anubhavame Ane lagatA hai tathA zakti itanI pravala ho jAtI hai ki antarmuhurtame kama
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 37 bhasma ho jAte haiM / mohakA abhAva hote hI yaha AtmA jJAnAgni dvArA anantadarzana, anantajJAna, anantavIrya aura anantasukhako prApta kara letA hai| vaidika dharmAnuyAyiyome jo khyAti aura pracAra gAyatrI mantrakA hai, bauddhome trisaraNa - trizaraNa mantrakA hai, jainome vahI khyAti aura pracAra _ NamokAra mantrakA hai / samasta dhArmika aura sAmANamokAra-mantrakA jika kRtyoke Arambhame isa mahAmantrakA uccAraNa artha kiyA jAtA hai| jaina-sampradAyakA yaha dainika jApa-mantra hai / isa mantrakA pracAra tIno sampradAyo - digambara, zvetAmbara aura sthAnakavAsiyome samAna rUpase pAyA jAtA hai| tIno sampradAyake prAcInatama sAhityame bhI isakA ullekha milatA hai| isa mantrame pAMca pada aTThAvana mAtrA aura paitIsa akSara haiM / mantra nimna prakAra hai - Namo arihatANaM, Namo siddhANaM, Namo AiriyANaM / ___Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savva-sAhUNaM // artha - arihanto yA arhantoko namaskAra ho, siddhoko namaskAra ho, AcAryoMko namaskAra ho, upAdhyAyoko namaskAra ho aura lokake sarvasAdhuoMko namaskAra ho| __ 'Namo arihatANa' bharihananAdarihantA narakatiryakkumAnuSyapretavAsagatAzeSadu svaprAptinimittatvAdarioha / tathA ca zeSakarmavyApAro vaiphalyamupeyAditi cenna, zeSakarmaNA mohatantratvAt / na hi mohamantareNa zeSakarmANi svakAryaniSpattI vyApRtAnyupalabhyante yena teSA svAtantrya jAyate / mohe vinaSTe'pi kiyantamapi kAla zeSakarmaNAM sacopalammAna teSAM tattantratvamiti cena, vinaSTerau janmamaraNaprabandhalakSaNasaMsArotpAdanasAmarthyamantareNa tatsatvasyAsatvasamAnatvAt kevalajJAnAdyazeSAtmaguNAvirbhAvapratibandhanapratyayasamarthasvAcca / tsyaarehnnaadrihntaa| rajohananAhA arihantA / jJAnahagAvaraNAni rajAMsIva bahiraGgAntaragAzepatrikAlagocarAnantArthavyaJjanapariNAmAtmakavastuviSayabodhAnubhava
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana prativandhakatvAdrajAMsi / moho'pi rajAmasmarajasA pUritAnanAnAmiva bhUyo mohAvaruddhAtmanAM jihmabhAvopalambhAt / kimiti tritayasyaiva vinAza upadizyata iti cenna, etadvinAzasya zeSakarmavinAzAvinAmAvitvAt teSAM hnnaadrihntaa| rahasyAmAvAdvA arihntaa| rahasyamantarAyaH tasya zeSaghAtitritaya. vinAzAvinAmAvino bhraSTabIjavaniHzaktIkRtAvAtikarmaNo hnnaadrihntaa| atizayapUjAhatvAdvArhanta / svargAvataraNajanmAmipekapariniSkramaNakevalajJAnotpattiparinirvANeSu devakRtAnAM pUjAnAM devAsuramAnavaprAptapUjAbhyo'dhikatvAdatizayAnAmahatvAdhogyatvAdarhantaH / / ___Namo bharihatANaM - Namo - namaskAraH / kebhyaH ? ahasyaH zakrAdikRtAM pUjAM siddhigatiM cAhantastebhya / arIn - rAgadveSAdIn ghnantIti arihantAraH tebhyo'rihantRbhyaH, na rohanti - notpadyante dagdhakarmavIjatvAt - punaH saMsAre na jAyante ityaruhantaH tebhyo'ruhadbhyo namo namaskAro'stu / bharihananAd rajohanana [syA bhAvAcca pariprAptAnantacatuSTayasvarUpa san indranirmitAmatizayavatI pUjAmahatIti arhan / ghAtikSayajamanantajJAnAdicaTuSTayaM vibhUtyAdya yasyeti vA'han / ___arthAt-'Namo arihaMtANaM' isa padame arihantoko namaskAra kiyA gayA hai / mari - zatruoMke nAza karanese 'arihanta' yaha sajJA prApta hotI hai / naraka, tiryaMca, kumAnupa aura prena ina paryAyoMme nivAsa karanese honevAle samasta du khokI prAptikA nimitta kAraNa honese mohako ari-zatru kahA gayA hai| 1. dhavalATIkA prathama pustaka, pR0 42-44 / 2, saptasmaraNAni, pR0 2 / 3. bhamarakIri viracita nAmamAlAkA bhASya, pR0 58-56 /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 39 zaMkA-kevala mohako hI ari mAna lenepara zeSa karmokA vyApAra - kArya niSphala ho jAyegA ? samAdhAna-yaha zakA ThIka nahI, kyoki avazeSa sabhI karma mohake adhIna haiN| mohake abhAvame avazeSa karma apanA kArya utpanna karaneme asamartha haiM / ata. mohakI hI pradhAnatA hai| zaMkAkAra-mohake naSTa ho jAnepara bhI kitane hI kAla taka zeSa karmoMkI sattA rahatI hai, isalie unako mohake adhIna mAnanA ucita nahI ? samAdhAna-aisA nahIM samajhanA cAhie, kyoki moharUpa arike naSTa ho jAnepara janma, maraNakI paramparArUpa sasArake utpAdanakI zakti zeSa karmome nahI rahanese una karmokA sattva asattvake samAna ho jAtA hai| tathA kevalajJAnAdi samasta AtmaguNoke AvirbhAvake rokaneme samartha kAraNa honese bhI mohako pradhAna zatru kahA jAtA hai| ata usake nAza pharanese 'arihanta' sajJA prApta hotI hai| athavA raja-AvaraNa karmoke nAza karanese 'marihanta' yaha sajJA prApta hotI hai| jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNa karmalikI taraha bAhya aura antaraMga samasta trikAlake viSayabhUta ananta arthaparyAya aura vyajanaparyAyarUpa vastuoko viSaya karanevAle bodha aura anubhavake pratibandhaka honese raja kahalAte haiM / mohako bhI raja kahA jAtA hai, kyoki jisa prakAra jinakA mukha bhasmase vyApta hotA hai, uname kAryakI mandatA dekhI jAtI hai, usI prakAra mohase jinakI AtmA vyApta rahatI hai, unakI svAnubhUtime phAluNya, mandatA pAyI jAtI hai| athavA 'rahasya ke abhAvase bhI arihanta saMjJA prApta hotI hai / rahasya antarAya karmako kahate haiN| antarAyakA nAza zeSa tIna ghAtiyA karmoke nAzakA avinAbhAvI hai aura antarAya karmake nAza honepara aghAtiyA karma bhraSTa vIjake samAna ni.zakta ho jAte haiN| isa prakAra antarAya karmake nAzase arihanta sajJA prApta hotI hai /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana athavA sAtizaya pUjA ke yogya hone se arhan sajJA prApta hotI hai, kyoki garbha, janma, dIkSA, kevala aura nirvANa ina pA~co kalyANakome devoM dvArA kI gayI pUjAe~, deva, asura, manuSyokI prApta pUjAose adhika haiM / ataH ina atizayoke yogya honese arhana sajJA prApta hotI hai / 40 indrAdike dvArA pUjya, siddhagatiko prApta honevAle arhanta yA rAgadvepa rUpa zatruoko nAza karanevAle arihanta athavA jisa prakAra jalA huA bIja utpanna nahI hotA usI prakAra karma naSTa ho jAneke kAraNa punarjanma se rahita arhantoMko namaskAra kiyA hai / w karmarUpI zatruoke nAza karanese tathA karmarUpI raja na hone se anantadarzana, anantajJAna, anantasukha aura anantavIryarUpa anantacatuSTaya ke prApta honepara indrAdike dvArA nirmita pUjAko prApta honevAle arhan athavA ghAtiyA - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya ina cAro karmoke nAza honese anantacatuSTaya vibhUti jinako prApta ho gayI hai, una arhantoko namaskAra kiyA gayA hai / jo sasArase virakta hokara ghara chor3a munidharma svIkAra kara lete haiM tathA apanI AtmAkA svabhAva sAdhana kara cAra ghAtiyA karmoka nAza dvArA anantadarzana, anantajJAna, anantasukha aura anantavIrya isa ananta catuSTayako prApta kara lete haiM, ve arahanta hai / ye arahanta apane divya jJAna -dvArA saMsArake samasta padArthoM kI samasta avasthAoko pratyeka rUpase jAnate haiM, apane divyadarzana dvArA samasta padArthoMkA sAmAnya avalokana karate haiM / ye AkulatArahita parama AnandakA anubhava karate hai / kSuvA, tRpA, bhaya, rAga, dvepa, moha, cintA, buDhApA, roga, maraNa, pasInA, kheda, abhimAna, rati, Azcarya, janma, nIda aura zoka ina aThAraha dopoMse rahita hone ke kAraNa parama zAnta hote haiM, ataH ve deva kahalAte haiM inakA paramodArika zarIra una sabhI zAstra, vastrAdi athavA agavikArAdise rahita hotA hai, jo kAma, krodhAdi nindya bhAvoMke cihna haiM / inake vacanose lokame dharmatIrtha kI pravRtti
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 41 hotI hai, jisane samasta prAraNI inake upadezakA anusaraNa kara apanA kalyANa karate haiM / arahanta parameSThI me 46 mUla guNa hote haiM - dasa atizaya janma samayake, dasa atizaya kevalajJAnake, caudaha atizaya devoke dvArA nirmita, ATha prAtihArya aura cAra anantacatuSTaya | iname prabhutAke aneka cihna vartamAna rahate haiM tathA aise aneka atizaya aura nAnA prakAra ke vaibhavakA sayoga pAyA jAtA hai, jinase laukika jIva AzcaryAnvita ho jAte haiM / arhantoke mUla do bheda haiM - sAmAnya arhanta aura tIrthaMkara arhanta | atizaya aura dharma tIrthakA pravartana tIrthaMkara arhantame hI pAyA jAtA hai / anya vizeSatAe~ donokI samAna hotI hai / koI bhI mAtmA tapazcaraNa dvArA ghAtiyA karmoMko naSTa karanepara arhantapadako prApta kara sakatA hai pratyeka arhanta bhagavAnme anantajJAna, anantadarzana, anantasukha, anantavIrya, kSAyika samyavatva, kSAyikadAna, kSAyika lAbha, kSAyikabhoga aura kSAyika upabhoga Adi guNoke prakaTa ho jAne se siddha svarUpakI jhalaka A jAtI hai, rAga, dveSa aura moharUpa tripurako naSTa karaneke kAraNa tripurArI, sasArame zAnti karaneke kAraNa zakara, tIno netro - netradvaya aura kevalajJAnase sasArake samasta padArthoM ko dekhaneke kAraNa trinetra eva kAmavikArako jItane ke kAraNa kAmAri kahalAte haiM / ' 1 AvirbhUtAnantajJAnadarzana sukhavIrya viratikSAyikasamyaktvadAnalAbhabhogopabhogAdhanantaguNatvAdi he vAtmasAtkR] siddhasvarUpA'sphaTikarmANamahodharagarbhodbhUtAdityavi - bhvavadedIpyamAnAH svazarIraparimAyA api jJAnena vizvarUpAH svAsthitAzeSa prameyatvataH prAptavizvarUpAH nirgatAzeSAmayatvato nirAmayAH vigatA zeSapApAlanapuatvena niraJjanAH dopakalAtItatvato niSkalAH / tebhyo'rhaddbhyo nama iti yAvat / giddha - mohataruNo vitthiNyA pANa- sAyaruttiyA / Nihaya-Niya- vigdha-vaggA bahu-vAra - viNiggayA ayalA //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana arhanta bhagavAn divya audArika zarIrake dhArI hote haiM, ghAtiyA - karmamalase rahita honeke kAraNa unakA AtmA mahAn pavitra hotA hai, ananta catuSTayarUpI lakSmI unako prApta ho jAtI hai, ata ve paramAtmA, svayambhU, jagatpati, dharmacako, dayAdhvaja, trikAladarzI, lokeza, lokaghAtA, dRDhavrata, purANapuruSa, yugamukhya, kalAdhara, jagannAtha, jagadvibhu, sarvajJa, prazAstA, vRhaspati, jJAnagarbha, dayAgarbha, hemagarbha, sudarzana, zaMkara, puNDarIkAkSa, svayavedya, pitAmaha, brahmaniSTha, yajJapati, suyajvA, vRSabhadhvaja, hiraNyagarbha, svayaMprabhu, bhUtanAtha, sarvalokeza, nirajana, prajApati, zrIgarbha Adi nAmoMse pukAre jAte haiM / 42 daliya - mayaNa - pyAvA tikAla- visarahi tIhi yayedi / diTTha sayalaTTha- sArA sudaddha-tiurA muNi-vvaNo // ti rayaNa-tisUladhAriya mohadhAsura - kabaMdha - biMda- harA | siddha-sayalappa-rUvA arahaMtA duraNaya-kayatA // - dhavalA TIkA, prathama pustaka, pR0 45 1 divyaudArikadehastho dhotaghA ticatuSTaya. / zAnadRgvIryasaukhyAca. so'rddan dharmopadezaka' | paJcAdhyAyI, a0 2, pR0 158 arahati NamokkAraM zrarihA pUjA suruttamA loe / ranahatA arihati ya bharatA veNa uccade // - mUtrArAdhanA, gA0 505 arihati vaMdaNaNamasAI dharachati pRyasakAraM / siddhigamaNaM ca arahA arihaMtA teNa vuJcati // devAsuramanuyANa arihA pUyA susattamA jamdA | ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vuccati // - vizeSAvazyakabhASya 3584- 3585 ---
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 43 1 'Namo siddhANaM - siddhA niSTitAH kRtakRtyAH siddhasAdhyA. naSTASTa karmANaH / namo-namaskAraH / kebhyaH ? siddhebhyaH, sitaM prabhUtakAlena baddhaM aSTaprakAra karma zukladhyAnAgninA dhyAta- mamIkRta yaiste niruktivazAt siddhAstebhyaH iti / yadvA siddhagatinAmadheya sthAna prAptA siddhAH / yadvA siddhAH suniSThitArthA mokSaprAptyA apunarbhavatvena sampUrNArthastebhyaH siddhebhya namaH / artha-jo pUrNarUpase apane svarUpame sthita haiM, kRtakRtya haiM, jinhone apane sAdhyako siddha kara liyA hai aura jinake jJAnAvaraNAdi ATha karma naSTa ho cuke haiM, unheM siddha kahate haiM / ina siddhoko namaskAra hai / jinhone sudUra bhUtakAla se bA~dhe hue ATha prakArake karmoM ko zukladhyAnarUpI agni ke dvArA naSTa kara diyA hai, una siddhoko, athavA siddha nAmakI gati jinhone prApta kara lI hai aura punarjanma se chUTakara jinhoMne apane pUrNa svarUpako prApta kara liyA hai, una siddhoko namaskAra hai / tAtparya yaha hai ki jo gRhasthAvasthAko tyAgakara muni ho cAraghAtiyA karmoMkA nAza kara anantacatuSTaya bhAvako prApta kara lete haiM / pazcAt yoga nirodha kara avazeSa cAra aghAtiyA karmoMko bhI naSTa kara eva parama odArika zarIrako choDa apane Urdhvagamana svabhAvase lokake agrabhAvame jAkara virAjamAna ho jAte haiM, ve siddha haiM / samasta paratantratAoMse chUTa jAneke kAraNa unako mukta kahA jAtA hai / AtmA me samyaktva, jJAna, darzana, vIrya, sUkSmatva, avagAhanatva, agurudarzanAvaraNa, laghutva aura avyAvAghatva ye ATha guNa hote haiM / jJAnAvaraNa, mohanIya, vedanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya ye karma ina guNoke guNa AcchAdita bAdhaka haiM | AtmApara ina karmoMkA AvaraNa paDa jAnese ye 1. dhavalA TIkA, prathama pustaka, pR0 46 / 2. saptasmaraNAni, pR0 3 /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana ho jAte haiM, kintu jaba AtmA apane puruSArthase ina karmo ko kSaya kara detA hai, tava siddha avasthAko prApta kara letA hai aura uparyukta ATho guraNoMkA mAvi - rbhAva ho jAtA hai / jJAnAvaragIya karmake kSayase anantajJAna, darzanAvaraNIya karmake kSayase anantadarzana, vedanIyake kSayase avyAvAghatva, mohanIyake kSaya se samyaktva, Ayuke kSayase avagAhanatva, nAmakarmake kSayase sUkSmatva, gotra- karmake kSayase agurulaghutva aura antarAyake kSayase vIryaguNakA AvirbhAva hotA hai / ) 2. jinhone nAnA bhedarUpa ATha karmokA nAza kara diyA hai, jo tIna lokake mastakake zekhara-svarUpa haiM, du.khose rahita haiM, sukharUpI sAgarame nimagna haiM, nirajana haiM, nitya haiM, ATha guNose yukta haiM, nirdoSa haiM, kRtakRtya haiM, jinhone samasta paryAyo - sahita sampUrNa padArthoMko jAna liyA hai, 44 81. kRtsnakarmakSayAjjJAna kSAyika darzana puna: / / pratyakSaM sukhamAtmottha vIrya ceti catuSTayam // 1 samyaktva caiva sUkSmatvamavyAbAdhaguNaH svataH / - astyagurulaghutva ca siddhe cASTaguNAH smRtAH // - pacAdhyAyI, a0 2, zlo0 6768 2. hiya- vivihaTTha-kammA - tihuvaNa- sira seharA vihuva- dukkhA / suhasAra- majjhagayA giranayA pica aTThaguNA // aNavajjA kaya-kajjA sanvAvayaveddi diTTha-sambaTThA / vaja - silattha bhaggaya-paDama vAmebja saThANA // mAma saMThAraNA vihu savvAvayavedi yo guNehi samA / sanvidiyANa visayaM jamega - dese vijAyati // 1 dhavalA TIkA, prathama pustaka, pR0 488 viha kammaviyalA sIdIbhUdA girajayA zicA / aTTaguNA kidakiccA loyaggazivAsiyo siddhA // - gommaTasAra jIvakANDa, gA0 66
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 45 vajrazilA nirmita abhagna pratimAke samAna abhedya AkArase yukta hai, jo puruSAkAra honepara bhI guNoMse puruSake samAna nahI hai, kyoki puruSa sampUrNa indriyoMke viSayoko bhinna bhinna dezome jAnatA hai, parantu jo pratyeka dezame saba viSayo ko jAnate haiM ve siddha haiM' / AtmAkA vAstavika svarUpa isa siddha paryAya ho prakaTa hotA hai, siddha hI pUrNa svatantra aura zuddha haiM / isa prakAra pUrNa zuddha kRtakRtya, acala, ananta sukha - jJAnamaya aura svatantra siddha AtmAoko 'Namo siddhANa' padame namaskAra kiyA gayA hai / 'Namo AiriyANaM' - Namo' namaskAraH paJcavidhamAcAraM caranti cArayantItyAcAryAH / caturdazavidyAsthAnapAragA. ekAdazAGgadharA / bhAcArAGgadharo vA tAtkAlikasvasamyaparasamayapArago vA meruriva nizvala. kSitiriva sahiSNuH sAgara iva bahiH kSipta malaH saptamaya vipramukta AcAryaH / Namo namaskAra.", kebhyaH ? bhAcAryaibhyaH, svayaM panvavidhAcAravanto'nyeSAmapi tatprakAzakatvAt bhAcAre sAdhavaH AcAryAstebhya iti / artha -- AcArya parameSThIko namaskAra hai / jo darzana, jJAna, cAritra, tapa aura vIrya ina pA~ca AcArokA svayaM AcaraNa karate haiM aura dUsare sAdhuoMse AcaraNa karAte haiM, unheM AcArya kahate haiN| jo caudaha vidyAsthAnoMke pAraMgata hoM, gyAraha agake dhArI ho athavA AcArAgamAzrake ghArI ho athavA tatkAlIna svasamaya aura parasamayame pAragata ho, meruke mamAna nizcala ho, pRthvIke samAna sahanazIla ho, jinhone samudrake samAna mala arthAt doSoM ko bAhara pheMka diyA ho aura jo sAta prakArake bhayase rahita hoM, unheM AcArya kahate haiM / 5 AcArya parameSThIke 36 mUla guNa hote haiM - 12 tapa, 10 dharma, AcAra, 6 Avazyaka aura 3 gupti / ina 36 mUla guNokA AcAryaM parameSThI sAvadhAnIpUrvaka pAlana karate haiM / 1 dhavanA TokA, prathama pustaka, pR0 48 / 2. saptasmaraNAni, pR0 3 /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana tAtparya yaha hai ki jo muni samyagjJAna aura samyakcAritrakI adhikatAke kAraNa pradhAnapadako prApta kara saghake nAyaka banate haiM tathA mukhyarUpase to nirvikalpasvarUpAcaraNa cAritrame hI magana rahate haiM; kintu kabhI-kabhI dharmapipAsu jIvoko rAgAzakA udaya honeke kAraNa karuNAvuddhime upadeza bhI dete haiM / dIkSA lenevAloko dIkSA dete haiM tathA apane doSa nivedana karane, vAloko prAyazcitta dekara zuddha karate haiM, ve AcArya kahalAte haiM / "paramAgamake paripUrNa abhyAsa aura anubhavase jinakI buddhi nirmala ho gayI hai, jo nirdoSa rItise chaha AvazyakokA pAlana karate haiM, jo meru parvatake samAna niSkampa haiM, zUravIra haiM, siMhake samAna nirbhIka haiM, zreSTha haiM, deza, kula aura jAtise zuddha haiM, saumya mUrti haiM, antaraga aura bahiraga parigrahase rahita haiM, AkAzake samAna nirlepa hai, aise AcArya parameSThI hote haiM / ye dIkSA aura prAyazcitta dete hai, paramAgama arthake pUrNa-jJAtA aura apane mUla. guNome niSTha rahate haiM isa ratnatrayake dhArI AcArya parameSThIko namaskAra kiyA hai| 'Namo uvajjhAyANa'-caturdazavidyAsthAnavyAkhyAtAraH upAdhyAyAH 1 zrA maryAdayA tadviSayavinayarUpayA caryante senyante jinazAsanArthopadezakatayA tadAkADakSibhiH ztyAcAryA. / ukta ca-"suttavika lakhyAjuto gacchassa meDhibhUlo y| gaNatattivippamukko attha vAei Airizro / ' athavA AcAro zAnAcArAdiH pncdhaa| AmaryAdayA vA cAro vihAraH AcArastatra sAdhavaH svayaM karaNAt prabhApaNat prdrshnaaccetyaacaaryaaH| zrAh ca pacavihaM pAyAra AyaramANA tahA payAsatA / AyAra damatA AyariyA teNa vuccati // athavA mA Ipad aparipUrNA ityrthH| cArA herikA ye te AcArA cArakalpA ityrthH| yuktAyuktavimAganirUpaNanipuNA vineyAH atasteSu sAdhavo yathAvacchAstrArthopadezakatayA ityaacaaryaa.| namasyatA caipAmAcAropadezakatayopakAritvAt / bhaga0 1, 1, 1 ttokaa| 12. dhavalA TIkA, pra0 pu0, pR0 46, mUlAcAra Avazyaka a0 zloka 11)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 47 tAtkAlikapravacanavyAkhyAtAro vA bhAcAryasyoktAzeSalakSaNasamanvitAH sagrahAnugrahAdihInAH / ___ namo-namaskAra / kebhyaH ? upAdhyAyebhya upa esya samIpamAgatya yebhyaH sakAzAdadhIyanta ityupAdhyAyAstebhyaH, iti / athavA ura-samIpe adhyAyo-dvAdazAGgayA paThanaM sUtrato'rdhatazca yeSAM te upAdhyAyAH tebhyaH upAdhyAyebhya nm| ika smaraNe iti vacanAt vA smaryate sUtrato jinapravacanaM yebhyaste upAdhyAyA / athavA upAdhAnasupAdhi -saMnidhistenopAdhinA upAdhau vA Ayo-lAma zrutasya yeSAm upAdhInAM vA vizeSaNAnAM prakramAcchomanAnAmAyo-lAmo yebhya athavA upAdhireva-saMnidhireva Ayam -haSTaphala daivajanitatvena AyAnAm-iSTaphalAnAM samUhastadekahetutvAt yepAma , athavA bhAdhInAM~mana.pIDAnAmAyo-lAma AdhyAya. adhiyAM vA 'nama kutsArthatvAt' kubuddhinAmAyo'dhyAya , 'dhye cintAyAm' ityasya dhAtoH prayogAnana kutsArthavAdeva ca durthAnaM vAdhyAyaH / upahata AdhyAya adhyAyo vA yaiste upaadhyaayaaH| namasyatA caiSAM susaMpradAyAyAtajinavacanAdhyApanato vinayena bhavyAnAmupakArakatvAditi / ____ arthAt caudaha vidyAsthAnake vyAkhyAna karanevAle upAdhyAya parameSThIko namaskAra hai| athavA tatkAlIna paramAgamake vyAkhyAna karanevAle upAdhyAya hote haiN| ye sagraha, manugraha Adi guNoko choDakara pUrvokta AcAryake sabhI guNose yukta hote haiN| una upAdhyAya parameSThIke lie namaskAra hai, jinake pAsa anya munigaNa adhyayana karate haiM, athavA jinake nikaTa dvAdazAgake sUtra aura maryoMkA munigaNa adhyayana karate haiM / 1. dhavalA TIkA, pra. pu0, pR0 50 / 2 saptasmaraNAni, pR0 4 / 3. bhaga0 1, 1, 1 TIkA /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana ik dhAtukA artha smaraNa karanA hotA hai, ata. jo sUtro ke kramAnusAra jinAgamakA smaraNa karate haiM, ve upAdhyAya kahalAte haiM / athavA upAdhyAya isa upAdhise jo vibhUSita ho, ve upAdhyAya kahalAte haiM / jo muni paramAgamakA abhyAsa karake mokSamArgame sthita haiM tathA mokSake icchuka muniyoko upadeza dete haiM, una munIzvaroko upAdhyAya parameSThI kahate haiM / upAdhyAya hI jainAgamake jJAta honeke kAraNa munisaghame paThana-pAThana ke adhikArI hote haiM / zAstroke samasta zabdArthako jJAta kara AtmadhyAname lIna rahate haiM / muniyoke atirikta zrAvakoko bhI avyayana karAte haiM / upAdhyAya padapara ve hI munirAja AsIna hote haiM, jo jainAgamake apUrva jJAtA hote haiM / gyAraha aga aura caudaha pUrvake pAThI, jJAna-dhyAname lIna, parama nirgrantha zrI upAdhyAya parameSThIko hamArA namaskAra ho / yahA~ ' Namo uvajjhAyANa' padame ukta svarUpavAle upAdhyAyako namaskAra kiyA gayA hai / 48 ' Namo loe savvasAhUNaM' - anantajJAnAdizuddhAtmasvarUpaM sAdhayantIti sAdhavaH / paJca mahAvratadharAstriguptiguptAH bhaSTAdazazIlasahasradharAcaturazItizatasahasra guNadharAzca sAdhavaH 2 / namo-namaskAra. | kebhya ? loke sarvasAdhubhya | lokaM - manuSyaloke samyagjJAnAdimirmokSasAdhakA sarvasattveSu samAiceti sAdhava, sarve ca te sthavirakalpika vibhedabhinnAH sAdhavazceti sarvasAdhavastebhya iti / athavA samyagdarzana- jJAna cAritrAdibhi sAdhayantIti mokSamArgamiti sAdhava / lokaM - sArdhadvayadvIpalakSaNe paJcacatvAriMzalakSayojana pramANe manuSyaloke sarve ca te sAdhavazca / yadvA -- arhata. sAdhava. sarvasAdhava tebhyo namo-namaskAro'stu / 1 vizeSake lie dekheM --mUlAcAra, anagAradharmAmRta / 2 dhavalA TI0 pra0 pu0, pR0 51 / 3. saptasmaraNAni, pR0 4 /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 49 arthAt-DhAI dvIpavartI sabhI sAdhuoko namaskAra ho / jo mananta jJAnAdirUpa zuddha AtmAke svarUpakI sAdhanA karate haiM, tIna guptiyose surakSita haiM, aThAraha hajAra zIlake bhedoko dhAraNa karate haiM aura caurAsI lAkha uttaraguNokA pAlana karate haiM, ve sAdhu parameSThI hote haiN| manuSya lokake samasta sAdhuoMko namaskAra hai| jo samyagdarzana, samyagjJAna aura samyaka cAritrake dvArA mokSamArgakI sAdhanA karate haiM tathA sabhI prANiyome samAna buddhi rakhate haiM, ve sthavirakalpi aura jinakalpi Adi bhedose yukta sAdhu haiM / athavA DhAI dvIpa - paMtAlIsa-lAkha yojanake vistAravAle manuSyalokame ratnatrayadhArI, paJcamahAvratose yukta, digambara, vItarAgI sAdhu parameSThIko namaskAra kiyA gayA hai| mihake samAna parAkramI, gajake samAna svAbhimAnI yA unmatta, vailake samAna bhadra prakRti, mRgake samAna sarala, pazuke samAna nirIha, gocarI vRtti karanevAle, pavanake samAna nissaMga yA sarvatra binA rukAvaTake vicaraNa karanevAle, sUryake samAna tejasvI yA samasta tattvoke prakAzaka, samudrake samAna gambhIra, sumeruke samAna parISaha aura upasargoke Anepara akampa aura aDola rahanevAle, candramAke samAna zAntidAyaka, maNike samAna prabhApujayukta, pRthvI ke samAna sabhI prakArakI bAdhAoko sahanevAle, sarpake samAna dUsareke banAye hue aniyata Azrayame rahanevAle, AkAzake samAna nirAlambI yA nirbhIka evaM sarvadA mokSakA anveSaNa karanevAle sAdhu parameSThI hote haiN|" abhiprAya yaha hai ki jo virakta hokara samasta parigrahako tyAga zuddhopayogarUpa munidharmako svIkAra karate haiM tathA zuddhopayogake dvArA apanI 1 sIi gaya vamaha-miya-pasu maarud-suuruvhi-mdridu-mnnii| khidi-uragayara-sarisA parama-paya vimaggayA sAhU / / -dhavalA TIkA, pra0 pu0, 10 52
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana I AtmAkA anubhava karate haiM, para padArthoMme mamatvabuddhi nahI karate tathA jJAnAdisvabhAvako apanA mAnate haiM, ve muni haiM / yadyapi jJAnakA svabhAva jAnanevAlA honese apane kSayopazama-dvArA prAbhRta padArthoMko jAnate haiM, para unase rAga buddhi nahI karate / zarIrame roga, buDhApA Adike honepara tathA bAhya nimittokA sayoga honepara sukha-dukha nahI karate haiM | apane yogya samasta kriyAoko karate haiM, para rAgabhAva nahI karate / yadyapi inakA prayAsa sarvadA zuddhopayogako prApta karane kA hI rahatA hai, para kadAcit prabala rAgAzakA udaya Anese zubhopayogI ora bhI pravRtti karanI paDatI hai / zarIra ko sajAnA, zRMgAra karanA Adi se sarvadA pRthak rahate haiM / inake mUla guraNa 28 haiM / inake antaragame ahiMsA bhAvanA sadA vartamAna rahatI hai tathA bahiragame saumya digamvara mudrA / ye jJAna, vyAna aura svAdhyAyame sarvadA lIna rahate haiM / bAIma parISahoko nizcala ho sahana karate haiM / zarIrakI sthiti ke lie Avazyaka AhAra-vihArakI kriyAeM sAvadhAnIpUrvaka karate haiM / ima prakArake sAdhuo ko ' Namo loe savvasAhUNa' pada dvArA namaskAra kiyA gayA hai / 1 50 pacaparameSThIke uparyukta vivecanase spaSTa hai ki Atmika vikAsakI apekSA me ho arhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarvasAdhuko deva mAnA gayA hai / ye pA~co hI vItarAgI haiM, ataH stuti ke yogya haiM / tattvadRSTise sabhI jIva mamAna haiM, kintu rAgAdi vikArokI adhikatA aura jJAnakI hInatAse jIva nindAyogya, tathA rAgAdikI honatA aura jJAnavI adhikatAse stutiyogya hote haiN| arihanta aura siddhoM meM rAgabhAvako pUrNa hInatA aura jAnakI vizeSatA hone ke kAraNa vItarAga vijJAnabhAva vartamAna hai tathA AcArya, upAvyAya aura sAdhuome ekadeza rAgAdikI hInatA aura kSayopazamajanya jJAnakI vizeSatA honese ekadeza vItarAga vijJAna bhAva hai, yataeva pA~co hI parameSThI vItarAga hone ke kAraNa vandanIya haiM / dhavalA TIkAme pacaparameSThI ke devatvakA samarthana nimnaprakAra kiyA gayA hai
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 1 zakA-Atma-svarUpako prApta arihanta aura siddhoko deva mAnakara namaskAra karanA ThIka hai, kintu jinhone AtmasvarUpako prApta nahIM kiyA hai,, aise AcArya, upAdhyAya aura sAdhuko deva mAnakara kaise namaskAra kiyA jAye? ___samAdhAna-yaha zakA ThIka nahIM hai, kyoki apane ananta bhedosahita samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacAritrakA nAma deva hai, ataH ina tIno guNoMse viziSTa jo jIva hai, vaha bhI deva kahalAtA hai / yadi ratnatrayako deva nahI mAnA jAyegA to sabhI jIva deva ho jaayeNge| ataeva AcArya, upAdhyAya aura muniyoko bhI deva mAnanA cAhie, kyoki ratnatrayakA mastitva arahantokI taraha iname bhI pAyA jAtA hai| ___ siddha parameSThIke ratnatrayakI apekSA AcArya Adi parameSThiyokA ratnatraya bhinna nahI hai| yadi inake ratnatrayame bheda mAna liyA jAye, to AcAryAdime ratnatrayakA abhAva ho jaayegaa| zakA-jinhone ratnatraya-samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrakI pUrNatAko prApta kara liyA hai, unhIko deva mAnanA cAhie, ratnamayakI apUrNatA jinameM rahatI hai, unako deva mAnanA asagata hai / samAdhAna-yaha zakA ThIka nahIM hai| yadi ekadeza ratnatrayame devatva nahI mAnA jAyegA to sampUrNa ratnatrayame devatva nahI bana sakegA, ata AcArya, upAdhyAya aura sarva sAdhu bhI deva haiM / jainAmnAyame alaukika sattAghArI kisI parokSazaktiko saccA deva nahI mAnA hai, para ratnatrayako vikAsaphI apekSA vItarAgI, jJAnI aura zuddhopayogI AtmAoko deva kahA hai| ima NamokAramantrame sanva-sarva aura loe-loka pada antya dIpaka haiN| jisa prakAra dIpaka bhItara rakha denese bhItarake samasta padArthokA prakAzana karatA hai, usI prakAra ukta dono pada bhI anya samasta padoke Upara prakAza DAlate haiM / ata' sampUrNa kSetrame rahanevAle trikAlavartI arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoko namaskAra samajhanA cAhie / 1. dhavalA, prathama pustaka, pR0 52-52
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 magalamantra NamokAra eka anucintana NamokAra mantrake pAThAntara prAcIna hastalikhita pustakoMme NamokAra mantra ke pAThAntara bhI upalabdha hote haiM / zvetAmvara AmnAyame moke sthAnapara namo pATha pracalita hai / ataeva sakSepa me isa mantrake pAThAntaropara vicAra kara lenA bhI Avazyaka hai / digambara paramparAme isa mantrakA mUlapATha to paT khaNDAgamake prArambhame likhita hI hai / isa pustakame bhI isI pAThako mUlapATha mAnA gayA hai / pAThAntara digambara paramparAke anusAra nimna prakAra haiM * 'arihatANa ke sthAnapara mudrita granthome arahatANa, prAcIna hastalikhita granthome ahaMtANa' tathA aruhaMtANa' pATha bhI milate haiM / isI prakAra 'AiriyANa' ke sthAnapara AyariyANa, AirIyANa 4 AiriANa pATha bhI 3 5 1 pAye jAte haiM | anya padoke pAThame kucha bhI antara nahIM hai, jyoMke tyo haiM / yadi arihANa ke sthAnapara arahatANa aura aruhanAga yA ahaMtANa pATha rakhe jAte haiM, to prAkRta vyAkararaNakI dRSTise arunANa aura arahatANa dono padose arhat zabda niSpanna hotA hai / ata dono zuddha haiM, para artha meM - 1 yaha pAThAntara - guTake meM - jaina siddhAnta bhavana ArAma milatA hai| na 12 ta 2. guTake meM ArambhameM bharahatANa likhA he pazcAt kATakara aruhatANaM likhA gayA hai / prAkRta paMcamahAguru mArga meM ahaMtANake sthAnapara aruhA pATha AyA hai / 3 mudrita aura hastalikhita pUjApATha sambandhI adhikAza pratiyoM meM / 4 mudrita adhikAMza pratiyoM meM / 5 hastalikhita s 12 guTake meM /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' : 1 f 4 : 1 magalamantra NamokAra eka anucintana 53 antara hai | aruhatakA artha hai ki jinakA punarjanma aba na ho arthAt karma vojake jala jAneke kAraNa jinakA punarjanmakA abhAva ho gayA hai, ve aruhana kahalAte haiM / devoke dvArA atizaya pUjanIya honeke kAraNa mahaMta kahe jAte haiM / isI arahatako lekhakone ahaMta likhA hai, arthAt prAkRta zabdako saMskRta mAnakara mahaMta pATha bhI likhA jAne lagA / SaTkhaNDAgamakI ghavalA TIkAke dekhanese avagata hotA hai ki AcArya vIrasena ke samayame bhI isa mahAmantra ke arahata aura aruhaMta pAThAntara the / unake isa mantrakI vyAkhyA meM prayukta 'atizayapUjArhatvAdvArhantaH' tathA 'bhraSTavIjavannizaktI kRtAghAtikarmaNo hananAt' vAkyose spaSTa siddha hai ki yaha vyAsyA ukta pAThAntaroko dRSTime rakhakara hI kI gayI hogI / yadyapi svaya vIrasenAcAryako mUlapATha hI abhipreta thA, isI kAraNa vyAkhyA ke antame unhone arihana pada hI prayukta kiyA hai, phira bhI vyAkhyA kI zailIse yaha spaSTa prakaTa ho jAtA hai ki unake sAmane pAThAntara the / vyAkaraNa aura artha kI dRSTise ukta pAThAntaroMme koI maulika antara na hone ke kAraNa unhone unakI samIkSA karanA ucita na samajhA hogA / isI prakAra AiriyANa, AyariyANa pAThoke arthame koI bhI antara nahI hai / prAkRta vyAkaraNake anusAra tathA uccAraNAdike kAraNa iname antara paDa gayA hai / rakArottaravartI ikArako dIrgha karanA kevala uccAraNakI saralatA tathA layako gati deneke lie ho sakatA hai / isI prakAra ikArake sthAnapara yakArakA pATha bhI uccAraNake saukaryake lie hI kiyA gayA pratIta hotA hai / ata NamokAra mantrakA zuddha aura Agamasammata pATha nimna haiNamo arihatANa Namo siddhANaM Namo AiriyANa | Namo uvajjhAyANa Namo koe savva sAhUNaM // 'zvetAmbara paramparAme isa mantrakA pATha nimna prakAra upalabdha hotA hainamo arihatANa namo sidvANa namo AyariyANa | namo uvajjhAyANa namo namo loe savva sAhUNaM //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana ___ saptasmaraNAnime 'arihanANa ke tIna pATha batalAye gaye haiM-'bhatra pAThatrayam -arahatANa, arihaMtANaM, aruhatANaM' / arthAt arahata, arihaMta aura aruhata ina tIno padokA artha pUrvake samAna indrAdike dvArA pUjya, dhAtiyA karmoke nAzaka, karmavIjake vinAzaka rUpame kiyA gayA hai / uccAraNa-saralatAke lie AiriyANake sthAnapara AyariyANa pATha hai / isame arthakI koI vizepatA nahIM hai| isa prakAra zvetAmbara AmnAyake pAThome digambara AmnAyake pAThokI apekSA koI maulika bheda nahIM hai / jo kucha bhI antara hai vaha 'namo' pAThamai hai| isa sampradAyake Agamika granthome bhI 'raNa' ke sthAnapara 'na' pAyA jAtA hai / isakA kAraNa yaha hai ki ardhamAgadhI prAkRtame vikalpase 'Na' ke sthAnapara 'na' hotA hai| digambara AmnAyake sAhityakI prAkRta prAyaH jaina zorasenI hai jo mahArASTrIke nakArake sthAnapara NakAra honeme samatA rakhatI hai| kintu zvetAmbara sampradAyake sAhityakI prAkRta bhASA mardhamAgadhI hai, isame NakArake sthAnapara NakAra aura nakAra dono prayoga pAye jAte haiM / batAyA gayA hai ki "mahArASTra yA nakArasya sarvadA NakArI jAyate'rddhamAgadhyA tu nakAraNakArI dvAvapi / " yathA "chaNaM chaNa pariNAya logasaddhaM ca smbso|"-bhaacaa0 1-2-3-103 / parantu isa sambandhame eka mahattvapUrNa bAta yaha hai ki bhApAke parivartanase zabdoko zaktime kamI AtI hai, jisase mantrazAstra ke rUpa aura maNDalame vikRti ho jAtI hai aura sAdhakako phala-pApti nahIM ho pAtI hai / ataH Namo pATha hI samIcIna hai, isa pAThake uccAraNa manana aura cintaname AtmAkI zakti adhika lagatI hai tathA phalaprApti zIghra hotI hai| mantroccAraNase jisa prANa-vidyutkA sacAra kiyA jAtA hai, vaha 'Namo' ke dharpaNase hI utpanna kI jA sakatI hai| ataeva zuddha pATha hI kAmame lenA caahie|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana isa mahAmantrame zuddhAtmAoko kramaza namaskAra kiyA gayA pratIta nahIM hotA hai| ratnatrayakI pUrNatA tathA pUrNa karma kalakakA vinAza to NamokAra mantrakA siddha parameSThIme dekhA jAtA hai, ata: isa mahAmantra ke pahale padame siddhoko namaskAra honA cAhie padakrama thA; kintu aisA nahIM kiyA gayA hai| dhavalA TIkAmeM AcArya vIrasena svAmIne isa AzakAko uThAkara nimnaprakAra samAdhAna kiyA hai vigatAzepalepepu siddhapu sarasvatAM salepAnAmAdau kimiti namaskAra kriyata iti cenneSa doSaH, guNAdhikasiddhaSu zraddhAdhikyanibandhanatvAt / asatyahatyAptAgamapadArthAvagamo na bhavedasmadAdInAm, saMjAtazcaitatprasAdAvityupakArApekSayA vAdAvahannamaskAraH kriyate / na pakSapAtI dopAya zubhapakSavRttaM zreyohetutvAt / bhadvaitapradhAne guNAbhUnadvaite dvaitaniyandhanasya pakSapAtasyAnupapattazca / AzraddhAyA AptAgamapadArthavipayazraddhAdhikyanivandhanatvakhyApanArtha vAItAmAdau nmskaarH| arthAt-~sabhI prakArake karma lepase rahita siddhaparameSThIke vidyamAna rahate hue aghAtiyA karmoke lepase yukta arihantoko Adime namaskAra kyoM kiyA hai ? isa AzakAkA uttara dete hue vIrasena svAmIne likhA hai ki yaha koI doSa nahIM hai / kyoki sabase adhika guNavAle siddhoMme zraddhAkI adhikatAke kAraNa arihata parameSThI hI hai -- arihanta parameSThIke nimittase hI adhika guNavAle siddhome sabase adhika zraddhA utpanna hotI hai athavA yadi arihanta parameSThI na hote to hama logoko Apta Agama aura padArthakA parijJAna nahIM ho sakatA thaa| yata arihantakI kRpAse ho hame vodhakI prApti huI hai, imalie upakArakI apekSA bhI AdimeM arihantoko namaskAra karanA yukti-sagata hai / jo mArgadarzaka upakArI hotA hai usIkA sabase pahale smaraNa kiyA jAtA hai|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 magalamantra NamokAra . eka anucintana yadi koI yaha kahe ki isa prakAra mAdime arihantoko namaska karanA to pakSapAta hai ? isapara AcArya uttara dete haiM ki aisA pakSapa doSotpAdaka nahI hai| kintu zubha pakSame rahanese vaha kalyANakA hI kAra hai| tathA dvaitako gauNa karake advaitakI pradhAnatAse kiye gaye namaskA dvaitamUlaka pakSapAta vana bhI to nahIM sakatA hai| ata. upakArIke khA arihanta bhagavAnko sabase pahale namaskAra kiyA hai, pazcAt si parameSThIko / arihanta aura siddhame namaskArakA ukta krama mAna lenepara, AcA upAdhyAya aura sarvasAdhuke namaskArame usa kramakA nirvAha kyo nahI ki gayA hai ? yahA~ bhI sabase pahale sAdhu parameSThIko namaskAra kiyA jA pazcAt upAdhyAya aura AcArya parameSThIko namaskAra honA caahie| para aisA padakrama nahIM rakhA gayA hai| uparyukta AzakApara vicAra karanese aimA pratIta hotA hai ki mahAmantrame parameSThiyoko ratnapraya guNakI pUrNatA aura apUrNatAke kAna do bhAgome vibhakta kiyA hai| prathama vibhAgame arhanta aura siddha dvitIya vibhAgame AcArya, upAdhyAya aura sAdhu haiN| prathama vibhAga parameSThiyome ratnatrayaguNakI nyUnatAvAle parameSThIko pahale aura ratnatra guNako pUrNatAvAle parameSThIko pazcAt rakhA gayA hai| isa kramAnusa arihantako pahale aura siddhako bAdame paThita kiyA hai| dUsare vibhAga parameSThiyoMme bhI yahI krama hai| AcArya aura upAdhyAyako apekSA muni sthAna U~cA hai, kyoki guNasthAna-ArohaNa munipadase hI hotA hai, Aca aura upAdhyAya padase nhii| aura yahI kAraNa hai ki antima samaya AcArya aura upAdhyAyoko apanA-apanA pada choDakara munipada dhAra karanA paDatA hai| mukti bhI munipadase hI hotI hai tathA ratnatrayako pUrNa iso padame sambhava hai| ataH dono vibhAgome unnata mAtmAoko pazca paThita kiyA gayA hai|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 57 - 11 eka anya samAdhAna yaha bhI hai ki jisa prakAra prathama vibhAgake parameSThiyome upakArI parameSThI ko pahale rakhA gayA hai, usI prakAra dvitIya vibhAgake parameSThiyome bhI upakArI parameSThIko prathama sthAna diyA gayA hai| AtmakalyANakI dRSTise sAdhupada unnata hai, para lokopakArakI dRSTise AcAryapada zreSTha hai| AcArya saghakA vyavasthApaka hI nahIM hotA, balki apane samayake caturvidha saghake rakSaNake sAtha dharma-prasAra aura dharma-pracArakA kArya bhI karatA hai / dhArmika dRSTise caturvidha saghakI sArI vyavasthA usIke Upara rahatI hai| use loka vyavahArajJa bhI honA cAhie jisase lokame tIrthaMkara dvArA pravartita dharmakA bhalIbhAMti saMrakSaNa kara sake / ataH janatAke utthAnake sAtha AcAryakA sambandha hai, yaha apane dharmopadeza-dvArA janatAko tIrthakaro-dvArA upadiSTa mArgakA avalokana karAtA hai| bhUlebhaTakoko dharmapantha sujhAtA hai| ataeva janatAkA dhArmika netA honeke kAraNa AcArya adhika upakArI hai| isalie dvitIya vibhAgake parameSThiyome AcAryapadako prathama sthAna diyA gayA hai| ___AcAryase kama upakArI upAdhyAya haiN| AcArya sarvasAdhAraNako apane upadezase dharmamArgame lagAte haiM, kintu upAdhyAya una jijJAsuoko adhyayana karAte haiM, jinake hRdayame jJAnapipAsA hai / unakA sambandha sarvamAdhAraNase nahIM, balki sImita adhyayanAthiyose hai / udAharaNake lie yo kahA jA sakatA hai ki eka vaha netA hai jo agaNita prANiyokI sabhAme apanA mohaka upadeza dekara unheM hitakI ora le jAnA hai aura dUsarA vaha prophesara hai, jo eka sImita kamareme baiThe hue chAtravRndako gambhIra tattva mamajhAtA hai / haiM dono hI upakArI, para unake upakArake parimANa aura guNome antara hai| ata AcAryake anantara upAdhyAya padakA pATha bhI upakAra guNakI nyUnatAke kAraNa hI rakhA gayA hai / antameM munipada yA sAdhupadakA pATha AtA hai / sAdhu do prakArake haidravyaliMgI aura bhaavliNgii| AtmakalyANa karanevAle bhAvaliMgI sAdhu haiN| AA AA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 maMgalamantra NamokAra . eka anucintana ye antaraga kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa parigrahase tathA vahiraMga - dhana, dhAnya, vastra Adi sabhI prakArake parigrahase rahita hokara Atma-cintaname lIna rahate haiN| ye sarvadA lokopakArase pRthak rahakara AtmasAdhanAme rata rahate haiN| yadyapi inakI saumya mudrA tathA inake ahiMsaka AcaraNakA prabhAva bhI samAjapara amiTa paDatA hai, para ye AcArya yA upAdhyAyake samAna loka-kalyAName salagna nahI rahate haiM / ata 'savvasAdhu' padakA pATha savase antame rakhA gayA hai / NamokAra mahAmantra anAdi hai / pratyeka kalpakAla me honevAle tIrthaMkaroMke dvArA isake arthakA aura unake gaNadharoke dvArA isake zabdokA nirUpaNa kiyA jAtA hai| pUjana pAThake Arambhame isa mahAmantrako anAdi kahakara smaraNa kiyA gayA hai / pUjanakA Arambha ho isa mahAmantrase hotA hai / pA~co parameSThiyoko eka sAtha namaskAra hone se yaha mantra paca parameSThI mantra bhI kahalAtA hai / paca parameSThI anAdi honeke kAraNa yaha mantra anAdi mAnA jAtA hai / isa mahAmantrame namaskAra kiye gaye pAtra Adi nahI, pravAharUpase anAdi haiM aura inako smaraNa karanevAlA jIva bhI anAdi hai | vAstavikatA yaha hai ki NamokAra mantra AtmAkA svarUpa hai, AtmA anAdi hai, ataH yaha mantra bhI anAdikAlase guruparamparA dvArA pratipAdita hotA calA A rahA hai / adhyAtmamajarIme batAyA gayA hai ki "idam arthamantra paramArthatIrthaparaMparAguruparaMparAprasiddha vizuddhopadezadam / " arthAt abhISTa siddhikAraka yaha mantra tIrthaMkarokI paramparA tathA guruparamparA se anAdikAla se calA A rahA hai / AtmAke samAna yaha anAdi aura avinazvara hai / pratyeka kalpakAlame honevAle tIrthaMkaroMke dvArA isakA pravacana hotA hai / dvitIya chedasUtra mahAnizIthake pAMcaveM adhyAyame batAyA gayA hai ki eya tuja pacamagalamahAsuyakrUdhassa vakkhANa taM mahayA pavaMgheNa bhaNata gayapajjavehi suttassa ya piyabhUyAhi NijuttimAsa cunnAhiM jaddeva NamokAra mahAmantrakA anAdi- sAhitya vimarza -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana 59 aNata-nANa vasaNadharehi titthayarehi vakkhANiya taheva samAsao vaksAgijja ta bhAsi / ahannayA kAlaparihANiDhoseNa tAo NijjuttibhAsa-cunnIo vucchinnAo / ibho ya vacca teNa kAleNa samapuNa mahiDDhipatte payANumArI vaharasAmI nAma duvAlasagasubhahare samuppanne / teNa ya pa vamaMgala-mahAsuyakkhadhassa uddhAro mUla suttassa majjhe lihio| mUlasuttaM puNa suttattAegaNaharehi atyatAe arihaMnehi bhagavatehiM dhammatitthayarehi tilogamahiehiM vArajiNidehi pannaviya tti esa vuddddhsNpyaao|" arthAt-isa pacamaMgala mahAzrutaskandhakA vyAkhyAna mahAn pravandhase ananta guNa aura paryAyosahita, sUtrakI priyabhUta niyukti, bhASya aura cUNiyo-dvArA jaisA ananta jJAna-darzanake dhAraka tIrthaMkarone kiyA, usI prakAra sakSepame vyAkhyAna karane yogya thaa| parantu Age kAla-parihANike dopase ve niyukti, bhASya aura cUNiyAM vicchinna ho gyii| phira kucha kAla jAnepara yathA samaya mahARddhiko prApta padAnumArI vanasvAmI nAmaka dvAdazAga zrutajJAnake ghAraka utpanna hue| unhone pacamagala mahAzrutaskandhakA uddhAra mUla sUtrake madhya likhA / yaha mUlasUtra sUtratvakI apekSA gaNadharodvArA tathA arthakI apekSA arihanta bhagavAn, dharmatIrthakara triloka-mahita vIra jinendrake dvArA prajJApita hai, aisA vRddha sampradAya hai / zvetAmbara Agamake ukta vivecanase yaha spaSTa hai ki zvetAmbara sampradAyame NamokAra mantra ke arthakA vivecana tIrthaMkaro-dvArA tathA zabdokA vivecana gaNadharo dvArA kiyA gayA mAnA gayA hai| isa kalpakAlake antima tIrthaMkara bhagavAn mahAvIrane isa mahAmantrake arthakA nirUpaNa tathA gautama svAmIne zabdokA kathana kiyA hai| kAladopake kAraNa tIrthakaratArA kathita vyAkhyAnake vicchinna ho jAnese dvAdazAga jJAnake dhArI zrI vacasvAmIne isakA uddhAra kiyaa| ataeva yaha mantra anAdi hai, gurU paramparAse anAdikAlase pravAharUpame calA A rahA hai| hA~, itanI bAta
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 maMgalamantra NamokAra eka anucintana avazya hai ki pratyeka kalpakAlame isa mantrakA vyAkhyAna eva zabdo dvArA praNayana avazya hotA hai| * jaisA ki Arambhame kahA gayA hai ki digambara-paramparA isa ' mahAmantrako anAdi mAnatI hai| jaise vastue~ anAdi haiM, unakA koI kartA-dhartA nahI hai, usI prakAra yaha mantra bhI anAdi hai, isakA bhI koI racayitA nahI hai / mAtra vyAkhyAtA hI pAye jAte haiM / SaTkhaNDAgamake prathama khaNDa jIvadvANake prArambhame yaha mAtra maMgalAcaraNa rUpase akti kiyA gayA hai | dhavalA TIkAke racayitA zrI vIrasenAcAryane TIkA meM grantha-racanA ke kramakA nirUpaNa karate hue kahA hai maMgaLa- nimitta heU parimANa NAma taha ya kattAra / vAgariya chappi pacchA vakkhANau satthamAiriyo || idi NAyamAiriya paraparAgayaM maNeNAvahAriya putrAriyAyArAgusaraNaM tirayaNa heu ti pupphadaMtA iriyo magalAdINaM chaSNaM sakAraNANa parUvaNaTuM suttamAha - " Namo arihatANa" ityAdi / arthAt - magala, nimitta, hetu, pariNAma, nAma aura karttA ina chaha adhikArokA vyAkhyAna karaneke pazcAt zAstrakA vyAkhyAna AcArya karate haiM / isa AcArya-paramparAko maname dhAraNa karanA tathA pUrvAcAryoM kI vyavahAra- paramparAkA anusaraNa karanA ratnatrayakA kAraNa hai, aisA samajhakara puSpadantAcArya magalAdi chahoke sakAraNa prarUpaNake lie Namo arihatANa' Adi magala sUtra ko kahate haiM / zrI vIrasenAcAryane isa maMgalasUtrako 'tAlapalaba' - tAlapralamba sUtra ke samAna dezA marpaka kahakara maMgala, nimitta hetu Adi chaho adhikAravAlA siddha kiyA hai " Age calakara vIrasenAcAryane magala zabdako vyutpatti eva aneka dRSTiyose bheda-prabhedokA nirUpaNa karate hue maMgalake do bheda batAye haiM 1. dhavalA TIkA, pra0 pu0, pR0 7 /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana "tacca magala duvihaM NibaddhamaNibaddhamidi / tattha Nibaddha NAma jo suttasmAdIe suttakattArega Nivaddha-devadA-NamokkAro taM Nibaddha magalaM / jo suttassAdIe suttakatAreNa kaya devadA NamokAro tamaNibaddha-magala / idaM puNa jIvaTThANa Niyaddha-maMgalaM / yatto 'imesi cohamaNhaM jIvasamAsANa' idi ehassa suttassAdIe Nibada - Namo arihaMtANaM' iccaadidevdaa-nnmokaar-dsnnaatto|" __ arthAt -magala do prakArakA hai-nibaddha aura anivaddha / sUtrake AdimeM sUtrakartA dvArA jo devatA-namaskAra anyake dvArA kiyA gayA likhA jAye arthAt pUrva paramparAse cale Aye kisI magalasUtra yA zlokako athavA paramparA-dvArA nirUpita arthake AdhArapara svaracita sUtra yA zlokako aMkita karanA nibaddha magala hai| racanAke Adime manasA yA vacasA yo hI sUtra yA magala vAkya vinA likhe jo namaskAra kiyA jAtA hai, vaha anibaddha kahalAtA hai / yahA~ 'jIvasyAna' nAmaka prayamakhaNDAgamame 'imesiM coisaNha jIpasamAsANa' ityAdi jIvasyAnaka isa sUtrake pahale 'Namo arihantANa' ityAdi magalasUtra, jo devatA namaskAra rUpameM vidyamAna hai, paramparAprApta nibaddha magala hai| uparyukta vivecanakA niSkarSa yaha hai ki vIrasena svAmIke mAnyatAnusAra yaha magalasUtra paramparAse prApta calA A rahA hai, puSpadantane ise yahA~ akita kara diyA hai / imase isa mahAmantrakA anAditva siddha hotA hai / alakAracintAmaNime nivaddha aura anibaddha magalakI paribhASA nimna prakAra kI gayI hai| jinasenAcAryane nivaddhakA artha likhita aura anivaddhakA artha alikhita yA anakita nahIM liyA hai / vaha likhate haiM - svakAvyamukhe svakRtaM padya nibaddham, parakRtamanivadam / 1. dhavalA TokA, prathama pu0, pR0 41 /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana arthAt -- svaracita magala apane granthaMme nivaddha aura anyaracita maMgalasUtrako apane granthame likhanA anibaddha kahA jAtA hai / ukta paribhASA ke AdhArapara NamokAra mantrako anivaddha magala kahA jAyegA / kyoki AcArya puSpadanta isake racayitA nahI hai / unheM to yaha mantra paramparAse prApta thA, ata unhoMne isa magalavAkyako grantha ke Adime akita kara diyA / isI Azayako lekara vIrasena svAmIne ghavalA TIkA ( 1141 ) me ise anivaddha maMgala kahA hai / 62 2 vaizAlI pratiSThAnake nirdezaka zrI DaoN0 hIrAlAlajIne vedanAkhaNDake ' Namo jiNANa' isa maMgalasUtra kI ghavalA TIkAke' AdhArapara NamokAra mantra ke AdikartA zrIpuSpadantAcAryako siddha karanekA prayAsa kiyA hai kintu anya Arpa granthoMke sAtha tathA jIvaTThANakhaNDake maMgalasUtrakI dhavalA TIkAke sAtha DaoNkTara sAhabake mantavyakI tulanA karanepara pratIta hotA hai ki yaha mantra anAdi hai | jaise agnikA uSNattva, jalakA zItatva, vAyukA sparzavattva eva AtmAkA cetanadharma anAdi hai, usI prakAra yaha NamokAra mantra anAdi hai / athavA anAdi jinavANIkA aga honese yaha mantra anAdi hai| mahAvandha prathama bhAgakI prastAvanA me batAyA gayA hai ki "jisa prakAra Namo jiNANa' Adi maMgalasUtra bhUtabali dvArA saMgRhIta hai, grathita nahI hai, usI prakAra NamokAra mantra rUpase khvAta anAdi mUlamantra nAmase vandita 'raNamo arihatANa' Adi bhI puSpadanta AcArya dvArA sagrahIta hai, grathita nahI hai / " mokSamArga anAdi hai, isa mArgake upadezaka aura pathika bhI anAdi haiM, tIrthaMkara prabhuo kI paramparA bhI anAdi hai / ana yaha anAdi mUlamantra bhagavAnkI divyadhvanise prApta huA hai| sarvajJa tIrthaMkara bhagavAn ne apanI divyadhvanise jina tattvokA prakAzana kiyA, garaNadharadevane unheM dvAdazAga vANIkA rUpa diyA / ataeva 2 - 1. dhavalA TIkA, pustaka 2, pR0 33-36 / 2. mahAbandha, prathama bhAga prastAvanA, pR0 30 /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra * eka anucintana anAdi dvAdazAgavANIkA aMga honese yaha mahAmantra anAdi hai| isa mahAmantrake sambandhame nimna zloka prasiddha hai| anAdimUlamantro'ya sarvavighnavinAzanaH / magarepu ca sarvepu prathamaM sagalaM mataH // dravyAyika nayako apekSAse yaha maMgalasUtra anAdi hai aura paryAyAyika nayakI apekSA sAdi hai| isI prakAra yaha nityAnitya rUpa bhI hai / kucha aitihAsika vidvAnokA abhimata hai ki sAdhu zabdakA prayoga sAhityame adhika purAnA nahIM hai ata isa arthame RSi-muni zabda hI prAcInakAlame pracalita the| NamokAra mantrame 'sAhaNa pATha hai, ataH yaha zabda ho isa bAtakA dyotaka hai ki yaha mantra anAdi nahI hai / isa zabdakA samAdhAna pahale hI kiyA jA cukA hai, kyoki zabdarUpame nivaddha yaha mantra avazya sAdi hai arthakI apekSA yaha anAdi hai| ime anAdi kahanekA artha yahI hai ki dravyAthika nayakI apekSA ise anAdi kahA gayA hai / kisI bhI kAryakA phala do prakArase prApta hotA hai-tAtkAlika aura kaalaantrmaavii| isa mahAmantrake smaraNate jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya Adi kokA kSaya hokara valyANa-zreyomArgakI prApti honA, isakA tAtkAlika phala hai| anAdikarma lipta AtmA isa mahAmantrake smaraNase tatkAla hI zraddhAlu ho samyaktvakI ora agrasara hotA hai / pacaparameSThIkA pavina maraNa vyaktiko Atmika vala pradAna karatA hai| yata pacaparameSThIke smaraNane AtmAge pavitratA AtI hai, zubha pariNati utpanna ho jAtI hai aura AtmAme ainI zakti utpanna ho jAtI hai, jisase vaha svayameva hI dhamakI ora nagara hotI hai| ata tAtkAlika phala Atmazuddhi hai| kAlAntarabhAvI phalame AtmAko zubha pariNati ke kAraNa artha-dhana, aizvarya abhyudaya aura kAma~-sAsArika bhoga, sumba, svAsthya Adike sAtha svargAdikI prApti hai / vAstavame NamokAra mantrako uddezya mokSa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 magalamantra NamokAra eka anucintana prApti hai aura yahI isa mantrakA yathArtha phala hai, kintu isa phala kI prAptike lie AtmAme kSAyika samyaktvakI yogyatA apekSita hai / mAhAtmya hamAre Agamame isa mantrakI baDI bhArI mahimA batalAyI gayI hai / yaha sabhI prakAra kI abhilASAoko pUrNa karanevAlA hai / AtmazodhanakA NamokAra mantrakA hetu hote hue bhI nitya jApa karanevAleke roga, zoka, Adhi, vyAdhi Adi sabhI bAdhAe~ dUra ho jAtI haiM / pavitra, apavitra, rogI, dukhI, sukhI Adi kisI bhI avasthA meM isa mantrakA japa karanese samasta pApa bhasma ho jAte haiM tathA bAhya aura abhyantara pavitra ho jAtA hai / yaha samasta vighnoko dUra karanevAlA tathA samasta magalome prathama magala hai / kisI bhI kAryake Adime isakA smaraNa karane se vaha kArya nirvighnatayA pUrNa ho jAtA hai / batAyA gayA hai / esI pacaNamoyAro savvapAvapaNAsaNI | magalANaM ca savvesi paDhama hoi maMgala || isa gAthAkI vyAkhyA karate hue siddhacandragaNine likhA hai - " epa paJcanamaskAraH eSa--pratyakSa vidhIyamAnaH paJcAnAmarhadAdInAM namaskAra. - praNAmaH / sa ca kIdRza: ? sarvapApapraNAzana | sarvANi ca tAni pApAni sarvapApAni iti karmadhArayaH / sarvapApAnAM prakarSeNa nAzanI -- vidhvasaka sarvapApapraNAzanaH iti tatpuruSaH / sarveSAM dravyabhAvabhedaminnAnAM maGgalAnAM prathamamidameva maGgalam / ca samuccaye paJcasu padeSu caturthyarthapu paSThI / atra cASTapaSTirakSarANi, nava padAni aSTau ca saMpado - vizrAmasthAnAni / , punaH sarveSAM maGgalAnAM - maGgalakArakavastUnA dadhidUrvAkSatacandananAlikera pUrNakalaza-svastika darpaNa-bhadrAsana - vardhamAna matsyaT gala zrIvatsanandyAvartAdInA madhye prathama mukhyaM maGgala maGgalakArako bhavati / yatA'smin paTite japte smRte ca sarvANyapi maGgalAni bhavantItyarthaH / " - 1
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra * eka anucintana 65 / ___ arthAt-yaha NamokAra mantra, jisame paMcaparameSThIko namaskAra kiyA gayA hai, sabhI prakArake pApoko naSTa karanevAlA hai| pApIse pApI vyakti bhI isa mantrake smaraNase pavitra ho jAtA hai tathA sabhI prakArake pApa isa mahAmantrake smaraNase naSTa ho jAte haiM / yaha dadhi, dUrvA, akSata, candana, nAriyala, pUrNakalaza, svastika, darpaNa, bhadrAyana, vardhamAna, matsya-yugala, zrIvatsa, nandyAvarta Adi magala-vastuome sabase utkRSTa magala hai| isake smaraNa aura japase aneka prakArakI siddhiyAM prApta hotI haiM / amagala dUra ho jAtA hai aura puNyakI vRddhi hotI hai| tAtparya yaha hai ki kisI bhI vastukI mahimA umake guNoMke dvArA vyakta hotI hai| isa mahAmantrake guNa acintya haiN| isame isa prakArakI vidyut zakti vartamAna hai jisase isake uccAraNa mApase pApa aura azubhakA vidhvaMsa ho jAtA hai tathA parama vibhUti aura kalyANakI prApti hotI hai / isa mahAmantrakI mahimA vyakta karanevAlI aneka racanAeM haiN| isame NamokAramantramAhAtmya, namaskAraklpa, namaskAramAhAtmya Adi pradhAna haiN| kahA jAtA hai ki janma, maraNa, bhaya, parAbhava, kleza, dukha, dAridraho Adi isa mahAmantrake jApase kSaNa bharame bhasma ho jAte haiM / isakI acizarIra mahimAkA varNana NamokAramantra-mAhAtmyame nimna prakAra batalAyA gayA utpanna mantraM saMmArasAraM nijagadanupamaM sarvapApArimannaM AtmAko saMsArIcchedamantraM vipanaviSaharaM krmnirmuulmntrm| |jaa sakatA mannaM sivipranAna zivamukha janana kevalajJAnamantraM isanA zakti mantra zrIjainamantraM japa japa japitaM janmanirvANamantrama bhayya nihita hai| ____isake dvArA bhUta, grASTiM surasaMpadA vidadhate muktidhiyo vazya ucATa vipadA caturgatibhuvAM vidveSamAtmanasA stamma durgamana prati prayatato mohamya saMmAra mokAra bhI pAnApannamaskiyAkSaramayI mArAdhanA de
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana yo'sakhyadu khakSayakAraNasmRtiH ya aihikAmuSmikasaukhyakAmadhuka / yo duSSamAyAmapi kalpapAdapo mantrAdhirAjaH sa katha na japyate / / na yadIpena sUryeNa candreNApyapareNa daa| tamastadapi nirnAma syAnnamaskAratejasA / / -na0 mA0 SaSTha a0 zlo0 23,24 arthAt-bhAvasahita smaraNa kiyA gayA yaha NamokAramantra asakhya du khoko kSaya karanevAlA tathA ihalaukika aura pAralaukika samasta sukhoko denevAlA hai| isa pacamakAlame kalpavRkSake samAna sabhI manorathoko pUrNa karanevAlA yaha mantra hI hai, ata saMsArI prANiyoko isakA japa avazya karanA caahie| jisa ajJAna, pApa aura saklezake andhakArako sUrya, candra aura dIpaka dUra nahI kara sakate haiM, usa ghane andhakArako yaha mantra naSTa kara detA hai| isa mantrake cintana, smaraNa aura manana karanese bhUta, preta, grahavAdhA, rAjabhaya, corabhaya, duSTabhaya, rogabhaya Adi sabhI kaSTa dUra ho jAte haiM / rAga-dveSajanya azAnti bhI isa mantrake jApase dUra hotI hai| yaha isa pacamakAlame kalpavRkSa, cintAmaNiratna yA kAmadhenuke samAna abhISTa phala denevAlA hai| jisa prakAra samudrake manthanase sArabhUta amRta eva dadhike manthanase sArabhUta ghRta upalabdha hotA hai, usI prakAra AgamakA sArabhUta yaha NamokAra mantra hai| isakI mArAdhanAse sabhI prakArake kalyANa prApta hote haiM / zrI, hrI, dhRti, kIrti, buddhi aura lakSmI AdikI prApti isa mantrake japase hotI hai| karmakI granthiko kholanevAlA yahI mantra hai tathA bhAvapUrvaka nitya japa karanese nirvANa padakI prApti hotI hai| bhagavAnkI pUjA, svAdhyAya, sayama, tapa, dAna aura gurubhaktike sAtha pratidina isa NamokAra mantrakA tIno sandhyAome jo bhaktibhAvasahita jApa karatA hai, vaha itanA puNyAsrava karatA hai, jisase cakravartI, ahamindra, indra Adike padoko prApta karanekI zakti utpanna ho jAtI hai| aisA vyakti
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 71 apane puNyAtizayake kAraNa tIrthaMkara bhI vana sakatA hai / apane sAtizaya puNyake kAraNa vaha tIrtha- pravartaka padako prApta ho jAtA hai / tathA jo vyakti isa mantrakA ATha karoDa, mATha lAkha, mATha hajAra aura ATha sau mATha cAra lagAtAra jApa karatA hai, vaha zAzvatapadako prApta ho jAtA hai / lagAtAra sAta lAkha japa karanevAlA vyakti sabhI prakArake kaSTose mukti prApta karatA hai tathA dAridrya bhI usakA naSTa ho jAtA hai / ghUpa dekara eka lAkha bAra japanevAlA bhI apanI abhISTa mana kAmanAko pUrNa karatA hai / isa matyakA acintya prabhAva hai | NamokAra mantra kA jApa karaneke lie sarvaprathama ATha prakArakI zuddhiyokA honA Avazyaka hai / 1 dravyazuddhi - pacendriya tathA manako vaza kara kapAya aura parigrahakA zaktike anusAra tyAga NamokAra mantrake jApa karane kI vidhi kara komala aura dayAlucitta ho jApa karanA / yahA~ dravyazuddhikA abhiprAya pAtrako antaraMga zuddhi se hai / jApa karanevAleko yathAzakti apane vikAroko haTAkara hI jApa karanA cAhie / antaragame kAma, krodha, lobha, moha, mAna, mAyA Adi vikAroko haTAnA Avazyaka hai / 2. kSetrazuddhi--- nirAkula sthAna, jahA~ hallA-gullA na ho tathA DA~sa, macchara Adi bAdhaka jantu na ho / cittame kSobha utpanna karanevAle upadrava eva zIta-uSNakI vAghA na ho, aisA ekAnta nirjana sthAna jApa karaneke lie uttama hai| ghara ke kisI ekAnta pradezame, jahA~ anya kisI prakArakI bAdhA na ho aura pUrNa zAnti raha sake, usa sthAnapara bhI jApa kiyA jA sakatA hai / 3. samaya zuddhi - prAtaH, madhyAhna aura sandhyA samaya kamase kama 45 miniTa taka lagAtAra isa mahAmantrakA jApa karanA cAhie / jApa karate samaya nizcinta rahanA evaM nirAkula honA 1. vayaTTamayA madarasa bhaTTalaksa ghaTTakoTI | jo guNaH bhacijuDo, sI pAvara sAsayaM ThAye // 3 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 maMgalamantra NamokAra . eka anucintana parama Avazyaka hai / 4. Asanazuddhi-kASTha, zilA, bhUmi, caTAI yA zItalapaTTIpara pUrvadizA yA uttaradizAkI ora muMha karake padmAsana, khaDgAsana yA ardhapadmAsana hokara kSetra tathA kAlakA pramANa karake maunapUrvaka isa mantra kA jApa karanA caahie| 5 vinayazuddhi-jisa Asanapara baiThakara jApa karanA ho, usa Asanako sAvadhAnIpUrvaka IryApatha zuddhike sAtha sApha karanA cAhie tathA jApa karaneke lie namratApUrvaka bhItarakA anurAga bhI rahanA Avazyaka hai| jabataka jApa karane ke lie bhItarakA utsAha nahIM / hogA, tabataka sacce manase jApa nahI kiyA jA sktaa| 6. manaHzuddhivicAroMkI gandagIkA tyAga kara manako ekAgra karanA, cacala mana idhara-udhara na bhaTakane pAye isakI ceSTA karanA, manako pUrNatayA pavitra banAnekA prayAsa karanA hI isa zuddhime abhipreta hai / 7 vacanazuddhi-dhIre-dhIre sAmyabhAvapUrvaka isa mantrakA zuddha jApa karanA arthAt uccAraNa karaneme azuddhi na hone pAye tathA uccAraNa mana-maname hI honA caahie| 8 kAyazuddhi-- zocAdi zakAmose nivRtta hokara yalAcArapUrvaka zarIra zuddha karake halanacalana kriyAse rahita jApa karanA caahie| jApake samaya zArIrika zuddhikA bhI dhyAna rakhanA cAhie / isa mahAmantrakA jApa yadi khar3e hokara karanA ho to tIna-tIna zvAsocchvAsoMme eka bAra par3hanA caahie| eka sau ATha bArake jApame kula 324 zvAsocchvAsa-sAMsa lenA caahie| jApa karanekI vidhiyAM--kamala jApya, hastAguli jApya aura mAlA jApya / kamala-jApavidhi-apane hRdayame ATha pAMkhur3Ike eka zveta kamalakA vicAra kare / usakI pratyeka pAMkhur3Ipara pItavarNake bAraha-bAraha binduoMkI kalpanA kare tathA madhyake golavRtta-kariNakAme bAraha vinduokA cintana kare / ina 108 vinduoke pratyeka vindupara eka-eka mantrakA jApa karatA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 73 huA 108 bAra isa mantrakA jApa kare / kamalako AkRti nimnaprakAra cintana kI jAyegI / mantra jApakA hetu pratidina vyakti 108 prakArake pApa karatA hai, ata. 108 bAra mantra kA jApa karanese usa pApakA nAza hotA hai / Arambha, samArambha, sarambha, ina tInoko mana, vacana, kAya se guraNA kiyA to 3x 3 = 9 huA / inako kRta, kArita, anumodita aura kaSAyoMse guNA kiyA to 94 354 = 108 / vIcavAle golavRttame 12 bindu haiM aura ATha dalo meM se pratyeka me vAraha-bAraha vindu haiM / ina 1248 = 96, 96 + 12 = 108 vinduopara 108 bAra yaha mantra paDhA jAtA hai / A hastAMgulijApa - apane hAthakI a~guliyopara jApa karanekI prakriyA yaha hai ki madhyamA vIcakI aMgulI ke bIca poruyepara isa mantrako par3he, phira usI aMgulI ke UparI poruyepara, phira tarjanI - a~gUThe ke pAsavAlI aMgulI ke UparI poruyepara mantra jApa kare / phira usI a~gulI ke bIca poruyepara mantra par3he, phira nIce ke poruyepara jApa kare / anantara vIcakI aMgulI ke nicale poruyepara mantra par3he, phira anAmikA - sabase choTI a~gulIke sAyavAlI aMgulI ke nicale poruyepara, phira vIca tathA Upara ke porayepara kramase jApa kare / isI prakAra puna. bIcako aMgulI ke bIca ke poruyete jApa Arambha kare / isa prakAra nau-nI cAra mantra japatA rahe, isa taraha 12 bAra japaneme 108 bAra me pUrA eka jApa hotA hai /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 maMgalamantra NamokAra eka anucintana / mAlAjApa-eka-sau ATha dAnekI, mAlA-dvArA jApa kare ! ___ ina tIno jApakI vidhiyome uttama kamala-jApa-vidhi hai| isame upayoga adhika sthira rahatA hai| tathA karma-bandhanako kSINa karaneke lie yahI jApavidhi adhika sahAyaka hai| sarala vidhi mAlA-jApa hai| isame kisI bhI tarahakA jhajhaTa-jhagaDA nahIM hai| sIdhe mAlA lekara jApa kara lenA hai / jApa karaneke pazcAt bhagavAnkA darzana karanA caahie| batAyA gayA hai tataH samutthAya jinendrabimbaM pazyetparaM maMgaladAnadazam / / pApapraNAzaM parapuNya hetuM surAsurai. sevitapAdapamam // / arthAt-prAtaHkAlake jApake pazcAt caityAlayame jAkara sava tarahake magala karanevAle, pApoko kSaya karanevAle, sAtizaya puNyake kAraNa eva surAsuro-dvArA vandanIya zrIjinendra bhagavAnake darzana karanA caahie| ___isa NamokAra mantra kA jApa vibhinna prakArakI iSTasiddhiyo aura ariSTavinAzanoke lie aneka prakArase kiyA jAtA hai| kisa kAryake lie kisa prakAra jApa kiyA jAyegA, isakA Age nirUpaNa kiyA jAyegA / jApakA phala bahuta kucha vidhipara nirbhara hai| uparyukta sakSipta vivecanake anantara yaha NamokAramantra jinAgamakA sAra kahA gayA hai| yaha samasta dvAdazAgarUpa batalAyA gayA hai / ataH isa kathanakI sArthakatA siddha kI jAtI hai| AcAryani dvAdazAga jinavANIkA varNana karate hue pratyekakI padasakhyA tathA samasta zrutajJAnake akSarokI saMkhyAkA varNana kiyA hai| isa mahAmanyame samasta zrutajJAna vidyamAna hai| dvAdazAMgarUpa NamokAramanna kyoki pacaparameSThIke atirikta anya zrutajJAna kucha nahIM hai| ataH yaha mahAmantra samasta dvAdazAga jinavANI rUpa hai| isa mahAmantrakA vizleSaNa karane para nimna niSkarSa sAmane Ate haiM
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana 75 isa mantrame 35 akSara hai / 5 pada haiM / Namo arihaMtANa =7 akSara, Namo siddhANa - 5, Namo AiriyANa-7, Namo uvajjhAyANa =7, Namo loe sanvasAhUNa = 9 akSara, isa prakAra isa mantrame kula 35 akSara haiN| svara aura vyajanokA vizleSaNa karanepara pratIta hotA hai ki 'raNamo arihatAraNa % 6 vyajana, Namo siddhAraNaM 5 vyajana, gamo mAiriyANa = 5 vyajana, Namo uvajjhAyANa = 6 vyajana, Namo loe savvasAhUNaM-8, isa prakAra isa manyameM kula 6+5+5+6+8%3D30 vyajana haiN| svara nimna prakAra haiM___ isa mantrame sabhI varNa majanta haiM, yahAM halanta eka bhI varNa nahIM hai| ataH 35 akSarome 35 svara mAnane caahie| para vAstavikatA yaha hai ki 35 akSaroke honepara bhI vahA~ svara 34 haiM / isakA pradhAna kAraNa yaha hai ki Namo arihatANaM' isa padame 6 hI svara mAne jAte haiN| mantrazAstrake vyAkaraNa ke anusAra 'raNamo marihatANa' padake 'ma' kA lopa ho jAtA hai| yadyapi prAkRtame ''eTaH" - netyanuvartate / eddityedotii| edotoH saMskRso sandhiH prAkRThe tu na bhavati / yathA devo mahiNaMdaNI, aho mamvaribha, ityAdi / sUtrake anusAra sandhi na hone ke kAraNa 'a' kA mastitva jyokA tyo rahatA hai, akA lopa yA khaNDAkAra nahI hotA hai, kintu mantrazAstrameM 'bahulam' sUtrakI pravRtti mAnakara 'svasyoravyavadhAne prakRtibhAvo lopo cakasya' isa sUtrake anusAra arihatANa' vAle padake 'ba' kA lopa vikalpase ho jAtA hai, ataH isa padame chaha hI svara mAne jAte haiM / isa prakAra kula mantrame 35 akSara honepara bhI 34 hI svara rahate haiN| kula svara aura vyajanoko salyA 34+ 30 = 64 hai| mUla vargoM kI saMkhyA bhI 64 hI hai| prAkRta bhApAke niyamAnusArama, i, u aura e mUla svara tathA jaka 2. trivikramadevakA prAkRta vyAkaraNa, pR0 4, sunasaDyA 1 2. jainasimAntakaumudo, pR. 4, sUparalyA rA.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 maMgalamantra NamokAra eka anucintana Na ta da dha ya ra la va sa aura ha ye mUla vyajana isa mantrame nihita haiM / ataeva 64 anAdi mUla varNoM ko lekara samasta zrutajJAnake akSarokA pramANa nimna prakAra nikAlA jA sakatA hai / gAthAsUtra nimna prakAra haicausadvipada viraliya dugaM ca dAuNa saguNa kiyA / saUNa ca kae puNa sudaNANaslakkharA hoMti // bhartha -- ukta causaTha akSarokA viralana karake pratyeka Upara dokA aka dekara paraspara sampUrNa doke akokA guNA karanese lavdharAzime eka ghaTA denese jo pramAraNa rahatA hai, utane hI zrutajJAnake akSara hote haiM / yahA~ 64 akSarokA viralana kara rakhA to- 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 18446744073709551616-1 18446744073709551 615 samasta zrutajJAnake akSara / ina akSaroMkA pramAraNa gAthAme nimna prakAra kahA gayA hai / - .......... ekaTThe ca ca ya chassattayaM ca ca ya suNNasattatiyasattA / suNNaM Nava paNa paMcaya ekkaM chakkekkago ya paNaya ca // 2 '1| = arthAt - eka ATha cAra-cAra chaha sAta cAra-cAra zUnya sAta tIna sAta zUnya nava paca-paca eka chaha eka pA~ca samasta zrutajJAna ke akSara haiM / isa prakAra NamokAra mantrame samasta zrutajJAnake akSara nihita haiM / kyoki anAdi nighana mUlAkSaropara se hI ukta pramANa nikAlA gayA hai / mata saMkSepame samasta jinavANIrUpa yaha mantra hai ! isakA pATha yA smaraNa karanese kitanA mahAn puNyakA bandha hotA haiM / tathA kevala jJAnalakSmIkI prApti bhI isa mantrako ArAdhanAse hotI hai| jJAnArNavame zubhacandrAcAryane isa mantrakI ArAdhanAkA phala batAte hue likhA haipriyamAsyantikoM prAptA yogino yena kaMcana | amumeva mahAmantraM te samArAdhya kevalam //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana prabhAvamasya nizeSaM yoginAmapyagocaram / anabhijJo jano te ya sa manye'nilArditaH // anenaiva vizuddhyanti jantava: pApapakkitAH / anenaiva vimucyante bhavaklezAnmanISiNaH // arthAt - isa loka me jitane bhI yogiyone AtyantikI lakSmI -- mokSalakSmIko prApta kiyA hai, una savone zrunajJAnabhUta isa mahAmantrakI ArAghanA karake hI / samasta jinavANIrUpa isa mahAmantra kI mahimA eva isakA tatkAla honevAlA amiTa prabhAva yogI munIzvaroke bhI agocara haiM / ve isake vAstavika prabhAvakA nirUpaNa karanemeM asamartha haiN| jo sAdhAraNa vyakti isa zrutajJAnarUpa mantrakA prabhAva kahanA cAhatA hai, vaha vAyuvaza pralApa karanevAlA hI mAnA jAyegA / isa NamokAra mantrakA prabhAva kevalI hI jAnaneme samartha hai| jo prANI pApase malina haiM, ve imI mantra se vizuddha hote haiM aura isI manyake prabhAvase manISogaNa saMsAra ke klezoMse chUTate haiM / svAdhyAya aura dhyAnakA jitanA samvandha Atmazodhanake sAtha hai, utanA hI isa mantrakA bhI sambandha AtmakalyANake sAtha hai / isa mantrakA 108 vAra jApa karanese dvAdazAga jinavANIke svAdhyAyakA puNya hotA hai tathA mana ekAgra hotA hai / isa mantra ke prati aTUTa zraddhA yA vizvAsa honese hI yaha mantra kAryakArI hotA hai| dvAdazAga jinavANIkA itanA sarala, susaMskRta eva saccA rUpa kahI nahI mila sakatA hai| jJAnarUpa AtmAko imakA anubhava hote hI zrutajJAna kI prApti hotI hai| jJAnAvaraNIya karmakI nirjarA yA kSayopazama rUpa zakti isa mantrake uccAraNase mAnI hai tathA AtmAse mahAn prakAza utpanna ho jAtA hai| ataeva yaha mahAmantra samasta zrutajJAna rUpa hai, isameM jinavANIkA samasta rUpa nihita hai / manojJAnika dRSTi se yaha vicAraNIya prazna hai ki NamokAra manyakA manapara kyA prabhAva par3atA hai ? mAtmika zaktikA vikAsa kisa prakAra hotA hai, jisase isa mantrako samasta kAryoMmeM siddhi denevAlA kahA gayA 77
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana NamokAra mantra hai / manovijJAna mAnatA hai ki mAnavakI dRzya kriyAe~ unake cetana manameM aura adRzya kriyAe~ acetana mana meM hotI haiM / manakI ina donoM kriyAoko manovRtti kahA jAtA hai / yo to sAdhAraNata. manovijJAna aura manovRtti zabda cetana manakI kriyAke bodhake lie prayukta hotA hai / pratyeka manovRttike tIna pahalU haiMjJAnAtmaka, vedanAtmaka aura kriyAtmaka / manovRttike ye tInoM pahalU ekadUsarese alaga nahI kiye jA sakate haiN| manuSyako jo kucha jJAna hotA hai, usake sAtha sAtha vedanA aura kriyAtmaka bhAvakI bhI anubhUti hotI hai / anAtmaka manovRttike savedana, pratyakSIkaraNa, smaraNa, kalpanA aura vicAra ye pAMca haiM | saMvedanAtmakake savega, umaMga, sthAyIbhAva aura bhAvanA granthi ye cAra bheda evaM kriyAtmaka manovRttike sahaja kriyA, mUlavRtti, Adata, icchita kriyA aura caritra ye pA~ca bheda kiye gaye haiM / NamokAramantra ke smaraNase jJAnAtmaka manovRtti uttejita hotI hai, jisase usase abhinnarUpame sambaddha rahanevAlI umaga vedanAtmaka anubhUti aura caritra nAmaka kriyAtmaka anubhUtiko uttejanA milatI hai / abhiprAya yaha hai ki mAnava mastiSka me jJAnavAhI aura kriyAvAhI ye do prakArakI nADiyAM hotI haiM | ina dono nADiyokA Apasame sambandha hotA hai, parantu ina donoke kendra pRthak haiM / jJAnavAhI nADiyAM aura mastiSka ke jJAnakendra mAnavake jJAnavikAsame evaM kriyAvAhI nADiyA~ aura mAnava mastiSka ke kriyA kendra usake caritrake vikAsakI vRddhike lie kArya karate haiM / kriyAkendra maura jJAnakendrakA ghaniSTha sambandha honeke kAraNa NamokAra mantrakI ArAdhanA, smaraNa aura cintanase jJAnakendra aura kriyAkendrokA samanvaya honese mAnava mana sudRr3ha hotA hai aura Atmika vikAsakI preraNA milatI hai / manuSya kA caritra usake sthAyI bhAvokA samuccaya mAtra hai, jisa manuSya ke sthAyIbhAva jisa prakAra ke hote haiM, usakA caritra bhI usI prakArakA hotA hai / manuSyakA parimArjita aura Adarza sthAyIbhAva hI hRdayakI anya pravRttiyo kA 78 EVE
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana niyantraNa karatA hai| jisa manuSyake sthAyIbhAva suniyantrita nahIM athavA jisake maname uccAdarzoke prati zraddhAspada sthAyIbhAva nahIM hai, usakA vyaktitva sugaThita tathA caritra sundara nahIM ho sakatA hai / dRDha aura sundara caritra banAneke lie yaha Avazyaka hai ki manuSyake maname uccAdarbhoke prati zraddhAspada sthAyIbhAva ho tathA usake anya sthAyIbhAva usI sthAyIbhAvake dvArA niyantrita ho / sthAyIbhAva hI mAnavake aneka prakArake vicAroke janaka hote haiN| inhIke dvArA mAnavakI samasta kriyAoMkA sacAlana hotA hai| ucca Adarzajanya sthAyIbhAva aura viveka ina donome ghaniSTha sambandha hai / kabhI-kabhI vivekako choDakara sthAyI bhAvoke anusAra hI jIvana kriyAe~ sampanna kI jAtI haiN| jaise vivekake manA karanepara bhI zraddhAvaza dhArmika prAcIna kRtyoMme pravRttikA honA tathA kisIse jhagaDA ho jAnepara usakI jhUThI nindA sunanekI pravRttikA honaa| ina kRtyome viveka sAtha nahIM hai. kevala sthAyI bhAva hI kArya kara rahA hai| viveka mAnavakI kriyAoMko roka yA moDa sakatA hai, usase svayaM kriyAyoke macAlanako zakti nahIM hai| ataeva AcaraNako parimAjina aura vikasita pharaneke lie kevala viveka prApta karanA hI mAvazyaka nahIM hai, balki mAvazyakta hai usake sthAyI bhAvako yogya aura dRDha bnaanaa| ___vyaktike manameM jabataka kinI mundara mAdarzake prati yA kisI mahAn vyaktike prati zraddhA aura premake sthAyIbhAva nahIM tabataka durAcArase haTakara sadAcArame unakI pravRtti nahIM ho sakatI hai| jJAnakI mAtra jAnakArIse durAcAra nahIM rokA jA sakatA hai, isake lie ucca zadazaMke prati pradA bhAvanAkA honA anivArya hai / NamokAra mantra aisA pavitra ucca Adarza hai, jisase sudRDha myAyIbhAvI utsati honI hai| yata NamokAramantrakA manapara jaba bAra-bAra prabhAva paDegA arthAt zavika samaya taka isa mahAmantrakI bhAvanA jaba ganameM banI rahegI tara sthAyI bhAvo parikAra ho hI jAyegA yora ge ho niyantrita sthAyIbhAva mAnavo pariyake vikAsame gahAyayA hoNge|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana isa mahAmantrake manana, smaraNa, cintana aura dhyAnameM ajita bhAvosthAyIrUpase sthita kucha saMskArameM jiname adhikAMza saMskAra viSaya-kaSAyasambandhI hI hote-me parivartana hotA hai / maMgalamaya AtmAoMke smaraNase mana pavitra hotA hai aura purAtana pravRttiyome zodhana hotA hai, jisase sadAcAra vyaktike jIvaname AtA hai| ucca Adarzase utpanna sthAyIbhAvake abhAvameM hI vyakti durAcArakI mora pravRtta hotA hai| ataeva manovijJAna spaSTa rUpase kahatA hai ki mAnasika udvega, vAsanA evaM mAnasika vikAra ucca Adarzake prati zraddhAke abhAvame dUra nahIM kiye jA sakate haiN| vikAroko adhIna karanekI pratikriyAkA varNana karate hue kahA gayA hai ki pariNAma-niyama, abhyAsa-niyama aura tatparatA-niyamake dvArA uccAdarzako prApta kara viveka aura AcaraNako dRDha karanese hI mAnasika vikAra aura sahaja pAzavika pravRttiyAM dUra kI jA sakatI hai| NamokAra mantrake pariNAma-niyamakA artha yahA~para hai ki isa mantrakI ArAdhanA kara vyakti jIvaname santoSakI bhAvanAko jAgrata kare tathA samasta sukhoMkA kendra isIko samajhe / abhyAsa-niyamakA tAtparya hai ki isa mantrakA. manana, cintana aura smaraNa nirantara karatA jAye / yaha siddhAnta hai ki jisa yogyatAko apane bhItara prakaTa karanA ho, usa yogyatAkA vAra-bAra cintana, smaraNa kiyA jAye / pratyeka vyaktikA carama lakSya jJAna, darzana, sukha aura vIryarUpa zuddha Atmazaktiko prApta karanA hai| yaha zuddha amUrtika ratnatrayasvarUpa saccidAnanda AtmA hI prApta karane yogya hai, ataeva ratnatrayasvarUpa paMcaparameSThI vAcaka NamokAra mahAmantrakA abhyAsa karanA parama Avazyaka hai| isa mantraka abhyAsa-dvArA zuddha AtmasvarUpame tatparatAke sAtha pravRtti karanA jIvaname tatparatA niyamame utAranA hai| manuSyame anukaraNakI pradhAna pravRtti pAyI jAtI hai, isI pravRttike kAraNa pacaparameSThIkA Adarza sAmane rakhakara unake anukaraNase vyakti apanA vikAsa kara sakatA hai| manovijJAna mAnatA hai ki manuSya meM bhojana DhUMDhanA, bhAganA, lar3anA,
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 81 utsukatA, racanA, sagraha, vikarSaNa, zaraNAgata honA, kAma pravRtti, zizurakSA, dUsaroMkI cAha, Atma-prakAzana, vinItatA aura ha~sanA ye codaha mUlapravRttiyA~ pAyI jAtI haiM / ina mUlapravRttiyAMkA astitva sasArake sabhI prANiyome pAyA jAtA hai, para manuSyakI mUlapravRtiyoMmeM yaha vizeSatA hai ki manuSya inameM samucita parivartana kara letA hai / kevala mUlapravRttiyo dvArA saMcAlita jovana asabhya aura pAzavika kahalAyegA / ata mUlapravRttiyo meM Repression damana, Inhibition vilayana, Redirection mArgAntarIkaraNa aura Sublimation zodhana ye cAra parivartana hote rahate haiM / pratyeka mUlapravRttikA vala usake barAbara prakAzita hone se baDhatA hai / yadi kisI mUlapravRttike prakAzanapara koI niyantraNa nahIM rakhA jAtA hai, to vaha manuSya ke lie lAbhakArI na banakara hAniprada ho jAtI hai / ata damanakI kriyA honI cAhie / udAharaNArtha yo kahA jAtA hai ki saMgrahakI pravRtti yadi sayamita rUpameM rahe to usase manuSyake jIvanakI rakSA hotI hai, kintu jaba yaha adhika vaDha jAtI hai to kRpaNatA aura corIkA rUpa dhAraNa kara letI hai, isI prakAra dvandva yA yuddhako pravRtti prANa-rakSA ke lie upayogI hai, kintu jaba yaha adhika baDha jAtI hai to yaha manuSyakI rakSA na kara usake vinAzakA kAraNa bana jAtI hai| isI prakAra anya mUlapravRttiyoke sambandhameM bhI kahA jA sakatA hai / ataeva jIvanako upayogI banAne ke lie yaha mAvazyaka hai ki manuSya samaya-samayapara apanI pravRttiyokA damana kare aura unheM apane niyantraNameM rakhe / vyaktitva ke vikrAmake lie mUlapravRttiyokA damana utanA hI Avazyaka hai, jitanA unakA prakAzana / * mUlapravRttiyokA damana vicAra yA viveka dvArA hotA hai / kisI bAhya mattA dvArA kiyA gayA damana mAnava jIvanake vikAsake lie hAnikAraka hotA hai / ata vacaname ho NamokAra manyake Adarza dvArA mAnavako mUlapravRttiyAMkA damana sarala aura svAbhAvika hai / isa manyA Adarza hRdayame zrA aura dRDha vizvAsako utpanna karatA hai; jisame mUlapravRttiyokA damana
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 magalamantra NamokAra * eka anucintana karane meM baDI sahAyatA milatI hai / NamokAra mantrake uccAraNa, smaraNa, cintana, manana aura dhyAna dvArA manapara isa prakArake saskAra paDhate haiM, jisase jIvanameM zraddhA aura vivekakA utpanna honA svAbhAvika hai / kyoki manuSyakA jIvana zraddhA aura sadvicAroMpara ho avalambita hai, zraddhA aura vivekako choDakara manuSya manuSyakI taraha jIvita nahIM raha sakatA hai ata jIvanako mUlapravRttiyokA damana yA niyantraNa karaneke lie mahAmaMgala vAkya NamokAra mantrakA smaraNa parama Avazyaka hai / isa prakArake dhArmika vAkyoMkecinnanase mUlapravRtti niyantrita ho jAtI haiM tathA janmajAta svabhAvameM parivartana ho jAtA hai / ata niyantraNakI pravRtti dhIre-dhIre AtI hai / jJAnArNavameM AcArya zubhacandrane batalAyA hai ki mahAmaMgala vAkyoko vidyutzakti AtmAmeM isa prakArakA jhaTakA detI hai, jisase AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha janya sajJAe~ sahajameM pariSkRta ho jAtI haiM / jIvanake dharAtalako unnata banAneke lie isa prakArake magala vAkyoko jIvanameM utAranA parama Avazyaka hai / ataeva jIvanako mUlapravRttiyo ke pariSkAra ke lie damana kriyAko prayogameM lAnA Avazyaka hai / isase mUlapravRttiyA~ kucha * mUlapravRttiyoke parivartanakA dUsarA upAya vilayana hai / yaha do prakAra se ho sakatA hai - niropa dvArA ora vizeSa dvArA / nirodhakA tAtparya hai ki pravRttiyoMko uttejita hone kA hI avasara na denaa| samayameM naSTa ho jAtI haiM / viliyama jemsakA kathana hai ki yadi kisI pravRttiko adhika kAla taka prakAzita honekA avasara na mile to vaha naSTa ho jAtI hai / ata dhArmika AsthA dvArA vyakti apanI vikAra pravRttiyoMko avaruddha kara unheM naSTa kara sakatA hai| dUsarA upAya jo ki virodha dvArA pravRttiyoke vilayana ke lie kahA gayA hai, usakA artha yaha hai ki jisa samaya eka pravRtti kArya kara rahI ho, usI samaya usake viparIta dUsarI pravRttiko uttejita hone denA / aisA karane se do pArasparika virodhI pravRttiyoM ke eka sAtha ubhaDane se donokA bala ghaTa jAtA hai / isa taraha donoke prakAzanakI -- '
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 83 rItima~ antara ho jAtA hai athavA dono zAnta ho jAtI hai / jaise dvandvapravRttike ubhaDane para yadi sahAnubhUtiko pravRtti ubhADa dI jAye to ukta pravRttikA vilayana saralatAse ho jAtA hai / NamokAra mantrakA smaraNa isa dizAmeM bhI sahAyaka siddha hotA hai / isa zubha pravRtti ke utpanna honese anya pravRttiyA~ sahaja meM vilIna kI jA sakatI hai / mUlapravRttike parivartanakA tIsarA upAya mArgAntarIkaraNa hai| yaha upAya damana aura vilayana ke upAyase zreSTha hai / mUlapravRttike damanase mAnasika zakti sacita hotI hai, jabataka isa sacita zaktikA upayoga nahIM kiyA jAye, tatrataka yaha hAnikAraka bhI siddha ho sakatI hai / NamokAra mantrakA smaraNa isa prakArakA amogha astra haiM, jisake dvArA vacapana se hI vyakti apanI mUlapravRttiyokA mArgAntarIkaraNa kara sakatA hai| cintana karane kI pravRtti manuSya meM pAyI jAtI hai, yadi manuSya isa cintanakI pravRttimeM vikArI bhAvanAoMko sthAna nahIM de aura isa prakArake magalavAkyoMkA ho cintana kare to cintana pravRttikA yaha sundara mArgAntarIkaraNa hai / yaha satya hai ki manuSyakA mastiSka nirarthaka nahIM raha sakatA hai, usameM kisIna kisI prakArake vicAra avazya AyeMge / ataH caritra bhraSTa karanevAle vicAroMke sthAnapara caritra-vardhaka vicAroko sthAna diyA jAye to mastiSkako kriyA bhI calatI rahegI tathA zubha prabhAva bhI par3atA jAyegA / jJAnArNava meM zubhacandrAcAryane batalAyA hai apAsya kalpanAjAla cidAnandamaye strayam / ya. svarUpe laya prApta. sa syAitnatrayAspadam // nityAnandamaya zuddhaM citsvarUpa sanAtanam / pazyAtmani paraM jyotirAdvatIyamanavyayam // arthAt -- namasta kalpanAjAlako dUra karake apane caitanya aura Anandamaya sparUpameM lona hotA, nizvaya ratnayayako prAptikA sthAna hai / jo isa vicArameM lIna rahatA hai ki meM nitya Anandamaya hai, zuddha hU~, caitanyasvarUpa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra . eka anucintana dhrauvyasahita hU~, vaha vyakti vyarthake vicArose apanI rakSA karatA hai, pavitra vicAra yA dhyAnameM apane ko lIna rakhatA hai| yaha mAgantirIkaraNakA sundara prayoga hai| mUlapravRttiyoke parivartanakA cauthA upAya zodhana hai / jo pravRtti apane aparivartita rUpameM nindanIya karmomeM prakAzita hotI hai, vaha zodhita rUpama prakAzita honepara zlAghanIya ho jAtI hai| vAstavameM mUlapravRttikA zodhana usakA eka prakArase mArgAntarIkaraNa hai| kisI mantra yA magalavAkyakA cintana Arta aura raudra dhyAnase haTAkara dharmadhyAnameM sthita karatA hai ataH dharmadhyAnake pradhAna kAraNa NamokAramantrake smaraNa aura cintanakI parama AvazyakatA hai| uparyukta manovaijJAnika vizleSaNakA abhiprAya yaha hai ki NamokAramantrake dvArA koI bhI vyakti apane manako prabhAvita kara sakatA hai| yaha mantra manuSyake cetana, avacetana aura acetana tono prakArake manoko prabhAvita kara acetana aura avacetanapara sundara sthAyI bhAvakA aisA saMskAra DAlatA hai, jisase mUla pravRttiyokA parikAra ho AtA hai aura acetana manameM vAsanAoko ajita honekA avasara nahIM mila paataa| isa mantrako mArAdhanAmeM aiso vidyut-gakti hai, jisase isake smaraNase vyaktikA antardvandva zAnta ho jAtA hai, naitika bhAvanAokA udaya hotA hai, jisase anaitika vAsanAmokA damana hokara naitika saskAra utpanna hote haiN| AbhyantarameM utpanna vidyut bAhara aura bhotarameM itanA prakAza utpanna karatI hai, jisase vAsanAtmaka saskAra bhasma ho jAte hai aura jJAnakA prakAza vyApta ho jAtA hai / isa mantrake nirantara uccAraNa, smaraNa aura cintanase mAtmAme eka prakArako zakti utpanna hotI hai, jise mAikI bhASAme vidyut kaha sakate haiM, isa zakti dvArA AtmAkA zodhana-kArya to kiyA hI jAtA hai, sAtha hI isase anya Azcaryajanaka kArya bhI sampanna kiye jA sakate haiN|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 85 manake sAtha jina niyoMkA gharSaNa honese divya jyoti prakaTa hotI hai una dhvaniyoke samudAyako mantra kahA jAtA hai / mantra aura vijJAna donomeM antara hai, kyoki vijJAnakA prayoga jahA~ bhI kiyA jAtA hai, phala eka hI hotA hai / parantu manyameM yaha bAta nahIM hai, usakI saphalatA sAdhaka aura sAdhyake Upara nirbhara hai, dhyAnake asthira honese bhI mantra asaphala ho jAtA hU~ / mantra tabhI saphala hotA hai; jaba zraddhA, icchA aura dRDha sakalpa ye tInoM hI yathAvat kArya karate ho / manovijJAnakA siddhAnta hai ki manuSyakI avacetanAyeM bahuta-sI AdhyAtmika zaktiyA~ bharI rahatI hai, inhI zaktiyo ko mantra dvArA prayogameM lAyA jAtA hai / mantrako dhvaniyoMke magharSa-dvArA mAdhyAtmika zaktiko uttejita kiyA jAtA hai / isa kAryameM akelI vicArazakti hI kAma nahIM karatI hai, isako sahAyatA ke lie utkaTa icchA-zaktike dvArA dhvani sacAlanakI bhI AvazyakatA hai / mantra zakti ke prayogako saphalatAke lie mAnasika yogyatA prApta karanI paDatI hai, jisake lie naiSTika AcArako AvazyakatA hai / mantranirmANake lie oM hAM hIM haM hrIM haH hA hasaH klIM klaeN dvA hrIM dradraH zrI kSatroM kI haM aM phaT capaT, sarvopaT, ghe vai yaH ThaH saH havyaM paM caM yAta yaMtra Adi bIjAkSaroko AvazyakatA hotI hai / sAdhAraNa vyaktiko ye bIjAkSara nirarthaka pratIta hote haiM, kintu hai ye sArthaka aura inameM aimI zakti antanihita rahatI hai, jisameM Atmazakti yA devatAoko uttejita kiyA jA sakatA hai | ataH ye dhIjAkSara janta. karaNa aura vRttikI zuddha preraNA vyakta haiM. jiname mAtmika zaktikA vikAsa kiyA jA sakatA hai / mantrazAstra aura NamokAra mantra ina ghojAkSaraoNkI utpatti pradhAnataH NamokAramanyase hI huI haiM kyoMki mAnUkA dhyaniyA~ isI mantra se udbhUta hai / ina sabameM pradhAna 'bha' boja hai, yaha AtmavAcaka mUlabhUta hai / ise tejovIja, kAmavoja aura bhavavoja mAnA gayA hai| paMcaparameSThI vAcaka honese ooko samasta mantrIkA sAratattva
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana batAyA gayA hai / ise praNavavAcaka bhI kahA jAtA hai kIrtivAcaka, hrIko kalyANavAcaka, kSIMko zAntivAcaka, rhako magalavAcaka, OMko sukhavAcaka, kSvIMko yogavAcaka, hako vidveSa aura ropavAcaka, prI prIMko stambhanavAcaka aura klIko lakSmIprAptivAcaka kahA gayA hai / sabhI tIrthakaroke nAmAkSaroko maMgalavAcaka eva yakSa-yakSiNiyoMke nAmoMko kIti aura prItivAcaka kahA gayA hai| bIjAkSarokA varNana nimna prakAra kiyA gayA hai . OM praNavadhruvaM brahmavIjaM, tejovIjaM vA, oM tejovIjaM, aiM vAgbhavabIjaM, laM kAmabIja, krIM zaktiSIja, haMsaH viSApahAravIjaM kSIM pRthvIvIjaM, svA vAyubIjaM, hA AkAzagrIjaM, hAM mAyAvIjaM trailokyanAthabIjaM vA, krAM kuzabIjaM, ja pAzabIjaM, phaT visarjanaM cAlanaM vA, vauSaT pUjAgrahaNa AkarpaNa vA, saMvoSaT AmantraNam, blU dvAvaNa, kuM zrAkarSaNa, g stammana, hA~ mahAzakti, vapaT AhvAnana, raM jvalana, kSvIM viSApahArabIja, ThaH candrayIjaM, ghe ghai grahaNavIjaM, vaivibandhoM vA; dvA dvA klI blUM saH paJcavANI, dvaM vidveSaNaM roSavIja vA, svAhA zAntika mohaka vA, svadhA pauSTikaM, namaH zodhanavIja, haM gaganavIjaM, ha jJAnavIja, yaH visarjana bIja uccAraNaM vA, ya vAyuvIja, ju vidveSaNavIja, ivIM amRtabIja, kSva mogavIja, hU DhaNDabIjam, khaH svAdanavIja, jhauM mahAzaktitrIja, ha lava yU piNDavIja, haM magalabIja sukhabIja vA, zrI kIttibIja kalyANavIja vA klIM ghanabIja kuberavIjaM vA, tIrthakaranAmAkSarazAntivIja mAgalyabIja kalyANavIja vighnavinAzakavIja vA a bhAkAzavIja dhAnyavIja vA, a sukhabIja tejovIja vA, I guNavIja tejovIja vA, u vAyuvIja, kSA kSIM kSaM kSa kSa kSa kSa rakSAbIja, sarvakalyANarvIjaM sarvazudviyIja vA, va dravaNazrIjaM, ya magalavIja, zodhanabIja, yaM rakSAyIja, aM zaktibIja tatha kAlupyanAzaka maMgaLavardhaka ca / - vIjakoza arthAt - o praNava, dhruva, brahmavIja yA tejovIja hai / aiM vAgbhava vIja,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana 87 lu kAmabIja, kroM zaktibIja, ha sa vipApahAra bIja, zrI pRthvI bIja, svA vAyuvIja, hA AkAzavoja, hrA mAyAvIja yA trailokyanAtha bIja, kro akuzavIja, ja pAzavona, phaT visarjanAtmaka yA cAlana-dUrakaraNArthaka, vaupaT pUjAgrahaNa yA AkarpaNArthaka, savauSaT AmantraNArthaka, blU drAvaNavIja, kloM AkarpaNaboja, glauM stambhana vIja, hro mahAzaktivAcaka, vaSaT AhvAnana vAcaka, raM jvalanavAcaka, kSvI vipApahAravIja, Tha' candrabIja, ghe ghe grahaNa. bIja, dra vidveSaNArthaka, roSabIja, svAhA zAnti aura havanavAcaka, svaghA pauSTika vAcaka, nama zodhanavIja, ha gaNanabIja, ha jAnavIja, ya visarjana yA uccAraNa vAcaka, nu vidveSaNavIja, zvI amRtabIja, kSvI bhogavIja, hU~ daNDabIja, kha: svAdanayoja, bhauM mahAzaktibIja, ha, lyU piNDabIja, kSvoM hai magala aura sukhavoja, zrI kotibIja yA kalyANavIja, klIM dhanavIja, yA kuvarabIja, tIrthakarake nAmAkSara zAntivIja, ho Rddhi aura siddhivoja, hrA hrIM hra. hrIM hra sarvazAnti, mAgalya, kalyANa, vighnavinAzaka, siddhidAyaka, ma AkAzavIja, yA dhAnyaboja, A sukhabIja yA tejoboja, I guNavIja yA tejoboja yA vAyuvIja, kSA kSoM kSadhe vai kSo kSoM kSa sarvaralyANa yA marvaguddhibIja, va dravaNaboja, yaM maMgalavoja, ma zodhanaboja, yaM rakSAbIja, jhaM gaktibIja aura ta tha daM kAlupyanAzaka, magalavardhaka aura sukhakAraka batAyA gayA hai| ina samasta bIjAkSaroko uttatti NamokAra manya tathA isa mantrI pratipAdita pavaparameSThIphe nAmAkSara, tIrthakara aura yakSa yakSiNiyoke nAmAkSaropara-se huI hai / mantrake tIna aga hote hai, rUpa, vauja aura phala / jitane bhI prakArake manya hai, unameM vIjarUpa yaha NamokAra mantra yA isase niSpana koI sUkSmatattva rahatA hai / jisa prakAra homyopaithika davAmeM davAkA aga jitanA alla hotA jAtA hai, utanI hI usako zakti baDhatI jAtI hai aura usakA camatkAra dikhalAI paDane lagatA hai| isI prakAra isa NamopAra mantrako sUkSmIkAraNa-mAga jitane bhUdhama bIjAkSara anya mantroMmeM nihita kiye jAte hai, una manyokI utanI hI zayita baDhatI jAtI hai|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana - mantrokA bAra-bAra uccAraNa kisI sote hueko bAra-bAra jagAne ke samAna hai / yaha prakriyA isIke tulya hai, jisa prakAra kinhIM do sthAnoMke vIca vijalIkA sambandha lagA diyA jAye / sAdhakakI vicAra-zakti svica - kA kAma karatI hai ora mantra zakti vidyut laharakA / jaba mantra siddha ho jAtA hai taba Atmika zaktise AkRSTa devatA mAntrikake samakSa apanA AtmArpaNa kara detA hai aura usa devatAkI sArI zakti usa mAntrika A jAtI hai / sAmAnya mantroM ke lie naitikatAko vizeSa AvazyakatA nahIM hai / sAdhAraNa sAdhaka vIjamantra aura unakI dhvaniyoMke gharSaNase apane bhItara Atmika zaktikA prasphuTana karatA hai / mantrazAstra meM isI kAraNa mantroke aneka bheda batAye gaye haiM / pradhAna ye haiM- ( 1 ) stambhana ( 2 ) mohana (3) uccATana ( 4 ) vazyAkarpaNa ( 5 ) jRmbhaNa ( 6 ) vidveSaNa ( 7 ) mAraNa ( 8 ) zAntika aura ( 9 ) pauSTika | jina dhvaniyoke vaijJAnika sannivezake gharSaNa dvArA sarpa, vyAghra, siMha Adi bhayakara jantumoko bhUta, preta, pizAca Adi daivika bAdhAooko, zatrusenA ke mAkramaNa tathA anya vyaktiyo dvArA kiye jAnevAle kaSToko dUra kara inako jahA~ tahA~ niSkriya kara stambhita kara diyA jAye, una dhvaniyoke sannivezako stambhana mantra, jina dhvaniyoke vaijJAnika sannivezake gharSaNa dvArA kisIko mohana kara diyA jAye una dhvaniyoke sannivezako mohita mantra; jina dhvaniyoke sannivezake gharpaNa-dvArA kisIkA mana asthira, ullAsarahita eva nirutsAhita hokara padabhraSTa eva sthAnabhraSTa ho jAye, una dhvaniyoke sannivezako uccATana mantra, jina dhvaniyo ke sannivezake gharpaNa-dvArA icchita vastu yA vyakti sAdhakake pAsa A jAye - kisIkA viparIta mana bhI sAdhakako anukUlatA svIkAra kara le, una dhvaniyoke sannivezako vazyAkarpaNa, jina dhvaniyoke vaijJAnika sannivezake gharSaNa-dvArA zatru, bhUta, preta, vyantara sAdhakako sAdhanA se bhayatrasta ho jAyeM, kA~pane lageM, una ghnaniyoMke sannivezako jRmbhaNa mantra, jina dhvaniyA ke 88
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 saMlapanakA eka i api paraspara aura kau g, n, t. 50, 0 jAli maMtra kArya, una vizeSa dh abhivAdya cAka ko de sake. ti mahArA mayaMkerase bhayaMkara kandarAkA krU samasyAvara viSabAdhA, viSTa, syAvRSTi, duniAdi iMDayoM aura cIra lAdalA prahareko mandi mantra evaM kita vyatiyA vaijJAnika ke dvArA sulayako kI prati ho, poka pratimA satya kahate hai / eka varSako duSita nahIM kiyaga kA sakatA hai. kiMtu isase mantrakA vizTeSana ho hotA hai, jisakI hai| hai| isa na varSa kAryaka 89 kozeka vikendra karake unake hai kakSA v mu ca tu ra va kharakA svipana karane hue use varSaH ca unle saMvatra ra 8873 ko 55 koTiMga aura kanika hote hai| sevaI aniyo parivAra yA varSa ka varga saMkramaNa klasa aura svaniyoM baMda evaM aura maMtraka hovo hai /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana vazya, AkarSaNa aura uccATana 'hU~' kA prayoga, mAraNa meM 'phaTkA prayoga, stambhana, vidveSaNa aura mohana meM 'namaH' kA prayoga eva zAnti aura pauSTika ke lie 'vapaT' zabdakA prayoga kiyA jAtA hai / mantra ke anta meM 'svAhA' zabda rahatA hai / yaha zabda pApanAzaka, magalakAraka tathA AtmAko Antarika zAntiko udbuddha karanevAlA batalAyA gayA hai | mantrako zakti' zAlI banAnevAlI antima dhvaniyoMmeM svAhAko strIliMga; vaSaTu, phaT, svadhAko pulliMga aura nama ko napuMsaka liMga mAnA hai | mantra- siddhike lie cAra pIThokA varNana jainazAstra meM milatA hai - zmazAnapITha, zavapITha, araNyapITha aura zyAmApITha / 90 2 bhayAnaka zmazAnabhUmimeM jAkara mantrakI ArAdhanA karanA zmazAnapITha hai / abhISTa mantrI siddhikA jitanA kAla zAstromeM batAyA gayA hai, utane kAla taka zmazAnameM jAkara mantra sAdhana karanA Avazyaka hai / bhIru sAdhaka isa pIThakA upayoga nahIM kara sakatA hai / prathamAnuyoga meM AyA hai ki sukumAla munirAjane NamokAra mantrako ArAdhanA isa pIThameM karake Atmasiddhi prApta kI thii| isa pIThameM sabhI prakAra ke mantrokI sAdhanA kI jA sakatI hai / zavapIThameM karNapizAcinI, karNezvarI Adi vidyAokI siddhike lie mRtaka kalevarapara Asana lagAkara mantra sAdhanA karanI hotI hai / AtmasAdhanA karanevAlA vyakti isa ghRNita pIThase dUra rahatA hai / vaha to ekAnta nirjana bhUmimeM sthita hokara AtmAkI sAdhanA karatA hai / araNyapIThameM ekAnta nirjana sthAna, jo himaka jantuoMse samAkorNa hai, meM jAkara nirbhaya ekAgra citta se mantrakI ArAdhanA kI jAtI hai / NamokAra mantrakI mArAdhanA ke lie araNyapITha hI sabase uttama mAnA gayA hai / nirgrantha parama tapasvI nirjana araNyome jAkara hI pacaparameSThokI ArAdhanA dvArA nirvANa lAbha karate hai / rAga-dvepa, moha, krodha, mAna, mAyA aura lobha Adi vikAroko jItanekA eka mAtra sthAna araNya hI hai, ataeva isa mahAmantrakI sAdhanA isI sthAnapara yathArtha rUpase ho sakatI hai| ekAnta nirjana sthAnameM SoDazI navayauvanA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana sundarIko vastrarahita kara sAmane baiThAkara mantra siddha karanA evaM apane manako tilamAtra bhI calAyamAna nahIM karanA aura brahmacaryavratameM dRDha rahanA zyAmApITha hai / ina cAro pIThokA upayoga mantra-siddhike lie kiyA jAtA hai| kintu NamokAra mantrakI sAdhanAke lie isa prakArake pIThokI AvazyakatA nahIM hai| yaha to kahIM bhI aura kisI bhI sthitimeM siddha kiyA jA sakatA hai| uparyukya mantra-zAstrake sakSipta vizleSaNa aura vivecanakA niSkarSa yaha hai ki mantroke bIjAkSara, sanniviSTa dhvaniyoke rUpa vidhAnameM upayogI liMga aura tattvokA vidhAna eva mantrake antima bhAgameM prayukta honevAlA pallava-antima dhvanisamUhakA mUlasrota NamokAra mantra hai| jisa prakAra samudrakA jala navIna ghaDeme bhara denepara navIna pratIta hone lagatA hai, usI prakAra NamokAra mantrarUpI samudra meM se kucha dhvaniyoko nikAlakara mantrokA sRjana huA hai| "siddho varNasamAmnAya' niyama batalAtA hai ki vargoM kA samUha anAdi hai| NamokAra mantrameM kaNTha, tAlu mUrdhanya, antasya, kAma, upanmAnIya, vatsya' Adi mabhI dhvaniyoke bIja vidyamAna haiN| bIjAkSara mantroke prANa hai| ye bIjAkSara hI svayaM isa bAtako prakaTa karate haiM ki inako utpatti kahIse huI hai| bIjakozameM batAyA gayA hai ki OM vIja samasta NamokAra mantrase, hoMko utpatti NamokAra mantrake prayamapadase, zrIko utpatti NamokAra mantrake dvitIyapadase, kSI aura kSvIko utpatti NamokAra mantrake prathama, dvitIya aura tRnIya padose, mloMkI utpatti prayamapadameM pratipAdita tIrthaMkarokI yakSiNiyoMse, atyanta zaktizAlI sakala mantromeM vyApta 'ha' kI utpatti NamokAra mantrake prathama padase, drAM drIMko utpatti ukta mantrake caturtha aura pacamapadase huI hai| hrA hrIM hai. hrIM hraH ye vIjAkSara prathama padase, kSA kSI sU de kSa kSo kSa vIjAkSara prathama, dvitIya aura pacamapadase niSpanna hai| NamokAra mantrakalpa, bhaktAmara yantra-mantra, kalyANamandira yantra-mantra, yantra-mantra sagraha, padmAvato mantra kalpa Adi mAntrika granyoke avalokanase patA lagatA hai ki samasta mantroMke rUpa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 92 bIja pallava iso mahAmantrase nikale haiM / jJAnArNavameM SoDazAkSara, paDakSara, caturakSara, dvayakSara, ekAkSara, pacAkSara, trayodazAkSara, saptAkSara, akSarapakti ityAdi nAnA prakArake mantrokI utpatti isI mahAmantrase mAnI hai / SoDazAkSara mantrakI utpattikA varNana karate hue kahA gayA hai. smara pancapadodbhUtAM mahAvidyAM jagannutAm / gurupaJcakanAmotyAM SoDazAkSararAjitAm // asyAH zatadvayaM dhyAnI japannekAgramAnasaH / anicchannapyavApnoti caturthatapasaH phalam // vidyAM SaDvarNasaMbhUtAmajayyAM puNyazAlinIm / japanprAguktamabhyeti phalaM dhyAnI zatatrayam // caturvarNamayaM mantra caturvargaphalapradam / catu zataM japan yogI caturthasya phalaM labhet // varNayugmaM zrutaskandhasArabhUtaM zivapradam / dhyAye janmodbhavAzeSa klezavidhvaMsanakSamam // " siddheH sauMdhaM samArodumiyaM sopAnamATikA / trayodazAkSarotpannA vidyA vizvAtizAyinI // arthAt -- poDazAkSarI mahAvidyA paMcapadI aura pacaguruoke nAmoMse utpanna huI haiM, isakA dhyAna karanese sabhI prakAra ke abhyudayokI prApti hotI hai / yaha solaha akSarakA mantra yaha hai - "ahaMtsidAcAryopAdhyAya sarvasAdhubhyo nama" / " jo vyakti ekAgra mana hokara isa solaha akSarake mantrakA dhyAna karatA hai, use caturtha tapa - eka upavAsakA phala prApta hotA hai / NamokAra mantra se nisRta - 'arihanta siddha' ina chaha akSarose utpanna huI vidyAkA tIna sau vAra - tIna mAlA pramANa jApa karanevAlA eka upavAsake phalako prApta hotA hai, kyoMki paDakSarI vidyA ajaya hai aura puNyako utpanna karanevAlI tathA puNyate zobhita hai| ukta mahAsamudra se nikalA huA 'arihanta' yaha cAra akSaroMvAlA mantra dharma, artha, kAma aura mokSarUpa phalako *
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 93 denevAlA hai, isakI jo cAra mAlAeM pratidina jApa karatA hai, use eka upavAsakA phala milatA hai| 'siddha' yaha do akSarokA mantra dvAdazAga jinavANokA sArabhUta hai, mokSako denevAlA hai, tathA sasArase utpanna hue samasta klegokA nAza karanevAlA hai| NamokAra mahAmantrase utpanna teraha akSaroke samUharUpa mantra mokSamahalapara caDhane ke lie sIDhIke samAna hai / vaha mantra hai-"OM arhat siddhasayogakevalo svaahaa"|" AcArya nemicandra siddhAntacakravartIne dravyasagrahako 49vIM gAthAmeM isa NamokAra mantrase utpanna AtmasAdhaka tathA camatkAra utpanna karanevAle mantrokA ullekha karate hue kahA hai paNatIsa sola chappaNa caudgamegaM ca jabaha Aeha / parameTThivAcayANaM aNNaM ca gurUvaeseNa // arthAt-paMcaparameSThI vAcaka paitIsa, solaha, chaha, pAMca, cAra, dA mora eka akSararUpa mantrokA japa aura dhyAna karanA caahie| spaSTatAke lie ina mantroko yahA~ kramaza diyA jAtA hai / solaha akSarakA mantra-arihata-siddha-Airiya-uvajjhAya-sAhU athavA ahaM siddhAcAryaupAdhyAyasarvasAdhubhyo nama / chaha akSarakA mantra - arihaM prasiddha, arihaMta si sA, OM namaH siddhebhyaH, namo'haM siddhebhyaH / pAMca akSarokA manya - a si A u sA / Namo siddhANaM / cAra akSarakA mantra - arihaMta / a mi sAha / sAta akSarakA mantra- OM hrIM zrI ahaM nama / ATha akSarakA mantra - OM Namo arihaMtANaM / teraha akSarakA mantra - OM mahat siddhasayogakevalI svAhA / do akSarakA mantra - AUMhiiN| middhaH / ma si / eka akSarakA mantra - OM, oM, bhom, a, si / prayodazAkSarAtmakavidyA - OM hAM hI hUM hI ha bha si A ra sAnanaH
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana akSarapakti vidyA - OM namo'rhate kevaline paramayogine'nantazuddhipariNAma visphuraduruzukladhyAnAgnirdagdhakarsabIjAya prAptAnantacatuSTayAya saumyAya zAntAya magalAya varadAya aSTAdazadoSarahitAya svAhA / yaha abhaya sthAna mantra bhI kahA gayA hai| isake japanese kAmanAeM pUrNa hotI haiM / praNavayugala aura mAyAyugala mantra - hrIM OM OM hrIM, ha saH / 1 94 acintya phalapradAyaka mantra hrIM namaH / - OM hrIM svahaM Namo Namo arihatANaM pApamakSiNI vidyArUpa mantra-OM arhamukhakamalavAsinI pApAtmakSayaMkari, zrutijJAnajvALA sahasraprajvalite sarasvati bhaspApa hana hana daha daha kSAM kSIM kSa kSa kSaH kSIravaradhavale amRtasabhaveM vaM vaM hUM hUM svAhA / isa mantrake japake prabhAva se sAdhakakA citta prasannatA dhAraNa karatA hai aura samasta pApa naSTa ho jAte haiM aura AtmAmeM pavitra bhAvanAokA sacAra ho jAtA hai / gaNadhara layameM Aye hue 'OM Namo arihaMtANaM', 'OM Namo siddhANa', 'OM Namo AiriyANa', 'OM Namo uvajjhAyANaM', 'OM Namo loe savvasAhUNa' Adi mantra NamokAra mahAmantrake abhinna aMga hI haiM / NamokAra mantra kalpake sabhI mantra isa mahAmantrase nikale haiM / 46 mantra isa kalpake aise haiM, jiname isa mahAmantra ke padokA sayoga pRthak rUpa meM vidyamAna haiM / ina mantrokA upayoga bhinna-bhinna kAryoMke lie kiyA jAtA hai / yahA~para kucha mantra diye jA rahe haiM - 6. rakSAmantra' ( kisI bhI kAryake Arambha meM ina rakSA mantra ke jayase usa kAryameM vighna nahIM mAtA hai ) - OM Namo arihatANa hA hRdaya rakSa rakSa huM phaT svAhA / OM Namo siddhANa hoM siro rakSa rakSa huM phaT svAhA / OM namo AiriyANaM haLU zikhA rakSa rakSa hu phaT svAhA / OM Namo uvajjhAyANa haiM ehi ehi bhagavati vajrakavacamajriNI rakSa Z
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra. eka anucintana 95 rakSa hu phaT svAhA / OM Namo loe sabbasAhUNa haH kSipra sAdhaya sAdhaya vajrahaste zUlinI duSTAn rakSa rakSa huM phaT svAhA 12 roga nivAraNamantra ( ina mantroko 108 bAra likhakara rogI ke hAthapara rakhane se sabhI roga dUra hote haiM / mantra- siddha kara leneke pazcAt kisI bhI mantra se 108 bAra paDhakara phUMka denese roga acchA hotA hai ) - OM Namo arihatANa Namo siddhANa Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyA Namo loe savvasAhUNa / OM namo bhagavati subhade vayANavAra saga eva, yaNa jaNaNIye, saraslaI e santra, vArhaNi savaNavaNe, OM avatara bhavatara, devI mayasarIra vapisa pucha, tassa pavisasatva jaNa mayaharIye arihaMta sirisarie svAhA | sirako pIDA dUra karaneke mantra (108 bAra jalako mantrita kara pilA dene se sira darda dUra hotA hai ) - OM Namo arihatANaM, OM Namo siddhANa, OM namo AiriyANaM, OM Namo uvajjhAyA N, OM Namo loe savvasAhUNaM / OM Namo NANAya, OM Namo daMsaNAya, OM Namo cAritAya, OM hrIM trailokyavazyaMkarI hrIM svAhA / bukhAra, tijArI ora ekatarA dUra karanekA mantra Namo loe savvasAhUNa OM Namo uvajjhAyANa OM Namo AiriyANa OM Namo siddhANaM bha Namo arihaMtANa | vidhi - eka sapheda cAdarake eka kinAreko lekara eka bAra mantra paDha - kara eka sthAnapara moDa de, isa prakAra 108 bAra cAdarako mantrita kara moDa deneke pazcAt usa cAdarako rogoko uDhA denepara rogIkA bukhAra utara jAtA hai / agninivAraka mantra - OM Namo OM ahaM bhasi bhA usA, Namo arihaMtANa namaH vidhi - eka loTemeM zuddha pavitra jala lekara usameM se thoDA-sA jala cullU meM alaga nikAlakara usa cullUke jalako 21 vAra upayukta mantra se
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana mantrita kara cullUke jalase eka rekhA khIca de to agni usa rekhAse Age nahIM baDhatI hai| isa prakAra cAse dizAomeM jalase rekhA khIMcakara agnikA stambhana kre| pazcAt loTake jalako lekara 108 bAra mantrita kara agnipara chIMTe de to agni zAnti ho jAtI hai / isa mantrakA AtmakalyANake lie 108 vAra jApa karanese eka upavAsakA phala milatA hai| lakSmI prApti mantra OM Namo bharihatANa OM Namo siddhANa OM Namo AiriyANaM OM Namo uvajjhAyANa OM namo loe svvsaahuunnN| OM hA hI hai, hauM ha svAhA / vidhi-mantrako siddha karaneke lie puSya nakSatrake dina pIlA Asana, pIlI mAlA aura pIle vastra pahanakara ekAntameM japa karanA Arambha kre| savAlAkha mantrakA jApa karanepara mantra siddha hotA hai| sAdhanAke dinoMmeM eka bAra bhojana, bhUmipara zayana, brahmacaryakA pAlana, saptavyasanakA tyAga, pacapApakA tyAga karanA cAhie / svAhA zabdake sAtha pratyeka mantrapara dhUpa detA jAye tathA dIpa jalAtA rhe| mantrasiddhike pazcAt pratidina eka mAlA japanese dhanakI vRddhi hotI hai| sarvasiddhimantra (brahmacarya aura zuddhatApUrvaka savAlAkha jApa karanese sabhI kArya siddha hote haiM ) OM bha si mA u sA nama / putra aura sampadA-prAptikA mantra OM hrIM zrIM hrIM klIM bha si mA u sA cala cala hula hulu mula mulu icchiyaM meM kuru kuru svAhAtribhuvanasvAminI vidyA OM hAM gamo middhANaM OM hI Namo bhAiriyANaM o haiM, Namo arihantANaM o ho Namo ubamAyANaM oM haH Namo loe savasAhUrNa / zrI klIM nama. kSA kSIkSakSe jheM kSoM kSauM kSa svaahaa|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 3 211 Jin vara Zuo sAhU kha lusula magalamantra NamokAra * eka anucintana 97 vidhi---mantra siddha karaneke lie sAmane dhUpa jalAkara rakha le tathA 24 hajAra zveta puSpo para isa mantrako siddha kare / eka phUlapara eka bAra mantra paDhe / rAjA, mantrI yA kisI adhikArIko vaza karanekA mantra - OM hrIM Namo arihaMtANaM OM hroM Namo siddhANaM OM hrIM Namo AiriyANaM OM hrIM Namo uvajjhAyANaM OM hrIM Namo loe sannasAhUNaM / amukaM mama vazyaM kuru kuru svAhA / vidhi - pahale 11 hajAra bAra jApa kara mantrako siddha kara lenA cAhie | jaba rAjA, mantrI yA anya kisI adhikArIke yahA~ jAye to sirake vastrako 21 bAra mantrita kara dhAraNa kare, isase vaha vyakti vazameM ho jAtA hai / amuka ke sthAnapara jisa vyaktiko vaza karanA ho usakA nAma joDa denA cAhie / mahAmRtyujaya mantra -- OM hA Namo arihaMtANaM OM hrIM Namo siddhANaM OM hR Namo AiriyANaM OM hauM Namo uvajjhAyANaM OM hR Namo loe savvasAhUNaM / mama sarvadAriSTAn nivAraya nivAraya apamRtyuM ghAtaya ghAtaya sarvazAnti kuru kuru svAhA | vidhi-dIpa jalAkara dhUpa dete hue naiSThika rahakara isa mantrakA svayaM jApa kare yA anya dvArA karAve / yadi anya vyakti nApa kare to 'mama' ke sthAnapara usa vyaktikA nAma joDa le - amukasya sarvagrahAriSTAn nivAraya Adi / isa mantrakA savA lAkha jApa karanese grahavAdhA dUra ho jAtI hai / kamase kama isa mantrakA 31 hajAra jApa karanA cAhie / jApake anantara dazAza Ahuti dekara havana bhI kare / sira, akSi, karNa, zvAsa roga evaM pAdarogavinAzaka mantra- OM hrIM mahaM Namo ohijiNANaM paramohijiNANaM zirorogavinAzanaM bhavatu | 7
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana OM hrIM ahaM Namo sacohi jiNANaM bhakSirogavinAzanaM bhavatu / ' OM hoM ahaM Namo aNaM tohiliNANaM kaNarogavinAzanaM mavatu / OM hrIM ahaM Namo saMmiNNasAderANaM zvAsarogavinAzana bhavatu / OM hrIM ahaM Namo sambajiNANaM pAdAdiparvarogavinAzanaM bhavatu / viveka prApti mantra OM hI ahaM Namo kohabuddhINaM bIjabuddhINaM mamAtmani vivekajJAna bhvtu| virodha-vinAzaka mantraOM hI ahaM Namo pAdAnusAra NaM parasparavirodhavinAzanaM bhavatu / prativAdIkI zaktiko stambhana karanekA mantra--- OM hI ahaM Namo patteyabuddhANa prativAdividyAvinAzanaM bhavatu / vidyA aura kavitva prAptike mantraOM hI bhahaM Namo sayaMbuddhANaM kavitvaM pANDityaM ca bhavatu / OM hrIM divasarAtribhedavivarjitaparamajJAnArkacandrAtizayAya zrIprayamajinendrAya nama / sarvakAryasAdhaka mantra ( mana, vacana aura kAyakI zuddhipUrvaka prAta , sAya maura madhyAhnakAlameM jApa karanA cAhie ) OM hrIM zrIM klIM namaH svAhA / sarvazAntidAyaka mantraOM hrIM zrIM klIM blU bhaha nama / vyantara vAdhA vinAzaka mantra OM hIM zrIM klIM aha asi A u sA anAvRtavidyAyai Namo marihatANaM hrauM sarvazAntimavatu svaahaa| oM namo'haMte sarva rakSa rakSa hu~ phaT svaahaa| uparyukta mantroke atirikta sahasro mantra isI mahAmanyase nikale haiM / sakalIkaraNa kriyAke mantra, Rpimantra, pIThikAmantra,prokSaNamantra,pratiSThAmanya,
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 99 zAntimantra, iSTasiddhi-ariSTanivArakamantra, vibhinna mAgalika kRtyoMke avasara - para upayogameM AnevAle mantra, vivAha, yajJopavIta Adi saMskAroke avasara - para havana-pUjana ke lie prayukta honevAle mantra prabhRti samasta mantra NamokAra mahAmantrase prAdurbhUta hue haiN| isa mahAmantrako dhvaniyoke sayoga, viyoga, vizleSaNa aura sazleSaNa ke dvArA hI mantrazAstrako utpatti huI hai / pravacanasArodvArake vRttikArane batAyA hai sarvamantrarakhAnAmupasyAkrasya prathamasya kalpitapadArtha karaNaikakalpagher viSaviSadharazAkinI DAkinI yA kinyAdinigraha niravagraha svabhAvasya sakalajagadvazIkaraNAkRSTayA dyavyabhicAraprauDha prabhAvasya caturdazapUrvANAM sArabhUtasya paJcaparameSTinamaskArasya mahimAtyadbhutaM varIvartate, trijagatyAkAlamiti niSpratipakSametatsarvasamaya vidAm | arthAt - yaha NamokAra mantra sabhI mantrokI utpatti ke lie samudrake samAna hai / jisa prakAra samudrase aneka mUlyavAn ratna utpanna hote haiM, usI prakAra isa mahAmantra se aneka upayogI aura zaktizAlI mantra utpanna hue haiM / yaha mantra kalpavRkSa hai, isakI ArAdhanAse sabhI prakArakI kAmanAe~ pUrNa ho jAtI hai / isa mantrase viSa, sarpa, zAkinI, DAkinI, yAkinI, bhUta, pizAca Adi saba vazameM ho jAte haiM / yaha mantra gyAraha aMga aura caudaha pUrvakA sArabhUta hai | mantroMko AcAryoMne vazya, AkarSaNa Adi no bhAgomeM vibhakta kiyA hai| ye nau prakArake mantra isI mahAmantrase niSpanna haiM, kyoki una mantroMke rUpa isa mantrokta varNoM yA dhvaniyoMse hI niSpanna haiM / mantroke prANa bIjAkSara to isI mantrase nisRta hai tathA mantroMkA vikAsa aura nikAsa isI mahAsamudrase huA hai / jisa prakAra gaMgA, mindhu Adi nadiyA~ padmahadAdime nikalakara samudromeM mila jAtI hai, usI prakAra sabhI mantra isI mahAmanyase nikalakara isI mahAmantra ke tattvoMme mizrita haiM / jinakI tisUrine apane namaskArastavake pRSpikAvAkyame batAyA hai Si isa mahAmantrameM samasta mantrazAstra usI prakAra nivAsa karatA hai, ji
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 magalamantra NamokAra * eka anucintana prakAra eka paramANumeM trikonnaakRti| aura yahI kAraNa hai ki isa mahAmantra. kI ArAdhanAte sabhI prakArake zubha aura Atma nubhavarUpa zuddha phala prApta hote haiN| isIlie yaha saba mantromeM pradhAna aura anya mantrokA janaka hai - ____ evaM zrIpaJcaparameSThInamaskAramahAmantra sakalasamIhitArtha-prApaNakalpadumAbhyadhikamahimAzAntipauSTikAdyaSTakarmakRt / aihikapAralaukikasvAmimatArthasiddhaye yathA zrIgurvAmnAya jAtavyaH / arthAt-yaha NamokAra mantra, jise paMcaparameSTIko namaskAra kiye jAneke kAraNa paMcanamaskAra bhI kahA jAtA hai, samasta abhISTa kAryoMkI siddhi ke lie kalpadrumase bhI adhika zaktizAlI hai| laukika aura pAra* laukika sabhI kAryoM meM isakI AgadhanAse saphalatA milatI hai / ata apanI AmnAyake anusAra isakA dhyAna karanA caahie| niSkarSa yaha hai ki NamokAra mahAmantrakI vIja dhvaniyAM hI samasta mantrazAstrako AdhArazilA hai / isose yaha zAstra utpanna huA hai| manuSya aharniza sukha prApta karanekI ceSTA karatA hai, kintu vizvake azAnta vAtAvaraNake kAraNa use eka kSaNako bhI zAnti nahIM milatI hai / ga ta manISiyokA kathana hai ki cittavRttiyokA nirodha kara lene para vyaktiko zAnti prApta ho sakatI hai / NamokAra mahAmantra nArAma cittavattikA nirodha karane ke lie yAgakA varNana kiyA gayA hai / AtmAkA utkarSa sAdhana eva vikAsa yoga - utkRSTa dhyAnake sAmarthya para avambita hai| yogava lase kevalajJAnako prApti hotI hai tathA pUrNa ahimA zakti yA zolako prApti-dvArA sacita karmamala dUra kara nirvANa prApta kiyA jAtA hai / sAdhAraNa Rddhi-siddhiyAM to utkRSTa dhyAna karanevAloke caraNoma loTatI hai| yogasAdhanA karanevAle ko zarIramanapara adhikAra prApta ho jAtA hai / ___ manuSyako vittakI cacalatAke kAraNa hI azAntikA anumava karanA par3atA hai, kyoMki anAvazyaka sakalpa-vikalpa ho du khoke kAraNa hai| moha
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ L magalamantra NamokAra eka anucintana 101 janya vAsanAeM mAnava hRdayakA manthana kara viSayokI ora prerita karatI hai jisase vyakti ke jIvana meM azAntikA sUtrapAta hotA hai / yoga zAstriyoMne isa azAntiko rokane ke vidhAnokA varNana karate hue batalAyA hai ki manakI cacalatApara pUrNa Adhipatya kara liyA jAye to cittako vRttiyokA idharaudhara jAnA ruka jAtA hai / ataeva vyaktikI zArIrika, mAnasika aura AdhyAtmika unnatikA eka sAdhana yogAbhyAsa bhI hai| munirAja mana, vacana aura kAyakI cavalatAko rokane ke lie gupti aura samitiyAMkA pAlana karate haiM / yaha prakriyA bhI yogake antargata hai / kAraNa spaSTa hai ki cittakI ekAgratA samasta zaktiyoko eka kendragAmI banAne tathA sAdhya taka pahu~cAne meM samartha hai / jIvaname pUrNa saphalatA isI zaktike dvArA prApta hotI hai / jainagranthome sabhI jinezvaroko yogI mAnA gayA hai / zrapUjyapAdasvAmIne dazabhakti meM batAyA hai - "yogIzvarAn jinAn sarvAn yoganirdhUtakalmaSAn / yogestribhiraha vande yogskndhprtisstthitaan"| isase spaSTa hai ki jainAgama me yogakA paryApta mahattva svIkAra kiyA gayA hai / yogaza strake itihAsapara dRSTipAta karane se pratIta hotA hai ki isa kalpakAlameM bhagavAn AdinAthane yogakA upadeza diyA / pazcAt anya tIrthaMkarone apane-apane samayameM isa yogamArgakA pracAra kiyA | jainagranthoMmeM yogake arthame pradhAnatayA dhyAna zabdakA prayoga huA hai / dhyAnake lakSaNa, bheda, prabheda, Alambana AdikA vistRta varNana aga aura agavAhya granthoM meM milatA hai / zrIumAsvAmI mAcAryane apane tattvArthasUtra meM dhyAnakA varNana kiyA hai, isa granyake TIkAkArone apanI-apanI TIkAome dhyAnapara bahuta kucha vicAra kiyA hai| dhyAnasAra aura yogapradIpa meM yogapara pUrA prakAza DAlA gayA hai | AcArya zubhacandrane jJAnArNava meM yogapara paryApta likhA hai / inake atirikta zvetAmbara sampradAya me zrIharibhadrasUrine nayI zailI meM bahuta likhA hai / inake race hue yogavindu, yogadRSTisamuccaya, yogavizikA, yogazataka aura poDazaka grantha hai / inhone
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 102 maMgalamantra NamokAra ' eka anucintana jainadRSTi se yogazAstrakA varNana kara pAtaMjala yogazAstrakI aneka bAto kI tulanA jaina saketo ke sAtha kI hai / yogadRSTipamuccaya meM yogako ATha dRSTiyokA kathana hai, jinase samasta yoga sAhitya meM eka navIna dizA pradarzita kI gayI hai| hemacandrAcAryane ATha yogAgoMkA jaina zailoke anusAra varNana kiyA hai tathA prANAyAmase sambandha rakhanevAlI aneka bAteM batalAyI haiM / zrIzubhacandrAcArya ne apane jJAnArNavameM dhyAnake piNDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta bhedokA varNana vistArake sAtha karate hue manake vikSipta, yAtAyAta, ziSTa aura sulIna ina cAro bhedokA varNana bar3I rocakatA aura navIna zailI meM kiyA hai / upAdhyAya yazovijayane adhyAtmasAra, adhyAtmopaniSad Adi grantho meM yoga viSayakA nirUpaNa kiyA hai| digambara sabhI AdhyAtmika grantho meM dhyAna yA samAdhikA vistRta varNana prApta hai / 7 yoga zabda yuj dhAtuse ghan pratyaya kara denese siddha hotA hai / yujake do artha hai- joDanA aura mana sthira karanA / niSkarSa rUpameM yogako manako sthiratAke artha meM vyavahRta karate haiM / haribhadra sUrine mokSa prApta karanevAle sAdhanakA nAma yoga kahA hai | pataMjaline apane yogazAstra meM "yogazcittavRttinirodha " - cittavRttikA rokanA yoga vatAyA hai / ina dono lakSaNokA samanvaya karanepara phalitArtha yaha nikalatA hai ki jisa kriyA yA vyApAra ke dvArA sasAronmukha vRttiyA~ ruka jAyeM aura mokSakI prApti ho, yoga hai / ataeva samasta Atmika zaktiyo kA pUrNa vikAsa karanevAlI kriyA - Atmonmukha ceSTA yoga hai| yoga ke ATha aMga mAne jAte haiM - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi / ina yogAgoke abhyAsa se mana sthira ho jAtA hai tathA usakI zuddhi hokara vaha zuddhopayogakI ora baDhatA hai yA zuddhopayogako prApta ho jAtA hai | zubhacandrAcAryane vatalAyA hai - 'yamAdipu kRtAbhyAso niHsaGgo nirmamo muni / rAgAdiklezanirmuktaM karoti svavazaM manaH //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana sarvAbhyudayasAdhaka' | eka eva manorodhaH yamevAlambya saMprAptA yoginastattvanizcayam // mana zuddha va zuddhiH syAdadehinAM nAtra saMzaya / vRthA tadvyatirekeNa kAyasyaiva kadarthanam // - jJAnArNava pra0 22, zlo03, 12, 14 arthAt - jisane yamAdikakA abhyAsa kiyA hai, parigraha aura mamatAse rahita hai aimA muni ho apane manako rAgAdise nirmukta tathA vaza karane me samartha hotA hai / nissandeha manakI zuddhime hI jIvokI zuddhi hotI hai, manakI zuddhike binA zarIrako kSINa karanA vyartha hai / manakI zuddhise isa prakArakA dhyAna hotA hai, jisase kamajAla kaTa jAtA hai / eka manakA nirodha hI samasta abhyudayoko prApta karanevAlA hai, manake sthira hue binA AtmasvarUpameM lona honA kaThina hai / ataeva yogAgoM kA prayoga manako sthira karane ke lie avazya karanA caahie| yaha eka aisA sAdhana hai, jisase mana sthira karane meM sabase adhika sahAyatA milatI hai / 103 yama aura niyama - jainavarma nivRttipradhAna hai, ata yama-niyamakA artha bhI nivRttiparaka hai / ataeva vibhAva pariNatise haTakara svabhAvakI mora ruci honA hI yama-niyama hai / jainAgamameM ina dono yogAgokA vistRta varNana milatA hai / yama yA sayamake pradhAna do bheda hai - prANisaMyama aura indriyasama | samasta prANiyokI rakSA karanA, mana-vacana-kAyase kisI bhI prANIko kaSTa na pahu~cAnA tathA manameM rAga-dvepako bhAvanA na utpanna hone denA prANisayama hai aura pacendriyopara niyantraNa karanA indriyasayama hai | pA~co vratoke dhAraNa, pA~coM samitiyoke pAlana, cAro kapAyokA nigraha, tIna daNDo mana, vacana, kAyakI viparIta pariNatikA tyAga aura pA~co indriyokA vijaya karanA ye saba sayamake aga haiM / jaina AmnAyameM yama-niyamokA vidhAna rAga-dveSamayI pravRttiko vaza karane ke lie hI kiyA gayA hai / ata ye donoM pravRttiyA~ hI mAnavoko paramAnandase haTAtI rahatI -
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana hai / rAgI jIva karmoko bAMdhatA hai aura vItarAgo karmose chUTatA hai / ataH rAga aura dvepako pravRttiko indriyanigraha eva manonigraha AtmamAvanAke dvArA dUra karanA cAhie / kahA gayA hai - rAgI badhnAti karmANi vItarAgo vimucyate / jIvo jinopadezo'yaM samAsAd vandhamokSayoH / / yantra rAgaH padaM dhatte dveSastanaiti nizcaya. / umAveto samAlamvya vikrAmyatyadhikaM manaH / / rAgadveSaviSodhAnaM mohabIjaM jinamatam / mata sa eva ni.zeSadoSasenAnarezvara // rAgAdivairiNa krUrAnmohabhUpendrapAlitAn / nikRtya zamazAstreNa mokSamArga nirUpayaH / / -jJAnArNava pra0 23, zlo0 1, 25, 50, 37 arthAt - anAdise lage hue rAga-dveSa hI sasArake kAraNa hai, jahA~ rAga-dveSa haiM, vahAM niyamata. karmavanya hotA hai| vItarAgatAke prApta hote hI karmakA batva ruka jAtA hai aura karmokI nirjarA hone lagatI hai| jahAM rAga rahatA hai vahIM usakA avinAbhAvI dvepa bhI avazya rahatA hai| ataH ina donoMkA avalambana karake manameM nAnA prakArake vikAra utpanna hote hai| rAga-dveSarUpI viSavanakA moha bIja hai, ata samasta viSaya-kapAyokI senAkA moha ho rAjA hai| yahI saMsArameM utpanna huA dAvAnala hai tathA atyanta dRDha karmavanvanakA hetu hai| yaha saMsArI prANI moha-nidrAke kAraNa ho mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura yogarUpI pizAcoke adhIna hotA hai / imI mohako jvAlAse apane jJAnAdiko bhasma karatA hai / moharUpI rAjAke dvArA pAlita rAga-dveSarUpo zatruoMko naSTa kara mokSamArgakA avalambana lenA caahie| rAga, dvepa, moharUpa tripurako dhyAnarUpI agnidvArA bhasma karanA caahie|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 105 yama-niyama nivRttiparaka honepara hI upayukta tripurakA bhasma kara vyaktike dhyAnasiddhikA kAraNa ho sakate hai / ata. jainAgamameM yama-niyamakA artha samatAbhAvako prApti-dvArA ukta tripurako bhasma karanA hai, kyoki isIse dhyAnakI siddhi hotI hai / ArtadhyAna aura rodradhyAnakA nivAraNa dharma-dhyAna aura zukladhyAnako siddhimeM sahAyaka hotA hai| Asana - samAdhike lie manakI taraha zarIrako bhI sAdhanA matyAvazyaka hai / Asana vaiThaneke Dhagako kahate haiN| yogoko Asana lagAnekA abhyAsa honA caahie| zrozubhacandrAcAryane dhyAnake yogya siddhakSetra, nadI. sarovara samudrakA nirjana taTa, parvatakA zikhara, kamalavana, araNya, zmazAnabhUmi, parvatakI guphA upavana, nirjana gRha yA caityAlaya, nirjana pradezako sthAna mAnA hai / ina sthAnomeM jAkara yogI kASThake TukaDepara yA zilAtalapara athavA bhUmi yA vAlukApara sthira hokara Asana lgaave| paryakAsana, arddhapayaMkAsana, vajrAsana, sukhAsana, kamalAsana aura kAyotsarga ye dhyAnake yogya Asana mAne gaye hai / jisa Asanase dhyAna karate samaya sAdhakakA mana khinna na ho, vahI upAdeya hai| batAyA gayA hai - kAyotsargazca paryata prazastaM kaizcidIritam / dehinA vIryavaikalyArakAladopeNa samprati // -jJAnArNava pra0 28, zlo0 22 arthAt - isa samaya kAladoSase jIvoke sAmarthyako hInatA hai, isa kAraNa padmAsana aura kAyotsarga ye hI Amana dhyAna karaneke lie uttama hai / tAtparya yaha hai ki jisa Asanase baiMThakara sAdhaka apane manako nizcala kara sake, vahI Asana usake lie prazasta hai / prANAyAma - zvAsa aura ucchvAsake sAdhaneko prANAyAma kahate hai| dhyAnakI siddhi aura manako ekAgra karaneke lie prANAyAma kiyA jAtA hai| prANAyAma pavanake sAdhanakI kriyA hai / zarIrastha pavana jaba vaza ho jAtA hai
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 magalamantra NamokAra eka anucintana to mana bhI adhIna ho jAtA hai / isake tIna bheda haiM - pUraka, kumbhaka aura recaka / nAsikA chidrake dvArA vAyuko khIcakara zarIrame bharanA pUraka, usa pUraka pavanako nAmike madhyameM sthira karanA kumbhaka aura use dhIre-dhIre bAhara nikAlanA recaka hai| yaha vAyumaNDala cAra prakArakA batalAyA gayA hai - pRthvImaNDala, jalamaNDala, vAyumaNDala aura agnimaNDala / ina cAroMko pahacAna batAte hue kahA hai ki kSitibIjase yukta, gale hue svarNake samAna kAcana prabhAvAlA, vanake cihnase saMyukta, caukora pRthvImaNDala hai| varuNavIjase yukta, ardhacandrAkAra, candrasadRza zuklavarNa aura amRtasvarUpa jalase sicit apmaNDala hai| pavanabIjAkSarayukta, suvRtta, binduosahita nIlAjana ghanake samAna, durlakSya vAyumaNDala hai| agni ke sphuliMga samAna piMgalavarNa, bhIma - raudrarUpa, udhvaMgamana karanevAlA, trikoNAkAra, svastikase yukta eva vahnitrIjayukta agnimaNDala hotA hai / isa prakAra cAro vAyumaNDaloko pahacAnake rakSaNa batalAye hai, parantu ina lakSaNoke mAdhArase pahacAnanA matIva duSkara hai| prANAyAmake atyanta abhyAsase hI kisI sAdhakavizeSako inakA savedana ho sakatA hai| ina cAro vAyuoka praveza aura nissaraNase jaya-parAjaya, jIvana-maraNa, hAni-lAma Adi aneka praznokA samAkRpya yadA prANadhAraNa sa tu pUrakaH / nAmimadhye sthirIkRtya rodhana sa tu kumbhaka / yatkoSThAdatiyatnena nAsAnApurAtanai / vahi. prakSepaNa vAyo sa recaka iti smRtaH / / zanaiH zanairmano'jasra vitandraH saha caathunaa| pravezya hRdayAmmojakarNikAyA niyantrayet // vikalpA na prasayante viSayAzA nivartate / antaH sphurati vijJAnaM tatra citta sthirIkRte // 1-chAnArNava pra0 26, zlo0 1, 2, 10, 11
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 107 uttara diyA jA sakatA hai| ina pavanokI sAdhanAse yogImeM aneka prakArakI alaukika aura camatkArapUrNa zaktiyokA prAdurbhAva ho jAtA hai| prANAyAmakI kriyAkA uddezya bhI manako sthira karanA hai, pramAdako dUra bhagAnA hai| jo sAdhaka yatnapUrvaka manako vAyuke sAtha-sAtha hRdaya kamalakI kaNikAmeM praveza karAkara vahAM sthira karatA hai, usake cittameM vikalpa nahIM uThate aura viSayoMkI AzA bhI naSTa ho jAtI hai tathA antaragameM vizepa jJAnakA prakAza hone lagatA hai| prANAyAmakI mahattAkA varNana karate hue zubhacandrAcAryane batalAyA hai janmazatajanitamugra prANAyAmAdvilIyate pApam / nADIyugalasyAnte yaterjitAkSasya vIrasya // -jJAnArNava pra0 29, ilo0 102 artha-pavanoke sAdhanarUpa prANAyAmase indriyoke vijaya karanevAle sAdhakoke saikaDo janmake sacina kiye gaye tIna pApa do ghaDIke bhItara laya ho jAte haiN| pratyAhAra-indriya aura manako apane apane viSayoMmeM khoMcakara apanI icchAnusAra kisI kalyANakArI dhyeyameM lagAneko pratyAhAra kahate haiN| abhiprAya yaha hai ki vipayose indriyoko aura indriyose manako pRthaka kara manako nirAkula karake lalATapara dhAraNa karanA pratyAhAra-vidhi hai| pratyAhArake siddha ho jAnepara indriyAM vazIbhUta ho jAtI haiM aura manoharase manohara vipayakI ora bhI pravRtta nahI hotI hai| isakA abhyAsa prANAyAmake uparAnta kiyA jAtA hai| prANAyAma dvArA jJAnatantumaoke adhIna honepara indriyokA vazameM AnA sugama hai / jaise kachuA apane hasta-pAdAdi aMgoko 1 sukha-duHkha-jaya-parAjaya-jIvita maraNAni vighna iti kecit / vAyu. prapancaracanAmavedinAM kathamaya mAnaH / / -zA0 pra0 26, zlo0 77
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 magalamantra NamokAra eka anucintana apane bhItara sakucita kara letA hai, vaise hI sparza, rasanA Adi indriyoMko pravRttiko AtmarUpameM lona karanA pratyAhArakA kArya hai| rAga-dvepa Adi vikAsose mana dUra haTa jAtA hai / kahA gayA hai samyaksamAdhisiddhyarthaM pratyAhAra prazasyate / prANAyAmena vikSiptaM mana svAsthyaM na vindati // pratyAhRtaM punaH svasthaM sarvopAdhivivarjitam / ceta. samatvamApanaM svasminneva layaM brajet // vAyo saMcAracAturyamaNimAghanasAdhanam / prAyaH pratyUhavIjaM syAnmunermuktimamIpsasaH // arthAt-prANAyAmameM pavanake sAdhanase vikSipta huA mana svAsthyako prApta nahIM karatA, isa kAraNa samAdhi siddhi ke lie pratyAhAra karanA Avazyaka hai| isake dvArA mana rAga-dveSase rahita hokara AtmAmeM laya ho jAtA hai| pavanasAdhana zarIra-siddhikA kAraNa hai, ata: mokSakI vAchA karanevAle sAdhakake lie vighnakAraka ho sakatA hai| ataeva pratyAhAra-dvArA rAgadveSako dUra karanekA prayatna cAhie / dhAraNA-jisakA dhyAna kiyA jAye, usa viSaya meM nizcalarUpase manako lagA denA, dhAraNA hai| dhAraNA-dvArA dhyAnakA abhyAsa kiyA jAtA hai| dhyAna bhaaura samAdhi-yoga, dhyAna aura samAdhi ye prAya ekArthavAcaka haiM / yoga kahanese jainAmnAyameM dhyAna aura samAdhikA ho voSa hotA hai| dhyAnakI carama sImAko samAvi kahA jAtA hai| dhyAnake sambandhameM dhyAna, dhyAtA, dhyeya aura phala ina cAro bAtoMkA vicAra kiyA gayA hai| dhyAna cAra prakArakA hai-AtaM, raudra, dharma aura shukl| inameM Arta aura raudra dhyAna duryAna hai eva dharma aura zukla dhyAna zubha dhyAna hai| iSTaviyoga, aniSTasaMyoga, zArIrika vaidanA Adi vyathAoko dUra karaneke lie sakalpa vikalpa karanA ArtadhyAna aura hiMsA, jhUTha, corI abrahma aura
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 109 parigraha ina pAMcoM pApoke sevanameM AnandakA anubhava karanA aura isa Anandako upalabdhike lie nAnA tarahako cintAeM karanA raudradhyAna hai / dharmase sambaddha bAtoMkA satata cintana karanA dharmadhyAna hai / isake cAra bheda haiM - mAjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya aura saMsthAnavicaya / jinAgamake anusAra tattvoMkA vicAra karanA AjJAvicaya, apane tathA dUsaro. ke rAga, dveSa, moha Adi vikAroko nAza karanekA upAya cintana karanA apAyavicaya, apane tathA parake sukha-dukha dekhakara karmaprakRtiyoMke svarUpakA cintana karanA vipAkavicaya eva lokake svarUpakA vicAra karanA sasthAnavicaya dharmadhyAna hai| isake bhI cAra bheda hai - piNDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta / zarIra sthina AtmAkA cintana karanA piNDastha dhyAna hai| isakI pAMca dhAraNAeM batAyo gayo haiM - pArthivI, AgneyI, vAyavI, jalIya aura tttvruupvtii| pArthivI - isa dhAraNAmeM eka madhyalokake barAbara nirmala jalakA samudra cinnana kare aura usake madhyameM jambU dvIpake samAna eka lAkha yojana cauDA svarNaragake kmalakA cintana kare, isako kaNikAke madhyameM sumeruparvatakA cintana kare / usa sumeruparvatake kAra pANDuka vanameM pANDu kazilA tathA usa zilApara mphaTikamaNike AsanakA eva usa Asanapara padmAsana lagAye dhyAna karate hue apanA cintana kare / itanA cintana bAra-bAra karanA pRthvo dhAraNA hai| AgneyI dhAraNA - usI siMhAsanapara sthira hokara yaha vicAre ki mere nAbhi-kamalake sthAnapara maMtara Uparako uThA humA solaha pattokA eka kamala hai usapara potararaMgake a A i I u U RR la la e ai o au aM Aye solaha svara aMkita haiM tathA bIcame 'hai' likhA hai| dUsarA kamala hRdayasthAnapara nAbhikamalake Upara ATha pattokA auMdhA kamala vicAranA cAhie / ise jJAnAvaraNAdi ATha karmoMkA kmala kahA gayA hai / pazcAt nAbhikamalake vocameM 'ha' likhA hai, usako rephase dhunA nikalatA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 magalamantra NamokAra eka anucintana huA soce, puna. agnikI zikhA uThatI huI socanA caahie| Agako jvAlA uThakara ATho karmoke kamalako jalAne lgii| kamalake vIcase phUTakara agnikI lau mastakapara A gyii| isakA AdhA bhAga zarIrake eka tarapha aura zeSa AdhA bhAga zarIrake dUsarI tarapha milakara dono kone mila gaye / agnimaya trikoNa saba prakArase zarIrako veSTita kiye hue hai| isa trikoNameM ra ra ra ra ra ra ra ra akSaroko agnimaya phaile hue vicAre arthAt isa trikoNake tIno koNa agnimaya ra ra ra akSaroke bane hue haiN| isake bAharI tIno koNopara agnimaya sAthiyA tathA bhItarI tIno koNopara agnimaya OM haM likhA humA soce / pazcAt soce ki bhItarI agnikI jvAlA karmoko aura bAharI agnikI jvAlA zarIrako jalA rahI hai| jalate-jalate karma aura zarIra donoM hI jalakara rAkha ho gaye haiM tathA agnikI jvAlA zAnta ho gayI hai athavA pahaleko rephameM samA gayI hai, jahA~se vaha uThI thI, itanA abhyAsa karanA agni-dhAraNA hai / vAyu-dhAraNA - puna sAdhaka cintana kare ki mere cAro ora pracaNDa vAyu cala rahI hai / vaha vAyu gola maNDalAkAra hokara mujhe cAro orase ghere hue hai / isa maNDalameM ATha jagaha 'svArya-svAya' likhA hai / yaha vAyumaNDala karma tathA zarIrako rajako uDA rahA hai, AtmA svaccha tathA nirmala hotA jA rahA hai / isa prakAra dhyAna karanA vAyu-dhAraNA hai| jala-dhAraNA - pazcAt cintana kare ki AkAza mevAcchanna ho gayA hai, bAdala garajane lage hai, bijalI camakane lagI hai aura khUba jorakI varSA hone lagI hai / Upara pAnIkA eka ardhacandrAkAra maNDala bana gayA hai, jisapara pa pa pa pa pa pa pa karmasthAnopara likhA hai / giranevAle pAnIkI sahana dhArAe~ AtmAke Upara lagI huI karmaragako ghokara AtmAko sApha kara rahI hai / isa prakAra cintana karanA jala dhAraNA hai / vatvarUpavatI dhAraNA - vahI sAdhaka Age cintana kare ki aba meN| siddha, buddha, savajJa, nirmala, nirajana, karma tathA zarIrase rahita caitanya AtmA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana . 111 hU~ / puruSAkAra caitanya dhAtuko banI huI mUrtike samAna hU~ / pUrNa candramA ke samAna jyotirUpa dedIpyamAna hU~ / isa prakAra ina pAMco dhAraNAoke dvArA piNDastha dhyAna kiyA jAtA hai / - sthAna padastha dhyAna mantra - padoke dvArA arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu tathA AtmAke svarUpakA vicAranA padastha dhyAna hai / kisI niyata nAsikAgra yA bhRkuTike madhyameM NamokAra mantrako virAjamAna kara usako dekhate hue cittako jamAnA tathA usa mantra ke svarUpa kA cintana karanA cAhie | isa dhyAnakA sarala aura sAdhya upAya yaha hai ki hRdayameM mATha patto kamalakA cintana kre| isa ATho patto - daloMmeM se pAMca pattopara kramaza ' ' Namo arihaMtANa, Namo siddhANaM, Namo AyariyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savva sAhUNaM / ina pAMca padoko tathA zeSa tIna pattopara kramaza 'samyagdarzanAya namaH, samyagjJAnAya namaH, samyak cAritrAya nama. ' ina ta ena padoko aura kaNikApara 'samyak tapase nama ' isa padako likhA huA soce / isa prakAra pratyeka pattepara likhe hue mantrokA dhyAna jitane samaya taka kara sake, kare / " rUpastha - arihanta bhagavAn ke svarUpakA vicAra kare ki bhagavAn samavazaraNa meM dvAdaza sabhAoke madhya meM dhyAnasya virAjamAna haiM / athavA dhyAnastha prabhu mudrAkA dhyAna kare / rUpAtIta - middhoke guNokA vicAra kare ki siddha amUrtika, caitanya, puruSAkAra, kRtakRtya, paramazAnta, niSkalaka, aSTakarmarahita, samyaktvA di ATha guNamahita, nilipna, nirvikAra eva lokAgrame virAjamAna haiM / pazcAt apane-Apako siddha svarUpa samajhakara lIna ho jAnA rUpAtIta dhyAna hU~ | zukrudhyAna jo dhyAna ujjvala sapheda raMga ke samAna atyanta nirmala aura nirvikAra hotA hai use zukladhyAna kahate haiN| pRthaktvavitarka vocAra, ekatvavitarka avacAra, sUkSma vyuparata kriyAnivRtti | - isake cAra bheda haiM kriyApratipAti aura 1
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 maMgalamantra NamokAra * eka anucintana dhyAtA - dhyAna karanevAlA dhyAtA hotA hai| AtmavikAsako dRSTise dhyAtA 14 guNasthAnomeM rahanevAle jIva hai, ataH isake 14 bheda haiM / pahale guNasthAnameM ArtadhyAna yA raudradhyAna hI hotA hai| cauthe guNasthAnameM dharmadhyAna hotA hai| dhyeya - dhyAnake svarUpakA kathana karate samaya dhyeyake svarUpakA prAyaH vivecana kiyA jA cukA hai / dhyeyake cAra bheda hai - nAma, sthApanA, dravya aura bhAva / NamokAra mantra nAmadhyeya hai| tIrthaMkarokI mUrtiyAM sthApanAdhyeya hai / marihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye paMcaparameSThI dravyadhyeya hai aura inake guNa bhAvadhyeya haiN| yo to sabhA zuddhAtmAeM dhyeya ho sakatI hai / jisa sAdhyako prApta karanA hai, vaha sAdhya dhyeya hotA hai / / ___yogazAstrake isa sakSipta vivecana ke prakAzameM hama pAte haiM ki NamokArakA yogake sAtha ghaniSTha sambandha hai / yogako kriyAokA iso mantrarAjakI sAdhanA karaneke lie vidhAna kiyA gayA hai / jainAmnAyameM pradhAna sthAna dhyAnako diyA gayA hai / yogake Asana, prANAyAma, pratyAhAra-kriyAeM zarIrako,sthira karatI haiN| sAdhaka ina kriyAoke abhyAsadvArA NamokAra mantrakA sAdhanAke yogya apane zarIrako banAtA hai| dhAraNA-dvArA manakI kriyAko adhIna karatA hai / tAtparya yaha hai ki yogoM - mana, vacana, kAyako sthira karaneke lie yogAbhyAsa karanA par3atA hai| ina tIno yogoko kriyA tabhI sthira hotI hai, jaba sAdhaka mArammika sAdhanAke dvArA apane ko isa yogya banA letA hai / isa viSayake spaSTIkaraNake lie gaNitakA gati-niyAmaka siddhAnta adhika upayogI hogA / gaNitazAstrameM AyA hai ki kisI bhI gatimAn padArthako sthira karaneke lie use tIna lambasUtroM-dvArA sthira karanA paDatA hai / ina tIna sUtroMse Abaddha karanepara usakI gati sthira ho jAtI hai / udAharaNake lie yoM kahA jA sakatA hai ki vAyuke dvArA nAcate hue bijalIke valbako yadi sthira karanA ho to use tIna sama sUtrophe dvArA Avaddha kara denA hogaa| kyoki vAyu yA anya kisI bhI prakArake vakkeko
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 7 1 maMgalamantra NamokAra eka anucintana 113 rokane ke lie cauthe sUtra se Abaddha karanekI AvazyakatA nahI hogI / isI prakAra NamokAra mantrakI sthira sAdhanA karaneke lie sAdhakako apanI trisUtra rUpa mana, vacana aura kAyakI kriyAko avaruddha karanA paDegA / isI - ke lie Asana, prANAyAma aura pratyAhArako AvazyakatA hai / manake sthira karanese ho dhyAnakI kriyA nirvighnatayA cala sakatI hai / dhyAna karanekA viSaya - dhyeya NamokAra mantrase bar3hakara aura koI padArtha nahIM ho sakatA hai / pUrvokta nAma, sthApanA, dravya aura bhAva ina cAroM prakArake dhyeyo dvArA NamokAra mantrakA hI vidhAna kiyA gayA hai / sAdhaka isa mantrakI ArAdhanA dvArA anAtmika bhAvoko dUra kara Atmika bhAvokA vikAsa karatA jAtA hai aura guNasthAnArohaNa kara nirvikalpa samAdhike pahale taka isa mantrakA yA isa mantrameM varNita pacaparameSThIkA athavA unake guNokA dhyAna karatA huA Age baDhatA rahatA hai / jJAnArNavame batAyA gayA haigurupaJcanamaskAralakSaNaM mantramUrjitam / vicintayejjagajjantupavitrIkaraNakSamam // anenaiva vizuddhayanti jantava. pApapaGkitAH / anenaiva vimucyante bhavadalezAnmanISiNa || - jJAnArNava pra0 18, zlo0 38, 43 arthAt - NamokAra jo ki paMcaparameSTho namaskAra rUpa hai, jagatke jIvako pavitra karane meM samartha hai / isI mantrake dhyAnase prANI pApase chUTate haiM tathA buddhimAn vyakti samAra ke kaSTose bhI / isI mantrakI ArAdhanA dvArA sukha prApta karate hai / yaha dhyAnakA pradhAna viSaya hai / hRdaya-kamalameM isakA japa karane se citta zuddha hotA hai / jApa tIna prakArase kiyA jAtA hai - vAcaka, upAzu aura mAnasa / vAcaka jApameM zabdokA uccAraNa kiyA jAtA hai arthAt mantrako muMhase bolabolakara jApa kiyA jAtA hai| upAzupeM bhItarase zabdoccAraNakI kriyA hotI hai, para kaNTha sthAnapara mantra ke zabda gUMjate rahate haiM kintu mukhase nahIM nikala
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana paate| isa vidhimeM zabdoccAraNako kriyAke lie bAharI aura bhItarI prayAsa kiyA jAtA hai, parantu zabda bhItara-hI-bhItara gUMjate rahate haiM, bAhara prakaTa nahIM ho paate| mAnasa jApameM bAharI aura bhItarI zabdoccAraNakA prayAsa ruka jAtA hai, hRdayameM NamokAra mantrakA cintana hotA rahatA hai / yahI kriyA dhyAnakA rUpa dhAraNa karatI hai| yazastilakacammUmeM isakA spaSTIkaraNa karate hue kahA gayA hai - vacasA vA manasA vA kAryoM jApya savyAhitasvAnte / zataguNamAghe puNye sahasrasaMkhyaM dvitIye tu // -~-ya0 mA0 2, pR. 38 vAcaka jApase upAMzumeM zataguNA puNya aura upAza jApakI apekSA mAnasajApameM sahasraguNA puNya hotA hai| mAnasa jApa hI dhyAnakA rUpa hai, yaha antajalparahita maunarUpa honA hai| vRhadravyasaMgrahameM batAyA gayA hai - "eteSAM padAnAM sarvamantravAdapadeSu madhye sArabhUtAnAM ihalokaparalokeSTaphalapradAnAmathaM jJAtvA' pazcAdanantajJAnAdiguNasmaraNa rUpeNa vacanodhAraNena ca jApaM kuruta / tathaiva zumopayogarUpatriguNAvasthAyAM maunena dhyAyata / " arthAt - saba mantrazAstrake padomeM sArabhUta aura isa loka tathA paralokameM iSTa phalako denevAle parameSThI vAcaka paca padoMkA artha jAnakara, puna anantajJAnAdi guNoke smaraNarUpa vacanakA uccAraNa karake japa karanA cAhie aura isI prakAra zubhopayogarUpa isa mantrakA mana, vacana aura kAya guptiko rokakara mauna dvArA dhyAna karanA cAhie / sarvabhUtahitarata, acintyacaritra jJAnAmRtapaya pUrNa tIno lokoMko pavitra karanevAle, divya, nirvikAra, nirajana vizuddha jJAnalocanake dhAraka, navavalalabdhiyoMke svAmI, aSTamahAprAtihAryoMse vibhUSita svayambaddha arihanta parameSThIkA dhyAna bhI kiyA jAtA hai, athavA sAmUhika rUpame pacaparameSThIkA mauna cintana bhI dhyAnakA rUpa grahaNa kara letA hai| padastha aura rUpastha dono prakArake dhyAnomeM isa mahAmantrake smaraNa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 115 dvArA ho AtmAkI siddhi kI jAtI hai, kyoki mahAmantra aura zuddhAtmAmeM koI antara nahI hai| zuddhAtmAkA varNana hI mahAmantra meM hai aura usIke dhyAnase nirvikalpa samAdhikI prApti hotI hai / ata dhyAnakA dRDha abhyAsa ho jAnepara sAdhakako yaha anubhava karanA Avazyaka hai ki maiM paramAtmA hU~, sarvajJa hU~, maiM hI sAdhya hU~, maiM hI siddha hU~, sarvajJAtA aura sarvadarzI bhI maiM hI huuN| maiM sat, cit, AnandarUpa hU~, aja hU~, nirajana huuN| isa prakAra cintana karatA huA sAdhaka jaba samasta saMkalpa-vikalpose vimukta ho apane-ApameM vilIna ho jAtA hai, taba use nirvikala dhyAna yA parama samAdhikI prApti hotI hai| hemacandrAcAryane apane yogazAstrameM yogAgoke sAtha NamokAra mantrakA sambandha dikhalAte hue batalAyA hai ki yogAbhyAsa dvArA zarIra aura manakI kriyAoMkA niyantraNa kara AtmAko dhyAnake mArgameM le jAnA caahie| sAdhaka savikalpa samAdhiko avasthAmeM isa anAdisiddha mantrake dhyAnase anta AtmAko pavitra karatA hai| pacaparameSThoke tulya zuddha hokara nirvANa mArgakA mAzraya letA hai / batAyA gayA hai dhyAyato'nAdisasiddhAn varNAnetAn yathAvidhiH / naSTAdiviSaye jJAnaM dhyAturutpadyate kSaNAt // tathA puNyatamaM mantraM jagastritayapAvanam / yogI paJcaparameSThInamaskAra vicintayet // vizuddhayA cintayaMstasya zatamaSTottaraM muniH / bhujAno'pi labhetaiva caturthavapasaH phalam // enameva mahAmantraM samArAdhyeha yogina. / trilokyApi mahIyante'dhigatA paramAM zriyam / / arthAt-anAdi siddha NamokAra mantrake varNoM kA dhyAna karanese sAdhakako nAdi vipayakA jJAna kSaNa-bharameM ho jAtA hai / yaha mantra tIno lokoke jovoko pavitra karatA hai| isake dhyAnase-antarjalparahita cintanase
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana AtmAmeM apUrva zakti mAtI hai| nitya mana, vacana aura kAyakI zuddhipUrvaka isa mantrakA 108 bAra dhyAna karanese bhojana karanepara bhI caturthopavAsa-proSadhopavAsakA phala prApta hotA hai| yogo vyakti isa mantrakI ArAdhanAse aneka prakArako siddhiyoko prApta hotA hai tathA tIno lokomeM pUjya ho jAtA hai| __NamokAra mantrako sabhI mAtrAe~ atyanta pavitra haiM, ina mAtrAomeM se kisI mAtrAkA tathA NamokAra mantra ke 35 akSaroM aura pAMca padomeM-se kisI akSara aura padakA athavA ina - akSaro, pado aura mAtrAmaoke sayogase utpanna akSara, pado aura mAtrAokA jo dhyAna karatA hai, vaha siddhiko prApta hotA hai| dhyAnake avalambana NamokAra mantra ke akSara, pada aura dhvaniyAM hI haiN| jabataka sAdhaka savikalpa samAdhimeM rahatA hai, tabataka usake dhyAnakA avalambana NamokAra hI hotA hai| hemacandrAcAryane padastha dhyAnakA varNana karate hue batAyA hai yaspadAni pavitrANi samAlambya vidhIyate / tatpadasthaM samAkhyAtaM dhyAnaM siddhAntapAraMgai. // arthAt pavitra NamokAra mantrake padoMkA Alambana lekara jo dhyAna kiyA jAtA hai, usako padastha dhyAna siddhAntazAstrake jJAtAoMne kahA hai / rUpastha dhyAnameM marihantake svarUpakA athA NamokAra mantrake svarUpakA cintana karanA caahie| rUpastha dhyAnameM AkRtivizeSakA dhyAna karanekA vidhAna hai| yaha AkRtivizeSa paMcaparameSThAko hotI hai tathA vizeSa rUpase isameM arihanta bhagavAnkI mudrAkA hI mAlambana kiyA jAtA hai| ___ rUpAtItameM jJAnAvaraNAdi ATha karma aura audArikAdi pAMca zarIroMse rahita, loka aura alokake jJAtA, draSTA, purupAkArake dhAraka, lokAgrapara virAjamAna siddha parameSTho dhyAnake viSaya haiM tathA NamokAra mantrako rUpAkRtirahita, usakA bhAva yA paMcaparameSThoke amUrtika guNa dhyAnakA mAlambana hote haiN| AcArya nemicandra siddhAntacakravartI aura zubhacandrane rUpAtIta
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 117 dhyAnameM amUrtika avalambana mAnA hai tathA yaha amUrtika avalambana NamokAra mantra ke padokta guNokA hotA hai| haribhadrasUrine apane yogavindu granyameM "akSaradvayametat zrayamANaM vidhAnata" isa zlokakI svopajJaTokAmeM yogazAstrakA sAra NamokAra mantrako batAyA hai| isa mahAmantrakI mArAdhanAse samatA bhAvakI prApti hotI hai tathA Atmasiddhi bhI isI mantrake dhyAnase AtI hai| adhika kyA, isa mantra ke akSara svayaM yoga hai| isako pratyeka mAtrA, pratyeka pada, pratyeka varNa amitazaktisampanna hai| vaha likhate hai"akSaradvayamapi kiM punaH paJcanamaskArAdInyanekAnyakSarANItyapi zabdArtha. / etat 'yoga.' iti zabdalakSaNaM zrUyamANamAkaya'mAnam / tathAvidhArthAnavabodhe'pi 'vidhAnato' vidhAnena zraddhAsaMvegAdizuddhabhAvollAsakarakudamalayojanAdilakSaNena, gItayukta pApakSayAya mithyAtvamohAcakuzalakarmanirmUlanAyoccairityartham" / arthAt dhyAna karaneke lie dhyeya NamokAra mantra ke akSara, pada eva dhvaniyAM haiM / inhIko yoga bhI kahA jAtA hai, yadi ina zabdoko sunakara bhI arthakA bova na ho to bhI zraddhA, saMvega aura zuddha bhAvollAsapUrvaka hAtha joDakara isa mantrakA jApa karanese mithyAtva moha Adi azubha karmoM kA nAza hotA hai| isase spaSTa hai ki haribhadrasUrine paMcaparameSThI vAcaka NamokAra mantrake akSaroko 'yoga' kahA hai / ataeva NamokAramantra svaya yogazAstra hai, yogazAstrake sabhI granyokA praNayana isa mahAmantrako hRdayaMgama karane tathA isake dhyAna dvArA AtmAko pavitra karane ke lie huA hai| 'yoga' zabdakA artha jo sayoga kiyA jAtA hai, usa dRSTise NamokAra mantrake akSarokA sayoga-zuddhAtmAkA cintana kara arthAt zuddhAtmAmose apanA sambandha joDakara apanI AtmAko zuddha vanAnA hai| 'dharmavyApAra' ko jaba yoga kahA jAtA hai, usa samaya NamokAra mantrokta zuddhAtmAke vyApAra-prayoga dhyAna, cintana-dvArA apano AtmAko zuddha karanA abhipreta hai| ataeva NamokAra mantra aura yogakA pratipAdya-pratipAdakabhAva sambanva hai; kyoMki AcAryoMne abheda vivakSAse NamokAramantrako yoga kahA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana hai, isa dRSTise yogakA tAdAtmyabhAva sambandha bhI siddha hotA hai / tathA bhedavivakSAse NamokAra mantrakI sAdhanA ke lie yogakA vidhAna kiyA hai / arthAt yoga-kriyAdvArA NamokAra mantrako sAdhanA kI jAtI hai, ataH isa apekSAse yogako sAdhana aura NamokAra mantrako sAdhya kahA jA sakatA hai / yama, niyama, Asana, prANAyAma aura pratyaya ina pacAgo-dvArA NamokAra mantrako sAdhane yogya zarIra aura manako ekAna kiyA jAtA hai| dhyAna aura dhAraNA kriyA-dvArA mana, vacana aura kAyakI caMcalatA bilakula ruka jAtI hai tathA sAdhaka NamokAra mantra rUpa hokara savikalpa samAdhiko pAra karaneke uparAnta nirvikalpa samAdhiko prApta hotA hai| jisa prakAra rAtameM samasta bAharI kolAhalake ruka jAne para reDiyokI AvAja sApha sunAI par3atI hai tathA dinameM zavda-laharopara bAharI vAtAvaraNakA ghAta-pratighAta hotA rahatA hai, ata. AvAja sApha sunAI nahIM par3atI hai| para rAtameM zabda laharopara-se AghAta chUTa jAnepara spaSTa AvAz2a sunAI par3ane lagatI hai / isI prakAra jabataka hamAre mana, vacana aura kAya sthira nahIM hote haiM, tabataka NamokAra mantrakI sAdhanAmeM AtmAko sthiratA prApta nahIM hotI hai, kintu ukta tIno - mana, vacana aura kAyake sthira hote hI sAdhanAmeM nizcalatA A jAtI hai / isI kAraNa kahA gayA hai ki sAdhakako dhyAna-siddhike lie cittakI sthiratA rakhanI parama Avazyaka hai| manako cacalatAmeM dhyAna banatA nahIM / ataH manonukUla strI, vastra, bhojanAdi iSTa padArthoMmeM moha na karo, rAga na karo aura manake pratikUla paDanevAle sarpa, viSa, kaNTaka, zatru, vyAdhi Adi aniSTa padAryoMmeM upa mata karo, kyoMki ina iSTa-aniSTa padArthoMma rAga dvepa karanese mana cacala hotA hai aura manake cacala rahanese nirvikalpa samAdhirUpa dhyAnakA honA sambhava nhii| AcArya nemicandra siddhAnta cakravartIne isI vAtako spaSTa kiyA hai mA mujjhai mA rajAi mA dUsai iTTaNidvesu / thiramicchai jai cittaM vicittjjhaannppsiddhiie||
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 119 NamokAra mantrakA bAra-bAra smaraNa, cintana karanese mastiSkameM smRtinihna ( Memory Trace) bana jAte haiM, jisase isa mantrako dhAraNA ( Retaining ) ho jAnese vyakti apane manako AtmacintanameM lagA sakatA hai / abhiruci, artha, abhyAsa, abhiprAya, jijJAsA aura manovRttike kAraNa dhyAnameM majabUtI AtI hai jaba dhyeyake prati abhiruci utpanna ho jAtI hai tathA dhyeyakA artha avagata ho jAtA hai aura usa arthako bAra-bAra hRdayagama karane kI jijJAsA aura manovRtti bana jAtI hai, tava dhyAnakI kriyA pUrNatAko prApta ho jAtI hai / ataeva yoga-mArgake dvArA NamokAra mantra kI sAdhanAyeM sahAyatA prApta hotI hai| isa mArgakI anabhijJatAmeM vyaktiko dhyeya vastuke prati abhiruci, artha, abhyAsa AdikA AvirbhAva nahIM ho pAtA hai / ata NamokAra mantrakI sAdhanA yoga dvArA karanA cAhie | Agama sAhityako zrutajJAna kahA jAtA hai / NamokAra mantrameM samasta zrutajJAna hai tathA yaha samasta AgamakA sAra hai / digambara, zvetAmbara aura sthAnakavAsI ina tIno hI sampradAyake Agamame NamokAra mahAmantrake sambandhameM bahuta kucha pAyA jAtA hai | AcArAga, sUtrakRtAga, sthAnAga mAdi nAma dvAdazAgake tIno hI sampradAyameM eka hai / digambara sampradAya meM 14 aga bAhya tathA 4 anuyoga pramANabhUta, zvetAmbara sampradAya meM 34 aga bAhya - 12 upAga, 10 prakIrNaka, 6 chedasUtra, 4 mUlasUtra aura do cUlikA sUtra pramANabhUta evaM sthAnakavAsI sampradAya me 21 aga bAhya, 12 upAga 4 chedasUtra, 4, mUlasUtra mora 1 Avazyaka pramANabhUta mAne gaye haiM / ina sabhI Agama granthoMmeM NamokArakA vyAkhyAna, utpatti, nikSepa, pada, padArtha, prarUpaNA, vastu, AkSepa, prasiddhi, krama, prayojana aura phala ina dRSTikoNoMse kiyA gayA hai / bhAgama- sAhitya aura NamokAra mantra utpatti-dvAra nayokA avalambana lekara NamokAra mantrakI utpatti mora anutpatti - nityAnityatvakA vistArase vicAra kiyA gayA hai / kyoki
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana vastuke svarUpakA vAstavika vivecana naya aura pramANake binA ho nahIM sakatA / nayake jainAgamameM sAta bheda haiM - naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha aura evabhUta / sAmAnyase nayake dravyAthika aura paryAyArthika ye do bheda kiye jAte haiN| dravyako pradhAna rUpase viSaya karanevAlA naya dradhyAthika aura paryAyako pradhAnataH viSaya karanevAlA paryAyAthika kahA jAtA hai / pUrvokta sAto nayomeM-se negama, saMgraha aura vyavahAra ye tIna bheda dravyAthikake aura RjusUtra, zabda, samabhirUr3ha aura evaMbhUta paryAyArthika nayake bheda haiN| sAtoM nayokI apekSAse isa mahAmantrako utpatti aura anutpattike sambandha meM vicAra karate hue kahA jAtA hai ki dravyAyika nayako apekSA yaha mantra nitya hai / zabdarUpa pudgalavargaNAeM nitya hai, unakA kabhI vinAza nahIM hotA hai / kahA bhI hai - uppaNANuppaNo ittha nayA NogamassaNuppaNNo / sesANaM uppaNNo jai katto viviha sAmisA / / arthAt - naigamanakI apekSA yaha NamokAra mantra anutpanna - nitya hai| sAmAnya mAtra viSayako grahaNa karaneke kAraNa isa nayakA viSaya novyamAna hai / utpAda aura vyayako yaha nahIM grahaNa karatA, mataeva isa nayako apekSA. se yaha mantra nitya hai / vizeSa paryAyako grahaNa karanevAle nayoko apekSAse yaha mantra utpAda-vyayase yukta hai| kyoki isa mahAmantrakI utpatti ke hetu samutyAna, vacana aura labdhi ye tIna hai / NamokAramantrakA dhAraNa sazarIrI prANI karatA hai aura zarIrako prApti anAdikAlase bIjAkura nyAyase hotI mA rahI hai tathA pratyeka janmameM bhinna-bhinna zarIra hote haiM, ataH vartamAna janmake zarIrako apekSA NamokAramantra sAdi aura sotpattika hai / isa mantrakI prApti guruvacanose hotI hai, ata utpattivAlA honese sAdi hai| isa mahAmantrako prApti yogya dhrutajJAnAvaraNa karmakA kSayopazama hone para hI hotI hai, isa apekSAse yaha mantra utpAda vyayavAlA pramANita hotA hai| uparyukta vivecanase siddha hotA hai ki nagama, sagraha aura vyavahAra nayako
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 121 apekSA yaha mantra nitya, anitya dono prakArakA hai / RjusUtra nayako apekSA isa mahAmantrako utpattimeM vacana upadeza aura labdhi jJAnAvaraNIya bhara moryAntarAyakarmakA kSayopazama vizeSa kAraNa hai tathA zabdAdi nayakI apekSA kevalalavdhi ho kAraNa hai / ina paryAyArthika nayoko apekSAse yaha NamokAra - mantra utpAdavyayAtmaka hai / kahA bhI gayA hai - Z "Adyanaigama sattAmAtragrADI, tatastasyAdyanaigamasya matena sarvavastu nAbhUtaM nAvidyamAnaM kiMtu sarvadaiva sarva sadeva / ataH bhayaM naigamasya, sa namaskAro nitya eva vastutvAt nabhovat / " zabda mora arthakI apekSAse bhI yaha NamokAramantra nityAnityAtmaka hai / zabda nitya aura anitya dono prakAra ke hote haiM / ataH sarvathA zabdoko nitya mAnA jAye to sabhI sthAnopara zabdoMke zravaNakA prasaMga mAvegA aura anitya mAnA jAye to nitya sumeru, candra, sUrya AdikA saMketa zabdase nahIM ho sakegA / ata paudgalika zabda vargaNAe~ nitya haiM yayA vyavahAra meM AnevAle zabda anitya haiM | zabdoMke nityAnityAtmaka honese NamokAra mantra bhI nityAnityAtmaka hai | arthako dRSTise yaha nitya hai, kyoMki isakA artha vasturUpa hai aura vastu anAdikAlase apane svarUpameM avasthita calI A rahI hai aura anantakAla taka avasthita calI jAyegI | sAmAnya vizeSAtmaka vastukA grahaNa aura vivecana neya tathA pramANake dvArA hI ho sakatA hai / pramANa 1 anabhinivRttArthasaMkalpamAtragrAhI naigamaH / svajAtyavirodhenaikadhyamupanIya paryAyAnAmAnta medAnavizeSeNa samastagrahaNAtsagrahaH / saMgrahanayA kSiptAnAmarthAna vidhipUrvakamavaharaNa vyavahAraH / RjuM praguNaM sUtrayati tantrayati iti RjusUtraH / liGga rAkhyA sAdhanA dvivyabhicAranivRttiparaH zabdanayaH / nAnArthasamabhirohaNAt samabhirUDhaH / yenAtmanA bhUtastenaivAdhyavasAyayatItyevabhUta. / zAnena bhUna. pariNatastenaivAdhyavasAyayati / athavA yenAtmanA yena - sarvArthasiddhi, pR0 84-87
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 122 nayAtmaka vastu utpAdavyaya- dhrauvyAtmaka huA karatI hai aura utpAda-vyaya zrIvyAtmaka hI vastu nityAnitya kahI jAtI hai / * nikSepa - artha-vistArako nikSepa kahate haiM / nikSepa - vistAra meM NamokAra mantra ke arthakA vistAra kiyA jAtA hai| nikSepake cAra bheda haiM - nAma, sthApanA, dravya aura bhAva / NamokAra mantrakA bhI nAma namaskAra, sthApanA namaskAra, dravya namaskAra aura bhAva namaskAra ina cAra arthoMmeM prayoga hotA hai | 'namaH' kahakara akSarokA uccAraNa karanA nAma namaskAra aura mUrti, citra AdimeM paMcaparameSThoko sthApanA kara namaskAra karanA sthApanA namaskAra hai / dravya namaskArake do bheda hai Agama dravya namaskAra aura noAgama dravya namaskAra | upayogarahita 'namaH' isa zabdakA prayoga karanA Agama namaskAra aura upayogasahita namaskAra karanA nobhAgama namaskAra hotA hai / isake tIna bheda haiM - jJAyaka, bhAvya aura tadvyatirikta | bhAva namaskAra ke bhI do bheda haiM - AgamabhAva namaskAra aura noAgamabhAva namaskAra / NamokAra mantrakA arthajJAtA, upayogavAn AtmA AgamabhAva namaskAra aura upayogasahita ' Namo arihaMtANaM' ina vacanoMkA uccAraNa tathA hAtha, pA~va, mastaka Adiko namaskAra-sambandhI kriyAko karanA nomAgamabhAva namaskAra hai / isa prakAra nikSepa dvArA NamokAra mantra ke arthakA Azaya hRdayagama kiyA jAtA hai / 5 - pada-dvAra - "padyate gamyate'rtho'neneti padam " arthAt jisake dvArA arthabodha ho, use pada kahate haiM / isake pAMca bheda haiM - nAmika, naipAtika, opaagika, AkhyAtika aura mizra / sajJAvAcaka pratyayoMse siddha honevAle zabda nAmika kahe jAte haiM, jaise azva, ghaTa Adi / avyayavAcI zabda naipAtika kahe jAte haiM, jaise khalu nanu ca Adi / upasargavAcaka pratyayoM ko zabdoMke pahale jor3a denese jo navIna zabda banate haiM, ve aupasagika kahe jAte , 1. vizeSake lie dekheM, dhavalA TIkA, prathama pustaka, pU0 8-60 /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana 123 hai / jaise parigacchati, paridhAvati / kriyAvAcaka dhAtuose niSpanna honevAle zabda AkhyAtika kahalAte haiM, jaise dhAvati, gacchati Adi / kRdanta - kRt pratyaya aura taddhita pratyayose niSpanna zabda mizra kahe jAte haiM, jaise nAyaka , pAvaka , jaina , sayataH Adi / pada-dvArakA prayojana NamokAra mantrameM prayukta zabdokA vargIkaraNa kara unake arthakA avadhAraNa karanA hai-zabdokI niSpattiko dhyAnameM rakhakara napAtika prabhRti zabdokA artha eva unakA rahasya avagata karanA hI isa dvArakA uddezya hai| kahA gayA hai - "nipatatyahaMdAdipadAnAmAdiparyantayoriti nipAtaH, nipAtAdAgataM tena vA nivRttaM sa eva vA svAyikapratyayavidhAnnaipAtikam - nama iti padam" / tAtparya yaha hai ki NamokAra mantrake padokI prakRti aura pratyayakI dRSTise vyAkhyA karanA padadvAra hai / isa dvArakI upayogitA zabdokI zaktiko avagata karane meM hai| zabdomeM naisargika zakti pAyI jAtI hai aura isa zaktikA bodha isI dvArake dvArA sambhava hai| jabataka zabdoMkA vyAkaraNake prakRti-pratyayakI dRSTise vargIkaraNa nahIM kiyA jAtA hai, tabataka yathArtha rUpameM zanda-zaktikA bodha nahIM ho sktaa| NamokAra mantrake samasta pada kitane zaktizAlI haiM tathA pRthak-pRthak padomeM kitanI zakti hai aura ina padokI zakti kA upayoga Atma kalyANake lie kisa prakAra kiyA jA sakatA hai ? AtmAko karmAvaraNake kAraNa avaruddha zakti kisa prakAra isa mahAmantrakI zaktike dvArA prasphuTita ho sakatI hai ? mAdi bAtokA vicAra isa pada-dvArameM hotA hai| yaha kevala zabdokI racanA yA usa racanA-dvArA sampanna vyutpattikA hI pradarzana nahIM karatA, balki isa mantrakI pada, akSara aura dhvani zaktikA vizleSaNa karatA hai| __padArthadvAra - dravya aura bhAvapUrvaka NamokAra mantrake padoko vyAkhyA karanA padArthadvAra hai| "iha namo'haMsya , ityAdiSu yat namaH iti padaM tasya nama iti padasyAthe. padArthaH, sa ca pUjAlakSaNa., sa ca ka ? ityAha davyasaMkocanaM bhAvasaMkocanaM ca / vana dravyasakocana karaziraHpadAdi
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana sakoca / bhAvasaMkocanaM tu vizuddhasya manaso'haM zAdiguNeSu niveshH|" arthAt 'nama. ahaMdbhyaH ' ityAdi padomeM nama. zabda pUjArthaka hai| pUjA do prakArase sampanna kI jAtI hai - dravya saMkoca aura bhAva-saMkoca dvArA / dravyasakocase abhiprAya hai hAtha, sira AdikA jhukAnA - namrIbhUta karanA aura bhAva sakocakA tAtparya bhagavAn marihantake guNomeM manako lgaanaa| dravya. sakoca aura bhAva-saMkocake sayogI cAra bhaga hote haiM - [1] dravya-saMkoca na bhAva-sakoca, [2] bhAva-sakoca na dravya-sakoca [3] dravya-sakoca bhAva. sakoca aura [4] na dravya sakoca na bhAva sakoca / hAtha, sira Adiko namra karanA, kintu bhItarI antaraga pariNatimeM namratAkA na AnA arthAt mantaraga pariNAmomeM zraddhAbhAvakA abhAva ho aura Uparase zraddhA prakaTa karanA yaha prayama bhagakA artha hai / dUsare bhagake anusAra bhItara pariNAmomeM zraddhAbhAva rahe, kintu Upara zraddhA na dikhalAnA / phalataH namaskAra karate samaya bhItara zraddhA rahanepara bhI, hAtha na joDanA aura sirako na jhukaanaa| tRtIya bhaMgakA artha hai ki bhItara bhI zraddhA ho aura Uparase bhI hAtha joDanA, sira jhukAnA mAdi namaskArako kriyAoko sampanna kre| cauthe bhagakA artha hai ki bhItara bhI zraddhAkI kamI aura Upara bhI namaskAra-sambandhI kriyAmaokA abhAva rhe| padArthadvArakA tAtparya yaha hai ki dravyamAvazuddhipUrvaka NamokAra mantrakA smaraNa, manana aura japa karanA / zraddhApUrvaka pacaparameSThokI zaraNameM jAne tathA zaraNasUcaka zArIrika kriyAoke sampanna karanese hI AtmAmeM zaktikA jAgaraNa hotA hai / karmAviSTa AtmA zuddhAtmAoko dravyabhAvakI zuddhipUrvaka namaskAra karanese unake Adarzase tadrUpa banatI hai| prarUpaNAdvAra-vAcya-vAcaka pratipAdya-pratipAdaka viSaya-vipayo bhAvakI dRSTise NamokAra mantrake padokA vyAkhyAna karanA prarUpaNAdvAra hai| isameM kiM, kasva, kena, kva, kiyatkAlaM aura katividha ina chaha praznokA arthAt nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti aura vidhAnakA samAdhAna
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana * 125 kiyA jAtA hai / sabase pahale yaha prazna utpanna hotA hai ki NamokAra mantra kyA vastu hai ? jIva hai yA ajIva ? jIva-ajIvameM bhI dravya hai yA guNa ? naigama Adi nayoko apekSA jIva ho NamokAra hai; kyoMki jJAnamaya jIva hotA hai aura NamokAra zrutajJAnamaya hai / ataeva paMcaparameSThovAcaka mokAramantra jIva hai / isakI rUpAkRti - zabdoko ajIva kahA jA sakatA hai; para bhAva jo ki jJAnamaya hai, jIvasvarUpa hai / dravya aura guNake praznoMmeM guNokA samudAya dravya hotA hai tathA dravya aura guNameM kathacit bhedAbhedAtmaka sambandha hai, ataH NamokAra mantra karyAcit dravyAtmaka aura kathaMcit guNAtmaka hai / - yaha namaskAra kisako kiyA jAtA hai, isa praznakA uttara yaha hai ki yaha namaskAra pUjya - namaskAra karane yogyoko kiyA jAtA hai / pUjya jIva aura ajIva donoM ho sakate hai / jIvameM arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu tathA ajIvameM inako pratimAeM namaskArya hotI hai / 'kena' kisa prakAra NamokAra mantra kI upalabvi hotI hai, isa prarUpaNA meM niyuktikArane batAyA hai ki jabataka antaragameM kSayopazamako vRddhi nahI hotI hai, isa mantrapara AsthA nahIM utpanna ho sakatI hai| kahA hainANAvaraNijassa ya, daMsaNamohassa jo khaovasamo / jIvamajIce aTThasu maMgesu ya hoi samvattha // 2893 // G arthAt - jIvako jJAnAvaraNAdi ATho karmo se - matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa kamake kSayopazamake sAtha mohanIyakarmakA kSayopazama honepara NamokAra mantrako prApti hotI hai / NamokAra mantra zrutajJAnarUpa hotA hai aura zrutajJAna matijJAnapUrvaka hI hotA hai, ata matijJAnAvaraNa karmake kSayopazamake sAtha, mohanIya karmakA kSayopazama bhI honA Avazyaka hai / kyoki AtmasvarUpa ke prati AsthA mithyAtva karmake abhAva meM hI hotI haiM / anantAnuarat krodha, mAna mAyA aura lobhake visayojana ke sAtha mithyAtvakA kSaya upazama yA kSayopazama honA isa mantrakI upalabdhike lie Avazyaka hai /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 maMgalamantra NamokAra eka anucintana isa mahAmantrako upalabdhimeM antarAyakarmakA kSayopazama bhI eka kAraNa hai / yata bhotarI yogyatA ke prakaTa honepara ho isa mahAmantrako upalabdhi hotI hai / 'kva' yaha namaskAra kahA~ hotA hai ? isakA AdhAra kyA hai ? isa praznakA uttara yaha hai ki yaha namaskAra jIvameM, ajIvameM, jIva-ajIvameM, jIva- ajovomeM, majIva-jIvomeM, jIvoM-majIvomeM, jIvomeM mora bhajIvomeM kathaMcidbhedAtmakatA honeke kAraNa hotA hai / nayokI bhinna-bhinna dRSTiyA~ honeke kAraNa uparyukta ATha bhaMgomeM se kabhI eka bhaga AdhAra, kabhI do bhaMga AdhAra, kabhI tIna bhaMga AdhAra aura kabhI isase adhika bhaga AdhAra hote haiM / ' kiyatkAlaM' - namaskAra kitane samaya taka hotA hai, isa praznakA samAdhAna karate hue batAyA gayA hai ki upayogakI apekSAse namaskArakA utkRSTa aura jaghanya kAla mantarmuhUrta hai / karmAvaraNa kSayopazamarUpa labdhikA jaghanyakAla antarmuhUrta aura utkRSTakAla 66 sAgara se adhika hotA hai / 'katividho namaskAra.' kitane prakArakA namaskAra hotA hai, isa prarUpaNA meM batAyA gayA hai ki arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ina pAMco padoke pUrvameM Namo - nama zabda pAyA jAtA hai / ataH pA~ca prakArakA namaskAra hotA hai / isa prakAra isa prarUpaNA-dvArameM nirdeza, svAmitva, sAdhana, kSetra, sparzana, kAla, antara, bhAva aura alpa- bahutvakI apekSA bhI varNana kiyA gayA hai / vastudvAra - guNa-guNo me kathacidbhedAbhedAtmakatA honese arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pAMco parameSTI hI namaskAra karane yogya vastu haiM / vyakti ratnatrayarUpa guNoko isalie namaskAra karatA hai ki guNokI prApti use abhISTa hotI hai / masAra praTavose pAra honekA ekamAtra sAghana ratnatraya hai, mata guNaguNI meM bhedAbhedAtmakatA honeke kAraNa ratnatraya
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 127 guNako tathA unake dhAraNa karanevAle paMcaparameSThiyoko namaskAra kiyA gayA hai / yahI isa NamokAramantrakI vastu hai / AkSepadvAra - NamokAramantrake sambandhame kucha zakAeM kI gayI haiN| ina zakAokA vivaraNa ho isa dvArameM kiyA gayA hai| batAyA gayA hai ki siddha aura sAdhu ina donoko namaskAra karanese kAma cala sakatA hai, phira pAMca zuddhAtmAoko namaskAra kyo kiyA gayA hai ? kyoki jIvanmukta arihantakA siddha meM aura nyUna ratnatraya guNadhArI AcArya aura upAdhyAyakA sAdhuparameSThI meM antarbhAva ho jAtA hai, ata. paMcaparameSThIko namaskAra karanA ucita nahIM / yadi yaha kahA jAye ki vizepa dRSTise bhinnatvakI sUcanA deneke lie namaskAra kiyA hai to siddhoke avagAhanA, tIrtha, liMga, kSetra AdikI apekSAse aneka bheda hote haiM tathA arihantoke tIrthakara arihanta, sAmAnya arihanta Adi bhI aneka bheda haiN| isI prakAra AcArya aura upAdhyAya parameSThoke bhI maneka bheda ho jAte haiN| isI prakAra saba parameSThI ananta ho jAyeMge, phira inheM pAMca mAnakara namaskAra karanA kaise upayukta kahA jaayegaa| prasiddhidvAra - isa dvArameM pUrvokta dvArameM ApAdita zakAokA nirAkaraNa kiyA gayA hai| dvividha namaskAra nahIM kiyA jA sakatA hai, kyoki avyApakapanekA doSa aayegaa| siddha kahanese arihantake samasta guNokA vodha nahIM hotA hai, isI prakAra sAghu kahanese AcArya aura upAdhyAyake guNokA bhI grahaNa nahIM hotA hai / ataeva sakSepase dvividha parameSThIko namaskAra karanA ayukta hai / niyuktikArane bhI batAyA hai - arihantAI niyamA, sAhUsAhU u te sU bhaiyavvA / tamhA pacivaho khalu heunimittaM havai siddho // 3202 / / sAdhumAtranamaskAro viziSTo'haMdAdiguNanamaskRtiphala prApaNasamartho na mavati / tarasAmAnyAmidhAnanamaskArakRtatvAta, manuSyamAtranamaskAravat, -- -LREE
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana jIvamAnanamaskAravadveti / tasmAralakSepato'pi paJcavidha evaM namaskAro, na tu dvividhaH bhavyApakatvAt vistaratastu namaskAro na vidhIyate azakyatvAt / arthAt ~ sAdhumAtrakA kathana karanese mAcArya aura upAdhyAyake guNoMkA smaraNa nahIM ho sakatA hai| kyoki sAmAnya kathanase vizeSakI upalabdhi nahIM ho sakatI hai| jisa prakAra manuSya sAmAnyako namaskAra karanese arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuke guNokA smaraNa nahIM ho sakatA hai aura na tadrUpa banane kI preraNA hI mila sakatI hai| ataH pacaparameSThIko namaskAra karanA Avazyaka hai, parameSThiyoke namaskArase kArya nahIM cala sakatA hai| jo ananta parameSThiyoko namaskAra karanekI bAta kahI gayI hai, usakA samAdhAna 'sanda' padake dvArA ho jAtA hai| yaha pada sabhI parameSThiyoke sAtha joDA jA sakatA hai, jisase ananta arhanta, ananta siddha, ananta AcArya, ananta upAdhyAya aura ananta sAdhuokA grahaNa ho hI jAtA hai / zakti sImita honeke kAraNa pRthak ananta paramepThiyokA nirUpaNa nahIM kiyA gayA hai| sAmAnyake antargata vizepa bhedIkA bhI grahaNa ho gayA hai| kramadvAra -kisI bhI vastukA vivecana kramase kiyA jAtA hai / NamokAra 1. puvvANupuci na kamo, neva ya pacchANupumbie sa bhave / siddhAhayA paDhamA / vizyAe sAhuNo pAra // 3210 // iha kramastAvat vividhaH - pUrvAnupUrvI vA pazcAnupUrvI veti / atrAnupUrvI kila krama eva na bhavati asalamattvAt / tapAyamajhdAdikrama pUrvAnupUrvI na bhavati, siddhAnAmAdAvanabhidhAnAdeva ntikRtakRtvena / ahannamaskAryamvena siddhAnAM pradhAnatvAt, pradhAnasya cAbhyahitalena pUrvAbhidhAnAditi bhAvArthaH / tathA naiva ca pazcAnupUrvI, epa kamo maveta sAdhUnAM prathamamanamidhAnAt, hApradhAnatvAtsarvapAzcAttyA hi sAdhavaH / tatazca tAnAdo pratipAya yadi paryante siddhAmidhAna syAt tadA bhavetpazcAnupU / tAmAt prathamAyA: siddhAditvAt, dvitIyAyAstu sAvAditvAt neya pUrvAnupUrvI, nApi pazcAnupUrvI / dati cenna - 36 tAvadaya pUrvAnupUrvI krama eva / yato'Idupadezenaiva siddhA api zAyante / - niyukti
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 129 mantrake vivecanameM padokA krama ThIka nahI rakhA gayA hai / krama do prakArakA hotA hai - pUrvAnupUrvI aura pazcAnupUrvI / NamokAra mantra me pUrvAnupUrvI kramakA nirvAha nahI kiyA gayA hai, kyoki siddhokA AtmA pUrNa vizuddha hai, samasta Atmika guNakA vikAsa siddhome hI hai / ataeva vizuddhikI apekSA pUjya hone ke kAraNa siddhoM ko sarvaprathama namaskAra honA cAhie thA, para NamokAra mantra meM aisA nahI kiyA gayA hai / ata pUrvAnupUrvI krama yahA~para nahI hai / pazcAnupUrvIkramakA bhI nirvAha yahA~ para nahIM kiyA gayA hai, kyoki isa krama se sabase pahale sAdhuko namaskAra aura sabase pIche siddhoko namaskAra honA cAhie thaa| samAdhAna - uparyukta zaMkA ThIka nahI hai / yahA~ pUrvAnupUrvI krama hI hai / siddhoM kI apekSA arihanta adhika upakArI haiM, kyoki inhIM ke upadezase hame siddhokA jJAna prApta honA hai| isake anantara guNoMkI nyUnatA aura adhikatA kI apekSA anya parameSThiyoMko namaskAra kiyA gayA hai / yo to 'pAdakrama' prakaraNa me isakA vistRta vivecana kiyA jA cukA hai| ata yahA~para una sabhI yuktiyo aura pramANoko uddhRta karanA asaMgata hogA / prayojanaphala dvAra - NamokAra mantrakI ArAdhanAse laukika aura pAralaukika phalokI prApti kisa prakArase hotI hai, isakA varNana isa dvArame kiyA gayA hai | isa prakAra naya, nikSepa eva vibhinna hetuoMke dvArA NamokAra mantra kA varNana jainAgamame milatA hai / antima tIrthaMkara mahAvIra svAmIke divya upadezakA sakalana dvAdazAga sAhitya ke rUpameM gaNavara devane kiyA hai| isa sakalaname karmapravAda nAmake pUrvame karma viSayakA varNana vistAra se kiyA gayA hai / isake sivA dvitIya pUrvake eka vibhAgakA nAma karma-prAbhRna aura pacama pUrvake eka vibhAgakA iname bhI karmaviSayaka varNana hai| isI prAcIna gaye digambara aura zvetAmbara sampradAyame kaSAya karma - sAhitya aura mahAmantra nAma kapAya- prAbhRta hai| sAhitya ke AdhArapara race 9
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 maMgalamantra NamokAra eka anucintana * 130 prAbhRta, mahAbandha, gommaTasAra karmakANDa, paMcasaMgraha, karmaprakRti, karmastava, karma prakRti prAbhRta, karmagrantha, SaDazIti evaM saptatikA Adi kaI grantha haiM, jiname isa viSayakA varNana vistArake sAtha kiyA gayA hai| jJAnAvaraNAdi maTho karmoMke svarUpa, bheda-prabheda, unake phala, karmoMkI avasthAeM - bandha, udaya, udIraNA, sattva, utkarSaraNa, apakarSaNa, saMkramaNa, nighatti aura nikAcanAkA svarUpa mArgaNA aura guNasthAnoke Azrayase karmaprakRtiyome bandha, udaya aura sattvake svAmiyokA vivecana, mArgaNAsthAnoMme jIvasthAna, guNasthAna, yoga, upayoga, lezyA aura alpa bahutvakA vivecana karma sAhityakA pradhAna viSaya hai / karmavAdakA jaina adhyAtmavAdake sAtha ghaniSTha sambandha hai | AcAryoMne cintana aura mananako vipAkavicaya nAmaka dharmadhyAna batAyA hai / manako prArambhame ekAgra karaneke lie karmaviSayaka gahana sAhitya ke nirjana vanapradezame praveza karanA Avazyaka-sA hai / isa sAhitya ke adhyayanase manako zAnti milatI hai tathA idhara-udhara jAtA huA mana ekAgra hotA hai, jisase dhyAnakI siddhi prApta hotI hai / NamokAra mahAmantra aura karmasAhityakA nikaTatama sambandha hai; kyoMki karma - sAhitya NamokAra mantra ke upayogakI vidhikA nirUpaNa karatA hai / isa mahAmantrakA upayoga kisa prakAra kiyA jAye, jisase AtmA anAdikAlIna bandhanako toDa sake / AtmAke sAtha anAdikAlIna karmapravAhake kAraNa sUkSma zarIra rahatA hai, jisase yaha AtmA zarIrameM Avaddha dikhalAI paDatA hai / mana, vacana aura kAyakI kriyAke kAraNa kaSAya-rAga, dveSa, krodha, mAna Adi bhAvoke nimittase karma-paramANu AtmA ke sAtha baMdhate haiN| yoga zakti jaisI tIvra yA manda hotI hai, vaisI ho sakhyAme kama yA adhika paramANu AtmAkI ora khiMca Ate haiM / jaba yoga utkaTa rahatA hai, usa samaya karmaparamANu adhika tAdAdame aura jaba yoga jaghanya hotA hai, usa samaya karmaparamANu kama tAdAdame jIvakI ora Ate haiN| isI prakAra tIvra kaSAyake honepara karmaparamANu adhika samaya taka AtmAke sAtha rahate haiM tathA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 131 tIvra phala dete haiN| manda kaSAya honepara kama samaya taka rahate haiM tathA manda hI phala dete haiM / AcArya kundakunda svAmI ne batalAyA hai ki NamokAra mantrokta pacaparameSThiyoMko vizuddha AtmAmokA dhyAna yA cintana karanese AtmAse cipaTA rAga kama hotA hai| rAga aura dveSase yukta AtmA hI karmavandhana karatA hai - pariNamadi jadA appA suhamsi bhasuhammi raagdossjudo| taM pavisadi kammarayaM NANAvaraNAdimAvehiM // arthAt - jaba rAga-dvepase yukta AtmA acche yA bure kAmome lagatA hai, taba karmarUpI raja jJAnAvaraNAdi rUpase AtmAme praveza karatA hai| yaha karmacakra jIvake sAtha anAdikAlase calA A rahA hai / pacAstikAyame batAyA hai-'saMmArame sthita jIvake rAga-dveSarUpa pariNAma hote haiM, pariNAmose naye karma baMdhate haiN| kamoMse gatiyome janma lenA paDatA hai, janma lenese zarIra hotA hai, zarIrame indriyAM hotI haiM, indriyose viSayakA grahaNa hotA hai| viSayoke jJAnase rAga-dveSa pariNAma hote haiN| isa taraha saMsArarUpI cakrame paDe jIvoke bhAvoMse karma aura karmose bhAva hote rahate haiM / yaha pravAha abhavya jIvakI apekSA anAdi ananta aura bhavya jIvakI apekSA anAdi sAnta hai / koMke bIjabhUta rAga-dveSako isa mahAmantrakI sAdhanA-dvArA naSTa kiyA jA sakatA hai| jisa prakAra vIjako jalA deneke pazcAt vRkSakA utpanna honA, vaDhanA, phala denA Adi naSTa ho jAte haiM, isI prakAra NamokAra mantrakI ArAdhanAse karma-jAla naSTa ho jAtA hai| jena sAhityame karmoke do bheda mAne gaye haiM - dravya aura bhAva / mohake nimittase jIvake rAga, dveSa aura krodhAdirUpa jo pariNAma hote haiM, ve bhAvakarma tathA ina bhAvoke nimittame jo karmarUpa pariNamana na karanekI zakti rakhanevAle pudgala paramANu khiMcakara AtmAse cipaTa jAte haiM, ve dravya karma kahalAte haiM / bhAvakarma aura dravyakarma ina donomeM kAraNa-kArya sambandha hai|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 magalamantra NamokAra eka anucintana dravyakarmI nimittase bhAvakarma aura bhAvakarmake nimittase dravyakamaM hote haiM / dravya ke mUla jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya ye ATha bheda tathA avAntara 148 bheda hote haiM / jina hetuo se karma AtmAme Ate haiM, ve hetu Asrava haiN| midhyAtva, avirati, pramAda, kapAya aura yoga ye pA~ca Asrava pratyaya - kAraNa hai / java yaha jIva apane Atma-svarUpako bhUlakara zarIrAdi para dravyome Atmabuddhi karatA hai aura unake samasta vicAra aura kriyAe~ zarIrAzrita vyavahArome ulajhI rahatI haiM, mithyAdRSTi kahA jAtA hai / mithyAtvake kAraNa sva-para viveka nahI rahanA, lakSmabhUta kalyANa - mArgame samyak zraddhA nahI hotI / jIva ahakAra aura mamakArakI pravRttike adhIna hokara apaneko bhUla, vAhya padArthoMke rUpapara kSubdha ho jAtA hai / mithyAtvake samAna AtmAke svarUpako vikRta karanevAlA anya koI nahI hai / yaha karmabandhakA pradhAna hetu hai / avirati - cAritramohakA udaya honese cAritra dhAraNa karaneke pari raNAma nahI ho pAte / pA~ca indriyo aura manako apane vazame na rakhanA tathA chaha kAyake prANiyokI hiMsA karanA avirati hai / aviratike rahanepara jIvakI pravRtti vivekahIna hotI hai, jisase nAnA prakArake azubha karmoMkA vanya hotA hai / pramAda asAvadhAnI rakhanA yA kalyANakArI kAryoMke prati Adara nahI karanA pramAda hai / pramAdI jIva pA~co indriyoke viSayome lIna rahatA hai, strI-kathA, bhojanakathA, rAjakayA aura corakathA kahatA- sunatA hai; krodha, mAna, mAyA aura lobha ina cAro kaSAyome lIna rahatA hai eva nidrA aura praNayAsakta hokara kartavya mArgake prati AdarabhAva nahI rakhatA / pramAdI jIva hiMsA kare yA na kare, use asAvadhAnI ke kAraNa hiMsA avazya lagatI hai / kapAya AtmA ke zAnta aura nirvikArI rUpako jo azAnta aura vikAragrasta banAye use kapAya kahate haiN| ye kapAyeM hI jIvame rAga-dvepakI - - 3
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 133 utpatti karatI haiM, jisase jIva nirantara sasAra paribhramaNa karatA rahatA hai / yata samasta anarthoMkA mUla rAga-dveSakA dvandva hai| yoga - mana, vacana aura kAyakI pravRttiko yoga kahate haiM / yogake dvArA hI karmokA prAsrava hotA hai| zubha yogake rahanese puNyAsrava aura azubha yogake rahanese pApAsrava hotA hai| karmoM ke Aneke sAdhana mithyAdarzana, avirati, pramAda, kapAya aura yoga haiM / ina pAMco pratyayoMko jaise-jaise ghaTAte jAte haiM, vaise-vaise karmoMkA Asrava kama hotA jAtA hai| Asavako gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya aura cAritrase rokA jA sakatA hai / mana, vacana aura kAyakI pravRttiko rokanA gupti, pramAdakA tyAga karanA samiti, AtmasvarUpame sthira honA dharma, vairAgya utpanna karaneke sAdhana sasAra tathA yAtmAke svarUpa aura sambandhakA vicAra karanA anuprekSA, AyI huI vipattiyoko dhairyapUrvaka sahanA parIpahajaya eva AtmasvarUpameM vicaraNa karanA cAritra hai| isa prakAra karmo ke Aneke hetuoko rokane, jisase navIna karmokA bandha na ho aura purAtana sacita karmoM ko nirjarA-dvArA kSINa kara denese sahajame nirvANa prApta kiyA jA sakatA hai, kama-siddhAnta AtmAke vikAsakA ullekha pharate hue kahatA hai ki guNasthAna kramase karmavandha jitanA kSINa hotA jAtA hai utanI hI AtmA uttarottara vikasita hotI jAtI hai| AtmAkI uttarottara vikasita honevAlI vizuddha pariNatikA nAma guNasthAna hai| ____ Agamame batAyA gayA hai ki jJAna, darzana aura cAritra Adi guNokI zuddhi tathA azuddhike taratama bhAvase honevAle jIvake bhinna-bhinna svarUpoko guNasthAna kahA gayA hai| athavA darzanamohanIya aura cAritramohanIyake audayika Adi jina bhAvoke dvArA jIva pahacAnA jAtA hai, ve mAva guNasthAna haiM / asala bAta yaha hai ki mAtmAkA vAstavika rUpa zuddha cetana aura pUrNa Anandamaya hai / javataka mAtmAke para tIna karmAvaraNake ghane bAdalokI ghaTA chAyI rahatI hai, tabataka usakA vAstavika rUpa dikhalAI nahIM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana detA, para AvaraNake kramazaH zithila yA naSTa hote hI AtmAkA asalI svarUpa prakaTa ho jAtA hai| jaba AvaraNakI tIvratA apanI carama sImApara pahuMca jAtI hai, taba AtmA avikasita avasthAme par3A rahatA hai aura jaba AvaraNa vilakula naSTa ho jAte haiM to AtmA apanI mUla zuddha avasyAmeM A jAtA hai| prathama avasthAko avikasita avasthA yA agha patanakI avasthA tathA antima avasthAko nirvANa kahA jAtA hai| isa taraha AdhyAtmika vikAsame prathama avasthA - mithyAtvabhUmise lekara antima avasthA - nirvANabhUmi taka madhyame aneka AdhyAtmika bhUmiyoMkA anubhava karanA par3atA hai; jainAgamokta ye hI AdhyAtmika bhUmiyAM guNasthAna haiN| inhIkA kramaza. jIva ArohaNa karatA hai| ___samasta karmome mohanIya karma pradhAna hai, jabataka yaha balavAn aura nIta rahatA hai, tabataka anya karma savala bane rahate haiM / mohake nirvala yA zithila hote hI anya karmAvaraNa bhI nivala yA zithila ho jAte haiM / ataeva AtmAke vikAsame mohanIya karma bAdhaka hai| isakI pradhAna do zaktiyAM haiM - darzana aura cAritra / prathama zakti AtmasvarUpakA anubhava nahIM hone detI hai aura dUsarI AtmasvarUpakA anubhava aura viveka ho jAnepara bhI tadanusAra pravRtti nahIM hone detI hai| Atmika vikAsake lie pradhAna do kArya karane hote haiM - prathama sva-parakA yathArtha darzana arthAt bheda-vijJAna karanA aura dUsarA svarUpame sthita honA / mohanIya karmakI dUsarI zakti prathama zaktikI anugAminI hai arthAt prathama zaktike valavAna honepara dvitIya zakti kabhI nirbala nahI ho sakatI hai; kintu prathama zaktike manda, mandatara aura mandatama hote hI, dvitIya zakti bhI manda, mandatara aura mandatama hone lagatI hai / tAtparya yaha hai ki mAtmAkA svarUpadarzana ho jAnepara svarUpa-lAbha ho hI jAtA hai| karmasiddhAnta isa svarUpadarzana aura svarUpalAbhakA vistRta vivecana karatA hai| mAtmA kisa prakAra svarUpalAma karatI hai tathA isakA svarUpa kisa prakAra vikRta hotA hai, yaha to karma-siddhAntakA pradhAna pratipAdya viSaya hai|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 137 NamokAra mahAmantrakA bhaktipUrvaka uccAraNa, manana aura cintana karanA AtmAke svarUpa-darzaname sahAyaka hai| isa mahAmantrake bhAvasahita uccAraNa karane mAtrase mohanIyakarmakI prathama zakti kSINa hone lagatI hai / eka bAta yaha bhI hai ki mohanIya karmake manda hue binA isa mahAmantrakI prApti honA azakya hai / AtmAkI prathamAvasthA-mithyAtva bhUmime isa mantrake uccAraNa aura mananase jIva dUra rahanA cAhatA hai, usakI pravRtti isa mahAmantrakI ora nahI hotii| parantu jaba darzana-mohanIyakA upazama, kSaya yA kSayopazama ho jAtA hai, taba caturtha guNasyAna- svarUpa-darzaname isa mahAmantrakI ora zraddhA hI samyaktva hai, kyoki isase ratnatrayaguNaviziSTa AtmAke zuddha. svarUpako namaskAra kiyA gayA hai / karmasiddhAntake AdhyAtmika vikAsake anusAra adha patanakI prathama avasthA mithyAtvame mAtmAkI bilakula girI huI avasyA batalAyI hai, AtmA yahA~ Adhi mautika utkarSa kara sakatA hai, parantu apane tAttvika lakSyase dUra rahatA hai| NamokAra mantrakA bhAvasahita uccAraNa isa bhUmime sambhava nahI / bahirAtmA banakara AtmA mahAbhramame par3A rahatA hai / rAga-dveSakA paTala aura adhika saghana hotA jAtA hai| bhAvapUrvaka NamokAra mantrake jApa, dhyAna aura mananase yaha agha.patanakI avasyA dUra ho jAtI hai, rAga-dveSako dIvAla jarjarita ho TUTane lagatI hai, mohako pradhAna zakti darzanamohanIyake zithila hote hI cAritramoha bhI manda hone lagatA hai / yadyapi kucha samaya taka darzanamohanIyakI mandatAse utpanna Atmika zaktiko mAnasika vikAroke sAtha yuddha karanA paDatA hai, parantu NamokAramantra apanI adbhuta zaktike dvArA mAnasika vikAroko parAjita kara detA hai| rAga-dveSa kI tIvratama durbhedya dIvArako ekamAtra NamokAra mantra hI tor3aneme samartha hai| vikAsonmukhI AtmAke lie yaha mahAmantra agaparitrANakA kArya karatA hai| isa mantrakI ArAdhanAse vIryollAsa aura Atmazuddhi itanI bar3ha jAtI hai, jisase mithyAtvako parAjita karanemeM vilamba nahI lagatA tathA yaha jIva caturthaguNasthAnameM pahuMca jAtA hai|
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 magalamantra NamokAra . eka anucintana apane vizuddha pariNAmoke kAraNa isa avasthAme pahuMcanepara AtmAko zAnti milatI hai tathA antara AtmA banakara vyakti apane bhItara sthita sUkSma sahaja paramAtmA - zuddhAtmAkA darzana karane lagatA hai / tAtparya yaha hai ki NamokAra mantrakI sAdhanA mithyAtva bhUmiko dUra kara paramAtmabhAvarUpa devakA darzana karAtA hai| isa caturthaguNasthAnase AgevAle guNasthAna -AdhyAtmika vikAsako bhUmiyAM samyagdRSTikI haiM, iname uttarottara vikAsa tathA dRSTikI zuddhi adhikAdhika hotI hai| pAMcaveM guNasthAname deza-sayamakI prApti ho jAtI hai, NamokAramantrakI ArAdhanAse pariNAmome virakti AtI hai, jisase jIva cAritramohako bhI zithila karatA hai| isa guNasthAnakA vyakti ukta mahAmantrakI ArAdhanAkA abhyAsI svabhAvata. ho jAtA hai / chaThe guNasthAname svarUpAbhivyakti hotI hai aura lokakalyANakI bhAvanAkA vikAsa hotA hai, jisase mahAnatokA pUrNa pAlana sAdhaka karane lagatA hai| isa AdhyAtmika bhUmime NamokAra mantra hI AtmAkA ekamAtra ArAdhya bana jAtA hai| vikAsonmukhI mAtmA jaba pramAdakA bhI tyAga karatA hai aura svarUpa-manana, cintanake sivA anya sava vyApArokA tyAga kara detA hai to vyakti apramattasaMyata nAmaka sAtaveM guNasthAnakA dhArI samajhA jAtA hai, pramAda AtmasAdhanAke mArgase vicalita karatA hai, kintu yaha sAdhanA NamokAramantrake sivA anya kucha bhI nahIM hai, kyoki NamokAra mantrake pratipAdya AtmA zuddha aura nirmala haiN| isa AdhyAtmika bhUmime pahuMcakara sAdhaka apanI zaktikA vikAsa karatA hai, mAnavake kAraNoko rokatA hai aura avazeSa mohanIyakI prakRtiyoko naSTa karanekI taiyArI karatA hai / isase Age apUrvakaraNake pariNAmo-dvArA AtmAkA vikAsa karatA hai aura NamokAramantrakI ArAdhanAme AtmArAdhanAkA darzana aura tAdAtmyakaraNa karatA hai tathA mohake saskAroke prabhAvako kramazaH dabAtA huA Age baDhatA hai aura anta meM use vilakula hI upazAnta kara detA hai / koI-koI sAdhaka aisA bhI hotA hai, jo mohabhAvako nAza karatA hai| AThaveM guNasthAnase Age NamokAramantra
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ I J maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 137 kI ArAdhanA - AtmasvarUpake cintana dvArA krodha, mAna aura mAyAko naSTa kara sAdhaka anivRttikaraNa nAmaka nauveM guNasthAname pahu~catA hai tathA isase Age lobha kaSAyakA bhI damana kara, dasaveM guNasthAna meM pahuMcatA hai | yahA~ se bArahaveM guNasthAname sthita hokara samasta mohabhAvako naSTa kara detA hai / anantara apane svarUpake dhyAna dvArA kevalajJAnako prApta kara jina bana jAtA hai / kucha dinoke pazcAt zukladhyAnake balase yogokA nirodha kara caudahaveM guNasthAna me pahu~ca kSaNa-bhara me nirvANa lAbha karatA hai / yaha AtmAkI carama zuddhAvasthA hai, isIko prApta kara AtmA karmajAla se yukta honepara bhI samyaktvako prApta kara letA hai| AtmAkI siddhikA pradhAna kAraNa isa mantrakI ArAdhanA hI hai / isIse karmajAlako naSTa kara svAtantryakI prAptikA yaha kAraNa banatA hai | uparyukta guNasthAna- vikAsakI paramparAko dekhanese pratIta hotA hai ki NamokAra mantra- dvArA karmoMke Asravako rokA jA sakatA hai tathA sacita karmokI nirjarA dvArA kSaya kara nirvANalAbha kiyA jA sakatA hai| itanA hI nahI balki NamokAra mantrakI ArAdhanAse karmoMkI avasthA me bhI parivartana kiyA jA sakatA hai / prakRti, pradeza, sthiti aura anubhAga ina cAro bandho me isa mantra kI sAdhanA se sthiti mora anubhAga bandhako ghaTAyA jA sakatA hai / zubha karmoMme utkarpaNa aura azubha karmoMme apakarSaNakaraNa kiyA jA sakatA hai|. isa mantrakI pavitra sAvanAse utpanna huI nirmalatA se kinhI vizeSa karmoM kI udIraNA bhI kI jA sakatI hai| ataeva karma siddhAnta kI apekSA se bhI isa mahAmantrakA baDA bhArI mahattva hai| AtmavikAsake lie yaha eka savala sAdhana hai / anAdinidhana isa NamokAra mantrame ATha karma, karmoke mAsravake pratyayadharma siddhAntake aneka mithyAtva avirati, pramAda, kapAya aura yoga, vandha kiyA aura vandhake dravya bhAva bheda tathA usake kI utpattikA prabheda, karmoMke karaNa, vandhake cAra pradhAna bheda, sAta tattva, nava padArtha, bandha, udaya, sattva, cAra sthAna - NamokAra mantra A
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 magalamantra NamokAra : eka anucintana gati, cAra kaSAya, caudaha mAgaNA, caudaha guNa-sthAna, pAMca astikAya, chaha dravya, vesaTha zalAkA puruSa Adi nihita haiM / svara, vyaMjana, pada Adi isa mantrame nihita haiM / svara, vyajana, pada, akSara inake sayoga, viyoga, guNana Adike dvArA ukta tathya siddha kiye jAte hai / jisa prakAra dvAdazAga jinavANIke samasta akSara isa mantrame nihita haiM, usI prakAra isame ukta siddhAnta bhI / yadyapi dvAdazAga jina-vAraNIke antargata sabhI tathya yoM hI A jAte hai, phira bhI inakA pRthak vicAra kara lenA Avazyaka hai| ___ isa mantrame [1] Namo arihaMtANa, [2] Namo siddhAraNaM, [3] Namo AiriyANa, [4] Namo uvajjhAyANa, [5] Namo loe savvasAhUNaM ye pAMca pada haiM / vizeSApekSayA [1]Namo [2] arihatANa [3] Namo [4] siddhANa [5] Namo [6] AiriyAraNaM [7] Namo [8] uvajmAyANa [9] Namo [10] loe [11] savvasAhUNa ye gyAraha pada hai| akSara isameM 35, svara 34, vyaMjana 30 haiM / isa AdhArapara-se nimna niSkarSa nikalate haiM / 34 svara sakhyA-me se ikAI, dahAIke akoko pRthak kiyA to 3 aura 4 aka hue / vyaMjanomeM 30 kI saMkhyAko pRthak kiyA to, 3 aura * hue / kula svara 34 aura vyaMjana 30 kI sakhyAke yogako pRthak kiyA to 34 + 30 = 64, 6 aura 4 hue| isa mantra ke akSarokI sakhyAko pRthak kiyA to 3 aura 5 hue / ata - 345 = 15 yoga, 3+5% 8 karma, 5 -3% 2 jIva aura ajIva tatva, 5-3 = 1 lavva mora zepa 2, mUla do tattva, ajIva karmake haTanepara lavdharUpa zuddha jIva eka / svarome- 344 = 12 avirati, 3+4 = 7 tattva, 4-3%1 pradhAnatAkI apekSA jIva / pAMca yaha pacAstikAya / svara + vyajana + akSara = 34+30+ 35 = 99, phala yoga 9+ 9 = 18, inase yogAntara 1+8%3D 9 padArtha / 99 : 34 = 2 labdha aura 31 zeSa, 3+1% 4 gati, kaSAya, vikathA vizeSApekSayA 11 pada, sAmAnyApekSayA / 5,34 svara,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 139 30 vyaMjana, 35 akSara inapara-se vistAra kiyA to 34+ 30 = 64x 5= 320-30 = 6 labdha aura 14 zeSa / yaha 14 sakhyA guNasthAna aura mArgaNAkI hai| athavA 644 11 = 704-30 = 23 labdha,14 zeSa / yahI zeSa sakhyA guNasthAna aura mArgaNA hai| niyama yaha hai ki samasta svara aura vyajanokI sakhyAko sAmAnya pada saMkhyAse guNA kara svarakI saMkhyAkA bhAga denepara zeSa tulya guNasthAna aura mArgaNA athavA samasta svara aura vyaMjanokI sakhyAko vizeSa pada sakhyAse guNA kara vya janokI saMkhyAkA bhAga denepara zeSa tulya guNasthAna aura mArgaraNAkI saMkhyA AtI hai| chaha dravya aura chaha kAyake jIvokI saMkhyA nikAlaneke lie yaha niyama hai ki samasta svara aura vyajanokI saMkhyA (64) ko vyajanoko sakhyAse guNA kara vizeSa pada sakhyAkA bhAga denepara zeSa tulya dravyokI tathA jIvoke kAyakI sakhyA athavA samasta svara aura vyajanokI saMkhyAko svara saMkhyAse guNA kara sAmAnya pada sakhyAkA bhAga denepara zeSa tulya dravyokI tathA jIvoke kAyakI sakhyA AtI hai| yathA 64430 = 1920-11 = 174 labdha, 6 zeSa, yahI zepa tulya dravya aura kAyakI sakhyA hai / athavA 644 34 %3D2176 --5= 434 labdha, 6 shess| yahI zeSa pramANa dravya aura kAyakI sakhyA hai / isa mahAmantrame kula mAtrAe~ 58 haiM / prathama padake 'Namo bharihavANaM' meM = 1+2+ + +2+2+2%3D11, dvitIyapada 'Namo siddhANaM' meM = 1+2+1+2+ 2 = 8, tRtIyapada 'Namo AiriyANaM' meM = 1+2+ +1+1+2+2= 11, caturthapada 'Namo uvajjhAyANaM' ma = 1+2+1+2+2+2 = 12, paMcamapada 'Namo loe sancamAhaNaM' meM% +2+2+2+2+1+2+2+2-16, samasta mAtrAokA yoga%3D 11+8+11+12+16 % 58 / isa vizlepaNase samasta karma-prakRtiyokA yoga nikalatA hai| yaha jIva kula 148 prakRtiyoko bAMdhatA hai| mAtrAe~ + svara + vyajana+ vizeSapada + 1 sayukta pUrva varNapara svarAghAta na ho to canda-zAstra meM use hala mAnate haiN|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 maMgalamantra NamokAra * eka anucintana sAmAnyapadakA guNana % 58 + 34 + 30 + 11+ 15 = 148 / ina 148 prakRtiyome 122 prakRtiyA~ udaya yogya haiM aura vandha yogya 120 prakRtiyA~ haiM / unakA krama isa prakAra hai - 58+ 64 % 122 ye hI udaya yogya haiM / kyoki 148 me-se 26 nimna prakRtiyAM kama ho jAtI haiN| sparzAdi 20 kI jagaha 4 kA grahaNa kiyA jAtA hai, isa prakAra 16 prakRtiyAM ghaTa jAtI hai aura pAMco zarIroke pAMca vandhana aura pA~ca saghAtokA grahaNa nahI kiyA gayA hai / isa prakAra 26 ghaTanese 122 udayame tathA vandhame darzanamohanIyakI eka hI prakRti baMdhatI hai aura udayame yahI tIna rUpame parivartita ho jAtI hai / kahA gayA hai - jaMteNa kodava vA paDhamuvasammamAvajaMteNa / / micchaM danvaM tu tidhA asakhaguNahINadaccakamA |-kmkaanndd __ arthAt - prathamopazamasamyaktvapariNAmarUpa yantrase mithyAtvarUpI karmadravya dravyapramAName kramase asakhyAtaguNA-asakhyAtaguNA kama hokara tIna prakArakA ho jAtA hai| arthAt bandha kevala mithyAtva prakRtikA hotA hai aura udayame vahI mithyAtva tIna rUpame badala jAtA hai| jaise dhAnake cAvala, kaMNa aura bhUsA ye tIna aza ho jAte haiM arthAt kevala dhAna utpanna hotA hai, para upayogakAlame usI dhAnake cAvala, kaNa aura bhUsA ye tIna aza ho jAte hai / yahI vAta mithyAtvake sambandhame bhI hai| isa prakAra NamokAramantra vandha, udaya aura sattvakI prakRtiyokI sakhyApara samucita prakAza DAlatA hai| kula prakRti saMkhyA 148, bandhasakhyA 120, udaya saMkhyA 122 aura sattvasakhyA 148 isI mantrame nihita hai / 120 sakhyA nikAlanekA krama yaha hai- 34 svara, 30 vyajana batAye gaye haiM / 344 - 12, 340 = 0 guNanazaktike anusAra zUnyako dasa mAna lenepara guNanaphala = 120 / 30, 3 + 0 = 3 ratnatraya sakhyA; 3x0 = krmaabhaavruup-mokss| 30 + 34 = 64, 6x4 = 24 tIrthakara, 344 = 12 cakravartI,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana 141 64+ 35 = 99, 9+ 9 = 18,8+ 1 = 9 nArAyaNa, 9 pratinArAyaNa, 9 baladeva, isa prakAra kula 24+12+9+9+9= 63 zalAkA puruSa / 58 mAtrAeM, inake vizlepaNa-dvArA 5+8= 13 cAritra, 548 = 40, 4+ 0 = 4 prakArake bandha - prakRti, pradeza, sthiti aura anubhAga / pramANake bheda-prabheda bhI isame nihita haiN| pramANake mUlabheda do haiM - pratyakSa aura prokss| 5-3 = 1 la0 zeSa 2, yahI do bheda vastuke vyavasthApaka pramANake bheda haiN| parokSame pAMca bheda - smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna aura AgamarUpa pAMca pada haiM / nayake dravyAthika aura paryAyAyika bhedoMke sAtha naigama, sagraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha aura evabhUta / ye sAta bhI 3+4 = 7 rUpameM vidyamAna haiN| isa prakAra isa mahAmantrame karmavandhaka sAmagrI - mithyAtva 5, avirati 12, pramAda 15, kapAya 25 aura yoga 15 kI sakhyA bhI vidyamAna hai| sAtha hI karmabandhanase mukta karAnevAlI sAmagrI 5 samiti, 3 gupti, 5 mahAvrata, 22 parISahara jaya, 12 anuprekSA aura 10 dharmakI sakhyA bhI nihita hai| 10 dharmakI sakhyA tathA karmoke 10 karaNokI sakhyA nimna prakAra AtI hai| 35 akSarokA vizleSaNa sAmAnya padoke sAtha kiyA to 345% 15 - 5 pada - 10 / isa mantrake akome dvAdazAgake pRthak pRthak padoMkI saMkhyA bhI nihita hai, AcArAga, sUtrakRtAga, sthAnAga, samavAyAga, vyAkhyAprajJapti, jJAtRdharmakathAga, upAsakAdhyayanAga mAdi agokI padasakhyA kramaza aThAraha hajAra, chattIsa hajAra, vyAlIsa hajAra, eka lAkha causaTha hajAra, do lAkha aTThAIsa hajAra, pAMca lAkha chappana hajAra, gyAraha lAkha sattara hajAra, teIsa lAkha aTThAIsa hajAra, vAnave lAsa cavAlIsa hajAra, tirAnave lAkha solaha hajAra aura eka karoDa caurAsI lAkha pada haiN| ina saba sakhyAokI utpatti isa mahAmantrase huI hai / dRSTivAdake padokI sakhyA bhI isa mantrame vidyamAna hai| jisame jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ina chaha dravyokA; jIva, ajIva, Asrava, vandha, saMvara, nirjarA aura mokSa ina sAta tattvoMkA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana evaM puNya-pApakA nirUpaNa kiyA jAye, use dravyAnuyoga kahate haiM / isa manuyogakI dRSTime NamokAra mahAmantrako vizeSa mahattA hai / NamokAra svaya dravyAnuyoga aura dravya hai, zabdoMkI dRSTise pudgala dravya hai aura arthakI dRSTise zuddhAtmAokA varNana karaneke kAraNa NamokAra mantra jIvadravya hai / samyaktvakI prAptikA yaha bahuta vaDA sAdhana hai / dravyoke vivecanase pratIta hotA hai ki NamokAra mantrakA Atmadravyake sAtha nikaTatama sambandha hai tathA isake dvArA kalyANakA mArga kisa prakAra prApta kiyA jA sakatA hai / isa mantrame dravya, tattva, astikAya AdikA nirdeza vidyamAna hai / jIva AtmA svatantra dravya hai, ananta jJAnadarzanavAlA, amUrtika, caitanya, jJAnAdiparyAyokA kartA, karmaphalabhoktA aura svayaM prabhu hai / kundakundAcAryane batalAyA hai ki - " jisame rUpa, rasa, gandha na ho tathA ina guNoke na rahanese jo avyakta hai, zabdarUpa bhI nahI hai, kisI bhautika cihnase bhI jise koI nahI jAna sakatA, jisakA na koI nirdiSTa AkAra hai, usa caitanya guNaviziSTa dravyako jIva kahate haiM / " vyavahAra nayase jo indriya, bala, Ayu aura zvAsocchvAsa ina cAra prANo dvArA jItA hai, pahale jiyA thA aura mAge jIvita rahegA, use jIvadravya tathA nizcaya nayakI apekSA se jisame cetanA pAyI jAye, use jIvadravya kahate haiN| NamokAra mantra me varNita mAtmAoMme uparyukta nizcaya aura vyavahAra donoM hI lakSaNa pAye jAte haiM / nizcaya naya dvArA varNita zuddhAtmA arihanta aura siddhakI hai / ve dono caitanyarUpa haiM / jJAnAdi paryAyoMke kartA aura unake bhoktA haiM / AcArya, upAdhyAya aura sAdhU parameSThIko AtmAome vyavahAra- nayakA lakSaNa bhI ghaTita hotA hai / - pudgala - jisame rUpa, rama, gandha aura sparzaM pAye jAyeM use pudgala kahate hai | isake do bheda haiM - aNu aura skandha / anya prakArame pudgala ke teIsa bheda mAne gaye haiM, jiname AhAravargaNA, taijasavargaNA, bhASAvagaMNA,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintA 145 manovargaNA aura kANivargaNA ye pAMca grAhya vargaNAeM hotI hai, ataH bhASAvargaNAkA vyaktarUpa hai / ata. NamokAra mantrake zabda bhASAvargaNana aMga hai| ye vargaNAe~ dravya dRSTise nitya aura paryAya dRSTise anitya hotI haiM / ataH NamokAra mantrake zabda pudgala dravya haiN| dharma aura adharma- ye dono dravya kramaza jIva aura pudgaloMko calane aura ThaharanemeM sahAyatA karate haiM / NamokAra mahAmantrakA anAdi paramparAH se jo parivartana hotA A rahA hai tathA aneka kalpakAlake aneka tIrthakaroMne isa mahAmantrakA pravacana kiyA hai isame kAraNa ye dono dravya hai| ina dravyoMke kAraNa hI zabda aura artha rUpa pariNamana karaneme ravaya parivartana karate hue isa mantrako ye dono dravya sahAyatA pradAna karate hai| AkAza - samasta vastuoko avakAza - sthAna pradAna karatA hai| NamokAra mantra bhI dravya hai, use bhI isake dvArA avakAza - sthAna milatA hai| yaha mantra zabdarUpame likhita kisI kAgajapara usame nivAsa karanevAle AkAzadravyake kAraNa hI sthita hai| kyoki AkAzakA astitva pustaka, tAmrapatra, tADapatra, bhojapatra, kAgaja Adi samIme hai / mata yaha mantra bhI likhita yA alikhita rUpame AkAza dravyame hI vartamAna hai| kAla - isa dravyake nimittase vastuokI avasthAeM badalatI haiN| paryAyokA honA tathA utpAda-vyayarUpa pariNatikA honA kAladravyapara nirbhara hai| kAladravyakI sahAyatAke vinA isa mantrakA AvirbhAva aura tirobhAva sambhava nahIM hai| NamokAra mahAmantra dravya hai, isame guNa aura paryAyeM pAyI jAtI haiN| isa manyame dravya, dravyAza, guNa, guNAza rUpa svacatRSTaya vartamAna hai jise dUsare zabdome dravya, kSetra, kAla aura bhAva kahA jAtA hai| isakA apanA catuSTaya honene hI yaha dravyApekSayA anAdi mAnA jAtA hai / dravyAnuyogakI apekSAse bhI yaha mantra AtmakalyAName sahAyaka hai, kyoki isake dvArA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 maMgalamantra NamokAra eka anucintana evaM pupaka guNoMkA nizcaya hotA hai| svAnubhUtikI isake sAtha anvaya aura yayetireka dona prakArakI vyAptiyAM vartamAna haiM / tAtparya yaha hai ki NamokAra mantrase svAnubhUti hotI hai, ataH NamokAra mantrakI upayogA vasthAme svAnubhavake sAtha viSamA vyApti aura labdhi rUpa NamokAra mantrake sAtha svAnubhavakI samA vyApti hotI hai| isa mahAmantra se jIvAdi tattvoke viSayame zraddhA, ruci, pratIti aura AcaraNa utpanna hote haiN| tattvArthake jAnane ke lie udyata buddhikA honA zraddhA, tattvArthame AtmikabhAvakA honA ruci, tattvArthako jyoMkA tyoM svIkAra karanA pratIti eva tattvArthake anukUla kriyA karanA AcaraNa hai / zraddhA, ruci, pratIti ye tIno NamokArake dravyAza aura guNAza haiM / athavA yo samajhanA cAhie ki ye tIno jJAnAtmaka haiM, NamokAramantra zrutajJAna rUpa hai, ata ye tIno jJAnakI paryAya honese NamokAra mantrako bhI paryAya haiM / svAnubhUtike sAya NamokAra mantrako ArAdhanA karanese samyagdarzana to utpanna hI hotA hai, para viveka aura AcaraNa bhI prApta ho jAte haiM / ____isa mahAmantrako anubhUti AtmAme ho jAnepara prazama, savega, anukampA aura Astikya guNokA prAdurbhAva ho jAtA hai tathA AtmAnubhUti ho jAnese bAhya vipayose aruci bhI ho jAtI hai| prathama guNake utpanna honese paMcendriyasambandhI viSayome aura asakhyAta lokapramANa krodhAdi bhAvoMme svabhAvase hI manakI pravRtti nahIM hotI hai / kyoki anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA aura lobhakA udaya usake nahI hotA hai tathA apratyAkhyAnAvaraNa aura pratyAkhyAnAvaraNa kapAyokA mandodaya ho jAtA hai / savega guNakI utpatti honese AtmAkA dharma aura dharmake phalame pUrA utsAha rahatA hai tathA sAdharmI bhAiyose vAtsalyabhAva rahane lagatA hai| samasta prakArakI abhilApAe~ bhI isa guNake prAdurbhUta honese dUra ho jAtI haiM, kyoki sabhI abhilApAeM mithyAtva karmake udayase utpanna hotI haiM / NamokAra mantrako anubhUti na honA yA isa mahAmantrake prati hArdika zraddhA bhAvanAkA na honA mithyAtva
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana 145 hai / samyagdRSTi se rAmokAra mahAmantrakI anubhUti ho hI jAtI hai, ataH sabhI sAMsArika abhilASAokA abhAva ho jAtA hai / paMcAdhyAyIkArane savega guNakA varNana karate hue kahA hai tyAgaH sarvAmilApasya nirvedo lakSaNAttathA / sa saMvego'thavA dharmaH sAbhilASo na dharmavAn // 443 // nityaM rAgI kudRSTi. syAnna syAt kvacidarAgavAn / astarAgo'sti sadddaSTirnityaM vA syAnna rAgavAn // 445 // -pa0 a0 2 artha- sampUrNa abhilASAokA tyAga karanA athavA vairAgya dhAraNa karanA savega hai aura usIkA nAma dharma hai / kyoki jisake abhilASA pAyI jAtI hai, vaha dharmAtmA kabhI nahIM ho sakatA / mithyAdRSTi puruSa sadA rAgI bhI hai, vaha kabhI bhI rAgarahita nahI hotA / para NamokAra mantrako ArAdhanA karanevAle samyagTaSTikA rAga naSTa ho jAtA hai / ata vaha rAgI nahIM, apitu virAgI hai / savega guNa AtmAko Asaktise haTAtA hai aura svarUpame lIna karatA hai / NamokAra mantrakI anubhUti honese tIsarA mAstikya guNa prakaTa hotA hai / isa guNake prakaTa hote hI 'sattvepu maitrI' kI bhAvanA A jAtI hai / samasta prANiyoMke Upara dayAbhAva hone lagatA hai / 'sarvabhUteSu samatA' ke A jAnepara isa guNa kA dhAraka jIva apane hRdaya me cubhanevAle mAyA, mithyAtva aura nidAna zalyako bhI dUra kara detA hai tathA sva para anukampAkA pAlana karane lagatA hai| cauthe Astikya guNake prakaTa honese dravya, guNa, paryAya Adime yathArtha nizcaya buddhi utpanna ho jAtI hai tathA nizcaya aura vyavahAra ke dvArA sabhI dravyokI vAstavikanAkA hRdayagama bhI hone lagatA hai| dvAdazAgavANIkA sAra yaha NamokAra mantra samyaktvake ukta cAro guroko utpanna karatA hai / AtmAko sAmAnya vizeSa svarUpa mAnA gayA hai / jJAnakI apekSA AtmA sAmAnya hai aura uma jJAnameM samaya-samayapara jo paryAyeM hotI hai, vaha vizeSa hai / sAmAnya svayaM provyarUpa rahakara vizeSa rUpame pariNamana karatA 10 4
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana hai; isa vizeSaparyAyame yadi svarUpakI ruci ho to samaya-samayapara vizeSame zuddhatA AtI jAtI hai / yadi usa vizeSa paryAyame aisI viparIta ruci ho ki 'jo rAgAdi tathA dehAdi haiM. vaha maiM hU~ to vizeSame azuddhatA hotI hai| svarUpame ruci honepara zuddha paryAya kramabaddha aura viparIta honepara azuddha paryAya kramavaddha prakaTa hotI haiN| caitanyakI kramavaddha paryAyome antara nahI paDatA, kintu jIva jivara ruci karatA hai, usa orakI kramavaddha dazA prakaTa hotI hai| NamokAra mantra AtmAkI ora ruci karatA hai tathA rAgAdi aura dehAdise ruciko dUra karatA hai, mata. AtmAko zuddha kramabaddha dazAoko prakaTa karanemeM pradhAna kAraNa yahI kahA jA sakatA hai| yaha AtmAko ora vaha puruSArtha hai jo kramabaddha cetanya paryAyoko utpanna karane meM samartha hai / ataeva dravyAnuyogakI apekSA NamokAra mantrakI dhanu. bhUti viparIta mAnyatA aura anantAnubandhI kaSAyakA nAza kara vizuddha caitanya paryAyoMkI bhora jIvanako prerita karatI hai| AtmAkI zuddhike lie isa mahAmantra kA uccAraNa, manana aura dhyAna karanA Avazyaka hai| yo to gaNitazAstrakA upayoga loka vyavahAra calAneke lie hotA hai, para AdhyAtmika kSetrame bhI isa zAstrakA vyavahAra prAcInakAlase hotA calA A rahA hai / manako sthira karaneke lie 'gaNita eka pradhAna sAdhana hai| gaNitakI pecIdI na gutthiyome ulajhakara mana sthira ho jAtA hai tathA eka nizcita kendravindupara Azrita hokara Atmika vikAsame sahAyaka hotA hai| NamokAra mantra, SaTkhaNDAgamakA gaNita, gommaTasAra aura trilokasArake gaNita manakI sAsArika pravRttiyoko rokate haiM aura use kalyANake pathapara bhagrasara karate haiN| vAstavame gaNita vijJAna bhI isI prakArakA hai jise eka bAra isame rasa mila jAtA hai, vaha phira isa vijJAnako jIvana-bhara choDa nahIM sakatA hai / jainAcAryoMne dhArmika gaNitakA vidhAna kara manako sthira karanekA sundara aura vyavasthita mArga batalAyA hai| kyoMki nikammA mana
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 147 pramAda karatA hai, jabataka yaha kisI dAyitvapUrNa kAryame lagA rahatA hai, tabataka ise vyarthakI anAvazyaka eva na karane yogya bAtoke socanekA avasara hI nahI milatA hai para jahAM ise dAyitvase chuTakArA milA - svacchanda huA ki yaha una viSayoko socegA, jinakA smaraNa bhI kabhI kArya karate samaya nahI hotA thaa| manakI gati baDI vicitra hai| eka dhyeyame kendrita kara denepara yaha sthira ho jAtA hai| nayA sAdhaka java vyAnakA abhyAsa Arambha karatA hai, taba usake sAmane sabase baDI kaThinAI yaha AtI hai ki anya samaya jina saDI-galI, gandI eva ghinaunI bAtokI usane kabhI kalpanA nahI kI thI, ve hI use yAda AtI haiM aura vaha ghabaDA jAtA hai| isakA pradhAna kAraNa yahI hai ki jisakA vaha dhyAna karanA cAhatA hai, usame mana abhyasta nahIM hai aura jiname mana abhyasta hai, unase use haTA diyA gayA hai, ataH isa prakArakI paristhitime mana nikammA ho jAtA hai| kintu manako nikammA rahanA AtA nahI, jisase vaha una purAne citroko udheDane lagatA hai, jinakA prathama saMskAra usake Upara paDA hai| vaha purAnI bAtoMke vicArame salagna ho jAtA hai| AcAryane dhArmika gaNitakI gutthiyoko sulajhAneke mArga-dvArA manako sthira karanekI prakriyA batalAyI hai kyoki naye viSayame laganese mana UvatA hai, ghabaDAtA hai, rukatA hai aura kabhI-kabhI virodha bhI karane lagatA hai| jisa prakAra pazu kisI navIna sthAnapara naye khUTese vAMdhanepara vidroha karatA hai, cAhe nayI jagaha usake lie kitanI hI sukhaprada kyo na ho, phira bhI avasara pAte hI rassI toDakara apane purAne sthAnapara bhAga jAnA cAhatA hai| isI prakAra mana bhI naye vicArame laganA nahI caahtaa| kAraNa spaSTa hai, kyoki viSayacintanakA abhyasta mana AtmacintanameM laganese ghabaDAtA hai| yaha vaDA hI dunigraha aura cacala hai| dhArmika gaNitake satata abhyAsase yaha AtmacintanameM lagatA hai aura vyaryakI anAvazyaka vAteM vicAra-kSetrame praviSTa nahIM ho paatii|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 magalamantra NamokAra eka anucintana NamokAra mahAmantrakA gaNita isI prakArakA hai, jisase isake abhyAsadvArA mana viSaya-cintanase vimukha ho jAtA hai aura NamokAra mantrakI sAdhanAmeM laga jAtA hai| prArambhameM sAdhaka jaba NamokAra mantrakA dhyAna karanA zurU karatA hai to usakA mana sthira nahI rahatA hai| kintu isa mahAmantrake gaNitadvArA manako thoDe hI diname abhyasta kara liyA jAtA hai / idhara-udhara viSayoMkI ora bhaTakanevAlA cacala mana, jo ki ghara dvAra choDakara vaname rahanepara bhI vyaktiko mAndolita rakhatA hai, vaha isa mantrake gaNitake satata abhyAsa-dvArA isa mantrake arthacintaname sthira ho jAtA hai tathA paMcaparameSThI-zuddhAtmAkA dhyAna karane lagatA hai| prastAra, bhagasakhyA, naSTa, uddiSTa, AnupUrvI aura anAnupUrvI ina gaNita vidhiyo-dvArA NamokAra mahAmantrakA varNana kiyA gayA hai| ina chaha prakArake gaNitome cacala mana ekAgra ho jAtA hai| manake ekAgra honese AtmAkI malinatA dUra hone lagatI hai tathA svarUpAcaraNako prApti ho jAtI hai / NamokAra mantrame sAmAnyakI apekSA, pAMca yA vizeSako apekSA gyAraha pada, cauMtIsa svara, tIsa vyajana, aTThAvana mAtrAodvArA gaNita-kriyA sampanna kI jAtI hai| yahAM sakSepame ukta chaho prakArakI vidhiyokA digdarzana karAyA jaayegaa| ___bhaMgasakhyA-kisI bhI abhISTa padasaMkhyAme eka, do, tIna Adi saMkhyAko antima gaccha sakhyA eka rakhakara paraspara guNA karanepara kula bhaMgasakhyA AtI hai / AcArya nemicandra siddhAntacakravartIne bhaMgasakhyA nikAlaneke lie nimna karaNa sUtra batalAyA hai savvepi punvamaMgA uvarimamagesu ekkamaskesu / melatitti ya kamato guNide uppajjade maMkhyA // 36 // artha-pUrvake sabhI bhaga Ageke pratyeka maMgame milate haiM, imalie kramase guNA karanepara sakhyA utpanna hotI hai / udAharaNa ke lie NamokAra mantrakI sAmAnya padasakhyA 5 tathA vizeSa padasaMkhyA 11 tathA mAtrAoM kI saMkhyA 58 ko hI liyA jAtA hai| jisa
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 149 sakhyAke bhaga nikAlane hai, vahI sakhyA gaccha khlaayegii| ata yahAM sarvaprathama 11 padokI bhagasakhyA lAnI hai, isalie 11 gaccha huaa| isako eka-dotIna Adi kara sthApita kiyA - 122 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / isa padasakhyAme eka sakhyAkA bhaga eka hI huA, kyoki ekakA pUrvavartI koI aka nahI hai, ata. ekako kisIse bhI guNA nahI kiyA jA sakatA hai| do sakhyAke bhaga do hue, kyoki doko eka bhagasakhyAse guNA karanepara do guNanaphala nikalA / tIna sakhyAke bhaga chaha hue, kyoMki tInako dokI bhagasakhyAse guNA karanepara chaha hue| cAra sakhyAke bhaga caubIsa hue, kyoki tInakI bhaMgasasyA chahako cArase guNA karanepara caubIsa guNanaphala niSpanna huA / pA~ca sakhyAke bhaMga eka sau bIsa haiM, kyoki pUrvokta sakhyAke caubIsa bhagoko pAMcase guNA kiyA, jisase 120 phala aayaa| chaha sakhyAke bhaga 720 Aye, kyoki pUrvokta sakhyA 12046 = 720 sakhyA niSpanna huI / sAta sakhyAke bhaMga 5040 hue, kyoki pUrvokta bhagasakhyAko sAtase guNA karanepara 72047 = 5040 makhyA niSpanna huii| ATha sakhyAke bhaga 40320 Aye, kyoki pUrvokta sAta akako bhagasakhyAko AThase guNA kiyA to 504048%= 40320 bhagokI sakhyA niSpanna huii| nau sakhyAke bhaga 362880 hue, kyoki pUrvokta ATha akakI bhagasakhyAko 9 se guNA kiyaa| ata 4032049%D 362880 bhagasakhyA huI / dasa sakhyAkI bhagasakhyA lAne ke lie pUrvokta nau akakI bhagasaMkhyAko dasase guNA kara denepara abhISTa aka dasakI bhagasakhyA nikala aayegii| mata 362880410 = 3628800 bhagasasyA dasake akakI huii| gyArahaveM padakI bhagasakhyA lAneke lie pUrvokta dasakI bhagasakhyAko gyArahase guNA kara denepara gyArahaveM padakI bhagasakhyA nikala aayegii| mata 3628800411 = 39916800 gyArahaveM padakI bhaMgasaMkhyA huii| pradhAna rUpase NamokAra mantrame pAMca pada hai| inakI bhagasakhyA = 1 / 2 / 3 / 4 / 5, 141 = 1,142 %2243% 6;644% 24;
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 maMgalamantra NamokAra . eka anucintana 2445 = 120 huii| 58 mAtrAo, 34 svaro aura 30 vyajanoko bhI gaccha banAkara pUrvokta vidhise bhagasakhyA nikAla lenI caahie| bhagasakhyA lAnekA eka saskRta karaNasUtra nimna hai| isa karaNasUtrakA Azaya pUrvokta gAthA karaNasUtrase bhinna nahIM hai / mAtra jAnakArIkI dRSTise isa karaNasUtrako diyA jA rahA hai| isameM gAthokta 'melatA ke sthAnapara 'parasparahatA.' pATha hai, jo saralatAko dRSTise acchA mAlUma hotA hai / yadyapi gAthAme bhI 'guNidA' mAgevAlA pada usI arthakA dyotaka hai / kahA gayA hai ki padoko rakhakara "ekAdyA gacchaparyantAH prsprhtaaH| rAzayastaddhi vijJeyaM vikalpagaNite phalam // " arthAt ekAdi gacchokA paraspara guNA kara denese bhagasakhyA nikala jAtI hai| isa gaNitakA abhiprAya NamokAra mantrake pado-dvArA aka-saMkhyA nikAlanA hai / manako abhyasta aura ekAgna karaneke lie NamokAra mantrake padokA sIdhA-sAdA kramavaddha smaraNa na kara vyatikrama rUpase smaraNa karanA hai / jaise pahale 'Namo siddhANa' kahaneke anantara 'Namo loe savasAhaNaM' padakA smaraNa krnaa| arthAt 'Namo siddhANa, Namo loe savvasAhUNaM, Namo AiriyANaM, Namo arihaMtANa, Namo ubajmAyANaM' isa prakAra smaraNa karanA athavA "Namo arihatANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe sabvasAhUNaM, Namo AiriyANaM, Namo siddhANaM' isa rUpa smaraNa karanA yA kinhI do pada, tIna pada yA cAra padokA smaraNa kara usa sakhyAkA nikAlanA / padoMke kramameM kisI bhI prakArakA ulaTa-phera kiyA jA sakatA hai|| yahA~ yaha AzakA uThatI hai ki NamokAra mantrake kramako badalakara uccAraNa, smaraNa yA manana karanepara pApa lagegA, kyoki isa anAdi mantrakA kramabhaga honese viparIta phala hogaa| mata yaha pada-viparyayakA siddhAnta ThIka nahIM jaMcatA / zraddhAlu vyakti jaba sAdhAraNa mantroke pada viparyayase DaratA hai tathA aniSTa phala prApta honeke aneka udAharaNa sAmane prastuta haiM, taba isa mahAmantra meM isa prakArakA parivartana ucita nahIM lgtaa|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 151 isa zaMphAkA uttara yaha hai ki kisI phalako prApti karaneke lie gRhasthako bhagasakhyA-dvArA NamokAramantrake vyAnakI AvazyakatA nhiiN| jabataka gRhastha aparigrahI nahIM banA hai, gharameM rahakara hI sAdhanA karanA cAhatA hai, tabataka use ukta kramase dhyAna nahI karanA caahie| ata jisa gRhastha vyaktikA mana saMsArake kAryoMmeM Asakta hai, vaha isa bhagasakhyA-dvArA manako sthira nahIM kara sakatA hai| triguptiyokA pAlana karanA jisane Arambha kara diyA hai, aisA digambara, aparigrahI sAdhu apane manako ekAgra karaneke lie ukta krama-dvArA dhyAna karatA hai / manako sthira karaneke lie krama-vyatikrama rUpase dhyAna karaneko AvazyakatA paDatI hai / ataH gRhasyako ukta prayogako prArambhika avasthAmeM AvazyakatA nahI hai| hA~, aisA vratI zrAvaka, jo pratimA yoga dhAraNa karatA hai, vaha isa vidhise NamokAra mantrakA dhyAna karanekA adhikArI hai / ataeva dhyAna karate samaya apanA pada, apanI zakti aura apane pariNAmokA vicAra kara hI Age baDhanA caahie| prastAra--AnupUrvI aura anAnupUrvIke agokA vistAra karanA prastAra hai / athavA loma-viloma kramase AnupUrvIvI sakhyAko nikAlanA prastAra hai / NamokAgmantrake pAMca padokI bhagasakhyA 120 AyI hai, isakI prastAra-paktiyAM bhI 120 hotI haiN| ina prastAra-paktiyomeM manako sthira kiyA jAtA hai| AcArya nemicandra siddhAntacakravartIne gommaTasAra jIvakANDame pramAdakA prastAra nikAlA hai| isI kramase NamokAra mantrake padokA bhI prastAra nikAlanA hai| gAthA sUtra nimna prakAra hai - paDhamaM pamadapamANaM kameNa Nikkhiviya uvarimANa ca / piMDaM pachi ekke mikkhitte hodi patyAro // 37 // Nikkhittu vidiyamatta paDhamaM tassuvari vidiyamekkekkaM / piMTaM paDi Nikkheo evaM savvatyakAyanvo // 38 / / arthAt -- gaccha pramANa pada sakhyAkA viralana karake usake eka eka rUpake prati usake piNDakA nikSepaNa karane para prastAra hotA hai| athavA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 maMgalamantra NamokAra . eka anucintana AgevAle gaccha pramANakA viralana kara, usase pUrvavAle bhagoko usa vira. lanapara rakha dene aura yoga kara denese prastArakI racanA hotI hai| jaise yahAM 3 padasakhyAkA 4 padasakhyAke sAtha prastAra taiyAra karanA hai| tIna / pada-sakhyAke aga 6 Aye haiM / ataH prathama rItise prastAra taiyAra karaneke lie tIna padakI magasaMkhyAkA viralana kiyA to 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 huaa| isake Upara AgekI pada sakhyAkI sthApanA kI to-444444 = 24 he| 11111111111 inakA AgevAlI pada sakhyAke sAtha prastAra banAnA ho to isa 24 sakhyAkA viralana kiyA 5 5 5 5 5 5 5555555555555555 111111111111111111111111111111 / 11 / 1 / 1 / 111 55 aura isake Upara AgevAlI sakhyA sthApita kara dI to sabako joDa denepara prastAra bana jAtA hai| yaha prastArasakhyA 120 huii| dvitIya vidhise prastAra nikAlane ke lie jisa gaccha pramANakA prastAra banAnA ho, usIkA viralana kara, pUrvakI bhagasakhyAko usake nIce sthApita kara diyA jAtA hai aura sabako joDa denepara prastAra ho jAtA hai| jaise yaha 4 pada-sakhyAkA prastAra nikAlanA hai to isa cArakA viralana kara diyA-1.1.1.1 aura 6666 isa viralanake nIce pUrvakI bhagasasyAko sthApita kara diyA aura savako joDa diyA to 24 saMkhyA cauthe padakI aayii| yadi pAMcaveM padakA prastAra banAnA ho to isa pA~cakA viralana kara cauthe padakI sakhyAko isake nIce sthApita kara denese dvitIya vidhike anusAra prastAra AyegA / ata . isakA yoga kiyA to 120 prastAra aayaa| isa 24 / 24,24 / 24124 20 prakAra NamokAra mantrake 5 padokI paktiyAM 120 hotI haiM / yahA~para chahachaha paktiyoke dasa varga banAkara likhe jAte haiM / ina vargose isa mantrakI dhyAna vidhipara paryApta prakAza par3atA hai|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana dvitIya varga tRtIya varga prathama varga caturtha varga 3 3 - pacama varga paSTha varga saptama varga _ ..I. M -
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 magalamantra NamokAra . eka anucintana aSTama varga navama varga dazama varga 1 2 isa prakAra krama-vyatikrama-sthApana dvArA eka sau bIsa paktiyAM bhI banAyI jAtI haiM / isakA abhiprAya yaha hai ki prathama vargakI prathama paktimeM NamokAra mantra jyokA tyo hai, dvitIya paktime prathama do akasalyA rahanese isa mantrakA prathama dvitIya pada, anantara eka sakhyA honese prathama pada, pazcAt tIna sakhyA honese tRtIyapada, anantara cAra aka sakhyA honese caturthapada aura antame pAMca aka sasyA honese pacama padakA isa mantrameM uccAraNa kiyA jAyegA arthAt prathama vargako dvitIya paktikA mantra isa prakAra rahegA-"Namo siddhANaM, Namo arihavANaM, Namo AiriyANa, Namo uvajjhAyANa, Namo loe sbbsaahuunn|" prathama vargakI tRtIya paktime pahalA ekakA aka hai, ataH isa mantrakA prathama pada, dUsarA tInakA aka hai, ata isa mantrakA tRtIyapada, tIsarA dokA aka hai, ata isa mantrakA dvitIya pada, cauthA cArakA aka hai, mata mantrakA caturthapada eva pAMcavAM pA~cakA aka hai, ata. isa manyakA pacama padakA uccAraNa kiyA jaayegaa| arthAt mantrakA rUpa ",mo arihatANa Namo AiriyANaM Namo siddhANa Namo uvajjhAyANa Namo koe
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ " hogaa| tIyapada, catura jamo bhariha maMgalamantra NamokAra . eka anucintana 155 savvasAhUNa" hogaa| isI prakAra cauthI paktime prathama sthAname tRtIyapada, dvitIyame prathamapada, tRtIyame dvitIyapada, caturtha sthAname caturthapada aura pacama sthAname pacamapada honese - "Namo AiriyANaM Namo arihaMtANaM Namo sinhANa Namo uvajjhAyANa Namo loe savvasAhaNaM' yaha mantrakA rUpa hogA / prathama vargakI pAMcavI paktike prathama sthAname dvitIya pada, dvitIya sthAname tRtIya pada, caturtha sthAname caturthapada aura pacama sthAname pacamapada honese "Namo siddhANaM Namo AiriyANa Namo arihatANaM Namo uvajjhAyANa Namo loe savvasAhUNa" yaha mantrakA rUpa huaa| chaThavIM paktime prathama sthAname tRtIyapada, dvitIya sthAname dvitIyapada, tRtIya sthAname prathamapada, caturtha sthAname caturyapada aura pacama sthAname pacama padake honese "Namo AiriyANaM, Namo siddhANa, Namo arihatANa, Namo uvajjhAyANaM, Namo koe savvalAhUNaM" mantrakA rUpa hogaa| isI prakAra dvitIya vargakI prayama paktimeM "Namo arihaMtANa Namo siddhANa Namo AiriyANaM Namo loe sabbasAhUNaM Namo uvajjhAyANa" yaha mantrakA rUpa hogaa| dvitIya paktimeM "Namo siddhANaM Namo arihaMtANa Namo AiriyANa Namo loe savasAhUNaM Namo uvajjhAyANa" yaha mantra, tRtIya paktimeM "Namo arihavANaM Namo AiriyANa Namo sindvANaM Namo loe sambasAhuNa Namo uvajjhAyANa" yaha mantra, caturtha paktime Namo bhAiriyANaM Namo arihaMtANa Namo siddhANaM Namo loe sabbasAhUNaM Namo uvajjhAyANaM' yaha mantra, pacama paktime "Namo siddhANaM Namo bhAiriyANa Namo arihatANa Namo loe sabbasAhUNa Namo uvajjhAyANa" yaha mantra aura paSTha paktime "Namo bhAiriyANaM Namo siddhANa Namo arihatANaM Namo loe savasAhUNa Namo ubajmAyANaM" yaha mantrakA rUpa hogaa| tRtIya vargakI prathama paktimeM "Namo marihaMtANaM Namo siddhANa Namo uvajjhAyANa Namo loe savvasAhUNaM Namo bhAiriyANa" dvitIya paktime "NamomiddhANaM Namo marihatANaM Namo uvajjhAyANa Namo loe savyasAhaNaM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana Namo AiriyANaM", yaha mantra; tRtIya paktimeM "Namo arihaMtANaM Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANa Namo loe savvasAhUNaM Namo AiriyANaM" yaha mantra; caturtha paktimeM "Namo uvajjhAyANa Namo marihaMtANaM Namo siddhANa Namo loe sambasAhUrNa gamo bhAiriyANa" yaha mantra; pacama paktime "Namo siddhANa Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo AiriyANa" yaha mantra; aura chaThavI paMktime "Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANaM Namo arihaMtANaM Namo loe samvatAhUNaM Namo AiriyANaM" yaha mantra kA rUpa hogaa| caturtha vargakI prathama paktime "Namo bharihaMtANaM Namo AiriyANa Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo siddhANaM" yaha mantra, dvitIya paktime "Namo mAiriyANa Namo arihaMtANaM Namo uvajjhAyANa Namo loe savvasAhUNaM Namo siddhANaM" yaha mantra, tRtIya paktime 'Namo arihatANaM Namo uvajjhAyANaM Namo bhAiriyANaM Namo loe sabbasAhUNa, Namo middhArNa" yaha mantra; caturtha paktime "Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANaM Namo AiriyANaM Namo loe sabbasAhUNaM Namo siddhANaM" yaha mantra; paMcama paktime "Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANa Namo loe savvasAhaNaM Namo siddhANa" yaha mantra aura chaThavI paktime "Namo uvajjhAyANa Namo zrAiriyANaM Namo arihatANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo siddhANa" yaha mantrakA rUpa hogaa| pacama vargakI prathama paktime "Namo siddhANa Namo AiriyANaM Namo uvajhAyANa Namo loe sabyasAhUNa Namo arihaMtANaM" yaha mantra, dvitIya paktime "Namo AiriyANaM Namo siddhANa Namo uvajhAyANaM Namo loe saccasAhaNaM Namo arihaMtANaM" yaha mantra; tRtIya paktime "Namo siddhANa Namo uvajjhAyANaM Namo AiriyANaM Namo loe sanvasAhaNaM Namo arihaMsANa" yaha mantra; caturtha paktime "Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANaM Namo bhAiriyANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo arihaMtANaM" yaha mantra; paMcama
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra * eka anucintana 157 paktime "Namo AiriyANaM Namo ubajhAyANaM Namo siddhANaM Namo loe savamAhUNaM Namo arihaMtANa" yaha mantra aura SaSTha paktime "Namo uvajhAyANaM Namo AiriyANaM Namo siddhANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo arihavANe" yaha mantrakA rUpa hogaa| paSTha vargakI prathama paktime "Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo uvajjhAyANaM Namo AiriyANaM Namo loe sambasAhUNa" yaha mantra, dvitIya paktime "Namo siddhANaM Namo arihaMtANaM Namo uvajjhAyANa Namo AiriyANaM Namo loe savyasAhUNa" yaha manya, tRtIya paktime "Namo arihatANaM Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANa Namo loe sambasAhUNaM" yaha mantra, caturtha paktime 'Namo siddhANaM Namo uvajjhAyANaM Namo bharihatANaM Namo AiriyANaM Namo loe savvasAhUNaM 'yaha mantra; pacama paktime "Namo uvajjhAyANa Namo siddhANaM Namo arihaMtANaM Namo AiriyANaM Namo loe sadhvamAhUNa" yaha mantra aura paSTha paktime "Namo uvajjhAyANa Namo arihatANa Namo siddhANa Namo AiriyANa Namo loe savvasAhUNa" yaha mantrakA rUpa hogaa| saptama vargakI prathama paktime "Namo arihatANaM Namo siddhANaM Namo loe savvasAhUNa Namo mAhariyANaM Namo uvajjhAyANaM" yaha mantra, dvitIya paMktime "Namo sindANaM Namo bharihaMtANaM Namo loe savvamAhaNaM Namo AiriyANaMNamo uvajDAyANaM" yaha mantra, tRtIya paktime "Namo arihatANa Namo loe savvamAhUNa Namo siddhANaM Namo AiriyANa Namo uvajjhAyANa" yaha mantra, caturtha paktime "Namo loe savvasAhaNaM Namo marihatANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANa Namo uvajmAyANaM" yaha mantra aura pacama paktime "Namo siddhANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo ari. haMtANaM gamo bhAiriyANaM Namo uvajjhAyANa" yaha mantra aura paSTha paktime "Namo loe savvasAhUNa Namo siddhANaM Namo arihatANaM Namo AiriyANaM Namo uvajhAyANa" yaha mantrakA rUpa hotA hai|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 magalamantra NamokAra : eka anucintana ___ aSTama vargakI prathama paktime "mo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo loe savvassAhUNaM Namo uvajjhAyANaM Namo AiriyANa" yaha mantra; dvitIya paMktime "Namo siddhANaM Namo arihaMtANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo uvajjhAyANaM Namo bhAiriyANa" yaha mantra; tRtIya paktime, "Namo arihaMtANaM Namo loe sanvasAhUrNa Namo siddhANaM Namo uvajyAyANaM Namo AiriyANaM" yaha mantra, caturtha paktime "Namo loe sabasAhUNaM Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo ubajhAyANaM Namo bhAiriyANa" yaha mantra, pacama paktime "Namo siddhANaM Namo loe sabasAhUNa Namo bharihatANa Namo uvajjhAyANaM Namo AiriyANaM" yaha mantra aura SaSTha paktimeM "Namo loe savvasAhUNa Namo siddhANaM Namo bharihatANaM Namo uvajjhAyANaM Naso AiriyANa' yaha mantrakA rUpa hotA hai| navama vargakI prathama paktime "Namo arihaMtANaM Namo AiriyANaM Namo loe sabasAhUNaM Namo uvajbhAyANa Namo siddhANaM" yaha mantra, dvitIya paktime "Namo bhAiriyANaM Namo arihaMtANaM Namo loe savasAhUrNa Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANa" yaha mantra, tRtIya paktimeM "Namo arihatANaM Namo loe sabbasAhUNa Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANaM" yaha mantra, caturtha paktime "Namo loe savva mAhUNaM Namo arihaMtANaM Namo bhAiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo siddhANaM" yaha mantra, pacama paktime "Namo mAiriyANaM Namo loe sabasAhUNa Namo marihatANaM Namo uvajmAyANa Namo siddhANe" yaha mantra aura SaSTha paktimeM "Namo loe savvasAhUNaM Namo bhAiriyANa Namo arihaMtANaM Namo uvajjhAyANaM Namo sinhANa" yaha mantrakA rUpa hotA hai| dazama vargakI prathama paMktime "Namo siddha Na Namo mAiriyANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo uvajzAyANa Namo arihaMtANa"yaha mantra, dvitIya paktime "Namo mAiriyANaM Namo siddhANaM Namo loe savvasAhUNaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANaM" yaha mantra, tRtIya paktimeM "Namo siddhANaM Namo
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 159 loe sandhamAhUNaM Namo AigyiANaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANa" yaha mantra; caturtha paktime "Namo loe savasAhaNaM Namo siddhANaM Namo mAiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANe" yaha mantra, pacama paktime "Namo AiriyANaM Namo loe savasAhaNaM Namo siddhANaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihaMtANaM" yaha mantra, aura SaNTha paktime "Namo loe savasAhUNaM Namo AiriyANaM Namo siddhANaM Namo uvajjhAyANaM Namo arihanANaM" yaha mantrakA rUpa hotA hai| isa prakAra 120 rUpAntara NamokAra mantrake hote haiN| ___NamokAra mantrakA uparyukta vidhike uccAraNa tathA dhyAna karanepara lakSyako dRDhatA hotI hai tathA mana ekAgra hotA hai, jisase karmokI asakhyAtaguNI nirjarA hotI hai / ina akoMko kramabaddha isalie nahI rakhA gayA hai ki kramabaddha honeme manako vicAra karanekA avasara kama milatA hai, phalata mana saMsAratantrame paDakara dharmakI jagaha mAra-dhADa kara baiThatA hai / AnupUrvI kramase mantrakA smaraNa aura manana karanese Atmika zAnti milatI hai| jo gRhastha vratopavAsa karake dharmavyAnapUrvaka apanA dina vyatIta karanA cAhatA hai, vaha dina-bhara pUjA to kara nahIM sktaa| hA~, svAdhyAya avazya adhika dera taka kara sakatA hai| ataH vratI zrAvakako uparyukta vighise isa mantrakA jApa kara mana pavitra karanA caahie| jise kevala eka mAlA pheranI ho, use to sIdhe rUpameM hI NamokAra mantrakA jApa karanA cAhie / para jisa gRhasthako manako ekAgra karanA ho, use uparyukta kramase jApa karanese adhika zAnti milatI hai / jo vyakti snAnAdi kriyAose pavitra hokara zveta vastra pahanakara kuzAsanapara baiTha uparyukta vidhise isa mantrakA 108 vAra smaraNa karatA hai arthAt 120x108 vAra upAzu jApa - vAharI-bhItarI prayAsa to dikhalAI paDe, para kaNThase gandoccAraNa na ho, kaNThame hI zabda antarjalpa karate rahe, kare to vaha kaThina kAryako saralatApUrvaka siddha kara letA hai / laukika sabhI prakArakI mana.kAmanAeM ukta prakArase jApa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 maMgalamantra NamokAra * eka anucintana karanepara siddha hotI haiN| digambara muni karmakSaya karaneke lie ukta prakArakA jApa karate haiN| jabataka rUpAtIta dhyAnakI prApti nahIM hotI, tabataka isa mantra-dvArA kriyA padastha dhyAna asakhyAtaguNI nirjarAkA kAraNa hai| parivartana - bhaMga sakhyAme antya gacchakA bhAga denese jo labdha, Ave, vaha usa antya gacchakA parivartanAka hotA hai, isI prakAra uttarottara gacchokA bhAga denepara jo lavdha Ave vaha uttarottara gacchasambandhI parivartanAka sakhyA hotI hai / udAharaNArtha- pUrvokta bhaMgasakhyA 39916800 me antyagaccha 11 kA bhAga diyA to 39916800-11 = 3628800 parivartanAka antyagacchakA huA / isI taraha 3628800-10 = 362880 yaha parivartanAka dasa gacchakA AyA / 362880-9% 40320 yaha parivartanAka no gacchakA AyA / 40320-8 =5040 yaha parivartanAka ATha gacchakA huaa| 5040 7 = 720 parivartanAka sAta gacchakA AyA / 720-6 - 120 yaha parivartanAka chaha gacchakA, 120-5= 24 parivartanAka pAMca gacchakA, 24-4 = 6 parivartanAka cAra gacchakA, 6-3 = 2 parivartanAka tIna gacchakA, 2-2-1 parivartanAka do gacchakA eva 1-1 = 1 parivartanAka eka gacchakA huaa| parivartanAka cakra nimna prakAra banAyA jaayegaa| parivartana cakra 1 1 2 6 24|120 720 5040940320362880 3628800 naSTa aura uhiSTa - "rUpaM svA padAnayana naSTa" - sakhyAko rakhakara padakA pramANa nikAlanA naSTa hai| isakI vidhi hai ki bhagasakhyAkA bhAga denepara jo zeSa rahe, usa zeSa sakhyAvAlA bhaga hI padakA mAna hogA / pUrvame 24.24 bhagoke koThe banAye gaye haiN| ataH zeSa tulya pada samajha lenA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 161 caahie| eka zeSame 'Namo arihaMtANaM' do zeSame 'Namo siddhANa' tIna zeSame 'Namo mAiriyANa' cAra zeSame 'Namo uvajjhAyANa' aura pAMca zeSame 'Namo loe sambasAhUrNa' pada samajhanA caahie| udAharaNArtha42 sakhyAkA pada lAnA hai| yahAM sAmAnya padasakhyA 5 se bhAga diyA to-42-5 -8, zeSa 2 / yahAM zeSa pada 'Namo siddhANaM' huaa| 42vAM bhaga pUrvokna vargome dekhA to 'Namo siddhANa' kA AyA / "padaM dhRtvA rUpAnayanamuhiSTaH"-padako rakhakara saMkhyAkA pramANa nikAlanA uddiSTa hotA hai / isakI vidhi yaha hai ki 'NamokAra mantrake padako rakhakara saMkhyA nikAlaneke lie "saMThAvidUNa evaM uvarIyo saMguNitta mgmaanne| avaNija aNaMkadiya kujA emeva savaya' / arthAt ekakA aMka sthApana kara use sAmAnyapadasakhyAse guNA kara de| guNanaphala. meM-se anakita padako ghaTA de, jo zeSa Ave, usame 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40 45, 50, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85, 90, 95, 100, 105, 110, 115 joDa denepara bhagasakhyA AtI hai| apunarukta bhagasakhyA 120 hai, mata 115 hI usame joDanA caahie| udAharaNa 'Namo siddhANa' padakI bhagasakhyA nikAlanI hai / ata yahA~ 1 sakhyA sthApita kara gaccha pramAraNase guNA kiyaa| 145% 5, isameM-se anakita pada saMkhyAko ghaTAyA to yahAM yaha anakita saMkhyA 3 hai| ata. 5-3 = 2 sakhyA huI / 2+5= 7vA bhaMga, 2+ 10 = 12vA bhaMga, 15+2 = 17vAM bhaga, 20+2% 22vAM bhaMga,25+2% 27vA bhaMga, 30+2 = 32vA bhaga, 35+2 = 37vA bhaga, 40+2= 42vA bhaga, 45+2 = 47vA bhaga, 50+2= 52vA bhaga, 55+2= 57vAM bhaga, 60+2 = 62vAM bhaga, 65+2= 67vAM bhaga,70+2 = 72vA bhaga, 75+2 = 77vAM bhaMga,80+2%3D 82vA bhaMga, 85+2= 87 vAM bhaMga, 90+2 = 92vAM bhaga, 95 + 2 = 97vAM bhaga, 100+2%102vA~ bhaga, 105+2%3D107vAM bhaga,110+2= 112vA bhaga, 115+2%
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 magalamantra NamokAra : eka anucintana 117va bhaMga huA / arthAt ' Namo siddhANaM' yaha pada 2, 7, 12vIM, 17vA~, 117va bhaga hai / isI prakAra naSToddiSTake gariNata kiye jAte haiM / ina gariNatoMke dvArA bhI manako ekAgra kiyA jAtA hai tathA vibhinna kramoM dvArA NamokAra mantrake jApa dvArA dhyAnakI siddhi kI jAtI hai / yaha padastha dhyAnake antargata hai tathA padasthadhyAnakI pUrNatA isa mahAmantrakI uparyukta jApa vidhike dvArA sampanna hotI hai / sAdhaka isa mahAmantrake ukta kramase jApa karanepara sahasro pApoMkA nAza karatA hai / AtmAke moha aura kSobhako ukta bhagajAla dvArA NamokAra mantrake jApase dUra kiyA jAtA hai / mAnava jIvanako suvyavasthita rUpase yApana karane tathA isa amUlya mAnavazarIra dvArA cirasa cita karmakAlimAko dUra karanekA mArga batalAnA AcArazAstrakA viSaya hai / AcArazAstra jIvanake AcArazAstra aura vikAsake lie vidhAnakA pratipAdana karatA hai, NamokAra mantra yaha AbAlavRddha sabhIke jIvanako sukhI banAnevAle niyamoMkA nirdhAraNa kara vaiyaktika aura sAmAjika jIvanako vyavasthita vanAtA hai / yo to AcAra zabdakA artha itanA vyApaka hai ki manuSyakA socanA, bolanA, karanA Adi sabhI kriyAeM isameM parigaNita ho jAtI hai | abhiprAya yaha hai ki manuSyakI pratyeka pravRtti aura nivRttiko AcAra kahA jAtA hai / pravRttikA artha hai, icchApUrvaka kisI kAmame laganA aura nivRttikA artha hai, pravRttiko rokanA / pravRtti acchI aura burI dono prakArakI hotI hai / mana, vacana aura kAyake dvArA pravRtti sampanna kI jAtI hai| acchA socanA, acche vacana bolanA, acche kArya karanA, mana, vacana, kAyakI satpravRtti aura burA socanA, bure vacana bolanA, bure kArya karanA asatpravRtti hai / anAdikAlIna karmasaMskAroMke kAraNa jIva vAstavika svabhAvako bhUle hue haiM, ataH yaha viSaya vAsanAjanya sukhako hI vAstavika sukha samajha
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 163 rahA hai| ye viSaya-sukha bhI Arambhame baDe sundara mAlUma hote haiM, inakA rUpa vaDA hI lubhAvanA hai, jisakI bhI dRSTi inapara paDatI hai, vahI inakI ora AkRSTa ho jAtA hai, para inakA pariNAma halAhala viSake samAna hotA hai / kahA bhI hai - "mApAtaramye pariNAmaduHkhe sukhe kathaM vaiSayike rato'si" arthAt - vaiSayika sukha pariNAmame dukhakAraka hote haiM, inase jIvanako kSaNika zAnti mila sakatI hai, kintu antame dukhadAyaka hI hote haiM / AcArazAstra jIvako saceta karatA hai tathA use viSaya-sukhome rata honese rokatA hai / moha aura tRSNAke dUra honepara pravRtti sat ho jAtI hai, parantu yaha satpravRtti bhI java-taba apanI maryAdAkA ullaghana kara detI hai / ataeva pravRttikI apekSA nivRttipara hI AcArazAstra jora detA hai| nivRtti - mArga hI vyaktikI AdhyAtmika, mAnasika aura zArIrika zaktikA vikAsa karatA hai pravRttimArga nahI / pravRttimArgame samalakara calanepara bhI jokhima uThAnI par3atI hai, bhoga-vilAsa java-taba jIvanako azAnta banA dete haiM, kintu nivRttimArgame kisI prakArakA bhaya nahIM rhtaa| isame AtmA ratnatraya rUpa AcaraNakI ora baDhatA hai tathA anubhava hone lagatA hai ki jo AtmA jJAtA, draSTA hai, jisame aparimita vala hai, vaha maiM huuN| merA sAsArika viSayose kucha bhI sambandha nahI hai| merA AtmA zuddha hai, isame paramAtmAke sabhI guNa vartamAna haiM / zuddha AtmAko hI paramAtmA kahA jAtA hai / ata zaktiko apekSA pratyeka jIvAtmA paramAtmA hai / isa prakAra jaisejaise AtmatattvakA anubhava hotA hai, vaise-vaise aindriyika sukha sulabha hote hue bhI nahI rucate haiN| nivRttimArgakI ora athavA satpravRttimArgakI ora jIvako pravRtti tabhI hotI hai, jaba vaha ratnagrayarUpa AtmatattvakI ArAdhanA karatA hai| NamokAra mantrame ArAvanA hI hai| isa mantrakA cintana, manana aura smaraNa karanete ratnatrayarUpa AtmAkA anubhava hotA hai, jisase mana, vacana aura kAyakI satpravRtti hotI hai tathA kucha dinoke pazcAt nivRttimArgakI ora bhI vyakti
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana apane-Apa jhuka jAtA hai| viSaya kaSAyose ise aruci ho jAtI hai / isa mahAmantrake japa aura mananame aisI zakti hai ki vyakti jina bAhya padArthome sukha samajhatA thA, jinake prApta honese prasanna hotA thA, jinake pRthak honese ise duHkhakA anubhava hotA thA, una sabako kSaNa bharame choha detA hai / AtmAke ahitakAraka viSaya aura kaSAyose bhI isakI pravRtti haTa jAtI hai| indriyokI parAdhInatA, jo ki kugatikI aura jIvako le jAnevAlI hai, samApta ho jAtI hai / maMgala vAkyakA cintana samasta pApako galAne - naSTa karanevAlA hotA hai aura aneka prakArake sukhoko utpanna karanevAlA hai| ataH sukhAkAkSIko NamokAra mantra-jaise mahA pAvana maMgala vAkyokA cintana, manana aura smaraNa karanA Avazyaka hai; jisase usakI rAga-dveSa nivRtti ho jAtI hai| karaNalabdhikI prAptime sahAyaka NamokAra mantra hai, isase anantAnubandhI aura mithyAtvakA abhAva hote hI AtmAme puNyAsrava honese baddha karmajAla vizRkhalita hone lagatA hai / ___NamokAra mantrameM pacaparameSThIkA hI smaraNa kiyA gayA hai| pacaparameSThIkI zaraNa jAne, unakI smRti aura cintanase rAga-dveSa rUpa pravRtti ruka jAtI hai, puruSArthakI vRddhi hone lagatI hai tathA ratnatraya guNa AtmAmeM AvirbhUta hone lagatA hai / AtmAke guNoko AcchAdita karanevAlA moha hI sabase pradhAna hai, isako dUra karaneke lie ekamAtra rAmavANa paMcaparameSThIke svarUpakA manana, cintana aura smaraNa hI hai / NamokAra mantra ke uccAraNa mAtrase AtmAme eka prakArakI vidyut utpanna ho jAtI hai, jisase samyaktvakI nirmalatAke sAtha samyagjJAna aura samyaka cAritrakI bhI vRddhi hotI hai| kyoki isa mahAmantrakI ArAdhanA kisI anya paramAtmA yA zaktivizeSakI ArAdhanA nahIM hai, pratyuta apanI AtmAkI hI upAsanA hai| jJAna, darzana maya akhaNDa caitanya AtmAke svarUpakA anubhava kara apane akhaNDa sAdhaka svabhAvakI upalabdhike lie isa mahAmantra-dvArA hI prayatna kyiA jAtA hai| NamokAra mantra yA isa mantra ke agabhUta prabhAva Adi vIjamantroke
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 165 dhyAnase AtmA meM kevalajJAnaparyAyako utpanna kiyA jA sakatA hai / sAdhaka vAhya jagat se apanI pravRttiko rokakara jaba Atmamaya kara detA hai, to ukta paryAyakI prAptime vilamba nahIM hotA / NamokAra mantrame itanI baDhI zakti hai jisase yaha mantra zraddhApUrvaka sAdhanA karanevAloko AtmAnubhUti utpanna kara detA hai tathA isa mantrake sAdhakame prathama guNa A jAtA hai | ataH NamokAra mantra ke dvArA samyaktva aura kevalajJAna paryAyeM utpanna ho sakatI haiM / yadyapi nizcaya nayakI apekSA samyaktva aura kevalajJAna AtmA sarvadA vidyamAna haiM; kyoki ye AtmAkA svabhAva haiM, iname parake avalambanakI AvazyakatA nahI / NamokAra manya AtmAse para nahI hai, yaha AtmasvarUpa hai| ataeva niSkAmakI apekSA yaha mahAmantra AtmotthAnake lie Alambana nahI hai, kintu AtmA hI svayaM upAdAna aura nimitta hai yathA AtmAkI zuddhike lie zuddhAtmAko avalamvana banAyA jAtA hai, isakA artha hai ki zuddhAtmAko dekhakara unake dhyAna dvArA apanI azuddhatAko dUra kiyA jAtA hai arthAt AtmA svaya hI apanI zuddhike lie prayatnazIla hotA hai / NamokAra mantra bhAva aura dravya rUpase AtmAme itanI zuddhi utpanna karatA hai jisase zraddhAguNake sAtha zrAvaka guNa bhI utpanna ho jAtA hai / yadyapi yaha mAnanda AtmAke bhItara hI vartamAna hai, kahI bAharase prApta nahI kiyA jAtA hai, kintu NamokAra mantrake nimittake milate hI ubuddha ho jAtA hai / caritra aura vIrya Adi guNa bhI isa mahAmantrake nimittase upalabdha kiye jA sakate haiM / ataeva AtmAke pradhAna kArya ratnazraya yA uttama kSamAdi pakSa dharmakI upalabdhime yaha mantra parama sahAyaka hai / muni paMca mahAvrata, pA~ca samiti, pA~ca indriyajaya, SaT Avazyaka, snAnatyAga, dantadhAvanakA tyAga, pRthvIpara zayana, khaDe hokara bhojana lenA, diname eka bAra zuddha nirdoSa AhAra lenA, nagna rahanA, aura kezalu ca karanA ina aTThAIsa mUla guNokA pAlana karate haiM / ye madhya rAtrime cAra munikA AcAra aura NamokAra mantra
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana ghar3I nidrA lete haiM, pazcAt svAdhyAya karate hai| do ghaDI rAta zeSa raha jAnepara svAdhyAya samApta kara pratikramaNa karate hai| tIno sandhyAoMme jinadevakI vandanA tathA unake pavitra guNokA smaraNa karate haiM / kAyotsarga karate samaya hRdayakamalame prANavAyuke sAtha manakA niyamana karake ' Namo marihatANa Namo siddhANaM Namo mAiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNa" mantrakA prANAyAmakI vidhise nau bAra japa karate haiM / kAyotsargake pazcAt stuti, vandanA Adi kriyAe~ karate haiN| ina kriyAome bhI NamokAra mantrake dhyAnakI unhe AvazyakatA hotI hai| devasika pratikramaNake anta meM muni kahatA hai -"paJcamahAvrata-paJcasamiti-paJcendriyarodha-locaSaDAvazyakakriyA-maSTAviMzatimUlaguNA uttamakSamAmArdavAjavazauva-satyasa yamatapastyAnAkiMcanyagrahmacaryANi dazalAkSaNiko dharma., aSTAdazazIlasahasrANi, caturazItilakSaguNAH, trayodazavidhaM cAritraM, dvAdaza vidha tapazceti sakalaM arhasiddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhusAkSikaM samyaktvapUrvaka dRDhavrataM suvrataM samArUDhaM te me bhavatu / " ___atha sarvAticAravizuddhyartha daivasika-pratikramaNakriyAyAM kRtadoSanirAkaraNArthaM pUrvAcAryAnukrameNa sakalakarmakSayArtha bhAvapUjAvandanAstavasametam AlocanAsiddhabhaktikAyotsarga karomyaha - iti pratijJApya Namo arihaMtANaM ityAdi sAmAyikadaNDakaM paThitvA kAyotsarga kuryAt / isa uddharaNase spaSTa hai ki munirAja sarva aticArakI zuddhike lie devasika pratikramaNa karate haiM, usa samaya sakala karmoke vinAzake lie bhAvapUjA vandanA aura stavana karate hue kAyotsarga kriyA karate haiM tathA isa kriyAme NamokAra mantrakA uccAraNa karanA paramAvazyaka hotA hai / naizika pratikramaNake samaya bhI "sarvAticAravizuddhayartha naizikapratikramaNakriyAyAM pUrvAcAryAnukrameNa bhAvapUjAvandanAstavasameta pratikramaNamaktikAyotsarga karomyaham" paDhakara NamokAra mantrarUpa daNDakako paDhakara kAyotsargakI kriyA sampanna karatA hai| pAkSika pratikramaNake samaya to aDhAI dvIpa,pandraha karmabhUmiyo
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 167 me jitane arihanta, kevalIjina, tIrthaMkara, siddha, dharmAcArya, dharmopadezaka, dharma nAyaka, upAdhyAya, sAdhukI bhakti karate hue isa mantrake 27 zvAsocchvAsome 9jApa karane caahie| pratikramaNa daNDaka Arambhame hI 'Namo arihaMtANaM" Adi NamokAra mantra ke sAtha "Namo jiNANaM, Namo ohijiNANaM, Namo paramohijiNANa, Namo sambohijiNANaM, Namo aNatohijiNANa, Namo mohabuddhINaM, Namo bIjavuddhINa, Namo pAdANumArINaM, Namo saMbhiNNasodArANaM, Namo sayabuddhANa, Namo patteyabuddhANa, Namo vohiyabuddhANaM" bhAdi jinendroko namaskAra karate hue pratikramaNake madhyame aneka bAra NamokAra mantrakA dhyAna kiyA gayA hai / pratyeka mahAvratako bhAvanAko ddha karaneke lie bhI NamokAra mantra kA jApa karanA Avazyaka samajhA jAtA hai / ataH "prathamaM mahAvrata sarveSAM vratadhAriNAM samyaktva pUrvakaM dRDhavrataM sutaM samArUDhaM te me bhavatu " kahakara " Namo arihaMtANaM Namo siddhANa" Adi mantrakA 27 zvAsocchvAsoMme nau vAra jApa kiyA jAtA hai / pratyeka mahAvratakI bhAvanAke pazcAt yaha kriyA karanI paDatI hai / atikramaNa me Age baDhanepara "acAraM pahnikamAmi niMdAmi garahAMdi appANaM vossarAbhi jAva arahaMtANaM mayacaMtANa NamokkAraM karemi pajjuvAsaM karemi tAva kAryaM pAvakmsa duccariNaM vossarAmi / Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANa Namo loe savvasAhUNaM" rUpase kAyotsarga karatA hai / vArSika pratikramaNa kriyAme to gamokAra mantrake jApakI aneka vAra AvazyakatA hotI hai| munirAjakI koI bhI pratikramaNakriyA isa NamokAra mantra ke smaraNake binA sambhava nahI hai / 27 zvAsocchvAsome isa mahAmantrakA 9 bAra uccAraNa kiyA jAtA hai / isI prakAra prAta kAlIna devavandanAke anantara munirAja siddha, zAla, tIrthaMkara, nirvANa, caitya aura AcArya Adi bhaktiyokA pATha karate haiM / pratyeka bhaktike anta me daNDaka - NamokAra mantrakA nau bAra jApa karate haiM / yaha bhaktipATha 48 miniTa taka prAtaHkAlame kiyA jAtA hai / pazcAt
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana svAdhyAya Arambha karate haiN| munirAja zAstra par3haneke pUrva no vAra NamokAra mantra tathA zAstra samApta karaneke pazcAt nau bAra NamokAra mantrakA dhyAna karate haiN| itanA hI nahI, gamana karane, baiThane, AhAra karane, zuddhi karane, upadeza dene, zayana karane Adi samasta kriyAoke Arambha karaneke pUrva aura samasta kriyAokI samAptike pazcAt nI vAra NamokAra mantrakA jApa karanA parama mAvazyaka mAnA gayA hai / SaT AvazyakoMke pAlaneme to pada-padapara isa mahAmantrako AvazyakatA hai| munidharmakI aisI eka bhI kriyA nahIM hai, jo isa mahAmantrake jApa vinA sampanna kI jA sake / jitanI bhI sAmAnya yA vizeSa kriyAe~ haiM, ve saba isa mahAmantrakI ArAdhanApUrvaka hI sampanna kI jAtI haiM / dravyaliMgI' muniko bhI ina kriyAokI samApti isa mantrake dhyAnake sAtha hI sampanna karanI hotI hai / kintu bhAvaliMgI muni apanI bhAvanAoko nirmala karatA huA isa mantrakI ArAdhanA karatA hai tathA sAmAyika kAlameM isa mantrakA dhyAna karatA huA apane karmokI nirjarA karatA hai / pUjyapAda svAmIne pacaguru bhaktime banAyA hai ki munirAja bhaktipATha karate NamokAra mantrakA Adarza sAmane rakhate haiM, jisase unheM, parama zAnti milatI hai / mana ekAgra hotA hai aura AtmA dharmamaya ho jAtI hai| batalAyA gayA hai jinasiddhasUridezakasAdhuvarAnamalaguNagaNopAn / paJcanamaskArapadaikhisandhyamaminaumi mokSalAmAya // 6 // ahassiddhAcAryopAdhyAyAH sarvasAdhavaH / kurvantu maGgalAH sarvaM nirvANaparamazriyam // 8 // pAntu zrIpAdapadmAni paJcAnAM parameSTinAm / lalitAni surAdhIzacUr3AmaNimarIcimi // 10 // asahA siddhAiriyA uvajjhAyA sAhu pNcprmesstthii| eyANa NamukkArA mave mave mama suhaM ditu / / arthAt-nirmala pavitra guNoMse yukta arihaMta, siddha, AcArya,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 169 upAdhyAya aura sAdhuko mai mokSa-prAptike lie tIno sandhyAome namaskAra karatA huuN| arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pacaparameSThI hamArA maMgala kareM, nirvANa padakI prApti ho / pacaparameSThiyoMke ve caraNakamala rakSA kareM, jo indrake namaskAra karaneke kAraNa mukuTa maNiyose nirantara udbhAsita hote rahate haiM / pacaparameSThIko namaskAra karanese bhavabhavame sukhakI prApti hotI hai| janma-janmAntarakA sacita pApa naSTa ho jAtA hai aura AtmA nirmala nikala AtA hai| ataH munirAja apanI pratyeka kriyAke Arambha aura antame isa mahAmantrakA smaraNa karate hai| pravacanasArame kundakunda svAmIne batAyA hai ki jo arihantake AtmAko ThIka tarahase samajha letA hai. vaha nija AtmAko bhI dravya-guNa paryAyase yukta avagata kara sakatA hai / NamokAra manyakI ArAdhanA sthira sacita pApako bhasma karanevAlI hai| isa mantrake dhyAnase arihanta aura siddhakI AtmAkA dhyAna kiyA jAtA hai, AtmA karmakalakase rahita nija svarUpako avagata karane lagatA hai / kahA gayA hai jo jANadi arihata davyatta guNatta pajayattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM / / 8 / / -a01 "yo hi nAmAntaM dravyatvaguNatvaparyAyavai. paricchinatti sa khalvAsmAnaM paricchinatti, ubhayorAdinizcayenAvizeSAt / ahaMto'pi pAkakASTAgatakArtasvarasyeva parispaSTamAtmarUpa tatastatparicchedai sarvAramapariccheda. / tatrAnvayo dravya, anvayaM vizeSaNaM guNa., anvayavyatirekAH pryaayaaH|' arthAt jo arihantako dravya, guNa aura paryAya rUpase jAnatA hai, vaha apane AtmAko jAnatA hai, aura usakA moha naSTa ho jAtA hai| kyoki jo arihantakA svarUpa hai, vahI svabhAva dRSTise AtmAkA bhI yathArtha svarUpa hai / ataeva munirAja sarvadA isa mahAmanyake smaraNa-dvAga apane mAtmAme pavitratA lAte haiM /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana samAdhikI prAptike lie prayatnavAle sAdhaka muni to isI mahAmantrakI ArAdhanA karate haiN| ataH munike AcArake sAtha isa mahAmantrakA vizeSa sambandha hai| jaba munidIkSA grahaNa kI jAtI hai, usa samaya iso mahAmantrake anuSThAna dvArA dIkSAvidhi sampanna kI jAtI hai| zrAvakAcArakI pratyeka kriyAke sAtha isa mahAmantrakA ghaniSTha sambandha hai| dhArmika eva laukika sabhI kRtyoMke prArambhame zrAvaka isa mahAmanyakA zrAvakAcAra aura smaraNa karatA hai| zrAvakakI dinacaryAkA varNana __ karate hue batAyA gayA hai ki prAta kAla brAhma NamokAra mahAmantra muhUrtame zayyA tyAga karaneke anantara NamokAra mantrakA smaraNa kara apane kartavyakA vicAra karanA caahie| jo zrAvaka prAta kAlIna nitya kriyAoke anantara devapUjA, gurubhavit, svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna ina SaTkarmoM ko sampanna karatA hai| vidhipUrvaka ahiMsAtmaka Dhagase apanI AjIvikA arjana kara Asaktirahita ho apane kAryoMko sampanna karatA hai, vaha dhanya hai / zrAvakake ina SaTkamoMme NamokAra mahAmantra pUrNatayA vyApta hai / devapUjAke prArambhameM bhI NamokAra mantra paDhakara "oM hrIM anAdimUlamantrebhyo namaH puppAJjalim" kahakara puSpAjali arpita kiyA jAtA hai / pUjanake bIca-bIcame bhI NamokAra mahAmantra AtA hai| yaha bAra-bAra vyaktiko AtmasvarUpakA bodha karAtA hai tathA Atmika guNokI carcA karaneke lie prerita karatA hai| ___gurubhaktime bhI NamokAra mahAmantrakA uccAraNa karanA Avazyaka hai / gurupUjAke Arambhame bhI NamokAra mantrako par3hakara puSpa caDhAye jAte haiN| pazcAt jala, candana Adi dravyose pUjA kI jAtI hai / yo to NamokAra mantrame pratipAdita AtmA hI guru ho sakate hai| ata guru arpaNa rUpa bhI yahI mantra hai| svAdhyAya karaneme to NamokAra mantrake svarUpakA hI manana kiyA jAtA hai| zrAvaka isa mahAmantrake arthako avagata karaneke lie dvAdazAga jinavANIkA adhyayana karatA hai| yadyapi yaha mahAmantra samasta
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 171 dvAdazAgakA sAra hai, athavA dvAdazAga rUpa hI hai / saMsArakI samasta vAdhAoko dUra karanevAlA hai / zAstra pravacana Arambha karaneke pUrva jo maMgalAcaraNa paDhA jAtA hai, usameM NamokAra mantra vyApta hai| kartavyamArgakA parijJAna karAneke lie isake sAmane koI bhI anya sAdhana nahI ho sakatA hai / jIvanake ajJAnabhAva aura anAtmika vizvAsa isa mantrake svAdhyAyadvArA dUra ho jAte haiN| lokeSaNA, putraSaNA aura vittapaNAeM isa mahAmantrake prabhAvase naSTa ho jAtI haiN| tathA AtmAke vikAra naSTa hokara AtmA zuddha nikala AtA hai| svAdhyAyake sAtha to isa mahAmantrakA sambandha varNanAtIta hai / ataH gurubhakti aura svAdhyAya ina donoM Avazyaka kartavyoke sAtha isa mahAmantrakA apUrva sambandha hai / zrAvakakI ye kriyAeM ina mantrake sahayogake vinA sambhava hI nahIM haiN| jJAna, viveka aura AtmajAgaraNakI upalabdhike lie NamokAra mantrake bhAvadhyAnakI AvazyakatA hai| icchAmo, vAsanAmo aura kaSAyopara niyantraNa karanA saMyama hai| zaktike anusAra sarvadA saMyamakA dhAraNa karanA pratyeka zrAvakake lie Avazyaka hai / pacendriyokA japa, mana-vacana-kAyakI azubha pravRttikAtyAga tathA prANImAyakI rakSA karanA pratyeka vyaktike lie Avazyaka hai| yaha saMyama hI kalyANakA mArga hai| sayamake do bheda haiM -prANIsaMyama aura zaktisaMyama / anya prANiyoMko kiMcit bhI dukha nahIM denA, samasta prANiyoke mAtha bhrAtRtva bhAvanAkA nirvAha karanA aura apane samAna sabhIko sukha-Ananda bhoganekA adhikArI samajhanA prANIsayama hai / indriyoko jItanA tathA unakI uddAma pravRttiko rokanA indriya-sayama hai / NamokAra mantrakI ArAdhanAke vinA zrAvaka saMyamakA pAlana nahIM kara sakatA hai, kyoki isI manyakA pavitra smaraNa saMyamakI ora jIvako jhukAtA hai / icchAmokA nirodha karanA tapa hai, NamokAra mahAmantra kA manana, dhyAna aura uccAraNa icchAoko rokatA hai| vyarthakI anAvazyaka icchAeM, jo vyaktiko dina-rAta parezAna karatI rahatI haiM, isa mahAmanyake kAraNa
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana se ruka jAtI hai, icchAopara niyantraNa ho jAtA hai tathA sAre anarthokI / jaDa cittakI caMcalatA aura usakA satata saskAra yukta rahanA, isa mahA. mantrake dhyAnase ruka jAtA hai| ahakAraveSTita buddhike Upara adhikAra prApta karanemeM isase baDhakara anya koI sAdhana nahIM hai| ataeva saMyama aura tapakI siddhi isa mantrakI ArAdhanA dvArA hI sambhava hai| dAna denA gRhasthakA nitya pratikA kartavya hai| dAna deneke prArambhame bhI NamokAra mantrakA smaraNa kiyA jAtA hai| isa mantrakA uccAraNa kiye binA koI bhI zrAvaka dAnakI kriyA sampanna kara hI nahIM sakatA hai| dAna denekA dhyeya bhI tyAgavRtti-dvArA apanI AtmAko nirmala karanA aura mohako dUra karanA hai / isa mantrakI ArAdhanA-dvArA rAga-moha dUra hote haiM aura AtmAme rattatrayakA vikAsa hotA hai| ataeva dainika SaTkarmome NamokAra mantra adhika sahAyaka hai| zrAvakakI dainika kriyAokA darzana karate hue batAyA gayA hai ki prAtaHkAla nityakriyAmose nivRtta hokara jinamandirame jAkara bhagavAna ke sAmane NamokAra mantrakA smaraNa karanA caahie| darzana-stotrAdi paDhaneke anantara Ipithazuddhi karanA Avazyaka hai| isake pazcAt pratikramaNa karate hue kahanA cAhie ki 'he prabho / mere calaneme jo kucha jIvokI hiMsA kI ho, usake lie maiM pratikramaNa karatA huuN| mana, vacana, kAyako vazame na rakhanese, bahuta calanese, idhara-udhara phiranese, Ane-jAnese, dvIndriyAdika prANiyo eva harita kAyapara paira rakhanese, mala-mUtra, thUka AdikA utkSepaNa karanese, ekendriya, dvIndriya, zrIndriya, caturindriya yA pacendriya apane sthAnapara roke gaye ho, to maiM usakA prAyazcitta karatA huuN| una doSokI zuddhike lie arahantoMko namaskAra karatA hU~ aura aise pApakarma tathA duSTAcArakA tyAga karatA huuN|' "Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo bhAiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savasAhUNaM" isa mantrakA nau bAra jApa karaprAyazcitta vidhipUrvaka kiyA jAtA hai| prAyazcittavidhime isa mantrakI upa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 173 yogitA atyadhika hai / isake binA yaha vidhi sampanna nahIM kI jAtI hai / 27 zvAsocchvAsame 9 bAra ise paDhA jAtA hai| AlocanAke samaya soce ki pUrva, uttara, dakSiNa aura pazcima cAroM dizAo aura IzAna Adi vidizAome idhara-udhara ghUmane yA UparakI ora muMha kara calaneme pramAdavaza ekendriyAdi jIvokI hiMsA kI ho, karAyI ho, anumati dI ho, ve saba pApa mere mithyA ho| maiM duSkarmokI zAntike lie pacaparameSThIko namaskAra karatA huuN| isa prakAra maname socakara athavA vacanose uccAraNa kara nau bAra raNamokAra mantrakA pATha karanA caahie| sandhyA-vandanake samaya "OM hI zvI kSvI vaM maM haM sa taM pa drAM hrIM haMsa svaahaa|" isa mantra-dvArA dvAdazAgokA sparza kara prANAyAma karanA caahie| prANAyAmameM dAye hAthakI pAMcoM aMguliyoMse nAka pakaDakara aMgUThese dAyeM chidrako dabAkara bAyeM chidrase vAyuko khIce / svIcate samaya 'Namo arihatANaM' aura 'Namo sidmANa' ina dono padokA jApa kare / pUrI vAyu khIca lenepara aMguliyoMse vAyeM chidrako dabAkara vAyuko roka le| isa samaya 'Namo AiriyANaM' aura 'Namo uvajjhAyANa' ina padokA jApa kare / anta me aMgUTheko DhIlAkara dhIre-dhIre dAhine chidrase vAyuko nikAlanA cAhie tathA 'Namo loe sabasAhUNa' padakA jApa karanA caahie| isa taraha sandhyA-vandanake antame nauvAraNamokAramantra paDhakara cAroM dizAoko namaskAra kara vidhi samApta karanA caahie| harivaMzapurAName vatAyA gayA hai ki NamokAra mantra aura caturuttamamaMgala zrAvakakI pratyeka kriyAke sAtha sambaddha haiM, zrAvakakI koI bhI kriyA isa mantrake vinA sampanna nahIM kI jAtI hai| dainika pUjana Arambha karaneke pahale hI sarvapApa aura vighnakA nAzaka honeke kAraNa isakA smaraNa kara puppAjali kSepaNa kI jAtI hai| zrAvaka svastivAcana karatA humA isa mahAmantrakA pATha karatA hai / batAyA gayA hai
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana punnypnycnmskaarpdpaatthpvinitii| caturuttamamAGgalyazaraNapratipAdinI // AcAryakalpa zrI paM0 AzAgharajIne bhI zrAvakokI kriyAoM ke prArambhame NamokAra mahAmantrake pAThakA prAdhAnya diyA hai| pUjyapAda svAmIne dazabhaktime tathA usa granthake TIkAkAra prabhAcandrane isa mahAmantra ko daNDaka kahA hai| ise daNDaka kahe jAnekA abhiprAya hI yaha hai ki zrAvakakI samasta kriyAome isakA upayoga kiyA jAtA hai| zrAvakako eka bhI kriyA isa mahAmantrake vinA sampanna nahIM kI jA sakatI hai| SoDazakAraNa saskAroke avasarapara isa mantrakA uccAraNa kiyA jAtA hai| aisA koI bhI mAgalika kArya nahIM, jisake Arambhame isakA upayoga na kiyA jAye / mRtyuke samaya bhI mahAmantrakA smaraNa AtmAke lie atyanta kalyANakAraka batAyA hai| jainAcAryoMne batalAyA hai ki jIvana-bhara dharma sAdhanA karanepara bhI koI vyakti antima samayameM AtmasAdhana-NamokAra mantrakI ArAdhanA dvArA nijako pavitra karanA bhUla jAye, to vaha usI prakAra mAnA jAyegA, jisa prakAra nirantara alazastrokA abhyAsa karanevAlA vyakti yuddhake samaya zastra prayoga karanA bhUla jAye / ataeva antima samayameM anAnidhana isa mahAmantrakA jApa karake apanI AtmAko avazya pavitra karanA caahie| kahA gayA hai jiNavayaNamosahamiNaM visayasuhavireyaNaM amidabhudaM / jaramaraNavAhiveyaNa khayakaraNaM sabaDhukkhANaM // -mUlAcAra arthAt jinendra bhagavAnkI vacanarUpI oSadhi indriya-janita viSayasukhokA virecana karanevAlI hai,-mUlAcAra amRta svarUpa hai aura jarA, maraNa, vyAdhi, vedanA Adi saba du khokA nAza karanevAlI hai / isa prakAra jo paMcaparameSThIke svarUpakA smaraNa karanevAle NamokAra mantrakA dhyAna karatA hai, vaha nizcayata. sallekhanAvratako dhAraNa karatA hai / zrAvakako sasArake
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra ' eka anucintana 175 nAza karaneme samartha isa mahAmantrakI ArAdhanA avazya karanI cAhie / amitagati AcArya ne kahA hai deale saptaviMzatirucchvAsAH saMsAronmUlanakSame / santi paJcanamaskAre navadhA cintite sati // isa prakAra zrAvaka antima samayame NamokAra mantrakI sAdhanA kara uttama gatikI prApti karatA hai aura janma-janmAntara ke pApokA vinAza hotA hai / antima samayame dhyAna kiyA gayA mantra atyanna kalyANakArI hotA hai / vratokA pAlana AtmakalyANa aura jIvana saskArake lie hotA hai / vratokI vidhikA varNana kaI zrAvakAcArome AyA hai / karmoM kI asakhyAtaguNI nirjarA karaneke lie zrAvaka vratopavAsa karatA hai, jisase unakI AtmAke vikAra zAnta vratavidhAna aura NamokAra mantra hote haiM aura tyAgakI mahattA jIvaname AtI hai / saptavyamanake tyAgake sAtha, ATha mUlaguNa, bAraha vrata ora antima samayame sallekhanA dhAraNa kara vizeSa upavAsoke dvArA zrAvaka apanI AtmAko zuddha karanekA AbhAma karatA hai / vrata pradhAna rUpase nau prakArake hote haiM - sAvadhi, niravadhi, daivasika, naizika, mAsAvadhika, vArSika, kAmya, akAmya aura uttamArthaM / sAvadhi vrata do prakArake haiM - tithikI avadhise kiye jAnevAle aura dinoMkI avadhise kiye jAnevAle / tithikI avadhi se kiye jAnevAle sukhacintAmaNi, parcAvizatibhAvanA, dvAtriMzat bhAvanA, samyaktvapacavizatibhAvanA aura NamokArapacatriMzat bhAvanA Adi haiN| dinokI avadhise kiye jAnevAle vratome dukhaharaNavrata, dharmacakravrata, jinaguNasampatti, sukhasampatti, zIlakalyANaka, zrutikalyANaka aura cakalyANaka Adi / niravadhime kavalacandrAyaNa tapojala, jina mukhAvalokana, muktAvalI, dvikAvalI aura ekAvalI Adi haiM / daivasika vratoMme dazalakSaNa, puSpAMjali, ratnamaya Adi haiN| AkAzapacamI naizika vrata hai| poDazakAraNa, meghamAlA nAdi mAsika hai| jo vrata kitI kAmanAkI pUrti ke lie kiye jAte haiM,
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana ve kAmya aura jo niSkAmarUpase kiye jAte haiM, ve niSkAma kahalAte haiN| kAmya vratome saMkaTaharaNa, duHkhaharaNa, dhanadakalaza Adi vratokI gaNanA kI jAtI hai| uttama vanomeM karmacUra, karmanirjarA, mahAsarvatobhadra Adi haiN| akAmya vratoMme merupakti AdikI gaNanA hai / ina samasta vratoke vidhAnameM jApya mantrIko AvazyakatA hotI hai| yoM to NamokAra mantrake nAmapara NamokArapatriMzatbhAvanA vrata bhI hai / isa natakA varNana karate hue batAyA gayA hai ki isa vratakA pAlana karanese aneka prakArake aizvaryoMke sAtha mokSa-sukha prApta hotA hai| kahA gayA hai - aparAjita hai mantra NamokAra, akSara taha~ paiMtIsa vicAra / kara upacAsa varaNa parimANa, sohaM sAta karo budhimAna / puni caudA caudazivata sA~ca, paoNce tithi ke proSadha pA~ca / navamI naba kariye mavi sAta, saba proSadha paiMtIsa gaNAta / / paiMtIsI NavakAra ju yeha, jApyamantra navakAra jayeha / mana vaca tana naranArI kare, suranara sukha laha zivatiya vare / / arthAt - yaha NamokArapaitIsI vrata eka varSa chaha mahIneme samApta hotA hai| isa DeDha varSako avadhime kevala 35 dina vratake hote haiN| vratArambha karanekI yaha vidhi hai -[1] prathama ASADha zuklA saptamIkA upavAsa kare, phira zrAvaNa mahInekI donoM saptamI, bhAdrapada mahInekI dono saptamI aura Azvina mahInekI do saptamI isa prakAra kula sAta saptamiyoke upavAsa kre| [2] pazcAt kAttika kRSNa pacamIse pauSa kRSNa pacamI taka arthAt kula pA~ca pacamiyoke upavAsa kre| [3] tadanantara pauSa kRSNa caturdazIse caita kRSNa caturdazI taka sAta caturdaziyoke sAta upavAsa kre| [4]anantara caitra zuklA caturdazIse ASADha zuklA caturdazI taka sAta caturdaziyoMke sAta upavAsa kre| [5] tatpazcAt zrAvaNa kRSNa navamIse agahana kRSNa navamI taka nau navamiyoke nau upavAsa kre| isa prakAra kula 35 akSaroke paitIsa upavAsa kiye jAte haiM / NamokAra mantrake prathama padameM 7 akSara, dvitIyame 5,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 177 tRtIyame 7, caturthame 7 aura paMcamameM 9 haiM, ataH upavAsokA krama bhI Upara isI ke anusAra rakhA gayA hai / upavAsake dina vrata karate hue bhagavAnkA abhiSeka karaneke uparAnta NamokAra mantrakA pUjana tathA trikAla isa mantra kA jApa kiyA jAtA hai / vratake pUrNa ho jAnepara udyApana kara denA cAhie / isa vrata kA pAlana gopAla nAmaka gvAlane kiyA thA, jo campAnagarI meM tadbhavamokSagAmI sudarzana huA / vardhamAnapurANa meM samonAra vratako 70 diname hI samApta kara denekA vidhAna hai | NamokAra vrata aba suna rAja, sattara dina ekAntara sAja / arthAt 70 dino taka lagAtAra ekAzana kare / pratidina bhagavAn ke abhiSekapUrvaka NamokAramantrakA pUjana kare / trikAla NamokAra mantrakA jApa kare / rAtrime pacaparameSThI ke svarUpakA cintana karate hue yA isa mahAmantra kA dhyAna karate hue alpa nidrA le / jo vyakti isa vratakA pAlana karatA hai, usakI AtmA meM mahAna puNyakA sacaya hotA hai ora samasta pApa bhasma ho jAte haiM / NamokAra mantrakA trikAla jApa, trepana kriyA vrata, laghu lyavidhAna, vRhatpatyavivAna, nakSatramAlA, saptakumbha, laghunihaniSkrIDita vRhatsahanikoDita, bhAdravanasiMhaniSkrIDita, triguNamAra, sarvatobhadra, mahAsarvatobhadra, dukhaharaNa, jinapUnApurandaravrata, laghuvamaMcakra, vRhaddharmacakra, vRhad jinaguNasampatti, laghujinaguNasampatti, vRhatmukhasampatti, madhyama mukhasampatti, laghusukhasampatti, rudravasantavrata, zIlakalyANakavrata, zrutikalyANakana, candrakalyANakavrata, raghukalyANavavrata, vRhadratnAvalI vrata, madhyama ratnAvalIvrata, laghuratnAvalIvrata, vRhad muktAvalIvrana, madhyamamuktAvalIvrata, laghumuktAvalI - vrata, ekAnalovrata, laghuekAvalIvrata, dvikAvalIyana, laghudvikAvalovrata, laghukanakAvalIyana, vRhadukanakAvalIvrata, laghumRdaGgamadhyavana, vRhad mRdaGgamadhyavrata, murajamadhyavrata, vajra madhyavrata, akSayanidhivrata, meghamAlA vrata, sukha12 1
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana kAraNavata, AkAzapaMcamI, nirdopasaptamI, candanaSaSThI, zravaNadvAdazI, zvetapaMcamI, sarvArthasiddhivrata, jinamukhAvalokanannata, jinarAtrinata, navanicinnata, azokarohiNIvrata, kokilApacamIvrata, rukmiNIvrata, anastamIvrata, nirjarapaMcamIvrata kavalacandrAyaNavrata, bAraha vijorAvata, aisonavrata, aiso. dazavata, kajikavrata, kRSNapacamIvrata, ni zalyaaSTamIvrata, lakSaNapaMktivata, dugdharasIvrata, dhanadakalazavata, kalicaturdazI, zIlasaptamIvrata, nandasaptamIvrata, RSipaMcamIyata, sudarzanavana, gandhaaSTamIvrata, zivakumAravelAvata, maunavrata, vArahatapavrata aura parameSThiguNavatake vidhAnameM batalAyA gayA hai| arthAt uparyukta vratoko NamokAra mantrake jApa-dvArA hI sampanna kiyA jAtA hai| kula 25-26 vrata aise haiM, jiname NamokAra mantrase utpanna mantroke jApakA vidhAna hai / isa mantrakA pratasAdhanAke lie kitanA mahattva pUrNa sthAna hai, yaha uparyukta vratoMkI nAmAvalIse hI spaSTa hai / zrAvaka vratoMke pAlana dvArA aneka prakArake puNyakA arjana karatA hai| batAyA gayA hai ki anekapuNyasaMtAnakAraNaM svaniyandhanam / pApaghnaM ca kramAdetat vrataM muktivazIkaram // yo vidhatte vrataM sArametarasarvasukhAvaham / prApya SoDazamaM nAkaM sa gacchet kramazaH zivam // arthAt-vrata aneka puNyako santAnakA kAraNa hai, saMmArake samasta pApoko nAza karanevAlA hai evaM mukti-lakSmIko vazame karanevAlA hai, jo mahAnubhAva sarvasukhotpAdaka zreSTha vrata dhAraNa karate haiM, ye solahaveM svargake sukhokA anubhava kara anukramase avinAzI mokSasusvako prApta karate haiN| ataeva yaha spaSTa hai ki vratoMke samyak pAlana karaneke lie NamokAra mantra kA dhyAna karanA atyAvazyaka hai / NamokAra mantrake mahattva aura phalako prakaTa karanevAlI aneka kathAeM jaina-sAhityame AyI haiN| digambara aura zvetAmbaradono sampradAyake dharmakathAsAhityameM isa mahAmantrakA baDA bhArI phala batalAyA gayA hai| puNyAnava
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 179 da aura ArAdhanA kayA-koSake atirikta anya purANomeM bhI isa mahAmantrake mahattvako prakaTa karanevAlI kathAeM haiN| eka bAra jisane bhI bhaktibhAvapUrvaka kayAmata isa mahAmantra kA uccAraNa kiyA vahI unnata ho - gyaa| nIcase nIca prANI bhI isa mahAmantrake NamokAra mantra prabhAvase svarga aura apavargake sukha prApta karatA hai / dharmAmRta kI pahalI kathAme AyA hai ki vasubhUti brAhmaNane lobhase AkRSTa hokara digambaramunivrata dhAraNa kiye the tathA dayAmitrake aSTAhnika parvako sampanna karAneke lie dakSiNA prAptike lobhase usane kezaluca evaM dravyaliMgI sAdhuke anya vrata dhAraNa kiye the / dayAmitra java jagalame jA rahA thA to eka dina rAtako jagalI luTerone dayAmitra seThake sAthavAle vyApAriyopara AkramaNa kiyaa| dayAmitra vIratApUrvaka luTeroke sAtha yuddha karane lagA / usane apAra vANa varSA kI, jisase luTeroke paira ukhaDa gaye aura ve bhAganepara utArU ho gye| yuddha-samaya vasubhUti dayAmiyake tambUme so rahA thaa| luTerokA eka bANa mAkara vasubhUtiko lagA aura vaha ghAyala hokara pIDAse taDaphaDAne lagA / yadyapi dayAmitrake upadezase use samyaktvakI prApti ho cukI thI, to bhI sAdhAraNa-sA kaSTa use thaa| dayAmitrane use samajhAyA ki AtmAkA kalyANa samAdhimaraNake dvArA hI sambhava hai, ata use samAvimaraNa dhAraNa kara lenA caahie| sallekhanAse AtmAme ahiMsAkI zakti utpanna hotI hai, ahiMsaka hI saccA vIra hotA hai / ata mRtyukA bhaya tyAgakara NamokAra manyakA cintana kreN| isa mantrako mahimA adbhuta hai / bhaktibhAvapUrvaka isa mantrakA dhyAna karanese pariNAma sthira hote haiM tathA sabhI prakArakI vighna-bAdhAe~ Tala jAtI haiM / manupyakI to bAta hI kyA, tiyaMca bhI isa mahAmantrake prabhAvase svargAdi sukhoko prApta hue haiM / ho, isa manyake prati aTUTa zraddhA honI cAhie / zraddhAke dvArA hI isakA vAstavika phala prApta hogA / yoto isa manyake uccAraNa mApase yAtmAme asaMkhyAtaguNI vizuddhi utpanna hotI hai|
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana dayAmitrake isa upadezako sunakara vasubhUti sthira ho gayA / usane apane pariNAmoMko vAhya padArthoMse haTAkara AtmAkI ora lagAyA aura NamokAra mantrakA dhyAna karane lagA / dhyAnAvasthAme hI usane zarIrakA tyAga kiyA, jisake prabhAva se saudharmake svargake maNiprabhA vimAname maNikuNDa nAmaka deva huA / svargake divya bhogoMko dekhakara vasubhUtike jIva maNikuNDako atyanta Azcarya huA / tatkAla hI bhavapratyaya avadhi - jJAnake utpanna hote hI usane apane pUrvabhavakI saba ghaTanA avagata kara lI aura NamokAra mantra ke dRDha zraddhAnakA phala samajha apane upakArI dayAmitra ke darzana karane ko AyA aura usakI bhakti kara apane sthAnako calA gayA / vasubhUtikA jIva svargase caya kara abhayakumAra nAmaka rAjA zreNikakA putra huA / isane vayaska hote hI dIkSA le lo aura kaThora tarazcaraNa kara samAdhike sAtha zarIra tyAga kiyA, jisase sarvArthasiddhime ahamindra huA / vahA~se caya kara nirvANa prApta karegA / NamokAra mantrake dRDha zraddhAna dvArA vyakti sabhI prakArake sukha prApta kara sakatA hai / saMsArakA koI bhI kArya usake lie durlabha nahIM hotA hai / isa granthakI dUsarI kathAme batAyA gayA hai ki lalitAgadeva-jaise vyabhicArI, cora, lampaTa, hiMsaka vyakti bhI isa mantra ke prabhAvase apanA kalyANa kara liye haiM, to anya vyaktiyokI bAta hI kyA ? yahI lalitAgadeva Age calakara aMjana cora nAmase prasiddha huA hai, kyoMki yaha corakI kalAme itanA nipuNa thA ki logoke dekhate hue unake sAmanese vastuokA apaharaNa kara letA thA / isakA prema rAjagRha nagarIkI pradhAna vezyA maNikAMjanA se thA / vezyAne lalitAgadeva urpha aMjanacora se kahA- " prANavallabha 1 Aja maiMne prajApAla mahArAjakI kanakAvatI nAmakI paTTarAnIke galeme jyotiprabhAnAmaka ratnahAra dekhA hai / vaha vahuta hI sundara hai / maiM usa hAra ke binA eka ghaDI bhI nahI raha sakatI hU~ / ata. tatkAla mujhe usa hArako lA diijie|" lalitAgadeva urpha ajanacorane kahA- "priye, vaha bahuta baDI bAta 180
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana 181 nahI hai, maiM tumhAre lie saba kucha karaneko taiyAra huuN| para abhI thoDe dina taka dharya rakhie / Aja-kala zuklapakSa hai, merI vidyA kRSNapakSako aSTamIse kArya karatI hai, ataH do-cAra dinakI bAta hai, hAra tumhe lAkara jarUra duuNgaa|" vezyAne striyocita bhAvabhagI pradarzita karate hue kahA- "yadi Apa isa choTI-sI merI icchAko pUrA nahIM kara sakate, to phira aura merA kauna-sA kAma kiijiegaa| jaba maiM mara jAUMgI, taba usa hArase kyA hogaa|" ajanacorako vezyAkA tAnA sahya nahI huA aura A~khame ajana lagAkara hAra curAneke lie cala pddaa| vidyAvalase chipakara jyotiprabhA hArako usane apane hAthame le liyaa| kintu jyotiprabhA hArame lagI huI maNiyokA prakAza itanA teja thA, jisase vaha hAra chipa na skaa| cAMdanI rAtame usakI vidyAkA prabhAva bhI naSTa ho gayA, ata paharedArone usakA pIchA kiyaa| vaha nagarakI cahAradIvArIko lAMghakara zmazAna bhUmikI ora baDhA / vahA~para eka vRkSake nIce dIpaka jalate hue dekhakara vaha usa peDake nIce pahuMcA aura UparakI ora dekhane lagA / vahA~para 108 rassiyokA eka sIkA laTaka rahA thA, usake nIce bhAlA, varachA, talavAra, pharasA, mudgara, zUla, cakra Adi 32 prakArake bhasma gAhe gaye the| eka vyakti vahA~ pUjA kara NamokAra manma paDhatA huA eka-eka rassI kATatA jAtA thA / pratyeka rassIke kATaneke bAda vaha bhayAtura ho kabhI nIce utaratA aura kabhI sAhasa kara Upara caDha jAtA, puna: eka rasso kATakara nIce AtA / isa prakArako usakI sthiti dekhakara ajanacorane usase pUchA-"tuma kauna ho tumhArA nAma kyA hai ? yaha phauna-sA kArya kara rahe ho ? tuma kisa mantrakA jApa karate ho aura kyo ?" vaha bolA - "merA nAma vAripeNa hai / maiM gaganagAmI vidyAko siddha kara rahA huuN| maiM pavitra NamokAra mantrakA jApa kara isa vidyAko sAdhanA cAhatA huuN| mujhe yaha vidhi aura mantra jinadatta zreSThise mile haiN|" ajanacora usako vAtoko sunakara haMsane lagA aura bolA - "tuma Darapoka ho, tumhe mantrapara vizvAsa nahIM hai / ana tumhe vidyA siddha nahIM ho sakatI hai / isa
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana prakAra kahakara aMjanacora socane lagA ki mujhe to maranA hI hai jaise bho ma / ataH jinadatta zreSThike dvArA pratipAdita isa mantra aura vidhipara vizvAsa kara maranA jyAdA acchA hai, isase svarga milegA / jarA bhI dera hotI hai to paharedAroMke sAtha kotavAla mAyegA aura pakar3akara phAMsI para car3hA degA | isa prakAra vicAra kara usane vAripeNase kahA - "bhAI ! tumhe vizvAsa nahIM hai, to mujhe isa mantrakI sAdhanA karane diijie|" vAriSeNa prANo mohame paDakara ghabaDA gayA aura usane mantra tathA usakI viSi ajana corako batalA dI / usane dRDha zraddhAnake sAtha mantra kI sAdhanA kI tathA 108 rassiyoko kATa diyaa| aba vaha nIce giraneko ho thA, ki isI vIca AkAzagAminI vidyA prakaTa huI aura usane girate hue ajanacorako Upara ho uThA liyA / vidyA prAptike anantara vaha apane upakArI jinadatta seThake darzana karaneke lie sumeru parvatapara sthita nandana aura bhadrazAlake caityAlayo me gayA / yahA~para vaha bhagavAnko pUjA kara rahA thA / isa prakAra aMjana corako AkAzagAminI vidyAkI prApti ke anantara saMsArase virakti ho gayo, ata usane devarSi nAmaka cAraNa RddhidhArI munike pAsa dIkSA grahaNa kI aura durghara tapa kara karmoMkA nAza kara kailAza parvatapara mokSa prApta kiyA / NamokAra mahAmantra me itanI bar3I zakti hai ki isakI sAdhanAse ajanacora-jaise vyasanI vyakti bhI tadbhavame nirvANa prApta kara sakate hai / isI kathAme yaha bhI vatalAyA gayA hai ki dhanvantari aura vizvAnuloma-jaise durAcArI vyakti NamokAra mantrako dRDha sAdhanA dvArA kalyANako prApta hue haiM / dharmAmRta kI tIsarI kathAme anantamatIke vratokI dRDhatAkA varNana karate hue batAyA gayA hai ki anantamatIne apane saMkaTa dUra karaneke lie kaI bAra isa mahAmantrakA dhyAna kiyA / isa mantra ke smaraNa se usakA baDAse bar3A kaSTa dUra huA hai / jaba vezyAke yahA~ anantamatIke Upara upasagaM AyA thA, usa samaya usake dUra hone taka usane samAdhimaraNa grahaNa kara liyA aura
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 183 anna-pAnIkA tyAga gAra paMcaparameSThIke pyAname lIna ho gayI / NamokAra mantrazA Azrapa hI usake prANokA rakSaka yA / gaya yenyAne dekhA ki yaha isa taraha mAnanevAlI nahIM hai, to usane socA ki inake prANa leneme acchA hai ki ise gajAke hAtha baeNca diyA jaaye| rAjA isa anupama tundarIko prApta kara mahuna prasanna hogA aura mujhe apAra dhana degA, jisase mere janma-janmAntarake dAridraya dUra ho jaayeNge| isa prakAra vicAra para vaha vedayA anantamatIko rAjA siMhanatake pAsa le gayI aura daravArame jAphara bolI- "deva, ina ramaNIratnako ApakI sevAme apaMga karane AyI hai| yaha anAghrAta kalikA Apake bhoga karane yogya hai / dAsIne ise pAneke lie apAra dhana kharca kiyA hai|" rAjA usa divya sundarIko dekhakara bahura prasanna humA aura usa vezyAko vipula dhanarAzi dekara vidA kiyA / sandhyA hote hI rAjA anantamatIse bolA -"he kamalamukhI / tumhAre rUpakA jAdU mujhapara cala gayA hai, mere samasta agopAga zithila ho rahe haiM, merA mana mere adhIna nahIM rahA hai / maiM apanA sarvasva tumhAre gharaNoMme arpita karatA huuN| mAjase yaha rAjya tumhArA hai| hama matra tumhAre haiM, mata ava zIghra hI mana kAmanA pUrNa kro| hAya ! itanA maundarya to deviyome bhI nahI hogaa|" ___ anantamatI NamokAramantrakA smaraNa karatI huI dhyAname lIna thii| use rAjAkI vAtoMkA bilakula patA nahIM thaa| usake mukhapara adbhuta teja thA / satItvakI kiraNeM nikala rahI thiiN| vaha eka mAtra NamokAra mantrakI ArAdhanAme DUbI huI thii| kahA gayA hai "sApi pacanamaskAra sasmaranto sukhapradam" arthAt vaha mauna hokara ekAgramAvase NamokAra mantrakI sAdhanAmeM itanI lIna ho gayI ki umane rAjAkI bAteM hI nahIM sunI / ava anantamatIse uttara na pAkara rAjAkA krodha ubhahA aura usane anantamatIko pITanA Arambha kiyaa| anantamatIke Upara honevAle isa prakArake atyAcAroko dekhakara NamokAra mantrake prabhAvase usa nagarake zAsana deva
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana kA mAsana hilA aura usane jJAnavalase sArI ghaTanAe~ avagata kara lii| vaha anantamatIke pAsa pahuMcA aura adRzya hokara rAjAko pITane lagA / AzcaryakI bAta yaha thI ki mAranevAvAlA koI nahI dikhalAI paDatA thA, kevala mArahI dikhalAI paDatI thii| kor3e lagane ke kAraNa yuvarAjake muMhase khUna nikala rahA thaa| rAjA-amAtya sabhI mUcchita the, phira bhI mAra paDanA vanda nahI huA thaa| hallA-gullA aura cItkAra sunakara daravArake aneka vyakti ekatra ho gaye / rAniyAM bhA gayI, para yuvarAjakI rakSA koI nahIM kara skaa|. javasava logone milakara mAranevAlekI stuti kI to zAsanadevane pratyakSa ho kahA-"Apa loga isI satIko prasanna kareM, maiM to satIkA dAsa hai| yaha kumArI NamokAramantrake dhyAname itanI lIna hai ki mujhe isakI sevAke lie AnA paDA hai / jo bhagavAnkI bhaktime nirantara lIna rahate haiM, unakI ArAdhanA aura sevA mAvAlavRddha sabhI karate haiM / jo mohavazame Akara bhaktikA tiraskAra karatA hai, vaha atyanta nIca hai| jisake pAsa dharma rahatA hai usake pAsa sasArakI sabhI alabhya vastue~ rahatI haiM / vratavibhUSita vyakti yadi bhagavAnke caraNokI bhakti karatA hai, to use saMsArake sabhI durlabha padArtha apane-Apa prApta ho jAte haiM / raNamokAramantrakA dhyAna samasta ariToko dUra karanevAlA hai| jo vipattime isa mantrakA smaraNa karatA hai, usake sabhI kaSTa dUra ho jAte haiM / pacaparameSThI kI bhakti aura unakA smaraNa sabhI prakArake sukhoko pradAna karatA hai / pazcAt devane kumArIse kahA"he anantamatI ! tumhArA sakaTa dUra huA, netronmIlana kro| ye sava bhakta tumhArI caraNa-dhUla leneke lie Aye haiM / jisa prakAra agnikA svabhAva jalanA, pAnIkA svabhAva zItala, vAyukA svabhAva bahanA hai, usI prakAra NamokAramantrakI ArAdhanAkA phala samasta upasarga aura kaSTokA dUra honA hai| aba isa rAjakumArako ApakSamA kreN| ye sabhI nagaranivAsI Apase kSamA yAcanAke lie Aye haiN|" isa prakAra zAsanadevane anantamatIke dvArA rAjakumArako kSamA pradAna kraayii| rAjA, amAtya tathA rAniyone
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamA NamokAra : eka anucintana 185 girakara anantamatI kI pUjA kI aura hAtha joDakara ve cAhane sage-pamUteM! hamane vinA jAne vA mArApa kiyaa| hama logopha gamAna gagAra. me yauna pApI ho sakatA hai| aba bAra hame kSamA kareM, yaha tArA rAjya gAra sArA vaibhava mApase caraNoMme apita hai / anantagatIne kahA"rAman ! dharmase bar3hakara koI bhI vastu hitakArI nahIM hai| Apa dharma meM sthira ho jaaie| rAmokAramantrakA vijJAna kiijie| isI mannane smaraNa, dhyAna aura cintanase Apake samasta pApa naSTa ho jaayeNge| pacaparameSThI vAcaka ima mahAmantrakA pyAna sabhI pApoko bhasma karanevAlA hai| pApose pApI vyakti bhI ima mahAmantra ke dhyAname sabhI prakArako sukha prApta karatA hai|" rAjAne rAniyoM aura amAtyasahita NamokAra manyakA dhyAna niyA, jimane unako AtmAme vizuddhi utpanna ho gyii| vahA~se calakara anantamatI jinAlayame pahuMcI aura vahI AyikAke pAsa jAkara dharma zravaNa kiyaa| yahIMpara usake mAtA-pitAse mulAkAta huii| pitAne anantamatIko ghara le jAnA cAhA, para usane ghara jAnA pasanda nahIM kiyA aura pitAme svIkRti lekara varadatta munirAjakI ziSyA kamatazrI gAyikAse jina-dIkSA le lI tathA ni.kAkSita ho vrata pAlana karane lgii| vaha dina-rAta NamokAra mantrake dhyAname lIna rahatI thI tathA ugra tapazcaraNa karaneme lIna thii| antima samayame usane samAdhimaraNa dhAraNa kiyA, jisame strIliMgakA chedakara bArahaveM svargame 18 sAgarakI Ayu prApta kara deva huii| isa prakAra NamokAra manyakI sAdhanAme anantagatIne apane sAsArika kaSToko dUra kara mAtma-kalyANa kiyaa| dharmAmRtakI cauthI kathAme batAyA gayA hai ki nArAyaNadattA nAmaka sanyAminIke bahakAveme gAkara mAlavanareza caNDaprayotane roravapura nareza uddAyanakI patnI pragAvanI ke rUpa-mondaryakA lobhI banakara rAjA udAyanako anupasthitime roravapurapara AkramaNa kiyA / usa samaya rAnI prabhAvatIke zIlakI rakSA NamokAra mantra kI ArAdhanAme hI huii| prabhAvatIne anna
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana * 186 jalakA tyAga kara isa mantrakA dhyAna kiyA / rAjA caNDa pradyotakI senA jisa samaya nagara me upadrava kara rahI thI, usI samaya AkAza mAgaMse akRtrima caityAlayokI vandanA ke lie deva jA rahe the / prabhAvatI ke mantrasmaraNake prabhAvase devokA vimAna rauravapurake Uparase nahI jA sakA / devAne avadhijJAnase vimAnake aTakanekA kAraNa avagata kiyA to unheM mAlUma huA ki isa nagara me ghirI satIke Upara vipatti AyI hai / satIke Upara honevAle atyAcArako avagata kara eka samyagdRSTi deva usakI rakSAke lie udyata huA / usane apanI zakti se caNDapradyotakI senAko uDAkara ujjayinIme pahu~cA diyA aura nagarakA sArA upadrava zAnta kara diyA / rAnI prabhAvatIkI parIkSA karaneke lie usa devane caNDapradyotakA rUpa dhAraNa kiyA aura samasta prajAko mahAnidrAme magna kara vikriyA Rddhike valase caturaga senA taiyAra kI aura gaDhako cAro orase ghera liyA / nagarame mAyAvI Aga lagA dI, mArga aura sar3akopara kRtrima raktakI dhAra bahane lagI, sarvatra bhaya vyApta kara diyA aura prabhAvatI devI ke pAsa Akara bolA"maiMne tumhArI senAko mAra DAlA hai aba Apa pUrI tarahase mere adhIna haiM; ata A~kheM kholakara merI ora dekhie ? Apake pati uddAyana rAjAko bhI pakaDakara kaida kara liyA hai / ava merA sAmanA karanevAlA koI nahI hai | Apa mere sAtha calie aura paTarAnI vanakara saMsArakA Ananda liijie| Apako kisI prakArakA kaSTa nahI hone dUMgA / " rAnI rAjA caNDapradyota ke rUpadhArI devake vacanoko sunakara NamokAra mantrake dhyAname aura bhI lIna ho gayI aura sthiratApUrvaka jinendra prabhuke guNokA cintana karane lgii| usane nizcaya kiyA ki prANa jAne taka zIlako nahI chor3aMgI / isa samaya NamokAra mantra ho merA rakSaka hai| pacaparameSThIkI zaraNa ho mere lie sahAyaka hai| isa prakAra nizcaya kara vaha dhyAnameM aura dRDha ho gayI / devane punaH kahA - " aba isa ghyAnase kucha nahI hogA, tumhe mere vacana mAnane paDeMge / " parantu prabhAvatI tanika bhI vicalita nahIM
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 187 huI aura NamokAra mantrakA dhyAna karatI rahI / prabhAvatIkI ghaDatAse prasanna hokara devane apanA vAstavika rUpa dhAraNa kiyA aura rAnIse bolA-' devi ! Apa dhanya hai / maiM deva hU~, maiMne caNDapradyotakI senAko ujjayinI pahuMcA diyA hai tathA vikriyAvalase ApakI senA aura prajAko mUcchita kara diyA hai / maiM Apake satItva aura bhaktibhAvakI parIkSA kara rahA thA / maiM Apase bahuta prasanna hU~ / sApake Upara kisI bhI pakArakI aba vipatti nahI hai| madhyaloka vAstavame satI nAriyoke satItvapara hI avalambita hai|" isa prakAra kahakara pArijAta puSpose rAnIkI pUjA kI, AkAzame dundubhi bAje bajane lage, puSpavRSTi hone lagI / pacaparameSThIkI jaya aura jinendra bhagavAnkI jayake nAre sarvatra sunAI par3ate the| NamokArako ArAdhanAke prabhAvase rAnI prabhAvatIne apane zIlakI rakSA kI tathA ArthikAse dIkSA grahaNa kara tapa kiyA, jisase brahmasvargame dasa sAgaropama Ayu prApta kara mahadhideva huii| ___ isI granyakI bArahavIM kathAme batAyA gayA hai ki jinapAlita muni eka dina ekAkI vihAra karate hue A rahe the| ujjayinIke pAsa AteAte sUryAsta ho gayA, ata rAtame gamana niSiddha honese vaha bhayaMkara zmazAnabhUmime jAkara dhyAnastha ho gye| sUryodaya taka isI sthAnapara dhyAnapara raheMge, aisA niyama kara vahI eka hI karavaTa leTa gaye / dhanupAkAra hokara unhone dhyAna lgaayaa| yogame munirAja itane lIna the ki unhe apane zarIrakA bhI hoza nahIM thaa| __madhyarAtrime ujjayinIkA viDamba nAmaka sAdhaka mantravidyA siddha karaneke lie umI zmazAnabhUmime aayaa| usane yogastha jinapAlita muniko muradA samajhA, ata pAsakI citAose do-tIna murade aura khIca lAyA / jinapAlita muni aura anya muradoko milAkara usane cUlhA taiyAra kiyA aura isa cUlhemeM Aga jalAkara bhAta banAnA Arambha kiyaa| jaba AgakI lapaTeM jinapAlita munike mastakake pAsa pahuMcI, taba bhI vaha dhyAnastha rahe / unhone agnikI kucha bhI paravAha nahIM kii| munirAja socane
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 maMgalamantra NamokAra eka cantana lage - "strI vinA putra, dUdha vinA makkhana, sUta binA kapaDA aura miTTI binA ghaDekA bananA jaise asambhava hai, usI prakAra upasarga vinA sahe karmokA naSTa honA asambhava hai / upasargakI Agase karmarUpI lakar3I jalakara bhasma ho jAtI hai| isa paryAyakI prApti, aura isame bhI digambara dIkSAkA milanA vaDe maubhAgyakI bAta hai| jo vyakti isa prakArake avasaroMpara vicalita ho jAte haiM, ve kahIke nahI rahate / jIvake pariNAma hI unnati-avanatike sAdhana hai| pariNAma jaise-jaise vizuddha hote jAte haiM, vaise-vaise yaha jIva AtmakalyAName pravRtta ho jAtA hai / pariNAmokI zuddhikA sAdhana rAmokAra manya hai| isI mantra kI ArAdhanAse pariNAmome nirmalatA A jAtI hai, AtmA apane jJAna, darzana, caitanyamaya svarUpako samajha letA hai| ata NamokAra mantrakI sAdhanA hI sakaTakAlame sahAyaka hotI hai| isIke dvArA mohamamatAko jItA jA sakatA hai / jar3a aura cetanakA bheda-bhAva isI mahAmantrakI sAdhanAse prApta hotA hai| mAtmarasakA svAda bhI paMcaparameSThIke guNacintanase prApta hotA hai / isa prakAra jinapAlita munine dvAdaza anuprekSAoMkA cintana kiyaa| mahAvrata aura samitike svarUpakA vicAra kara pariNAmoko dRDha kiyA / anantara socane lage ki vratoMkI mahimA acintya hai| vrata pAlana karanese cANDAla bhI deva ho gayA, kauvekA mAsa choDanese khadirasAgara indra padavIko prApta huaa| NamokAra mantrake prabhAvase kitane hI bhavya jIvoMne kalyANa prApta kiyA hai / dRDhasUrya nAmaka cora corI karate pakaDA gayA, daNDasvarUpa zUlIpara caDhAyA gayA, para NamokAra mantra ke smaraNase devapada prApta ho gayA / somazarmAkI strIne varadatta munirAjako avibhAvapUrvaka AhAra dAna diyA thA tathA antima samayame NamokAramantrakI ArAdhanA kI thI, jisase vaha devAganA huii| nami aura vinamine bhagavAna AdinAthakI mArAdhanA kI thI, jisase gharagendrane Akara unakI sevA kii| kyA pacaparameSThIkI ArAdhanA karanA sAmAnya bAta hai / drumasenane jinezvara mArgako samajhakara NamokAra mantrakI sAdhanA kI, jisase piNDastha, padastha aura
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 189 rUpastha dhyAnake antara rUpAtIta dhyAna kiyA aura karmoM kA nAza kara mokSa lAbha kiyaa| ata isa samaya sabhI prakArake upasargoko jItanA parama Avazyaka hai / NamokAramantra hI mere lie zaraNa hai / agni uttarottara baDha rahI thii| jinapAlitakA sArA zarIra bhasma ho rahA thA, para vaha NamokAramantrakI sAdhanAme lIna the / pariNAma aura vizuddha hue aura NamokAra mantra ke prabhAvase zmazAna-bhUmike rakSaka devane prakaTa ho upasarga dUra kiyA tathA munirAjake caraNa-malokI pUjA kii| isa prakAra NamokAra mantrakI sAdhanAse jinapAlita munine apUrva mAtmasiddhi prApta / kI isa granthakI terahavI kathAme AyA hai ki eka dina droNAcArya apane ziSyosahita mAlavadeza pahuMce, yahAMkA rAjA siMhasena thaa| isakI strIkA 'nAma candralekhA thaa| candralekhA apanI sakhiyoke sAtha sahasrakuTa caityAlayakA darzana kara lauTa rahI thii| itaneme eka madonmatta hAthI cighADatA huA aura mArgame milanevAloko rauMdatA humA candralekhAke nikaTa AyA / cAro ora hAhAkAra maca gayA, candralekhAkI sakhiyA~ to idhara-udhara bhAga gayI, kintu vaha apane sthAnapara hI ghabarAkara gira gyii| usane upasargake dUra hone taka sanyAsa le liyA aura NamokAramantrake dhyAname lIna ho gyii| hAthI candralekhAko pairoke nIce kucalanevAlA hI thA, sabhI loga kinArepara khaDe isa dayanIya dRzyako dekha rahe the / droNAcAryake ziSya bhI isa apratyAzita ghaTanAko dekhakara ghabarA gye| pramAtikumArako candralekhApara dayA mAyI, ataH vaha hAthIko pakaDaneke lie dauDA / apane apUrva valase tathA candralekhAke NamokAramantra ke prabhAvase usane hAthIko pakaDa liyA, jisase candralekhAke prANa baca gye| yaha kumArI NamokAramantrakI atyanta bhaktina bana gayI aura sarvathA isa mantrakA cintana kiyA karatI thii| candralekhAkA vivAha bhI pramAtikumArake sAtha ho gayA, kyoki pramAtikumArane hI svayavarame candravedha kiyA / pramAtikumArake isa
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana kozalake kAraNa usake sAthI bhI isase IrSyA rakhate the| eka dina vaha jaMgala meM gayA thA, vahA~ eka madonmatta vanagaja sAmane AtA huA dikhAI diyaa| pramAtikumArane dhairyapUrvaka NamokAramantrakA smaraNa kiyA aura hAthIko pakaDa liyaa| isa kArya se usake sAthiyopara acchA prabhAva paDA aura ve apanA vaira-virodha bhUlakara usase prema karane lge| ___eka dina kauzAmbI nagarIse dUta mAyA aura usane kahA ki danti bala rAjApara eka mANDalika rAjAne AkramaNa kara diyA hai| zatruoMne kauzAmbIke nagarako toDa diyA hai| rAjA dantivala vIratApUrvaka yuddha kara rahA hai, para yuddhame vijaya prApta karanA kaThina hai / pramAtikumArane mAlava narezase bhI AjJA nahI lI aura candralekhAke sAtha rAtame NamokAramantrakA jApa karatA huA calA / mArgameM cora-saradArase muThabher3a bhI huI, para use parAsta kara kauzAmbI calA AyA aura vIratApUrvaka yuddha karane lgaa| rAjA dantivalane jaba dekhA ki koI usakI sahAyatA kara rahA hai, to usake AzcaryakA ThikAnA nahI rahA / pramAtikumArane vIratApUrvaka yuddha kiyA jisase zatruke paira ukhaDa gaye aura vaha maidAna chor3akara bhAga gayA / rAjA dantivalaputrako prApta kara bahuta prasanna hue| candralekhAne sasurakI caraNadhUli sirapara dhAraNa kI / danti valako vRddhAvasthA jAnese saMsArase virakti ho gyii| phira unhone pramAtikumArako rAjyabhAra de diyA / pramAtikumAra nyAya-nItipUrvaka prajAkA pAlana karane lagA / eka dina vanameM munirAjakA Agamana sunakara vaha amAtya, sAmanta aura mahAjanosahita munirAjake darzana karaneko gayA / usane bhaktibhAvapUrvaka munirAjakI vandanA kI aura unakA dharmopadeza sunakara sasArase virakta rahane lgaa| kucha dinoke uparAnna eka dina apane zveta keza dekhakara use saMsArase bahuta ghRNA huI aura apane putra vimalakItiko bulAkara rAjyabhAra sauMpa diyA aura svaya digambara dIkSA grahaNa kara ghora tapazcaraNa karane lgaa| maraNakAla nikaTa jAnakara pramAtikumArane sallekhanAmaraNa ghAraNa kiyA tathA NamokAra mantrakA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 191 smaraNa karate hue prANokA tyAga kiyA, jisase pandrahaveM mvargame kIrtidhara nAmaka mahaddhikadeva humA / NamokAramantrakA aisA hI prabhAva hai, jisase isa mantrake dhyAnase sAsArika kaSTa dUra hote haiM, sAtha hI paralokame mahAn sukha prApta hotA hai| dharmAmRtakI sabhI kathAome NamokAramantrakI mahattA pradarzita kI gayI hai / yadyapi ye kathAe~ samyaktvake ATha aga tathA pacANuvratoMkI mahattA dikhalAneke lie likhI gayI haiM, para isa mantra kA prabhAva sabhI pAtropara hai| puNyAsrava kathAkopame isa mahAmantrake mahattvako prakaTa karanevAlI ATha kathAeM AyI haiN| prathama kathAkA varNana karate hue batAyA gayA hai ki isa mahAmantra kI ArAdhanA karake tiyaMca bhI mAnava paryAyako prApta hote haiM / kahA hai prathama mantra navakAra suna tirI bailako jIva / tA pratIta hiradai dharI mayo rAsa sugrIva / / tAke baranana karata hU~ jAno mana vaca kAya / mahAmantra hiradai dharai sakala pApa miTa jAya / / NamokArakA mahApuNya hai akathanIya usakI mahimA / jisake phalase nIca vailane pAI sadgati garimA / / dekho! padamarucira jisa phalase hue rAmase nRpati mahAn / karo dhyAna yuta usakI pUjA yahI jagatameM saccA mAna / / ayodhyAme jaba mahArAja rAmacandrajI rAjya karate the, usa samaya sakalabhUpaNa kevalajJAnake dhArI munirAja isa nagarake eka udyAname padhAre / pUjA-stuti karaneke uparAnta vibhISaNane munirAjase pUchA ki "prabho / kRpA kara yaha batalAie ki kisa puNyake prabhAvase sugrIva itanA guNI aura prabhAvazAlI rAjA huA hai| mahArAja rAmacandrajIkI tathA sugrIvakI pUrva bhavAvali jAnanekI baDI bhArI icchA hai| kevalI bhagavAn kahane lage-isa bharata kSetrake AryakhaNDame zreSThapurI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana nAmakI eka prasiddha nagarI hai| isa nagarI me padmaruci nAmakA seTha rahatA thA, jo atyanta gharmAtmA, zraddhAlu aura samyagdRSTi yA / eka dina yaha gurukA upadeza sunakara ghara jA rahA thA ki rAsteme eka ghAyala vailako pIDAse chaTapaTAte hue dekhA / seThane dayA kara usake kAnameM NamokAra mantra sunAyA, jisake prabhAvase marakara vaha vela isI nagara ke rAjAkA vRSabhadhvaja nAmakA putra huA / samaya pAkara jaba vaha baDA huA to eka dina hAthIpara savAra hokara vaha nagara - paribhramaNako calA / mArgame jaba rAjAkA hAthI usa vailake maraneke sthAnapara pahuMcA to usa rAjAko apane pUrvabhavakA smaraNa ho AyA tathA apane upakArIkA patA lagAneke lie usane eka vizAla jinAlaya banavAyA, jisame eka vailake kAname eka vyakti NamokAra mantra sunAte hue akita kiyA gayA / usa bailake pAsa eka paharedArako niyukta kara diyA tathA usa paharedArako samajhA diyA ki jo koI isa baila ke pAsa Akara Azcarya prakaTa kare, use darabArame le AnA / eka dina usa navIna jinAlaya ke darzana karane seTha padmaruci AyA aura pattharake usa bailake pAsa NamokAra mantra sunAtI huI prastara mUrti akita dekhakara AzrcaryAnvita huA / vaha socane lagA ki yaha merI Ajase 25 varSa pahaleko ghaTanA yahA~ kaise akita kI gayI hai / isame rahasya hai, isa prakAra vicAra karatA huA Azcarya prakaTa karane lagA / paharedArane java seThako Azcarya meM paDA dekhA to vaha use pakaDakara rAjAke pAsa le gayA | rAjA - seThajI ! Apane usa prastara mUrtiko dekhakara Azcarya kyo prakaTa kiyA ? seTha - rAjan / Ajase pacIsa varSa pahalekI ghaTanAkA mujhe smaraNa AyA / maiM jinAlaya se gurukA upadeza sunakara apane ghara lauTa rahA thA ki rAste me mujhe eka baila milaa| maiMne use NamokAra mantra sunAyA / yahI ghaTanA usa prastara mUrti meM akita hai / ata use dekhakara mujhe AzcaryAnvita honA svAbhAvika hai /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra * eka anucintana 193 rAjA - "seThajI | Aja meM apane upakArIko pAkara dhanya ho gayA / ApakI kRpAse hI mai rAjA huA hU~ / Apane mujhe dayA kara NamokAra mantra sunAyA jisake puNyake prabhAvase merI tithaMca jAti chUTa gayI tathA manuSya paryAya aura uttama kulakI prApti huI / ava maiM AtmakalyANa karanA cAhatA hU~ | maiMne ApakA patA lagAneke lie hI jinAlaya me vaha prastaramUrti akita karAyI thI / kRpayA Apa isa rAjyabhArako grahaNa kareM aura mujhe AtmakalyANakA avasara deN| aba meM isa mAyAjAlame eka kSaNa bhI nahI rahanA cAhatA hU~ / " itanA kahakara rAjAne seThake mastakapara svaya hI rAjamukuTa pahanA diyA tathA rAjyatilaka kara digambara dIkSA dhAraNa kI / vaha kaThora tapazcaraNa karatA huA NamokAra mantrakI sAdhanA karane lagA aura antima samaya meM sallekhanA dhAraNa kara prANa tyAga diye, jisase vaha sugrIva huA hai / seTha padmarucine antima samayame sallekhanA dhAraNa kI tathA NamokAra mantrakI sAdhanA kI, jisase unakA jIva mahArAja rAmacandra huA hai / isa NamokAra mantrame pApa miTAne aura puNya baDhAne kI apUrva zakti hai / kevalI munirAjake dvArA isa prakAra NamokAra mantrakI mahimAko sunakara vibhISaNa, rAmacandra, lakSmaNa aura bharata Adi sabhIko atyanta prasannatA huI / NamokAra mantra ke smaraNa se bandarane bhI AtmakalyANa kiyA hai| kahA jAtA hai ki ardhamRtaka eka vandarako munirAjane dayA kara NamokAra mantra sunAyA / usa vandarane bho bhaktibhAvapUrvaka NamokAra mantra sunA, jisake prabhAvase vaha citrAMgada nAmakA deva huA / citrAgadake jIvane cyuta hokara mAnava paryAya prApta kI aura apanA vAstavika kalyANa kiyA / tIsarI kathAme batAyA gayA hai ki kAzIke rAjAkI laDakIkA nAma sulocanA thA / yaha jainadharmame atyanta anurakta thI / vaha satata vidyAbhyAsa me lIna rahatI thI / ata usake pitA ne apane mitrakI kanyAke sAtha use rakha 13
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana diyaa| dono makhiyAM baDhe premake sAtha vidyAbhyAsa karane lgiiN| 'sulocanAkI isa sakhIkA nAma vindhyazrI thaa| eka dina vindhyazrI phUla / toDane bagIceme gayI, vahAM eka sAMpane use kATa liyA, jisase vaha mUcchita hokara gira pdd'ii| sulocanAne use emokAra mantra sunAyA, jisake prabhAvase vaha marakara gaMgAdevI huI tathA sukhapUrvaka jIvana vyatIta karane lgii| kahA hai mahAmantra ko sulocanA se vibhyazrI ne jaba paayaa| bhakti-mAva se usane pAyI gaMgA devI kI kAyA / kyoM na kahegA akathanIya hai namaskAra mahimA mArI / use bhajegA satata nema se bana jAvegA sukhakArI // cauthI kathAme AyA hai ki cArudattane eka arddhadagdha puruSako, jise eka saMnyAsIne dhokhA dekara rasAyana nikAlaneke lie kueme DAla diyA thA aura jisakA AdhA zarIra varSoM se usa andhakUpameM rahaneke kAraNa jala gayA thA, jisase usame calane-phiranekI bhI zakti nahIM thI, jisake prANokA anta hI honA cAhatA thA, use cArudattane NamokAra mantra sunaayaa| antima samayame isa mahAmantrake zravaNamAtrase usakI AtmAmeM itanI vizuddhi Ayo jisase vaha prathama svargame deva huaa| Age isI kathAme batalAyA gayA hai ki cArudattane eka maraNAsanna bakareko bhI NamokAra mantra sunAyA, jisase vaha bakarekA jIva bhI svargame deva huA / puNyAsava-kathAkoSakI eka kathAme batalAyA gayA hai ki kIcaDama phaMsI huI hathinI NamokAra mantrake zravaNase uttama mAnava paryAyako prApta huii| kahA gayA hai ki guNavatIkA jIva aneka paryAyoko dhAraNa karaneke pazcAt eka vAra hathinI huA / eka dina vaha hathinI kIcaDameM phasa gayI aura usakA prANAnta hone lgaa| isI bIca suraMga nAmakA vidyAdhara AyA aura usane hathinIko NamokAra mantra sunAyA; jisake prabhAvase vaha marakara
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 195 nandavatI kanyA huI aura pazcAt sItAke samAna satI-sAdhvI nArI huii| mahAmantrakA prabhAva adbhuta hai| kahA gayA hai - hathinI kI kAyA se kaise huI satI sItA nArI / jisane nArI yuga meM pAyI pAtivrata padavI bhArI / / namaskAra hI mahAmantra hai bhava sAgara kI naiyA / sadA majoge pAra karegA bana patavAra khivaiyA / / pArzvapurAName vatAyA gayA hai ki bhagavAn pArzvanAthane apanI chamastha avasthAme jalate hue nAga-nAginIko NamokAra mahAmantrakA upadeza diyA, jisake prabhAvase ve dharaNendra aura padmAvatI hue| isI prakAra jIvandhara svAmIne kutteko NamokAra mahAmanya sunAyA thA, jisake prabhAvase kuttA svargame deva huaa| ArAdhanA-kathAkozame isa mahAmanyake mAhAtmyakI kathAkA varNana karate hue kahA hai ki campAnagarIke seTha vRSabhadattake yahAM eka gvAlA nokara thaa| eka dina vaha vanase apane ghara A rahA thaa| zItakAlakA samaya thA, kaDAkekI sardI par3a rahI thii| use rAsteme RddhidhArI munike darzana hue, jo eka zilAtalapara baiThakara dhyAna kara rahe the / gvAleko munirAjake Upara dayA AyI aura ghara jAkara apanI patnIsahita lauTa AyA tathA munirAjakI vaiyAvRtti karane lgaa| prAta kAla honepara munirAjakA dhyAna bhaMga huA aura gvAleko nikaTa bhavya samajhakara use NamokAra mantrakA upadeza diyaa| aba to usa gvAlekA yaha niyama bana gayA ki vaha pratyeka kAryake prArambha karanepara Namokara mantrakA nau bAra uccAraNa karatA / eka dina vaha bhaisa carAneke lie gayA thaa| bhaiseM nadIme kUdakara usa pAra jAne lagI, ata gvAlA unheM lauTAneke lie apane niyamAnusAra NamokAra mantra paDhakara nadIme kUda pddaa| peTameM eka nukIlI lakaDI cubha jAnese usakA prANAnta ho gayA aura NamokAra mantrake prabhAva se usI seThake yahA~ sudarzana nAmakA putra huaa| sudarzanane usI bhavase nirvANa prApta kiyA / ata kathAke antame kahA gayA hai -
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 magalamantra NamokAra * eka anucintana "ittha jJAtvA mahAmanyaiH kartavya parayA mudaa| sArapaJcanamaskAra-vizvAsaH zarmadaH satAm / / " arthAt NamokAra mantrakA vizvAsa sabhI prakArake sukhoMko denevAlA hai / jo vyakti zraddhApUrvaka isa mahAmantrakA uccAraNa, smaraNa yA cintana karatA hai, usake sabhI kArya siddha ho jAte haiN| isa mahAmantrakI mahattA batalAnevAlI eka kathA dRDhasUrya corakI bhI isI kathAkozame AyI hai| batAyA gayA hai ki ujjayinI nagarIme eka dina vasantotsavake samaya dhanapAla rAjAko rAnI bahumUlya hAra pahanakara vanavihArake lie jA rahI thii| jaba usake hArapara vamantasenA vezyAkI dRSTi paDI to vaha usapara mohita ho gayI aura apane premI dRDhasUrya se kahane lagI ki isa hArake binA to merA jIvita rahanA sambhava nhiiN| ata kisI bhI taraha ho, isa hArako le AnA caahie| dRDhasUrya rAjamahalame gayA aura usa hArako curAkara jyo hI nikalA, tyo hI pakaDa liyA gyaa| dRDhasUrya phAMsIpara laTakAyA jA cukA thA, para abhI usake zarIrame prANa avazeSa the| saMyogavaza usI mArgase dhanadatta seTha jA rahA thA / dRr3hasUrya ne usase pAnI pilAneko khaa| seThane uttara diyA - "mere / gurune mujhe NamokAra mantra diyA hai| ata maiM javataka pAnI lAtA hU~, tuma ise smaraNa rkho|" isa prakAra dRDhasUryako NamokAra mantra sikhalAkara dhanadatta pAnI lene calA gyaa| dRDhasUryane NamokAra mantrakA jora-jorasa uccAraNa Arambha kiyA / Ayu pUrNa honese usa corakA maraNa ho gayA aura vaha NamokAra mantra ke prabhAvase saudharma svargame deva huaa| ___ jambUmvAmI caritame AyA hai ki seTha arhaddAsakA anuja saptavyasanome Asakta thaa| eka bAra yaha jueme bahuta sA dhana hAra gayA aura isa dhanakI na de sakaneke kAraNa dUsare juArIne ise mAra-mArakara adhamarA kara diyaa| ahahAsane anta samayame NamokAra mantra sunAyA,jisake prabhAvase vaha yakSa huaa| isa prakAra NamokAra mantrake prabhAvase agaNita vyasanI aura pApI vyaktiyAne
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana 197 apanA sudhAra kiyA hai tathA ve sadgati ko prApta hue haiN| isa mahAmantrakI ArAdhanA karanevAle vyaktiko bhUta, pizAca aura vyantara AdikI kisI bhI prakArako bAdhA nahI ho sakatI hai| dhanyakumAra-caritakI subhauma cakravartIkI nimna kathAse yaha bAta siddha ho jaayegii| ____AThaveM cakravartI subhaumake rasoiyekA nAsa jayasena thA / eka dina bhojanake samaya isa pAcakane cakravartIke Age garama-garama khIra parosa dI / garama khIrase cakravartIkA muMha jalane lagA, jisase krodhame Akara khIrake rakhe hue varatanako usa pAcakake sirapara paTaka diyA, jisase usakA sira jala gayA / vaha isa kaSTase marakara lavaNasamudrame vyantara deva huA / jaba usane avadhijJAnase apane pUrvabhavakI jAnakArI prApta kI to use cakravartIke Upara vaDA krodha AyA / pratihiMsAkI bhAvanAse usakA zarIra jalane lagA / ataH vaha tapasvIkA vepa banAkara cakravartIke yahAM phuNcaa| usake hAthame kucha madhura aura sundara phala the| usane una phaloko cakravartIko diyA, vaha phala khAkara bahuta prasanna huaa| unhoMne usa tApasase kahA- "mahArAja, ye phala atyanta madhura aura svAdiSTa haiN| Apa inheM kahA~se lAye haiM aura ye kahA~ mileMge" / tApasarUpadhArI vyantaradevane kahA - "samudrake bIcame eka choTAsA TApU hai / maiM vahI nivAsa karatA huuN| yadi Apa mujha garIvapara kRpA kara mere ghara padhAreM to aise aneka phala bheMTa kruuN|" cakravartI jihvAke lobhame pha~sakara vyantarake jhAMseme A gaye aura usake sAtha cala diye / java vyantara samudrake bIcame pahuMcA taba vaha apane prakRta rUpame prakaTa hokara lAla-lAla AMkheM kara bolA - "duSTa, jAnatA hai, maiM tujhe yahA~ kyo lAyA huuN| maiM hI tere usa pAcakakA jIva hU~, jise tUne nirdayatApUrvaka mAra DAlA thaa| abhimAna sadA kisIkA nahI rahatA / maiM tujhe usIkA badalA cukAneke lie lAyA huuN|" vyantarake ina vacanoko sunakara cakravartI bhayabhIta huA aura manahI-mana NamokAra mantra kA dhyAna karane lgaa| isa mahAmantrake sAmarthya ke samakSa usa vyantarakI zakti kAma nahIM kara sakI / ata usa vyantarane puna cakra
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 magalamantra NamokAra : eka anucintana vartIse kahA - "yadi Apa apane prANokI rakSA cAhate haiM to pAnIme NamokAra mantrako likhakara use pairake a~gUThese miTA deN| maiM isI zartake Upara Apako jIvita choDa sakatA hU~ / anyathA ApakA maraNa nizcita hai / " prANarakSA ke lie manuSyako bhale-burekA vicAra nahI rahatA, yahI dazA cakravartI kI huI / vyantaradeva ke kathanAnusAra usane NamokAra mantrako likhakara paira ke aMgUThese miTA diyA / unake ukta kriyA sampanna karate hI, vyantarane unhe mArakara samudrame pheMka diyA / kyoki isa kRtyake pUrva vaha NamokAra mantra ke zraddhAnIko mAranekA sAhasa nahI kara sakatA thA / yataH usa samaya jina zAsanadeva usa vyantara ke isa anyAyako roka sakate the; kintu NamokAra mantrake miTA denese vyantaradevane samajha liyA ki yaha dharmadveSI hai, bhagavAnkA bhakta nahI / zraddhA yA aTuTa vizvAsa isame nahI hai / ata. usa vyantarane use mAra DAlA / NamokAra mantrake apamAnake kAraNa use saptama narakakI prAti huI / jo vyakti NamokAra mantrake dRDha jJAnI haiM, unakI AtmAme itanI adhika zakti utpanna ho jAtI hai, jisase bhUta, preta, pizAca Adi unakA vAla bhI bAMkA nahI kara paate| AtmasvarUpa isa mantrakA zraddhAna sasArase pAra utAranevAlA hai tathA samyagdarzana kI utpattikA pradhAna hetu hai / zAnti, sukha aura samatAkA kAraNa yahI mahAmantra hai / zvetAmvara dharmakathAsAhityame bhI isa mahAmantra ke samvandha me aneka kathAe~ upalabdha hotI haiM / kathA ratnakopame zrIdeva nRpatike kathAnakame isa mahAmantrakI mahattA batalAyI gayI hai / NamokAra mantrake eka akSara yA eka padake uccAraNamAtrase janma-janmAntara ke saMcita pApa naSTa ho jAte haiM / jisa prakAra sUryake udaya honese andhakAra naSTa ho jAtA hai, kamalazrI vRddhigata hone lagatI hai, usI prakAra isa mahAmantrakI zrArAdhanAse pApa timira lupta ho jAte haiM aura puNyazrI bar3hatI hai / manuSyokI to bAta hI kyA tiyaMca, bhIlabhIlanI, nIca cANDAla Adi isa mahAmantrake prabhAvase marakara svargameM deva hue aura vahA~se cayakara manuSyakI paryAya prApta hokara nirvANa prApta kiyA 1
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 199 hai| strIliMgakA cheda aura samAdhimaraNakI saphalatA isI mantrakI dhAraNApara nirbhara hai| kathAsAhityame eka bhIla-bhIlanIkI kathA AyI hai, jisame batAyA gayA hai ki puSkarAvarta dvIpake bharata kSetrame siddhakUTa nAmakA nagara hai| usame eka dina zAnta tapasvI vItarAgI suvrata nAmake AcArya pdhaare| varSARtu Arambha ho jAneke kAraNa cAturmAsa unhone vahI grahaNa kiyaa| eka dina munirAja dhyAnastha the ki bhIla-bhIlanI dampati vahAM aaye| munirAjakA darzana karate hI unakA cirasacita pApa naSTa ho gayA, unake maname apUrva prasannatA huI aura dono munirAjakA dharmopadeza sunaneke lie vahIpara Thahara gaye / jaba munirAjakA dhyAna TUTA to unhoMne bhIla-bhIlanIko namaskAra karate hue dekhA / mahArAjane dharmabuddhiko AzIrvAda diyA / AzIrvAda prApta kara ve dono atyanta AhlAdita hue aura hAtha jor3akara kahane lage - prabho / hame kucha dharmopadeza diijie| munirAjane NamokAra mantra unako sikhalAyA, una donone bhakti-bhAvapUrvaka NamokAra mantrakA jApa Arambha kiyaa| zraddhApUrvaka sarvadA trikAla isa mahAmantrakA jApa karane lge| bhIlane mRtyuke samaya bhI bhakti-bhAvapUrvaka isa mahAmantrakI ArAdhanA kI, jisase vaha marakara rAjaputra huaa| bhIlanIne bhI sugati paayii| Age batalAyA gayA hai ki, jambUdvIpake bharatakSetrame maNimandira nAmakA nagara thA / usa nagarake nivAsI atyanta dharmAtmA, dAnaparAyaNa, guNagrAhI aura satpuruSa the / isa nagarake rAjAkA nAma mRgAka thA aura isakI rAnIkA nAma vijyaa| inhI dampatikA putra NamokAra mantrake prabhAvase usa bhIlakA jIva huaa| isa bhavame isakA nAma rAjasiMha rakhA gyaa| baDe honepara rAjasiMha mantrI-putra ke sAtha bhramaNake lie gyaa| rAsteme thakakara eka vRkSakI chAyAme vizrAma karane lgaa| itaneme eka pathika usI mArga se AyA aura rAjaputrake pAsa Akara vizrAma karane lgaa| bAta-cItake silasile meM usane batalAyA ki padmapurame padma nAmaka rAjA rahatA hai, isakI ratnAvatI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana nAmako anupama sundara putrI hai| jaba isakA vivAha sambandha ThIka ho rahA thA, taba eka naTake nRtyako dekhakara use jAti-smaraNa ho gayA, ata. usane nizcaya kiyA ki jo mere pUrvabhavake vRttAntako vatalAyegA, usIke sApa meM vivAha kruuNgii| aneka dezoke rAjaputra Aye, para sabhI nirAza hokara lauTa gye| rAjakumArIke pUrvabhavake vRttAntako koI nahI vatalA skaa| aba usa rAjakumArIne puruSakA muMha dekhanA hI banda kara diyA hai aura vaha ekAnta sthAname rahakara samaya vyatIta karatI hai / __ pathikakI uparyukta vAtoko sunakara rAjakumArakA AkarSaNa rAjakumArI ke prati huA aura usane mana-hI-mana usake sAtha vivAha karane kI pratijJA kI / vahA~se calakara mArgame mantrI-putra aura rAjakumArane NamokAra mantrake prabhAvakI kathAokA adhyayana, manana aura cintana kiyA, jisase rAjakumArane apane pUrvabhavake vRttAntako avagata kara liyaa|paasme rahanevAlI maNike prabhAva. se dono kumAroMne strIveSa banAyA aura rAjakumArIke pAsa phuNce| rAjasiMhane rAjakumArIke pUrvabhavakA samasta vRttAnta batalA diyaa| tathA apanA veSa badalakara vahAMtaka AnekI bAta bhI kaha dii| rAjakumArI apane pUrvabhavake patiko pAkara bahuta prasanna huI / use mAlUma ho gayA ki NamokAra mantrake mAhAtmyase maiM bhIlanIse rAjakumArI huI hU~ aura yaha bhIlase rAjaputra / ataH hama dono pUrvabhavake pati-patnI haiN| usane apane pitAse bhI yaha saba vRttAnta kaha diyaa| rAjAne ratnAvatI aura rAjasiMhakA vivAha kara diyaa| kucha dino taka sAsArika bhoga bhoganeke uparAnta rAjasiMha apane putra pratApasiMhako rAjagaddI dekara dharmasAdhanake lie rAnIke sAtha vaname calA gyaa| rAjasiMha jaba vImAra hokara mRtyu-zayyApara par3A jIvanakI antima ghaDiyAM gina rahA thA, usI samaya usane jAte hue eka muniko dekhA aura apanI strIse kahA ki Apa usa sAdhuko bulA lAie / java munirAja usake pAsa Aye to rAjasiMhane dharmopadeza sunanekI icchA prakaTa kii| munirAjane NamokAra mantrakA vyAkhyAna kiyA aura isI mahAmantra kA
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra ' eka anucintana 201 japa karane ko kahA / samAdhimaraNa bhI usane dhAraNa kiyA aura ArambhaparigrahakA tyAga kara isa mahAmantra ke cintaname lIna hokara prAraNa tyAga diye; jisase vaha brahmalokame dasa sAgarakI AyuvAlA eka bhavAvatArI deva huA | bhIlanIke jIva rAjakumArIne bhI NamokAra mahAmantrake prabhAvase svargame janma grahaNa kiyA / kSatracUDAmaDime NamokAra mantrakI mahattvasUcaka eka sundara kathA AyI hai / isa kathAme batAyA gayA hai ki eka bAra kucha brAhmaNa milakara kahI para yajJa kara rahe the ki eka kuttene Akara unakI havana sAmagrI jUThI kara dI / brAhmaNone kruddha ho usa kutteko itanA mArA ki vaha kaNThagata prANa ho gayA / sayogase mahArAja satyendrake putra jIvandharakumAra udhara A nikale, unhone kutteko marate hue dekhakara use NamokAra mantra sunaayaa| mantrake prabhAvase kuttA marakara yakSa jAtikA indra huA / avavijJAnase apane upakArIkA smaraNa kara vaha kumAra jIvandharake pAsa AyA aura nAnA prakArase unakI stuti prazaMsA kara unhe icchita rUpa banAne aura gAnekI vidyA dekara apane sthAnapara calA gayA / isa AkhyAnase spaSTa hai ki kuttA bhI isa mahAmantra ke prabhAvase devendra ho sakatA hai, phira manuSya jAtikI bAta hI kyA ? isa prakAra zvetAmbara kathAsAhityame aisI aneka kathAeM AyI haiM, jiname isa mahAmantra ke dhyAna, smaraNa, uccAraNa aura japakA adbhuta phala batAyA gayA hai / jo vyakti bhAvasahita isa mantrakA phaLa- prApti ke anuSThAna karatA hai, vaha avazya apanA kalyANa kara Adhunika udAharaNa letA hai / sAsArika samasta vibhUtiyA~ usake caraNome loTatI haiM / vartamAname bhI zraddhApUrvaka NamokAra mantra ke jApase aneka vyaktiyoMko alokika siddhi prApta huI hai / AnevAlI ApattiyA~ isa mahAmantrakI kRpA se dUra ho gayI haiM / yahA~ do-cAra udAharaNa diye jAte haiM / isa mantra ke dRDha zraddhAnase
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana jakhaurA ( jhAMsI) nivAsI abdula rajjAka nAmaka musalamAnakI sArI vipattiyAM dUra ho gayI thii| usane apanA eka patra jainadarzana varSa 3 aka 5-6 pR0 31 me prakAzita karAyA hai| vahA~se isa patrako jyokA tyo uddhRta kiyA jAtA hai| patra isa prakAra hai - "maiM jyAdAtara dekhatA yA sunatA hUM ki hamAre jaina bhAI dharmakI ora dhyAna nahIM dete / aura jo thoDAbahuta kahane-sunaneko dete bhI haiM to sAmAyika aura NamokAra mantrake prakAzase anabhijJa haiM / yAnI abhItaka ve isake mahattvako nahIM samajhate haiN| rAtadina zAstrokA svAdhyAya karate hue bhI andhakArakI ora bar3hate jA rahe haiN| agara unase kahA jAye ki bhAI, sAmAyika aura NamokAra mantra AtmAko zAnti paidA karanevAlA aura Aye hue du khoko TAlanevAlA hai, to ve isa tarahase javAba dete haiM ki yaha NamokAra mantra to hamAre yahA~ke choTe-choTe bacce jAnate haiM / isako mApa kyA batAte haiM, lekina mujhe aphasosake sAya likhanA paDatA hai, ki unhone sirpha dikhAnekI garajase mantrako raTa liyA hai| usapara unakA dRDha vizvAsa na huA aura na ve usake mahattvako hI samajhe / maiM dAveke sAtha kahatA hU~ ki isa mantrapara zraddhA rakhanevAlA hara musIbatase baca sakatA hai| kyoki mere Upara ye bAteM bIta cukI haiN| merA niyama hai ki jaba maiM rAtako sotA hU~ to NamokAra mantrako paDhatA huA so jAtA hai| eka maratave jAr3ekI rAtakA jikra hai ki mere sAtha cArapAIpara eka baDA sAMpa leTA rahA, para mujhe usakI khabara nhiiN| svapname jarUra aisA mAlUma huA jaise koI kaha rahA ho ki uTha sAMpa hai| maiM do-cAra maratave uThA bhI aura uThakara lAlaTena jalAkara nIce-Upara dekhakara phira leTa gayA lekina mantrake prabhAvase jisa ora sAMpa leTA thA, udharase eka maratabA bhI nahIM uThA / jaba subaha humA, maiM uThA aura cAhA ki vistara lapeTa laM, to kyA dekhatA hU~ ki baDA moTA sAMpa leTA huA hai| maiMne jo pallI khIcI to vaha jhaTa uTha baiThA aura pallIke sahAre nIce utarakara apane rAste calA gyaa| .
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 203 dUsare abhI do-tIna mAhakA jikara hai ki jaba merI birAdarIvAloko mAlUma huA ki maiM jaina mata pAlane lagA hU~, to unhone eka sabhA kI, usame mujhe bulAyA gyaa| me jakhorAse jhA~mI jAkara samAme zAmila huaa| hara ekane apanI-apanI rAyake anusAra bahuta kucha kahA-sunA aura bahuta-se savAla paidA kiye, jinakA ki maiM javAba bhI detA gyaa| bahuta-se mahAzayone yaha bhI kahA ki aise AdamIko mAra DAlanA ThIka hai, lekina apane dharmase dUsare dharmame na jAne pAve / isa taraha jisake dilame jo vAta AyI, khii| antame saba loga apane-apane ghara cale gaye aura maiM bhI apane kamareme calA aayaa| kyoki maiM jaba apane mAtA-pitAke ghara AtA hU~ to eka-dUsare kamareme ThaharatA hU~ aura apane hAthase bhojana pakAkara khAtA huuN| unake hAthakA banAyA huA bhojana nahIM khaataa| jaba zAmakA samaya huA - yAnI sUrya asta hone lagA to maiMne sAmAyika karanA Arambha kiyA aura sAmAyikase nizcinta hokara jaba AMkheM kholI to dekhatA hUM ki eka baDA sAMpa mere Asa-pAsa cakkara lagA rahA hai aura daravAjepara eka baratana rakhA huA milA, jisase mAlUma huA ki koI isame banda karake yahA~ choDa gayA hai| choDanevAlekI nIyata ekamAtra mujhe hAni pahuMcAnekI thii| lekina usa sA~pane mujhe koI nukasAna nahIM phuNcaayaa| mai vahA~se Darakara AyA aura logose pUchA ki yaha kAma kisane kiyA hai, parantu koI patA na lgaa| dUsare dina sAmAyika samaya jaba sA~pane pAsavAle paDosIke bacceko DaMsa liyA taba vaha royA aura kahane lagA ki hAya maiMne burA kiyA ki dUsareke vAste cAra Ane paise dekara vaha sAMpa lAyA thA, usane mere bacceko kATa liyA / taba mujhe patA calA, baccekA ilAja huA, maiM bhI ilAja karAneme sanA rahA, parantu koI lAbha nahI huA / vaha baccA mara gayA / usake 15 dina bAda vaha bhAdamI bhI mara gayA, usake vahI eka baccA thaa| dekhie sAmAyika aura NamokAra mantra kitanA jabaradasta khambha
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 magalamantra NamokAra . eka anucintana hai ki Age AyA huA kAla premakA baratAva karatA huA calA gayA / isa mantrake Upara dRr3ha zraddhAna honA caahie| isake pratApase sabhI kArya siddha hote haiN|" isa mahAmantra ke prabhAvakI nimna ghaTanA pUjya bhagatajI pyArelAlajI, velagachiyA kalakattA nivAsIne sunAyI hai / ghaTanA isa prakAra hai ki eka bAra kalakattA nivAsI sva0 baladevadAsajIke pitA sva0 zrImAn seTha dayAcandajI, bhagatajI sA0 tathA aura bhI kalakatteke cAra-chaha AdamI gataarat yAtrAke lie gye| jaba yAtrA se vApasa lauTane lage to mArgame rAta ho gayI, jaMgalI rAstA thA aura cora DAkuokA bhaya thA / a~dherA hone se mArga bhI nahI sUjhatA thA, ki kidhara jAyeM aura kisa prakAra sTezana phuNce| sabhI loga ghabarA gye| sabhI ke maname bhaya aura Ataka vyApta thA / mArga dikhAI na paDanese eka sthAnapara baiTha gaye / bhagatajI sAhabane una sabase kahA ki aba ghabarAnese kucha nahI hogA NamokAra mantrakA smaraNa hI isa sakaTako TAla sakatA hai / ata svaya bhagatajI sA0 ne tathA anya saba logone NamokArakA dhyAna kiyA / isa mantrake AdhA ghaNTA taka dhyAna karaneke uparAnta eka AdamI vahA~ AyA aura kahane lagA ki Apa loga mArga bhUla gaye haiM, mere pIche-pIche cale Aie, maiM Apa logoko sTezana pahuMcA dUMgA / anyathA yaha jaMgala aisA hai ki Apa mahIno isame bhaTaka sakate hai / ata vaha AdamI Age-Age calane lagA aura saba yAtrI pIche-pIche / java sTezanake nikaTa pahuMce aura sTezanakA prakAza dikhalAI paDane lagA to usa upakArI vyaktikI isalie talAza kI jAne lagI ki use kucha pArizramika de diyA jAye / para yaha atyanta Azcaryako bAta huI ki usakA talAza karanepara bhI patA nahI claa| sabhI loga acambhita the, Akhira vaha upakArI vyakti kauna thA, jo sTezana taka chor3akara calA gayA / antame logone nizcaya kiyA ki 'NamokAra mantra ke smaraNa ke prabhAvase kisI rakSakadevane hI unakI yaha sahAyatA kii| eka bAta yaha bhI ki vaha vyakti } V
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 205 pAsa nahIM rahatA thA, Age-Age dUra-dUra hI cala rahA thA ki Apa loga mere Upara avizvAsa mata kiijie| maiM ApakA sevaka aura hitaiSI huuN| ata yaha logoko nizcaya ho gayA ki NamokAra mantrake prabhAvase kisI yakSane isa prakArakA kArya kiyA hai / yakSake lie isa prakArakA kArya karanA asambhava nahI hai / pUjya bhagatajI sA0 se yaha bhI mAlUma huA ki NamokAra mantrakI ArAdhanAse kaI avasaropara unhone camatkArapUrNa kArya siddha kiye haiM / unake samparkame AnevAle kaI jainetarone isa mantra kI sAdhanAse apanI manokAmanAoko siddha kiyA hai| maiMne svaya unake eka sindhI bhaktako dekhA hai jo NamokAra mantrakA zraddhAnI hai / pUjya bAbA bhAgIratha varNI san 1937-38 me zrI syAdvAda mahAvidyAlaya kAzIme padhAre hue the| bAbAjIko NamokAra mantrapara vaDI bhArI zraddhA thii| zrIchedIlAla jIke mandirame bAbAjI rahate the / jADeke dina the, bAbAjI pUpame baiThakara chatake Upara svAdhyAya karate rahate the / ( ka lagUra kaI dino taka vahAM mAtA rahA / vAvAjI use bagalame baiThAkara NamokAra mantra sunAte rahe / yaha lagUra bhI AdhA ghaNTe taka bAbAjIke pAsa baiThatA rahA / yaha krama dasa-pAMca dina taka claa| laDakone vAvAjIse kahA-"mahArAja, yaha cacala jAtikA prANI hai, isakA kyA vizvAma, yaha Apako kisI dina kATa legaa|" para bAbAjI kahate rahe "bhayyA, ye tiryaMca jAtike prANI NamokAra mantrake lie lAlAyita haiM, ye apanA kalyANa karanA cAhate haiM / hame inakA upakAra karanA hai|" eka dina pratidinavAlA lagUra na Akara dUsarA AyA aura usane bAbAjIko kATa liyA, isapara bhI vAvAjI use NamokAra mantra sunAte rahe, para vaha unhe kATakara bhAga gayA / pUjya bAbAjIko isa mahAmantrapara vaDI bhArI zraddhA thI aura vaha isakA upadeza sabhIko dete the| eka sajjana hathuA milame kArya karate haiM, unakA nAma lalitaprasAdajI hai| vaha homyopaithika auSadhakA vitaraNa bhI karate haiN| NamokAramanyapara
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 206 unheM baDI bhArI zraddhA hai / vaha bicchU, tataiyA, haDDA mAdike viSako isa mantra dvArA hI utAra dete haiM / usI milake kaI vyaktiyoMne batalAyA ki vicchU kA jahara inhone kaI bAra NamokAra mantra dvArA utArA hai / yo to vaha bhagavAna ke bhakta bhI haiM; pratidina bhagavAnkI niyamita rUpase pUjA karate haiM / kintu NamokAra mantrapara unakA bar3A bhArI vizvAsa hai / } aniSTa nivAraka prAcIna aura Adhunika aneka udAharaNa isa prakArake vidyamAna haiM, jinake AdhArapara yaha kahA jA sakatA hai ki NamokAra mantrakI ArAdhanA se sabhI prakAra ke ariSTa dUra ho jAte haiM aura sabhI iSTa-sAdhaka aura abhilASAeM pUrNa hotI haiM / isa mantrake jApase NamokAra mantra putrArthI putra, dhanArthI dhana aura kIrti- arthI kIrti prApta karate haiM / yaha samasta prakArakI grahavAghAoko tathA bhUta-pizAcAdi vyantaroMkI pIDAoM ko dUra karanevAlA hai / 'mantrazAstra aura NamokAra mantra' zIrSakame pahale kahA jA cukA hai ki isI mahAsamudrase samasta mantrokI utpatti huI hai tathA una mantroMke jApa - dvArA kina-kina abhISTa kAryoMko siddha kiyA jA sakatA hai / jaba isa mahAmantrake dhyAnase mAtmA nirvANapada prApta kara sakatA hai, taba tuccha sAsArika kAryoMkI kyA gaNanA ? ye to AnuSaMgika rUpase apane-Apa siddha ho jAte haiM / 'tiloyapaNNatti' ke prathama adhikArameM pacaparameSThIke namaskArako samasta vighna - vAghAoko dUra karanevAlA, jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAga-dvepAdi bhAvakarma evaM zarIrAdi nau karmoMko nAza karanevAlA batAyA hai / samasta pApakA nAzaka hone ke kAraNa yaha dRSTasAdhaka aura aniSTavinAzaka hai / kyoki tIvra pApodayase hI kAryame vighna utpanna hote haiM tathA kArya siddha nahI hotA hai / ata pApavinAzaka magalavAkya honese hI yaha iSTasAdhaka hai / batAyA gayA hai antaradanvamalaM jIvapadese Nibaddhamidi ho / bhAvamalaM NAdanva bhaNANa daMsaNAdi pariNAmo // *
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 207 ahavA bhubheygyNnnaannaavrnnaadidnvbhaavmldehaa| tAI gAleha puDha jado tado maMgalaM bhaNidaM // ahavA maga sukkhaM lAdihu geNhedi maMgalaM tamhA / edeNa kanjasiddhiM maMgai gacchedi gathakattAro // pAvaM malaMti aNNai uvacArasarUvaeNa jIvANaM / taM mAledi viNAsa jedi ti bhaNati maMgalaM kei // arthAt - jJAnAvaraNAdi karmarUpI pAparaja jIvoke pradezoke sAtha sambaddha hone ke kAraNa Abhyantara dravyamala haiM tathA ajJAna, adarzana Adi jIvake pariNAma bhAvamala haiN| athavA jJAnAvaraNAdi dravyamalake aura isa dravyamalase utpanna pariNAma svarUpa bhAvamalake aneka bheda haiN| inheM yaha NamokAra mantra galAtA hai, naSTa karatA hai, isalie ise magala kahA gayA hai athavA yaha maMga arthAt sukhako lAtA hai, isalie ise magala kahA jAtA hai / iSTa-sAdhaka aura aniSTa-vinAzaka honeke kAraNa samasta kAryoMkA Arambha isa mantrake magala pAThake anantara hI kiyA jAtA hai| ata yaha zreSTha magala hai| jIvoke pApako upacArase mala kahA jAtA hai, yaha NamokAra mantra isa pApakA nAza karatA hai, jisase aniSTa bAdhAokA vinAza hotA hai aura iSTa kArya siddha hote haiN| yaha NamokAra mantra samasta hitoko siddha karanevAlA hai isa kAraNa ise sarvotkRSTa bhAva-magala kahA gayA hai| 'mAyate sAdhyate hitamaneneti maMgalam' isa vyutpattike anumAra isake dvArA samasta abhISTa kAryoMkI siddhi hotI hai| isame isa prakArakI zakti vartamAna hai, jisameM isake smaraNase Atmika guNokI upalabdhi sahajame ho jAtI hai| yaha mantra ratnatrayadharma tathA uttama kSamA, mArdava, Arjava Adi dasa dharmoko AtmAme utpanna karatA hai ata. "maga dharma lAtIti maGgalam" yaha vyutpatti kI jAtI hai / ___ NamokAra mantrakA bhAvapUrvaka uccAraNa saMsArake cakrako dUra karanevAlA hai, tathA saMvara aura nirjarAke dvArA AtmasvarUpako prApta karanevAlA hai|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana AcAryone isI kAraNa batAyA hai ki "maM bhavAt sasArAt gAlayati apa- . nayatIti maMgalam" arthAt yaha saMsAra cakrase chuDAkara jIvoko nirvANa detA hai aura isake nitya manana cintana aura dhyAnase sabhI prakArake kalyANokI prApti hotI hai / isa pacama kAlameM saMsAra trasta jIvoko sundara suzItala chAyA pradAna karanevAlA kalpavRkSa yaha mahAmantra hI hai| durgati, pApa aura durAcaraNase pRthak sadgati, puNya aura sadAcArake mArgame yaha lagAnevAlA hai / isa mahAmantrake japase sabhI prakArako mAghi vyAdhiyAM dUra ho jAtI hai aura sukha-sampattikI vRddhi hotI hai / ata. ahitarUnI pApa yA adharmakA dhvasa kara yaha kalyANarUpI dharmake mArgame lagAtA hai / baDIse baDI vipattikA nAza NamokAra mantrake prabhAvase ho jAtA hai| draupadIkA cIra baDhanA, ajana-corake kaSTakA dUra honA, seTha sudarzanakA zUlIse uttaranA, sItAke lie agnikuNDakA jalakuNDa vananA, zrIpAlake kupTha rogakA dUra honA, ajanA satIke satItvakI rakSAkA honA, seThake gharake dAridrayakA naSTa honA Adi samasta kArya NamokAra mantra aura pacaparameSThIko bhaktike dvArA hI sampanna hue haiM / isa mahAmantrake eka-eka padakA jApa karaneme navagrahokI bAdhA zAnta hotI hai / NamokArAdi mantrasagrahameM batAyA gayA hai ki 'oM Namo siddhANa ke dasa hajAra jApase sUryagrahakI pIDA, 'bhoM Namo arihaMtANa' ke dasa hajAra jApase candragrahakI pIDA, 'o Namo siddhANa ke dasa hajAra jApase magalagrahakI pIr3A, 'oM Namo uvajjhAyANaM'ke dasa hajAra jApase budhagrahakI pIDA, o Namo AiriyANa' ke dasa hajArajApase gurugrahakI pITA, 'oM Namo arihatANa' ke dasa hajAra jApase zukragrahakI pIDA aura Namo loe sabasAhaNa' ke dasa hajAra jApase zanigrahakI pIDA dUra hotI hai| rAhukI pIDAkI zAntike lie samasta NamokAra mantra kA jApa 'mo' choDakara athavA 'bhoM hI NamA arihaMtANaM' mantrakA gyAraha hajAra jApa tathA ketukI pIDAkI zAntika lie 'o' joDakara samasta NamokAra mantra kA jApa athavA 'bhoM hI Namo
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 209 siddhaNaM' padakA gyAraha hajAra jApa karanA caahie| bhUta, pizAca aura vyantara bAdhA dUra karaneke lie NamokAra mantrakA jApa nimna prakArase karanA hotA hai / ikkIsa hajAra jApa karaneke uparAnta mantra siddha ho jAtA hai / siddha ho jAnepara 9 vAra paDhakara jhADa denese vyantara bAdhA dUra ho jAtI hai / mantra yaha hai - 'oM Namo arihaMtANaM, oM Namo siddhANaM, oM Namo AiriyANaM, oM Namo uvajjhAyANaM, oM Namo loe savvasAhUNaM / sarvaduSTAn snammaya stambhaya mohaya mohaya anya andhaya mUtrakAraya kAraya hrIM duSTAn ThaH ThaH ThaH / ' isa mantra dvArA eka hI hAtha dvArA khIMce gaye jalako mantra siddha honepara 9 bAra maura siddha nahI honepara 108 bAra mantrita karanA hotA hai | pazcAt NamokAra mantra par3hate hue isa jalase vyantarAkrAnta vyaktiko ghoTa denese vyantara, bhUta, preta aura pizAcakI bAghA dUra ho jAtI hai / (isa mantrakA dharmakArya aura mokSa prAptike lie aMguSTha aura tarjanI se, zAntike lie aMguSTha aura madhyamA aMgulIse, siddhike lie aMguSTha ora anAmikA se evaM sarvasiddhike lie aguSTha aura kaniSThAse jApa karanA hotA hai sabhI kAryoMkI siddhike lie pacavarNaM puSpoko mAlAse, duSTa aura vyantaroke stambhana ke lie maNiyoM kI mAlAse, roga-zAnti aura putra prAptike lie motiyoMkI mAlA yA kamalagaTTokI mAlAse evaM zatrUccATana ke lie rudrAkSa kI mAlAse NamokAra mantrakA jApa karanA cAhie / hAyakI aMguliyopara isa mahAmantrakA jApa karanese damagunA puNya, rekhA khIcakara jApa karane se AThagunA, puNya, mUMgAko mAlAse jApa karanepara hajAra gunA puNya, lavagokI mAlA se jApa karanese pA~ca hajAra gunA puNya, sphaTikakI mAlA se jApa karanese dasa hajAra gunA puNya, motIkI mAlAse jApa karanepara lAkha gunA puNya, kamalagaTTo kI mAlAse jApa karanepara dasa lAkha gunA puNya aura sonekI mAlAse jApa karanepara karor3a gunA puNya hotA hai / mAlAke sAtha bhAvokI zuddhi bhI apekSita hai / 14 1 1
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana mAraNa, mohana, uccATana, vazIkaraNa, 'stambhana Adi sabhI prakAraka kArya isa mantrakI sAdhanAke dvArA sAdhaka kara sakatA hai. yaha mantra to sabhIkA hitasAdhaka hai, para sAdhana karanevAlA apane bhAvoMke anusAra mAraNa, mohanAdi kAryoMko siddha kara letA hai / mantra sAdhanAmeM mantrakI zaktike sAtha sAdhakakI zakti bhI kArya karatI hai / eka hI mantrakA phala / vibhinna sAdhakoMko unakI yogyatA, pariNAma, sthiratA Adike anusAra bhinna bhinna milatA hai| ataH mantrake sAtha sAdhakakA bhI mahatvapUrNa sambandha hai| vAstavika bAta yaha hai ki yaha mantra dhvanirUpa hai aura bhinnabhinna dhvaniyAM a se lekara jJa taka bhinna zakti svarUpa hai| pratyeka akssrmeN| svatantra zakti nihita hai, bhinna-bhinna akSaroke saMyogase bhinna-bhinna prakArako zaktiyAM utpanna kI jAtI haiM / jo vyakti una dhvaniyoMkA mizraNa karanA jAnatA hai, vaha una mizrita dhvaniyoMke prayogase usI prakArake zaktizAlI kAryako siddha kara letA hai| NamokAra mantrakA dhvani-samUha isa prakArakA hai| ki isake prayogase bhinna-bhinna prakArake kArya siddha kiye jA sakate haiN| dhvaniyoMke gharSaNase do prakArako vidyut utpanna hotI hai - eka dhana vidyut aura dUsarI RNa vidyut / ghanavidyut zakti-dvArA vAhya padArthopara prabhAva paDatA hai aura RNavidyut zakti antaraMgakI rakSA karatI hai, AjakA vijJAna bhI mAnatA hai ki pratyeka padArthame dono prakArakI zaktiyA~ nivAsa" karatI haiN| mantrakA uccAraNa aura manana ina zaktiyoMkA vikAsa karatA, hai| jisa prakAra jalame chipI huI vidyut-zakti jalake manthanase utpanna hotI hai, usI prakAra mantrake vAra-bAra uccAraNa karanese mantrake dhvani-samUhameM chipI zaktiyAM vikasita ho jAtI haiN| bhinna-bhinna mantromeM yaha zakti minnana bhinna prakArakI hotI hai tathA zaktikA vikAsa bhI sAdhakakI kriyA aura, usakI zaktipara nirbhara karatA hai / ataeva NamokAra mantrakI sAdhanAsabhAH prakArake abhISToMko siddha karanevAlI aura aniSToko dUra karanevAlI hai| yaha lekhakakA anubhava hai ki kisI bhI prakArakA siradarda ho, ikkIsa Namo HD- JE VAH TN: 1 .
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 211 kAramantra dvArA loga mantrita kara rogIko khilA dene se siradarda tatkAla banda ho jAtA hai / eka dina vIca dekara AnevAle bukhAra me kesara dvArA pIpalake pattepara NamokAra mantra likhakara rogI ke hAthame bA~dha denese bukhAra nahI AtA hai / peTa darda kapUrako NamokAra mantra dvArA mantrita kara khilA dene se peTadarda tatkAla ruka jAtA hai| lakSmI prAptike lie jo pratidina prAta kAla snAnAdi kriyAose pavitra hokara "oM zrIM klIM Namo sarihaMtANaM oM zrIM klIM Namo siddhANaM zrIM zrIM klIM Namo bhAiriyANa zrIM zrIM klIM Namo uvajjhAyANa oM zrIM klIM Namo loe savva sAhUNaM" isa mantra - kA 108 bAra pavitra zuddha dhUpa dete hue jApa karate haiM, unheM nizcayataH lakSmI prApti hotI hai / ina saba sAdhanAoMke lie eka bAta Avazyaka hai ki mantrake Upara zraddhA rahanI caahie| zraddhA ke abhAva me mantra phaladAyaka nahIM ho sakatA hai / ataeva niSkarSa yaha hai ki isa kalikAlame samasta pApokA dhvaMsaka aura siddhiyoko denevAlA NamokAra mantra hI hai| kahA gayA hai jApAjjayetkSayamarocakamagnimAnyaM kuSThodarA maksanazvasanAdirogAn / prApnoti cA'pratimavAg mahatIM mahadudbhyaH pUjAM paratra ca gatiM puruSottamAptAm // loka dviSTapriyAvazya ghAtakAdeH smRto'pi yaH / mohanoccATanAnuSTi-kArmaNastammanAdikRt // dUrayatyApadaH sarvAH pUrayatyanna kAmanAH // rAjyasvargApavargAstu dhyAto yo'mutra yacchati // vizvake lie vahI Adarza mAnya ho sakatA hai, jisame kisI sampradAya - vizeSakI chApa na ho / athavA jo Adarza prANImAtrake lie upAdeya ho, vahI vizvako prabhAvita kara sakatA hai / NamokAra mahAmantrakA Adarza kisI sampradAyavizeSakA Adarza nahI hai / isameM namaskAra kI gayI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana AtmAe~ ahiMsAkI vizuddha mUrti haiM / ahiMsA aisA dharma hai, jisakA pAlana prANImAtra kara sakatA hai aura isa Adarza-dvArA sabako sukhI banAyA jA vizva aura Namo sakatA hai / jaba vyaktime ahiMsA dharma pUrNarUpase pratiSThita ho jAtA hai taba usake darzana aura kAra mantra smaraNase sabhIkA sarvatra kalyANa hotA hai / kahA bhI gayA hai ki - "ahiMsA-pratiSThAyAM sAsanidho vairatyAga" arthAt ahiMsAkI pratiSThA ho jAnepara vyaktike samakSa krUra aura duSTa jIva bhI apanI vairabhAvanAkA tyAga kara dete haiN| jahAM ahiMsaka rahatA hai, vahIM duSkAla, mahAmArI, Akasmika vipattiyAM evaM anya prakArake dukha prANImAtrako vyApta nahIM hote / ahiMsaka vyaktike sannidhAnase samasta prANiyoMko sukhazAnti milatI hai / ahiMsakakI AtmAme itanI zakti utpanna ho jAtI hai, jisase usake nikaTavartI vAtAvaraName pUrNa zAnti vyApta ho jAtI hai| jo prabhAva ahiMsakake pratyakSa rahanese hotA hai, vahI prabhAva usake nAma aura guNoMke smaraNase bhI hotA hai| viziSTa vyaktiyoMke guNoM ke cintanase sAmAnya vyaktiyoke hRdayame apUrva ullAsa, Ananda, tRpti evaM tadrUpa bananekI pravRtti utpanna hotI hai / NamokAra mantrame pratipAdita vibhUtiyome vizvakalyANakI bhAvanA vizeSa rUpase antanihita hai| svaya zuddha ho jAneke kAraNa ye AtmAe~ sasArake jIvoko satyamArgakA prarUpaNa karaneme samartha haiM tathA vizvakA prANIvarga usa kalyANakArI pakSakA anuH saraNa kara apanA hita sAdhana kara sakatA hai / vizvame kITa-patagase lekara mAnava taka jitane prANI haiM, saba sukha aura mAnanda cAhate haiM / ve isa AnandakI prAptime para-vastuoMko apanA samajhate haiM / tRSNA, moha, rAga, dveSa Adi manovegoke kAraNa nAnA prakArake ku-AcaraNa kara bhI sukha prApta karanekI icchA karate haiM / parantu vizvake prANiyoMko sukha prApta nahI ho pAtA hai| ahiMsaka svapara kalyANakAraka AtmAmokA Adarza aisA hI hai jisake dvArA sabhI apanA vizvAsa mora,
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 213 kalyANa kara sakate hai / jina paravastuoko bhramavaza apanA samajhane ke kAraNa azAntikA anubhava karanA paDa rahA hai, una sabhI vastuose mohabuddhi dUra ho sakatI hai / anAtmika bhAvanAe~ nikala jAtI haiM aura Atmika pravRtti hone lagatI hai / jabataka vyakti bhautikavAdakI ora jhukA rahatA hai, asatyako satya samajhatA hai, tabataka vaha sasAra paribhramaNako dUra nahI kara sakatA / NamokAra mantra kI bhAvanA vyaktime samRddhi jAgRta karatI hai, usameM AtmAke prati aTUTa AsthA utpanna karatI hai, tattvajJAnako utpanna kara mAtmika vikAsake lie prerita karatI hai aura banAtI hai vyaktiko AtmavAdI | yaha mAnI huI bAta hai ki vizvakalyANa usI vyaktise ho sakatA hai, jo pahale apanI bhalAI kara cukA ho / jisame svaya doSa, galatI, burAI evaM durguNa hoge, vaha anyake doSoM kA parimArjana kabhI nahI kara sakatA hai aura na unakA Adarza samAja ke lie kalyANaprada ho sakatA hai / kalyANamayI pravRttiyA~ tabhI sambhava haiM, jaba AtmA svaccha aura nirmala ho jAye / azuddha pravRttiyoke rahane para kalyANamayI pravRtti nahI ho sakatI orana vyakti tyAgamaya jIvanako apanA sakatA hai| vyakti, rASTra, deza, samAja, parivAra aura svaya apanI unnati svArtha, moha aura mahakArake rahate hue kabhI nahIM ho sakatI hai / ataeva NamokAra mantrakA Adarza vizvake samasta prANiyoke lie upAdeya hai| isa Adarza ke apanAnese sabhI apanA hitasAdhana kara sakate haiM / isa mahAmantrameM kisI daivI zaktiko namaskAra nahI kiyA gayA hai, kintu una zuddha pravRttivAle mAnavoko namaskAra kiyA hai, jinake samasta kriyA - vyApAra mAnava samAjake lie kisI bhI prakAra pIDAdAyaka nahI hote haiM / dUsare zabdome yo kahanA cAhie ki isa mantrame vikArarahita sAsArika prapacase dUra rahanevAle mAnavoko namaskAra kiyA gayA hai| ina vizuddha mAnavone apane puruSArthaM dvArA kAma, krodha, lobha, mohAdi vikAroko jIta liyA hai, jisase iname svAbhAvika guNa prakaTa ho gaye haiM / prAyaH dekhA jAtA hai ki sAdhAraNa manuSya ajJAna aura rAga-dveSake kAraNa svaya - -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 magalamantra NamokAra : eka anucintana galatI karatA hai tathA galata upadeza detA hai| jaba manuSyako ukta dono .. kamajoriyAM nikala jAtI hai taba vyakti yathArtha jJAtA draSTA ho jAtA hai aura anya logoko bhI yathArtha bAteM batalAtA hai| , pacaparameSThI isI prakArake zuddhAtmA haiM, uname ratnatraya guNa prakaTa ho gayA hai, ata: ve paramAtmA bhI kahalAte haiN| inakA naisargika veSa vItarAgatAkA sUcaka hotA. hai| ye nirvikArI AtmA vizvake samasta prANiyoMkA hita sAdhana kara .. sakate haiN| yadi vizvameM isa mahAmantrake AdarzakA pracAra ho jAye to Aja jo bhautika saMgharSa ho rahA hai, eka rASTrakA mAnava samudAya apanI parigraha-pipAsAko zAnta karaneke lie dUsare dezake mAnava samUhako paramANu bamakA nizAnA banA rahA hai, zIghra dUra ho jAye / maitrI bhAvanAkA pracAra, ahakAra aura mamatAkA tyAga isa mantra dvArA hI ho sakatA hai, ataH vizvake prANiyoke lie binA kisI bheda-bhAvake yaha mahAmantra zAnti aura sukhadAyaka hai| isame kisI mata, sampradAya yA dharmakI bAta nahI hai| jo bhI AtmavAdI haiM, una sabake lie yaha mantra upAdeya hai / ___ magalavAkyo, mUlamantro aura jIvana ke vyApaka satyokA sambandha saskRtike sAtha anAdi kAlase calA A rahA hai| saskRti mAnava jIvanakI vaha avasthA jaina saMskRti aura hai, jahA~ usake prAkRtika rAga-dveSokA parimArjana ho NamokAramantra jAtA hai / vAstavame sAmAjika aura vaiyaktika jIvana - ko Antarika mUla pravRttiyokA samanvaya hI saMskRti hai| saMskRtiko prApta karaneke lie jIvanake antastalame praveza karanA paDatA hai| sthUla zarIrake AvaraNake pIche jo AtmAkA saccidAnanda rUpa chipA hai, saMskRti use pahacAnanekA prayatna karatI hai| zarIrase AtmAkI ora, jar3ase caitanyakI ora, rUpase bhAvakI ora bar3hanA hI saMskRtikA dhyeya hai / yo to saskRtikA vyaktarUpa sabhyatA hai, jisame AcAra-vicAra, vizvAsa-paramparAeM, zilpa-kauzala Adi zAmila haiN| jaina saskRtikA tAtparya hai ki AtmAke ratnatraya guNako utpanna kara bAhya
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 215 jIvanako usIke anukUla banAnA tathA anAtmika bhAvoko choDa Atmika bhAvoMko grahaNa krnaa| ataeva jaina saskRtime jIvanAdarza, dhArmika Adarza, sAmAjika Adarza, pArivArika Adarza, AsthA aura vizvAsaparamparAe~. sAhityakalA mAdi cIjeM antarbhUta haiM / yo to jaina saskRtime ve hI cIjeM AtI haiM, jo Atmazodhaname sahAyaka hotI haiM, jinase ratnatraya guNakA vikAsa hotA hai| yahI kAraNa hai ki jaina saMskRti ahiMsA, parigraha, tyAga, sayama, tapa Adipara jora detI calI A rahI hai| Atmasamatva aura vItarAgatvakI bhAvanAse koI bhI prANo dharmakI zItala chAyAme baiTha sakatA hai / vaha apanA Atmika vikAsa kara ahiMsAkI pratiSThA kara sakatA hai / yo to jaina saMskRtike aneka tattva haiM, para NamokAra mahAmantra aisA tattva hai, jisake svarUpakA parijJAna ho jAnepara isa saskRtikA rahasya avagata karaneme atyanta saralatA hotI hai| Namo. kAramantrame ratnatrayaguNa viziSTa zuddha mAtmAko namaskAra kiyA hai| jina AtmAoMne ahiMsAko apane jIvaname pUrNataH utAra liyA hai, jinakI sabhI kriyAe~ ahiMsaka haiM, ye mAtmAeM jaina saMskRtikI sAkSAt pratimAeM haiM / unake namaskArase Adarza jIvanakI prApti hotI hai / paMca mahAvratIkA pAlana karanevAle mAtmasvarUpake jJAtA-draSTA parameSThiyokA veSa saMsArake sabhI veSoMse pare hai / lAla-pIle taraha-tarahake vastra dhAraNa karanA, DaNDA lAThI Adi rakhanA, jaTAeM dhAraNa karanA, zarIrame bha mUta lagAnA Adi aneka prakArake vepa haiM, kintu nagnatA veSAtIta hai, isame kisI bhI prakArake vepako nahIM apanAyA gayA hai| pacaparameSThI nimranya rahakara satyakA mArga anveSaNa karate haiN| unakI samasta kriyAe~ - mana, vacana aura zarIrakI kriyAeM pUrNa ahiMsaka hotI haiN| rAga-dveSa, jinake kAraNa jIvaname hiMsAkA praveza hotA hai, ina AtmAoMme nahI pAye jAte / vikAra dUra honese zarIrapara inakA itanA adhikAra ho jAtA hai ki pUrNa ahiMsaka ho jAnepara bhojanakI bhI inhe AvazyakatA nahIM rhtii|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 maMgalamantra NamokAra eka anucintana samaSTi ho jAnese sAsArika pralobhana apanI ora khIca nahI pAte haiN| dravya aura paryAya ubhaya dRSTise zuddha paramAtmasvarUpa ye AtmA hote haiN|| jaina saMskRtikA mukhya uddezya nirmala Atmatattvako prApta kara zAzvata sukha-nirvANa lAbha hai| zuddhAtmAokA Adarza sAmane rahane se tathA / zuddhAtmAoke AdarzakA smaraNa, cintana aura manana karanese zuddhatvako / prApti hotI hai, jIvana pUrNa ahiMsaka banatA hai| svAmI samantabhadrane apane bRhatsvayaMbhUstotrame zItalanAtha bhagavAnkI stuti karate hue kahA hai - sukhAmilApAnaladAhamUcchitaM mano nijaM jJAnamayAmRtAmbumiH / vyadidhyayasva vipadAhamohitaM yathA miSagmantraguNaiH svavigraham // rUpajIvite kAmasukhe ca sRSNayA divA zramArtA nizi zerate prajAH / svamArya naktadivamapramattavAnajAgarevAtmavizuddhavarmani / / arthAt - jaise vaidya yA mantravit mantroMke uccAraNa, manana aura dhyAnase sarpake vipase santapta mUrchAko prApta apane zarIrako viSarahita kara detA hai, vaise hI Apane indriya-viSayasukhakI tRSNArUpI agnikI jalanase mohita, heyopAdeyake vicArazUnya apane manako AtmajJAnamaya amRtakI varSAse zAnta kara diyA hai| saMsArake prANI apane isa jIvanako banAye rakhane aura indriyasukhako bhoganekI tRSNAse pIDita hokara dinameM to nAnA prakArake parizrama kara thaka jAte haiM aura rAta honepara vizrAmakarate haiN| kintu he prabho / Apa to rAta-dina pramAdarahita hokara AtmAko zuddha karanevAle mokSamArgame jAgate hI rahate haiN| uparyukta vivecanase yaha spaSTa hai ki pacaparameSThIkA svarUpa zuddhAtmA. maya hai athavA zuddhAtmAkI upalabdhike lie prayatnazIla AtmAe~ haiM / inakI samasta kriyAe~ AtmAdhIna hotI haiM, svAvalambana inake jIvaname pUrNatayA A jAtA hai kyoki karmAdimalase chUTakara anantajJAnAdi guNoke svAmI hokara AtmAnandame nitya magna rahanA, yahI jIvanakA saccA prayojana hai| paca
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 217 parameSThIkI AtmAe~ ina prayojanoko siddha kara letI haiM yA inakI siddhike lie prayatnazIla haiN| AtmA anAdi, svataH siddha, upAdhihIna eva nirdoSa hai / astra zastrose isakA chedana nahI ho sakatA, jalaplAvana se yaha bhIga nahI sakatA, Agase jala nahI sakatA, pavanase sUkha nahIM sakatA aura dhUpase kabhI nisteja nahIM ho sakatA hai / jJAna, darzana, sukha, vorya, samyaktva, agurulaghutva Adi ATha guNa isa AtmA me vidyamAna haiM / ye guNa isa AtmAke svabhAva hai, AtmAse alaga nahI ho sakate haiN| NamokAra mantra me pratipAdita paMcaparameSThI ukta guNoko prApta kara lete haiM athavA pacaparameSThiyoMme se jinhone una guNoko prApta nahIM bhI kiyA hai ve prApta karane kA upakrama karate haiM / isa sthUla zarIra ke dvArA ve apanI AtmasAdhanA me sarvadA saMlagna rahate haiM / 1 ye ahiMsA ke sAtha tapa aura tyAgakI bhAvanAkA anivArya rUpa se pAlana karate haiM, jisase rAga-dveSa Adi malina vRttiyopara sahajame vijaya pAte haiM / inake AcAra mora vicAra dono zuddha hote haiM / mAcAra kI zuddhike kAraNa ye pazu, pakSI, manuSya, kITa, pataMga, cITI Adi trasa jIvokI rakSAke sAtha pArthiva, jalIya, Agneya, vAyavIya Adi sUkSmAtisUkSma prANiyo takakI hiMsAse AtmaupamyakI bhAvanA dvArA pUrNatayA nivRtta rahate haiM / vicAra-zuddhi hone se inakI sAmyadRSTi rahatI hai, pakSapAta, rAga, dveSa, sakIrNatA inake pAsa phaTakane bhI nahI pAtI / pramANa aura nayavAdake dvArA apane vicArokA pariSkAra kara ye satya dRSTiko prApta karate haiM / NamokAra mantra meM nirUpita AtmAokA ekamAtra uddezya mAnavatAkA kalyANa karanA hai | ye pAMco hI prANImAtrake lie parama upakArI haiM / apane jIvana ke tyAga, tapazcaraNa, tattvajJAna aura AcaraNa dvArA samasta prANiyokA hita sAdhana karate haiN| unakI koI bhI kriyA, kisI bhI prANIke lie bAdhaka nahI ho sakatI hai / ye svaya sasAra bhramaNa janma, maraNake cakrase chuTakArA prApta karate haiM tathA anya jIvo ko bhI apane zArIrika yA -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 magalamantra NamokAra : eka anucintana vAcanika prabhAva dvArA isa sasAra-cakra se chUTa jAnekA upAya batalAte haiM / ataeva NamokAra mantra jaina saMskRtikA antaraga rUpa bhAvazuddhi - samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakAcaraNa Adike sAtha hai / isa mantrake Adarzase tapa aura tyAgake mArgapara vaDhane kI preraNA, ahiMsA aura aparigrahako AcaraName utArane kI zikSA, vizvabandhutva aura AtmakalyANakI kAmanA utpanna hotI hai | isa mahAmantra vyaktikI apekSA guNoko mahattA dI gayI hai / ataH yaha ratnatrayarUpa saMskRtikI prApti ke lie sAdhakako Age baDhAtA hai / usake sAmane paMcaparameSThiyokA AcaraNa prastuta karatA hai, jisase koI bhI vyakti AtmAko saMskRta kara sakatA hai / AtmAkA saccA saskAra tyAgadvArA hI hotA hai, isase rAga-dveSokA parimArjana hotA hai aura saMyamakI pravRtti bhI prApta hotI hai / antaraga AtmAko ratnatrayake dvArA hI sajAyA jAtA hai, isake binA AtmAkA saMskAra kabhI bhI sambhava nahI / NamokAra - mantrakA Adarza marUnI, akarmA, abhoktA, caitanyamaya, jJAnAdi pariNAmoMkA kartA aura bhoktAko anubhUtime lAnA hai| jisa prazama guNa- kaSAyabhAvase AtmAmeM paramAnanda AyA, vaha bhI isIke Adarzase milatA hai / ata. jaina saMskRtikA vAstavika Adarza isa mahAn mantra dvArA hI prApta hotA hai / bAhya jaina saMskRti sAmAjika eva pArivArika vikAsa, upAsanAvidhAna, sAhitya, lalitakalAe~, rahana-sahana, khAna-pAna Adi rUpaye hai | ina vAhya jaina saMskRti ke agoke sAtha bhI NamokAramantrakA sambandha hai / ukta saMskRtike sthUla avayava bhI isake dvArA anuprANita haiM / niSkarSa yaha hai ki isa mahAmantrake Adarza mUla pravRttiyo, vAsanAmI aura anubhUtiyoko niyantrita karaneme samartha haiN| naitika jIvana - buddhi-dvArA niyantrita indriyaparatA isa AdarzakA phala hai / yataeva nivRtti pradhAna jaina saMskRtikI prApti isa mahAmantra dvArA hotI hai / ataH NamokAra mantrakA Adarza, jisake anukaraNapara jIvana ke AdarzakA nirmANa kiyA jAtA hai, tyAga aura pUrNa ahiMsakamaya hai / isa mantra se jaina saMskRtikI sArI rUpa-rekhA sAmane prastuta
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 219 ho jAtI hai / manuSya hI nahI, pazu-pakSI bhI kisa prakAra apane vikAroMke tyAga aura jIvanake niyantraNase apane AtmAko saskRta kara cuke hai / saskRtikA eka spaSTa mAnacitra arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhukA nAma smaraNa karate hI sAmane prastuta ho jAtA hai| isa satyase koI inakAra nahIM kara sakatA hai ki vyaktikI antaraga aura bahiraga rUmAkRti hI usakA Adarza hai, yaha Adarza anya vyaktiyoke lie jitanA upayogI eva prabhAvotpAdaka ho sakatA hai, usa vyaktikI saskRtiko utanA hI prabhAvita kara sakatA hai| pacaparameSThIdvArA svAvalambana aura svAtantryake bhAva jAgRta hote haiN| kapinekI bhAvanA, jisake kAraNa vyakti paramukhApekSI rahatA hai aura apane uddhAra eva kalyANake lie anyakI sahAyatAkI apekSA karatA rahatA hai, jaina saskRtike viparIta hai / isa mahAmanyakA Adarza svayaM hI apane puruSArtha-dvArA sAdhu avasthA dhAraNa kara siddha avasthA prApta karanekI ora saketa karatA hai| ataeva Namo. kAramantra jaina saskRtikA saccA aura spaSTa mAnacitra prastuta kara detA hai| NamokAramantra pratyeka vyaktiko sabhI prakArase sukhadAyI hai / isa mahAmantra-dvArA vyaktiko tIno prakArake kartavyo - AtmAke prati, dUsaroke prati ___ aura zuddhAtmAoMke prati-kA parijJAna ho jAtA upasaMhAra hai| AtmAke prati kiye jAnevAle kartavyoMme naitika kartavya, saundaryaviSayaka kartavya, bauddhika kartavya, Arthika kartavya aura bhautika kartavya parigaNita hai| ina samasta kartavyopara vicAra karanese pratIta hotA hai ki isa mahAmantrake Adarzase hame apanI pravRttiyo, vAsanAo, icchAo aura indriya-vegopara niyantraNa karanekI preraNA milatI hai / Atmasayama aura AtmasammAnako bhAvanA jAgRta hotI hai / dUsaroMke prati sampanna kiye jAnevAle kartavyome kuTumbake prati, samAjake prati, dezake prati, nagarake prati, manuSyoMke prati, pazuoke prati aura per3a-paudhoke prati kartavyokA samAveza hotA hai / dUsaroke prati kartavya sampAdana karaneme tIna
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 maMgalamantra NamokAra - eka anucintana vAteM pradhAnarUpase AtI haiM - sacAI, samAnatA aura propkaar| ye tInoM bAteM NamokAra mantrakI ArAdhanAse hI prApta ho sakatI haiM / isa mahAmantrakAmAdarza / hamAre jIvaname ukta tIno bAtoMko utpanna karatA hai| zuddhAtmA-paramAtmA. ke prati kartavyameM bhakti aura dhyAnako sthAna prApta hotA hai / hame nitya prati zuddhAtmAoMkI pUjA kara unake Adarza gurgoM ko apane bhItara utpanna karanekA prayAsa karanA hogaa| kevala NamokAra mantrakA dhyAna, uccAraNa aura smaraNa uparyukta tInoM prakArake kartavyoke sampAdaname parama sahAyaka hai| prAya loga AzaMkA kiyA karate hai ki bAra-bAra eka hI mantrake jApase koI navIna artha to nikalatA nahI hai, phira jJAname vikAsa kisa prakArahotA hai ? AtmAke rAga-dveSa vicAraeka hI mantra nirantara japanese kaise dUra ho jAte haiM ? eka hI pada yA zloka bAra-bAra abhyAsame lAyA jAtA hai, taba usakA koI vizeSa prabhAva AtmApara nahI par3atA hai| ataH maMgalamantroM ke bAra-bAra jApakI kyA AvazyakatA hai ? vizeSataH NamokAramanyake sambandhame yaha AzaMkA aura bhI adhika savala ho jAtI hai; kyoki jina mantroke svAmI yakSa, yakSiNI yA anya koI zAsaka deva mAne jAte haiM, unamantroMke vAravAra uccAraNakA abhiprAya unake adhikArI devoko tulAnA yA savaMdA unake sAtha apanA samparka banAye rakhanA hai| para jisa mantrakA adhikArI koI zAsaka deva nahI hai, usa mantra ke bAra-bAra paThana aura mananase kyA lAbha? - isa AzaMkAkA uttara eka gaNitake vidyArthIkI dRSTise baDe sundara Dhagase diyA jA sakatA hai| dazamalavake gaNitame Avarta sakhyA vAra-vAra eka hI AtI hai, para pratyeka dazamalavakA eka navIna artha eva mUlya hotA hai / isI prakAra NamokAra mantra ke bAra-bAra uccAraNa aura mananakA pratyeka bAra nUtana hI artha hogaa| pratyeka uccAraNa ratnatraya guNa viziSTa AtmAoMke adhika samIpale jAyegA ! vaha sAdhaka jo nizchala bhAvase aTUTa zraddhAke sAtha isa mahAmantrakA smaraNa karatA hai, isake jApa-dvArA utpanna honevAlI zaktiko samajhatA hai| viSayakapAyako jItane ke lie isa mahAmantrakA
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra * eka anucintana 221 jApa amogha astra hai / para itanI vAta sadA dhyAna rakhane kI hai ki manya jApa karate hue tallInatA A jaaye| jisane sAdhanAkI prArambhika sIDhIpara paira rakhA hai. mantra jApa karate samaya usake maname dUsare vikalpa AyeMge, para unakI paravAha nahI karanI caahie| jisa prakAra Arambhame agni jalAnepara niyamata. buAM nikalatA hai, para agni jaba kucha dera jalatI rahatI hai, to dhuAMkA nikalanA vanda ho jAtA hai| isI prakAra prArambhika sAdhanAke samakSa nAnA prakArake sakalpa-vikalpa Ate haiM, para sAdhanApathame kucha Age baDha jAnepara vikalsa ruka jAte haiN| ata. hanu zraddhApUrvaka isa mantrakA jApa karanA caahie| mujhe isame rattI-bhara bhI zaka nahIM hai ki yaha maMgalamantra hamArI jIvana-DorahogA aurasakaTose hamArI rakSA kregaa| isa mantrakA camatkAra hai hamAre vicAroke parimArjaname / yaha anubhava pratyeka sAdhakako thor3e hI dinoMme hone lagatA hai ki pacamahAvrata, maitrI,pramoda, kAruNya aura mAdhyastha ina bhAvanAoMke sAtha dAna, zIla, tapa aura dhyAnakI prApti isa mantrakI dRDha zraddhA-dvArA hI sambhava hai| jaina vananevAlA pahalA sAdhaka to isa NamokAra mantrakA zraddhAmahita uccAraNa karatA hai / vAsanAokA jAla, krodha-lobhAdi kaSAyokI kaThoratA Adiko isI mantrakI sAdhanAse naSTa kiyA jA sakatA hai| ataeva pratyeka vyaktiko sote-jAgate, uThate-baiThate sabhI avasyAmome isa mantrakA smaraNa rakhanA cAhie / abhyAsa ho jAnepara anya kriyAome saMlagna rahanepara bhI NamokAra mantrakA pravAha antazcetanAmeM nirantara calatA rahatA hai / jisa prakAra hRdayakI gati nirantara hotI rahatI hai, usI prakAra bhItara praviSTa ho jAnepara isa mantrakI sAdhanA satata cala sakatI hai / isa magalamantrakI ArAdhanAme isa bAtakA dhyAna rakhanA hogA ki ise ekamAtra totekI taraha na raTeM / balki avAchanIya vikAroko manase nikAlanekI bhAvanA rakhakara aura mantrakI aisA karanekI zaktipara vizvAsa rakhakara hI isakA jApa kreN| jo sAdhaka apane pariNAmoko jitanA adhika
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 / 7 - - 222 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana lagAyegA, use utanA hI adhika phala prApta hogaa| yaha satya hai ki isa mantrakI sAdhanAse zane -zanaiH AtmA nIroga-nivikAra hotA jAtA hai| Atmabala bar3hatA jAtA hai| jahAM taka sambhava ho isa mahAmantrakA prayoga AtmAko zuddha karaneke lie hI karanA cAhie / laukika kAryoMkI sidike lie isake karanekA artha hai, maNi dekara zAka kharIdanA. ataH mantrako sahAyatAse kAma-krodha-lobha-mohAdi vikAroko naSTa karanA cAhie / yaha mantra maMgalamantra hai, jIvaname sabhI prakArake magaloMko utpanna karanevAlA hai.| amagala - vikAra, pApa, asad vicAra Adi sabhI isakI ArAdhanAse naSTa ho jAte haiN| namaskAra mAhAtmya gAthA paccIsIme batAyA gayA hai / jiNa sAsaNassa sAro caudasa puvANa so samuddhAro. jassa maNe navakAro saMsAre tasya kiM kuNaI // eso maMgala-nilao mayavilamo sayalasaMghasuhajaNamo. navakAraparamamaMto ciMti bhamittaM suhaM , deI navakArabho bho sAro maMto na bhasthi tiyaloetamhAhu aNudiNaM 'ciya, paThiyanvo prmmttiie|| harai duI kuNai suhaM jaNai jasa sosae bhavasamuI / ihaloya-paraloiya-suhANa mUlaM namokkAro / arthAt-yaha NamokAra magala mantra jina-zAsanakA sAra aura caturdazapUrvokA samuddhAra hai| jisake maname yaha NamokAra mahAmantra hai| saMsAra usakA kucha bhI nahIM vigAr3a sakatA hai| yaha mantra magalakA AgAra bhayako dUra karanevAlA, sampUrNa caturvidha saMghako sukha denevAlA aura cintanamAnase apariH mita zubha phalako denevAlA hai| tInoM lokoMmeM NamokAra mantrase bar3hakara kucha bhI sAra nahI hai, isalie pratidina bhaktibhAva aura zraddhApUrvaka isa mantrako par3hanA cAhie / yaha dukhoMkA nAza karanevAlA, sukhoko denevAlA, yazako utpanna karanevAlA aura saMsArarUpI samudrase pAra karanevAlA hai| isa mantrake samAna ihaloka aura paralokameM anya kucha bhI sukhadAyaka nahIM hai| FERE 1 114 1 . rans ripA4. .. "
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa naM01 (NamokAramantrasambandhI gariNatasUtra 1 NamokAra mantrake akSarokI sakhyAke ikAI, dahAI rUpa aMkoMkA paraspara guNA karanese yoga aura pramAda sakhyA AtI hai / yathA- 35 akSara haiM, isame ikAIkA aka 5 aura dahAIkA aka 3 haiM; ataH 543 = 15 ko yoga yA pramAda / 2. NamokAra mantrake ikAI, dahAI rUpa arkoko joDanese karma saMkhyA AtI hai / yathA - 35 akSara sakhyAme 5+ 3 = 8 kama saMkhyA / 3 NamokAra mantrakI akSara saMkhyAkI ikAI akasakhyAme-se dahAI rUpa apha sakhyAko ghaTAnese mUladravya sakhyA, naya sakhyA, bhAvasaMkhyA AtI hai| yathA 35 akSara saMkhyA hai, isakA ikAI aka 5, dahAI aka 3 hai, ata 5 - 32 jIva aura ajIva dravya, dravyAthika aura paryAyAthika naya yA nizcaya aura vyavahAra naya, sAmAnya aura vizeSa, antaraMga aura vahiraga athavA dravyahiMsA aura bhAvahiMsA, pratyakSa aura parokSa pramANa / 4. NamokAra mantrako sravasakhyAke ikAI, dahAI rUpa aMkoMkA guNA kara denepara avirati yA zrAvakake vratokI sakhyA athavA anuprekSAokI sakhyA nikalatI hai| yathA NamokAramantra svarasaMkhyA' 34 hai, ata: 443 = 12 avirati, zrAvakake vrata yA anuprekssaa| 5 NamokAra mantrako svara sakhyAke ikAI, dahAIke akoko joDa dene para tattva, naya yA saptabhagIke bhagokI sakhyA AtI hai| yathA 34 svara saMkhyA hai, ata. 4+3= 7 tattva, naya yA maMgasakhyA / 1. dekheM, iso pustakakA pR0 75 /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana / 6. NamokAra mantrake svara, vyaMjana aura akSaroMkI saMkhyAko yoga kara denepara prApta yogakA saMkhyA-pRthaktvake anusAra anyonya yoga karane para padArtha saMkhyA AtI hai| yathA 34 svara, 30 vyaMjana aura 35 akSara haiM, ataH 34+30 + 35 % 99 isa prApta yogaphalako anyonya yoga kiyaa| 9+ 9 - 18, punaH anyonya yoga saskAra karanepara 1 + 8-9 padArtha sNkhyaa| 7. NamokAra mantrake samasta svara aura vyaMjanoMkI saMkhyAko sAmAnya pada saMkhyAse guNA kara svara saMkhyAkA bhAga denepara zeSa tulya guNasthAna aura mArgaNA-sakhyA AtI hai / athavA NamokAra mantrake samasta svara aura vyaMjanokI saMkhyAko vizeSapada saMkhyAse guNA kara vyaMjanoko saMkhyAkA bhAga denepara zeSa tulya guNasthAna aura mArgo saMkhyA AtI hai.! yathA - isa mantrake vizeSa pada 11, sAmAnya 5, svara 34, vyaMjana 37 haiN| ataH 34 + 30 % 6445% 320234% la aura 14 zeSa, 14 zeSa tulya hI guNasthAna yA mArgaNAkI saMkhyA hai| athavA 30 + 34 % 64411 = 704:30 - 32 labdhi, aura 14zeSa yahI zeSa saMkhyA guNasthAna yA mArgaNAkI hai| samasta svara aura vyaMjamokI sakhyAko vyaMjanoMkI saMkhyAse guNA kara vizeSapada saMkhyA kA bhAga denepara zeSa tulya dravyo yA jIvoke kAryakI saMkhyA AtI hai| yathA - 30+ 34% 64430 1320011 = 174 la. aura zeSa / 6 zeSa sakhyA hI kAya, aura dravyoMkI saMkhyA hai / athavA - samasta svara aura vyaMjanoMphI saMkhyAko svara sakhyAse guNAkara sAmAnya pada saMkhyAkA mAga denepara,zeSa tulya dravyAra kI tathA jIvoke kAyakI saMkhyA AtI hai| yathA - 30 1316 64434 % 2176-5-434 labdha aura... zeSa / yahA: pramANa dravya aura kAyakI sakhyA hai| 1. 2. zsI pustakakA pR0 136 /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra eka anucintana 225 5 9. NamokAra mantrakI mAtrAo svara, vyajana aura vizeSa padake yogame sAmAnya akSarokA anyonya guNanaphala joDa denese kula karmaprakRtiyokI sakhyA hotI hai / yathA isa mantrakI 58 mAtrAe~, 34 svara, 30 vyajana, 11 vizeSapada, 35 sAmAnya akSara aura sAmAnya akSarokA anyonya guNanaphala = 5X3 = 15, ataH 58 + 34 + 30 + 11 + 15 = 148 karma prakRtiyA~ | 10 mAtrAo, svara evaM vyajanokI saMkhyAkA yoga kara denepara udaya yogya karma prakRtiyAM AtI hai; yathA 58 + 30 + 34 = 122 udayayogya prakRti saMkhyA / 11. mantrakI svara aura vyaMjana sakhyAkA pRthaktvake anusAra anyonya guNA karanese vanva yogya prakRtiyokI sakhyA AtI hai / yathA vyaMjana 30, svara 34, anyonya krama guNanaphala 30 = 0, isa kramame zUnya damakA mAna detA hai; 4 x 3 = 12H.12x 10 = 120 bandha yogya prakRtiyA~ | 12 NamokAra mantrakI vyajana sakhyAkA ikAI, dahAI kramase yoga karanepara ratnatrayakI sakhyA AtI hai / yathA 30 vyajana sakhyA hai, 0 + 3 = 3 ratnatraya sakhyA, dravyakarma, bhAvakarma aura nokarma, manogupti, vacanagupti, aura kAya gupti athavA mana, vacana aura kAya yoga / 13. svara aura vyajana sakhyAkA yoga kara ikAI, dahAI aka kramase guNA karanepara tIrthaMkara saMkhyA AtI hai / yathA 30 + 34 = 64, anyonya krama karanepara 4X6 = 24 = tIrthaMkara sakhyA / 14 svara saMkhyAko ikAI, dahAI kramase guNA karanepara cakravartiyokI sakhyA AtI hai / yathA 34 svara, anyonya krama karanepara 4X3 = 12 cakravartI, dvAdaza anuprekSA, dvAdaza vrata Adi / - 1. isI pustakakA 50 136 /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 maMgalamantra NamokAra eka anucina * ?? 15. svara, vyaMjana aura akSaroke yogakA anyonya kramase yoga karanepara nArAyaNa, pratinArAyaNa aura baladevakI saMkhyA AtI hai yathA svara 34, vyaMjana 30, akSara 35; ataH 30 + 343 anyonya krama yoga 9 + 9 = 18, puna anyonya krama yoga 9 nArAyaNa, pratinArAyaNa aura baladevokI saMkhyA 16 NamokAra mantrako mAtrAoMkA ikAI, dahAI kramase yoga karanepara cAritra saMkhyA AtI hai / yathA - r khy. | 58 mAtrAe~ - 8+5= 13 cAritra / 17. NamokAra mantrakI mAtrAoMkA ikAI, dahAI kramase guNA karanepara jo guNanaphala prApta ho, usakA pArasparika yoga karanepara gati kaSAya aura vandha saMkhyA AtI hai / yathA 58 mAtrAe~ haiM, ataH 8X 5 = 40,0 + 4 = 4 gati, kaSAya aura bandha saMkhyA / 18. NamokAra mantrakI akSara saMkhyAkA paraspara guragA kara guNanaphalame se sAmAnya pada saMkhyA ghaTAnepara karma saMkhyA AtI hai / yathA 35 10 kama T pa0 = kramake anusAra guNa t / yathA - 34 svara kramameM zUnya dasake 0X3 = 0 isa akSara saMkhyA, 5 X3 = 15, 15 - 5 sA0 19. svara aura vyaMjana saMkhyAkA pRthaktva anyonya kara yoga kara denepara parISaha saMkhyA AtI hai 30 vyaMjana * 4X3 = 12, tulya hai / ata 12 + 10 = 22 parISaha saMkhyA / " 20 svara aura vyaMjana saMkhyAkA joDa kara yogaphalakAM viralana kara pratyekake Upara dokA aMka dekara paraspara sampUrNa doke aMkoMkA guNA karanepara guNanaphala rAzime se eka ghaTA denepara samasta zrutajJAna ke 4.4 akSaroMkA yoga AtA hai / yathA 34 + 30 = 64 R 2 3.2 3 . . 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 / 1 ........1 2 = 18446744073709551616 - 1 = 18446744073709551615 samasta zrutajJAnake antara
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ r 1 pariziSTa naM0 2 anucintanagata pAribhASika zabdakoSa agurulaghutva guNa 217 yaha vaha guNa hai jisake nimitta se dravyakA dravyatva banA rahatA hai / aghAtiyA karma vAle karma | acetana 33 Atma guNokA ghAta na karane 84 acetana anubhUtiyAM ve haiM jinakI tAtkAlika cetanA manuSyako nahI rahatI, kintu usake jIvanapara unakA prabhAva paDatA rahatA hai / bhaNu pudgala ke sabase choTe Tukar3e yA aMzako aNu kahate haiM / 142 avizaya 40 haiM - antaraMga aura vahiraMga / antaraMga parigraha ve adbhuta yA camatkArapUrNa vAteM jo sAmAnya vyaktiyoMme na pAyI jAyeM, atizaya kahalAtI haiM / adhikaraNa 124 vastuke AdhArakA nAma aghi karaNa hai / adhikaraNa ke do bheda 46 Antarika rAga, dveSa, kAma, krodhAdi vikArome mamatva bhAva rakhanA antaraMga parigraha hai / yaha caudaha prakArakA hotA hai / antarAtmA 32 zarIra, dhana-dhAnyAdi samasta paravastuoMse mamatvabuddhirahita honA evaM saccidAnanda svarUpa AtmAko hI apanA samajhanA, antarAtmA hai / antarAya karma 39 sukha jJAna eva aizvayaM prAptike sAdhanoMme vighna utpanna karanevAlA karma antarAya karma kahalAtA hai / anAnupUrvI 148 pada vyatikrama se NamokAra mantra kA pATha karanA yA jApa karanA anAnupUrvI hai / apakarSaNa 1 130 karmoMke sthitibandha evaM anu
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 bhAga vandhakA ghaTa jAnA apakarSaNa hai / abhiprAya 118 NamokAra mantrake rahasya yA maMgalamantra NamokAra : eka anucintana bhAvakI jAnakArI / abhiruci 119 abhiruci asphuTa dhyAna hai tathA dhyAna abhirucikA hI sphuTa rUpa hai / abhyAsa 119 manovijJAna batalAtA hai ki abhyAsa ( Exercise ) bAra-vAra kisI kAryake karanekI pravRtti jisakA dUsarA nAma AvRtti ( Repetition ) hai, dhyAna Adike lie upayogI hai / abhyAsa niyama 80 abhyAsa niyamako Adata nirmAkA niyama bhI kahA gayA hai (The law of habit-formation ) I isa niyamake do pramukha aMga haiM - pahaleko upayogakA niyama ( The law of use) aura dUsareko anupa - yogakA niyama ( The law of disuse ) kahate haiN| ye dono ekadUsareke pUraka hai / upayogakA niyama yaha batalAtA hai ki yadi eka khAsa paristhitike prati vAra-bAra eka 71 tarahakI pratikriyA prakaTa kI jA to usa paristhiti aura pratikriyA * ke bIca eka sambandha sthApita jAtA hai / araNyapITha ekAnta nirjana araNya meM jokara NamokAra mantra yA anya kisI 2 mantrakI sAdhanA karanA araNya pITha hai / bhartha guraNa paryAya yukta padArthakA nAma artha hai / artha paryAya 35 pratikSaNa honevAle sUkSma ardha paryakAsana pariNamanako artha paryAya kahate haiN| .105 isa Asana meM 'dhyAnake samaya ardha padmAsana lagAya jAtA hai / avacetana 2 cetanonmukhaM mana hai / manake isa cetana manake pare avacetana yA starame ve 'bhAvanAe~ smRtiyA~, prakAzita nahIM haiM kintu jo cetanAicchAe~ tathA vedanAe~ rahatI hai jo para Aneke lie tatpara haiM / koI bhI 41 r myrd
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 229 vicAra cetana maname prakAzita hone- cintita rahanA ArtadhyAna haiN| ke pUrva avacetana maname rahatA hai| Adata adhirati * 104 Adata manuSyakA ajita vratarUpa pariNata na honA mAnasika guNa hai| manuSyake jIvanaavirati hai / isake bAraha bheda haiN| me do prakArakI pravRttiyAM kAma asaMyama . 27 karatI haiM - janmajAta aura ajita / indriyAsakti aura hiMsArUpa ajita pravRttiyAM hI mAdata hai| pariNatiko asayama kahA jAtA hai| AnupUrvI 148 AkhyAtika - 123- ucca guNoke AdhArapara yA kriyAvAcaka dhAtuose niSpanna kisI-kisI vizeSa kramake AdhArahonevAle zabda AkhyAtika kahalAte para kisI vastukA sanniveza karanA haiN| jaise-bhavati, gacchati aadi| AnupUrvI hai| bhAcAra 15 Arjava sAttvika pravRttiyokA mAla- ' AtmAke sarala pariNAmoko mbana grahaNa karanA AcAra hai| Arjava kahate hai| AcArame jIvanavyApI una sabhI Avazyaka pravRttiyokA Akalana kiyA jAtA jina kriyAokA pAlana karanA hai jinase jIvanakA sarvAMgINa munike lie atyAvazyaka hotA hai, nirmANa hotA hai| unhe Avazyaka kahate haiM / AvaAcArAga zyakake 6 bheda haiN| gyAraha agome yaha pahalA aMga mAsana hai| isame muni aura gRhasthake sabhI * dhyAna karaneke lie baiThanekI prakArake AcaraNokA varNana kiyA vizeSa prakriyAko Asana kahA jAtA hai| jAtA hai| mArtadhyAna 105 Asana-zuddhi 'iSTaviyoga aniSTasayogAdise kASTha, zilA, bhUmi yA caTAI 20 - -
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 para ahiMsaka vRttipUrvaka AsIna honA Asana zuddhi hai| Asanako sAvadhAnIpUrvaka zuddha rakhanA Asana zuddhi hai / bhAstikya maMgalamantra NamokAra : eka anucintana icchita kriyA 78 jo kriyA hame abhISTa hotI hai use icchita kriyA kahate haiM / yaha anukUla vAtAvaraName prakAzita hotI hai / indriyagocara 29 loka-paralokame AsthA rakhanA Astikya hai / Asrava 30 karmoke Aneke dvArako Asrava kahate haiM / isake do bheda hai - bhAva Asrava aura dravya mAsrava / icchA 85 icchAzakti manuSyakI vaha mAnasika zakti hai, jisake dvArA vaha kisI prakArake nizcayapara pahu~catA hai aura usa nizcayapara dRr3ha rahakara use kAryAnvita karatA hai / sakSepame kisI vastukI cAhako icchA kahate haiM / cAha manuSya ke vAtAvaraNake samparkase utpanna hotI hai usakA lakSya kisI bhogakI prApti hotA hai / yaha kriyAtmaka manovRtti hai / aprakAzita icchAe~ vAsanA kahalAtI haiM / mora prakAzita icchAbhoko icchA kahate haiM / } 35 jo indriyoke dvArA grahaNa kiyA jA sake use indriyagocara yA indriyagrAhya kahate haiM / uccATana 88 jina mantroke dvArA kisIke manako asthira, ullAsa rahita eva nirutsAhita kara padabhraSTa yA sthAnabhraSTa kara diyA jAye ve mantra uccATana mantra kahalAte haiM / uddiSTa 148 padako rakhakara saMkhyAkA Ana yana karanA uddiSTa hai / utkarSaNa 130 karmokI sthiti aura anubhAga vandhakA bar3hanA utkarSaNa hai / udaya 130 samaya pAkara karmoMkA phala denA udaya hai / udIraNA 130 samayase pahale hI karmo kA phala 7
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamalAsana maMgalamantra NamokAra eka anucintana 231 dene laganA udIraNA hai| zarIrako audArika zarIra kahate hai| upayoga 130 aupasargika 122 jAnane-dekhane rUpa cetanAkI upasargavAcaka pratyayoko zabdovizeSa pariNatikA nAma upayoga hai| ke pahale joDa denese jo navIna zabda upAMzu 113 banate haiM ve aupasargika kahe jAte haiN| antarjalparUpa kisI mantrakA 105 jApa karanA - mantrake zabdoko kamalAsana padmAsanakA hI mUkhame bAhara na nikAlakara kaNTha- dUsarA nAma hai| isame dAhinA yA sthAname zabdokA gujana karate rahanA bAyAM paira ghuTanese moDakara dUsare ho upAzu vidhi hai| perake jaghAmUlapara jamA dIjie aura umaMga ___78 dUsare pairako bhI mor3akara usI kisI bhI kAryake prati utsAha prakAra dUsare jaghAmUlapara rkhie| grahaNa karanekI kriyA umaga kaha. kalpanA 87 lAtI hai| pUrva anubhUtiyo tathA unase RjusUtra 121 sambaddha ghaTanAoko vimbI (ImabhUta aura bhAvI paryAyoko ges) ke rUpame saMjonekI mAnasika choDakara jo vartamAnako hI grahaNa kriyAko kalpanA kahate haiM / karatA hai usa jJAna aura vacanako kaSAya RjusUtra naya kahate haiN| jo AtmAko kase arthAt duHkha evaMbhUta 120 de athavA AtmAkI krodhAdi rUpa jisa zabdakA jisa kriyA rUpa vikAramaya pariNatiko kaSAya artha ho usa kriyA rUpa pariNata karate hai| padArthako hI grahaNa karanevAlA vacana kAyazuddhi 72 aura jJAna evabhUta naya hai| yatnAcArapUrvaka zarIra zuddha audArika zarIra 42 karanekI kriyAko kAyazuddhi manuSya aura tiyaMcoke sthUla kahate haiM /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCHEM .AL - " ' 232 magalamantra NamokAra : eka anucintana kumAnuSa 38 gotra , kubhoga bhUmike rahanevAle aise gotra karmake udayase manuSyako manuSya jinake zarIrako AkRti ucca AcaraNa yA nIca AcaraNavibhinna aura vicitra prakArako ho| vAle kula meM janma lenA paDatA hai| kriyAkendra 78 ghAtiyAkarma kriyAvAhI nADiyA~ mastiSka- AtmAke guNoMkA ghAta karane ke jisa sthAname kendrita hotI haiM, vAle karma ghAtiyA kahalAte haiN| usakA nAma kriyA kendra hai| caturvidha saMgha 57 kriyAtmaka 78 muni, ajikA, zrAvaka aura kriyAtmaka vaha manovRtti hai zrAvikA ina cAroke saMghako jisake dvArA mAnavake samasta kriyA. caturvidha saMgha kahate haiN| .. kalApoMkA saMcAlana ho / isake do caritra bhaMda haiM - janmajAta aura ajita / icchAzaktike kAryakA mAnakriyAvAhI 74 sika pariNAma caritra hai| kucha suSumnAme sthita kriyAvAhI ve loga manuSyake saMskAra-pujako hI nADiyAM haiM jo zarIrake bAharI aMga- caritra mAnate haiN| kucha manovaijJAmeM honevAlI kisI bhI prakArako nika caritrako AdatoMkA puja uttejanAkI sUcanA detI haiN| batAte haiN| guNasthAna 32 cetana mana ___moha aura yogake nimittase cetana mana, manakA vaha bhAga honevAle AtmAke pariNAmavizeSa hai jisameM manakI samasta jJAta guNasthAna hai| kriyAe~ calA karatI haiN| .. gupsi 45 caudaha pUrva 44. mana, vacana aura kAyakA pUrNa bhagavAna mahAvIrake , pahale nigraha karanA gupti hai| Agamika paramparAmeM jo anya varta .
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra . eka anucintana mAna the ve pUrva grantha kahalAye | inakI sakhyA caudaha hone se ye caudaha pUrva kahe jAte haiM / 88 jRmbhaNa bhUta, jina mantro kI zaktiyo se zatru preta, vyantara Adi bhaya trasta ho jAyeM, kA~pane lageM, una mantroko jRmbhaNa kahate haiM / jinakalpi 49 jinakalpikA artha hai samasta parigrahake tyAgI digambara uttama ghArI sAghu 1 ye ekAdazAga sahanana sUtroMke dhAraka guhAvAsI hote haiM / jijJAsA 119 kisI vastu yA vicArako jAnanerUpa jo pravRtti hotI hai use jijJAsA kahate haiM / tatparatA niyama tapa tapa hai | tyAga 45 icchAbhokA nirodha karanA 233 27 kisI vastuse mamatA yA mohako choDanA tyAga kahalAtA hai / tyAgakA tAtparyaM dAnase hai / damana 80 isa niyama ke anusAra prANIko aise kAma karaneme Ananda milatA hai jisake karanekI taiyArI usame hotI hai aura aise kAma karanese use asantoSa prApta hotA hai jisake karanekI taiyArI usameM nahI hotI / 81 mUla pravRttike prakAzanapara niyantraNa karanA damana kahalAtA hai / darzanAvaraNa 40 jo karma AtmA ke darzana guNakA AcchAdana karatA hai vaha darzanAvaraNIya karma kahalAtA hai / darzanopayoga 26 padArthake sAmAnya rUpako grahaNa caitanyarUpa pravRtti karanevAlI darzanopayoga hai / dezavatI 32 jo zrAvaka vratoke dhAraNa karanevAle gRhastha haiM ve dezavratI haiN| daivasika 175 dinokI avadhise kiye jAnevAle vratoko daivasika vrata kahate haiM / daivasika vratome daza lakSaNa, puSpAjali aura ratnatraya Adi hai /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 davyazuddhi 124 magalamantra NamokAra * eka anucintana dravya liMgI 57 vipAkavicaya aura sasthAnaviSaya ___ munivezI, kintu samyaktva- rUpa cintanako dharmadhyAna kahate haiN| hIna jaina muni drayaliMgI kahalAtA dhyAna 102 dhyAna denA eka aisI prakriyA " hai jo vyaktiko vAtAvaraName upapAyakI antaraga zuddhiko dravya- sthita aneka uttejanAoMme-se usakI zuddhi kahA gayA hai| emokAra yabhiruci eva manovRttike anukUla mantrakA jApa karaneke lie batAyI kisI eka uttejanAko cuna lene gayI ATha prakArako zuddhiyoMme yaha tathA usake prati pratikriyA prakaTa pahalI zuddhi hai| karaneko vAdhya karatI hai| dravya saMkoca dhAraNA zarIrako namrIbhUta banAnA ___ jisakA dhyAna kiyA jAye, dravya sakoca hai| usa viSayame nizcala rUpase manako dravya sasAra jazanamA lagA danA dhAraNA hai / ke astitvako dravya saMsAra kahate haiN| ny| dvAdazAga 71 vastukA Azika jJAna naya akSarAtmaka zratajJAnake AcA- kahalAtA hai| rAga sUtrakRtAga Adi dvAdaza bhedo- naSTa 148 ko dvAdazAga kahate haiN| sakhyAko rakhakara padakA pramANa 45 nikAlanA naSTa hai| __ vastuke svabhAvakA nAma dharma nAma karma / 43 hai / yaha dharma ratnatraya rUpa, uttama nAma karmake udayase zarIrakI kSamAdi rUpa eva ahiMsAmaya hai| AkRtiyA~ utpanna hotI haiM / arthAt dhamadhyAna 105 zarIra nirmANakA kArya isI karmake AjJAvicaya, apAyavicaya, 102 320
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 235 nAmika 122 nirdeza 124 ___ saMkhyA vAcaka pratyayoMse siddha vastukA svarUpa kathana karanA honevAle zabda nAmika kahe jAte nirdeza hai / nirvikalpa samAdhi nidAna 26 jaba samAdhi kAlame dhyAna, ___ AgAmI bhogokI vAchA dhyAtA, gheyakA vikalpa naSTa ho karanA yA phala-prAptikA uddezya jAye to use nirvikalpa samAdhi rakhanA nidAna hai| kahate haiN| nidhatti nikSepa 119 karmakA saMkramaNa aura udaya na kArya honepara arthAt vyavahAra ho sakanA nidhatti hai| calAneke hetu yuktiyome suyukti mArgAnusAra jo arthakA nAmAdi cAra niyama prakArase Aropa kiyA jAtA hai vaha ___ zauca, santopa, tapa, svAdhyAya nyAyazAstrame nikSepa kahalAtA hai / aura Izvara-praNidhAna ye pAMca naigama 120 niyama kahe gaye haiN| niyamakA vAsta jo bhUta aura bhaviSyat paryAyovika artha rAga-dveSako haTAnA hai| me vartamAnakA sakalpa karatA hai yA niravadhi 105 vartamAname jo paryAyapUrNa nahI huI niravadhi ve vrata kahalAte haiM use pUrNa mAnatA hai usa jJAna tathA jina vratoMke lie kisI vizeSa vacanako naigama naya kahate haiM / tithi yA dinakA vidhAna na ho| nepAtika jaise - kavala candrAyaNa, muktA avyayavAcI zabda naipAtika kahe valI, ekAvalI Adi / jAte haiN| jaise - khalu, nanu aadi| nirjarA nokapAya baMdhe hue karmoMkA AtmAse kicit kaSAyako nokaSAya alaga honA nirjarA hai| kahate haiN| 102 122
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada 236 magalamantra NamokAra : eka anucintana 119 pariNAma niyama jisake dvArA artha bodha ho use yaha niyama santoSa aura pada kahate haiN| asantoSakA niyama bhI kahA jAtA padArtha-dvAra 119 hai| yadi kisI kriyAke karanese dravya aura bhAvapUrvaka NamokAra prANIko santoSa milatA hai to usa mantrake padoko vyAkhyA karanA kriyAke karanekI pravRtti pravala ho padArtha-dvAra hai / jAtI hai aura yadi kisI kriyAke parameSThI karanese asantoSa milatA hai to jo paramapada-utkRSTa sthAname usa pravRttikA vinAza ho jAtA hai, sthita ho arthAt jiname Atmika isa niyama-dvArA upayogI kArya guNokA ratnatrayakA vikAsa ho hote hai aura anupayogI kAryoMkA gayA hai| anta ho jAtA hai| parasamaya pallava 91 maiM manuSya hU~, yaha merA zarIra mantrake antame joDe jAnevAle hai isa prakAra nAnA ahakAra aura svAhA, svadhA, phaTa, vaSaT Adi mamakAra bhAvoMse yukta ho avi- zabda pallava kahalAte haiN| calita cetanA vilAsa rUpa Atma- pazcAnupUrvI 129vyavahArase vyuta hokara samasta yaha pUrvAnupUrvIke viparIta hai| nindya kriyA samUhake aMgIkAra isame hIna guNakI apekSA kramakI karanese rAga, dveSake utpattime saMlagna sthApanA kI jAtI hai / rahanevAlA parasamaya rata kahalAtA pApAsava hai| vAstavame para-dravyoMkA nAma hI pApa prakRtiyokA AnA pApAparasamaya hai| srava hai| parigraha 32 pudgala 26 mamatA yA mU kA nAma rUpa, rasa, gandha aura sparzavAle parigraha hai| dravyako pudgala kahate haiN| 47
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra * eka anucintana 237 putraiSaNA 171 pratyAhAra 102 putra prAptikI kAmanA yA indriya aura manako apanesAsArika viSayokI prAptikI apane vipayose khIcakara apanI kAmanA putrapaNA hai| icchAnusAra kisI kalyANakArI puNyAsrava 69 dhyeyame lagAneko pratyAhAra kahate puNya prakRtiyokA AnA puNyA- haiN| srava hai| prathamopazamasamyaktva 140 pUjA mohanIyakI sAta prakRtiyoke kisIke prati apane hRdayakI upazamase honevAlA samyaktva / zraddhA aura AdarabhAvanAko prakaTa pramAda 104 karanA pUjA hai| kapAya yA indriyAsakti rUpa pUrvAnupUrvI 129 AcaraNa pramAda hai| pUrva-pUrvakI yogyatAnusAra prarUpaNA dvAra vastuoM yA padoko krama niyojana / . 119 pauSTika 88 vAcya-vAcaka, pratipAdyajina mantroMkI sAdhanAse abhISTa pratipAdaka, viSaya-viSayI bhAvakI kAryoM kI siddhi eva sasArake aizvarya- dRSTise NamokAra mantrake padokA kI prApti ho; ve mantra pauSTika vyAkhyAna karanA prarUpaNA dvAra hai| kahalAte haiN| prastAra 149 pratyakSIkaraNa AnupUrvI aura anAnupUrvIke pratyakSIkaraNa eka aisI mAna- agokA vistAra karanA prastAra hai| sika kriyA hai jisake dvArA vAtA- prANAyAma 102 varaNameM upasthita vastu tathA jJAna zvAsa Ara ucchvAsaka mAdhanaindriyoko uttejita karanevalI pari- ko prANAyAma kahate haiN| isake sthitiyokA tAtkAlika jJAna prApta tIna bheda haiM - pUraka, kumbhaka ora hotA hai| recaka /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 25 ' "- 24 time H pahirAtmA 238 maMgalamantra NamokAra eka a.na.pa. 8. mulaguNa ___mantrake tIna aMga hote haiM - - mukhya guNoMko mUla guNa kahA rUpa, bIja aura phala / mantrake dvArA jAtA hai / . ! 2 MIRE honevAlI kisI vastukI prApti bhUla pravRtti usakA phala kahalAtI hai| mUla pravRtti eka prakRtidattaH bandha 130 zakti hai| yaha zakti mAnasika ____ karma aura AtmAke pradezoMkA saMskAroMke rUpameM prANIke manameM parasparameM milanA bandha hai| sthita rahatI hai| jisake kAraNa bahiraMga parigraha prANI kisI vizeSa prakArake padArtha dhana-dhAnyAdi rUpa daza prakAra kI ora dhyAna detA hai aura usakI kA bahiraMga parigraha hotA hai| upasthitimeM vizeSa prakArakA vedanA: 33 kI anubhUti karatA hai tathA kisI zarIra aura AtmAko eka viziSTa kAryame pravRtta hotA hai| samajhanevAlA mithyASTi bahi mohana ... rAtmA hai| jina manyoMke dvArA kisIko bIja 87 mohita kiyA jA sake, ve mohana. mantrakI dhvaniyoMme jo zakti nihita rahatI hai use bIja kahate haiN| mohanIya mohanIya karma vaha hai jisake mithyA jJAna udayase AtmAme darzana aura cAritra mithyA darzanake sAtha honevAlA rUpa pravRtti utpanna na ho| jJAna mithyA jJAna kahalAtA hai| yama mizra 123 indriyokA damana kara ahiMsaka mizrita pariNatiko jise na pravattiko apanAnA yama hai| to hama samyaktva rUpa kaha sakate yoga .. haiM aura na mithyAtva rUpa hI- mana, vacana, kAyakI pravRttiko mizra kahA jAtA hai| yoga kahate haiN| mantra kahalAte haiN| . .
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 239 rUpa ratna-naya 46 ki nitambake sAmane jamInapara Tika samyagdarzana, samyak jJAna aura jAye aura sInekA bAyAM bhAga samyak cAritrako ratnatraya kahate haiN| Upara uThe hue ghuTanepara aDA rhe| 87 isake bAda dAhinI ora thoDA yantrakI dhvaniyokA sanniveza jhukate hue bAyAM nitamba kucha Upara rUpa kahalAtA hai| uThAie, dAhinA hAtha dAhinI raudra-dhyAna 105 jAMdhake pAsa jamInapara TikAkara hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla jhuke hue ghaDako sahArA dIjie aura parigraha rUpa pariNatike aura bAyeM hAthase vAyeM pairako cintanase AtmAko kaSAya yukta Takhaneke pAsa pakaDa liijie| karanA rodra-dhyAna hai| vazyAkarSaNa - 88 lezyA 130 jina mantroM ke dvArA kisIko kaSAyake udayase anurajita vaza yA AkRSTa kiyA jA sake ve yoga pravRttiko lezyA kahate haiN| mantra vazyAkarSaNa kahalAte haiM / lokaiSaNA 171 vAcaka yazakI kAmanA yA sasArame vAcaka vidhime jApa karate kisI bhI prakAra prasiddhi prApta samaya muMhase zabdokA uccAraNa karanekI icchA karanA lokeSaNA hai| kiyA jAtA hai| vacanazuddhi 72 vAsanA vacana vyavahArameM kisI bhI mAnava manameM aneka kriyAtmaka prakArake vikArako sthAna na denA manovRttiyAM haiN| kucha kriyAtmaka vacana-zuddhi hai| manovRttiyoM prakAzita hotI. haiM vajrAsana 105 arthAt cetanAko una kA jJAna rahatA dono paira sIdhe phailAkara baiTha hai aura kucha aprakAzita rahatI haiN| jAie aura vAyAM paira ghuTanese moDa- aprakAzita icchAokA hI nAma phara jAMghase isa prakAra milAie vAsanA hai|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 maMgalamantra NamokAra ' eka anucintana vicAra 78 visaMyojana / 125 vicAra manakI vaha prakriyA hai anantAnubandhI kaSAyakA anya jisase hama purAne anubhavako varta- kaSAyarUpa pariNamana karanA visaMmAna samasyAoMke hala karaneme yojana kahalAtA hai| lAte haiN| vedanAtmaka vipleSaNA 101 pratyeka manovRttike tIna aizvarya prAptikI akAkSA pahalU haiM - jJAnAtmaka, vedanAtmaka vittaSaNA hai| aura kriyAtmaka / vedanAtmakakA vidveSaNa 88 tAtparya hai ki kisI prakArakI jo mantra dveSa bhAvako utpanna anubhUtikA honaa| karaneme sahAyaka ho, ve vidveSaNa vedanIya kahalAte haiN| vedanIya vaha kama hai jisake vidhAna 124 udayase prANIko sukha aura dukhakI ____ anuSTAna-vizepako vidhAna prApti ho| kahA jAtA hai| vyaMjana paryAya vinaya-zuddhi pradezavattva guNake vikArako jApa karate samaya Astikya vyajana paryAya kahate haiN| bhAvapUrvaka hRdayame namratA dhAraNa vyavahAra 120 karanA vinaya-zuddhi hai| sagraha nayase grahaNa kiye gaye vipAvicaya padArthoMkA vidhipUrvaka bheda karanA ___ karmake phalakA vicAra karanA vyavahAra naya hai| vipAkavicaya dharma dhyAna hai| zavapITha vilayana nimnakoTike mantrokI siddhike manako kisI vizeSa pravRttiko lie mRtaka kalevapara Asana vilIna kara denA vilayana hai| lagAnA zavapITha hai / 130
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra : eka anucintana 241 zabda naya . 120 zauca 27 liMga, saMkhyA, sAdhana Adike antaraMga aura bahiragamai pavitra vyabhicArako dUra karanevAle jJAna vRttikA utpanna honA goda dharma hai| aura vacanako zabda naya kahate haiN| zmazAna-pITha zAntika 88 zmazAna bhUmime jAkara kisI zAnti utpanna karanevAle mantra mantrakA anuSThAna karanA zmazAna zAntika kahalAte haiN| pITha hai| zukla-dhyAna 13 zyAmA-pITha lezyAkI ujjvalatA ho jAne jitendriya vanakara nagna taruNIpara karmadhyAnakA ullaMghana kara ke samakSa nirvikAra bhAvase mantrakI zukla dhyAnakA Arambha hotA hai| hotA hai| sAdhanA karanA zyAmA-pITha hai| isake cAra bheda haiN| zraddhA 85 zuddhopayoga guNoke prati rAgAtmaka Asakti svAnubhUta rUpa vizuddha pariNatiko prApti zuddhopayoga hai| isIkA zraddhA kahalAtI hai| zrutijJAna dUsarA nAma vItarAga vijJAna hai| - paMca indriya baura manake dvArA zundvopayogI zuddhopayogake dhArI vItarAga parake upadezase utpanna honevAlA vijJAnI zuddhopayogI haiN| jJAna zrutajJAna hai| zubhopayoga zreyomArga puNyAnurAgarUpa zubhopayoga samyagdarzana, samyak jJAna aura hotA hai| isame prazasta rAgakA samyak cAritra rUpa mokSakA mArga rahanA Avazyaka hai| hI zreyomArga hai| zodhana . kisI pravRttikA zuddha yA jo vastu jaisI dekhI yA sunI zodhana karanA zodhana kahalAtA hai| hai usakA usI rUpame kathana karanA .19 1 satya /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 maMgalamantra NamokAra : eka arnucintana / satya hai| isame ahiMsA pravRttikA saMkramaNa : rahanA atyAvazyaka hai| eka' karmako dUsare sajAtIre sattva 130 karma rUpa ho jAneko saMkramaNa kara karmoM prakRtiyokI sattAkA kahate haiN| nAma sattva hai| sattva prakRtiyA~ saMgraha 148 mAnI gayI haiN| apanI-apanI jAtike anusI sapta vyasana 175 vastuoMkA yA unako paryAyoka burI AdatakA nAma vyasana hai| eka rUpase saMgraha karanevAle kA ye sAta hote haiN| tAtparya yaha hai aura vacanako saMgraha naya kahate haiM ki juA, corI Adi sAta prakAra- saMvega kI burI AdateM sapta vyasana kahA saMvega eka cetana anubhUti / lAtI haiN| jisame kaI prakArakI zArIrikheM samaya zuddhi 1 kriyAeM zAmila rahatI haiN| prAta, madhyAhna aura sandhyA saMyama samaya niyamita rUpase kisI mantra- indriya nigrahake sAtha ahiMsA kA jApa karanA samaya zuddhi hai| tmaka pravRttiko apanAna isame samayakA nizcita rahanA aura saMyama hai| nirAkula honA Avazyaka hai| saMvedana samamirUr3ha 120 caitanya manakA sarvaprathama aura liMga mAdikA bheda na honepara sarala jJAna saMvedana hai / " savedana bhI zabdabhedase arthakA bheda mAnane indriyoMke vAhya padArthake sparzase vAlA samabhirUna naya hai| hotA hai| saMkalpa 85 samAdhi kisI kAryake karanekI pratijJA- dhyAnakI, -gharama sImAko kA nAma saMkalpa hai| samAdhi kahate haiN|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra : eka anucintana 243 175 179 samyaka cAritra 27 sAdhana 124 tattvArtha zraddhAnake sAtha cAritra- vastuke utpanna honeke kAraNokA honA samyak cAritra hai| ko sAdhana kahate haiM / samyagjJAna 20 sAvadhi tattva zraddhAnake sAtha jJAnakA jina vratoke karaneke lie honA samyak jJAna hai| dina, mAsa yA tithikI avadhi samyagdarzana nizcita rahatI hai, ve bata sAvadhi jIva, majIva Adi sAto kahalAte haiN| tattvo kA zraddhAna karanA samyag- siddhagAta darzana hai| jAti, jarA, maraNa Adise sallekhanA rahita samasta sukhakA bhANDAra siddha buddhipUrvaka kAya aura kapAyako avasthA hI siddha gati hai| acchI taraha kRza karanA sallekhanA sukhAsana - ArAmapUrvaka palahatthI mAra kara baiThanA hI sukhAsana hai / sahaja kiyA skandha 142 uttejanAkA sabase sarala kArya do yA dose adhika paramAsahaja kriyAeM, jaise - chIkanA, khujalAnA, AMsU AnA Adi haiN| Nuoke samUhako skandha kahate haiN| stamsana mahaja anubhava 35 nadI, samudra yA tejIse AtI bhUkha-pyAsa Adi zArIrika huI savArIkI gatikA avarodha mAMgokI pUrtime hI sukha aura unakI karAnevAle mantra stambhana kahalAte pUrtike abhAvame dukhakA anubhava haiN| ina mantrose jalatI huI agnike karanA sahaja anubhava hai / yaha vegako yA vegase AkramaNa karate anubhava pazu koTikA mAnA jAtA hue zatru kI gatiko avaruddha kiyA jA sakatA hai| 105 78 ak - - ---
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 sthavirakalpi maMgalamantra NamokAra,eka anucintana paradravyoMse bhinna Atmadravyako 1 IMM anubhavame lAnA hI sva-samaya hai / svAmitva, 49 jo bhikSu vastra aura pAtra apane pAsa rakhakara saMyamakI sAdhanA karatA hai - vaha sthavirakalpi kaha lAtA hai / sthAyImAva 78 jaba kisI prakArakA bhAva manameM bAra-bAra uThatA hai athavA eka hI prakArakI umaMga jaba manameM adhika dera taka ThaharatI hai taba vaha maname vizeSa prakArakA sthAyI bhAva paidA kara detI hai / sthiti 124 karmoMkA jIva ke sAtha amuka samaya taka ba~dhe rahanekA nAma sthitivandha hai / smaraNa 78 pUrvAnubhUta anubhavo athavA ghaTanAmoko puna vartamAna cetanAmeM lAnekI kriyAko smaraNa kahate haiM / sva-saMvedana jJAna 31 jJAna kahalAtA hai / sva-samaya 11 45 * apanI AtmAmeM ramaNa karanekI pravRtti sva-samaya hai / arthAt kisI vastu adhikArI nekA hI svAmitva kahate hai / svAdhyAya * cintana, mananapUrvaka zAstrokA adhyayana karanA svAdhyAyaH kSamA dharma krodharUpa pariNati na hone denA kSamA hai / kSayopazama karmo kA kSaya aura honA kSayopazama hai / kSAyika samyakva svAnubhUta rUpa jJAna sva-saMvedana kSAyika dAna 7/01 201 darzana mohanIyakI tonaM, prakRtiyA~ aura anantAnuvandhI cAra; ina sAta prakRtiyoMke kSayase jo samyaktva utpanna hotA hai use kSAyika samya ktva kahate haiM / 811 dAnAntarAya karmakA atyanta kSaya honese divya dhvani Adike dvArA ananta prANiyoMkA upakAra karanevAlA kSAyika dAna hotA hai||
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 magalamantra NamokAra - eka anucintana kSAyika upabhoga 41 jJAnavAhI upabhoga antarAya karmakA jJAnavAhI snAyu-koSa snAyu atyanta kSaya honese kSAyika bhoga- pravAhoko jJAna indriyoMse supumnA kI prApti hotI hai| aura mastiSkame le jAte haiN| kSAyika moga 11 jJAnAtmaka 78 bhogAntarAya karmakA atyanta jJAna indriyoke dvArA sampAdita kSaya honese kSAyika bhogakI prApti honevAlI pravRtti jJAnAtmaka kahahotI hai| lAtI hai| kSAyika lAma 41 jJAnAvaraNa lAbhAntarAya karmakA atyanta jIvake jJAna guNako AcchAkSaya honese kSAyika lAbha hotA hai| dita karanevAlA karma jJAnAvaraNIya jJAna-kendra 78 karma kahalAtA hai| ____ mastiSkame jJAnavAhI nADiyo- jJAnopayoga 26 kA jo kendra sthAna hai - vahI jJAna jovakI jAnane rUpa pravRttiko kendra kahalAtA hai| - jJAnopayoga kahate haiN| . - - -
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa naM03 paJcaparameSThI namaskAra-stotra arihANa namo puvaM, arahatANaM rahassa rahiyANaM / / payao paramiTiM, arahatANaM dhubha-rayANaM // 3 // samasta saMsArake jJAtA sarvajJa, surendra-narendrase pUjita, janma-maraNase rahita, karmarUpI rajake vinAzaka, parameSThIpadake dhArI mahanta bhagavAnko ke namaskAra ho // 1 // nihaTTa-bhaTTha-kambhidhaNANa gharanANa - daMsaNa - gharANaM / muttANa namo siddhANaM parama - paramiTi - bhUyANaM // 2 // jinhoMne ATha karmarUpI iMdhanako jalAkara bhasma kara diyA hai, jo kSAyika samyaktva aura kSAyika jJAnase yukta haiM, samasta koMse rahita / parameSThI svarUpa haiM, aise siddha bhagavAnako namaskAra ho // 2 // Ayara-dharANaM namo, pacavihAyAra-suTiyANaM ca / vANINAyariyANaM, mAyAruvaesayANa sayA // 3 // jo jJAnAcAra, vIryAcAra Adi pAMca prakArake AcArame acchI taraha, sthita haiM, jJAnI hai aura sadA AcArakA upadeza karanevAle haiM, aise AcArya parameSThIko namaskAra ho ||3|| vArasavihaM apujvaM, diTThANa sujhaM namo subhaharANaM ca / sayayamujjhArNa, samnAya - jjhANa - juttANaM // 4 // ' vAraha prakArake zruta, gyAraha aMga aura caudaha pUrvakA upadeza karane.. vAle, zrutajJAnI, svAdhyAya aura dhyAname tatpara upAdhyAya parameSThIko :satata namaskAra ho // 4 // . . . 4
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalamantra NamokAra - eka anucintana 247 sanvesi sAhUNaM, namo tiguttANa savvaloe vi / sava-niyama-nANa - desaNa - juttANaM vaMbhayArINaM // 5 // samasta lokake -- DhAI dvIpake triguptiyoke dhArI, tapa, niyama, jJAna evaM darzana yukta brahmacArI sAdhumoko namaskAra ho // 5 // emo paramiTThINaM, paMcaNha vi mAvao nnmukkaaro| sambarasa kIramANo, pAvassa paNAsaNo hoi // 6 // paca parameSThIko bhAvasahita kiyA gayA namaskAra samasta pApokA nAza karanevAlA hai // 6 // bhuvaNe vi maMgalANaM, maNuyAsura-amara-sayara-mahiyANa / samvesimimo paDhamo, havai mahAmagala paDhama // 7 // manuSya, deva, asura aura vidyAdharo-dvArA pUjita tIno lokome yaha NamokAra mantra sabhI magalome sarva prathama aura utkRSTa mahAmagala hai // 7 // cattAri maMgala me, huturahaMtA taheva siddhA ya / sAhu a satrakAlaM, dhammo ya tiloya-magallo // 8 // arhanta, siddha, sAghu aura tIno lokokA maMgala karanevAlA dharma ye cAroM sadA maMgalarUpa ho // 8 // cattAri ceva sasurAsurasa logassa uttamA huMti / bharahaMta siddha-sAhU, dhammo jiNa-desiya uyAro // 9 // arihanta, siddha, sAdhu tathA jina praNIta udAra dharma ye cAro hI tInoM lokome uttama haiN||9|| cattAri vi arahaMte, siddhe sAhU taheva dhammaM ca / saMlAra-ghora - rakkhasa - bhaeNa saraNaM pavajjAmi // 10 // sasArarUpI ghora rAkSasake bhayaro trasta maiM, ahaMnta, middha, sAdhu aura ina cAroko zaraName jAtA huuN||10|| aha-bharahamao magavamo, mahai mahAvIra-yaGamANassa / paNaya-suresara-sehara viyaliya-kusumacciya-pakramassa // 11 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 maMgalamantra NamokAra * eka anucintana jassa vara-dhammacakkaM, diNayara-vivaM va bhAsurachAyaM / teeNa pajjalaMtaM, gacchada purabho jiNiMdassa // 12 // AyAsaM pAyAlaM, sayalaM mahimaMDalaM payAsa / micchatta-moha-timiraM, harei tti ihaM pi loyANaM // 13 // namaskAra karaneke lie jhuke hue surAsurezvaroke mukuTose girate hue puSpo-dvArA pUjita caraNavAle arhanta mahAvIra varSamAnake Age sUrya-vimbake samAna dedIpyamAna aura tejase udbhAsita dharmacakra calatA hai| yaha dharmacakra AkAza, pAtAla aura samasta pRthvImaNDalako prakAzita karatA humA yahA~ke prANiyoke mithyAtvarUpI andhakArakA haraNa kare // 11-13 / / sayalaMmi vi jiyaloe, ciMtiyamitto karei sattANaM / rakkhaM rakkhasa-hAiNi - pisAya gaha-jaskha bhUyANaM // 14 // yaha NamokAra mantra cintanamAnase samasta jIvalokame rAkSasa, DAkinI, pizAca, graha, yakSa aura bhUta-pretoMse prANiyoMkI rakSA karatA hai / / 14 / / lahai vivAe vAe, vavahAre mAvabho saraMto ya / jUe raNe va rAyaMgaNe ya vijayaM visuddhappA |15|| bhAvapUrvaka isakA smaraNa karate hue zuddhAtmA vAda-vivAda, vyavahAra, juA, yuddha eva rAjadarabArame vijaya prApta karatA hai / / 1 / / paccUsa-pabhosesuM, sayayaM mantro jaNo suha-jjhANo / evaM jhAemANe, mukkhaM pai sAhago hoi // 16 zubha dhyAnase yukta bhavya jIva isa NamokAra mantrakA prAta tathA sAyakAla nirantara dhyAna karanese mokSa sAdhaka banatA hai / / 16 / / veyAla - ruha-dANaca * nariMda - koha Dhi-revaINaM ca / samvesi sattANa, puriso aparAjio hoi // 1 // isa mantrakA smaraNa karanevAlA puruSa vetAla, rudra, rAkSasa, rAjA, kuSmANDI, revatI tathA sampUrNa prANiyose aparAjita hotA hai // 17 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra - eka anucintana 249 vijjuvva pajjalaMsI, sanvesu va apakharesu mttaao| paMca-jamukkAra-pae, ikkikke uvarimA jAva // 18 // sasi-dhavala-salila-nimmala-mAyArasahaM ca vaNiyaM viduM / joyaNa-saya-ppamANa, 'jAlA-sayasahassa- dipaMtaM // 19 // NamokAra mantrake padoMme sthita samasta akSaroMme mAtrAeM bijalIkI taraha prakAzamAna haiM aura ina mAtrAome pratyeka mAtrApara candrake samAna dhavala, jalake sadRza nirmala, AkArasahita eka sau yojana pramANavAlI, lAkho jvAlAose yukta vindu varNita haiM // 18-19 // solasasu akSaresu, ikkikkaM bhakkharaM jagujjoyaM / bhava-sayasahasla-mahaNo, jaMmi Thio paca navakAro // 20 // lAkhoM janma-maraNoko dUra karanevAle NamokAra mantrakI zakti jiname sthita hai, una solaha akSarome-se pratyeka akSara jagatkA udyota karanevAlA hai // 20 // jo thuNai hu ikkamaNo, bhavio bhAveNa paMca-navakAraM / so gacchai sivaloyaM ujjoyaMto dasa-disAmo // 2 // jo bhavya jIva bhAvapUrvaka ekAgra citta hokara isa pacanamaskArakI dRDhatApUrvaka stuti karatA hai, vaha dasoM dizAoMko prakAzita karatA huA mokSa prApta karatA hai // 21 // " tava-niyama saMjama-raho, paca-namukkAra saarhi-niutto| nANa-turaMgama-jutto, nei puraM parama-nivvANaM // 22 // tapa-niyama-sayamarUpI ratha paMcanamaskArarUpI sArathI tathA jJAnarUpI ghoDose yukta huA spaSTa hI parama nirvANapurame le jAtA hai / / 22 / / suddhappA suddhamaNA, paMcasu samiIsu sjuy-tigutto| mi rahe laggo, simbaM gacchada ( sa ) sivaloyaM // 23 // paca samiti aura tIna guptiyoMse yukta jo zuddha manavAlA zuddhAtmA isa vijayazAlI rathame baiThatA hai, vaha zIghna mokSako prApta karatA hai / / 23 / /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 maMgalamantra NamokAra eka anucintana ra thaMmei jalaM jaLaNaM, ciMtiya mitto vipaMca-navakAro ari-mAri-cora-rAula-ghorubasagaM paNAsei // 24 // isa NamokAra mantrake cintanamAtrase jala aura agni stambhita ho jAte haiM tathA zatru, mahAmArI, cora aura rAjakula-dvArA honevAle ghora upadrava naSTa ho jAte haiM // 24 // aTeva ya aDhasayaM, asahassaM ca attttkoddiio| rakkhatu me sarIra, devAsura-paNamiyA siddhA // 25 // devatA aura asuroM-dvArA namaskAra kiye gaye ATha, ATha sau ATha hajAra yA ATha karor3a siddha mere zarIrakI rakSA kareM // 25 // namo bharahatANaM tiloya-pujjo ya saMthuo bhayava / amara-nararAya-mahimao, aNAi-nihaNo sivaM disaDa // 26 // una arhantoko namaskAra ho, jo triloka-dvArA pUjya, aura acchI taraha stutya haiM tathA indra aura rAjAoM-dvArA vandita haiM, aura jo janmamaraNase rahita haiM, ve hameM mokSa pradAna kareM // 26 // ' . ' , nidvaviya-aTThakammo, sui-bhUya-niraMjaNo sivo siddho| amara-nararAya-mahio, aNAi-nihaNo sivaM disau // 27 // ATho karmoM ko naSTa kara denevAle, zucibhUta, niraMjana, kalyANamaya tathA surendroM aura narendroMse pUjita anAdi ananta siddha parameSThI mujhe mukti pradAna kareM // 27 // savve pamosa-macchara-Ahiya-hiyayA pnnaasmuvti| duguNIkaya-dhaNupaI, sou pi mahAdhaNuM sahasA // 2 // "OM ghaNu-dhaNu mahAdhaNu svAhA" isa mantrarUpI vidyAko,sunakara sava IrSyA, dvepa aura mAtsaryase bhare hRdayavAle zIghra hI naSTa hote haiM // 28 // iya vihuyaNa-pamANa, solasa-pacaM jalaMta-ditta-saraM / aTThAra-bhaTTavalayaM, paca-namukkAra-cakkamiNaM // 29 // - :
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ magalamantra NamokAra eka anucintana 251 solaha patravAlA, jvalanta aura dIpta svaravAlA tathA ATha Are aura ATha valayase yukta yaha 'paMca namaskAra cakra' tribhuvaname pramANabhUta hai / / 29 / / sayalujjoiya * bhuvarNa, vidvAviya - sesa-sattu - saghAyaM / nAsiya-micchatta-tamaM, viyaliya-moha hy-tmoiN||30|| yaha pacanamaskAra cakra samasta bhuvanoko prakAzita karanevAlA, sampUrNa zatruoko dUra bhagAnevAlA, mithyAtvarUpI andhakArakA nAza karanevAlA, mohako dUra karanevAlA aura ajJAnake samUhakA hanana karanevAlA hai / // 30 // eva saya majjhattho, sammAdiTThI visuddha cAritto / nANI pavayaNa - bhatto, gurujaNa - sussUsaNA paramo // 3 // jo paca namukkAra, paramo puriso parAi bhattoe / pariya - i pahadiNaM, payamo suskamo bhappA // 32 // aTTeva ya bhaTTasaya, aTThasahassaM ca umayakAlaM pi / aheba ya koDImo, so taiya-bheva lahai middhiM // 33 // jo uttama puruSa sadA madhyastha, samyagdRSTi. vizuddha caritravAn, jJAnI pravacana bhakta aura gurujanokI zuzrUpAmeM tatpara hai tathA praNidhAnase AtmAko zuddha karake pratidina dono sandhyAoke samaya utkRSTa bhaktipUrvaka mATha, ATha sau, ATha hajAra, ATha karoDa mantrakA jApa karatA hai, vaha tImare bhavame siddhi prApta karatA hai // 31-33 // eso paramo maMto, parama-rahassa paraMpara tatta / nANaM paramaM neyaM, sukhaM jhANaM paraM zeyaM // 34 // yaha NamokAra mantra hI parama mantra hai. parama rahasya hai, sabase vaDA tattva hai, utkRSTa jJAna hai aura hai zuddha tathA dhyAna karane yogya uttama dhyAna // 34 // eya kavayamabheya, khAi ya sastha parA bhavaNaraklA / joI sunnaM bindu, nAo tArA lavo mattA // 35 // yaha NamokAra mantra amogha kavaca hai,parakoTekI rakSAke lie khAI hai,
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 na 252 maMgalamantra NamokAra : eka anucintana amogha zastra hai, uccakoTikA bhavana-rakSaka hai, jyoti hai, binduH hai, nAda hai, tArA hai, lava hai, yahI mAtrA bhI hai // 35 // solasa-paramakhara dhIya-bindu-gaThamo jagulamo joha (jotth)| suya-bArasaMga-sAyara-(bAhira)-mahatya-puSvasse-paramastho // 36 // isa paMca namaskAra cakrameM Aye hue solaha paramAkSara, arihanta, siddha, Airiya, uvajjhAya, sAhU bIja evaM binduse gamita haiN| jagatameM uttama haiM, jyotisvarUpa haiM, dvAdazAgarUpa zrutasAgarake mahAn arthako dhAraNa karanevAle pUrvokA parama rahasya hai // 36 // nAsei cora-sAvaya-visahara-jala-jalaNa-baMdhaNa-sayAI ciMtijjato raksasa - raNa - rAya * bhayAI. mAMveNe // 37 // bhAvapUrvaka smaraNa kiyA gayA yaha mantra cora, hiMsaka prANI, viSaghara - sarpa, jala, agni, bandhana, rAkSasa, yuddha aura rAjyake bhayakA nAza karatA hai / / 37 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
_