Book Title: Jain Drushtie Karm
Author(s): Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005683/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI motIca'da kApaDiyA graMthamALA graMthAMka-8 jaina daSTi e karma lekhaka zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA bI.e., elaela.bI., solisiTara ane noTarI pablika mI mahAvIra jaina vidhAlaya zrI mahAvIra jaina vidyAlaya oNgasTa krAMti mAga muMbaI-400 036 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha maoNlIcaMda DiradharalAla kApIA (janma: Raa 7-12-1879, bhAvanakAra*avasAna tA. 27-3-1951 muMbai) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALA graMthAMka-8 jaina daSTie karma lekhaka : zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA bI.e., elaela.bI, selisiTara ane neTarI pablika maHvITana vidhAlaya, manamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ogasTa krAMti mArga muMbaI-400 036 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : sehanalAla ma. koThArI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha sevaMtIlAla kezavalAla zAha mAnA maMtrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya oNgasTa krAMti mArga muMbaI-36 pahelI AvRttiH nakala 2000 vIra ni. saM. 2513 vi. saM. 2043 sapTembara, 1987 kiMmataH ra rUpiyA o) mukaH bhIkhAbhAI esa. paTela bhagavatI mudraNAlaya 19, ajaya InDa. esTeTa, dUdhezvararoDa, amadAvAda-1 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA bhUtapUrva mAnArha maMtrI zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAe sane 1947mAM lakhelI jaiina daSTie karma nAmanI kRti sauprathama vAra prakAzita karatAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayane atyaMta AnaMda thAya che. A kRtimAM jaina karmasiddhAMtane saraLa rIte dAkhalA-dalIlathI samajAvavAmAM Avela che. temanI bIjI kRtionI jema A kRti paNa temanA akhaMDa svAdhyAyanuM phaLa che. zrI motIcaMdabhAInA vistRta vivecanavALo dharmagraMtha "prazamarati' gaI sAla ja ame prakAzita karyo che. enuM saMpAdana karI ApanAra che. nagInadAsa jIvaNalAla zAhe A kRtinuM saMpAdanakArya saharSa svIkArI bahu sArI rIte paripUrNa karI ApyuM che, eTaluM ja nahi paNa vistRta prastAvanA lakhI A graMthanI upayogitA vadhArI dIdhI che, je badala ame temanA khUba AbhArI chIe. A pustakanuM svaccha ane sughaDa mudraNa amadAvAdanA bhagavatI mudraNalaye karI ApyuM che ane enuM bAIDIMga mahAvIra buka bAInDIMga vakarsa na karI ApyuM che. emanA pratye ame kRtajJatA darzAvIe chIe. . zrI motIcaMdabhAInI A pUrve ame prakAzita karelI kRtionI jema A kRti paNa abhyAsIone AdarasatkAra pAmaze ja evI amane AzA che. -oNgasTa krAMti mAga, muMbaI-36 zrI saMvatsarI mahA parva vi. saM. 2043, tA. 28-8-87 sohanalAla ma. kekArI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha sevaMtIlAla kezavalAla zAha mAnA maMtrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ' jema bhautika jagatamAM kAryakAraNane niyama kArya kare che ke tema naitika jagatamAM paNa kAryakAraNane niyama kArya kare che. tene che. ApaNe karmane niyama-karmasiddhAnta kahIe chIe. dareka kriyAne tenuM phaLa hoya che. jevuM karazo tevuM pAmaze' A bhAvanA bhAra-tIya saMskRtimAM vyApta che. karmasiddhAntanI pAyAnI vAta A ja che. paraMtu A siddhAnta kevI rIte kAma kare che te samajavuM kaThaNa che. karmanI gati vicitra che ane na kaLI zakAya evI che. ApaNe ghaNI vAra joIe chIe ke sajajana mANasa sukAryo karavA chatAM A janmamAM tenA phaLarUpa sukha pAmatuM nathI ane durjana mANasa kukarma karavA chatAM A janmamAM bharapUra sukha legave che. AvI paristhitine laI ApaNI zraddhA karmasiddhAntamAMthI na Dage? Ane uttara e che ke sukAnAM ke kukarmonAM phaLa maLe ja che--A janmamAM nahi. te pachInA janmamAM. keTalAMka karmo A janmamAM phaLe che, keTalAMka pachInA janmamAM. paraMtu A mATe te punarjanma sAbita kare joIe. punarjanma nIce pramANe sAbita thAya che. tAjA janmelA bALakane bhayaMkara padArthanA darzanathI bhaya ane trAsa thAya che. A bhaya ane trAsa duHkhanI smRti thavAne pariNAme thAya che. te smRti saMskAra vinA te saMbhave nahi ane saMskAra pUrvAnubhava vinA bane nahi. ane tAjA janmelAmAM pUrve duHkhAnubhava thaye hevAne saMbhava nathI. tethI te pUrvajanmamAM thayeluM hovuM joIe. Ama tAjA janmelA bALakane bhayaMkara padArtha joI thate bhaya ane trAsa pUrva janmane sAbita kare che. vaLI, keTalAkane pUrvajanmanuM smaraNa paNa A janmamAM thAya che. A smaraNane jAtismaraNa kahevAmAM Ave Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jAtismaraNa paNa pUrvajanmane siddha kare che. pUjanma siddha thatAM punarjanma paNa ApeAApa siddha thaI jAya che. kareluM koI paNa karma phaLa ApyA vinA rahetuM nathI. karmanA A aTala niyama janmajanmAntara sudhI vistare che. e ja niyama ApaNA bhUta, bhAvi ane vartamAnane samajAve che. Ama karma ane punarjanma e ene ekabIjAthI chUTA pADI zakAya ema nathI. RgvedamAM krama ane punarjanmanA aNusAra RgvedamAM AvatI 10, 16. 3 RcA noMdhapAtra che. temAM mRta manuSyanI cakSune sUrya pAse ane AtmAne vAyu pAse javAnuM kahyuM che. vaLI, temAM e AtmAne peAtAnA dharma (arthAt karma) anusAra pRthvImAM, svagamAM, pANImAM ke vanaspatimAM javAnuM kahevAmAM Avela che. Ama ahI* karma ane punajanmane sauthI prAcIna aNusAra prApta thAya che. AtmA pANImAM ke vanaspatimAM paNa avatare che e hakIkatamAM jainAnA asUkAya ane vanaspatikAya. jIvanA svIkAranuM sUcana che. upaniSadyAmAM krama ane punarjanma kaThopaniSadamAM (1, 1. 5-6) naciketA jaNAve che ke jema anAjanA dANA pAke che ane nAza pAme che ane punaH utpanna thAya che tema manuSya paNa jIve che, mare che ane puna: janme che. bRhadAraNyaka 4. 4. 1-2mAM spaSTapaNe kahyuM che ke mRtyukALe AtmA cakSu, murdhA ke anya zarIradezamAMthI utkramaNa kare che; te AtmAne tenAM vidyA, karma ane pUrvaprajJA anusare che. te ja upaniSadamAM 4. 4. 3-5mAM kahyuM che ke jema tRNajalAyukA mULa tRNanA aMte jaI anya tRNune pakaDI lIdhA pachI mULa tRNane choDI de che tema AtmA vartamAna zarIranA aMte paheAMcyA pachI anya AdhArane (zarIrane) pakaDI temAM jAya che. kaThopaniSada 2. 5. 7 kahe che ke Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 AtmAe pAtAnAM karma ane zruta anusAra bhinna bhinna ceAniomAM janme che. bRhadAraNyaka 4. 4. 3-5 karmanA saralatama chatAM sArabhUta upadeza Ape che ke AtmA jevuM karma kare che, jevuM AcaraNa kare che tevA te bane che. satkarma kare che teA sArA ane che, pApa karma kare che te pApI bane che, puNya karma kare che teA puNyazALI ane che. manuSya jevI icchA kare che te anusAra tenA saMkalpa thAya che, jevA saMlpa kare che te anusAra tenuM karma thAya che ane jevuM karma kare che te anusAra te bane che. chAMdogya 5.10.7 kahe che ke jenuM AcaraNa ramaNIya che te zubha ceAnimAM janme che ane jenuM AcaraNu duSTa che te kUtarA, sUkara, cAMDAla jevI azubha yAnimAM janme che. kauSItakI upaniSada 1-2 jaNAve che ke pAtAnAM ka ane vidyA pramANe AtmA kITa, pataMga, matsya, pakSI, vAgha, si'haM, sarpa, mAnava ke anya keAI prANI tarIke janme che. gItAmAM kama ane punarjanma pUrva janma ane punarjanma che ja e hakIkta gItA bhArapUrvaka jaNAve che. janmelAnuM mRtyu thAya che ja ane marelAnA janma paNa thAya che ja (ra.ra7). AtmA nitya che paNa enAM zarIra nAzavaMta che (2.18). jema manuSya jUnAM vastro tyajI navAM vastro dhAraNa kare che tema AtmA jUnAM zarIro tyajI navAM zarIra dhAraNa kare che (2.22). kRSNa kahe che, 'he arjuna ! mArA ane tArA ghaNA janmA vItI gayA che.' (4.5) koi paNa manuSya kama karyA vinA kSaNamAtra paNa rahI zakatA nathI (35). kama na karavAthI te zarIranirvAha paNa nahi thAya (3.8). karma baMdhanakAraka nathI ? nA, karma svayaM aMdhanakAraka nathI paNa kamalanI Asakti ja baMdhanakAraka che. kama phaLanI icchA na rAkhanArA jJAnI janmarUpa baMdhanathI mukta thAya che (2.51). tethI gItA phaLanI Asakti cheDI, siddhi-asiddhimAM samabhAva dharI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma karavAne Adeza Ape che (2.48). karmane AraMbha na karavAthI manuSya niSkarmatA pAmatuM nathI ane karmane tyAgamAtra karavAthI te siddhi pAmate nathI (3.4). karmane anAraMbha ke tyAga nathI karavAnuM paNa Asaktine tyAga karavAnuM che. te Asaktine tyAga je kare che te niSkarmAtA ane siddhi pAme che. karmaphaLanI Asakti tyajI manuSya karmamAM pravRtta rahe te paNa te kaMI karma karate nathI (4.20). je dveSa karatuM nathI ke kaMI Icchate nathI tene sadA karmasaMnyAsI (karmatyAgIjANa (5.3). kRSNa pitAne vize kahe che ke, "mane karmo lepatAM nathI kAraNa ke mane karmaphaLamAM hA nathI" (4.14). vivekAnarUpa agni karmaphaLanI spRhAneAsaktine bALI nAkhe che eTale tene kamane bALIne bhasma karanAra gaNe che (4.37). karma karavAmAM ja manuSyane adhikAra che. arthAt, karma karavAmAM manuSya svataMtra che. kevuM karma karavuM ane te kevI rIte karavuM temAM te svataMtra che (2.47). paraMtu phaLanI bAbatamAM tene adhikAra nathI arthAt te parataMtra che. karma karyuM eTale tenuM mukarara phaLa maLavAnuM ja, e bhegavye ja chUTake, emAM tamAruM kaMI na cAle (2.47). karma karatI vakhate karmanA phaLane ja najaramAM rAkhI karma na karavuM joIe paNa phaLanI kAmanA -tenI saphaLatA-niSphaLatAne vicAra-karyA vinA karmane ja kuzaLatAthI karavuM joIe (247). tadana karma na karavAmAM-ALasamAM saMga na rAkhavuM joIe. karma paNa nathI karavuM ane phaLa paNa nathI joItuM ema vicArI ALasamAM akarmaNya thaI rahevuM tenA jevuM bhUMDuM bIjuM kaMI nathI (2.47). tAre phaLa na joItuM heya te paNa karma kara. parArthe karma kara, lekasaMgraha mATe karma kara (3.13, 3.20). tyAM paNa phaLanI Asakti na rAkhavI joIe. gItAe karmonA traNa vibhAga pADyA che-karma, akarma ane vikarma (4.17). karma eTale phaLanI IcchAthI karavAmAM AvatuM satkarma. akarma eTale phaLanI IcchA vinA karavAmAM AvatuM satkarma. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaLanI IcchAthI rAgadveSapUrvaka karavAmAM AvatuM duSTa karma vikama che. kama e puNyakarma che, vikarma e pApakarma che ane akarmae puNyakarma paNa nathI ke pApakarma paNa nathI. akarmamAM kriyA(karma) karavAmAM AvatI hovA chatAM kartApaNAnuM abhimAna, rAgadveSa, phalA sakti na hovAthI te akama banI jAya che. tethI akarma aMdhanakAraka nathI. karma ane vikarma bane anukrame sonAnI beDI ane lekhaMDanI beDI sama che, banne baMdhanakAraka che. karmane niyama bIjA keIna hastakSepa vinA svAbhAvikapaNe ja kArya kare che. Izvara paNa temAM koI hastakSepa karatuM nathI. Izvara keInI pAse baLajabarIthI karma karAvatuM nathI, te karmone utpanna karatuM nathI, te karmane phaLa sAthe joDatuM nathI ke te karma. phaLane karma karanAra sAthe joDato nathI. vaLI, Izvara keInuM pApa ke puNya letuM nathI. ajJAnaprasUta mehane kAraNe loko tene te mAne che. (5. 14-15). bauddha dharmadanamAM karma ane punarjanma karmasiddhAnta bhagavAna buddhanA naitika AdarzavAdanI AdhArazilA che. pratItyasamutpAdanuM cakra karmanA niyamane AdhAre ja cAle che. dvAdazAMga bhavacakranI dharI karmasiddhAnta che. karma ane phaLanA pArasparika saMbaMdhane lIdhe bhavacakra pharyA kare che. punarjanmane svIkAryA vinA cAle nahi. je karmonuM phaLa A janmamAM nathI maLatuM temanuM phaLa pachInA janmamAM maLe che. bodhi prApta karyA pachI buddhane pitAnA pUrva janmanuM smaraNa thayuM hatuM. vaLI, pitApitAnAM karmathI prerita prANIone vividha eniomAM jatAM-AvatAM temaNe pratyakSa joyAM hatAM. amuka prANI tenA karma anusAra kaI yonimAM janmaze enuM jJAna temane hatuM. Ama karmAnusAra kene ke punarjanma prApta thaze enuM jJAna emane mATe svasaMvedya anubhava hate. (juo majujhimanikAyanAM tevijujavacchagottasutta tathA badhirAjakumArasutta, ane aMguttaranikAyanuM raMjaka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 brAhmaNaputta). bhagavAna buddhanAM ziSya-ziSyAone paNa peAtAnA pUrvajanmanuM jJAna hatuM. bhikSuNI RSidAsIe therIgAthAmAM (gAthA 400-447) potAnA pUrvajanmanuM mArmika varNana karyu che. jagatamAM manuSya buddhimAna-maMdabuddhi, garIba-tavaMgara, alpAyu-dIrghAyu jaNAya che. karmane svIkAryA vinA A viSamatAnA khulAsA thaI zakatA nathI. karma ja prANane hIna yA uttama banAve che. jevuM karma tevuM phaLa. je manuSya hiMsA kare che, krodha kare che, IrSyA kare che, leAbha kare che, abhimAna kare che te vartamAna zarIra doDI maryA pachI durgatimAM paDe che ane jo manuSyayeAnimAM janme che teA hIna, daridra ane buddhihIna bane che. je manuSya zubha karma kare che tenI sugati thAya che ane jo manuSyayeAnimAM janme che te uttama, samRddha ane prajJAvAna thAya che. (jue majhinikAyanAM phUlakammavibha'gasutta, mahAkammavibhagasutta, sAlaiyasutta tathA vera jakasutta). sArAMza e ke vizvanI vyavasthAmAM karma ja pradhAna che. satkarmone kuzala karmA kahe che, kAraNa. ke emanuM phaLa kuzala (sAruM) che. kuzala karmo kAM tA thADA vakhata mATe du:khathI bacAve che kAM te 'meza mATe. prathama prakAranAM kuzala karmAne sAsrava kuzala karmo kahevAmAM Ave che ane bIjA prakAranAM kuzala karmAne nirAsava kuzala karyuM kahevAmAM Ave che. pApakarmo akuzala che, kAraNa ke temanuM mULa aniSTa yA du:kha che. sAsrava kuzala karmanuM phaLa sukha, te abhyudaya ane sugati che. nirAsrava kuzala karmanuM phaLa ja nathI, vipAkarahita che, du:khanI AtyaMtika nivRttine utpanna kare che, A du:khanivRttine ja nirvANa kahe che, roganA abhAvanI jema nirvANu zAnta avasthA che. (jue bauddhadharmadarzana, AcAya narendradeva, pR. 257-258). gItAnI paribhASAmAM kahevuM hAya tA kahI zakIe ke sAsava kuzala karmo karma che, nirAsrava kuzala karyuM akarma che ane akuzala karmo vikarma che. abhidharmakAza 4.59mAM karmanA cAra prakAra gaNAvyA che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 kRSNa, zukla, zuklakRSNa ane azuklaakRSNa. kRSNa karmo akuzala kuzala karyuM che ane azuklAkRSNe karmo che, zukla karmAM sAsrava karmA nirAsrava kuzala karyAM che. bIjI rIte karmanA traNa prakAra che--mAnasa, vAcika ane kAyika. A traNamAM mAnasa karma pradhAna che kAraNa ke bAkInAM badhAM karmonuM kAraNa mAnasa karma che. tethI bhagavAne karmane vastuta: cetanAmaya kahyAM che. kAyika ke vAcika karma kuzala che ke akuzala e nakkI karavAnI kasoTI mAnasa karma (Azaya) che. dAktara tIkSNa. dhAravALA sAdhanathI daradInuM peTa cIrI nAkhe che ane eka mANasa peAtAnA duzmananA peTamAM charA hulAvI de che. bAhya STie banne kAyika karma ekasarakhAM che. paraMtu kAyika karmonAM kAraNarUpa AzA (mAnasa karmI) judAM che. ekanuM mAnasa karma daradIne rogamukta karavAnI bhAvanArUpa che ane bIjAnuM mAnasa karma vairabhAvanA rUpa che. tethI dAktaranuM kAyika karma kuzala che, jyAre pelA mANasanuM kAyika karma akuzala che. (jue bauddhadharmadana, AcAya narendradeva, pR.. 224-225, 256-257; dhammapada 1.1) ApaNe je pravRtti karIe chIe te karma kahevAya che ane tene pariNAme je saMskAra (vAsanA) cittamAM paDe che te paNa ka kahevAya che. A vAsanArUpa kama punarjanmanuM kAraNa che. kanA bIjI eka dRSTie e vaga pADavAmAM AvyA che--kRta ane upacita. je kama karAI gayuM heAya te kama kRta kahevAya che. je kRta kama phaLa ApavA lAge te upacita ka` kahevAya che. badhAM ja kRta karyAM phaLa ApatAM nathI. je karmAM irAdA baeNMka svecchAe karyAM. hAya che te ja phaLa Ape che. irAdApUrvaka pApakama karyo. pachI jo anutApa thAya te kRta kama peAtAnuM phaLa ApatAM nathI. pApanI kabUlAta karavAthI pApanI mAtrA ghaTe che yA pApanA kSaya thAya che. pApaviratinuM vrata levAthI, zumane abhyAsa karavAthI, buddha vagere saMtAne zaraNe javAthI mRta pApakama` upacita thatAM nathI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 arthAt potAnAM phaLa ApatAM nathI. keTalAMka kRta karmo pAtAnAM phaLa avazya Ape che. A kRta karmo niyatavipAkI kahevAya che. keTalAMka kRta karmo peAtAnAM phaLa Apaze ja evuM nakkI nathI arthAt aniyatavipAkI che. A aniyatavipAkI kRta karmane manuSya svaprayatnathI phaLa ApatAM rAkI zake che. (juA abhidhama kAza 4.120 tathA bauddhadhadana, pR. 250) vaLI, kanA be vibhAga pADavAmAM Ave che--niyata kama ane aniyata karyuM. niyata kamanA traNa bheda che (1) RdhamavedanIya arthAt va mAna janmamAM ja je phaLa Ape che te ka. A kama dukha`La che. A kapunarjanmamAM kAraNabhUta nathI. (2) upapadya vedanIya arthAt tarata pachInA janmamAM je phaLa Ape che te ka, Ane Anantaya kama paNa kahevAmAM Ave che. (3) aparaparyAyavedanIya arthAt je bIjA janma pachI game tyAre phaLa Ape che te karyuM. aniyata karmAMnA paNa e bheda che--(1) niyatavipAka arthAt je kama`nA vipAkakALa aniyata che para Mtu vipAka niyata che te karyuM. je kama peAtAnuM cAsa phaLa ApavAnuM ja che paraMtu kayAre te potAnuM phaLa Apaze e niyatanathI te ka. (2) aniyatavipAka arthAt je kama potAnuM phaLa Apaze ja evuM niyata nathI te ka A karmInA phaLanuM ullaMghana thai zake che. (jue bauddhadha dana, narendradeva, pR. 227 tathA abhidhama`kAzabhASya 4.50). khIjanI jema kama peAtAnA sAmarthyathI ja peAtAnuM phaLa utpanna kare che. paraMtu bauddha dharmAM amuka karmonAM phaLanuM ullaMghana zakaya che ema svIkAre che. bauddha dhama anusAra karmonI puNyatA apuNyatAnA AdhAra Azaya upara che. kanA phaLanI kaTutA mAdhuratAnI mAtrAnA AdhAra aneka bAkhatA para AdhAra rAkhe che. kama peAtAnuM phaLa kevI rIte Ape che ane te phaLanAM nirNAyaka khaLe kayAM che te jANavuM muzkela che. kavipAka durvijJeya che. jyAre kALa pAke che ane kAraNasAmagrI upasthita hoya che tyAre kamanA vipAka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 thAya che. kama khIjatulya che. te potAnI jAti pramANe, vahelA ke meDA, alpa yA mahAna phaLa Ape che. izvaravAdI kahe che ke khIjane phaLadrupa jamInamAM vAvyuM hAya paraMtu varSA vinA temAMthI kura phuTatuM nathI; jema varSonA sAmarthyathI bIjamAMthI a'kura phuTe che tema izvaranA sAmarthyathI kama mAMthI tenuM phaLa janme che, karmIne vipAkapradAnanuM sAmarthya izvara Ape che. bauddho Ane pratiSedha kare che. teo kahe che ke tRSNAthI prerAine karelAM kama'mAM vipAkapradAnanuM sAmarthya hAya che, tRSNA ja karmIne vipAkapradAnanuM sAmarthya Ape che. je tRSNArahita banI kakare che te kamathI lipta thatA nathI, tene karmonAM phaLa bhogavavA paDatAM nathI. (jue bauddhadharmAMdaza na, narendradeva, pR. 272-273) bauddha dharma apariSatiSNu nitya AtmAne na mAnatA hovA chatAM karmo ane punarjanmane mAne che. tenA anusAra je citta saMtAna kama kare che te cittasa'tAna ja tenuM phaLa bhAgave che ane tenA ja punarjanma thAya che. (jue tattvasaMgrahagata kama phulasaMbaMdhaparIkSA). izvaravAdI darzonAmAM je sthAna izvaranuM che te sthAna bauddha dhamAM kanuM che. pAtAnAM karmAMne anurUpa sukha-duHkha prANI bhAgave che. je jevu kare che te tevuM pAme che. koi koine sukha ke du:kha detuM nathI. Ama ka`siddhAnta dveSanA nAzaka che ane puruSAae tema ja svataMtra sa'kalpazaktinA poSaka che. karmonu phaLa bhAgavatI vakhate samatA dhAraNa karavI ke vikSipta thavuM e bAbate paNa manuSya svataMtra che. zubha saMkalpa karavA ke azubha e bAbate paNa manuSya svataMtra che. manuSya atyAre jevA che tenI saMpUrNa . javAbadArI tenI pAtAnI che ane bhaviSyamAM te jevA thavA icche te thavAnA sa pUrNa AdhAra paNa tenA upara che. prANIonAM karmothI jagatanI jaDa vastuemAM paNa anurUpa parivartana thAya che, kAraNa ke te jaDa jagata prANIonA leganA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 viSaya che. prANIonAM karmone prabhAva prANIonA bhogya jaDa jagata para paNa avazya paDe che. prANIonAM pApakarmothI auSadhi, bhUmi, vagere apavIrya banI jAya che, Rtuo viSama bane che, ItyAdi. (juo bauddhadharmadarzana, narendradeva, pR. 264) pAtaMjala yogadarzanamAM karma ane punarjanma gadarzana punarjanma svIkAre che. navajAta zizune bhayaMkara padArthane joI thatA bhaya ane trAsa uparathI anumAna dvArA yogabhAgyakAra vyAsa (4.10 ane 2.9) pUrvajanmane siddha kare che. vaLI, saMskAromAM saMyama (dhAraNA, dhyAna ane samAdhi) karavAthI pUrvajanmanuM jJAna thAya che ema sUtrakAra pataMjalie sUtra 3.18mAM jaNAvyuM che. Ama pUrvajanma siddha thatAM punarjanma paNa siddha thAya che. jIva je pravRtti kare che tenA saMskAra cittamAM paDe che. Ane karmasaMskAra, karbhAzaya ke mAtra karma kahevAmAM Ave che. A karmo prAkRtika che. te cAra prakAranAM che-kRSNa, zuklakRSNa, zukala ane azukalAkRSNa. dujenAM karmo kRSNa hoya che kAraNa ke teo kALAM kAmanA karanArA che. sAmAnya jananAM karmo zukalakRSNa hoya che, kAraNa ke teo parapIDArUpa kALA ane paropakArarUpa dhoLAM kAmanA karanArA hoya che. yajJayAgarUpa bAhya sAdhanonA anuSThAnathI 'upajatAM karmoya zukalakRSNa hoya che kAraNa ke A bAhya sAdhanA anuSThAnamAM parapIDA anivAryapaNe rahelI hoya che. tapa, svAdhyAya ane dhyAnarUpa AMtara sAdhanA anuSThAnathI upajatAM karmo zukala hoya che, kAraNa ke A AMtara sAdhananA anuSThAnamAM parapIDA hotI nathI. jemanA rAga Adi kaleze kSINa thaI gayA hoya che te caramadeha vivekI puruSanAM ka azula-akRSNa hoya che. A vivekI puruSa paropakArarUpa zubha pravRtti karatA hovA chatAM temanAM karmo zakala nathI hotA kAraNa ke temanI pravRtti niSkAma hoya che. temanAM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 karmone tethI azukla gaNyAM che. vaLI, teo parapIDArUpa kALI pravRtti paNa karatA nathI. bAhya daSTie temanI pravRtti parapIDAjanaka jaNAya te paNa temane tenI pAchaLa Azaya te paropakArane ane parakalyANane ja hoya che eTale temanAM te karmo kRSNa nahi paNa akRSNa gaNAya. Ama temanAM karmo azuklAkRSNa ja hoya che. vivekI puruSa sivAyanA puruSamAM prathama traNeya prakAranAM karmo saMbhave che. A badhuM vivecana gabhASya 4.7mAM che. vaLI gabhASyakAra jaNAve che ke keTalIka vAra kRSNa karmone nAza zukala karmothI thaI zake che (2.13). - kalezapUrvaka pravRtti karIe te ja karmasaMskAro cittamAM paDe che. je pravRtti kalezarahita hoya te karmasaMskAra cittamAM paDatA nathI. Ama kaleza ja karmabaMdhanuM kAraNa che. karmasaMskAre kalezamUlaka che (2.12). karmasaMskAre arthAt karmo puNyarUpa ane pAparUpa ema be prakAranA hoya che. puNyarUpa karmo ane pAparUpa karmo baMneya kalezamUlaka che. dAkhalA tarIke, rAga lezane laIe. svarga, vagere pratyenA - rAgathI prerAI ApaNe dharmarUpa pravRtti karIe chIe ane pariNAme puNyarUpa karma bAMdhIe chIe. dhana, vagere pratyenA rAgathI prerAI ApaNe cerI vagere duThTha AcarIe chIe ane pariNAme pAparUpa karmo bAMdhIe chIe (gabhASya 2.12). . karmone bIjI rIte paNa vibhAga thAya che. A rIte vibhAga karatAM karmI be vargomAM vaheMcAI jAya che---daSTajanmavedanIya karmo ane adaIjanmavedanIya karmo. je karmo pitAnuM phaLa vartamAna - janmamAM ja ApI de te karmo daSTajanmavedanIya kahevAya. je karmo pitAnuM phaLa bhAvi janmomAM Ape te karmo adaSTajanmavedanIya kahevAya. nArakone daSTajanmavedanIya karmo hotAM nathI. kSINakalezavALAne adaSTajanmavedanIya karmo hotAM nathI, kAraNa ke tene punarbhava saMbhavate nathI (gabhASya 2.12). Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 yogasUtra 2.13 anusAra karmo traNa jAtanAM phaLa Ape che-jAti(janma), Ayu ane lega (sukha-dukhavedana). Ane bIjI rIte kahevuM hoya te ema kahI zakAya ke keTalAMka karmo jAtirUpa phaLa Ape che, keTalAMka karmo AyurUpa phaLa Ape che ane keTalAMka karmo bhegarUpa phaLa Ape che. Ama karmonA traNa prakAra thayAjAtivipAkI karma, AyuvipAkI karma ane bhegavipAkI karma. 2.13 sUtra uparanA bhAgyamAM vadhumAM jaNAvyuM che ke na janma, tene anurUpa Ayu ane tene anurUpa bhega A traNe vipAke Apa nAra te te karmo mRtyuthI abhivyakta thAya che. arthAt je prakAranuM Ayu ane je prakArane bhega amuka ja jAtimAM saMbhave bIjImAM nahi tevA Ayu ane tevA bhegane niyata karanAra karmo ja mRtyuthI abhivyakta thAya che, bIjA nahi. jAtivipAkI karma adaSTajanmavedanIya ja hoya, jyAre AyuvipAkI ane bhegavipAkI karmo daSTajanmavedanIya ane adaSTajanmavedanIya ema baMne prakAranAM saMbhave. Ama adaSTajanmavedanIya karmo trivipAkI hoya che jyAre daSTajanmavedanIya karmo ekavipAkI ke bevipAkI hoya che, ekavipAkI hoya tyAre mAtra bhegarUpa vipAkane ja Ape che ane dvivipAkI hoya tyAre bhegarUpa ane AyurUpa e be ja vipAkane Ape che. daIjanmavedanIya karmone ekabhAvika hovAne arthAt mRtyuthI abhivyakta thaI sAthe maLI eka bhavane (janma) AraMbha karanAra havAne prazna ja upasthita nathI thatuM, kAraNa ke te daSTajanmavedanIya hAI vartamAna janmamAM ja pitAnuM phaLa ApI nivRtta thAya che. paraMtu adaSTajanmavedanIya karmo badhAM ja ekabhavika hoya che ke nahi te prazna UbhuM thAya che. A praznane jarA vistArathI samajIe. je adaSTajanmavedanIya karmo che temAM ghaNAM jAtivipAkI, ghaNuM AyuvipAkI ane ghaNAM bhegavipAkI hovAnAM ja. AmAMthI keTalAMka jAtivipAkI, keTalAMka AyuvipAkI ane keTalAMka bhegavipAkIe pUrvajanmamAM mRtyuthI abhivyakta thaI bhegAM maLI, vartamAna janmane AraMbha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo che. have vartamAna janmamAM mRtyu vakhate abhivyakta thaI bhegA maLI bIjA keTalAMka jAtivipAkI, AyuvipAkI ane bhegavipAkI karmo pachInA janmane AraMbhaze ane Ama A ja krame zuM badhAM ja adaSTajanmavedanIya karmo ekabhAvika ja banaze? A praznano uttara gabhASya 2.13mAM che. te A pramANe che. adaSTajanmavedanIya karmo be prakAranAM hoya che -niyatavipAkI ane aniyatavipAkI. AmAMthI je niyatavipAkI che te ja ekabhAvika che, jyAre je aniyatavipAkI che te ekabhAvika nathI ja. adaSTajanmavedanIya ani. yatavipAkI karmonI bAbatamAM traNa vikalapa saMbhave che-(1) apakava dazAmAM ja temanAM virodhIthI nAza, (2) pradhAna karmamAM AvApagamana ane (3) niyatavipAkavALA pradhAna karmathI abhibhava pAmI. cittamAM lAMbA samaya sudhI paDI rahevuM. have A traNa vikalapine jarA vistArathI samajIe. keTalAMka adaSTajanmavedanIya aniyatavipAkI karmone temanA virodhI karmothI nAza thAya che. dAkhalA tarIke, kRSNa karmone nAza zukala karmothI thAya che. keTalAMka adaSTajanmavedanIya aniyatavipAkI karmonuM pradhAna karmomAM AvA pagamana thAya che. Ane artha e ke jyAre pradhAna karma pitAnuM phaLa Ape che tyAre ja te pradhAna karmanAM aMgabhUta karmo phaLa Ape che, te pahelAM ke te pachI nahi. keTalAMka adaSTajanmavedanIya aniyatavipAkI karmo asamAna yA virodhI ka vaDe abhibhUta thaIne mAtra bIjabhAve svataMtrapaNe lAMbA vakhata sudhI cittamAM paDI rahe che ane jyAre temanAM samAna yA avirodhI karmo baLavAna bane che tyAre temanAthI teo abhivyakta thaI pitA potAnuM phaLa ApavA lAge che. A abhibhavane pAmelAM karmone abhivyakta karI vipAke--kha banAvanAra nimittarUpa aviredhI karmo kyAM che eno nizcaya karo kaThina che. sUtrakAra sUtra 3.22mAM jaNAve che ke karmo be prakAranAM che-pakrama ane nirupakrama. bhAgyakAra spaSTatA kare che ke sUtra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 18 kAra ahIM mAtra AyukarmanI vAta kare che. eTale Ayukarma be prakAranAM che-pakrama ane nirUpakama. vaLI bhASyakAra spaSTatA kare che ke badhAM Ayukarma nahi paraMtu adaSTajanmavedanIya niyatavipAkI ekabhavika Ayukarmo ja be prakAranA hoya che. sopakrama eTale eka vAra phaLa ApavAnuM zarU karyuM eTale jhaDapathI phaLa ApI nivRtta thanAra. nirupakrama eTale phaLa ApavAnuM zarU karyA pachI dhIme dhIme pitAnuM phaLa ApI nivRtta thanAra. anubhavajanya saMskAra vAsanA che ane pravRttijanya karmasaMskAra karma che. vAsana smRti janmAve che. karma (klezayukta hoya te). jAti, Ayu ane bhegarUpa vipAka janmAve che. gasUtra 4.8 kahe che ke vAsanA vipAkane anurUpa ja jAge che. A vastune vistArathI samajIe. jIva amuka jAtivipAkI karmane pariNAme amuka jAtimAM janme che. udAharaNArtha, eka evuM jAtivipAkI karma che jene pariNAme jIva vartamAna janmamAM kUtara bane che. jyAre jIva kUtara bane che tyAre kUtarA jAtine anurUpa bhegavipAkI karmo vipAke--kha banyAM hoI te kUtarArUpe jamele jIva kUtarA jAtine anurUpa bhega bhegave che. te hADakAM cATe che ne karaDe che, te viSTA, khAya che, vagere. A badhuM te karavA mAMDe che kAraNa ke te jAtimAM janmelA jIvane tema karavAmAM sukha thAya che. paraMtu te kUtarArUpe janmele jIva prathama vAra hADakuM cATavA-kaDavA jAya tyAre tene te jJAna hovuM joIe ke tema karavAthI tene sukha thaze. AvuM jJAna tene te ja saMbhave je teNe pahelAM hADakuM cATayuM-karaDayuM hoya ane tethI tene sukhAnubhava thayo hoya. hakIkatamAM, A pahelAM te anaMta vAra kUtarArUpe janmI cUkelo che ane tene e anubhava thaI cUkele che. e anubhavanA saMskAre cittamAM paDelA hatA. e saMskAra kUtarAjAtimAM janma karAvanAra jAtivipAkI karmoe jevuM pitAnuM phaLa ApavA mAMDayuM tevA ja te jAgRta thaI gayA. te saMskAre jAgRta thavAthI tene smRti thaI ke hADakuM cATavA-karaDavAthI sukha thAya che Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te hADakuM cATavA-karaDavA lAgI sukha bhegavavA lAgyA. jyAre ApaNe pravRtti karIe chIe tyAre karmasaMskAre cittamAM paDe che ane pravRttikALe thayela anubhavanA saMsakAro paNa te ja vakhate paDe che. Ama -pravRtti karmasaMskArane ane -anubhavasaMskArane eka sAthe cittamAM pADe che. eTale ja-karmasaMskAre jyAre vipAkenkha bane che tyAre pitAnI sAthe laga-anubhavanA saMskArane paNa jagADe che--bIjA anubhavasaMskArane jagADatA nathI nyAya-vaizeSika darzanamAM karma ane punarjanma nyAyavaizeSika dArzanike AtmAne nitya gaNe che. nityane artha che anAdi-anaMta. Ane artha e ke AtmA vartamAna dehanI utpatti pahelAM ane tenA pAta pachI paNa astitva dharAve che. bIjA zabdomAM, pUrvajanma ane punarjanma bane che. pUrva. janma puravAra thatAM punarjanma puravAra thaI ja jAya che, eTale nyAya-vaizeSike pUrvajanmane cIvaTapUrvaka puravAra kare che, temanI mukhya dalIle nIce pramANe che. navajAta zizunA mukha para hAsya dekhI tene thayela harSanuM anumAna thAya che. ISTa viSayanI prApti thatAM je sukha janme che tene harSa kahevAmAM Ave che. viSayane ApaNe ISTa tyAre ja gaNIe pachI be jyAre ApaNane smaraNa thAya ke tajajAtIya viSaye pahelAM ApaNane sukhAnubhava karAvela. Ama vartamAna viSaya ISTa che evuM bhAna te ja zakya bane je taja jAtIya viSayane pUrvAnubhava thaye he, te anubhavanA saMskAro paDayA hoya, te saMskAro vartamAna viSaya upasthita thatAM jAgRta thayA hoya ane pariNAme smaraNajJAna thayuM hoya ke vartamAna viSayanI jAtinA viSaye mane pahelAM sukhakara anubhava karAvela. navajAta zizu amuka viSayane ISTa kevI rIte gaNI zake? A janmamAM tajajAtIya viSayane pahelAM ene kadI anubhava tha na hoI, te anubhavanA tevA saMskAra paDyA nathI; Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI tevA prakAranI smRti janmI zake nahi. eTale tajajAtIya viSayane anubhava pUrva janmamAM tene thayela ane te anubhavanAM je saMskAra pUrvajanmamAM paDelA te A janmamAM zizunA AtmAmAM che ema svIkAravuM paDe che. A rIte pUrvajanma siddha thAya che. (juo nyAyasUtra 3.1.19). je janmapravAha anAdi hoya te jIve anaMta vAra manuSya, baLada, vAnara ane kUtarArUpe janma dhAraNa karyo hovo joIe ane te badhA janmanA saMskAra paNa tenAmAM hovA joIe. te pachI tene te badhA saMskAro vartamAna eka janmamAM jAgavA joIe ane pariNAme tene eka janmamAM anna tarapha, ghAsa tarapha, lImaDA tarapha ane hADakA tarapha paNa rAga thavuM joIe. paraMtu evuM te che nahi. AnA uttaramAM nyAya-vaizeSika jaNAve che ke jIva pitAnA pUrva karma anusAra jyAre na deha dhAraNa kare che tyAre te dehane utpanna karanAra karmone vipAka thaye hoya che ane A dehatpAdaka karmonA vipAkanI sAthe te dehane anurUpa karmo ja vipAkanukha bane che - arthAt te dehane anurUpa saMskAre ja jAgRta thAya che--jyAre bAkInAM abhibhUta ja rahe che. keI mAnavane AtmA mAnavajanma pachI nija karma anusAra je vAnara janma prApta kare te anaMta pUrva janmomAMthI pUrvakAlIna vAnarajanmamAM prApta karelA saMskAre ja jAgrata thAya che. tethI te vakhate tene mAnacita rAga janmate. nathI. Ama kevaLa jAti ja rAganuM kAraNa nathI. rAganuM kAraNa pUrvasaMskAre che ane te saMskAranI jAgRtinuM eka niyAmaka kAraNa jAti che. eTale ja kaNade kahyuM che ke amuka prakAranI jAti (janma yA deha) amuka prakAranA rAga utpanna kare che. vaizeSika sUtra 6.2.13). jImAM judI judI jAtanAM zarIre, judI judI jAtanI zaktio ane judI judI jAtanA svabhAve ApaNane jaNAya che. A vaicitryanuM kAraNa temaNe pUrvajanmamAM karelAM judI judI jAtanAM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 karyo che. Ama pUrvajanmanAM vicitra karmone mAnyA vinA ja vacce je bheda jaNAya che tene khulAse thaI zakatuM nathI. eka ja mAbApanA samAna paristhitimAM ucharelA joDiyA bALakomAM jaNAtA bhedane khulAse pUrvajanmamAM karelAM karmo ane tenI asaro mAnyA vinA thaI zake nahi. (nyAyasUtra 3.2.60). - je pUrvajanma hoya te pUrvajanmAnubhUta koI koI viSayanuM ja smaraNa kema thAya che? pUrvajanmAnubhUta badhA viSayanuM smaraNa kema thatuM nathI ? pUrvajanmamAM huM keNa have, kyAM hatuM, ke hata, vagerenuM smaraNa kema thatuM nathI ? AnA uttaramAM nyAyavaizeSika ciMtako jaNAve che ke Atmagata je pUrva saMskAro A janmamAM uddabuddha thAya che te saMskAre ja smRtine utpanna kare che. ubaddha saMskAra ja smRtinuM kAraNa che. je saMskAro abhibhUta rahe che te samRti janmAvatA nathI. saMsakAra hoya eTale smRti thAya ja evuM nathI. smRti thavA mATe pUrve saMskAranI jAgRti thavI Avazyaka che. A janmamAM je vastuo bALapaNamAM anubhavI hoya che te badhInuM smaraNa zuM ApaNane vRddhAvasthAmAM thAya che? nA, bALapaNamAM anubhavela viSayenA saMskAra vRddhAvasthAmAM hoya che paNa te badhA jAgRta thatA nathI. vaLI, ApaNe jANIe chIe ke duHkhane kAraNe keTalIka vyaktio paricita vyaktine paNa bhUlI jAya che kAraNa ke dukhe te paricita vyaktinA paDela saMskA ne abhibhUta karI dIdhA che. evI ja rIte, jIvanuM mRtyu thatAM te mRtyu tenA aneka sudaDha saMskArane abhibhUta kare che. paraMtu punarjanma yA dehAntaraprApti thatAM tenA aneka pUrva saMskAre jAgrata thAya che. jeo saMskArone uddabuddha kare che temane saMskAranA uddabedhaka gaNavAmAM Ave che. A udbodhake aneka jAtanA che ane teo khAsa prakAranA saMskArone ja jAgRta kare che. A uddabodhakomAM eka uddha ka jAti (janma) che. je prakArane janma jIva Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prApta kare che tene anurUpa saskArInA udbAdhaka te janma (jAti) che. A vastu ApaNe joI gayA chIe. jAti uparAMta dharma paNa amuka prakAranA sa'skAronA udhaka che. pUrvajanmanA jAtiviSayaka saskAronA uSaka dharma che. ahIM e noMdhavuM rasaprada thaze ke manusmRtimAM manu pU-janmanA jAtiviSayaka sa`skAronA udbAdhaka tarIke vedAbhyAsa, zauca, tapa ane ahiM'sAne gaNAve che. tethI pUrvajanmanA jAtiviSayaka sa`skAranuM udhaka kAraNa je prApta kare che tene ja pUrvajanmamAM pAte kANu hatA, kevA hatA, kayAM hatA, vagerenuM smaraNa thAya che. pUrvajanmamAM pote koNa hatA, kathAM hatA, kevA hatA, vagerenA smaraNane jAtismaraNa kahevAmAM Ave che. AvuM jAtismaraNujJAna che ja, paraMtu te koIkane ja thAya che kAraNa ke tenA saMskAranA udhaka dhama koika ja pAme che. (nyAyabhASya 3.2.41). AtmAnA pUrvajanma siddha thatAM tenA punarjanma ApeApa siddha thaI jAya che. zarIranI utpatti sAthe AtmA utpanna thatA nathI tema ja zarIranA nAza sAthe AtmA nAza pAmatA nathI. AtmA tA eka zarIrane choDI navuM zarIra dhAraNa kare che. pUrvazarIranA tyAga mRtyu che ane nUtana zarIranuM dhAraNa karavuM e janma che. jo zarIranA nAza sAthe AtmAno nAza ane nUtana zarIranI utpatti sAthe nUtana AtmAnI utpatti svIkAravAmAM Ave teA kRtahAna ane akRtAbhyAgama doSo Ave. zarIranA nAza sAthe AtmAnA nAza thaI jatA hAya tA teNe karelAM karmanuM phaLa tene bhAgavavA nahi maLe. zarIranI utpatti sAthe AtmA paNu utpanna thatA hoya te te je bhAgavaze te tenAM peAtAnAM karmanuM phaLa nahi gaNAya. Ama zarIranA nAza sAthe AtmAnA ucchedya ane zarIranI utpatti. sAthe AtmAnI utpatti mAnatAM karmasiddhAMta ThAle Thare ane sAdhanA phogaTa kare. A darzAve che ke pUrvajanma ane punarjanme che ja. (nyAyabhASya 4.1.10) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma kema thAya che ? arthAt dehatpattinuM kAraNa zuM che? A praznanA uttaramAM nyAya-vaizeSika dArzanike jaNAve che ke pUrva zarIramAM karelAM karmonuM phaLa dharmAdharma-je AtmAmAM samavAyasaMbaMdhathI raheluM hoya che te-janmanuM kAraNa che, dehotpattinuM kAraNa che. dharmAdharmarUpa adaSTathI prerita paMcabhUtemAMthI deha utpanna thAya che, paMcabhUta svataH dehane utpanna karatA nathI. (nyAyasUtra 3.2.60). ahIM bhautikavAdI kahI zake ke kevaLa pRthvI, jaLa vagere pAMca bhUtanA saMgathI ja zarIra banI jAya che, te pachI zarIretpattinA nimittakAraNa tarIke pUrva karma mAnavAnI zI jarUra che? jema puruSArtha karI vyakti bhUtemAMthI ghaTa vagere banAve che tema puruSArtha karI strI-puruSanuM joDuM bhUtemAMthI dehane pedA kare che. strI-puruSanA yugalanA puruSArthathI zukra ane zeNitane saMyoga thAya che ane pariNAme temAMthI deha utpanna thAya che. eTale dehatpattimAM pUrvakarmane nimittakAraNa mAnavAnI AvazyakatA ja kyAM rahe che? karmanirapekSa bhUtemAMthI jema ghaTa vagere utpanna thAya che tema karmanirapekSa bhUtemAMthI deha utpanna thAya che. (nyAyasUtra 3.2.61 bhASyasahita). | nyAya-zeSika uttara Ape che ke "ghaTa vagere karmanirapekSa utpanna thAya che ema je bhautikavAdIe daSTAntarUpe kahyuM te sAbita thayelI vastu nathI, ane amane svIkArya paNa nathI. vaLI, ghaTa vagerenI utpattimAM bIja ane AhAra nimitta nathI jyAre dehanI utpattimAM te baMne nimitta che, eTale bhautikavAdIe ApeluM daSTAMta viSama hoI amane svIkArya nathI. uparAMta, zuka ane zeNitanA saMgathI hamezAM zarIratpatti ( garbhAdhAna) thatI nathI. A uparathI siddha thAya che ke zukazeNitasaMga zarIratpattinuM ekamAtra . nirapekSa kAraNa nathI. keI bIjI vastunI paNa emAM apekSA rahe che. te che pUrvakama. pUrvakama vinA zukazeNitaga zarIretpattimAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samartha banatuM nathI. tethI, bhautika tane zarIretpattinuM nirapekSa kAraNa na mAnatAM karmasApekSa kAraNa mAnavuM joIe. pUrva karma anusAra ja zarIranI utpatti thAya che ane pUrvakarmane anurUpa zarIra sAthe ja AtmavizeSane saMga thAya che. jenAM zarIra ekasarakhAM nathI paNa aneka jAtanAM hoya che. zarIrabhedane khulAso karavA jIvanAM pUrva karmo mAnavA ja joIe. pUrva karma na mAnavAthI amuka AtmAne amuka ja jAtanuM zarIra evI je vyavasthA che tenuM samAdhAna nahi thAya. pUrva karmane mAnIe te ja A vyavasthAnuM samAdhAna thAya. eTale zarIretpattimAM karmane nimittakAraNa mAnavuM joIe. (nyAyasUtra 3.2. 62-67) A badhI carcA uparathI phalita thAya che ke zarIranI utpatti ane nAza karma upara nirbhara che. vipAkonukha karmonAM phaLa bhegavavA mATe anurUpa zarIra utpanna thAya che ane te phaLa bhegavAI jatAM te zarIra paDe che. IrachA-dveSapUrvaka karAtI kriyA (=pravRtti) pitAnuM phaLa Ape che ja. IrachA-dveSapUrvaka karAtI bhalI kriyA dharma kahevAya che ane bUrI kriyA adharma kahevAya che. bhalI kriyAnuM phaLa sukha che ane bUrI kriyAnuM phaLa duHkha che. paraMtu kiyA te kSaNika che ane tenuM phaLa te ghaNI vAra janmAntaramAM maLe che. kriyA kSaNika hoI nAza pAmI jAya che te te pitAnuM phaLa janmAntaramAM kevI rIte ApI zake? Ane ukela adaSTanI kalpanAmAM che. kriyAne kAraNe AtmAmAM adaSTa janme che. te kriyA ane tenA phaLanI vacce kaDI samAna che. kriyAne laI janmeluM adaSTa AtmAmAM rahe che ane pitAnuM phaLa sukha yA dukha AtmAmAM janmAvIne te pUrepUruM bhegavAI jAya pachI ja nivRtta thAya che. bhalI pravRttine dharma kahevAmAM Ave che ane te pravRttijanya adaine paNa dharma kahevAmAM Ave che. tevI ja rIte, bUrI pravRttine adharma kahevAmAM Ave che ane te pravRttijanya adaNane paNa adharma kahevAmAM Ave che. dharmarUpa adaSTa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 AtmAmAM sukha. pedA kare che ane adharmarUpa adaSTa AtmAmAM dukha pedA kare che. kharekhara kriyAne (pravRttine) adaSTanuM kAraNa gaNavAmAM AvI nathI paraMtu IcchA-dveSane ja dharmAdharmarUpa adaSTanuM kAraNa gaNavAmAM AvyAM che. kriyA te zarIra ke mana kare che paNa adaSTa ane tenuM phaLa AtmAmAM utpanna thAya che, ema kema? nyAya-vaizeSika uttara Apaze ke dharma ke adharmarUpa adaSTanI utpattimAM ame kriyAne kAraNa gaNutA nathI paNa IcchA cheSane kAraNa gaNIe chIe. IcchAASanirapekSa kriyA adaSTotpAdaka nathI. adaSTanAM utpAdaka IcchASane Azraya AtmA che, IcchADheSajanya dharmadharmarUpa adaSTa paNa AtmAmAM utpanna thAya che ane dharmAdharmarUpa adaSTanuM phaLa sukhaduHkha paNa AtmAmAM ja utpanna thAya che. vaLI, je AtmAmAM IrachA-dveSa utpanna thAya che te ja AtmAmAM tajajanya adaSTa utpanna thAya che ane te ja AtmAmAM te adaSTajanya sukha ke duHkha utpanna thAya che. juo prazastapAdabhASya guNasAdhammaprakaraNa. rAga Adi doSathI rahita pravRtti punarbhavanuM kAraNa nathI. doSarahita pravRtti karanArane punarbhava aTakI jAya che (nyAyasUtra 4.1.64). pravRtti doSarahita hevAthI navA karmo baMdhAtAM nathI. tethI je rAga vagere doSathI mukta thaI gayuM hoya che te viharate hevA chatAM mukta che-jIvanmukta che (nyAyabhASya 4. 2. 2.). je rAga vagere doSathI mukta thayela hoya che tene punarbhava aTakI gayA hovA chatAM ane te navAM karmo bAMdhate na hovA chatAM tenAM pUrvakRta karmonAM badhAM phaLa bhegavAI na jAya tyAM sudhI tene chellA janmamAM jIvavAnuM hoya che. ananta janmamAM karelAM karmo eka janmamAM kevI rIte bhegavAI jAya evI zaMkA ahIM keIne thAya. A zaMkAnuM samAdhAna nyAya-vaizeSika ciMtako nIce pramANe kare che. eka, karmakSaya mATe ATale vakhata joIe ja e kaI niyama nathI. bIju, pUrvanA ananta janmamAM jema karmone saMcaya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thata rahyo hoya che tema bhegathI temane kSaya paNa te rahyo hoya che. trIju, pitAnA chellA janmamAM te te karmane vipAka bhogavavA mATe jarUrI judAM judAM aneka zarIre gajhaddhinA baLe nirmANa karIne tema ja mukta AtmAoe cheDI dIdhelAM manene grahaNa karIne jIvanmukta badhAM pUrvakRta karmonA vipAkane bhegavI le che. (nyAyabhASya 4. 1. 64, kaMdalI (gaMgAnAtha jhA graMthamALA 1) pR. 687 ane nyAyamaMjarI (kAzI) bhA. 2 pR. 88.) * gautamanA nyAyasUtramAM Izvara vize traNa sUtra che. A traNa, sUtramAM purUSakarma ane tenA phaLanI bAbatamAM IzvaranuM zuM kArya che te darzAvyuM che. prathama be sUtromAM virodhIonAM be mata ApI. trIjA sUtramAM gautame pitAne siddhAnta raju karyo che. sUtra 4. 1. 19 jaNAve che ke puruSanAM karmonuM vaiphalya jaNAtuM heI phaLanuM kAraNa Izvara che. A sUtra anusAra karmaphaLanuM kAraNa karma nathI paNa Izvara che. karma ane karmaphaLa vacce niyata saMbaMdha nathI. phaLa karma upara AdhAra rAkhatuM nathI paNa Izvara upara AdhAra rAkhe che. Ama mAnavuM joIe kAraNa ke ghaNI vAra karma karavA chatAM puruSane tenuM phaLa maLatuM dekhAtuM nathI. 4. 1. 20 jaNAve che ke nA, Izvara phaLanuM kAraNa nathI kAraNa ke puruSa karma na kare te phaLa maLatuM nathI. A sUtra anusAra uparanA sUtramAM nirUpavAmAM AvelA siddhAMta khoTo che, kAraNa ke kharekhara karmaphaLanuM kAraNa karma nahi paNa Izvara hoya te karma na karavA chatAM ApaNane Ichita phaLa maLavuM joIe, paraMtu kyAMya karma karyA vinA phaLa maLatuM jaNAtuM nathI. sUtra 4. 1. 21 jaNAve che ke karma (tema ja phaLa) IzvarakArita hovAthI uparanA beya siddhAMta tarkahIna che. A sUtramAM gautama pitAne siddhAMta rajU kare che. te nIce pramANe che. uparanA bane siddhAMta khoTA che. eka karma-phaLanA niyata saMbaMdhane avagaNe che, bIjo Izvarane avagaNe che. kharekhara te karma ane phaLa. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vacce niyata saMbaMdha che ja. amuka karma kare eTale te pitAnuM phaLa Ape che. kRta karmane phaLavA mATe IzvaranI jarUra nathI e vAta sAcI. paraMtu Icchita phaLa meLavavA kayuM karma karavuM te jANavuM joIe. A jJAna laukika bAbatamAM te te te viSayanA jANakAra Ape che paraMtu rAga Adi doSathI mukta thavA kaI kakSAe kevuM karma karavuM, zI sAdhanA karavI tenuM jJAna te rAga AdithI mukta thayela Izvara ja karAvI zake. Ama karma ane tenA phaLa vacce niyata saMbaMdha che, paraMtu te niyata saMbaMdhane jANavA IzvaranI ApaNane jarUra che. Izvara kevaLa upadeSTA, mArgadarzaka, karya-phaLanA niyata saMbaMdhanuM jJAna karAvanAra che. A arthamAM ja te karma kArapitA che. te baLajabarIthI keInI pAse karma karAvatuM nathI. vaidya kevaLa davA batAve che tema chatAM ApaNe kahIe chIe ke vaidya roga maTADayo. tevI ja rIte, Izvara paNa rAga Adi rogane ilAja batAve che tema chatAM ApaNe kahIe chIe ke Izvare e rega maTADyo-Izvare phaLa ApyuM-Izvare anugraha karyo. A arthamAM ja Izvara phaLakArayitA ya phaLasaMpAdayitA che. Ama saMbhava che ke gautamane mate doSamAMthI mukta thayelAne, jIvanmukta upadeSTAne Izvara gaNavAmAM Avela che ane te ja karmaphaLanA niyata saMbaMdhanuM jJAna chane karAve che. ' uttarakAlIna nyAya-vaizeSikee sadAmukta sRSTikartA Izvarane svIkArela che. A Izvara jIvone temanAM karma anusAra phaLa Ape che. ethI enA IzvarapaNAne ke enI svAdhInatAne kaMI bAdha AvatA nathI. UlaTuM, te tenuM IzvarapaNuM puravAra kare che. zeTha tenA sevakonI yegyatAne lakSamAM laI anurUpa phaLa Ape te zeTha zeTha maTI jatuM nathI. Izvara pratyeka jIvanI samakSa tenA karmane anurUpa bhegasAmagrI upasthita kare che tenA karmanA vipAkakALe te karmanuM gya phaLa utpanna karI jIva samakSa upasthita kare che. (kadalI pR. 133). Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mImAMsAdunamAM ka ane punarjanma mImAMsAdarzana paNa AtmAne nitya mAne che. eTale te paNa pUrvajanma ane punarjanmane svIkAre che. vedapratipAdya kama cAra prakAranAM che--(1) kAmya karyuM tene kahevAmAM Ave che je kAi kAmanAvizeSanI siddhine mATe karavAmAM Ave che. (2) pratiSiddha ka` te che je anarthAtpAdaka hAvAthI niSiddha che. (3) nitya karma te che je phulAkAMkSA vinA karavAmAM AvatuM karaNIya karma che, jema ke saMdhyAvaMdana Adi ane (4) naimittika karma te che je avasavizeSa para karavAmAM Ave che, jema ke zrAddha Adi karma. mImAMsA kAmya karmAne ja duHkhanuM ane ka baMdhanuM kAraNa gaNe che. niSkAmabhAve karavAmAM AvatAM vedavihita nityanaimittika karmAM duHkhanuM ke karmabaMdhanuM kAraNa nathI. eTale duHkhamAMthI ane baMdhanamAMthI mukta thavA mATe kAmya karmone tema ja niSiddha karmone choDavAM jAIe. yajJa Adi anuSThAna (karmI) karatAM tarata ja phaLanI niSpatti thatI nathI, paraMtu kAlAntaramAM thAya che. have prazna e che ke karmanA abhAvamAM karma letpAdaka kevI rIte banI zake? mImAMsakAnuM kahevuM che ke apUrva dvArA. pratyeka kama mAM apUrvane (puNyApuNyane) utpanna karavAnI zakti hAya che (tantravArtika pR. 395). karmAMthI utpanna thAya che apUrva ane apUrNAMthI utpanna thAya che phaLa. Ama apUrve ja ka ane karmaphaLane joDanAra kaDI che, eTale ja zaMkarAcArya apUrvane kanI sUkSma uttarAvasthA ke phaLanI pUrvAvasthA mAne che (zAMkarabhASya 3. 2. 40). apUrvanI kalpanAne mImAMsakAnI kaviSayaka eka maulika kalpanA mAnavAmAM Ave che. jainadarzanamAM karmo ane punarjanma AcArAMga prathama zrutaskaMdhanA prathama uddezakanA 'arpaNA atthittapada' nAmanA prathama padamAM AtmAnA pUrvajanmanuM jJAna jAti Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 smaraNathI thAya che ema kahevAyuM che. vadhumAM tyAM jaNAvyuM che ke AtmA badhI dizAe ane anudizAomAM gati kare che. ahIM janmAntara mATe jatA jIvanI gatinA nirdeza che. siddhAnta grathAmAM Ane aMtarAlagati kahevAmAM Avela che. Ama jainadarzana prAcIna kALathI pUrvajanma ane punarjanma mAne che. jainadarzana anusAra karmonA eka atha che kriyA, pravRtti; bIjo artha che jIvanI pravRtti dvArA je sUkSma pudgalA (karmIvargA) jIva tarapha AkarSAine tene cAMTe che te pudgaleAne ka kahevAmAM Ave che. Ama ka paulika dravyarUpa che. pudgalane atha` meTara (matter) che: karmo paudgalika yA bhautika hoya teA tene ragADAvA joIe. jema japAkusumanA lAla raMga darpaNamAM pratiphalita thAya che tema karma pudgalAnA ra'ge potAnA sAnnidhyamAM rahelA AtmAmAM pratikUlita thAya che. Ama kanI paulikatAne kAraNe AtmAnI lezyAAnA raMganI jaina mAnyatA ghaTe che. AjIvikanA abhijAtienA siddhAMta paNa kamaronuM raMgane AdhAre vagI karaNa ja che. A kAraNe prophesara sImara temanA 'lAsophisa opha inDiyA'(pR. 251)mAM jaNAve che ke karmonA raMgAnA siddhAMta jaina dhamanI ja khAsa vizeSatA nathI, paraMtu magadhamAM sacavAyela A pUrvenA sAmAnya vArasAnA eka bhAga hoya ema jaNAya che. kanA paudgalikatva athavA mUrtatvanI siddhi nIce pramANe karavAmAM AvI che-(1) zarIra vagere mUrta hovAne kAraNe temanA nimittabhUta ka paNa mUrta hovAM joie. A taka ne svIkAra karI jainadarzanamAM kane mUrta mAnavAmAM AvyAM che. jema paramANuonAM ghaTa vagere kA` mU che eTale paramANu mU che tema kama'nAM zarIra Adi kArya mUta che eTale kama paNa mU che. (ra) kama mUrta che kAraNa ke enI sAthe saMba dha thatAM sukhAinA anubhava thAya che, udAharaNA bhAjana. je abhUta hAya enI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe saMbaMdha thatAM sukhAdino anubhava thato nathI, udAharaNArtha AkAza. (3) karma mUrta che kAraNa ke enA saMbaMdhathI vedanAne anubhava thAya che, udAharaNArtha agni. je amUrta hoya enA saMbaMdhathI vedanAne anubhava thatuM nathI, udAharaNArthe AkAza. (4) karma mUrta che kAraNa ke emAM bAhya padArtho vaDe belAdhAna thAya che, udAharaNArtha ghaTa. jevI rIte ghaTa vagere mUrta vastuo upara tela vagere bAhya padArthonuM vilepana karavAthI belAdhAna thAya che arthAt snigdhatA AdinI utpatti thAya che tevI rIte karmamAM paNa mAlA, caMdana, vanitA Adi bAhya padArthanA saMsargathI balAdhAna thAya che, arthAt uddIpana AdinI utpatti thAya che. A badhAM kAraNone AdhAre karma mUrta che e puravAra thAya che. (juo vizeSAvazyakabhASya, gAthA 1625-16ra7). karma mUrta che ane AtmA amUrta che. AvI paristhitimAM karma AtmAnI sAthe saMbaddha kevI rIte thaI zake ? mUrta dvArA amUrtane upaghAta ke upakAra kevI rIte thaI zake? jema jJAna vagere amUrta hovA chatAM viSa, madirA Adi mUrta vastuo dvArA temano upaghAta thAya che tathA ghI, dUdha Adi pauSTika padArtho dvArA emane upakAra thAya che tema AtmA amUrta hovA chatAM mUrta karma dvArA tene upaghAta ke upakAra thAya che. vaLI, saMsArI AtmA ekAMtapaNe amUrta nathI. jIva ane karmane anAdikAlIna saMbaMdha hovAthI jIva paNa kathaMcita karmapariNAmarUpa che. mATe e e rUpamAM mUrti che. A prakAre kathaMcita mUrta AtmA sAthe mUrta karma saMbaddha thaI zake che tathA karma AtmAne upaghAta ke upakAra karI zake che. (juo vizeSA. vazyakabhASya gAthA 1637-38). - jIva ane karmane saMbaMdha anAdi che. je pudgalaparamANuo karmarUpe pariNata thAya che temane karmavargaNa kahe che ane je zarIra rUpe pariNata thAya che temane karmavargaNa kahe che. loka A bane prakAranA paramANuthI pUrNa che. jIva pitAnI manavacanakAyAnI pravRttithI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. A paramANuone pitAnA bhaNI AkarSata rahe che. manavacanakAyAnI pravRtti tyAre ja thAya thAya che jyAre jIvanI sAthe karma saMbaddha hoya, ane jIvanI sAthe karma tyAre ja saMbaddha thAya che jyAre manavacanakAyAnI pravRtti heya. A prakAre karmathI pravRtti ane pravRttithI karmanI paraMparA anAdi kALathI che. karma ane pravRttinA kAryakAraNabhAvane najara samakSa rAkhI pugalaparamANuonA piMDarUpa karmane dravya karma ane rAgadveSa ArirUpa karmane bhAvakarma kahevAmAM Ave che. dravyakarma ane bhAvakarmane kAryakAraNabhAva maraghI ane iMDAnI mAphaka anAdi che. jyAre rAgadi bhAvane kSaya thAya che tyAre AtmAne karmapudgala sAthe saMbaMdha chUTI jAya che. Ama, AtmAne karmapudgala sAthe saMbaMdha anAdi hovA chatAM sAMta che. (vizeSAvazyakabhASya gAthA 1639) AtmA svAbhAvathI amUrta che paraMtu paugalikakarma sAthe tene nIrakSIra je saMbaMdha anAdi (Ine saMsArI avasthAmAM tene kathaMcita mUrta mAnavAmAM Avela che. AtmAnA karma sAthenA saMbaMdhane laIne AtmAnI cAra prakAranI mukhya avasthA thAya che-aupathamika, sAyika, lAyopathamika ane audayika kamenA upazamathI utpanna thanAra aupazamika, karmanA kSayathI utpanna thanAra kSAyika, karmanA kSaya ane upazamathI utpana thanAra kSApazamika ane karmanA udayathI pedA thanAra audayika. A uparAMta pAMcame bhAva pAriNAmika che je AtmAnuM svAbhAvika pariNamana ja che. (tatvArthasUtra 2.1). karmanuM jIva bhaNI AvavAnuM (= AsavanuM) kAraNa che mana vacanakAyAnI pravRtti. Ama manavacanakAyAnA vyApAre, jemane jaine ga kahe che te, karmone AtmAnI sAthe saMbaMdha karAvanAra che. AtmA bhaNI AkarSAyelAM karmone AtmAnA pradeza sAthe nIrakSIra saMbaMdha thave te baMdha che. umAsvAti mahArAja baMdhanAM kAraNemAM mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane vega e pAMcane gaNave Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra che. paraMtu khAsa te A pAMcamAMthI kaSAya ja baMdhanuM mukhya kAraNa che. (tatvArthasUtra 6. 1-2 ane 8.1) - AtmAne lAgelAM karmo AtmAnI amuka zaktine DhAMke che, te zaktine te amuka vakhata sudhI DhAMke che, judI judI tIvratA vALAM phaLa Ape che ane amuka jaththAmAM AtmAne lAge che. paraMtu ahIM prazna thAya che ke te AtmAnI kaI zaktine DhAMkaze, keTalAM vakhata sudhI DhAMkaze, keTalI tIvratAvALAM phaLa Apaze ane keTalA. jaththAmAM lAgaze tenAM niyAmaka kAraNe zA che? jaina mate te karmone AtmA bhaNI lAvavAmAM kAraNabhUta AtmAnI pravRtti che ane te pravRttinA prakAra AtmAnI kaI zaktine te karmo DhAMkaze te nakkI kare che. je tenI pravRtti jJAnanAM sAdhanene nAza karanArI, jJAnIne anAdara karanArI haze te tevI pravRttithI AtmAne lAganArA karmo AtmAnI jJAnazaktine DhAMkaze. te pravRttinuM pramANa te karmone jaththAnuM pramANa nakkI kare che. karmo keTalA vakhata sudhI AtmAnI zaktine DhAMkaze ene AdhAra tathA phaLanI tIvratA-maMdatAne AdhAra pravRtti karatI vakhatanI kaSAyanI tIvratA-maMdatA upara che. kaSAya cAra che - kodha, mAna, mAyA ane lebha. te rAga-dveSane ja vistAra che. jema vadhAre tIvra kaSAyapUrvakanI pravRtti tema te pravRttithI lAgatAM karmo vadhAre vakhata sudhI AtmAnI zaktine DhAMkaze ane vadhAre tIvra phaLa Apaze. Ama, jaine kaSAyane choDavA upara vizeSa bhAre mUke che, pravRttine cheDavA para teTale nahi. jainoe sAMparAyika ane IryApathika karmabaMdha svIkAryA che ane jaNAvyuM che ke kaSAyasahita pravRtti karanArane sAMparAyika karmabaMdha thAya che ane kaSAya. rahita pravRtti karanArane IryApathika karmabaMdha thAya che. sAMparAyika karmabaMdhane samajAvavA mATe teo bhInA cAmaDA para paDelI rajanA cuMTavAnuM daSTAMta Ape che ane iryApathika karmabaMdhane samajAvavA mATe sUkI bhIMta para phekavAmAM AvelA lAkaDAnA goLAnuM udAharaNa Ape che. arthAta jene kahevA mAMge che ke mana-vacana-kAyAnI pravRtti Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovA chatAM paNa je kaSAya na hoya te upArjita karmomAM sthiti tema ja rasane baMdha thatuM nathI. sthiti ane rasa banenA baMdhanuM kAraNa kaSAya che. AthI kaSAya ja saMsAranI kharI jaDa che. Ama, kharekhara te phaLanI AkAMkSAvALI pravRtti ja baMdhanuM kAraNa che, phaLanI AkAMkSA vinAnI anAsakta pravRtti baMdhanuM kAraNa nathI evuM philita thAya che. (juo tatvArthasUtra 8.3, sarvArthasiddhi 8.3, tatvArthasUtra 6.4). - ahIM nyAyavizArada nyAyatIrtha munizrI nyAyavijayajInA zabdo TAMkavA yogya che. teo temanA jainadarzana pR. 375 upara kahe che ke "karmadalanA ananta vistAramAM mehanuM-rAgadveSamehanuMkAma, krodha, mada, mAyA, lebha e ToLakInuM-pramukha ane agrima varcasa che. bhavacakane mukhya AdhAra emanA upara che. eo samagra denA upari che. sakala karmatanka para emanuM agragAmI prabhutva ane netRtva che. emanAthI mukti thaI jAya te samagra karmacakrathI mukti thayelI ja che. eTalA mATe kahyuM cheH pAcamu zira muphtire arthAt kaSAyathI mukta thavAmAM ja mukti che." | pravRttityAga saMbaMdhamAM e vicAraka munivare je kahyuM che te vicAraNIya che. teo kahe che, "azubha pravRtti cheDI ja devAnI che; paNa te kyAre bane ? jyAre manane zubha pravRttiomAM rokavAmAM Ave tyAre. jema pagamAM vAgelo kAMTo kADhavAmAM soyane upayoga karIe chIe tema azubha pravRttiothI chUTavA mATe zubha pravRttiene Azraya levAnI jarUra paDe che. kAMTo kADhavyA pachI kAMTAne phekI daIe chIe, paNa soyane bhaviSyanA upaga mATe sAcavI rAkhIe chIe, te pramANe jyAM sudhI azubha pravRttio pratyenuM valaNa taddana nAbUda na thayuM hoya tyAM sudhI zubha pravRttio tyAjya banatI nathI. zubha pravRttinA baMdhanathI chUTavA mATe te pravRttine tyAga karavAnI jarUra nathI, paNa te pravRttinA kartAe pravRtti karavAnA s Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 Azayane zubhamAMthI zuddha rUpamAM pheravavAnI jarUra che....prastutamAM kahevAnI matalaba e che ke pravRtti cheADI chUTatI nathI. jyAre tenI jarUra nathI hAtI tyAre te ApoApa svAbhAvikapaNe chUTI jAya che. paNa jyAM sudhI jIvananI dazA svabhAvataH pravRttigAmI che tyAM sudhI mANase asat pravRttine tyAgI satpravRttizIla banavuM joie. akALe karelA pravRttiyAgamAM katavyapAlananA svAbhAvika ane susaMgata mArgathI smruta thavApaNuM che, emAM vikAsasAdhAnAnI anukULatA nathI, paNa jIvananI viDaMbanA che." (jainadarzana, pR. 363). janA svIkAre che ke pUrvajanmamAM karelAM karma A janmamAM phaLe che, tema A janmamAM karelAM karma paNa A janmamAM phaLe che. AnA samarthanamAM nyAyavijayajI bhagavatIsUtrane TAMke che. (jainadarzana pR. 355). dasakAliyasuttanI agastyasiMhaNi (prAkRta TesTa sAsAyaTI, pR. 57) A e prakAranAM karmo mATe anukrame paraleAkavedanIya ane ihaleAkaveDhanIya evAM nAme vApare che. karmanA mULabhUta ATha prakAra che. temane karmanI ATha mULaprakRti kahevAmAM Ave che. te nIce pramANe che-- (1) jJAnAvaraNIya karma - AtmAnI jJAnazaktine DhAMkanAra karma jJAnAvaraNIya karma kahevAya che, (2) dezanAvaraNIya karma - aIM darzanane artha nirAkAra upayAga--Adha che. AtmAnI nirAkAra upayoga rUpa zaktine DhAMkanAra karmAM dazanAvaraNIya karma kahevAya che. (3) vedanIya karma - je karmo sukha-duHkhanA anubhava karAve che te vedanIya karma kahevAya che. (4) mAhanIya karma - mAhanIya karmanA be bheda che: da"namAnIya karma ane cAritramehanIya karma. tattvapakSapAtane ruMdhanAra karma daza namehanIya karma kahevAya che ane cAritrane ruMdhanAra karmo cAritramAhanIya karma kahevAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 (5) AyuSyakarma - je karma AyuSyanI maryAdAnuM niyamana kare che te AyuSyakarma kahevAya che. (6) nAmakarma - jenAthI ekendriya Adi bhinna jAtie ane manuSya Adi bhinna bhinna gati tema ja zarIra, rUpa, svara Adi vyaktitvane ghaDatI khAmate nakkI thAya che te nAmakarma che. (7) gAtrakarma - je karma ucca-nIca gAtra ane sAmAjika mAleA, mAnamaratA nakkI karI Ape che te gAtrakarma kahevAya che. (8) antarAyakarma - dAna, lAbha, bhAga, upabhoga ane vI'mAM antarAya UbhA karavAnuM kArya kare che te karma antarAyakarma, (tattvArthasUtra 8.4). - jainAe kama'nI daza avasthAe mAnI che. te nIce pramANe che. (1) aMdha - karmInI aMdhAvasthAmAM, kama pudgalAnA AtmAnI sAthe nIrakSIrasaMbaMdha hoya che. - (2) sattA - kama`nI sattAvasthAmAM, kama pudgale pAtAnuM phaLa na ApatAM kevaLa sattArUpe rahe che. (3) udaya - kama`nI udayAvasthAmAM, kama pudgalA pAtAnuM phaLa ApavA tatpara thAya che ane peAtAnu phaLa Ape che. (4) udIraNA - ka*nI udIraNAvasthAmAM, kama pudgalAne khAsa prayatnavizeSathI AtmA temanA niyata samaya pahelAM phaLa ApavA unmukha banAve che. (5) saMkramaNa - karmAMnI saMkramaNAvasthAmAM, AtmAnA khAsa prayatnavizeSathI eka ka-prakRtinuM anya sajAtIyakrama prakRtimAM parivartana thAya che. (6)-(7) urdU nA--apavartanA - karmInI te avasthA ke jemAM tenI sthiti ane rasamAM vadhAre thAya te udbhavanA ane jemAM ghaTADo thAya te apavanA. ahI paNa A vadhAre ke ghaTADA AtmAnA prayatnavizeSathI thAya che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 (8) upazamanA - karmanI upazamanAvasthAmAM, udita karmane bhasmacchanna agninI jema dabAvI zAMta karI devAmAM Ave che.. A upazamana paNa AtmAnA prayatnavizeSathI thAya che. . (9) nidhatti - kamanI nidhatti avarAmAM, udIraNa ane saMkramaNanI saMbhAvanAno abhAva hoya che. (10) nikAcanA - karmanI nikAcana avasthAmAM udIraNA ane saMkramaNa uparAMta udvartana ane apavartananI saMbhAvanAne paNa bilakula abhAva hoya che. udIraNa, saMkramaNa, udvartana, apavartana ane upazamanA karma upara puruSanuM Adhipatya che ema spaSTapaNe darzAve che, puruSa karmane gulAma nathI. jene karmasiddhAntamAM puruSa svAtaMtrya (freedom of will) ane udyamane ghaNe avakAza che. munizrI nyAyavijyajI temanA jainadarzanamAM (pR. 353) lakhe che, karmazAstra paNa karmane. udaya thavAmAM samucita udyamane avakAza mAne che, tema ja karmanA udayane durbala banAvavAmAM paNa gya udyamane AvakAre che." upAdhyAya yazovijayajI 26mI dvArvizikAmAM zleka 24mAM puruSaprayatananI ane puruSa svAtaMtryanI sarvoparitA svIkAre che ane spaSTapaNe kahe, che ke nikAcita gaNAtA karmane paNa puruSa tapa ane sAdhanAthI kSINa karI zake che. karma udayamAM Ave tyAre tenA phaLane samatAthI bhegavavA ke Asakti-vihavaLatAthI bhegavavA puruSa svataMtra che. ka" udayamAM Ave tyAre tene samatAthI - samabhAvathI bhogavI levAmAM DahApaNa che. ema bhegavI levAthI e karma khatama thatAM navAM duHkhada karmo mukI jatuM nathI. paNa jyAre karmanAM sukhabhegarU5 phaLa AsaktithI ane duHkhabhegarUpa phaLa durgAnathI bhegavavAmAM Ave tyAre e prakAre bhegavavAnA pariNAme bIjA navA karmabadhe jaDAI jAya che. ataH sukhabheganA udayakALe sukhabhegamAM nahi raMgAtAM eTale ke anAsaktapaNe samabhAvathI e udita karmane Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 lAgavI levAthI ane duHkhanI hAlatamAM hiMmatathI manane zAntimAM rAkhI duHkhane (e udita asAtavedanIya karmane) jogavI levAthI e udayAgata karma evI rIte kSINa thaI jAya che ke jenA anusaMdhAnamAM navAM azubha karmo baMdhAvA pAmatA nathI. karmavegathI bhegasAmagrI upasthita thaI, paNa emAM mehavikArane vaza thavuM ke na thavuM e AtmAnI pitAnI sattAnI vAta che." (nyAyavijayajIkRta jainadarzana pR. 348). badhAM ja karmone ya te mokSa che. AnA mATe prathama te AvatAM karmone aTakAvI devA joIe (saMvara) ane lAgelAM karmone kheravI nAkhavAM joIe ( nirA). saMvaranA upAya tarIke jaine vrata, gupti, samiti dharma, anuprekSA, parISahajaya, cAritra ane tapa gaNAve che. hiMsA, asatya, cerI, abrahma ane parigrahamAMthI virati e vrata che. mana-vacana-kAyAnI pravRttine samyapha nigraha e gupti che. vivekazIla pravRtti e samiti che. kSamA, mRdutA, ajutA, zauca, saMyama, satya, tapa, tyAga, Akicanya ane brahmacaryarUpa dazavidha dharma che. zAMtabhAve parISahene sahana karavA e parIhajaya che. samabhAva Adi cAritra che. vastusthitinuM kalyANapreraka ciMtana e anuprekSA che. nijerAnA upAyamAM upara gaNAvelA upAye uparAMta tapane svIkAra che. nirjarane khAsa upAya tapa che. tapanA be prakAra che-bAhya tapa ane AMtara tapa. bAhya tapamAM anazana Adine samAveza thAya che. AMtara tapamAM prAyazcitta (deSazodhanakriyA), vinaya, vaiyAvRtya (sevAbhakti), svAdhyAya, vyutsarga (mamatvane-kAgAyika vikArone tyAga) tathA kalyANagAmI ekAgratArUpa dhyAna A chane samAveza thAya che. tapathI saMvara paNa sadhAya che. paraMtu nirjarA mATe te mukhya khAsa upAya tapa ja che. AvatAM karmone taddana aTakAvI detAM ane lAgelAM karmone saMpUrNa paNe kheravI nAkhatAM AtmA saMpUrNapaNe kamarahita banI jAya che. saMpUrNapaNe karmathI mukti e ja mokSa che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma ane punarjanma- bhAratIya darzanene sarvasAdhAraNa siddhAMta cArvAka darzanane choDI bAkInAM badhAM ja darzane karmavAdane ane punarjanmane svIkAre che. badhAM bhAratIya darzanemAM e vAta upara sarvasaMmati che ke manuSya ke vyakti je karma kare che e karmanuM phaLa tene ja maLe che. zubha karmanuM phaLa sukha che ane azubha karmanuM phaLa duHkha che. je karmanuM phaLa vartamAna janmamAM maLatuM nathI te karmanuM phaLa pachInA janmamAM maLe che. jIva pitAnAM karmA nusAra vividha eniomAM janme che. jyAre jIva tRSNArahita banI jAya che tyAre te phalAsaktirahita karma kare che. niSkAmabhAve karAtAM karmo bandhana nathI banatAM. e sthitimAM jIvane kevaLa pUrva janmanAM karmonAM ja phaLa bhegavavAM paDe che. tene punarbhava nathI. te dehapAta pachI mukta bane che. aMtima janmamAM badhAM karmonA phaLe khAsa prakriyAthI te bhegavI le che. karmasiddhAnta para AkSepa ane tene parihAra karmasiddhAnta niyativAda (Predeterminism) ane nirAzAvAda bhaNI laI jAya che, temAM puruSa svAtaMtryane (freedom of will) avakAza ja nathI. pUrva karmone kAraNe prANI atyAre je kaMI che ke kare che te che ane kare che, atyAranAM karmo tene bhAvi vyaktitvane niyata karaze ane Ama cAlyA karaze. puruSa saMpUrNapaNe pUrvakarmothI baddha che, eTaluM ja nahi temanAthI tene cetasika ane zArIrika vyavahAra - tenuM saMpUrNa vyaktitva-niyata che. AmAM puruSa svAtaMtryane avakAza kyAM rahyo? vaLI, AmAM muktine saMbhava paNa kyAM rahyo? A zaMkA barAbara nathI. te karmasiddhAMtanI adhurI samajamAMthI UbhI. thayelI che. karma anusAra puruSane bhinna bhinna zaktivALAM mana, zarIra ane bAhya sAdhane prApta thAya che tema ja te bhinna bhinna vAtAvaraNa ane paristhitimAM mUkAya che eTaluM ja, paraMtu prApta sAdhanane upaga kema karo ane amuka vAtAvaraNa ane pari Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sthitimAM kevA pratyAghAta ApavA te tenA hAthanI vAta che evuM kamasiddhAnta mAne che. vaLI, puruSa potAnA prayatnathI pUrvakarmAnI asarAne haLavI ke naSTa karI zake che evuM paNa karmasiddhAntamAM svIkArAyuM che. puruSa upara karmanuM nahi paNa karma upara puruSanuM Adhipatya che--alabatta puruSane tenuM bhAna thavuM joie, tenuM citta camakavuM joIe. karmasiddhAnta nirAzAvAda ke akarmaNyatA bhaNI laI jatA nathI paraMtu AzAvAda ane puruSA nA poSaka che. karma karanArane, sAdhanA karanArane tenuM yeAgya phaLa maLe ja che evA vizvAsa ApanAra karmasiddhAnta che. eka janmamAM prayatna karavA chatAM paNa paramapadma(vItarAgatA)nI prApti na thaI ane adhavacce ja marI gayA tathA je kaMI prApta karyuM hatuM e paNa cAlyuM gayuM, AgalA janmamAM pharI A janmanI jema du:khI thavuM paDaze, vagere vicArAne karmasiddhAntamAM sthAna nathI. peAtAnA adhikAra pramANe sAdhanA dvArA je kaMI jJAna jIva eka janmamAM prApta kare che, te jJAnanA nAza maraNathI thatA nathI. e jJAna tA jIvAtmAnI sAthe eka jara zarIra ADI khIjA navA zarIramAM jAya che ane bIjA janmamAM e jIva pUrvajanmanA saMcita jJAnathI AgaLa vadhe che. Ama karmavAda AzA ane puruSA nA preraka che. ka siddhAntanI mahattA--DaoN. meksamUlaranu` mantavya karmasiddhAntanuM mahattva darzAvatAM DaoN. maikasamUlara kahe che, "e tA nizcita che ke karmanA siddhAMtanA prabhAva mAnavajIvana upara behuda paDavo che. jo mAnavI e jANe ke vartamAna jIvanamAM koI jAtanA aparAdha karyA vagara mAre je kaI duHkha veThavuM paDe che e mArA pUrvajanmanA karmanuM ja phaLa che, te e, jUnuM devuM cUkavanAra mAnavInI jema, zAMtapaNe e saMkaTane sahana karI leze; ane sAthe sAthe jo e mAnavI eTaluM paNa jANatA hAya ke sahana Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zIlatAthI jUnuM devuM cUkate karI zakAya che, tathA ethI ja bhaviSyane mATe dhanI mUDI bhegI karI zakAya che, te ene bhalAIne mAge cAlavAnI preraNA ApeAApa ja maLI javAnI. sAruM ke kharAba, koI paNa jAtanuM karma nAza nathI pAmatuM : dha zAstranA A siddhAMta ane bhautikazAstranA alasaMrakSaNasaMbaMdhI siddhAMta, e baMne ekasarakhA che. mane siddhAMtAnA sAra eTale ja ke koInA paNa nAza nathI thatA. koI paNa dharma zikSaNanA astitva vize game teTalI zaMkA kema nAya, paNa eTaluM teA sunizcita che ke karmAMnA siddhAMta sauthI vadhAre sthAnAmAM svIkAravAmAM AvyA che. enAthI lAkhA mAnavInAM kaSTo echAM thayAM che. ane e ja siddhAMtane lIdhe mAnavIne vartamAna saMkaTa sahana karavAnI zakti pedA karavAnuM ane bhaviSyanuM jIvana sudhAravAnuM uttejana maLatuM rahyuM che." zrI meAtIcaMdabhAInI prastuta kRti 'jaina dRSTie kaTa 'jaina dRSTie kama" nAmanuM prastuta pustaka. zrI motIcaMdrabhAIe sane 1947mAM lakheluM paNa atyAra sudhI te aprakAzita hatuM. emanI anya kRtienI jema A kRti paNu emanA akhaMDa svAdhyAyanuM phaLa che. tattvArthasUtra, kama graMtha Adi zAstrone AdhAre te lakhAyeluM che. temAM temaNe jaina kama siddhAMtanuM vizada nirUpaNa karyuM che. zrI mAtIcaMdabhAInI dRSTi AdhyAtmika hovA sAthe ta pUta hatI. temanI pAse anubhava ane vyavahAranA khajAnA hatA. zAstrIya adhyayananA pariNAme temanAmAM bahuzrutatA paNu hatI. temanI sajUjatA ghaNI hatI. A badhAMnA lAbha temanI anya kRtionI jema A kRtine paNa maLyA che. karmasiddhAMta e ghaNA gahana viSaya che, kamanI gati nyArI che, kanA bheda-prabhedonuM aDAkhIDa jaMgala che--temAM praveza-prasAra ati muzkela che, chatAM zrI mAtIcaMdabhAI pAtAnI saraLa rajUAtathI ApaNane temAM praveza karAve che. puSkaLa dAkhalA-dalIleA ApIne gahana viSayane paNa saraLa ane sugrAhya banAvI de che. kanA bheda-prabhedone samajAvavA temaNe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba zrama lIdhe che. "pAMca kAraNe" nAmanuM prakaraNa tatvajJAnanI eka mahatvanI samasyAnuM recaka nirUpaNa kare che. temanI viSayavyavasthA suzaMkhala che, nirUpaNapaddhati rasa paDe evI che ane zailI ADaMbararahita sIdhI sAdI che. karmasiddhAMtamAM prayukta pAribhASika zabdonI samajUtI ApI mULa graMthe vAMcavA IcchanArane zrI matIcaMdabhAI sahAyarUpa banyA che. A badhuM jotAM e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che ke A graMthanA prakAzanathI gujarAtI bhASAmAM lakhAyelAM karmasiddhAMta paranAM praziSTa pustakomAM eka mUlyavAna umero thAya che. A graMthanuM saMpAdana karavAnI taka ApI te badala zrI mahAvIra jaina vidyAlayane huM antaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. uparAMta, A kArya karavAmAM protsAhana ApI satata mAro utsAha vadhAratA rahelA vidyAlayanA DAyarekaTara zrI ke rAsAhebane huM atyaMta ANI chuM. 23 vAlakezvara sosAyaTI amadAvAda-380015 nagInadAsa jIvaNalAla zAha 2-7-87 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha sane 194panA prathama satramAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA vighAthIo samakSa pAMca bhASaNa karmanA viSaya para karyA. te vakhate bhASaNanA muddA para eka neMdha karI hatI. tenA parathI A lekha, taiyAra karavAmAM AvyA che. ( kamene viSaya ghaNe vizALa che ane jaina lekhakoe ene vaijJAnika paddhatie carce che. emAM khUbI e jovAmAM Ave che ke jene e karma para ATaATaluM lakhyuM che, chatAM jene vAstavika rIte karmavAdI nathI, paNa e pAMce kAraNenA samavAyamAM mAnanAra che ane barAbara bhUmikA vicAratAM chevaTe te jene puruSArthavAdI che. karmane samajavA mATe AtmAnI oLakhANa, AtmAne ane karmane saMbaMdha, karmanI zakti ane tene aMge AtmavIrya-puruSArthane. zuM sthAna che e barAbara samajavuM paDe, suSTindravane Akhe. savAla vicAra paDe, cetanane vikAsamArga jANavuM joIe, mAtra AgaLa AgaLa vikAsa thAya ke pAchA paNa paDAya, e paDavAnAM kAraNe, dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa, puNya-pApanI pichANa, mAnasa zAstrane abhyAsa, navatattvane bedha, jIva-ajIvanuM svarUpa, karma-- vargaNAnI zakti vagere aneka bAbata jANavI joIe. eka pustakamAM ke eka lekhamAM A sarva vAta bane nahi, paNa jijJAsA utpanna karI zakAya. jaina darzane A viSaye para khUba vicAra karyA che, tAtvika daSTie, vaijJAnika paddhatie ane tarkanA jore vicAraNA karI che ane eNe AkhA jIvanakramane ane saMsAracakrane khUba ukelela che. AnuM parizIlana te jIvanabharane abhyAsa mAge, enI pAchaLa khUba maulika vicAraNA mAge ane te mATenAM sAdhane mAge. sarvamAM A ane AvA viSayanI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 jijJAsA jagADavAnA uddeza hatA. te kiMcit pAra paDaco hAya tA AnaMda che. A lekhamAM karma zuM che, enuM vikAsakramamAM zuM sthAna che, enA vibhAgA ane peTAvibhAgA keTalA che, tenuM svarUpa kevuM che, e batAvyuM che ane te paNa taddana prAthamika dRSTie batAvavA prayatna karyo che. bAkI karmanA viSayamAM te eTaluM lakhAyuM che ke enA saMkSipta sAra ApatAM paNa pustako bharAya. bhAratavaSa nA dareka darzanakAre eka athavA bIjA AkAre karmInA viSaya para vicAra karyAM che; kriyamANa, saMcita ane prArabdha evA vibhAgo pADayA che. paNa jaina darzanakAre e viSayane vizeSa jhINavaTathI cacceryAM che. ene samajavAmAM Ave te AkhA vizvanu bAhya ane AMtarajJAna thai jAya tevuM che. ane eTalI vigA chatAM AtmAne kharAkhara eLakhavAmAM Ave ane enI zaktinA sAcA upayAga thAya te ATalAM sUkSma ane ATalI mATI saMkhyAnAM, jhINAM paNu aNukhAMkha jeTalI zaktivALAM karmI para sAmrAjya meLavI zakAya tema che. A nAnA lekhamAM teA karmInI prakRti para mukhyatve karIne paricaya pUratA prAthamika ullekha che; prasaMge ene spaSTa karavA dAkhalA-nalIlA mUkayAM che ane vyAkhyA karavAmAM cIvaTa rAkhI che. jJAnanA viSayanI jarA vadhAre vigata ApI che. puNya-pApanI prakRtinA uttara prakRti sAthe meLa meLaLyeA che ane kama e zI cIja che enA khyAla ApavA prayatna karavA sAthe enA baMdhanA hetu para avaleAkana karyuM che. bAkI enAM baMdha, udaya, udIraNA, sattA, 14 guNasthAnA, e guNasthAnakramArohamAM prakRtinI gaNanA, mArgaNA, lephyA ane adhyavasAyane saMbaMdha vagere karmone lagatI aneka bAbatane ahI samAveza karyo nathI. te mATe jijJAsA thAya te tenA gahana graMthA che, te jovAnI bhalAmaNa che. A sAdA lekhamAM te mAtra kama zuM che tenA khyAla sAdI saraLa gujarAtImAM ApyuM che. ka zAstranA che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanane pariNAme prANa adhyAtmajJAnI thaI zake, cetanane oLakhI zake ane dhAre te saMsAranI Adhi-vyAdhi-upAdhithI mukta thaI haMmezane mATe saMsArathI aLago thaI zake. e rIte karmane viSaya cetanasamutthAnamAM ati mahatvanuM sthAna leMgave che. karma che, karmane choDavAnA mArgo che, AtmA anaMta zaktine paNa che, enI zakti karthe AvarI che, chatAM e karmanI uparavaTa jaI zake che. A sarva bAbate vicAraNA mAgI le che ane te jAgrata karavAne atra prAthamika prayAsamAtra karyo che. baMdhAtAM karmone anyatra "kriyamANa karma gaNyAM che. udayamAM AvatA karmone anyatra "prArabdha tarIke varNavyAM che ane sattAmAM rahelAM karmone anyatra "saMcita gaNyAM che, paNa jaina graMthamAM enI bhAre addabhuta vigate cekhavaTa sAthe ApI che, tene abhyAsa karavA jijJAsA jAgrata kare evAM sAdhane ahIM rajU karyA che. bAkI karmanI cekhavaTathI samajaNa eTale jaina darzananA kula viSayenI samajaNa ema samajavuM..parabhava, samyakatva, traNa karaNa, dhyAnayoga, guNasthAnakamAraha, bhAve, zreNIo. pramAda, apramAda ane pragatine khUba abhyAsa thAya, ene cokhavaTathI samajAya, mArgAnusArIpaNAthI mAMDIne dravyazrAvaka, bhAvazrAvaka, dravyasAdhu, bhAvasAdhunA guNe jaNAya, samakitanA lakSaNanI vigatavAra carcAcarvaNa thAya, enA 67 bola samajAya ane graMthibhedane gahana paNa AkarSaka viSaya samajAya tyAre kamane pUre khyAla Ave. A prayatna karavA yaMgya che. ahIM te caMcupraveza mATe paNa taddana prAthamika vAta karI che. uparanA anya viSaya para prayAsa karavA gya che, prakAza pADavA yogya che ane jIvananA havA e rIte levA yogya che. jijJAsA thaze te pustakane pAra nathI, sAdhane taiyAra che, labhya che ane sukara che. ane jijJAsA na thAya te AkhI gUMcavaNa UbhI che. jIvanane uddeza jANa haya, jANIne raste karavo hiya, aMte A prapaMcamAMthI nIkaLavAnI jarUra ja che ema nirNaya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaye hoya te te A viSayane samajavAnI khAsa jarUra che, bAkI aneka khepa karI AvyA te pramANe A bhava eka vadhAre khepa thaI, ema cAlavA devuM hoya te IrachAnI vAta che. bAkI nAnAmoTA pratyeka kAryane javAba deve paDaze. javAba denAra ane lenAra aMdara beThe che, emAM koInI dakhalagIrI hotI nathI, jarUra nathI, che nahi. mATe ene oLakhe, ene samajo ane karma upara vijaya meLave. e jAtanI jijJAsA jAgrata karavAmAM phateha thaI hoya te teTale aMze A lekhane prayAsa saphaLa che. bAkI te jIvana eka meTo keyaDo che. enA ukelamAM kAMI sahAya A viSayavicAraNA Ape tevuM lAgevAthI ene janatA samakSa dharela che. emAM pari. pUrNatAne dAva nathI, zakyatA paNa nathI; paNa jAgRti ane jijJAsA e jagAvI zake te AnaMda che. pATI sI phesamalabAra bU motIcaMda gi. kApaDiyA. muMbaI tA. 9-7-1947 zuddhipatraka azuddha nIrogAtayoH anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI mAna, krodha nIrogarogAtayoH / anaMtAnubaMdhI kedha, anaMtAnubaMdhI mAna, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayanideza prakAzakIya nivedana prastAvanA * 5-41 travedamAM karma ane punarjanmane aNasAra - 6, upaniSadomAM karma ane punarjanma - 6, gItAmAM karma ane punarjanma- 7, bauddhadharmadarzanamAM karma ane punarjanma - 8, pAMtajala egadarzanamAM kama ane punarjanma - 14, nyAya-vaizeSika darzanamAM karma ane punarjanma - 19, mImAMsAdarzanamAM karma ane punarjanma.-28, jainadarzanamAM karma ane punarjanma- 28, karma ane punarjanmabhAratIya darzanene sarvasAdhAraNa siddhAMta - 38, karmasiddhAMta para AkSepa ane parihAra- 38, karmasiddhAMtanI mahattA - De. mekasamUlaranuM maMtavya- 39, zrI metIcaMdabhAInI prastuta kRti jaina daSTie kama" - 40 Amukha 42-45 prakaraNa 1 kamaranI pUrvabhUmikA 3-11 taphAvatone khulAse - 3, punarbhava- 5, karmAnusAra phaLa denArI Izvara nathI - 6, AtmAne svIkAra - 8, aMzasatya - pramANa satya - 9, nayavAda - anekAMtavAda- 10 2 pAMca kAraNe 12-17 . prAstAvika- 12, kALa - 13, svabhAva - 15, bhavitavyatA -18, karma - 20, udyama - 23, samAdhAna - samanvaya - 25 3 AtmA ane karmavagaNuM 28-32 AtmasvarUpa - 28, karmavargaNA - 29, cetana AtmAne jaDa kamavargaNa asara kema kare ? - 30, AtmA ane karmavagaNAne saMbaMdha - 30 ja baMdhahetu 33-44 prAstAvika-33, pAMca baMdhahetuo - 33, mithyAtva 34, avirati - 35, kaSAya - 35, yoga- 36, karmabaMdhanA prakAra - prakRti, sthiti, rasa ane pradeza - 38 5 kamanI ATha mULaprakRti 45-73 prAstAvika-45, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa - 46, jJAna-darzanane taphAvata - 46, pratyakSa-parokSajJAnane taphAvata - 47, matijJAna Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 - 48, zrutajJAna - 49, matijJAna-zrutajJAnanI tulanA - 50, traNa pratyakSajJAneA - para, avadhijJAna - para, manaH5ya vajJAna - 53, kevaLajJAna - 54, jJAnAvaraNa dazanAvaraNune upasaMhAra - 54 vedanIya - 56, mAhanIya - 57, darzanameAhanIya - 58, navatattva - 59, darzanamAhanIyanA traNa prakAra - 63, cAritrameAhanIya - 64, kaSAyo - 64, nava nAkaSAyA - 66, Ayukama - 67, nAmakama - 68, nAmakarmanI cauda piMDaprakRti ane ATha pratyekaprakRti - 68, nAmaka nI trasadazaka ane sthAvaradarzaka prakRti - 69, nAmakama vize vizeSa - 69, gotrakama - - 70, aMtarAyakama - 70, prakIrNa - 72 6 karmInI uttaraprakRtie 74-196 w kanA bheda-prabhedAnI tArkikatA - 74, jJAnAvaraNIyanI uttaraprakRtie - 75, prAstAvika - 7pa, jJAnanA pratyakSa - parAkSa e bheda - 75, matijJAna eTale ? - 76, matijJAnavaraNIyaka - 76, zrutajJAna eTale ? - 76, zrutajJAnAvaraNIya ka - 76, matijJAnanI utpattinA krama - avagraha Adi - 78, matijJAnanA 28 prakAra - 81, zrutanizrita matijJAnanA 336 prakArA - 84, azrutanizrita matijJAnanA cAra prakAro - 88, autpAtika Suddhi - 89, vaiyikI buddhi - 89, kArmika truddhi - 89, pAriNAmikI buddhi - 90, matijJAnanA zrutajJAna sAthenA saMbaMdha - 90, zrutajJAna - 91, zrutajJAnanA be bheda - aMgapraviSTa ane agabAhya - 91, zrutajJAnanA cauda prakAra - 92, zrutajJAnanA vIsa prakAra - 97, dravya-kSetra-kALabhAvathI zrutajJAnanA vicAra - 103, avadhijJAna - 103, manaHpayA~vajJAna - 107, devaLajJAna - 108, jJAnAvaraNIya kama ane tenA bhedanA - 109, danAvaraNIya kamanI uttara prakRtie - 111, darzana eTale ? - 111, darzanAvaraNanA cAra prakAra - 114, mana:paryAyadarzInAvaraNa kema nahi ?- 115, darzInanA AvaraNarUpa nidrAnA pAMca prakAra - 115, vedanIya kamanI uttara prakRtie - 118, meAhanIya karmInI uttaraprakRti - 119, darzonameAhunIyanA traNa bhedI 119, cAritramAhanIyanA bhedya - 121, kaSAyanA prakArAne aMgenuM patraka - 127, AyukamanI uttara prakRtie - 133, nAmakama nI uttara prakRti - 134, nAmakamanI prakRtinA cAra vibhAgA - 134, nAmakarmanI cauda DiprakRti ane temanA avAMtara bhedanA - 135, ATha pratyekaprakRti - 154, nAmaka nI - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trasadazaka ane sthAvaradazaka prakRtio - 158, nAmakarmanI 93 athavA 103 prakRtio - 163, gotrakarmanI uttara pravRtio - 164, aMtarAyakarmanI uttara pravRtio - 166, kula prakRti samuccaye- 169, baMdha-udaya-udIraNuM-sattAe prakRti - 169, puNya-pApa prakRtinuM vizleSaNa - 170, dhAtI-aghAtI karmo - 175 7 lAghavakArI paribhASA 177-181. trasacatuSka - 177, sthiraSaTraka - 177, asthiraSaTraka- 177, sUmatrika - 178, sthAvaracatuSka - 178, saubhAgyatrika - 178, varNacatuSka - 178, agurulaghucatuSka - 178, trasaliMka - 179, trasatrika 179, trasaSaTraka - 179, thINuddhatrika - 179 AhAradika - 180, narakadvika- 180, sthAvaracatuSka - 180, aticatuSka - 180, tiryacatrika - 180, durbhAgyatrika-180, anantAnubaMdhIcatuSka - 181, madhyasaMsthAnacatuSka - 181, madhyasaMghayaNacatuSka - 181, nidrAddhika - 181 8 upasaMhAra 182-193 ghAtakarmo ane temanuM phaLa - 182, aghAtI karmo ane temanuM phaLa - 182, ghAtI-aghAtI karmonA kSayanuM phaLa - 182, kayA kamane zenI sAthe sarakhAvAya - 183, karmabaMdhanA hetuonI vigate - 183, baMdhasthAnI vividhatA - 184, zAnAvaraNayadarzanAvaraNIya karmanAM baMdhasthAna - 184, zAtA vedanIyanAM baMdha sthAna - 184, azAtA vedanIyanAM baMdhasthAna - 184, cAritramohanIyanAM baMdhasthAna - 186, devagatiAyunAM baMdhasthAna -188, manuSyagatine AyuSyabaMdha keNa kare - 188, tiryaMcanuM Ayu koNa bAMdhe ?- 188, narakAyuM keNa bAMdhe? - 189, nAmakarmanI zubha ane azubha piMDa pravRtio bAMdhe ?- 190, nAmakarmanI sAta zubha pratyeka prakRtio keNa bAMdhe ? - 190, trasadazakasthAvaradazakanA adhikArI - 181, uccanIca gotrakamanAM baMdha sthAna - 192, attarAyakamanAM baMdhasthAna - 192 9 prakIrNa 194-196 tiryaMcagati ane tiryaMcAyu - 194, markaTabaMdha ane vajI - 194, nirmANa ane saMghayaNane taphAvata - 194, nirmANa ane saMsthAnane bheda - 194, nibaMdhanI maryAdA ane uddeza - 195 pariziSTa 1-5dara yoga 197-198 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie karma Page #53 -------------------------------------------------------------------------- Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paheluM karmanI pUrvabhUmikA taphAvatone khulAso . ApaNe duniyAmAM ghaNo taphAvate joIe chIe? koIne pANI mAge ane dUdha maLe che, jyAre bIjAne savArathI valakhAM mAre te paNa meDA vakhata sudhI pUruM khAvAnuM maLatuM nathI. eka mANasa eka vAra pATha ke kaleka vAMce ane tene yAda rahI jAya che ane divasamAM sabase kaleka evA yAda karI navA taiyAra karI jAya che ke pheTogrAphInI pleTanI peThe e barAbara eMTI jAya che, jyAre bIje AkhA divasamAM be ka gekhI zakatuM nathI ane . sAta divasa pachI pAche taddana vIsarI jAya che. ekanI salAha letAM gUMca vadhI jAya che, jyAre bIje mANasa meTA prasaMgoe evI salAha ApI zake che ke enAthI duniyAnI agavaDo dUra thaI jAya che. keTalAka mANaso sarvAMgasuMdara hoya che, jyAre bIjA kadarUpA ane sAmuM jovA paNa na game tevA hoya che. keTalAka : 'game tyAM dA" nAkhe te pibAra paDe che, jyAre bIjAo jyAM tyAM pAchA paDe che, hatAza thAya che ane emane jIvana bajArUpa lAge che. keTalAkanAM zarIra senDa jevAM baLavAna hoya che, ene ThaMDI garamI ke varasAdanI asara paNa jaNAtI nathI, jyAre keTalAka mAMdA, maravAne vAMke jIvatA ane dararoja ke vAraMvAra vaidyadAkatarane Azraya lenArA dekhAya che. keTalAka meTaramAM pharanArA ane tahenAta mAM aneka nekavALA jovAmAM Ave che ane mahela ke baMgalAmAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI daSTie kama moja mANe che, jyAre bIjAne basa ke TrAma mATe eka Ane khissAmAM have muzkela jaNAya che. nIcenA lekamAM A ja vastu kahI che. kSmAbhRdra kakayormanISijaDayoH sadrUpanIrUpayoH zrImadurgatayorbalAbalavatornIrogAta yoH / saubhAgyAsubhagatvasaMgamajuSostulye'pi nRtve'ntaraM, yattatkarmanibandhana tadapi no jIva vinA yuktimat // ane ApaNe kIrtimAna ane nidanIke joIe chIe, ApaNe moTA asAdhAraNa buddhizALI vakIla ane salAha ApanAro joIe chIe ane jenI sAthe vAta karatAM paNa kaMTALo Ave tevA dhAraNa ThekANuM ke AvaData vagaranAne paNa joIe chIe. ApaNe vADIbagIcAmAM vasanArA zeThiyAne ke vyApArane karI karI sArda jIvana vahana karanAra madhyamajIvIne joIe chIe ane rastAnA phUTapAtha paNa sUnArA ane vikharAyelA vALavALA daridrIone paNa joIe chIe; ApaNe giyA, patiyA, khasiyA, kSayavALA, damalela ane khujalIvALAne joIe chIe ane tenI sAthe A divasa majUrI karanArA, sArA zarIravALA, majabUta, sAdAsAjA mANasane paNa joIe chIe, ApaNe anekanuM dhyAna kheMcanAra saMdarI, lalanA ane sinemAsTArene joIe chIe ane sAmuM jevuM na game tevI cIMtharehAla rakhaDatI strIone paNa joIe. chIe. AvA taphAvate te AMkha ughADIne joIe ke mana para haIe te dekhAya che. A taphAvate mAtra Akasmika hoI zake athavA tenI pachavADe akkalamAM Utare tevuM kAraNa havuM ghaTe. keTalAka kahe che ke moTA rAjA ke zeThane tyAM janma thAya te pahelA divasathI sAre ghera AvanAranA achocha vAnAM thAya, lADa maLe ane sukhasagavaDamAM te uchare. ane je te bhikhArIne tyAM janme te gaLathuthInI vastuonI jogavAI paNa tenI pAse Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 kamanI pUrvabhUmikA na hoya. A mAtra akasmAta che, paNa tenI sAme joIe te garIbane ghera janmele garIbImAM Ucharele meTA rAjamahelamAM jAya che ke karoDapati thate jovAmAM Ave che ane dhanapatine bhikhArI banate jovAmAM Ave che, eTale A taphAvatane ane taphAvatamAM thanArA pheraphArane janmane akasmAta ke sthAnane taphAvata gaNuM kADhI nAkhIe te te zakya khulAsAne uDAvavA jevI vAta lAge che. sthAnane taphAvata dezane aMge prApta thAya. huM yuropamAM ja hota te mATe vaDA pradhAna thAta, paNa gAmaDAmAM janme eTale mAre kAmadArapaNuM AvyuM. paNa A sthAna, buddhi, AvaData, akala, mAnasika baMdhAraNa ane vartananA bhedanI pAchaLa je kAMI akkalamAM Utare tevuM kAraNa hoya te te vicAravA jevuM jarUra gaNAya. ene mAtra "akasmAta' gaNave e sUkSama rIte vicAratAM gaLe na Utare tevI vAta che. A vAtane khulAse karmanA siddhAMtathI thaze. punarbhava - karma zuM che tenA spaSTIkaraNane aMge jarA UMDA UtaratA pahelAM thoDI pUrvavArtA karavI jarUrI che. eka vAta punarbhavanI che. ahIM AkhI jiMdagI sudhImAM ApaNe je aneka kArya karIe, je aneka vicAra karIe, je bolIe, temanA lAbhanukasAnane hisAba ahIM ja pUro thAya che ke emanAM lAbAM lekhAM karavAM paDe che. ahI koI moTAM dAna Ape che, duniyAnAM duHkha-dAridraya dUra karavA meTo bhega ApI sevA kare che, koI karoDanI rakama samAjasevAmAM Ape che, kaI khUna kare che, koI khaTapaTo kare che, keI lAkaDAM laDAve che, koI cANakyanIti AdarI dhamI havAne dekhAva kare che ane aMdarathI tadna pile, lukhkho ke sukko hoya che, kaI vepAradhaMdhA sAthe sArI rakama kADhI sevAsaMsthA kADhe che, kaI AkhI jiMdagI sudhI ghasaDabera karI mAtra dhanasaMgraha ja karyA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina draSTie karmI kare che ane meAta Ave tyAre hAtha ghasatA cAlI jAya che, koI abhimAnanAM ane ucca kuLanAM khaNagAM phUMkayA kare che--AvI pratyekanI vividhatAthI bharapUra ji'dagI hoya che, cheka sudhI kAMI kAMI karyu hAya che, tenAM phaLa maLe ke nahi ? ke pachI 'Apa sUe sArI DUba gaI duniyA'--mAta Ave eTale khela khalAsa thaI jAya, karyAMkAravyAnA cApaDA dhAvAI jAya ? eTale aIM maraNa pachI kAMI haze ke nahi ane janma pahelAM kAMi hatuM ke nahi, ke ApaNe ahIM akasmAta AvI caDhayA chIe ane maraNa pAmyA eTale vAta pUrI thaI jAya che? A punaHvanA savAla rajU kare che. jo maraNa pachI anya avatAra thavAnA hAya, jo karelAM kArya, vicAra, vartana, tyAga ke uccAranAM phaLa maLatAM hoya te eka vAta thAya ane ahIMnA hisAba ahIM ja pUrA karavAnA hAya te te mAtra sArA ke dhamI dekhAvAnA DALamAM ja pUruM karavAnuM rahe. raMka-rAjAnA taphAvata pAchaLa itihAsa che ane ahI karela vicAra, vatana, uccAra ke kriyAnA hisAba ApavAnA che e e vAtanA svIkAra karyA vagara cAle tema nathI. kriyA phaLa vagaranI hAya nahi. paDelA taphAvatAnI pAchaLa muddAma kAraNu hAvAM ja joie ane e vAtanA khulAsA karavAnI jarUra che, eTaluM ApaNe mAnIne cAlIe te karmanA siddhAMtane emAM zuM sthAna che ene muddo ApaNu` dhyAna kheMcyA vagara rahe tema nathI. karmAnusAra phaLa denArA Izvara nathI - ekAda vadhAre vAtanI cokhavaTa karavAnI zarUAtamAM jarUra che. A taphAvatane svIkAra karyA pachI, ahIMnA vananA phe'sale karanAra koI bAhya sattA, vidhi, Izvara ke citraguptanI jarUra che ke cApaDA rAkhanAra, hisAba karanAra ane phaLa bhAgavanAra ekanA eka ja che, e vAtanI magajamAM cAkhavaTa karI nAMkhavI joIe. koI mahAna vyakti AvI lIlA kare nahi, AnaMda khAtara nyAya ApavA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI pUrvabhUmikA bese nahi ane tenAmAM preraka baLa hoya te viSayakaSAyamAM paDavAnI preraNA kare nahi. eTale hisAba lenAra, rAkhanAra ane te pramANe vyavahAra karanAra prANI pite ja che e vAtane khulAso karmane siddhAMta karaze. copaDA rAkhanAra pite ja che, karma karanAra pite ja che ane phaLa bhegavanAra paNa pite ja che e vAtanI cokhavaTa karmane siddhAMta samajatAM thaI jaze. anaMta dayAnidhi kahevAte Izvara AvI kacavATakakaLATavALI duniyA banAve nahi, banAve te nabhAve nahi ane sarvazaktimAna havA chatAM AvI mahAApatti kaleza ane tephAnavALI duniyA calAve nahi, AvI duniyA calAve te tenI pAchaLa kAMI kAraNa hovuM joIe, te kAraNa ke prANIonAM karma, prANIonAM pitAnAM karmone lakSamAM laIne Izvara temane bhinna bhinna phaLa Apate heya te Izvara sarvazaktimAna rahe nathI, karmanI ja sarvoparitA puravAra thAya che. pariNAme sarvazaktimAna IzvaranuM astitva che ja nahi. eTale karma karanAra, karmanAM phaLa bhegavanAra ane yogya sAdhane maLe te karmane sarvathA nAza karI pitAnI mULa sthitie AvI janAra cetanarAma pite ja che e vAta zarUAtathI jANa levAmAM Ave te ghaNI gUMcavazone nikAla thaI jAya tema che. suSTikartutvane savAla ahIM upasthita thAya che ane e vizALa prazna che. ahIM te mAtra te savAlanA nAmanideza pUratI hakIkta kahI zakAya. bAkI anya prasaMge tarkanI dalIlathI batAvI zakAya tevuM che ke anAdikALathI A duniyA cAlI Ave che, prANI pitAnAM karmonAM phaLa pramANe Ave jAya che ane temAM koInI daramyAnagIrInI zakyatA paNa nathI ane jarUriyAta paNa nathI. eTale karela kAryane phaLane nAza na thaI jAya e mATe ane vartamAna dekhAtA taphAvatane khulAse thAya e mATe karmane siddhAMta svIkAra anivArya hoI ene samajI levAnI khAsa jarUra che ane sAthe yAda rAkhavAnI jarUra che ke pite je kAMI vicAra, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina draSTie ka uccAra ke vatana kare tenAM pariNAmeA peAtAne ja bhAgavavAnAM che. A pUrvabhUmikAmAM punabhavanI samajaNa ApI ane kamanAM phaLa bhAgavavAnI ane tenA hisAba rAkhavAnI cetananI peAtAnI zakti ane javAbadArInI cAkhavaTa karI. AtmAnA svIkAra kanA AkhA siddhAMta mahAna che, enAthI ghaNI mUMjhavaNa ke gUMcavaNanA khulAsA thaI jAya tema che. jaina tattvajJAe tene aMge khUba lakhANa, vivecana ane ullekhA ThAma ThAma karyAM che, te vicAravA ceAgya che. emAM praveza karatAM pahelAM aMzajJAna ane pramANajJAnanI hakIkata khAsa prAsaMgika hoI te paralakSa daIe. dararoja palaTAtI avanavI thatI jatI duniyAmAM ApaNe navanavAM rUpa dhAraNa karIe chIe, navAM nAmeA, upAdhie ane sthAnA meLavatA jaIe chIe ane ekanA eka bhavamAM TUMkanA zeTha thaI jaIe chIe, AsAmInA sAmI (paisAdAranA bhikhArI) thaI jaIe chIe. tevI palaTo pAmatI sRSTimAM ApaNA eka bhAga kAyama rahe che. ApaNAmAM jema palaTo pAmatA dharmo kSaNe kSaNe pharatA rahe che (emane paryAya kahevAmAM Ave che) tema ja amuka dharmAM sthAyI rahe che (emane guNa kahevAmAM Ave che). A guNa ane paryAya jene hAya tene AtmA kahevAmAM Ave che. AtmA che, AtmA sthAyI che. AtmA karmanA kartA che, AtmA kanA bhAktA che, yAgya prayatna karatAM e ka nA sarvathA tyAga karI mukta thanAra che ane enuM vyaktitva kAyama che, chatAM paryAyanA pheraphAra enAM vizeSaNAmAM pheraphAra thatA rahe che. koIvAra e ra'ka kahevAya che, koIvAra mATo mAMdhAtA banI jAya che, keAIvAra janAvara bane che, kArdavAra deva bane che, koivAra iyaLa, mAMkaDa, jU ke maMkoDA ane che. Ama aneka AkAra thavA chatAM e che e vAta samajIne AgaLa dhapavAnuM che. A AtmA che ema mAnIne cAlIe kAraNa ke Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI pUrvabhUmikA AtmA ja na haya, koIne lakSIne A pheraphAro na hoya, koI sthAyI tatva na hoya, te AkhA pheraphAro artha vagaranA thaI jAya che. eTale karmane siddhAMta samajatI vakhate AtmA che ema svIkArIne AgaLa cAlavuM ghaTe. AMkha, kAna, nAka, jIbha, sparzana e idri dvArA jonAra aMdara kaI beThela che, keI preraka baLa che, keI saMgrAhaka zakti che je e Indriyane samatulAe rAkhI zake che. je evI zakti aMdara na hoya te mRtadehamAM sarva iMdriye hayAta hovA chatAM je sarva kAma aTakI jAya che te aTakI javA na joIe. A AtmA cetanane uddezIne sarva vAta che. e sthAyI che, pratyeka kriyA, AcAra, uccAranI asara tenA para poMcI jAya che ane chevaTanI javAbadArI tenI ja rahe che. A AtmA vyaktizaH judo che, sthAyI che ane rakhaDanAra paNa e ja che ane mukta bananAra paNa e ja che ane A sarva prayAsa tenI pragatine uddezIne che, e vAta samajIne cAlIe te karmanI vAta samajAze. aMzasatya-pramANasa, kaI paNa siddhAMta ke tatvajJAna samajavAnA prayatna sAthe eka vAta lakSamAM laI levA jevI che. jyAre eka muddA para dhyAna ApIe tyAre ApaNane aMzajJAna thAya che. AtmAnA palaTAtA muddA para dhyAna ApIe tyAre ApaNane aMzajJAna thAya che. AtmAnA palaTAtA aMza para najara rAkhIe tyAre ApaNane paryAyAthika jJAna thAya che. AtmAnA sthAyI guNa para najara rAkhIe tyAre ApaNane dravyArthika jJAna thAya che. A aMzajJAnane sarva mAnya satya (pramANajJAna) gaNI levAne Agraha thAya tyAM bhAre kheMcatANa thaI jAya che. hAlanI eka bAju jenAra ene senAnI kahevAne Agraha ja rAkhyA kare ane bIjI bAju jevAnI tasdI le nahi, eTaluM ja nahi paNa bIjI bAju haze eTalI zakyatAnI vAta paNa svIkAre nahi, tyAM mataphera, jhaghaDA, vAdavivAda thAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina dRSTie ka eka AMdhaLAne hAthInA paga hAthamAM Ave eTale hAthI thAMbhalA jevA che ema kahe che, bIjo adha hAthInA kAna pakaDI tene sarvAMga sUpaDA jevA mAne che, trIjo enuM pUchaDuM pakaDIne vAMsaDA jevA mAne che, emAM aMzasatya maLe che. A vAta dekhItI. vicitra lAge che, paNa saiddhAMtika ke tAttvika vicAraNAmAM prANI aMzasatyathI doravAI jAya che, bIjI AMkha ughADatA nathI; sarvAMga satya zodhavAnA prayatna karatA nathI, ane pariNAme athaDAyA-pachaDAyA karI peAtAne pa'Dita mAne che chatAM dhAra ajJAnamAM sabaDacA kare che. nayavAH-anekAMtavAda aMzasatyajJAnane nayavAda kahevAmAM Ave che. e khUba vizALa vAda che. enA ghaNA bhedo-upaleTA che. emAM muddAnI vAta e che ke amuka dRSTithI tame kaheA che te satya che, paNa sarvAMgI satya zodhavAnI buddhi hAya te haju vadhAre UMDA UtarI, kharAbara tapAsa karaze! tA ane sarva STikoNA dhyAnamAM leze to tamane satyajJAna prApta thaze. A aneka dRSTibindunA sahakArI jJAnane pramANajJAna kahevAmAM Ave che. nayajJAnanA pRthakkaraNapUrvaka aneka dRSTibiMdune dhyAnamAM laI samajaNu karavAmAM Ave tyAre sAcuM jJAna thAya che. dvaitavAdamAM satyanA aMzA jarUra che, advaitamAM paNa che, viziSTA dvaitamAM paNa che, ane cArvAkamAM paNa che. aMzasatya pUratA sarva sAcA che, paNa sarvamAnya pramANajJAnanI vAta AvatAM khIjI AMkha UghaDI zakI nathI ane tethI tyAM vAdavivAda ane vitaMDA che. A pramANajJAna zIkhavAnI vRtti rAkhavI, satyanA aMze maLe tyAMthI samajavA, ane teTalA pUrato nyAya ApavA. AnuM nAma anekAMtavAda che. aneka muddAone samajavAnA prayatna, ene jacAvavAnI AvaData, enA pRthakkaraNa ane samuccayIkaraNanI zakti prApta thAya che tyAre pramANajJAna thAya che, ane jhaghaDA mataphera ke vivAda dUra thAya che. A naya-pramANajJAnanI dRSTi kharAkhara rahe tA jiMdagInI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 karmanI pUrvabhUmikA viSamatA samajAI jAya tema che. dekhAtI takarAra ane visaMvAdo pAchaLanI ekatA daSTigocara thAya che ane svIkArane mArga najare dekhAya che. eTale, AtmA che, AtmAne parabhava che, emAM palaTabhAva thayA kare che, chatAM emAM aneka aMze sthAyI che. enA taphAvatanA khulAsA samajI samajAvI zakAya tevA che ane emAM ghaNuM samajavA yogya che. eTalI pUrvabhUmikA bAMdhIne ApaNe karmane siddhAMta samajavA yatna karIe. Atmasiddhi ke parabhavanI vAta para anya prasaMge carcA karIzuM. naya-pramANuvAda samajavA anyatra prayatna thaze, paNa e che eTale nirdeza karI AgaLa vadhIe. e pratyeka viSaya ghaNo rasaprada che, te te viSayane yogya sthAne carcavAmAM Avaze. ahIM karmane siddhAMta samajavAnuM che. prastuta bAbata upara have AvI jaIe. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIjuM pAMca kAraNe prAstAvika pratyeka kriyAnI pAchaLa kAraNa hoya che. ene samajavA mATe aneka prakAranI carcAo ane vAdo hoya che. jenuM je muddA upara lakSa gayuM teNe te bAbatane prAdhAnya ApyuM ane koI paNa pari ! NAmanuM te eka ja kAraNa che evI eNe AgrahapUrvaka sthApanA karI. eNe eka AMkha ughADI rAkhI bIjI bAju jevAnI darakAra na karI. AvA ekAMta Agrahane pariNAme prANI keTale DhaLI jAya che ane nirarthaka carcAmAM keTale UtarI jAya che tene paNa ahIM khyAla Ave che. eTalA mATe pAMca kAraNavAdIo kevA AgrahathI pitapitAnA abhiprAyanI sthApanA kare che ane pote kAraNa ke mAne che te temanA daSTikoNathI batAvIe. pachI ene pheMsale karavAmAM Avaze. paNa A pratyeka kAraNavAdI "pate mAne che te ja sAcuM che ane bAkInA sarva beTA che e Agraha dharanAra che. nayadaSTie pratyeka sAce che, dareka pAse aMzasatya che ane darekanA muddA samajavA yogya che. ene khulAse thaze tyAre aMzasatya ane pramANasatyamAM keTale taphAvata che, ekAMtavAda ane anekAMtavAdamAM zuM taphAvata che, AMkha ane samajaNa ughADI rAkhavAthI sAcI samajaNa kaNa meLavI zake che ane syAdvAdamArgamAM e viziSTa zakti nyAya ane tarkathI susaMgata thaI zake che e vAta spaSTa thaze. dekhAtA bane ane thatAM kAryone aMge aMzasatyanA upAsake Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca kAraNe * 13. pratyeka kAraNane kevI rIte ghaTAve che te temanAM ekAMta daSTibiMduthI temanI bhASAmAM samajIe ane temane aMdaraaMdara carcA karAvIe ane temanI laDAImAM kaI vAra garamI thatI dekhAya che te paNa jarA dUra beThA beThA mejathI sAMbhaLIe. nayavAda-pramANavAdane mahimA A prAthamika bhUmikAmAM samajAze ane e kAraNemAM karmanuM sthAna kayAM Ave che e paNa spaSTa thaI jaze. ApaNe have eka kAraNavAdIne medAnamAM laI AvIe ane temanuM kahevuM zuM che te temanI bhASAmAM samajIe. 1. kALa prathama kALavAdI bahAra paDe che. e kahe che ke A saMsAramAM je kriyA thAya che tene AdhAra kALa upara che. je vastu, prasaMga ke bAbatane kALa AvI pahoMce - samaya pAke, vakhata thAya tyAre te vastu pAke ke banAva bane. te pahelAM tame hajAro prayatna kare ke lAkha prayeLe kare, temAM kAMI vaLe nahi. ene vakhata thAya, tyAre ja vastu utpanna thAya che, ene vakhata pUro thAya tyAre vastu nAza pAme che. amuka varSe ghara ke makAna tUTavA mAMDe che, ane pachI tUTI jAya che. strI yuvAvasthA pAme tyAre ja tene garbha rahe che, nAnI pAMca varSanI chokarIne garbha rahetuM nathI. garbha rahyA pachI lagabhaga nava mAsa thAya tyAre ja saMtati janme che. keIne mahine be mahine garbha pAkata nathI ke prasava thato nathI, chekare ke chekarI amuka mAsanA thAya pachI ja bolavA mAMDe che, janmatAveMta te mAtra raDI zake che. amuka vaya thayA pachI ja mANasa hAla cAlI zake che, manuSya janmane divase ke bIje divase cAlavA. mAMDatuM nathI. manuSya amuka vayane thAya tyAre ja gharabArI thAya che, ene sapheda vALa ghaDapaNamAM ja Ave, amuka varSa thayA pachI, ja ene dADhI ane mUcha Uge. dUdhamAM chAza nAkhyA pachI amuka kALa jAya tyAre ja tene Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina daSTie kama dahIM thAya, meLavaNa nAMkhatAveta ja dahIM nIpaje nahi. jhADa para phaLa amuka vakhata gayA pachI ja pAke. jhADa parathI utAryA pachI amuka divasa jAya tyAre ja kerI pAke. amuka samaya jAya tyAra pachI ja vastu svataH DhIlI paDavA mAMDe, pachI amuka vakhata thAya tyAre e chUTI paDI jAya, pachI amuka vakhata jAya eTale e khAkha thaI jAya. amuka RtumAM ja kerI (AkhA) taiyAra thAya. paravara mA sAmAM ja thAya, bAjaro mAsAmAM ja thAya. ghauM, caNa ziyALAmAM ja taiyAra thAya. masaMbI, aMjIra ziyALAmAM ja Ave. eTale kALa ja kAraNa thaI zake che. ane tu cha thAya che te zuM batAve che? varasAda mAsAmAM Ave, garamI-taDake unALAmAM Ave, ziyALAmAM ThaMDI paDe. dareka dezanA havAmAna judA hoya, paNa tyAM kALane niyama te heya che. vilAyatamAM cAra jatu tipitAnA vakhate siddha thAya che. okaTobara-navembaramAM pAnakhara, DisembarathI mArca sudhI ziyALe, eprila-emAM vasaMta ane tyArabAda unALe. bhAratavarSamAM vasaMta, grISma, varSA, zarada, zizira ane hemaMta e pramANenI cha Rtuo ene kALakrame Ave che. . ane divasa ane rAta zuM batAve che? divasa bAda rAta thAya ane rAta pachI divasa Ave. amuka vakhata thAya tyAre ja sUrya Uge che ane savAra, sAMja, saMdhyA e sarva kALane AdhAre ja thAya che. mANasa bALaka, yuvAna, vRddha kALa pramANe ja thAya che. bALapaNamAM rakhaDe che, yuvAvasthAmAM vilAsa kare che, ghaDapaNamAM khakhaDI jAya che. e ja pramANe vastuo saDaNa-paDaNavidhvaMsanane athavA pUraNagalanane adhIna rahe che. temAM kALa ja kAraNa bane hoya che. satayuga, tretA, dvApara, kaLiyuga athavA utsarpiNa, avasarpiNI kALa ane te te vakhatanA bhAve kALane AdhIna rahI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pAMca kAraNe banyA kare che. akALe kaI cIja banatI nathI. banAvavAne game teTale prayatna karavAmAM Ave te nakAmI mahenata mAthe paDe che. mATe keI hakIkta banavAnuM ke koI vAta na banavAnuM kAraNa kALa che. vastuo samaya pAke tyAre bane che. te pahelAM temane banAvavA aMge game teTalA prayatna karavAmAM Ave, temAM kAMI vaLatuM nathI, ane vakhata pAke tyAre banatI vastune kaI rokI zakatuM nathI. akALe AMbA pAkatA nathI ane unALAmAM barapha ke varasAda varasI zakatA nathI. dareka vIzImAM covIza tIrthakara thAya ke bAra cakavatI thAya, te paNa temane samaya Ave tyAre ja thAya che. avasarpiNInA cethA ArAmAM ane utsarpiNInA trIjA ArAmAM ja e puruSe thAya che ane bAkInA kALamAM e thatA nathI, janmatA nathI, kArya karatA nathI. dareka vAta kALe thAya che, kALa pAke che ane dareka banAva kALe gatimAna thAya che ane kALa pUre thAya che tyAre vizarAma pAmI jAya che. sarva kriyAnuM, sarva bananuM, sarva nAzanuM, sarva abhAvanuM ane sarva hakIkatanuM kAraNa mAtra kALa che ane kALa sivAya anya kAraNa zodhavuM e mAtra phAMphAM che. 2, svabhAva ATalI kALavAdInI vAta sAMbhaLI svabhAvavAdI bahAra nIkaLI paDyo. eNe sthApanA karI ke vastune je svabhAva hoya te thAya che, emAM kALa bicAro zuM kare? tame vicAra karaze te jaNAze ke lIMbaDAnA jhADa upara lIMbaLI ja thaze, tyAM AMbA pAkaze nahi. ene svabhAva ja lIMboLI utpanna karavAnuM che. strIonA mukha upara mUcha nahi Uge. hAthanI hatheLImAM vALa nahi Uge. e svabhAvane batAve che. jene je svabhAva hoya te te pramANe varte, upajAve ane svabhAva pramANe vizarAma thaI jAya. enA aneka dAkhalAo che, sAMbhaLe. sUrya svabhAve garama che, caMdra zItaLa che, ene zuM kALa garama ke ThaMDA kare che? ene svabhAva ja te che. yuvAvasthA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jaina dRSTie ka hAya, zarIra sAruM hAya, patinA yAga hAya, chatAM vAMjhaNI strIne ke dIkarA-dIkarI na thAya kAraNa ke vaMdhyAnA svabhAva ja saMtatihIna rahevAnA che. ane tame vicAra karo ke khAvaLane AvA aNIdAra kAMTA thAya che, temane koNe ghaDacA haze? temane kai eraNa para caDhAvyA haze ? emane kaI kAnasathI ghasyA haze ? ane tame megarA juo, camelI, gulAma, ca'pA, jAI, jUInAM phUlA tapAso. emane banAvavA kANu gayuM ? emane AkAra koNe ApyA? ane moTA galagoTAne kANe goThavyA ? ane agninI zikhA UMce ja zA mATe jAya? pANInI gati nIcI ja zA mATe rahe? okisajana ane hAiDrojana maLe tyAre pANI kANu nIpajAve? vIjaLInA pravAha eka sekanDamAM lAkhA mAila kema cAle? ene kANu dhakkA mAre? ane tU khaDuM pANImAM zA mATe tare? ane paththara pANImAM zA mATe DUbe ? A sarvanA khulAsA te te vastunA svabhAva upara ja AdhAra rAkhe che. jenA jevA svabhAva hAya te te pramANe varte. enA tA pAra vagaranA dAkhalA ApI zakAya tema che, jema ke sUMTha khAvAthI vAyu haNAI jAya, haraDe khAvAthI reca lAge, kAMgaDuM magane game teTale pANImAM ukALA ane game teTalI garamI Ape. paNa e kadI pAke ja nahi ane kolasA upara game tekale sAbu lagADo, paNa e sapheda thAya ja nahi. TUMkAmAM kahIe te, koI paNa dravya pAtapotAnA svabhAva mUke nahi. emAM kALanuM kAMI kAma nathI. jevA jenA svabhAva hAya tevA tenA paripAka thAya che. bAkI koI tene karatuM nathI ke koI tene pheravI zakatuM nathI. tame mAranAM pIMchAM juo. enA raMga ane enI gAThavaNa vicAratAM ane kaLA karelA merane jotAM akkala kAma nahi kare. e meranAM pIMchAMnAM citarAmaNu koNe karyA ? ane tame keAi sAMjanI ke prabhAtanI saMdhyA vakhate AkAzanA raMga joyA che? enA raMgamAM rahelI vividhatA ane navInatA tathA AkaSa katA tamane mugdha karI deze ane ghaDI pachI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca kAraNeA 17 sarva khalAsa ! ene kayA citArA citarI gayA ? ane kayA kALe ene AkAzamAM utArI ? ane hamaNAM aNuekha nIkaLyA che. aNumAM anaMta zakti kayAMthI AvI ? koNe mUkI ? kayAre mUkI ? ane prakAzanI prakAzaka zakti, timiranI aMdhakArazakti, vAyunI adRzya gativAhanazakti kayAMthI AvI ? e te enA svabhAva ja che. je vastunA jevA svabhAva hAya che te pramANe te varte che. svabhAva jevA hAya tevA padArtha nIpaje, te pramANe varte ane te pramANe vilaya pAme. parvata sthira ja rahe, vAyaro cAlyA ja kare, lAkaDuM game teTaluM moTuM ke bhAre hAya paNa jaLamAMe upara tarI Ave ane leDhAnA nAnA TukaDo hoya tene pANImAM nAMkhA te turata taLiye besI jAya. samudramAM mAjA AvyA ja kare ane sarAvaranAM pANI sthira rahe. emAM kALanuM kAMI kAma nathI. jene jevA svabhAva che te pramANe te varte che ane koI vastunA svabhAva pheravavA prayatna karavA e nakAmA zaktivyaya karavA jevuM che. mANasa, pazu, pakSI, prANI ke vastu potapotAnA svabhAva pramANe varte che. ane pratyeka kriyA, banAva ke vartavAnuM eka ja kAraNa 'svabhAva' che. emAM khApaDA kALane zuM levA-devA che? e hujAro varasa TaTaLyA kare teA paNa vaDanA jhADa upara kerI ugADI zakavAnA nathI ane gulAbanA cheDa upara caMpAnuM phUla prakaTa karI zake tema nathI. e sUryane ThaMDA pADI zake tema nathI ane baraphane garama karI zake tema nathI. sarva vastuo, sarva prANIo ane sarva hakIkate potapotAnA svabhAva pramANe thAya che, bane che ane jAya che. A sivAya vicAraNA batAvavI e mAtra vANIvilAsa che. kALavAdIe rajU karelI AkhI hakIkata A dRSTie jotAM khATI ADe raste doranArI mAlUma paDaze. svabhAva na hoya te kALa nakAmA thaI jAya che, enA prayatna nirarthaka bane che ane e svayaM akiMcitkara banI jAya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina daSTie karma 3. bhavitavyatA (niyati) | svabhAvavAdIne sAMbhaLIne bhavitavyatAvAdI UpaDyo. ene niyativAdI paNa kahevAmAM Ave che. je thavAnuM hoya te thAya che. emAM mANasanI dhAraNa ke gaNatarI kAma AvatAM nathI ane temAM puruSArtha ke udyama ke kALa ke svabhAvane kAMI avakAza nathI. bhavitavyatA na hoya te kALa pAkI gaye hoya ane svabhAva paNa hoya te paNa vAta banatI nathI. duniyAmAM vastu ke banAva banavAne AdhAra haNahAra para ja che, e akasmAta ja che, paNa niyata che ane tema ja thAya ane bIjI rIte na thAya, emAM jarA paNa zaka nathI. tamane thaDA dAkhalAo ApuM eTale A mArI vAta tamane barAbara samajAze. dariyApAranI musApharI kare, meTAM moTAM gADha jaMgale pasAra, kare ane zarIranuM karaDe rIte jatana kare paNa thavAnuM hoya te ja thAya che. aNabhAvi kadI thatuM nathI. moTA moTA dAktaro pA pA kalAke ijekazana ApatA hoya, hajAre sevaka hAjara hoya, paNa prANuM maravAne hoya te te cAlyA jAya che. ane jaMgalamAM hoya, paradezamAM hoya, AkarA vyAdhine bhega banI gayela hoya ane pAse vaidya, dAktara ke sAravAra karanAra keI na hoya, te paNa bacavAnuM nirmita hoya te prANa bacI jAya che. be mALathI paDe ane bacI jAya che ane keLAnI chAla paga nIce Ave ne khalAsa thaI jAya che. eTale, prANune jIvavAne svabhAva hovA chatAM ane kALa te sadAkALa cAlyA karatA hovA chatAM ane udyama karavA chatAM pariNAma te je thavAnuM hoya te ja thAya che, haNahArane koI maTADI zakatuM nathI. emAM kALa, svabhAva ke udyama kAMI kAragata thaI zakatA nathI. vasaMtaRtumAM AMbA para hajAro lAkhe mora thAya, emAMnA kaI kharI jAya, koI paDI jAya, keInI khATI thAya, koInI kerI thAya. enuM jevuM thavAnuM hoya te pramANe thAya che. AMbe Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 pAMca kAraNe mera kalAke lekhA' eTale AMbA para mera gaNIne vADIvALe eTalI kerI thaze ema gaNatarI kare te ene devALuM ja nIkaLe. pratyeka marane aMge paNa je thavAnuM hoya te thAya che. emAM saMkhyA upara rijhAI javAnuM nathI ke enI vartamAna cAlu saMkhyAnI gaNatarI para AdhAra rAkhavAne nathI. duniyAmAM aNaciMtavyuM AvI maLe che, aNadhAryuM banI Ave che; ane pahelethI ciMtaveluM vizarAma thaI jAya che, UthalapAthala thaI jAya che ane dhAryuM hoya eka ane bIjuM ja banI jAya che. brahmadatta jevA moTA cakravatInI sevAmAM be be hajAra deve hatA. chatAM ema banavAnuM hatuM te eka sAdhAraNa gavALe enI bane AMkhe. pheDI nAMkhI. eTale, thavAnuM hoya te thayA vagara rahetuM nathI. emAM AjubAjunA sahAyaka, saMjoge ke prasaMge kAragata nIvaDatA nathI. eka sarasa dAkhale vicAravA lAgyA che. jhADa para kela kekArava karatI hatI, tyAM sAmethI zikArIe enA para bANa tAkyuM ane mAthe bAja (sIMcANe-zakaro) ene jhaDapavA AMTA mAre che. koyala je upara uDe te sIMcANe ene jhaDapI laI khalAsa kare sAme jAya te zikArIne bhega bane. chatAM bhavitavyatA ene : anukULa che ane e bacI jAya che. zikArInI pAchaLa nAga (sarpa) ha. eNe zikArIne DaMkha mAryo. enI pIDAthI enA dhanuSamAMthI bANa chaTakI gayuM ane pelA bAjane vAgyuM. zikArI jamIna para * paDI khalAsa thaye ane sIMcANe jamIna para ghAyala thaIne paDyo ane koyala UDI gaI. bacavAnuM hoya tyAre Ama taraphanA viparIta saMge hoya te paNa bhavitavyatAnA ge bacI javAya che. bAkI moTA moTA dAktaranI mAvajata ane narsenI cIvaTa chatAM bhavitavyatA pratikULa thAya eTale vAta vahI jAya che. na dhArelA vepAramAM hajAre maLe che ane gaNatarI karelA vepAramAM beTa Ave che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 20 jana daSTie karma vAta ema che ke tarakhavuM jema pavana pachavADe jAya che tema mANasanuM mana bhavitavyatA pramANe te mArge jAya che ane prayatna, kALa ke svabhAva emAM kaMI kAma AvatA nathI. haNahArane kaI aTakAvanAra nathI, haNahAra mithyA thanAra nathI, ane haNahArane koI pheravanAra nathI. laDAImAM meTA ghA paDyA hoya ane pANI lagADavAthI prANI jIve che. be mANasane oparezana karyA hoya temAMthI eka jIve che, bIjo sepTika thaI javAthI maraNa pAme che. e sarvamAM kAraNa bhavitavyatA ja che. ene ema thavAnuM nirmAyuM che ane tema bane ja che. hajAre prayatna karavAmAM Ave ke anekanI salAha, sahAya ke sahAnubhUti maLe, paNa aMte te je haNahAra hoya te ja bane che. 4. karma heNahArane pakSakAra pitAnI sthApanA karI rahyo tyAM karmavAdI khaDe thaI gaye. aNe sthApanA karI ke je kAMI banAva bane che, je kAMI maLe che, je kAMI maLela chUTI jAya che ke prANIne amuka jAtimAM bhAtimAM pAMtimAM ke sthAnamAM janma thAya che te tenA pitAnAM karelAM karmanuM phaLa ja hoya che. pratyeka kriyA, banAva, gharSaNa, saMmIlana ke milananA abhAvanI pAchaLa vyaktigata karma ja hoya che. emAM kALa ke svabhAvanuM kAMI cAlatuM nathI, ane game teTale udyama karavAmAM Ave paNa karmamAM na hoya te prANIne te maLatuM nathI. maLavAne vakhata thAya ke te mATe prayAsa thAya tyAre khare vakhate AMkha baMdha thaI jAya che, athavA koI durba ddhi jAgI jAya che ane kheTI lAIne caDI javAya che. emAM vyaktigata AgaLa karela karmanAM phaLa ja maLe che, ane te sivAya bIjI kaI vAta Take tema nathI. savAre rAjya maLamAnuM hatuM, muhUrta jovAI gayuM hatuM, mahatsava maMDAI gayA hatA ane chatAM rAmacaMdra jevA yugapuruSane Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 21 pAMca kAraNe e ja muhUrte bAra varSane dezavaTe javuM paDe ke mahAsatI sItA jevI pavitra patnIne bebIne kAraNe tyAga karavAnuM rAmane sUjhe athavA AdIzvara bhagavAna jevA mahAsatvazALI, yugapravartakane eka varSa sudhI anna na maLe emAM karma sivAya bIjo khulAso zakya ja nathI. emAM kALa ane svabhAva anukuLa hatA, udyamane vAMdhe na hatuM, paNa AgalAM karmo naDayAM ane bAra bAra varSa sudhI ghora upasargo khamavA paDyA. e sarvanI pAchaLa karmane ja mahimA che. karmanA dAkhalAone kAMI pAra nathI. bahu jUja dAkhalA ApIzuM. bAkI mATe kaI paNa caritra joI levA bhalAmaNa karI zakAya tevI A ughADI vAva che. moTA tIrthakarone mATe joIe te upara jaNAvyuM tema RSabhadeva bhagavAnane eka varSa sudhI anna na maLe e zuM batAve che? brahmadatta cakrIne dAkhala bhavitavyatAvAdIe Akhe te paNa karmanuM phaLa ja batAve che. subhUmacakIne sAtame khaMDa sAdhavAnuM mana thAya ane sIdhA narakamAM javuM paDe e karmane mahimA ane karmanuM sAmrAjya batAve che. bhArata ane bAhubaLa jevA sagA bhAIo ane AdinAtha bhagavAnanA putre bAra bAra varSa sudhI lehInI nadIo vahevarAve te karmane mahimA ja sUcave che. sana- kumAra jevA rUpALAne roga thAya ke naLadamayaMtIne viyega rahe, vAsudevane jarAkumAra mAre ane baLadeva ene mRtadehane cha mAsa sudhI mAthA para vahana kare e karmanI ajaba zakti dAkhave che: bhagavAna zrIvIrane parama bhakta zreNika rAjA narake jAya, satyazIla harizcaMdrane smazAnamAM mRtakane kara levuM paDe ke mAthe jaLavahana karavuM paDe, kuberadatta-kuberadattAnA vicitra bhayaMkara prasaMge bane e sarvanI pAchaLa karmane acaLa siddhAMta che. caMdanabALAne kezakalApa kapAya ane e rAjakumArI hovA chatAM gulAmaDI tarIke nekarI kare ke subhadrA jevI satIne mAthe ALa Ave ke madanarekhA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama" ke mRgAMkalekhAne aneka duHkhe sahana karavo paDe, e sarva karmane prabhAva che. karma kaIne cheDe tema nathI. ane karmane prabhAva samasta vizvamAM vyApaka ane sArvatrika che. - karmathI prANI kIDI thAya, karmathI meTo kuMjara thAya, karmathI guNavaMta thAya ane karmathI AkhI jiMdagI zekathI, regathI, duHkhathI pIDAvALe thAya. karmathI rAjA-mahaMta thAya ane karmathI bhikhArI thAya, karmathI A janama raDatAM AkhaDatAM jAya ane karmathI pANI mAge tyAM dUdha maLe te avatAra paNa thAya. A duniyAmAM je kAMI vicitratA, abhinavatA ke vividhatA che tenuM eka mAtra kAraNa karmanI navanavatA ane tenA paripAkanI viSamatA ja che. bhagavAna zrI vIranA kAnamAM khIlA ThokAya te zuM batAve che? ane zAlibhadra jevAne vagara mahenate AkAzamAMthI piTIo Utare te zuM tattva samajAve che? karaMDiye paDele ho, uMdare aDadho kalAka mahenata karI temAM pite pisI zake tevuM kANuM pADyuM. aMdara bhujaMga (sarpa) bhUkhya DAMsa hate. kANA vATe uMdara karaMDiyAmAM dAkhala thaye ane sIdhe sapanA mukhamAM jaI paDyo. sarSane vagara mahenate bhejana maLyuM. khAI paravArI uMdare pADelA kANu dvArA e sapa bahAra nIkaLI gaye. madArIthI ene chUTakAro maLe. khede uMdara ane bhagave bharIMga (sarpa)' e kahevata karmane mahimA ja batAve che. udyama karanAra uMdarane mata maLyuM, ane keda paDelA sapane bhajana ane chUTakAro maLe. A karmane prabhAva che. AvuM tenuM sAmrAjya che. ane tame jozo te eka moTaramAM bese, bIje tene calAvanAra thAya, te taphAvata zA kAraNe thayo? karmathI ja A taphAvata paDe che. ane sarva kriyA, taphAvata, vairavirodha, aMtarAya, ajJAna, rAgadveSa sarvanuM kAraNa karma ja che. bIjA kAraNavAdIo nakAmI mAthAkUTa kare che. kALa ane svabhAva e te nimitta mAtra che ane bhavitavyatA te akasmAta mAtra ja che. emane kAraNe na kahevAya. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca kAraNe 23 kAMI khulAse na hoya tyAre ema bananAra, thanAra, haNahAra hatuM ema kahevuM e te mULa savAlane uDAvavAnI rIta che. ane udyama karavAnI buddhi paNa kAma hoya tyAre ja thAya che, nahi te ALasa thAya, UMgha Ave, bedarakArI batAvAya ke vAta vaTakI jAya. udyama kare paNa karmamAM na hoya te maLe nahi, maLela hoya te khalAsa thaI jAya ane hAthamAM Avela hoya te jhaDapAI jAya ke khasI jAya. ane karmano siddhAMtane samajaze te jaNAze ke karma keIne mUke tema nathI. enI bahAra kaI khulAsA kAraNane aMge zodhavA javAnI jarUra rahe tema nathI. ane emAMthI sarva banAva, vicAra, vartana, ucAra, AcAra ane vyavahAranA khulAsA thaI jAya che. ATaluM balI karmavAdI aTakyo. 5. udyama tyAM ughamavAdI khaDo thaI gaye. sarva padArtha sAdhavA eka mAtra udyama-puruSArtha ja samartha che. udyama karatAM mANasa je dhAre te meLavI zake che. rAma jevAe udyama karyo te moTo ratnAkara tarIne laMkA paNa lIdhI ane rAvaNa jevA mahAyoddhAne harAvI sItAne ghera laI AvyA. prANI udyama karIne game te muzkelI pAra karI zake che. ane vicAra kare te samajAze ke udyama karyA vagara vADanA velA caDhe nahi, udyama karyA vagara yaMtra cAle nahi, udyama karyA vagara koI vastu taiyAra thAya nahi. tapelImAM pANI garama karI temAM anna oryA vagara dALa pAke nahi ke bhAta taiyAra thAya nahi. kAMI sUtela siMhanA mukhamAM mRgalAM AvIne paDatAM nathI. hAtha joDI besI rahenAranAM AMgaNamAM lakSamInA DhagalA thatA nathI. ane karmavAdI hamaNuM ATaluM badhuM belI gayo paNa eNe jANavuM joIe ke karmane karanAra kezu? karma paNa udyama vagara bane nahi, karma meLavavuM paDe, ene karavuM paDe, tyAre ene baMdha thAya ane Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie karma baMdha pachI enuM phaLa maLe. eTale karma te dIkaro thaye ane udyama ene bApa thaye. eTale karmanuM mULa kAraNa te udyoga ja che. ene dAkhala je hoya te A rahyo-prANu puruSArtha karI, karmanAM jALAM teDI, mukta thAya che. karma te keNa che? puruSArtha pAse enI zI magadUra che? kALakasUriyA je darareja pAMcaso pADAne vadha karanAra jyAre pitAnA udyamane sAce mArgo upaga karete theye tyAre cha mAsamAM arihaMta (kevaLI) thaI gaye. ane lehInI nadI vahevarAvanAra bharata ane bAhubaLI jevA udyamathI karmane lAta mArI te ja bhavamAM mokSagAmI thayA. ane udyamathI te TIpe TIpe sarovara bharAya, kAMkare kAMkare moTI pALa baMdhAya ke moTA abhedya gaDha banAvI zakAya. udyamathI Ayuba nIpajAvI AkhA vizvane thatharAvI zakAya, udyamathI meTA samudra para vijaya meLavI zakAya, udyamathI AkAzamAM uDDayana karI zakAya ane udyamathI vyavahAramAM AgaLa AvI zakAya. karmanI vAta nakAmI che, kALa ane svabhAva te prAsaMgika che ane bhavitavyatA te Akasmika che. udyama karyA vagara mukhamAM keLiyA AvI paDatA nathI, ane Ave te paNa cAvavAne udyama te karavuM ja paDe che. udyamamAM bIjI sagavaDa e che ke koI eka vAra prayAsa karavAthI kAma na thAya te bIjI vAra udyama karI zakAya che ane daDha prayatna, cIvaTa ane AgrahathI game tevA muzkela kAmane raste nIkaLI Ave che. daDha saMkalpa ane prabaLa puruSArtha pAse kudarata paNa mArga Ape che ane puruSArthathI prANI karmanA upara sAmrAjya meLavI tenAthI sarvathA mukta thaI anaMta sukhamAM vilAsa kare che. puruSArthane mahimA je hoya te duniyAmAM cAle, AMkha ughADI rAkhe. jeTaluM jaze tenI pAchaLa puruSArtha dekhAze. udyamathI nAnAM moTAM kAme, racanAo ane mahAla thAya che ane udyamathI abhyAsa thAya che, abhyAsathI AvaData vadhe che, AvaDatathI Teva paDe che, TevathI kAmamAM sukaratA Ave che ane sukaratAthI kAma saheluM, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pAMca kAraNe saraLa ane kAragata nIvaDe che. mATe karmanA pitA ane kALa tathA svabhAva upara paNa vijaya meLavanAra udyama ja kharuM kAraNa che. udyamathI vagara kALe AMbA (kerI) nIpajAvI zakAya che. udyamathI svabhAva palaTAvI zakAya che. udyamathI karmane paNa pheravI zakAya che. karmamAM saMvartana, apavartana vagere udyamathI banI zake che ane karmathI na bane te tenA upara paga dAbIne udyama nIpajAvI zake che. mATe udyama ja ekaluM ane sAcuM kAraNa che.samAdhAna-samanvaya A dareka kAraNavAdIe pitApitAnI hakIkta rajU karI. pratyekane sAMbhaLatAM tenI vAta ane dalIla sAcI lAge tevuM che. prAsaMgika hakIkata tarIke ahIM nayavAdanuM rahasya prApta thAya che ane khyAlamAM Ave che. pitA potAnA daSTibiMduthI teTalA pUrate dareka kAraNavAdI sAce che. paNa pramANasatya ke saMpUrNa satya che ane kAMtavAdamAM che, syAdvAdamAM che, ane AMkha UghADI rAkhIne vicAra karavAmAM che. ene mahimA have barAbara khyAlamAM Avaze. jarA vicAra karavA yogya A samAdhAna che. ane jaina tatvajJAnane samajavAnI cAvI A anekAMtavAdane samajavAmAM prApta thAya che. - pAMce kAraNe maLe tyAre ja koI paNa kArya nIpaje che. pAMcamAMnuM eka paNa ochuM hoya te keI kArya nIpajI zakyuM nathI. pAMca AMgaLI ekaThI thAya tyAre hAtha thAya che. karataLane mATe pAMce AMgaLIo ekabIjAne lAgI rahe che. ane emAM keI nAnImeTI hoya athavA keIne prAdhAnya ApavAnuM manamAM kaI kaI prasaMge lAge paNa kharuM, paNa pAMca AMgaLIe ja paMce thAya che. lazkaramAM laDanArA hoya, golaMdAje haya, gheDesvAre hoya, paga pyAdA hoya, tIraMdAje hoya, e sarva maLIne lazkara thAya che. ane vijaya sarvanA samuccayane-senAne maLe che. Ama emAM laDAyaka asabAba laI AvanAra ke gheDAnA khAsadArathI mAMDI senApati Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jaina dRSTie ka sudhInA sarvenA samuccaya thAya tyAre kAryasiddhi thAya che. subhaTanA ekaThA maLyA vagara vijaya maLatA nathI. e pramANe pAMce kAraNa. maLe tyAre kAya nIpaje che. rUnA svabhAve rU kaMtAya, kAMtela rU kALakrame vaNAya, tenI vitavyatA hoya tA tenuM kApaDa thAya, nahi tA aneka vighnA Ave. sALa tUTI jAya, sALavI mAMdo paDI jAya vagere. taMtuvAya udyama kare te! kapaDuM thAya ane pahenAranA bhAgyamAM hoya te kApaDa bane. eTale kALa, svabhAva, bhavitavyatA, karma ane udyama e pAMce hAjara hoya teA ja paTa-kApaDa bane. emAM eka paNa ochuM hoya ke bAkI hoya teA kapaDuM thAya nahi. vacce vacce koivAra kALanI mukhyatA lAge, koIvAra svabhAvanI lAge, keAIvAra udyamane prAdhAnya ApavA mana thaI jAya, kAivAra bhogavanAranA bhAgyanI vAta AgaLa Ave ane koivAra na dhArela prasaMge hANuhAra AgaLa Ave, paNa pAMcemAMthI eka paNa gerahAjara hoya tA kArya ane nahi. mukhyatA-alpatA mAtra khAhya najare dekhAya che, paNa aMdara UtarI jhINavaTathI jotAM pAMce kAraNamAMthI eka paNa bAkI hoya teA vAta bagaDI jAya che ane kAma mAryuM jAya che. prANI bhavitavyatAne yAge haLukI thaI nigeAdamAMthI nIkaLe che. zubha karmane ceAge manuSyabhava pAmI saddharma svIkArI raste caDhI jAya che. enI bhavasthiti (kALa) pAke tyAre enAmAM vIyelliAsa (udyama) jAge che. enA bhavyatva svabhAva .bahAra AvatAM e ziva gati pAme che. eTale prANInI pragati mATe paNa pAMce kAraNane sahakAra joie, pAMcenI hAjarI joIe ane pAMce maLe tyAre Urdhvagati paNa thAya ane karma mukti paNa tenA sahakArathI ja thAya. amuka prasaMge ke amuka banAva bane tyAre eka kAraNanI mukhyatA lAge paNa vadhAre pAkA vicAre jaNAze ke pAMce kAraNeA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 pAMca kAraNe maLyA vagara koI kArya banatuM nathI. A vAta barAbara vicAra karavAthI bese che ane evI rIte AMkha ughADI rAkhI ekanI mukhyatA dekhAtI hoya tyAre paNa anyane megya nyAya Apo enuM nAma anekAMtavAda che, enuM nAma pramANavAda che, enuM nAma syAdvAdarahasya che. syAdvAdamAM avyavasthA ke akkasatA nathI. emAM vastusthitinI spaSTatA che, che tene svIkAra che ane svIkAranI pAchaLa mahAna vizALatA che. - jyAM ekAMtavAda AvyuM tyAM pitAnA matasamarthanane Agraha rahe che. pitAne phAve teTalI dalIle svIkArAya che, na phAve tevI vAta tarapha durlakSa apAya che, ane vakIla jema pitAnA asIlanA kesane anukULa hoya teTalI ja dalIle rajU kare tevI vRtti thAya che. paNa syAdvAda nyAyAsananuM kAma kare che. ene mana phariyAdI ke tahomatadAra sarakhA che, e sarva pakSakAranI dalIla sAMbhaLe che.. A nyAyatelana, samadaSTi, vivecakanI daSTi, samAdhAnanI AvaData. ane sAthe sarvasaMgrAhaka mane vRtti e anekAMtavAdanuM rahasya che. - e daSTie pheMsale ApatAM jaNAya che ke pAMce kAraNenA samavAyanI jarUra che ane pAMce hAjara hoya tyAre kArya bane che. e pAMca kAraNamAM bhAgya-karma-nasIba zI cIja che ene atra. vicAra karIe. A graMthamAM karmasaMbaMdhI vicAra karavAne che. enI oLakha vadhAre vigate ApatAM pahelAM enuM pAMca kAraNenA samavAyamAM zuM sthAna che te vAtanI cokhavaTa karI. e pAMca kAraNe paikI karmane oLakhavA have AgaLa vadhIe. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trIjuM AtmA ane karmavagaNa AtmasvarUpa prathama jIvanuM arthAt cetana AtmAnuM svarUpa jarA joI jaIe. vyavahAradaSTithI zubha-azubha karmone karanAra, ene bhegavanAra ane ene kSaya karanAra AtmA che, jyAre nizcayadaSTithI : e jJAna, darzana, cAritra vagere pitAnA anaMta guNene kartA ane bhaktA che athavA TUMkAmAM kahIe te je sukhasvarUpa, jJAne paga lakSaNavALo ane cetana sahita hoya che ane je prANa dhAraNa kare te AtmA kahevAya. jIvanA anaMta mULaguNe che. temAM jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upaga e mukhya guNa che. ane e jIvanuM lakSaNa che. vyavahAra najare jIvane oLakhavA mATe tene daza prANa dhAraNa karanAra kahyo. emAM pAMca indriya, traNa baLa, dhAravAsa ane AyuSya maLIne daza thAya che. sparzendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e pAMca indriye che. manabaLa, vacanabaLa ane kAyabaLa e traNa baLa che ane zvAsocchavAsa ane AyuSya samajAya tevA che. A prANe athavA temAMnA keTalAkane je dhAraNa kare te AtmA, pote prANa nathI paNa prANune dhAraNa karanAra che. enA vikAsa pramANe vadhAre ochA athavA kula daze prANa saMsAramAM hoya tyAre dhAraNa kare che ane te najare ene jIva' tarIke oLakhavAmAM Ave che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ane kavA ka va NA AtmA pote zuddha che, jJAna, darzIna vagere guNanA samu caya che, anaMta guNAmAM ramaNa karanAra che. ene jyAre karyuM lAge tyAre mULa guNu upara AvaraNa Ave che. karma pAte paud galika cIja che. e pudgaLa paramANunA karatAM paNa vadhAre sUkSma vaNA che. atyAre aNukhekhamAM je sattA aNunI khatAvavAmAM AvI che tenAthI paNa atyaMta vadhAre sattAvALI ane vadhAre sUkSma karmavagaNA A duniyAmAM bharelI che. koI paNa kriyA ke vicAra karatAM ke vacana .khelatAM A karmavAne AtmA sAthe saMbaMdha ane milana thaI jAya che ane e vaNAmAM pudgaLa paramANuo karatAM paNa vadhAre tAkAta ane zakti hAvAne kAraNe jyAM sudhI e pAtAnAM pariNAme AtmAne Ape nahi tyAM sudhI e kharI jatI nathI, khasI jatI nathI ke dUra thai zakatI nathI. 'janathI bharelA dAkhaDAnI peThe e leAkamAM sarvatra vyApI rahela che ane hetu-kAraNa prApta thAya tyAre e jIva sAthe maLI ene cAMTI- lAgI jAya che ane potAnuM phaLa Ape tyAre ja khase che. 29 ajIvA paikI pugaLanA paramANu chUTA hoya tyAre temane aNu kahevAmAM Ave che ane paraspara maLelA hoya tyAre temane pradeza kahevAmAM Ave che. e aNu-paramANumAM eTalI zakti batAvavAmAM AvI che ke e ajIva hovA chatAM caida rAjaleAkanA cheDA sudhI jAya Ave che. aNuokhanI zeAdha thayA pachI paramANunI zaktinA khyAla ApavAmAM Ave che te vAta vicAratAM aNumAM batAvelI zakti ApaNane samajAya che. aNune tADatAM zakti pragaTa thAya che ema je vAta batAvAya chete vAtamAM aNune paNa skaMdha samajavA. avibhAjya sUkSmatama paramANu haju vijJAne zeAdhavA rahyo. A paramANuthI paNa atyaMta sUkSma karmavA cetana sAthe maLI tene mULa guNuthI khATe mAge ghasaDI jAya che ane tenA para asara kare che. eTale AtmA-jIva-sattva-prANInuM Atmattva samAna hovA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jaina dRSTie kama chatAM emAM rAya-2ka, sAjA mAMdyA, dhanavAna-garIba, baLavAna-nimaLa vagerenA upara jaNAvele taphAvata paDe che te A karmavA pAtAnAM phaLa dvArA pADe che, paNa te vakhate paNa AtmAnuM zuddha svarUpa nira'tara dhyAnamAM rAkhavAnuM che, ane ApaNA prayAsa e svarUpa prakaTa karavAnA che ane ene mATe sAdhanasAmagrI ceAjavAnI che. . A vAta cAkhavaTathI dhyAnamAM rAkhavA jevI che. cetana AtmAne jaDa kavaNA asara kema kare? ahIM savAla thAya che ke AvA nirmaLa AtmA upara karma jevI ajIva cIja asara kema karI zake? enA khulAsA ApaNane vyavahAramAM maLe che. dArU te paudgalika vastu che. ene DAhyo mANasa pIe te e pAtAnI jAta parano kAbU gumAvI bese che, gAMDA kADhe che ane gaTaramAM paDe che. e ja rIte dAktara kalArephorma ApI mANasane bebhAna banAvI zake che ke pITha paranI madhya nADImAM IMjekazana dvArA davA nAkhI zarIranA DUMTIthI nIcenA bhAgane maheza khanAvI zake che. eTale jIva para paudgalika padArthInI asara tA jarUra thAya che e ApaNe . joI zakIe chIe. e ja pramANe paudgalika karmavA mUrta che paNa ApaNI AMkhe dekhI zakAtI nathI, cetana sAthe maLatAM te tenI zakti pramANe asara kare che ane tenI asara pUrI thAya tyAre ja tene viyAga thAya che ane te vakhate te chUTI paDI jAya che. AtmA ane kavaNAnA sabaMdha zarIra para tela lagADI jamIna para ALeATavAmAM Ave tyAre jema zarIrane 24 lAgI jAya ane pachI tenA para sAmu lagADI tene sApha karavA prayatna karavAmAM Ave tyAre te dUra thAya tema karmeraja AtmA sAthe ceTI jAya che ane prayatna karatAM te dUra thAya che, daramyAna navI ro lAge che, ema karatAM karatAM AvA prakAranI sArI ane kharAma rajo (vaNAe) sava thA kSaya Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ane karmavagaNA 31 pAme tyAre AtmA mukta bane che, enA mULa guNane dhAraNa kare nAre thAya che, ema bane eTale A karmajathI thatAM enAM paribhramaNa aTakI jAya che, ane e akhaMDa zAMtimAM nijaguNamAM ramaNa kare che. svarUpe zuddha AtmAne karma sAthe saMbaMdha yuktithI samajAya tema che. khANamAM paDela senAnA pratyeka paramANumAM suvarNa jarUra che. enuM zuddha kAcanatva tyAM pracchanna che, paNa e cokkasa che. prayAsa karIne enI AsapAsathI mATIne dUra karavAmAM Ave tyAre enuM kAMcanatva vyakta thAya che. paNa e vyakta na hoya tyAre khANamAM suvarNanuM suvarNatva te che ja. e ja pramANe anaMta guNavALA cetana AtmAnuM cetanavaM te e saMsAramAM paribhramaNa karatA heya tyAre paNa e chUpAyeluM, dabAyeluM, gUMcavAI gayeluM hoya che, chatAM vastutaH e che. pRthakkaraNanI najare jotAM AtmA ane karmo judAM che ane prayAsathI judA pADI zakAya che, chatAM kSIranIra je tene saMbaMdha atyAre e thaI gaye che ke jANe AtmA karmamaya ke karmabaddha ja hoya ema lAge. ATalI cekhavaTathI AtmA ane karmanA vartamAna saMbaMdhane ane prayAsa dvArA tenI sarvathA mukti ane saMbaMdhanA aMtanI zakyatAne dhyAnamAM laIe eTale ApaNane karma ane jIvane baMdhAI gayele saMbaMdha dekhItI rIte Akaro hovA chatAM haMmeza mATe nathI e vAta samajAze. eka karmavargaNa pitAnuM phaLa ApI dUra thaI jAya e daramyAna bIjI lAgI jAya che eTale cakkaramAM paDele AtmA aTavAte jAya che, A vAta dhyAnamAM rAkhavA gya che. chatAM e prayAsa kare te sarva karmavaNAne dUra karI, navIne grahaNa karavAnuM baMdha karI e mukta thaI zake eTalI tenAmAM zakti che. ane ApaNe prayAsa tene aMge che eTale tene barAbara samajI levAnI jarUra che. tIvra agninA saMbaMdhe jema sonAnI zuddhi thAya che, tene se TacanuM banAvI zakAya che, tema tapa, zukaladhyAna Adi agnithI karmamala dUra karI AtmAnuM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 3ra jene daSTie kama zuddhatva prakaTa karI zakAya che. A karma pravAhathI anAdi che. khANamAM paDela suvarNa ane mATIne saMbaMdha kyAre thayo e kahI zakAya nahi, enA jevI A vAta che. chatAM khANunA suvarNamAM senApaNuM e mATIthI vIMTaLAyela hoya che te vakhate paNa hoya che, e vAta dhyAnamAM rahe. suvarNa ane mATIne saMbaMdha kyAre zarU thaye te kahI zakAya nahi ane chatAM e suvarNamAM suvarNatva te che. e rIte AtmA ane karmane saMbaMdha anAdi hovA chatAM e sarva kALamAM AtmAnuM Atmatva kAyama che, acaLa che paNa pracchanna che, dabAI gayela che paNa enuM prAkaTya prayAsane AdhIna che, ane vIMTaLAyela dazAmAM paNa e aMdarakhAnethI zuddha kaMcana che, nirmaLa che, sattAgane pavitra che. karma mUrta ajIva dravya che. bannene saMbaMdha anAdi che. bannenA svabhAva judA che, pratyekanA pitAnA dharma alaga che. viyoga zakya che, chatAM tAdAmya thaI gayeluM lAge che. ATalI cekhavaTa karI. have kyA hetuthI jIva ane karmane saMbaMdha thAya che te vicArIe. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ceAthuM baMdhahetu prAstAvika - AtmAna ane karmane saMbaMdha thavAne pariNAme Akhe. saMsAra racAya che, eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM bhramaNa thAya che ane dareka bhavamAM nAnI moTI sarva prakriyA banI Ave che. e karmabaMdha thavAnA moTA moTA hetuo kyA che te atra vicArI laI e. bAkI, karmanI vigata vicAryA pachI e pratyeka karmanA hetuo vigatavAra AgaLa upara vicAravAnuM rAkhIe. hakIkta e che ke prANI nAnImeTI halanacalananI vicAranI ke ucAranI je kAMI kiyA kare, besI rahe, ALasamAM vakhata gumAve-e sarva pitAnI asara AtmA para pADatI jAya che, te vakhate AtmA karmavarganuM grahaNa kare che. e ati sUkSama vargaNa pitAne vipAka ApIne ja khase che. tethI e karmavargaNane AtmA sAthe saMbaMdha karAvanAra pAMca hetuone prathama vicArI laIe. pAMca bahetuo . AtmA pite te jJAna, darzana vagere anaMta guNane samucaya che. tene karma sAthe saMbaMdha karanAra zaktio mukhyatve karIne cAra cheH mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega. kavacit A cAranI sAthe pramAdane bheLavavAmAM Ave te pAMca baMdhahetu gaNAya che. A sAmAnya baMdhahetune vigatavAra tapAsI jaIe. vigatavAra vizeSa baMdhahetuonI vicAraNA karmane paricaya karyA pachI karIzuM. - 3' ' Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie kama athavA pAMca 34 paNa te vizeSa baMdhahetuonA samAveza A cAra hetuomAM thAya che. 1. mithyAtva mithyAtvanA pAMca prakAra che : abhigrahIta, anabhigRhIta, Abhinivezika, anAlAgika ane sAMzayika. A pAMce mithyAtvA arAbara samajavA yAgya che. sAcA danathI UlaTuM te mithyAtva, eTale yathA zraddhAnanA abhAva ane ayathA vastunuM zraddhAna, pAraphAnA upadezathI ke peAtAnA khATA vicArane pariNAme khaMdhAI jAya te abhigRhIta ane vagara vicAre UlaTA mata baMdhAI jAya te anabhigRhIta. matapaMthanA kadAgraheA, upadezanA UlaTA pravAho ane samajaNunA durupayeAga abhigRhItanI kakSAmAM jAya. maraDI macaDI a karavA, phAve teTalI dalIleAne svIkAravI, AgrahathI pAtAnA matane vaLagI rahevuM, sAcuM dana thAya te paNa kIrtine bhaye satyanA svIkAra na karavA e Abhinivezika, sarve darzIna sAcAM che evI vAta kahI satyane geApavavuM emAM paNa abhinavezanA bhAva Ave che. kuzaMkA za`kA karyA karavI, A sAcuM haze ke peluM enA manamAM ghATa karyA karavA e sAMyika. emAM tattva jANavA mATe praznA pUchavAneA vAMdhA nathI, paNa . manamAM saMzaya rAkhyA karavA ane satyanA sAcA svIkAra na karavA athavA manamAM durvyavasthA rAkhavI e sAMzayika mithyAtva samajavuM. vicArane abhAve koI darzanane bhaluM bhUMDuMna jANavuM ane anaMta ajJAnamAM sabaDacA karavuM, mUDha dazAne vaMza thavuM ane mUrchA pAmelA prANI sAkaranA rasane ke kaDavA rasane na pichAnI zake ema vartavuM e anAeAgika mithyAtva. ekedriyAdi jIvAne A anAbhogika mithyAtva hAya. A rIte samajaNunA durupayoga, vicAraNAne alpabhAva, samajaNunA abhAva ane zaMkA-kuzaMkAnuM jora athavA pote sAcA ja che evA durAgraha e sarvano samAveza mithyAtvamAM thAya che. anAdi ajJAnathI alpa vikAsavALA ke lagabhaga vikAsa vagaranA jIvAne paNa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhahetu 35 mithyAtva hoya che. ane buddhivikAsa pAmelA, AgrahI, jJAnane durupayega karanArane paNa mithyAtva hoya che. A pAMca prakAranA mithyAtvane khUba samajIne vicAravA gya che, oLakhavA gya che ane karmabaMdhanA UMDA hetu tarIke samajavA yogya che. emAM akkala vagaranI mUDhatAthI mAMDIne vAdavivAdanA chaLa, kuyuktio ane zaMkAo sarvane samAveza thAya che. 2, avirati, dethI pAchA na haThavuM te. virati eTale tyAgabhAva. viratine abhAva eTale avirati. enA bAra prakAra che. manamAM hiMsAdine saMkalpa kare te mAnasika avirati pahele prakAra. pAMce Idriyane doSathI pAchI nahaThAvavI, temane saMvara na kare te pAMca prakAranI avirati. ane pRthvI, apa, tejasa, vAyu, vanaspati ane rasa jI saMbaMdhI hiMsAdi dene saMvara na kare te cha prakAranI avirati. Ama kula bAra prakAra thayA. A aviratimAM mAnasika zArIrika ane vAcika sarva dene samAveza thAya che. enA bAra vibhAga samajaNa mATe pAyA che. hiMsAthI viratine abhAva emAM mukhya sthAna le che, ane mRSAvAda vagere doSe vastutaH hiMsA ja che. eTale keI paNa prakAranA doSothI viramavAne abhAva thAya te avirati baMdhahetumAM AvI jAya che. aviratimAM mana ane IdriyanA viSayane vize dethI virAma pAmavAnI vAta mukhyapaNe che. 3, kaSAya aviratimAM indriyanA viSaye karmabaMdhanA hetu thAya che, jyAre kaSAyamAM mana saMbaMdhI deze Ave che. mehanIya karmanI vicAraNA thaze tyAre AgaLa tenA upara vistAra Avaze. ahIM saMkSepamAM jaNAvatAM enA mukhya bhAga tarapha dhyAna ApIe. kaSAyamAM seLa kaSAya ane nava nekaSAya maLI rapane samAveza thAya che. kaSa eTale saMsAra, tene Aya eTale lAbha jemAM thAya eTale jenAthI " Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina daSTie kama saMsAra khUba vadhI jAya ane rakhaDapATa dI thaI jAya te kaSAya. phodha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAye che. e pratyekanI tIvratA maMdatA pramANe enA cAra cAra bheda pADavAmAM AvyA che. e aneka Atmika guNanA vedhaka che ane karmagrahaNanA. rasamAM mukhya bhAga bhajave che. ahitanA AcaraNanA (pravRttinA) hetubhUta ane hitAcaraNanA rodhaka ane A saMsArane labe karI . nAkhanAra kaSAyonA enA kALa, mAna ane guNodhakapaNAne aMge cAra cAra vibhAga pADavAmAM Ave che. tenI vizeSa vigata vistArathI cethA mehanIya karmanI vicAraNAmAM Avaze. karmabaMdhanA hetuomAM enA sarve maLIne cAra ne cAre guNatAM soLa vibhAga karavAmAM AvyA che. AvA krodha, mAna, mAyA lebharUpa kaSAyane upajAvanAra nava nekaSAya che. 1. hAMsI (mazkarI, majAka, ThekaDI)., 2. rati (Idri ne anukULa evA viSayenI prAptithI te cittane prItibaMdha). 3. arati (Indriyane pratikULa evA viSayanI prAptithI thato cittane uga). 4. zeka (rUdana, mAthA kUTavA, chAtI kUTavI, meM vALavA, kakaLATa kare). 5. bhaya (bIka, mANasane, sarpa vagerene, akasmAtane, cera, AjIvikAne, maraNane ane apakIrtine). 6. dugaMchA (na game tevA ke kurUpa padArtha najaramAM AvatAM sUga thavI, nAka macakaDavuM, te para ke tenA tarapha ghUMkavuM). A che nokaSAya para vistAra cethA mehanIya karmanI vicAraNAmAM Avaze. 7-9 traNadaH puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda. jemAM strInA sparza nI, AliMgananI abhilASA thAya te puruSaveda. jemAM puruSanA sparzanAdinI IcchA thAya te strIveda. ane jemAM strIpuruSa baMnenA sparzana vagerenI IcchA thAya te napuMsakaveda A seLa kaSAya ane nava nekaSAya maLIne 25 baMdhahetu kaSAyanA nAma nIce Ave che. karmabaMdhanA hetumAM bahu agatyane Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhahetu bhAga kaSAya bhajave che. kaSAya samabhAvanI maryAdAne teDI nAMkhe che. mana, vacana, kAyAnA yoga eTale mananI, vacananI ane kAyAnI pravRtti. enI vigatamAM UtarIe te anukrame cAra, cAra ane sAta vibhAga paDe che. eTale ene paMdara vibhAga thAya. (juo pariziSTa 1). e sarvamAM mana, vacana, kAyAnI pravRttinI vigate che. A rIte mithyAtvanA pAMca, aviratinA bAra, kaSAyane pacIza ane yeganA paMdara maLI sattAvana baMdhahetu thAya. pramAdane artha AtmavismaraNa ane AtmAne lAbha karanAra kuzaLa kAryamAM Adarane abhAva ane kartavya-akartavyane bhAnamAM asAvadhAnI che. ene samAveza asaMyama, aviratimAM AvI jAya che. ane kavacit emAM kaSAyane aMza AvI jAya che. eTale tenI judI gaNanA karavAnI jarUra nathI rahetI. koI sthAne magha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrAne pramAda gaNavAmAM Avela che. te pratyekane samAveza kaSAya athavA aviratimAM thaI jAya che. eTale pramAdane alaga na gaNavAmAM Ave temAM kAMI vadhe dekhAtuM nathI. ne AvI rIte mithyAtva ane aviratine khAsa judA gaNavAmAM AvyA che. paNa bIjI rIte jotAM temane samAveza paNa kaSAyamAM thaI jAya, kAraNa ke AkhA mAnasa ane sthULa kSetramAM kaSAye ane ge vyApelA che. AnA kramamAM paNa khUba vicAravAlAyaka sthiti che. mithyAtva hoya te tenI pAchaLanA avirati, kaSAya ane ga jarUra hoya. avirati hoya te tenI pAchaLanA kaSAya ane ga jarUra hoya. pUrvanA hoya te pAchaLanA jarUra hoya. paraMtu pachI hoya tyAre Agale hetu hoya athavA na paNa hoya. nIce baMdhanA prakAre kahevAnA che, te prasaMge A baMdhahetuone . paraspara saMbaMdha vistAravAmAM Avaze. baMdhahetune kSaya paNa e ja anukramamAM thAya che. prathama mithyAtva jAya, pachI avirati, tyAra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina daSTie kama bAda kaSAya ane chevaTe ga jAya. A cAre baMdhahetu jAya eTale navIna karmabaMdha thatuM nathI e khAsa lakSamAM rAkhavA jevuM che. ane jeTalA hetu ochA thAya teTale karmabaMdha ocho thAya e paNa lakSamAM rAkhavA jevuM che. AvA prakAranA hetune prApta karIne AtmA (cetana, jIva) pite karma kare che, karma bhegave che ane enAmAM vIrya che te pherave te tenA para sAmrAjya paNa e pite ja prApta kare che. enAM phaLanA prakAra, samaya, paddhatine nirNaya karanAra ke phesale karanAra kaI bahAranI vyakti che nahi ane heI zake paNa nahi. A rIte karmanA baMdhahetu sAmAnya prakAre vicAryA. e. hetuo sarva karmone lAgu paDe che. e hetumAMnA eka ke vadhAre hoya tyAre karmabaMdha thAya che. karmane paricaya karyA pachI vizeSa baMdhahetuo pratyeka karmanA kayA kayA che te AgaLa upara vicArazuM. karmabaMdhanA prakAra prakRti, sthiti, rasa ane pradeza atisUkSma karmavargaNAne cetana AtmA sAthe saMbaMdha te baMdha. tenA cAra prakAra bane che. te vakhate tenI cAra bAbate dhyAna para levA jevI hoya che. prakRti, sthiti, rasa ane pradeza. karmane AtmA sAthe saMbaMdha thAya te vakhate tene aMge cAra bAbate mukarara thAya che. prakRti (Nature) eTale svabhAva, pratyeka grahaNa karelA karmane svabhAva kevA prakArane thavAne tene nirNaya baMdha vakhate thAya che. koI karmane jJAnane AvaraNa karavAne svabhAva heya, koI taMdurastI ApanAra hoya, koI khyAti apAvanAra hoya, vagere. karmanI asara kevI thaze tenI rItabhAtanuM nAma prakRti kahevAya. sthiti (Duration) eTale sadara karma keTale kALa raheze, kayAre phaLa ApavAnuM zarU karaze ane ene phaLane samaya keTale raheze te. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhahetu . 39 rasa (Intensity). karyagrahaNa thayuM, tenA vipAkanI taratamatA, gADhatA echI vadhAre thAya te rasa. phaLa ApatI vakhate e vadhAre ochA pariNAma Ape, AkarAM, sAdA ke madhyama pariNAma Ape te rasabaMdha. ene "anubhAga" paNa kahevAmAM Ave che. pradeza (Quantity) eTale karmavarganA daLiyAM. sthiti ke. rasanI apekSA vagara grahaNa thAya te karmavagaNanA daLiyAne jaththo. karmavargaNanA pradeze keTalA che te cethA prakAramAM Ave. e kevA prakAranAM phaLa Apaze te prakRtibaMdhane viSaya che. e keTale vakhate phaLa Apaze te sthitibaMdhane viSaya che. ane e phaLa ApatI vakhate e vipAkanI tIvratA, maMdatA kevI ane keTalI haze te rasabaMdhane viSaya che. e karma pite keTalA pradezanuM baneluM che te pradezabaMdhane viSaya che. A saMsAramAM pAMca dravya paraspara bhinna paNa ekabIjAnA saMbaMdhamAM lAgelA paDelA che. temAM eka jIvadravya cetana che ane bAkInA cAra acetana che. acetanamAM dharma (gatiupakAraka), adharma (sthiratAupakAraka), AkAza (avakAza ApanAruM) ane pudgaLa (bhUta-bhautika vastuo) che. karmanI vagaNa e pudagaLanA pradeza ane paramANu karatAM paNa ati sUkSama hoya che. e narI AMkhe dekhAya tevI na hovA chatAM pudgaLa drivya che, e jIva sAthe cUMTI jAya che ane pitAnAM phaLa Ape tyAre ja chUTe che, e karmavarganI saMkhyA keTalI thavI te pradezabaMdha sAthe saMbaMdha dharAve che. karmanA daLane saMcaya te pradezabaMdha the samaja. e karmane kALa mukarara thAya te bIje sthitibaMdha che. eTale amuka supAtradAna Aje karyuM tene badale jIvane kyAre maLaze athavA keTalA samaya pachI maLave zarU thaze ane zarU thayA pachI keTalo vakhata tene badale maLyA karaze e hakIkatane nirNaya sthitibaMdhamAM thAya che. ane ene badale maLa zarU thaze tyAre tenI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 jaina dRSTie karma gADhatA, tIvratA kevI raheze arthAta ene jesa keTale thaze te rasabaMdha mukarara kare che. ane ene prakAra prakRtibaMdhamAM Ave che, eTale enA badalAmAM dhana maLaze ke jJAna maLaze ke rUpa maLaze te prakRtibaMdhamAM Ave. AvI rIte cAra prakAranA baMdha karyagrahaNa vakhate mukarara thaI jAya che. A cAra prakArane pRthakkaraNa pUrvaka samajavA mATe medakane dAkhale ApavAmAM Ave che, te barAbara baMdhabesate hoI vicArI jaIe. lADe kaphane nAza karanAra che, pittane nAza karanAra che ke vAtane sudhAranAra che e enI aMdara AvelA dravya upara AdhAra rAkhe che. pIparImULane lADavo amuka asara kare, laviMganI lADuDI bIjI asara kare, guMdaravALe lADa judI asara kare ane mAtra ghI, goLa, ghaune lADu judI asara kare. AvI rIte karmanA daLiyAM AtmA para (jIva para) judI judI asara kare te prakRti. baMdhane viSaya thAya che. ane karmabaMdha thatI vakhate ja A prakRtibaMdhane nirNaya thaI jAya che. je karma nAmanA karAvanAra prakRtivALuM hoya te AbarU vadhAre, je manuSyagatimAM laI janAra hoya te mANasa tarIke janma Ape, je rUpakAMti ApanAra hoya te svarUpa ane dekhAvaDA banAve. AvI aneka prakAranI citravicitra saMsAranI gati karAvanAra ane navanavA paryAne nirNaya e prakRtibaMdha kahevAya. ene vizeSa paricaya AgaLa upara thaze tyAre te barAara dhyAnamAM Avaze. karmano ane AtmAne saMbaMdha lehanA geLA ane agni jeve che, ane dUdha ane pANI jevo che. te eka lAge chatAM chUTA che, chUTA paDe tevA che. te karmaprakRti sAruM phaLa ApanAra hoya te vyavahAramAM ene puNya kahevAmAM Ave che. na game tevuM kharAba phaLa ApanAra hoya te tene vyavahAramAM pApa kahevAmAM Ave che. pApa ho ke puNya ho, karma jIvane saMsAramAM rakhaDAvanAra che; pApa leDhAnI beDI che te puNya senAnI beDI che. mumukSu jIvane prayAsa A sarva karmone kSaya karI navIna karmabaMdhana Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhahetu) . karavAnuM baMdha karI mukti meLavavAne che. e pratyeka karmavargaNa pitAnuM kevA prakAranuM phaLa Apaze ene Akhe nirNaya prakRti baMdhamAM thAya che. have pachI karmanI prakRti para vivecana thaze. tene Akho viSaya pravRtibaMdha kahevAya. gati, jAti, rUpa, avAja, jJAnanAM AvaraNa, sukhaduHkha vagere aneka prakAranAM karmanA svabhAva AgaLa batAvavAmAM Avaze. te sarvanI vigata A pratibaMdhamAM Ave. cetananA pitAnA adhyavasAyanI vividhatA pramANe enA aneka prakAre paDe che, te paikI tenA svabhAva anusAra tenA ATha vibhAge batAvavAmAM Avaze. tenA uttara vibhAgamAM 158 vibhAgo batAvavAmAM Avaze. tenI svabhAva pramANe vividhatA e prakRti baMdha samaje. * e AtmAe grahaNa karela karmaLa keTalA kALe udayamAM Avaze, enA baMdha ane udaya vacce keTale samaya jaze ane udayamAM AvyA pachI keTale vakhata e phaLa ApavAnuM cAlu rAkhaze te sarva bAbatane nirNaya bIjA sthitibaMdhamAM thAya che. upara modakane dAkhale lIdhe, temAM e lADe keTalA divasa cAlaze, kayArathI bagaDavA mAMDaze, kyAre taddana khalAsa thaI jaze e hakIkatanA nirNayane sthitibaMdha kahevAmAM Ave che. karmavargaNAne AtmA sAthe AkarSaNa dvArA saMbaMdha thAya te vakhate tene abAdhAkALa ane e karmanI muktine kALa mukarara thaI jAya che. A sthiti. baMdhamAM karmadaLanI kALamaryAdAnuM nirmANa thAya che. - karma pite zubha hoya, azubha hoya, ghAtI hoya, aghAtI hoya, sArA mAThAM phaLamAM paNa taratatA karAvanAra hoya, maMdatAtIvratA karanAra hoya, te sarva rasabaMdhane viSaya che. ene anubhAga paNa kahevAmAM Ave che. upara ApaNe lADavAne dAkhale lIdhe. tene aMge vicArIe te kaI lADu khUba mIThe hoya, koI sAdhAraNa mITho hoya, keI kaDUce hoya, kaI kaI hoya, keI khaTamadhure hoya ane koI taddana nAmanI mIThAzavALa hoya, tevA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jaina dRSTie ka prakAranI tIvratA-maMdatA-gADhatA karmanI hoya te rasamadhanA viSaya che. dA.ta. dhana meLavI ApavAnuM karma te prakRtimadha, dhana amuka samaye maLavAnA nirNaya te sthitibaMdha, dhanamAM lakhapati, karoDapati ke zatapati thavAneA phaLanI tIvratA-maMdatAnA saMbaMdha te rasabaMdhanA viSaya thAya. koI sAkaramAM 100 TakA mIThAza hoya che, korTamAM paMcAttera TakA ane keAimAM echIvadhatI mIThAza hoya che. evI rItanI karmanAM phaLanI mIThAzanI ke kaDavAzanI taratamatA e rasabaMdhanA viSaya che. karmavA prANI bahArathI AkaSe te vakhate tenA vipAkanI tIvratA, madatA, naramAza, AkarAzanA nirNaya sAthe ja thAya che ane karmaba dhananA A prakArane rasaba`dha athavA anubhAgabaMdha kahevAmAM Ave che. karmavagaNAnA daLiyAnuM sthiti ke rasanI apekSA vagara grahaNa te cAthA karmabaMdhanano prakAra pradezabaMdha kahevAya che. pradezaaMdhamAM karmavargaNAnuM grahaNamAtra ja thAya che. karmavaga`NAnI saMkhyAnA nirNaya A pradezabaMdhamAM thAya che. emAM mAtra ekasarakhI ka vaNAnI ja vAta heAya che. jema gAya bheMsa AkaSa Nu karI pANI pIe tema pratyeka kama karatI vakhata cetana A vizvamAM rahelI karmavAne AkarSe che. e AkaSa~NunA kAryane pradezabaMdha kahevAya. kama vaga NA tA ekasarakhI ja hAya che. tenA prakRti, sthiti ane rasa karmabaMdhana grahaNa vakhate nirmANa thAya. paNa karmavaga NAnI pariAma pAmavAnI hakIkatane pradezabaMdha kahevAmAM Ave che. mAtra karmadaLanuM grahaNa te pradezabaMdha che. eTale pradezabaMdha dvArA ekasarakhAM karmadaLane AkaSI te ja vakhate tenI prakRti, tenA kALa ane tenI taratamatA mukarara thAya che. emAM karmaLiyAnA grahaNanuM kArya te pradezabaMdha kahevAya che. koI karmImAM alpa karmaDhaLa hAya, keAImAM vadhAre hAya, keAImAM khUba vadhAre hoya, te pradezabaMdhamAM Ave. ApaNe modakanA dAkhalA lIdhe temAM koi meika navaTAMkanA hAya, koi pAzeriyA, kAi zeranA trIjo bhAga hoya ema ja cAkhAnuM koi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhahetu pramANu capaTI heya, koI Akhe bebe bharAya teTaluM hoya, koI muThThIbhara heya-e nirNaya pradezabaMdhamAM thAya che. TIpaDI, pAlI, pavAluM e mApa pradezabaMdhane viSaya che. lADavAmAM kaNikanuM pramANa tenA telamApanuM nirmANa kare che, tema cetanamAM karmanA daLanI saMkhyA e pradezabaMdha nirmANa kare che. kaSAye rasabaMdha ane sthitibaMdha upara sIdhI asara kare che, jyAre prakRtibaMdha ane pradezabaMdhane nirNaya ga para AdhAra rAkhe che. Atmika vikAsanI najare joIe. te mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega ochA vadhatA pramANamAM prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdhamAM phALo Ape che. AtmavikAsa vadhatuM jAya tema prathama mithyAtva jAya, pachI tyAgabhAva AvatAM aviratibhAva ghaTatuM jAya, chevaTe taddana jAya. tyArapachI kaSAye dhIme dhIme ochA thatA jAya ane chevaTe mana vacana kAyAnA yege jAya. A cAra prakAranA baMdhanA hetuone samajavAmAM Ave ane baMdhanA prakArone samajI levAmAM Ave tyAre karmanI sAmAnya samajaNanI zarUAta thAya che. " eTale, karmane barAbara oLakhavA mATe prathama karmanI prakRti kevI hoya che, karmabaMdha thAya tyAre enAmAM vividhatA kevA kevA prakAranI hoya che te prathama joI laIe. tyArapachI sthitibaMdhanI, pachI rasabaMdhanI hakIkta joIzuM. ApaNe pratyeka kArya karIe, koI paNa halanacalana kriyA karIe, kAMIpaNa bolIe ke vicArIe te vakhate A bahAranI karmavargaNa AtmA sAthe maLe che ane maLatI vakhate tenI tIvratA-maMdatA pramANe phaLa ApavAnuM nirmita thAya che, ane phaLa ApatI vakhate te pitAnuM kArya bajAvI dUra thAya che. A sarva hakIkta cetananA svabhAvathI ja bane che. ene copaDe e pote ja rAkhe che. ene bhegavaTo e pite ja kare che. ane enA para sAmrAjya paNa pite ja meLavI zake che. ane enAthI sarvathA mukti paNa e ja meLavI zake che. A Akhe vikAsakrama kevI rIte thAya che, emAM kyAM kyAM to kAma kare che, emAM cetananI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama svAdhInatA kyAM che ane parAdhInatA keTalI che, ene phaLa ApanAra ke zikSA ApanAra keI bahAranA ta che ke nahi e sarvanI vicAraNA bahu rasamaya, gaLe UtarI jAya tevI ane bedhaka che. te para yathAsthAne vivecana thaze. karmabaMdhananA hetumAM mithyAtva vagere cAra athavA pramAda sAthe pAMca batAvyA. te uparAMta pratyeka karmanA baMdhanA vigatavAra hetu para dhyAna kheMcavAmAM Avaze. prathama zarUAtamAM karmanA prakAra ane piTAbhAga vicArI jaIe arthAt karmaprakRtine jarA vigata sAthe oLakhavA prayatna karIe. cetana (jIva) pote amUrta che, karmavargaNA mUrti che. karmasabaMdhathI jIva mUrta jevo thaI jAya che paNa mULasvarUpe e amUrta che. dI hoya te vATa dvArA telane kheMcIne jema pitAnI uSNatAthI te telane javALA tarIke pariNAve che tema chava kaSAya ke keganA vikArathI karmayuddagaLane grahaNa karI tene karmabhAva tarIke pariNumAve che. Atmapradeza sAthe ekameka thate ja karmavargaNAne saMbaMdha te baMdha kahevAya che. evI rIte karmabaMdha thatAM karmane AtmAne sabaMdha thAya. have karmanI prakRtinA vaividhyane ApaNe joI jaIe. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pAMcamuM karmanI ATha mULa prakRti prAstAvika mananA vicArathI, vacananA uracArathI ane kAyAnI pravRttithI je kAMI vicAravAmAM belavAmAM ke karavAmAM Ave te pratyeka kriyA pitAnI sAthe sUma vargaNane kheMcI lAve che, te AtmA sAthe joDAya che ane pitAnAM phaLa Ape che. A karmavargaNAo sthULa che, paugalika che, AkAzamAM patharAyelI che ane cetana tene AkaSIne pitAnI sAthe ekameka karI nAMkhe che. ene cetana sAthe saMbaMdha thAya tyAre tenI prakRti kevI che tene nirNaya thAya che. eTale ene barAbara oLakhavA mATe enI vividha prakAranI asara rene vicArIe. enI gADhatA (rasa), ene samaya (kALa) ane enI pitAnI saMkhyA(pradeza)ne vicAra anyatra thaze. prathama tene svabhAva samajIe, kAraNa ke karmanA svabhAvane jANyA vagara tenI vividha sthAnake thatI asara ane tenI gADatA, pocAza ke DhIlAza khyAlamAM AvavI muzkela che. pragazALAmAM ApaNe okisajana, hAIDrojana joIe eTale ene svabhAva zuM che te jANavAnI prathama jijJAsA jarUra thAya. eTale karmanI prakRti(svabhAva)ne prathama paricaya karIe. karmanI ATha mULa prakRti che. karmanI mULaprakRti ATha bhAge paDe che. e AThane vizeSa paricaya karavA, enA uttarabheda 148 athavA 158 karIne ene vadhAre sArI rIte oLakhavA pachI prayAsa karIzuM. ATha mULa prakRti nIce pramANe che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 1. jJAnAvaraNa 2. dazanAvaraNu 3. vedanIya 4. mAhanIya jaina dRSTie kama 5. AyuSya 6. nAma 7. gAtra 8. atarAya jJAnAvaraNa-darzanAvaraNu prathama jJAna zuM te vicArIe. jenA dvArA vastune jANIe, jenA dvArA vastunA vizeSa dharmonuM jJAna thAya te jJAna. dAkhalA tarIke, 'A gAya che', 'A bheMsa che', 'A pustaka che,' A gheADA che,' e jJAna che. AtmAnA jJAnasvabhAva upara mithyAtva vagerene laIne karma pudgalAnuM je AvaraNa Ave, enA upara je AcchAdana thAya te jJAnAvaraNa. sUryanA prakAza ke dIvAnA prakAzanI ADo paDado dharavAmAM kekaravAmAM Ave te te prakAzanuM AvaraNa kare. evA eka, me, cAra ke vadhAre AMtarA karatA jaIe tema tema sUryanA prakAza ke dIvAnuM teja maMda maMdatara thatu jAya che. gharamAM besI mArAM baMdha karIe te sUryanA prakAza AchA thatA jAya che. jJAnane AvaraNa karanAra karmone jJAnAvaraNIya ka kahevAmAM Ave che. upara krama baMdhananA hetumAM mithyAtvane jaNAvyuM, tenA meLApe jIvanA vyApAre AkaSa Nu karelI karmavA mAMhenA viziSTa pugaLasamUha te AvaraNa. jJAnanuM arthAt vizeSa . madhanuM AcchAdana kare te jJAnAvaraNa. jJAnAvaraNu karmabaMdhana mithyAtva, avirati, kaSAya ke caitranA kAraNe thAya. te thAya eTale jJAnanA jhagajhagatA prakAza ADe eka, e, pAMca, pacAsa, seMkaDA jhINA jADA paDadA nakhAtA jAya che ane te paDadAne kAraNe jJAnanA prakAza aMdara hAvA chatAM bahAra pragaTa thatA nathI ke AThe pragaTa thAya che. jJAna-darzananA taphAvata je paulika ka va NA cetana sAthe lAge che te paikI keTalIka jJAnAvaraNa tarIke pariName che. ene paDadA kahevAthI ene Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI ATha mULa prakRti cokkasa khyAla Ave che. prathama ApaNe jJAna ane darzana vagere taphAvata samajI levA prayatna karIe. sAmAnya bedhane darzana kahe vAmAM Ave che, vizeSa bedhane jJAna kahevAmAM Ave che. sAme gAya hoya te tenA janAvarapaNAnuM grahaNa e darzana kahevAya, jyAre te gAya che ke bheMsa che evuM te vizeSanuM grahaNa jJAna kahevAya. sAme mANasa che e sAmAnya che te darzana kahevAya, te hiMdI che, "devacaMda che vagere vizeSane bedha te jJAna. darzana eTale jAtinI (genusnI) samajaNa, jyAre jJAna eTale enA vizeSa (specie) pheDa. A darzana ane jJAnane taphAvata barAbara dhyAnamAM rAkhe. prathama vastune sAmAnya bodha thAya te darzana. tyArabAda tenA saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI maLe te jJAna kahevAya. ahIM darzana zabdano upayoga thaye che temAM ane jaina darzana" "vaizeSika darzana athavA "nyAyadarzanamAM "darzana' zabdane upayoga thAya che temAM arthabheda che. ahIM te darzana eTale sAmAnya bedha ane jJAna eTale vizeSa badhI vigatavAra bodha. sAmAnya bedhane Avare te karma darzanAvaraNIya karma kahevAya che, ane vizeSa bedhanI ADe Ave, tenuM AcchAdana kare te karma jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. A jJAna ane darzana AtmAnA mULa guNa hovAthI temane oLakhavAne ane temane paricaya karavAne prathama prayAsa karIe. pachI emanAM AvaraNane oLakhIzuM. pratyakSa-parokSajJAnane taphAvata jJAna eTale jANavuM, oLakhANa. tenA be prakAra paDe-eka anya dvArA jANavuM che ane bIjuM sIdhuM AtmAne pitAne jJAna thAya te. AMkha vaDe jevAthI, kAna vaDe sAMbhaLavAthI, nAka vaDe suMghavAthI, zarIra vaDe sparza karavAthI ke jIbha vaDe cAkhavAthI je jJAna thAya athavA mana vaDe vicAravAthI je jJAna thAya temAM idriya ane mananI daramiyAnagIrInI jarUra paDe che. eTale e jJAnane pakSa jJAna kahevAya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina daSTie kamara che. AtmA pote sIdhuM jANe, je jANavAmAM mana ke iMdriyenI mAraphatanI vAta na hoya tene pratyakSa jJAna kahevAya. prati pratyakSama akSana eTale AtmA. e pite sIdhuM jue, dekhe, jANe te pratyakSa ane jemAM AMkha, kAna, nAka, jIbha ke mananI daramiyAnagIrI hoya te parokSa. A hakIkta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. AMkhe dekhAtI vastune A vyAkhyA pramANe pratyakSa jJAna na kahevAya, paNa pakSa kahevAya. jJAnanI vyAkhyAmAM ane jJAnane AtmAne mULaguNa batAvavAmAM jaina tatvajJAnanI A abhinavatA che ane enA para bhAre carcA cAle che. anya tArkike "kSanane artha AMkha karI, AMkhe dekhAya tene pratyakSa jJAna kahe che. jaina tArkika AtmapratyakSane pratyakSa kahe che. A arthavicAraNAmAM ghaNuM UMDANa ane rahasya che, te jJAnane samajatAM spaSTa thaI jaze. ApaNe atra carcA upasthita karavAne uddeza nathI, paNa vastu samajavAne ane zarUAtathI cekhavaTa karavAne uddeza che. A cekhavaTa magajamAM haze te jJAnadarzanane samajavAmAM saraLatA thaI jaze. A parokSa jJAna je Indriya ane mana dvArA thAya che tene prathama samajIe. jJAnanA pAMca prakAra nIce mujaba che. matijJAna A pakSajJAnanA be prakAra che. manana karI indriyo dvArA ke mana dvArA jANavAmAM Ave tevA jJAnane matijJAna kahevAmAM Ave che. ene Abhinibodhika jJAna paNa kahevAmAM Ave che. Abhi eTale sanmukha, ni eTale nizcita, e bedha te Abhinibedhika jJAna. A matijJAnamAM pAMca Indriya ane/athavA mananI apekSA rahe che. e jJAna meLavavA mATe pAMcamAMnI keI Indriya ane/athavA mananI jarUra paDe che. sAme pustaka paDayuM hoya te kAM te AMkhathI dekhAya athavA sparzathI jaNAya, eTale AMkha ke sparza dvArA cetanane "A pustaka che evuM jJAna thayuM. eTale A Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI ATha mULaprakRti matijJAnamAM pAMca indriya ane chaThThuM mana e cha paikI eka athavA vadhArenI mAraphata e jJAna thAya che. matijJAnanA viSaya jANavAne che, dekhavAnA che, mAnavAnA che. aMte jJAna teA AtmAne ja thAya che. paNa matijJAnamAM vacce . daramiyAnagIrI rahe che. matijJAnanA viSaya vartamAna hAya che. emAM indriya athavA mananI sahAyatA levAmAM Ave che. pUrvakALanI smRti, bhaviSyanI ciMtA athavA judI judI nizAnIe dvArA thatuM jJAna e sarve matijJAnamAM samAveza pAme che, ane e sarvane mATe 'abhiniSAdha' zabda yAjavAmAM AvyA che. AmAM buddhine, vicAraNAnA, pUrvakALanI yAdagIrI karavAnA ane mana dvArA bhaviSyanA vicAra, yAjanA, goThavaNNAnA samAveza thAya che. matijJAnane AvaraNa karanAra karmanA nAza thatAM mana athavA indriyanI sahAyatAthI je jJAna thAya te matijJAna kahevAya. AtmAne sIdhuM jJAna thAya te pratyakSa ane mana--indriyanI sahAyatAthI je jJAna thAya te matijJAna kahevAya. AtmAne sIdhuM jJAna thAya te pratyakSa ane mana ke indriyanI sahAyanI apekSA rAkhanAra jJAna te parAkSa. A matijJAna kevI rIte thAya che tenA AkhA krama AgaLa upara vicArIzuM. A prathama prakAranuM parAkSajJAna thayuM. have parAkSajJAnanA khIjo prakAra vicArIe. zrutajJAna zabdamAM utArI zakAya tevA dIgha jJAnavyApAra zrutajJAna kahevAya che. matijJAnanA viSaya potApUratI samajaNunA che, jyAre mIjAne samajAvI zakAya, jaNAvI zakAya te zrutajJAna che.. zrutajJAnamAM khelavAnA, bIjAne pAtAnA bhAvArtha jaNAvavAnA ane akSara para caDhAvavAnA bhAva Ave che. AkhuM bhASAzAstra zrutajJAnanA viSaya bane che. pustaka dvArA lekhana thAya, bhASaNa dvArA anya pAse je rajU karavAmAM Ave te sarva zrutajJAna che. ApaNe Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina dRSTie ka sAme ghaTa paDagho hoya tene joIe te matijJAnanA viSaya che, paNa tene 'ghaTa' nAma ApIe, tenI ghaTa saMjJA TharAvIe ane tene oLakhavA mATe ghaTa zabda vAparIe te zrutajJAnanA viSaya che. lAMkhA jJAnavyApAramAM prAthamika aparipakava aMza hoya te matijJAna kahevAya. ane tenA uttaravatI paripakava aMza jAme te zrutajJAna kahevAya. bhASA e vicAranuM vAhana che, bhASA dvArA vicAro jAne kahI jaNAvI zakAya che. e Akhu bhASAzAstra zrutajJAnanA viSaya che. bhASA vagara paNa aparipakava vicAra zakaya che. ja'galamAM pazu vacce ucharela tadna ja galI jevuM bALaka dekhI khAI sudhI zake che. enuM aparipakava jJAna te matijJAna che. jyAre bhASA dvArA A gAya che', 'A bheMsa che', 'A pakSI che' ema nAmanirdeza sAthe paripakava vicAra, darzana ke vANIvyApAra thAya te zrutajJAna che. A zrutajJAna paNa mana ke indriyanI sahAyatAnI apekSA rAkhe che ane tethI tene paNa parAkSajJAnanI kakSAmAM mUka vAmAM Ave che. atyAranA vijJAna, akagaNita, akSaragaNita, ijanerI e sarva zrutajJAna che. mokSanA mArgomAM ene upayoga keTalA che e vaLI taddana alaga viSaya che. paNa e vANIvyApAra zrutajJAnamAM Ave. prasaMga maLatAM samyajJAna ane asamyajJAnanI carcA karatI vakhate tenA svaparabhAvanA ane lAbhAlAbhanA viSaya para carcA thaze. te judI vAta che, paNa jJAna tarIke enI gaNanA paMcajJAnamAM zrutajJAnanI kakSAmAM Ave. matijJAna vartamAnaviSayaka che, jo ke anusaMdhAnanI najare temAM smRti, saMjJA, ciMtA ane abhiniSedha paNa Ave che. matijJAna-zrutajJAnanI tulanA matijJAna prathama hAya che ane zrutajJAna pachI thAya che; matijJAnane zrutajJAna dvArA anyane jaNAvI zakAya che, eTale ema paNa lAge ke matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kAya che. vastutaH hakIkata te e che ke matijJAnAvaraNa karmanA nAzathI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULaprakRti - 51 matijJAna thAya che ane zrutajJAnAvaraNanA nAzathI zrutajJAna thAya che. bane prakAranA jJAnamAM indriya athavA mananI madadanI apekSA rahe che. matijJAna ane zrutajJAnamAM sAmya ghaNuM che. matijJAna hoya tyAM zratajJAna hoya paraMtu matijJAna vagara zrutajJAna saMbhave nahi. matijJAnane svAmI je jIva hoya te ja kRtajJAnane svAmI hoya che tema ja bannene samaya paNa sarakhe che, tema ja bannenAM kAraNa Indriya ke mana che, ane bannene viSaya sarva dravya che, ane baMne jJAna parokSa che. eTaluM badhuM sAmya hovA chatAM upara jaNAvyuM tema banenA lakSaNamAM bheda che, ane hetaphaLane paNa bheda che. eTale ane jJAnamAM samAnatA hovA chatAM banne alaga che. matijJAnamAM zabdo lekha hotuM nathI, zrutajJAnamAM hoya che. kRtajJAnamAM "cAra paga, dhAbaLI ane ziMgaDAvALA prANIne "gAya" kahevAmAM Ave che e saMketanuM smaraNa thAya che, jyAre matijJAnamAM enA nAmAbhidhAnanI vicAraNA, carcA ke nirNaya hotuM nathI. Indriya athavA mana dvArA thata aparipakava jJAnavyApAra matijJAna kahevAya ane AgaLa vadhatAM te spaSTa thAya, zabdane AkAra pAme, cekhavaTa dhAraNa kare tyAre te zrutajJAna thAya. koI paNa jJAna jene bhASAmAM UtArI zakAya te zrutajJAna kahevAya. jyAM sudhI bhASAmAM UtArI zakAya teTalI spaSTatA ne jJAna pAmyuM na hoya tyAM sudhI te matijJAna kahevAya. matijJAnane chUTA sUtaranA tAMtaNA sAthe sarakhAvIe te zrutajJAnanI sarakhAmaNI vaNelA kapaDA sAthe thAya. matijJAna ane zrutajJAnane A taphAvata barAbara dhyAnamAM rAkhavA yogya che. AgaLa upara A parokSa jJAnanA bhedopadanI carcA thaze tyAre A jJAnane paricaya ane bheda tathA kAryakAraNabhAva vadhAre spaSTa thaze. banne pakSajJAna che. chatAM amaka apekSAe matijJAnane sAMvyavahArika pratyakSajJAna kahevAmAM Ave che, te bAbate nyAya-takanI viziSTa carcA che. prAthamika najare cetanane (jIvane)e jJAna tema ja zrutajJAna anyanI sahAyathI thatuM hovAthI - athavA temAM Indriya ke mananI daramiyAnagIrI hovAne kAraNe ane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama jaina paribhASAmAM akSanane artha AtmA thatuM hoI e bannene parokSa jJAna kahevAmAM AvyA che. bhASA vagara jJAnanI zakyatA che ke nahi e vicAra ane tenA para carcA vartamAna ala taiyAyikee upasthita karela che. ene jaina paribhASAmAM javAba che ke matijJAnamAM vastu ja jaNAya che, paNa tene amuka AkAra hoI tema ja tene amuka raMga hoI te "ghaTa" tarIke oLakhAya te zrutajJAna ne viSaya che, vAcya-vAcaka saMbaMdhanuM jJAna zrutajJAnamAM jarUrI che. tethI matijJAnane bhASA ke nAma sAthe ke anyane jaNAvavA sAthe saMbaMdha na hovAne kAraNe bhASA vagara paNa te jJAnanI zakyatA jenee svIkArela che. A hakIkatanI mahattA matijJAnanA ane zrutajJAnanA bhedanI spaSTatA AgaLa upara thaze tyAre barAbara khyAlamAM Avaze. saMkSepamAM, matijJAna mUka che, jyAre zrutajJAna anyane jaNAvI samajAvI zake che. matijJAna avagrahanI kakSAmAM hoya tyAM sudhI anekSara che paNa AgaLa vadhatAM sAkSara thAya che, jyAre zrutajJAna akSaravALuM che, sAkSara che. AgaLa jatAM jJAnAvaraNanA bhede vicAratAM A vAta para vadhAre khavaTa karavAmAM Avaze. traNa pratyakSajJAne pratyakSajJAne traNa cheH avadhi, mana:paryava ane kevaLa. have temane vicAra karIe. avidhajJAna rUpI dravyanA viSayanuM AtmAne sAkSAt jJAna thAya te avadhi jJAna kahevAya che. avadhi eTale hada-maryAdA, athavA "ava' eTale nIcuM, "dhi eTale jJAna, evuM jJAna te avadhijJAna. avadhijJAnanI maryAdA rUpI dravya pUratI che, eTale emAM sthaLa padArthonuM (vastuenuM) AtmAne sIdhesIdhuM jJAna thAya. e bhavapratyaya ane guNapratyaya ema be prakAre che. saMsArI jInA AgaLa jatAM cAra prakAra Avaze. temAM nArake ane devene A avadhijJAna bhava-- Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULa prakRti pratyaya che, eTale e gatimAM je koI jIva upaje tene A rUpI dravyanI maryAdAvALuM avadhijJAna thAya che, jyAre bAkInA manuSya ane tiryaMcagatinA saMsArI jIne A jJAna guNapratyaya che eTale ke tapa ke dayAnanI kriyAnA sahayogathI prayatna dvArA e jIne avadhijJAna thAya che. tIrthakarane ane koI koI anya jIne avadhijJAna janmathI hoya te paNa te guNapratyaya samajavuM. avadhi. jJAnamAM rUpa dhAraNa karanAra sarva padArthonuM indriya ke mananI daramiyAnagIrI vagara jJAna thAya che. enI taratamatAnI vicAraNA enA bhedapabhedanI vicAraNA sAthe AgaLa upara thaze. A mati, kRta ane avadhi jyAre mekSanuM kAraNa bane tyAre samyagrajJAna kahevAya che ane saMsAravRddhinuM kAraNa bane tyAre asamyagajJAna kahevAya che ane te vakhate tene ajJAna kahevAmAM Ave che. AvA prakArane viparyaya traNe jJAnamAM zakya che. ajJAnamAM jJAnane abhAva nathI, paNa jJAnane viparyaya che. mithyAtva dazAmAM AvA ajJAnane saMbhava ghaNe che. viparIta dazA pAme tyAre tene avadhiajJAna kahevAya che athavA vilaMgajJAna kahevAya che. mana 5ryavajJAna pratyakSa jJAnamAM bIjuM ane jJAnanA prakAramAM cothuM mana paryavajJAna Ave. pari eTale sarvataH lava eTale jANavuM. mana saMbaMdhI sarva prakAre jJAna thAya te mana:paryavajJAna kahevAya. mananA vicAre paNa eka prakAranA dravyuM che. e vicArane saMsparyA . vagara jANa levA tene mana:paryavajJAna kahevAya. mananA vicAranI paNa AkRti thAya che. mane vargaNae vicArane AkAra dhAraNa kare che. A mana:paryavajJAnathI ciMtana karatA mananI AkRti jANI zakAya che, paNa ciMtavana thatI vastune AkAra jANI zakAtuM nathI. A jJAnanuM nAma "mana paryAya" paNa kahevAya che. AmAM mana dvArA jANavAnI vAta nathI, paNa manane pitAne jANavAnI vAta che. mane - paryAvajJAna AtmAne sIdhuM thAya che. e jJAna mAtra saMyata manu Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina daSTie karma vyane ja thAya che. avadhijJAna paNa rUpI dravyane jANe che ane mana:paryavajJAna paNa rUpI dravyane ja jANe che, paNa mana:paryava . jJAnanI maryAdA mane vargaNAnA AkArane jANavA pUratI ja hoya che. kaI kaI bAbatamAM avadhijJAnanuM kSetra mana:paryavajJAna karatAM paNa vadhAre moTuM thaI jAya che, paNa sAdhAraNa rIte e jJAna ghaNuM maryA dita paNa hoya che ane koI koI vakhata ajJAnanuM visaMgajJAnanuM). rUpa paNa le che. mana paryAyajJAnanI zuddhi viziSTa ane samyapha prakAranI ja hoya che. te kadI vikRta ke viparIta hetuM nathI. kevaLajJAna sarva dravyone ane sarva paryAne jANe tene kevaLajJAna kahevAmAM Ave che. enI pravRtti sarva dravyamAM ane sarva paryAyamAM thAya ene kSetranI maryAdA nathI, ene kALanI maryAdA nathI. e atIta, anAgata ane vartamAna sarva dravyane, sarva guNane, sarva bhAne, sarva paryAne pitAne viSaya karI zake che. yathAvasthita bhUtabhAvibhAvasvabhAvabhAsi jJAnane kevaLajJAna kahevAmAM Ave che. jJAnAvaraNa-darzanAvaraNane upasaMhAra AvA pAMca prakAranA jJAnanuM AvaraNa kare, jJAnanI ADe. AvI jJAnane prakaTa thavA na de te karmanuM nAma jJAnAvaraNIya karma. A jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya AtmAnA guNane asara karanAra hovAthI ene ghAtakarma kahevAmAM Ave che. AtmA pite te sUrya je prakAzavaMta che, jhaLahaLa tejasvI bhAnu che, paNa sUryanI ADAM vAdaLAM Ave ane vAdaLAM jema tene prakAza eche kare, tema. jJAnAvaraNIya karmo AtmAnA jJAnarUpI prakAzane ocho kare che. sUryanI. ADe kapaDuM dharavAmAM Ave, davAnI ADe kapaDuM ke kAgaLa dharavAmAM Ave ane te prakAzane ocho kare che, aTakAve che, tema jJAnAvaraNIya karma jJAna ADAM AvaraNa kare che, ene AcchAdita kare. che, ene vadhAre ochuM DhAMke che, chatAM aMdara sUrya jhagajhagate che Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanI ATha mULaprakRti e dhyAnamAM rAkhavuM. A jJAnAvaraNIya karmanuM kArya jJAnanI ADAM AcchAdane UbhAM karavAnuM che. ene svabhAva paTa (AMkhanA pATA) jevA che. jenA udayathI cAra prakAranI buddhi na upaje te matijJAnAvaraNIya. jenA uddayathI bhaNAvavuM na AvaDe athavA vAMcavA sAMbhaLavA upara ruci na thAya te zrutajJAnAvaraNIya. ane jenA uddayathI avadhi, mana:paryAya ke saMpUrNa jJAna na thAya te anukrame avadhijJAnAvaraNIya mana:paryavajJAnAvaraNIya ane kevaLajJAnAvaraNIya. A karma jIvanA anaMta jJAna guNunI ADe Ave che. A pAMce jJAnanI vigatavAra vicAraNA AgaLa upara karIzuM. have khAkInA karmonI prakRtinA khyAla lakSamAM laIe. 5 sAkAra upayAgane jJAna kahevAya, nirAkAra upayAgane darzana kahevAya. nAme devacaMda, jAte vaNika, guNe kALA, pariNAme dI, saMkhyAe eka ema pratyeka vyakti mATe ke vastu mATe vizeSa oLakhANa thAya te jJAna ane mAtra eka mANasa che eTale vigata vargaranA sAmAnya Adha thAya te dana. AvA prakAranuM dana karavuM te paNa jIvanA mULaguNu che. sAdhAraNa rIte dananA sAmAnya Adha prathama thAya che, vizeSa vigatavAra khAdha pachI thAya che. saMpUrNa jJAnIne jJAnAvAdha tA hAya ja che. khIje samaye dazanAvamAdha thAya che. A darzInane je karma ADaza kare, enI ADA paDado kare, te karmane dazanAvaraNIya karma kahevAmAM Ave che. jJAnAvaraNIya karma vizeSa Adha aTakAve che ane A dazanAvaraNIya karma sAmAnya Adha aTakAve che. danAvaraNIya karmanI prakRti AtmAnA mULaguNu danane rokavAnI che, enI ADuM AcchAdana karavAnI che, enA svabhAva pratihAra-vetrI samAna che. koI ephisamAM sAhebane maLavA javuM hAya tA bahAra Ubhela vetrI (DorakIpara) tamAro saMdezA aMdara paheAMcADe nahi, tamAruM kArDa sAhebane batAve nahi ke rAjA pAse ke Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ' jaina daSTie karma amaladAra pAse tamArA Agamanane rajU kare nahi, tamane maLavA de nahi tema pratihArasvabhAvavALuM darzanAvaraNIya karma sAmAnya darzananA jIvanA svabhAvanI ADe Ave. A darzanAvaraNIya karma paNa ghAtakarma che. darzanane aTakAvanAra nidrAne ane tenA prakArane paricaya paNa have pachI karIzuM. hAla karmaprakRtine oLakhavAnI vAta prastuta che. jJAnanI ADe AvanAra ane tenA para AcchAdana karanAra karmavargaNAne ApaNe jJAnAvaraNIya karma tarIke oLakhI ane sAmAnya paricayane aTakAvanAra karmavargaNAne ApaNe dazanA varaNa karma tarIke vicArI. bAkInA karmonI prakRtine have sAmAnya khyAla karIe. vedanIya je karmanA udaya vakhate sukhaduHkhane anubhava thAya te vedanIya karma, vyavahAradaSTie jene sukha ke duHkha mAnavAmAM Ave che tevAM sukha ke duHkhane anubhava A vedanIya karma karAve che. ene svabhAva madhathI lepela taravAranI dhAra je che (madhulisakhagadhArAsama). zAtA sukhanI sarakhAmaNuM madha sAthe karAya. taravAranI dhAra para lAgela madha cATatAM gaLyuM lAge, paNa jIbha kapAI jAya. tevI ja rIte mAnelAM paugalika sukha bhogavatAM mIThAM lAge paNa pariNAme e jIvane kapAve tevAM, raDAve tevAM ane bhAre kheda upajAve tevA hoya che. ane evuM sukha na maLe tyAre maLyuM nathI enAM khedakakaLATa ke virahanAM duHkha thAya te te jIbha kapAvA jevuM ja che. A vedanIya karmamAM sthULa sukha ke duHkhane samAveza thAya. A vedanIya karma AtmAne avyAbAdha guNa aTakAve che. jIva pite te kaI paNa prakAranI bAdhA pIDA vagarane che. enI mULa dazAmAM ene sukha ke duHkha kAMI thatuM nathI, e bAdhA pIDA vagara nitya nijAnaMdamAM vartate hoya che. ene sArAnarase anubhava karAvanAra A vedanIya karma che. enI A avyAbAdha sthitinI ADe vedanIya karma Ave che. vedanIya karma aghAtI karma che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI A mULa prakRti pa7 mehanIya saMsAranI rakhaDapaTTImAM sarvathI vadhAre AkaruM kAma karanAra ane jIvane cakaDoLe caDAvanAra A cothuM mehanIya karma che. A karma sarva karmamAM rAjA gaNAya che. e aMdara rahIne kAma kare che, ane enA AvirbhA bahu citravicitra ane samajavA gya hoya che. A mehanIya karmane madirA sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. jema dArU pIdhela mANasa paDe, AkhaDe, na samajAya tevAM kAma kare, pitAnI jAta para kula kAbU khoI bese ane DhaMgadhaDA vagaranuM vartana kare tema mehanIya karmanI asara taLe prANI tata parAdhIna banI jAya, aneka jAtanAM nAce nAce, ceDAM kADhe, gAMDA jevo joI jAya ane rakhaDapATI karavAmAM meseja mANe. prANa A karmanI asara taLe eTale paravaza banI jAya che ke pachI ene pitAnuM hita kyAM che ane zuM che tene viveka paNa rahete nathI. e karmanI asara taLe e evAM tuccha, ghelAM ane anucita kAryo kare che, evuM vartana calAve che ane evAM saMbhASaNe kare che ke enA pratyeka kAryanI pAchaLa vivekavicAra, lAMbI najara ke sAcA sukhane khyAla ja dekhAtuM nathI. indriyanAM sukha ane beTA cenacALA, abhimAna ane daMbha, saMgrahavRtti ane Akoza, bhaya ane zeka, hAsya ane vineda vagere aneka prakAranA manevikAra (passions) A mehanIya nAmanA karmanAM anekavidha pariNAme ane AviSkAro che. trIjuM vedanIya karma sthaLa sukhaduHkha para asara karanAra nIvaDe che tyAre mehanIya AkhI AMtarasRSTine roke che. mananA aneka vidha taraMgo ane palaTAo, asthiratA ane Aveze e sarva A mehanIya karmanA vipAke che. strIpuruSanAM saMbaMdha ane jAtIya AkarSaNanuM kAraNa A mehanIya karma che. padArAgamana, vezyAgamana, baLAtkAra ane premanAM kaubhAMDe vigere A mehanIya karmanA judA judA phAMTAo che. jIvane A - saMsAra tarapha kheMcI rAkhanAra, jIvane paugalika dazA sAthe eka Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. jaina daSTie karma meka karI denAra, jIvane pitAnI jAtane tata visarAvI denAra ane parabhAvane svabhAva jevuM banAvI denAra A mehanIya karmane barAbara oLakhavA jevuM che. dazanAhanIya ene barAbara oLakhavA mATe enA prathama be vibhAga pADavAmAM AvyA che. darzanamohanIya ane cAritramohanIya spaSTatA. karavAnI ahIM jarUra che ke "darzana' zabda je arthamAM upara jJAnadarzanane AtmAnA guNa tarIke oLakhAvyA te prasaMge vaparAyelA hate tenAthI judA arthamAM A darzanamohanIya karmane age vaparAyela che. "darzana' zabdanA ghaNA artho che te ahIM dhyAnamAM rAkhavuM. darzana' zabda jJAna-darzana ema jJAna sAthe vaparAya tyAre sAmAnyanuM dekhavuM e artha thAya che. "darzana' zabda banaiyAyika "sAMkhya jaina vagere zabdo sAthe vaparAya tyAre tene artha mAnyatAnI paddhati, AcAra ane AtmAnA vizenI ciMtanapraNAlI evo thAya che. darzanamehanIyamAM "dazana' zabda "sadudaNA (zraddhAna) arthAt rucinA arthamAM vaparAya che. kaI jagyAe e zabda kyA arthamAM vaparAye che te saMbaMdha parathI zodhavAnuM rahe che. e sivAya "bhAI sAheba! ApanA te hAlamAM darzana ja thatAM nathI" evA kathanamAM darzana eTale meLApIne artha samajAya. AvA aneka arthamAM darzana zabda vaparAya che. ahIM darzana mehanIyamAM sadaNa-dharmaruci evA arthamAM darzana zabda vaparAya che. jema mANasane tAva AvyuM hoya ane pathya ruce nahi, bhAve nahi tema upara jaNAvelA mithyAtvanA jorathI zuddha deva, zuddha guru ke zuddha dharma tarapha ruci na thAya ane saMsArI viSathI vyavahAru deva tarapha ke khAvapIvatamAM mokSa mAnanAra guru tarapha athavA pudgaLAnaMda bhega-upabhegamAM rasa ApanAra dharma tarapha ruci thAya-AvuM je kamane kAraNe thAya te karmane darzana mehanIya kahevAmAM Ave che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI ATha mULaprakRti vastu jevA prakAranI hoya tevI ja abhyAsa ke vizvAsapUrvaka jANavI tene darzana kahevAmAM Ave che. AvuM paripUrNa zuddha darzana na thavA dete darzanameha, tenAM kAraNemAM saMdeha, viparyaya. (UlaTo nirNaya), mUDhatA vagere hoya che. sAcuM jANavAne prasaMga hoya chatAM UlaTuM jANavuM te viparyaya che, jANavAnI darakAra na karavI te mUDhatA che, zedhaka buddhithI nahi paNa DahApaNa batAvavA ke vAdavivAda-vitaMDA karavA kuzaMkA upADavI te saMdeha. darzanameha AvA AvA aneka AkAra dhAraNa kare che. AvA mithyAtvanA daLa keTalIka vAra vizuddha hoya che, keTalIka vAra ardhavizuddha hoya che ane ghaNIkharIvAra azuddha hoya che. sarva ajJAna para virya na thaye hoya tyAM sudhI saMpUrNa zuddha aMza grahaNa na thaI zake. jyAM darzana mehanIya karmavargaNanA zuddha daLiyAM ja hoya te samyaphatva mehanIya karmavargaNa samajavI. ahIM darzanamehanA daLone rasa bahu alpa hoya che. ardhavizuddha mizramehanIyamAM aradho raste ThIka, bAkI avyavasthA hoya che. mithyAtvamehanIyanA azuddha daLamAM te UlaTI buddhi hoya che. mizamAM tatvaruci paNa nahi ane aruci paNa nahi, jyAre mithyAtvamAM te sAcuM hoya te kheTuM jaNAya, sapheda hoya te lAla jaNAya. che. A tatvaruci ane darzanamehanIyane jarA vigatathI samajI laIe. vizuddha dharmane oLakhavA mATe enAM tatte jANavA joIe ane jANIne te para ruci thavI joIe. jeTale aMze e ruci thAya teTale aMze darzanameha e che thatuM jAya che. prathama tavane paraciya karIe. navata pAMca Indriya, mana, vacana, kAyA e traNa tema ja zvAsevacchavAsa ane AyuSya e daza prANa dhAraNa kare te saMsArI jIva ane kevaLa upagarUpa bhAvaprANa dhAraNa kare te mukta jIva. lekAkAzanA pradeza pramANavALa, jJAna darzana svabhAvavALa, dravyArthika Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || jaina daSTie karma nayanI daSTie jotAM nitya, paryAyanI najare jotAM anitya, vyavahAra naye karmane kartA-bhetA ane nizcayanaye zuddha citparyAyane kartA, nijasvarUpane bhaktA, jAte arUpI, chamastha jIva te ceSTAgamya ane cetanavaMta AvA jIvane jIva tarIke oLakhave, enA zuddha svarUpane jANavuM, enI kamavRta sthitine laIne e saMsAramAM rakhaDe che enI pichAna karavI ane ene karmathI sarvathA viyegA karAvI zakAya che, karma jAte ajIva che ane AtmA saMsAramAM hoya tyAM sudhI zarIrapramANa che-Ane jIvatatva kahevAmAM Ave che. jIva ane ajIvane upagya, cetanArahita, gati karAvanAra, sthiti karAvanAra, ane avakAza ApavA samarthane ajIvatatva kahevAmAM Ave che. dharmAstikAyane gatisahAyaka svabhAva che, adharmA stikAyane sthiratAsahAyaka svabhAva che. AkAzane avakAza ApavAne svabhAva che. pudgaLa eTale Matter che. ane kALanI aMdara jIva-avanI vartana thAya che. caitanyarahita e padArthane ajIvatatva kahevAmAM Ave che. karma paugalika vargaNa che, AtmA sAthe lAgela che, tene udayakALa prApta thAya tyAre je sukhanetaMdurastIne anubhava karAve te puNyatatva. puNya ane pApane alaga ta na gaNatAM baMdhamAM ja temane samAveza mAnIe te paNa vAMdho na Ave. eTale koI sAta tatva gaNe te te paNa samIcIna che. ane e sarva karmane saMbaMdha jIva sAthe thAya che ane karma pite ajIva che eTale mAtra jIva ane ajIva e pramANe be ja tatva gaNavAmAM Ave che te paNa apekSAe yathArtha che. baMdhatatvamAM puNya ane pApane samAveza karI zakAya, kAraNa ke jene baMdha thAya tene udaya thAya ane puNya-pApa udayane batAve che. jenA udayathI duHkhane anubhava thAya, jemAM pIDA, upAdhi, rakhaDapATa, trAsa, herAnagati thAya te pApatatva, A pApatattvane samaveza upara jaNAvyuM tema baMdhatatva(thuM)mAM thaI zake che. puNyapApane dravyanI najare uparane artha barAbara che, bAkI bhAva Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULaprakRti puNyamAM dAna-tyAgabhAva, dayALutA, sarAga saMyama Ave ane bhAvapApamAM jIvana malina pariNAma Ave. A puNya ane pApa tatvamAM bAMdhelAM karmonA vipAka athavA bhegavaTo Ave. karmadaLone AvavAnA mArgone Asavatatva kahevAmAM Ave che. taLAvamAM pANI lAvavA mATe naLa mUkyAM hoya che athavA garanALuM ke nIka karela hoya che, te pramANe je mArge AtmAmAM karmo Ave tene Asava kahevAmAM Ave che. upara mithyAtva, avirati, kaSAya ane pega batAvyA te sarva Asava che ane te uparAMta AraMbha- samAraMbhane aMge je kriyAo karavAmAM Ave te paNa Ave che. ( navIna karma AvatAM je mArgethI rekAya tenuM saMvaratava kahe che. bhAvanA bhAvIne, yatidharma pALIne, pariSaha sahana karIne, cAritra pALIne AvatAM karmone aTakAvavA te saMvaratatva. taLAvamAM garanALAM hoya tenA dvAra baMdha karI devA te saMvara. jeTale aMze cetana pitAnA upayogamAM varte teTale aMze saMvara thAya, teTalo vakhata navIna karmo lAgatAM baMdha thAya che. nirupAdhipaNuM te khare saMvara. tenAM sAdhanemAM samiti, gupti, yatidharma, vrata ane cAritra. bhAvanAne samAveza thAya che. - AtmA sAthe lAgelAM karmone nIrasa karavA te nirjarAtatva saMvaratatvamAM AvatAM karmane aTakAvavAnI vAta thaI, pUrvakALamAM lAgelAM karmone khapAvI devAM athavA ochA rasavALAM karavAM te nirjarA. IcchAe sahana karavAthI ke tyAga karavAthI karma khape, khare. ke khalAsa thaI jAya te aicchika (sakAma) nirjarA kahevAya. ane IcchA vagara janAvara peThe kaSTa sahana karI haLavA thavAnuM bane te akAmanirjarA tapa, saMyama, saMvarabhAvanA ane zuddha upaga te kharI bhAvanirA. - karmane AtmA sAthe saMbaMdha thAya te baMdhatatva. karmanA baMdha vakhate jaNAvela prakRti, sthiti, rasa ane pradeza nakkI thaI jAya che. e cAre bAbatene-karmabaMdhanA prakArane-atra baMdhatatvamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 jaina daSTie kama samAveza thAya che. AmAM rasanuM nirmANa kArya kare che. A baMdhanA hetu mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega che; tenI vigata upara AvI gaI che. (juo pR. 33-38). sarva karmanuM mUkAvuM te mekSa. samartha zuddha AtmabhAvane-paramAtmabhAvane anubhava te bhAvamokSa. A nava tatvamAM jIva ane ajIvatatva jANavA yogya (ya). che. puNya, saMvara, nirjarA ane mokSa e grahaNa karavA yogya (upAdeya) che ane pApa, Asava ane baMdha e traNa tattva tyAga karavA yogya heya) che. puNyane grahaNa karavA yogya vyavahAranI najare jANavuM, kAraNa ke Akhare te te paNa sonAnI beDI che ane viziSTa najare tyAga karavA gya che. A navatatvane badhe sAmAnya khyAla Ape, bAkI navatatvamAM AkhA jaina zAstrane samAveza thAya che. emAM Akho suSTikartutvavAda, jIvane utkrAMti-apakrAMtivAda, parabhavanuM svarUpa, karmane siddhAMta, cetananA dravya-guNa-paryAya-vartanA, pudgaLanA dharmo, evA evA aneka praznonI vicAraNA Ave. navatamAM sahaNa thAya, emane jANavAnI ruci thAya, emane bodha thAya, e jANavuM game, tene samyaktva kahevAmAM Ave che. A samyaphane A viSaya alaga samajavA gya che. A tane bodha thAya, emanA navanikSepa jaNAya, paraspara sApekSabhAva samajAya, anaMtadharmAtmaka vastunI pichANa thAya ane enA tarapha sahaNa thAya te samyaktva. AvA prakAranuM samyaktva na thAya tyAM sudhI prANI je ghera ajJAnamAM vartate hoya che, samajaNa vagara gatAnugatika bhAve calAvyA karatuM hoya che, te mithyAtva. AvI ajJAna dazAmAM athavA UMdhe mArge UtarI gayela viparIta dazAmAM je virUpa Atmadarzana thAya athavA UlaTuM darzana thAya te darzanamehanIya. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULAkRti darzanamohanIyanA traNa prakAra enA traNa vibhAga pADavAmAM AvyA cheH azuddha, mizra ane zuddha, azuddha darzana mehanIyamAM sAcI sahaNA thAya nahi, zaMkAkuzaMkA thAya, beTo abhiniveza thaI jAya, pitAne sAcI vAta sUjhe chatAM sAce mArge AvavAnuM bane nahi, gatAnugatika rIte, kheTe mArge cAlyA karavAnuM thAya. A sarvane azuddha darzanamehanIya samajavuM. mizra mehanIyamAM zuddha darzana tarapha ruci paNa na thAya ane aruci paNa na thAya. e mizra dazAmAM ajJAnane samAveza thatuM nathI, paNa zuddha dazAmAMthI pAta thatAM thoDo vakhata vacagALanI je dazA thAya che tene ja mizra mehanIya gaNavAmAM Ave che. mizra dazAne kALa te ghaNe a9pa heya che. mizramAMthI kAM te zuddha dazAmAM avAya. athavA azuddha dazAmAM cAlyA javAya. zuddha darzanamehanIyamAM prANI suruci kare te paNa tenAmAM aneka prakAre mithyAtvanA aMza rahI jAya. prANI yathApravRttikaraNa kare tyArabAda e sAce mArge AvI jAya, paNa te paNa enAmAM viSayaruci, kaSAyapravRtti, ane yuganI azuddhi ochIvadhatI rahe che ane jema jema enAmAM zuddhi thatI jAya tema tema ene darzanamohanIyane zuddha puMja paNa ocho thatuM jAya che, paNa ene sarvathA nAza te bahu AgaLa vadhyA pachI thAya che. AgaLa jatAM bIjAM be karaNa ane guNasthAnakanAM pagathiyAM prApta thaze tyAre A zuddhapuMjanuM sthAna barAbara samajAze. ahIM eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che ke jema jema tattvasahaNa thAya tema tema dazanamohanIya cheDe Avate jAya che. ene pAke cheDo te baha AgaLa jatAM Ave che ane ene mATe samyaktvanI zuddhinI jarUra che. A bAbata para AgaLa ghaNI vicAraNA thaze. mithyAtvane artha ja e che ke jIva padArthane tenA UlaTA AkAramAM sahe e, athavA tene sAcA AkAramAM oLakhe nahi e. mANasa dArU pIe ke dhare khAya ane pachI senAne kathIra jANe ke gaTaramAM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI daSTie karma paDe ema mithyAtvanA jorathI prANa sAdhune asAdhu mAne, asAdhune sAdhu mAne, Atmadharmane adharma mAne ane bAhya dharma snAna . vagerene dharma mAne, ajIvane jIva mAne ane jIvane ajIva mAne, gatAnugatika unmArgane mArga mAne ane sAcA mokSamArgane unmArga gaNe ane e ja pramANe rAgadveSathI muktane oLakhe nahi ane saMsAramAM rakhaDanAra rAgadveSathI bharelAne pitAne Adarza mAne. AvA mithyAtvanI aneka prakAranI taratamatA hoya che. tenuM vizeSa jJAna karI, tene oLakhI, te pramANe tene tyAga kare, pitAnuM jIvana kramasara prApta karavuM. enI jhINavaTa pUba vicAraNA mAge che. darzanamohanIyane barAbara oLakhavuM e jaina dharmanA jJAnanI cAvI che. ane enA traNa pujene jANavA, enAM traNa karaNenA sthAnane oLakhavAM ane samyakatvane A viSaya jANa ane saha emAM AkhA pragatisvarUpane khyAla AvI jAya tema che. yathAsthAne A viSaya para vivecana-vicAraNA thaze. * cAritramehanIya | darzanamehanIyamAM sahaNa-svIkAranA aMze hoya che, jyAre cAritramehanIyamAM vartananI hakIkata hoya che. ahitakara AcaraNanI pravRttinA hetubhUta mAnasika vikAre ane hitAcaraNanA rodhaka mane vikAro tathA sparzendrine mArga ApanAra vedodayane A cAritramihanIyamAM samAveza thAya che. temAM kaSAye, nekaSA ane vedo khAsa bhAga bhajave che. kaSAya kaSAya' zabda pAribhASika che paNa khAsa samajIne dhyAnamAM rAkhavA jevo che. "kaSAya' zabdanI vyAkhyA karatAM eka vidvAne jaNAvyuM che ke Sa eTale saMsAra, tene vAra eTale lAbha jenAthI thAya te kaSAya. saMsAra sAthe ceTI javAmAM, saMsAra sAthe ekatA karavAmAM ane AtmadharmathI dUra rahevAmAM kaSAye ghaNuM mahattvane. bhAga bhajave che. upara karmabaMdhanane aMge rasabaMdha (pR. 39) kahe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI ATha mULaprakRti 5 vAmAM AvyA, te rasabaMdhanA mATe AdhAra kaSAyA para rahe che. kAyAnI taratamatA para karmanI cIkAzanA AdhAra rahe che. eTale kaSAyAne kharAkhara jANavA joie. A kaSAyA krodha, mAna, mAyA ane lAbha ema cAra che. krodha eTale Akroza, tarjanA, ghAtanA, gussA, kapa. mAna eTale garva, abhimAna, vaDAI, cittanI samunnati, bhArepaNuM, magarUmI (pride) ane ThaThArA, DaeNMDAra, paDAro (vanity), mAyA eTale daMbha, goTALA, bAhya dekhAva, kapaTa, dagA, jAduI racanA. leAbha eTale tRSNA, parigrahavRtti, mAlikI sthApavAnI IMDA, potApaNAnA adhikAra, svAmItva sthApana, paravastumAM Asakti, aprApta vastu prApta karavAnI utkaTa IcchA. A cAre kaSAya bhAre AkarA che, saMsAramAM rakhaDAvanAra che, saMsAra sAthe ekatA karAvanAra che ane saMsAramAM cAMTADI rAkhanAra che. emanI taratamatA pramANe e pratyekanA cAra cAra vibhAga pADavAmAM AvyA che. eTale cAra kaSAyanA seALa vibhAga thAya. je kaSAya maratAM sudhI cAlu rahe tene anaMtAnubaMdhI kahevAmAM Ave che. dA. ta. ekavAra koI upara krodha thayA, vaira baMdhAyuM pachI jIva jAya tyAM sudhI tenA tarapha dveSa cAlu rahe ane temAM vaira vadhatuM ja jAya te anaMtAnubaMdhI krodha. e ja pramANe mAna, mAyA ane lAbhanuM samajavuM. je kaSAyanI muddata eka varSe rahe tene apratyAkhyAnIya kahevAmAM Ave che. jenI muddata cAra mAsa rahe tene pratyAkhyAnIya kahevAmAM Ave che. ane jenA samayakALa paMdara divasa sudhI rahe tene saMjavalana kaSAya kahevAmAM Ave che. A mudata tenI taratamatA samajavA mATe darzAvavAmAM AvI che, bAkI aMdarakhAnethI enA dhamadhamATa para enA vaga zake. koI vAra mudata lAMkhI hAya chatAM vaga nIcenA mukarara thaI paNa hAya, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 jaina dRSTie kama jema ke bAhubali(AdinAthanA putra)ne eka vaSa~ mAna rahyuM paNa te apratyAkhyAnIya vatuM na hatuM, paNa saMjavalana kATinuM hatuM, paNa ekadare sAmAnya rIte samajavA mATe A mudata bahu upa ceAgI che. AvI rIte cAra kaSAyanA seALa vibhAga thAya eTale anaMtAnuba'dhI na'tAnukha dhI mAna, krodha, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnuba"dhI leAbha; e pramANe cAra apratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lAbha, pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lAbha ane saMjavalana krodha, mAna, mAyA, leAbha. e sALa kaSAyeA cAritramehanIyanA vibhAga che, e paudgalika pravRtti karAve che ane Atmadharma ane hitAcaraNanI ADe Ave che. nava nAkaSAyA cAritramADunIyamAM nava nAkaSAya Ave che. kaSAyane utpanna thavAnAM kAraNeA Ape tene nAkaSAya kahetrAmAM Ave che. emAM prathama hAsyAdi SaTka (chanA samudAya) Ave che ane tyArabAda traNa veDha Ave che. A nave manevikAre che. enI vigata karmaprakRtinI gaNanAmAM AgaLa upara ApavAmAM Avaze tyAre ene vizeSa paricaya thaze. AkhA mAnasika kSetramAM A nAkaSAya bhAre meTo viparyAsa kare che ane eTalI mATI gaDamathala karI nAMkhe che ke mADunIya karmane karmAMmAM samrATa tarIke gaNavAmAM Ave che. nAkaSAya ane kaSAyanAM vigatavAra nAmA ane svarUpane jANyA pachI pRthakkaraNu karatAM jaNAze ke anya zAstrakAro jene SiDrapu (kAma, krodha, lAbha, meADu, mada, matsara) kahe che te sarvanA A kaSAya-nekaSAyamAM samAveza thAya che, paNa te uparAMta khIjA maneAvikArA (jevA ke bhaya, veda, zAka, dugaMchA vagere) vadhArAmAM samAya che. AkhA mAnasika kSetrane vyApI jatAM A cAritrameAhanIya karmAne khUba vigate samajavA jevA che. AtmAnA mULa guNu samyak dana ane anaMta cAritra che. temane A mehanIya karma zake che ane cAritramAM ramaNatA karAvavAne badale paulika bhAva Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI ATha mULaprakRti (parabhAva)mAM ramaNatA karAve che. te prANIne eTale parAdhIna banAvI mUke che ke e parabhAvane svabhAva mAnI bese che ane ghaNI vAra ene jotAM ema ja lAge ke jANe ene svabhAva ja AvA manevikAramAM ramaNa karavAne haze. eTaluM badhuM UlaTApaNuM (viparyaya) enAmAM laI AvavAnI A karmamAM tAkAta che. A mehanIya karma upara jaNAvyuM tema dArU-madha jevuM che. e AtmAne mULa guNa upara ghAta karanAra hovAthI ene ghAtI karma kahevAmAM Ave che. AvI rIte karmanA rAjA ane bahurUpe kArya karanAra mahAharAjAne thiDe paricaya karyo. ene vizeSa paricaya sAkAra rUpe zrIsiddharSi gaNie upamitibhavaprapaMcAkathAnA cethA prastAvamAM karAvyuM che, te khAsa vicAravA yogya che, enA AkhA lazkarane barAbara khyAla Ape tevuM e vizALa citra che ane upamA dvArA cittane sacoTa samajAya te AkAra temaNe Ape che. Ayukama * cAra gati-devatA, manuSya, tiryaMca ane nArakI-emAM keTale kALa jIvanasamaya gALa enuM nirmANa AyuSya karma kare che. je je gatimAM javAnuM thAya te te gatimAM keTale kALa rahevuM, pratyeka -bhavamAM keTale samaya gALa tene nirNaya AgaLathI thaI jAya che, te kare che AyuSyakarma. ene svabhAva heDa (chain) samAna che. eTale prANane heDamAM nAMkhyuM hoya tyAre te tyAMthI anyatra jaI zako nathI, tema manuSya thAya te manuSya tarIke, janAvara, paMkhI mAchalA thAya te te tarIke, pitAne AyuSyakALa te pUro kare che ane te karavuM ja paDe che ane tyAM sudhI e anyatra jaI zakate nathI, tema AukhAmAM vadhAre karavAnuM paNa tenA hAthamAM nathI. lAkaDAnI ke leDhAnI heDa jevAthI A karmanI prakRti jaNAze, e jelamAM hoya che. e aghAtI karma che. jIvanA avinAzI guNane rikavAne ene svabhAva che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 nAmakrama jana dRSTie kama` prANIne citArAnI jema cItarI nAkhanAra nAmakarmAM chaThThuM Ave che. enI prakRtinI vigatAmAM jaNAya che ke e kharekhara citrAmaNa karanAra citArI che, raMgaberaMgI AkAra ALekhanAra che, ane prANIne kharaDI nAMkhanAra che. ene laIne prANI nAnA AkAra dhAraNa kare che, judI judI gatimAM jAya che, enA zarIranA AkAranA AdhAra paNa A kama para rahe che. zarIranAM aMgopAMgA, enA raMga, enI gaMdha, enA rasA, sparze ane enI cAlavAnI gati e sarva nAnA prakAranA ane pratyekanA judA judA mane che. te citrAmaNu A nAmakama kare che ane enI AkharU, nAmanA, josa, dekhAva vagere vyaktitvanA AdhAra A kama para rahe che. nAmakarmonI cauda piRsprakRti ane A pratyekaprakRti * A nAmaka nA samUhabhUta cauda vibhAga pADavAmAM AvyA che. te che prANInI 1. gati. 2. jAti. 3. enA zarIranA bAMdhe. 4. enAM aMge. 5. enAM aMganAM kha'dhanA. 6. enAM pugaLAnuM samIkaraNa (saMghAtana). enA zarIranAM hADakAMnA sAMdhAone meLa (saMghayaNa). 8. enA zarIranA AkAra (saMsthAna). 9. enA zarIranA raMga (vaNu). 10. enA zarIranI ga dha. 11. enA rase. 12. enA haLavA bhAre sparza. 13. enI parabhavamAM javA mATe thatI khe'cANa sthiti (AnupUrvI') ane 14. enI cAlavAnI gati. A 14 piMDaprakRtinA ghaNA vibhAgeA che, te vicAratAM jaNAze ke A nAmakarma kharekhara citArAnuM kAma kare che. cauda piMDaprakRti uparAMta A nAmakarmanI ATha pratyekaprakRti hAya che. e darekanuM eka eka ja kArya hoya che. enA sAmAnya khyAla eTale che ke e 'pratyeka' prakRti prANIne eka prakAranI vaiyaktikatA Ape che. enA vistAra have pachI prakRtigaNanAmAM thaze tyAre enuM citArApaNu' vizeSa spaSTa thaI jaze. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULaprakRti nAmakarmanI trasadazaka ane sthAvaradazaka prakRtie ane enuM vadhAre vaiyaktikapaNuM trasa ane sthAvara dazaka nAmanI daza daza pravRtio kare che. e daza dazanA samUhane vicAra karatAM ane ene oLakhatAM jaNAze ke enAthI prANInI AbarU, geraAbarU, sArAM bhASaNa karavAnI zakti ane apriya uccAra, kapriyapaNuM ane apriyapaNuM vagere vividhatA Ave che. bIjAo dekhe evA zarIrathI mAMDIne aneka vividhatA prApta thAya che. nAmakarma vize vizeSa A prakAre cauda piMDaprakRti, ATha pratyeka prakRti, trasa dazaka ane sthAvara dazaka maLIne 42 prakRtine vistAra karavAmAM Avaze tyAre enA piTAvibhAgamAM 90 athavA 103 prakRti Avaze. ApaNe ene vistAra joIzuM tyAre nAmakarma kharekhara citArA jevuM che enI barAbara pratIti thaI jaze. A nAmakarma aghAtI karma che. AtmAnA arUpI guNane e reke che. dareka prANI dehadhArI hoya tyAre bIjAthI judo paDe che. enuM rUpa juduM, ene avAja judo, ene AkAra judo, enI gati judA prakAranI, enI bhASA judI, enA darzananI paddhati judI-e sarva taphAvata karanAra A citAre che, A nAmakarma che. aMgUThAnI chApa darekanI judI ja Ave te ja pramANe kAnanA AkAre taddana judA, haDapacInA AkAro judA, paganAM taLiyAnI chApa taddana judI-A sarva vividhatA karanAra ane eka prANIne bIjAthI juduM pADanAra karma te nAmakarma. citAra sArAnarasAM citro cItare, kALA sapheda ke raMgaberaMgI, bihAmaNuM ke AkarSaka citro taiyAra kare tema deva manuSya jevI sArI gatimAM athavA tiryaMca naraka jevI naThArI gatimAM sArA narasAM rUpa dhAraNa karAvanAra ane tyAM sArAM kharAba zarIra Adi dhAraNa karAvanAra A nAmakarma bahuvidha hevA chatAM aghAtI che e dhyAnamAM rAkhavuM. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 70. jina daSTie kAma gotrakama sAtamuM karma gotra nAmathI oLakhAya che. je je gatimAM javAnuM thAya tyAM sArA getramAM utpanna thavuM ke kharAba getramAM ene AdhAra A gotrakarma upara che. betramAM sArA, AbarUdAra kuTuMbamAM janma athavA nIca, adhama kuLamAM javAnI vAta ghaNI mahatvanI che sArA kuTuMbamAM lehInA baLathI khAnadAnI, bhavyatA, mahattA UtarI AvatI hoya che ane ene prasaMga ane paristhiti nI anukULatA maLe che, jyAre nIcane tyAM dhamAla, tephAna, vAtA varaNanI kaluSitatA ane svabhAvanI malinatA cAlI Ave che. manuSyalekamAM ja A zetrane mahimA che evuM nathI paNa janAvaromAM paNa jAtavaMta gheDa, sabhyatAvALA pipaTa menA vageremAM taphAvata dekhAya che. ane vanaspatimAM paNa jAtavaMta AMbA, bharAvadAra keLAM, kUNA-gharaDA bhIMDA, kaDavI-mIThI kAkaDI e getra para UtarI Ave che. gotrane AdhAra sthAna para ane bIja para rahe che. ane sAruM bIja maLavuM ke sAre ghera javuM ke ethI anyathA thavuM ene AdhAra gotrakarma para rahe che. gotrakarmane kulAla-kuMbhAra sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. kuMbhAra je ghaDe banAve, tene upaga dAru bharavAmAM thAya, tevA ja bIjA ghaDAne raMgI kAravI tenA upara nALiyera ane lIluM rezamI vastra bAMdhI enI pUjA thAya, enI sthApanA thAya. evI sama viSamatA A gotrakarma karAve che. A karma aghAtI che. e AtmAnA agurulaghu guNane reke che. A agurulaghu guNa khUba sUkSmatAthI samajavA gya che. cetana pite guru nathI, haLa nathI, paNa agurulaghu che. gotrakarmanA prasaMgathI enI A adbhuta zakti rekAI jAya che. atarAyakarma ane chelle AThamuM karma aMtarAya nAmanuM che. e ghAtakarma che. AtmAnI anaMta zakti che. e zaktinI ADe AvI e vIryane rokI nAkhe che. aMtarAyakarmane yege prANI pAse saMpatti hoya che. ' Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI ATha mULa prakRti chatAM dAna ApI zake nahi, vastu maLI zake tevI hoya ane mahenata karavAmAM Ave chatAM maLI zake nahi, khAvApIvA paheravAnI vastu sAme paDela hovA chatAM aruci abhAvane kAraNe upagamAM laI zakAya nahi, pitAnI bahAdurI kuMThita thaI jAya e sarva pratApa A aMtarAya karmane che. ene svabhAva cIsA bhaMDArI je che. rAjA hukama kare ke lAkha rUpiyA dAna kare paNa rAjAne khajAnacI ADe cAle te dAna de nahi, vAyadA kare, phariyAda rAjA sudhI pahoMcavA na de ane AMTA khavaDAvI aDadALe kADhI nAMkhe. e A karmane svabhAva che. cetananI anaMta zakti che, enA vIryanI zaktine pAra nathI, enI gamanAgamana zakti asmalita che, e sarva zaktio para che vadhate aMkuza lAvanAra A ghAtakarma prANIne tenI tAkAtanA pramANamAM apaMga, parAdhIna, miskIna, mAMdo, regI, bIkaNuM, ALasu banAve che ane enI pAse vastu heya chatAM paNa enA upabhegathI ene vaMcita rAkhe che. AtmAnA anaMtavIryane rokanAra A karma ghAtI che ane cetananI anaMta zaktine rUMdhanAra che. A rIte ATha karmone sAmAnya paricaya ApaNe karyo. have e karmanI pakRtine sahaja khyAla karyA pachI e AThe karmanA AvirbhAnA bhedane vicArIe. karmanA pitAnA AvirbhAmAM taratamatA ghaNI hoya che, ene AdhAra upara jaNAvyuM tema enA rasabaMdha ane enI pradezasaMkhyA para rahe che. eTale karmanA phaLamAM aneka bhedo dekhAya che. e rasabaMdha ane pradezabaMdhane AgaLa vicAravAmAM Avaze. prathama karmane bhedane vicArI jaIe. A paNa karmanI prakRtinI ja vicAraNAnI aMtargata che e dhyAnamAM rahe. karmane oLakhavA mATe enA ATha prakArathI sAmAnya khyAla thaye. have enA uttarabheda vicAratAM enI virUpatA ane saMsAralInatAne khyAla Avaze, enA bAhya ane AtyaMtara svarUpa oLakhAze ane e kevAM virUpa phaLe udaya vakhate Ape Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jaina dRSTie ka che te dhyAna para Avaze. A karmonA bhedopalethI thatA AvirbhAvA vicArI jaIe. prakI ATalA uparathI jovAmAM AvyuM haze ke karmazAstramAM zarIra, indriya, zvAseAvAsa, bhASA ane mananI khAmA Ave che. zarIranI khanAvaTa, zarIranA prakAra, zarIranI majabUtAI, enAM agA, upAMgo, enAM baMdhanA, enAM hADa, cAmaDAM, enAM rUpa, enI reSA, enI AkRti, enI suMdaratA, sughaDatA, enI AkaSa katA e sarva karmanA viSaya bane che. pAMca indriya paikI keTalI hovI, indriyanA prakAro bhAvendriya temaja dravyendriyanI vigata paNa karmazAstramAM Ave che. bhASAne aMge bhASA heAvAthI mAMDIne enI sumadhuratA, kaDavAza, satyAsatyatA vagere karmazAstranA viSaya bane che. zvAsocchvAsanI saraLatA paNa karmazAstranA viSaya bane che ane ethI paNa vadhAre agatyanI mAmata mananI che. mana hAvuM ke nahi ane hAya tA tenI paudgalikatAthI mAMDIne enA paranA aMkuza vagere Akhu mAnasazAstra karmazAstranA viSaya bane che. k ane zarIra baMdhAvA mAMDayA pahelAM prathama AhAra levAnA viSaya carcIne A bAbatane dhaNuM vizALa svarUpa ApyuM che. bhavAMtaramAM prANI kevI rIte jAya, tyAM jatAM veMta ja prathama AhAra kevI rIte le, pachI enuM zarIra kevI rIte baMdhAya ane zarIra aMdhAyA pachI indriyAnI racanA kema kone kayAre maLe, evI evI aneka khAmatAnA gabhIra vicAra karmazAstramAM karavAmAM Avye che. ane vizeSa khUbInI vAta e che ke AvA zarIra, bhASA jevA sAdA viSayane adhyAtmanuM svarUpa A karmazAstranA viSaye ApyuM che. A zarIra paranA mAha, dhana vaibhavanA meha, viSayAnuM sthAna ane e sarvanI asthiratA batAvI chevaTe AtmA zuM che, enA bAhya saMbaMdha zA mATe thayA che, e keTalA kALa sudhI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI A mULa prakRti 73 cAlavAne che, AtmAnA A vibhAvane svabhAvanuM rUpa kema maLI gayuM che ane pragati karate prANa Akhare cetananuM svarUpa kema prApta kare, prANI ane sAcA svarUpe keNa che, enA vartamAna saMbaMdhethI e uparavaTa kaI rIte jaI zake ane mULa svarUpe A saMbaMdho kevA che tenI vicAraNA karatA karmaciMtake AkhA karma zAstranI vicAraNAne adhyAtmamaya banAvI de che. AtmA pite paramAtmA che, cetana che, IzvarasvarUpa che, prANI prayatnathI paramAtmA thaI zake che e batAvI, ane bAhya saMbaMdhanI asthiratA, mULa svabhAvanI mahattA ane prayAsathI prApta thaI zake tevA cetananA guNenI mahattA batAvI, A AkhuM karmazAstra pote ja adhyAtmazAstra banI jAya che. eTalA mATe bahirAtmabhAva, aMtarAtmabhAva ane paramAtmabhAva vicAratA prANInI vartamAna dazAne cheDe lAvanAra hoI karmanI AkhI vicAraNA adhyAtmamaya che. karmanA viSayane A daSTie vicAra karatAM enI mahattA khUba lAge tema che. ene vizeSa paricaya thatAM jyAre guNasthAnane khyAla Avaze, e guNasthAnemAM cetanane vadhate jate vikAsa magajamAM Utaraze ane baMdha, udaya ane sattAnA svarUpe samajamAM Avaze tyAre karmanI vicAraNA ane adhyAtmazAstrane saMbaMdha khulle thaI jaze. ahIM te karmane khyAla ApI te viSayamAM ruci utpanna karavAne Azaya che, bAkI enI vistRta vicAraNA te jIvanabharane abhyAsa ane carcA mAge che. A karmonI vicAraNAmAM ApaNe AgaLa vadhIe. vAta e che ke jo A viSayamAM rasa jAme te AkhA jIvanaparyaTananA koyaDAne ahIM nikAla thaI jAya tema che ane e vicAraNAne anurUpa vartana thaI jAya te bhavanI bhAvaTha bhAMgI jAya tema che. rasa jamAvIne A viSayane vadhAre bahalAvIe. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cha ka'nI uttara prakRtie ApaNe karmanI ATha mULa prakRtine oLakhavA prayatna karyo. have karmanI uttara prakRti ane bhedopabheda dvArA karmanA vizeSa pari caya karIe. karmanA kharAkhara paricaya karavA mATe enA aneka prakAranA AvirbhAvA samajI levAnI prathama jarUra che. pachI emAM thatI taratamatA ane e karmabaMdhananA hetuonA vicAra karIzuM tyAre karmanA sAmAnya jADo khyAla Avaze. ApaNe anukrame AThe karmAnA AvirbhAvAnA prakAra jarUrI vigata sAthe tapAsIe ane tema karatAM emanA phaLAdezane aMge emane jarA vadhAre khArIkIthI samajavA udyama karavAmAM Avaze. kanA bheda-prabhedAnI tArkikatA ahIM eka prAsaMgika hakIkatanI cAkhavaTa karI nAMkhIe. jaina dravyAnuyAgamAM jyAM jyAM vabhAge, bhede ke upabhedo pADavAmAM AvyA che tyAM tyAM takanA arthAt nyAyanA niyamonuM barAbara pAlana karavAmAM AvyuM che. vibhAga pADavAmAM ativyApti ke avyApti na thavI joie. eTale eka vibhAga khIjA vibhAga para AkramaNu kare te na pAlave athavA eka vibhAganI vyAkhyA karavAmAM Ave te tenA amuka vibhAgane lAgu na paDe ema na banavuM joIe. dAkhalA tarIke saMsAramAM gati cAra che ema matAve te cAra gatimAM sa` saMsArI prANIe AvI javA joIe. emAM tiryaM ca ke manuSyanI bheLaseLa na thavI joIe, ane emAM koI AkhA ke nAnA vibhAga ke koI paNa prANI bAkI rahI javA na joIe. Ane nyAyazAstra (Logic)mAM division by dichotomy kahevAmAM Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtie Ave che. AkhA jainazAstramAM ane dravyAnuyAga, caraNakaraNAnuyAga ke gaNitAnuyAgamAM bhedo, peTAbheda ane upabhedane pAra nathI, paNa e samasta gaNanAmAM nyAyanA vibhAganA muddo jarA paNa ullaMghana pAmyA nathI, e vAta spaSTa samajI rAkhavA jevI che. ATalI vAtanI cAkhavaTa mATe vicAranI cAkhavaTa joIe, vyAkhyA kharAkhara muddAma joie ane enuM digdarzana cAkhkhu joie. A sarve hakIkata kharAbara amalamAM AvI che e vAta dravyAnuyAganA kaI paNa graMtha vicAratI vakhate dhyAnamAM rAkhavI, eTale abhyAsIne paNa vicAranI cAkhavaTa raheze. : 1. jJAnAvaraNIyanI uttara prakRtio prAstAvika r sAkAra upayAga te jJAna, nirAkAra upayAga te darzana. dAkhalA tarIke dUrathI 'sAme AvatA mANasa che' eTalI jANa thAya te darzana. pachI nAme devacaMda, jAte vANiyA, ra'ge ghauMvarNo, zarIraparimANe dIrgha, saMkhyAe eka evI jANa thAya te jJAna. jJAna jIvanA svabhAva che eTalI enI prathama oLakhANu karavI Avazyaka che. mithyAtva, avirati, kaSAya, yAganA meLApathI jIva (cetana) je vyApAra kare tene laIne upara varNavelI karmavagaNAne te grahmaNa kare, te karmavaga NA enA jANupaNAnA jJAnaguNane AvaraNa kare che, AcchAdana kare che. evA jJAnanAM AcchAdana karanAra karmava`NAnA samUhane jJAnAvaraNa karyuM kahevAmAM Ave che. jJAnanA pratyakSa-parokSa e bheda agAu jaNAvyuM tema jJAna pratyakSa ane parokSa ema e prakAranuM che. IMdriya ke mana dvArA je jJAna thAya ke anyane jaNAvAya te parAkSa kahevAya che. e parAkSa jJAnanA be prakAra che: eka matijJAna ane bIju zrutajJAna. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie karma atijJAna eTale? manana thAya athavA manana kare te matijJAna. Idriya dvArA athavA mana dvArA jene lIdhe nizcita vastu jaNAya athavA manAya te matijJAna. ene Abhinibedhika jJAna paNa kahevAmAM Ave che. "Abhi' eTale sanmukha, ni" eTale nizcita, bodha eTale jJAna, - evuM jJAna te Abhinibedhika. A jJAna thavAmAM pAMca indriyanI ane/athavA mananI apekSA rahe che. A jJAna AtmAne sIdhuM thatuM nathI, paNa pAMcamAMnI eka ke vadhAre indriya dvArA athavA mana dvArA athavA Idriya-mananA saMbaMdha mAraphata thAya che. indriyanI jJAnane utpanna karavAnI paddhatinA bhedane laIne enA sAkAra upa gamAM bheda paDe che te ApaNe AgaLa vicArIzuM. matijJAnAvaraNIya karma A matijJAnane AvaraNa karanAra-ADe paDado karanAra karmavargaNA te matijJAnAvaraNIya karma. zratarAna eTale? pitAne abhiprAya anyane jaNAvavA mATe manane ke Indriyane upayoga kare te zrutajJAna. zrutajJAna balakuM che, parane jaNAvI zake tevuM che. bIjAM jJAne mUka (mUMgo) che, tyAre zrutajJAna belanAruM che. pitAnA abhiprAye bIjAne jaNAvI zakAya tevI zaktivALuM jJAna A kRtajJAna che. A zrutajJAna paNa indriya athavA mana athavA baMnenI apekSA rAkhanAra hoI pakSajJAna kahevAya che. zrutajJAnAvaraNIya karma A zrutajJAnanA sAkAra upagane AcchAdana karanAra karmane thatajJAnAvaraNa karma kahevAmAM Ave che. e jJAnAvaraNIya karmanI bIjI prakRti che. matijJAnanI utpattine krama-avagraha Adi prathama matijJAna kevI rIte thAya che tene khyAla karI laIe. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio vastunuM prathama sAmAnya darzana thAya, tyAre kaI jAtinI vastu che tenuM darzana thAya. darzana eTale sAmAnya bodha. janAvaranuM janAvara paNuM ke jhADanuM jhADapaNuM ke manuSyanuM manuSyapaNuM jANavuM eTale. darzana'. enI vicAraNA ApaNe bIjA darzanAvaraNIya karmanI vicAraNA vakhate karIzuM. ahIM ApaNe jJAnanI vicAraNA karIe chIe. emAM prathama matijJAna Ave che. ahIM ATalI vAtanI cekhavaTa. karIe ke "A vastu copaDI che e nirNaya thatAM pahelAM ghaNI paristhitimAMthI pasAra thavuM paDe che. enI vigata enA pRthakaka raNamAM rahelI che. agatyanI vAta e che ke, matijJAna indriya dvArA athavA mana dvArA thAya che. sAme pustaka paDeluM hoya. ene sAmAnya baMdha thayA pachI tene vizeSa jANavAnI tatparatA thAya. prathama te "A vastu che e khyAla Ave. aMgrejI tarkazAstra(Loigc)mAM jJAnaprApti mATe traNa paristhitio batAvavAmAM AvI che.-conc eption, perception, knowledge. 497 conceptionHi H12 khyAla Ave. A khyAlane jaina paribhASAmAM darzana ane avagrahanI dazAmAM mUkAya. tyAra bAda perception thAya. temAM IhA ane apAyane samAveza thAya, jyAre knowledgemAM dhAraNAne samAveza thAya che. A zabdo dhyAnamAM rAkhI matijJAnaprAptinI jaina paribhASA samajavA yatna karIe. Ane meLa chevaTe ApaApa maLI jaze. keIpaNa vastune jANavI eTale vastunA paryAyane jANavA. paryAya e vastunA kamabhAvI dharmo che. vastuthI--dravyathI, paryAya alaga hotA nathI. sAme paDela vastune raMga, AkAra, vagere. paryA che. e paryAyane jANavAthI vastune dezathI khyAla Ave che. paryAyane choDIne dravya rahI zakatuM nathI, athavA paryAya vagara dravya rahetuM nathI. eTale paryAyanA jJAnane laIne dravyanuM jJAna thAya che. emAM sparza, rasa, ghANa, cakSu ane zretra e pAMca Indri dvArA matijJAna thAya che. tene ApaNe indriyajanya (pakSa) matijJAna. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jaina dRSTie kama kahIe ane mana dvArA jJAna thAya ene anindriya matijJAna kahIe. matijJAna parAkSa che e te ApaNe agAu jANI cUkayA chIe. (jue pR. 48). eTale enAthI sAme paDela vastunA AkAra, raMga, speza vagere paryAyA dvArA vastunuM jJAna thAya. paryAMya e vastu(dravya)nA aMza ja che. have ApaNe vyaMjanAvagrahane samajIe. vyaMjana eTale saMbaMdha (contact). upara jaNAvela pAMcamAMnI koI paNa indriyanA vastu sAthe saMbaMdha thAya tene 'vyaMjana' kahevAmAM Ave che. ane 'avagraha' eTale grahaNa-paricchedana. avyakta jJAnane avagraha kahevAya. AMkha ane manane vastu sAthe vyaMjana karavAnuM rahetuM nathI. vastu ghaNI dUra hAya tA paNa tenI sAthe saMbaMdha karyAM vagara AMkha tenuM jJAna karI zake ane aniMdriya mana paNa vastunA saMbaMdhamAM AvyA vagara vastune jANI zake. bAkInI cAra indriyAne tA sAna mATe vastunA saMbaMdha karavA ja paDe che. eTale vastunA avyakta jJAna mATe spa, rasa, ghrANu ane zretrane vyaMjananI jarUra paDe che, jyAre cakSu ane manane vyaMjana vagara avagraha thAya che. A kAMIka che' evA meAdhane avagraha kahevAmAM Ave che. e taddana prAthamika avyakta jJAna che. taddana aMdhArAmAM hoIe tyAM sparzIthI 'A kaika che' evuM je tadna prAthamika jJAna thAya temAM paNa vyaMjananI jarUra paDe che. eTale A mavagrahanA be prakAra thayA, eka vastunA saMbaMdhathI thatuM anyakta jJAna, temAM spa, rasa, prANa ane zrotranA viSaya Ave, jyAre cakSu ane manane vastu sAthe saMbaMdha vagara avagraha thAya. eTale vya'janAvagrahanA cAra prakAra thayA, jyAre vastunA avagraha (arthAvagraha) pAMca indriyA ane mana e chathI thAya. mana ane cakSu aprApyakArI che, kAraNa ke enA vastu sAthe saMbaMdha thatA nathI, saMbaMdha thayA vagara avagraha thAya che. manamAM lAkaDI ke peTInA vicAra karavA mATe mananA lAkaDI ke peTI sAthe saMcAga Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kamanI uttara pravRtio thatuM nathI eTale manane avagraha vyaMjana vagara thAya che. te ja pramANe AMkha mATe samajavuM. hajAro mAIla dUranA tArA, caMdrane ke seMkaDe vAra dUra paDela vastune jANavA mATe Akhe tenA saMbaMdha mAM AvavuM paDatuM nathI. eTale vastunA avyakta jJAna mATe tenA vyaMjananI jarUra cAra indriyane rahe che, jyAre cakSu ane manane vyaMjananI jarUra rahetI nathI. eTale vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra tyAre arthAvagrahanA cha prakAra thayA. vastu garama che ke ThaMDI che, suMvALI che ke barachaTa che, sArI gaMdhavALI che ke durgadhI che, vagerenA jJAna mATe vastune ane Indriyane saMga (vyaMjana) tha joIe. te vagara AMkha sivAyanI indriya dvArA thavAnA jJAnane avakAza ja nathI, paNa AMkhane vastu sAthe saMbaMdhamAM AvavAnI jarUra paDatI nathI. manamAM kaI paNa vastune vicAra karavA mATe ke tenI smRti tAjI karavA mATe manane ane dravyane vyaMjana (saMga) kare paDatuM nathI.' tethI vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra thayA. A rIte A kAMIka che' eTaluM avyakta jJAna thavA mATe, eTale sAmAnya bodha thavA mATe be prakArane kema thAya che. ekane maMdAkrama kahevAmAM Ave che, bIjAne paTukama kahevAmAM Ave che. maMdAkramamAM vastune saMga Indriya sAthe thAya che jyAre pahukamamAM Indriya ke mana sAthe vastunA saMganI jarUra rahetI nathI. A avyaktatara ane avyakta baMdha thAya, A kAMIka che eTale taddana avyakta bodha thAya, tene "avagraha ' kahevAmAM Ave che. darzanathI sAmAnya baMdha thayA pachInI A tadana prAthamika sthitinA vizeSa jJAnanI zarUAta che. A avyakta jJAna aMza che. vyAjanAvagrahane chelle puSTa aMza te athavagraha che. kAcane meTo takhate sAme paDela hoya te temAM AkhI chabI paDI jAya che tyAre te arIsAne ane vyaktine saMga thavAnI jarUra rahetI nathI. te pramANe paTukramamAM mana dvArA ke cakSu upa- karaNa indriya dvArA jJAna thavAmAM vastunA saMga (vyaMjana)nI jarUra Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jaina dRSTie ka paDatI nathI. eTale vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra atAvyA. avyakta tara jJAnamAMthI avyakta jJAna thAya che, A kAMika che' evuM bhAna thAya che te arthAvagraha che, arthAvagrahane pAMce indriyA ane manamAMnA echAmAM ochI ekanI sahAya hAya ja che. eTale arthAvagrahanA cha prakAra thayA, jyAre vya'janAvagrahanA cAra prakAra upara rajU karyo che. ahIMthI vizeSa jJAnanA krama zarU thAya che. A AkhA mAnasazAstranA viSaya che ane khUba kALajIpUrvakanI vicAraNA mAge che. AMkha mIMcIne ughADIe temAM asaMkhya samaya thAya che. te paikI jJAnanI zarUAtanA eka samayamAM A avagraha thAya che. iMDA, apAya ane dhAraNAnuM svarUpa jANyA pachI avagrahAdinA dAkhalA ApIzuM eTale enA khyAlanI cAkhavaTa thaze. avagraha thayA pachI vizeSa rUpe nizcaya karavA vicAraNA thAya, tene 'IhA' kahevAmAM Ave che. 'dhArAmAM dUrathI kAMika dIThuM te jhADanuM ThuMThuM haze ke puruSa haze evI zaMkA paDe te ihA. ihA eTale vicAraNA athavA sabhAvanA. adhArAmAM doraDAneA spa thAya, A je spardhA thayA te banne prakAranA avagraha (vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha)mAM Ave. pachI vicAraNA thAya ke sapa hoya teA kuMphADA mAre ane spaza kharachaTa che, mATe te sa` na hAvA joie. AvI vicAraNA te IMhA. AmAM paryAyadharmanI vicAraNA--gaveSaNA thAya che. iThThAmAM anvayadharmanA (=sAmAnya dharmanA) aMgIkAra thAya che. sAme aMdhArAmAM joyela vastu hAlatI cAlatI nathI ema anubhavanA pRthakkaraNa dvArA pAmavuM te A dAkhalAmAM ihAmAM Ave che. AmAM paryAyanuM (=vizeSanuM) jJAna thAya che. AvI rIte ihA dvArA vizeSane dhAraNa karyAM pachI tene aMge nizcaya thAya te 'apAya' athavA 'avAya'. emAM vicAraNA pachInuM avadhAna thAya che, kAMika ekAgratA thAya che, kAcA nizcaya thAya che. e sapa` nahi paNa doraDuM hAvuM joIe,' 'e puruSa nathI, paNa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio jhADanA DuMThA jevuM lAge che te eka keTine kA nirNaya thAya te "apAya." ane te deraDuM ja che, sarpa nathI" "te jhADanuM ThuMThuM ja che, mANasa nathI evo nizcaya te dhAraNa kahevAya. avAyathI thayele kA nizcaya sthAyI rahetA nathI. bIjA kAmamAM paDatAM e nizcaya cAlyo jAya che, jyAre pAke nizcaya jatAM jatAM pitAnI pAchaLa saMskAra mUkI jAya che ane vaLI bhaviSyamAM prasaMga maLatAM e saMskAra tAjA thAya che. ane saMskAra tAjA thavAthI pUrva anubhUta padArthanuM smaraNa thAya che. A sarva prakArane mativyApArapAkA nizcayathI mAMDIne teNe pADelA saMskArathI janmatI smRti e sarvane samAveza dhAraNAmAM thAya che. matijJAnanA 28 prakAro A rIte avagraha paikI vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra ane arvAgrahanA cha prakAra, tema ja IhA, apAya ane dhAraNAnA che cha prakAra meLavatAM matijJAnanA 28 prakAra thayA. Ane ceDA dAkhalA ApavAthI A 28 prakArane khyAla spaSTa thaze. emAM dhyAna rAkhavAnuM e che ke A vastu amuka ja, che e nizcaya thatAM pahelAM--enuM jJAna thatAM pahelAM-A sarva AMtara vicAraNA ane carvaNa thAya che ane te pRthakkaraNa karIe te ja samajAya che. bIjI vAta dhyAnamAM rAkhavAnI e che ke A matijJAna paryAya dvArA ja thAya che. eTale vastunA aneka kramabhAvI dharmomAMthI jeTalA prApta thAya che te dvArA te vastune oLakhI zakAya che. A paryAya dvArA thatA matijJAnanI hakIktanI sarakhAmaNI AgaLa jatAM kevaLajJAna ke kevaLadarzanane aMge thaze tyAre te vAtanI kuMcI prApta thaze. eka vizeSa hakIkta e dhyAnamAM rAkhavAnI che ke ava. " grahane kALa eka samayane che, IhA-apAyane kALa vadhAremAM vadhAre adhamuhUrta (24 miniTa) che ane dhAraNAne kALa mApa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama vagarane che. dhaDAko thaye, kAnane athaDa, avyakta jJAna thayuM.. eka sekaMDanA lAkhathI paNa vadhAre ochA vakhatamAM kAna sAthe tene saMbaMdha thaye, avyaktapaNe saMbaMdha thaye te zrotraMdriyane vyaMjanAvagraha ane beba phATaye evuM avyakta jJAna te zrotraMdriyane arthAvagraha athavA mane koIe sAda karyo evuM avyakta aspaSTa jJAna te avagraha. te sAda amuka mitra ke putrane che evI vicAraNA te zromeMdriya dvArA thatI IhA, pachI te svara tIkSaNa heI pitAnA putrane che e nirNaya te zrotraMdriyajanya apAya ane evI rIte karela nizcaya dhAraNa karI rAkhe te dhAraNuM. dUrathI keIpaNa prakAranuM rUpa joyuM ke keI AkAra jo. dekhavAmAM vastu ane indriyanA sannikarSanI jarUra paDatI nathI. eTale ene vyaMjanAvagraha thato nathI. hajAro yejana dUra rahelA tArA ke sUrya AMkhanI najIka AvyA vagara athavA AMkhane temanI sAthe saMga thayA vagara dekhI zakAya che. eTale prathama samaye arthAvagraha thaye. pachI te sthApyuM che ke puruSa che tene vicAra AvatAM tene aMge vicAraNA cAle te IDA. te hAlate cAlatuM nathI ene khyAla Ave te cakSuriMdriya dvArA thatI Iha. pachI te cAlate nathI mATe jhADanuM sthANu che e apAya (nizcaya) ane vAtane nirNaya dhArI rAkhe te dhAraNA. A cakSuriMdriya dvArA thatA matijJAnane viSaya thaye. emAM vyaMjanAvagraha na hoya. cheTethI gaMdha AvI, nAkane gaMdhanA paramANu sAthe saMbaMdha thaye te vyaMjanAvagraha. ahIM avyakta jJAna thAya che. gaMdha che eTaluM jJAna te vyaMjanAvagraha. kAMIka sugaMdhI che evuM avyakta jJAna te arthAvagraha. e kastUrInI ke kapUranI gaMdha che e IhA. e ThaMDI gaMdha che mATe kapUranI e vicAra te apAya ane e kapUranI ja che e dhAraNA. A sarva ghANendriya dvArA thayela matijJAna samajavuM. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtie 83 jIbha para kaDavA lImaDAnA rasa AsvAdyo. A rasa che eTaluM avyakta jJAna te rasendriya dvArA thayela vyaMjanAvagraDu ane kAika kaDavI cIja che e arthAvagraha. tyArabAda te lImaDAnA ke kariyAtAnA svAda haze tenI vicAraNA te iMddhA. te lImaDAnA che evI khAtrI te apAya. ane te vAtanI cAkhavaTapUrvakanA sthAyI nirNaya ane tenA saMskAra te dhAraNA. A jJAnamAM rasendriyanA upayAga thayA, tenI daramyAnagIrIthI e jJAna thayuM ane paryAyathI te samajAyuM. barapha potAnA hAthane aDayo ane prathama samaye sparza thAya te vyaMjanAvagraha, tyArabAda pAtAnA hAthane kAMIka spaztu eTaluM ja jJAna te arthAvagraha, pachI e pANI haze ke kharapha haze tenI vicAraNA te ihA, tyArabAda te kharapha che evA niNuya te apAya ane te nizcayane dhArI rAkhavA te dhAraNA. A sparzendriya dvArA thayela matijJAna. emAM paNa paryAyanuM ja jJAna thAya che. pote svapna dekhIne jAgyA. manane aMge vastunA vyaMjanAvagraha thatA nathI, kAraNa ke manamAM vicAra karavAmAM vastune sannika hAya nahi. kAMika svapnamAM joyuM te arthAvagraha. prathama samaye AvuM avyakta jJAna mana dvArA thAya che. tyArabAda me svapnamAM zuM jAryuM tenI vicAraNA te mana dvArA thatI ihA. meM svapnamAM mArA mitrane dIThA' evA niNaeNya te apAya ane te vAtanI gAMTha vALavI-ene dhArI rAkhavI te dhAraNA. A rIte matijJAna mana dvArA thAya che. mana dvArA thatA jJAnamAM vastu ane manane vyaMjana-saMbaMdha thatA nathI. mana tyAra pachI bIjA viSaya para jAya, chatAM saMskAra ta rahe che ane AgaLa jatAM kAI prasaMge e yAda Ave che te dhAraNAnA vyApAra che. nizcayanI satata dhArA, teNe janmAvelA saMskAra ane saMskArajanya smaraNu e sava mativyApAra dhAraNA che. A rIte zrutanizrita matijJAnanA aThThAvIza (28) prakAra thayA. sparze`ndriyanA (1) vyaMjanAvagraha, (2) arthAvagraha, (3) iDA, (4) apAya ane (5) dhAraNA. rasendriyanA (6) vyaMjanAvagraha, (7) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama arthAvagraha, (8) IhA, (9) apAya ane (10) dhoraNA, dhrANendriyanA (11) vyaMjanAvagraha, (12) arthAvagraha, (13) IhA, (14) apAya ane (15) dhAraNA. zrotrendriyanA (16) vyaMjanAvagraha, (17) arthI vagraha, (18) IhA, (19) apAya ane (20) dhAraNA. cakSurindriyanA (21) arthAvagraha, (22) IhA, (23) apAya ane (24) dhAraNA. mana(anindriya)nA (25) arthAvagraha, (26) IhA, (27) apAya ane (28) dhAraNA. A sarva kRtanizrita matijJAna kahevAya che. zratanizritamAM abhyAsanI apekSA rahe che. agAu jANela hoya tenA abhyAsa athavA anubhava uparathI thatA matijJAnane kRtanizrita matijJAna kahevAmAM Ave che. emAM zAstrArthaparyAlecana ane pUrvaabhyAsane pUrate avakAza che. kRtanizcita matijJAnanA 336 prakAre matijJAnanA kRtanizrAe 336 bheda. zakya che, te ahIM vicArI jaIe. pachI azrutanizritanA cAra bheda vicArIzuM.. eTale matijJAnanA kula 340 bheda thaze. prathama kRtanizcita mati. jJAnanA upara 28 bheda batAvyA te dhyAnamAM rAkhI AgaLa vadhIe. jJAnavyApAranI pravRtti vizeSa tarapha thAya che. vyaMjanAvagrahamAM vastusaMbaMdhanI jarUra rahe che. tyArapachI vastusabaMdhanI apekSA rahetI nathI. avagrahanA aMta sudhI vastusaMga rahe, pachI hoya paNa khare ane na paNa hoya. enI pravRtti vizeSa tarapha hovAne kAraNe mAnasika avadhAnane pradhAnatA hoya che. A hakIkata maMdakama. ane paTakamane aMge taphAvata pADe che, tethI spaSTatA karavAnI jarUra rahe che. maMdakamamAM indriyanI sAthe vastune saMbaMdha (vyaMjana) thAya che. paNa tyAra pachI IhA, apAya ke dhAraNAmAM saMyoga hoya paNa khaze ane na paNa hoya. ane vastune jANavI eTale vastune AkAra, rUpa, svAda vagere jANavA. e sarva vastunA paryAye che ane paryAya vastuthI judA na hovAthI vastunA jJAnamAM paryAyanuM jJAna thAya che. matijJAna eTale vastuparyAyane sAmAnya bodha ema Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio kahI zakAtha. ane badhA paryAyane baMdha thaI zakatuM nathI. AMkha vaDe sAme paDela ghaDiyALa joyuM. temAM dekhavA uparAMta ghaDiyALamAM sparza, rasa, gaMdha vagere aneka paryAye che emane AMkha jANI zakatI nathI. AMkhanI e mATenI tAkAta paNa nathI. evI ja rIte spaze. ndriyathI garama kaLAne garama jANIe ke raseMdriyathI kerIne mIThI jANIe ke nAkathI camelI-megarAnI gaMdha jANIe te vakhate te pratyeka dravyanA bIjA aneka paryAne Indriya jANI zakatI nathI. mana paNa thaDA paryAya jANe che, paNa ekIsAthe saMpUrNa ane e jANI zakatuM nathI. A indriya ke mana dvArA thatuM paryAyajJAna tethI maryAdita ja hoya che. A taphAvatane upaga pratyakSa jJAnanI vicAraNA vakhate thaze. AvA prakAranuM mana ke Idriya dvArA thatuM paryAyajJAna bAra prakAranuM hoya che. bahugrAhI, alapagrAhI, bahuvidhagrAhI, ekavidhagrAhI, kSipragrAhI, akSipragrAhI, anizritagrAhI, nizritagrAhI, asaMdigdhagrAhI, saMdigdhagrAhI, dhruvagrAhI, adhUvagrAhI. A bAra prakArane jarA khulAsAthI samajI levA prayatna karIe. e pratyeka prakAra upara jaNAvelA 28 prakAranA matijJAnane lAge eTale ke enA avagraha, IhA, avAya ane dhAraNa thAya, eTale 28ne Are guNatAM kula 336 prakAra thAya. temAM AgaLa kahevAmAM AvatA amRtanizcita matijJAnanA cAra bheda bheLavatAM matijJAnanA kula 340 bheda thAya. have A 28 prakAre thatAM matijJAnane aMge pratyekane . lAgatAM bAra bAra bhedanA prakAre jANI laIe. mAnasanuM A AkhuM vizleSaNa che, pRthakkaraNa che, vicAra karavAthI samajAI jAya tevuM che. ane samajyA pachI khUba lahera karAve tevuM che. ApaNe sadara bAra prakAranuM prathama samajIe. bahugrAhI-bahu eTale ghaNAM athavA ghaNuM. zabdane prathama laIe. era TrA cAlatI hoya, temAM phIDala, hArameniyama, dilarUbA, sitAra, sAraMgI, naraghAM, viNa vagere cAlatAM hoya. temane kAna Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie karma sAMbhaLe tyAre bahugrAhI avagraha, bahugrAhI IhA, bahugrAhI apAya, ane bahugrAhI dhAraNA zrotrendriya dvArA thAya. tema ja manathI aneka pustakane avagraha, IhA, apAya ane dhAraNa kare te mana dvArA bahugrAhI matijJAna kahevAya. A pramANe sparza, rasa, ghANa ane cakSunuM samajavuM. cahyuM ane manane vyaMjanAvagraha na hoya paNa, arthAvagraha hoya. - alpagrAhI (abahugrAhI)-je matijJAnamAM eka pustakanAM avagraha, IhA, apAya, dhAraNa thAya ke eka vAjitranA svaranuM jJAna thAya te apagrAhI matijJAna samajavuM. bahu ane abahunI piThe be benAM joDakAM nIce AvyA karaze. te matijJAnanA mana ke Indriya dvArA thayela ke thatA jJAnanA prakAra che. ane e joDalAM paikI pratyekanA aThAvIza aThAvIza prakAra thAya che. te saMketa nIcenA pratyeka bhedamAM samajI le. bahu ane alpamAM vyaktinI saMkhyA upara bhAra che te lakSamAM rAkhavuM. bahuvidhagrAha-aneka prakAranA AkAra, rUpa, raMga, sparzanI vividhatA bahuvidha' zabdathI samajAya che. AmAM jAti ke prakAra upara AdhAra rahe che. aneka prakAranA pustakanuM jJAna thAya athavA aneka prakAranA avAjanuM jJAna thAya te bahuvidhagrAhI kahevAya. zaMkha, hArameniyama, dilarUbAne samuccaya avAja jaNAya te bahuvidhamAM Ave ane emAMnA eka jAtanA paryAnuM jJAna thAya ke eka jAtanA pustakanuM jJAna thAya te ekavidhagrAhiNI mati. upara jaNAvyuM tema bahuvidha ke ekavidhavALA prakAramAM paNa avagraha, Iha, apAya, ane dhAraNA pAMce IndriyanA ane mananA thAya. A rIte bahuvidha ane ekavidhanA paNa 28-28 prakAra thAya. bahuvidha eTale multilateral nI kakSA Ave, tyAre abahuvidhamAM unilateral kakSA Ave. kSipragAhI ane akSipragrAhI- kSipragrAhI eTale sharp. akSipragAhI aTale maMda (slow). eka vargamAM 25 bALake hoya, Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio eka vidyArthI pAse zikSaka ekavAra vAta kare, temAM te avadhAraNa karI le. bIjAne dazavAra samajAve te paNa bIje divase taddana kore dhAkara rahI jAya. ghaNA prANIo kuzAgra buddhivALA, sAnamAM , samajI janArA, cAlAka, cabakAra hoya che, tyAre anyanA bhejAmAM bhUsuM bhareluM hoya che. vAraMvAra dekhe, kahevAmAM Ave ke sparzanA kare paNa enI maMdatAne laIne e ghaNuM dhImuM samaje che. samajyA pachI paNa visarI jAya che. keraTamAM keTalAya nyAyAdhIzo ekavAra muddo rajU karavAmAM Ave ne samajI jAya che, jyAre keTalAkanI pAse eka ne eka muddo daza dazavAra pharI pharIne bela paDe che. A zIdhra ane maMda vibhAga pAMce Indriya tathA manane lAge che. e upara pramANe jANI levuM. kSaye pazamathI prANI IzArAthI samajI jAya che, jyAre DaThThara, jADA magajavALA vicArI vicArI samaje tyAre paNa gothAM khAya che. naravAM kAna, tIkSaNa najara, jIvate sparza, tINa grahaNazakti e kSipranA vibhAgamAM Ave ane bathA. pArekhenA ciragrAhI avagraha Adi akSipranA vibhAgamAM Ave.' nizrita matijJAna te inferential jJAna che. vajAthI maMdirane jANavuM te nizcita matijJAna. tarkamAM ene liMgathI thatuM jJAna kahevAmAM Ave che. dhumADo hoya tyAM agni hoya. dhUmathI agninuM A jJAna te nizcita matijJAna, pUrvakALamAM sparza, rasa, rUpa, avAja ke gaMdha jANyA hoya te anusAra navI vastune vyaMjana thatAM avagrahAdi dvArA nirNaya thAya te nizcita matijJAna kahevAya ane evA liMga vagara jANavAvALA jJAnane "anizrita' matijJAna kahevAya. saMdigdha ane nizcita vibhAgamAM doubtful and certain Ave. avAja Ave tene avagraha thatAM te siMhane haze ke meghADaMbarane evI zaMkA thAya te saMdigdha vibhAgamAM Ave. ane barapha tathA puSpane sparza zItaLa hevA chatAM baraphanA sparzathI baraphanuM cakakasa jJAna thAya te nizcita matijJAna kahevAya. emAM jyAre zaMkA paDe ke A te sarSane sparza haze ke deraDAne tyAre te Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama saMdigdha matijJAna kahevAya. enA paNa avagrahathI mAMDIne dhAraNa sudhInA vibhAge banne prakAramAM paDe chelle vibhAga dhruva ane adhuvane che. ekavAra vastu jANe te aMdara pAke pAye cUMTI jAmI jAya ane tyArabAda game tyAre ene prasaMga paDe tyAre te smaraNamAM Ave te dhruvagrAhI matijJAna kahevAya. keTalAka prANuo sAmagrI hoya chatAM viSayane grahaNa karI zakatA nathI. temanuM jJAna adhUvagrAhI che. dhruvagrAhI e quick-witted 24991 well-grounded 23. a4yqugl blockhead jevA che. A sarvanA 28 prakAre thAya. A bAra prakAramAM bahu ane a5nuM joDaluM tathA bahuvidha ane alpavidhanuM joDaluM te viSayanI vividhatAne avalaMbe che, jyAre bAkInA AThe vibhAge jIvanA kSapazama para AdhAra rAkhe che. amRtanizrita matijJAnanA cAra prakAre - A rIte thatanizrita matijJAnanA 336 prakAra thAya. emAM pAMca IMdriya ane mananI mAraphata jJAna thAya che. mana ane cakSune vyaMjanAvagraha thatuM nathI ane e rIte aThThAvIza paikI pratyekanA ArabAra bheda thAya che te vAtanI upara cokhavaTa karI. atizratajJAnamAM ochA vadhatA paryAnuM ja jJAna thAya che te vAta paNa khyAlamAM rAkhavI. AvI rIte mRtanI nizrAe thatAM matijJAna uparAMta cAra prakAranI buddhi zrata vagara thAya che, taddana svAbhAvika rIte utpanna thAya che ane vyaMjanAvagraha AdinA krama vagara thAya che. te cAra prakAranI sahaja kSapazame thatI buddhinA cAra prakAra bheLavIe tyAre matijJAnanA 336+4 maLIne 340 bheda-prakAra thAya. A cAra buddhine oLakhI laIe eTale matijJAnane viSaya pUre thaze. svayaM thatI buddhinA cAra prakAra A pramANe che. 1. autpAtikI buddhi. 2. vainAyikI buddhi. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krarmInI uttara prakRtie 3. kArmikI buddhi. 4. pAriNAmikI buddhi. A buddhimAM avagraDu AdinA krama hAtA nathI, enuM svarUpa jANatAM e spaSTa thaI jaze. sAmAnya rIte zrutanA abhyAsathI mati thAya che. paNa nIcenA prakAromAM zrutanI jarUra paDatI nathI. 89 aupAtikI buddhi (Inherent proficiency) peAtAnI meLe sahaja svabhAve buddhi thAya te auAtikI buddhi. hAjarajavAkhI mANasAnA, khIramalanA vicitra paNa sacATa javA A kakSAmAM Ave. vaidyo bhasmaprayAge kare je pustakamAM lakhela na hAya, vakIla tadna navI rIte asarakAraka dalIla kare, emAM ghaNIvAra tpAtikI buddhi hAya che. khaMjara para lAhInA relA nIce utaravAne badale muddAmAlamAM relA upara caDatA dekhADe, AkhA kesa banAvaTI sAbita karI batAve e aupAtikI buddhi. nyumeniyAnA kesamAM jaLAthI phephasA paranuM lehI cUsAve te aupAtikI buddhi. kudaratI buddhinA AvA dAkhalA ApaNI AsapAsa ghaNA jaDI Ave che. akasmAta vakhate vartavAnI abhinava rIti, ciMtA hallA vakhate meTara calAvavAnI rIta, evA ghaNA ghaNA dAkhalA auSAtikI buddhinA ApI zakAya. vainayikI buddhi (Proficiency by service)--guru ke zeThanA ke uparInA vinaya karatAM prApta thaI jAya te vainayikI buddhi. hAMziyAra DokTaranA kapAunDara paNa metiyA utAratA thaI jAya athavA gurukRpAthI vidyA maLI jAya te A vibhAgamAM Ave. vidyA traNa prakAre maLe: gurunI zuzraSA-sevAthI, puSkaLa paisA kharacavAthI athavA eka vidyA ApavAmAM Ave tenA badalAmAM mIjI sAmI maLe e trIjo prakAra. AmAM prathama prakAramAM maLela buddhine vainacikI buddhi kahevAmAM Ave che. kArmikI buddhi (Proficiency by practice)--eka ne eka athavA ekasarakhu` cAlu kAma karavAthI buddhi prApta thAya che. iMTa w Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie karI mUkavAnuM ke sAmAna caDAvavAnuM kAma karanAra pitAnA kAmamAM dhIme dhIme ghaNI pravINatA meLave che. kAma karavAthI kAma karavAmAM saraLatA, zIvratA ane sacoTatA AvatI jAya che. sutAra kAma karavA mAMDe tyAre tene lAkaDAM phADatAM ke chelatAM AvaDe paNa pachI te karAMzIbaMdha kAma karate thaI jAya, te kAminI buddhi. majUrathI mAMDIne moTA Ijanera sudhI A kArmikI buddhinA dAkhalA ApaNe daraje anubhavIe chIe. darajI dhIme dhIme karIne je jAtanI hAthasIvaNa kare ane zIkhAu darajI te mAtra TebhA de ene taphAvata dekhI zakAya che. e ja pramANe metInA dANA jevA akSara lakhanAra zarUAtamAM te lITAM ja kADhanAra hoya che. ' pAriNAminI buddhi(Ripe proficiency)- dIrghakALanA avalekana-anubhavane pariNAme buddhi paripakava thAya, bIjAne doravaNa ApavAnI tAkAta-zakti ane AvaData AvI jAya te pAriNamikI buddhi. ghaNA vRddha mANase eTalI vicAraNAbharapUra salAha ApI zake che ke enI anubhavanI laharI para aMdarathI prazaMsA thAya. "gharaDAM gADAM vALe' e kahevatanI pAchaLa A pAriNamikI buddhi che ane pariNAmikI buddhi mAtra vRddhamAM ja hoya ema samajavAnuM nathI. e te avelekana, grahaNa, pRthakkaraNa ane spaSTIkaraNanI zakti para AdhAra rAkhe che. A cAre prakAranI buddhi kRtanizrita na hovAthI ane emAM avagraha, IhA, avAya ke dhAraNane kAma thatuM na hovAthI ene matijJAnanA amRtanizrita vibhAgamAM mUkI che. A rIte matijJAnanA 340 bheda thAya. matijJAnane kRtajJAna sAthe saMbaMdha matijJAna kAraNa che. have pachI vicAravAnuM zrutajJAna kArya che. matijJAna vartamAnane avalaMbe che. zrutajJAnane saMbaMdha bhUta tathA bhaviSya sAthe paNa rahe che. matijJAna zratane pAlana karanAra ane Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtie 1 pUraNa karanAra che. matijJAna zrutajJAnanuM bAhya kAraNa che, bAkI kharu aMtaraMga kAraNa teA zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayapazama che. A hakIkata spaSTa karavA zrutajJAnano paricaya karIe. zrutajJAna--matijJAna cAlu hayAta vastumAM praveza kare che, jyAre vartamAna uparAMta bhUtabhAvi viSaye paNa zrutajJAnanA viSaya ane che. khIjAne jaNAvavAnuM kAya zrutajJAna kare che. matijJAna ane zrutajJAna baMnemAM mana ane iMdriyAnI daramyAnagIrI tA jarUra rahe che, paNa matijJAna karatAM zrutajJAnanA viSaya dhaNA vadhAre hAya che. matijJAnamAM manAvyApAranI pradhAnatA hAya che, jyAre zrutajJAnamAM vicAranA aMzane mukhyatA ane adhikatA haiAya che. emAM AgaLapAchaLanA saMbaMdhanuM anusaMdhAna jaLavAya che. eka rIte joie te matijJAna karatAM zrutajJAnamAM pirapakavatA vadhAre hoya che. TUMkamAM kahIe teA jJAnane jyAre bhASAmAM utAravAmAM Ave, ekanI pAsethI khIjAne jaNAvavA cAgya sthitimAM ene gAThavavAmAM Ave tyAre te zrutajJAna kahevAya che. kaNikane matijJAna sAthe sarakhAvIe te temAMthI banela pUrI ke roTalIne zrutajJAna sAthe sarakhAvI zakAya. zrutajJAnanA be bheda aMgaviSTa ane aMgamAhya ahIM eka vAtanI spaSTatA karavAnI rahe che. ahIM zrutajJAnanI vigatamAM zAstranA AgamAnA jJAnanI hakIkata Ave che. te zrutajJAna che ema varNave che. tethI te sivAya anya zrutajJAna nathI ema samajavAnuM nathI. koipaNa hakIkatane abhilApya karI zakAya, bIjAne jaNAvavA yAgya sthitimAM mUkI zakAya te sarva zrutajJAnanI kakSAmAM Ave. enAthI thavAnA lAbhAlAbhanI hakIkata judI che, paNa enI kakSA tA zrutajJAnamAM ja Ave. ahI prasaMge eTaluM jANI levu. upayAgI thaI paDaze ke jaina dharmazAstranA be vibhAga paDe che-agapraviSTa ane agamAhya. tIrthakara mahArAjanA mukhya ziSya gaNudharA tIrthaMkara mahArAjanA upadezane bhASAmAM utArI graMtharacanA kare tene 'gazruta kahevAmAM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama Ave che. AvA bAra aMge che-AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatIsUtra (vyAkhyA prajJapti), jJAtAdharmakathA, upAsaka dazAMga, aMtakRddazA, anuttaraupapAtikadazA, praznavyAkaraNa, vipAka sUtra ane dRSTivAda. A bAra aMgasUtra kahevAya che. A sivAyanA Agamone aMgabAhya zruta kahevAmAM Ave che. A aMgakRta ane aMgabAhyakRtamAM agatyanAM zAstrone gaNAvavAmAM AvyAM che. temAM dravyAnuga, kathAnuga, caraNakaraNAnuyoga ane gaNitAnuga e cArene samAveza thAya che. e uparAMta tatkAlIna tema ja tyAra pachI thayelA kRtane paNa aMgabAhya zrutajJAnamAM ja samAveza thAya che. bIjI eka agatyanI vAta che ane te e che ke Indri dvArA mUrta vastuonuM jJAna thAya che ane mana dvArA amUrta padArthonuM jJAna thAya che. amUrta padArthonuM prathama sAmAnya jJAna thAya, tene AgaLa-pAchaLane saMbaMdha vicArapathamAM na Ave tyAM sudhI te jJAna matijJAnanI kakSAmAM Ave che, emAM adhika aMze thAya tyAre te zrutajJAnanI kakSAmAM Ave che. pAMce IndriyathI mAtra matijJAna thAya che. jyAre manathI mati ane zruta bane prakAranAM jJAna thAya che. ATalI spaSTatA karI zrutajJAnanA cauda prakAra vicArI jaIe. zrutajJAnanA cauda prakAra (1) akSarakRta-akSarakRtanA traNa prakAra che. saMjJA akSara, vyAjanAkSara ane ladhyakSara. saMjJA akSara eTale lipi. lakhavAnA kAmamAM Ave te bALabodha akSara, gujarAtI akSara, urdU akSara, ebIsIDI vagere sarva lipione samAveza saMjJA akSaramAM thAya. lipi lakhavAnA kAmamAM Ave. vyAjanAkSara eTale a thI mAMDIne ha sudhInA svara ane vyaMjana belavAmAM Ave che, temanuM 'uracAraNa. ka belAya tyAre tenA uccArathI thatA jJAnane vyaMja. nAkSara zrutajJAna kahevAya. e ja ka pustakamAM lakhela hoya te vAMcavA dvArA jJAna thAya te saMjJAkSara zrutajJAna kahevAya. zabda sAMbha Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. karmInI uttara prakRti LavAthI ke rUpa dekhavAthI je rijJAna thAya te labdhiakSara zrutajJAna. lekhana te saMjJAakSara, vAMcana te vyaMjanAkSara ane tene pariNAme thatuM parijJAna te labdhiakSara. abhilApya bhAvanuM pratipAdana karanAra pradhAnazruta te akSarazruta. (2) anakSarazruta--eka prANI potAnA bhAvA akSaranA upayAga vagara jaNAve te anakSarazruta. mAthu halAvI hA-nA karavI,, AMgaLInA TacakArA karI 'AvA' jAo' 'tAkIda karA' vagere bhAva jaNAvavA, gha'TaDI khajAvI nAkarane khelAvave, tALI pADI pasaMdagI khatAvavI, lIlI battInA artha Ave, lAlabattInA artha AvA tevI karela geovaNu pramANe vagara akSare artha jANavA-jaNAvavA, hAthanI sAnathI, AMkhanA macakArAthI aMdaranA bhAva vagara khAlye. jaNAvavA, e sarve anakSarazrutajJAna kahevAya. eDakAra, chIMka, khAMsI, IzArata dvArA aMdaranA bhAva vagara bhASAe jaNAvavA e sanA samAveza A anakSarazrutajJAnamAM thAya. bhASA vagara vicAra zakaya che ke nahi tenA suMdara javAba A vicAraNA Ape che. matijJAnanI kakSAmAM bhASAnI jarUra nathI. zrutajJAnanI koTimAM jJAna Ave tyAre bhASAnI jarUra paDe che, tyAM tenA akSara ane anakSara vibhAga paDe che. A AkhI jJAnacarcA khUba vicAraNA mAge che, mAnasazAstranA pUro abhyAsa dAkhave che. ane nyAya(logic)nA eka mahattvanA praznanA javAba pUrA pADe che. (3) saMjJIzruta--jene saMjJA hoya te saMjJI. saMjJAnA traNa prakAra che--dIdha`kAlikI, hetuvAdopadezikI ane dRSTivAdopadezikI. huM amuka kAma karI rahyo, amuka kAma karu chuM, peluM kAma karIza vagere meLa meLavI kAma karavuM te lAMkhA vakhatanI saMlagnatA khatAva-nAra saMjJAne prathama dIrghakAlikI saMjJA kahevAmAM Ave che. deva, nArako, garbhaja manuSya ane gaja paceMdriya tiya "cA saMjJI kahevAya che. tene A saMjJA (dIrghakAlikI) heAya che. peAtAnA tAtkAlika Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana daSTae karma hita upara najara rAkhI IcchamAM pravRtti ane aniSTathI nivRtti e hetuvAdopadezikI saMjJA. sarva asaMNI (=mana vinAnA) jIvone A saMjJA heya che. kSapazamane pariNAme samyagadaSTipaNuM hoya te daSTivAdopadezikI saMjJA. keI mata e paNa che ke A chellI daSTivAdopadezikI saMjJA caudapUrvadharane heya. dIrghakAlikI saMjJAthI je zrutajJAna thAya ane daSTivAdopadezathI je samyajJAna thAya te saMjJIzruta kahevAya che. je paMcendriya jIne mana hoya temane saMsIzruta saMbhave. (4) asaMjJIzruta-mana vagara mAtra IdriyathI utpanna thayeluM zrata te asaMjJIzrutajJAna kahevAya che. saMjJIzruta manavALA paMcaMdriya jene hoya che, jyAre eka, be, traNa, cAra iMdriyavALA ane mana vinAnA paMcendriya asaMjJI ne asaMjJIzruta jJAna hoya che. (5) samyapha zruta--koIpaNa vastune vAstavika baMdha thaze te samyapha zrata. koIpaNa hakIkatane, tenA praNetAnI pratiSThAnI ane tenI AptatAnI khAtarI karI, svIkAra kare, pakSapAtanI buddhi na rAkhatAM satya hakIkatane svIkAra kare, sAcI vAta bIjAne jaNAvavI, sAcI hakIkatane sAcI rIte svIkAra kara-pracAra karavA te samyapha zrata. . (6) mithyAzruta--vagara parIkSAo maDAgAMTha bAMdhI levI, pite kahe athavA pite mAne te ja vAta sAcI, temAM dalIla ke tapAsane avakAza na Apo, durAgrahathI vAtane pakaDI levI ke jagata sanmukha dharavI te mithyAzrata. emAM adhuruM jJAna, vagara parIkSAnuM jJAna, paraspara virodhI jJAna, nyAyanI keTine na lAge tevuM jJAna, vagerena samA viza thAya che. AmAM ekAMta buddhine samAveza thAya che, AMkhe mIMcIne thatAM svIkArane samAveza thAya che, ane pAyA vagaranA mArganA upadezane paNa samAveza thAya che. koI koI abhiprAya pramANe te niSphaLa jJAna, viratibhAva vagaranA jJAnane samAveza paNa mithyAzratanI kaTimAM karavAmAM AvyuM che. jyAM jyAM abhini Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtio 95 veza hAya, durAgraha hAya, magajane tasdI ApavAnI anicchA hoya ane ekAMta abhiprAya hAya tyAM mithyAzruta che ema samajAya che. (7) sAdizruta--je zrutajJAnanI zarUAta (Adi) hoya tene sAhizruta kahevAmAM Ave che. (8) anAdizruta--je zrutajJAnanI Adi na hoya te anAdi zrutajJAnanA prakAra kahevAya. A banne prakArane 9 ane 10mA prakAra sAthe saMbaMdha che. cAre jJAnanA prakArane eka sAthe vicArIe. (9) saparyavasitazruta--je jJAnanA 'ta hoya te saparyavasita zrutajJAna kahevAya. pavasAna eTale IMDA (aMta). (10) apa vasitazrata--jene cheDA na hAya te zrutajJAnane apavasita zrutajJAna kahevAmAM Ave che. A cAre prakAramAM vyakti ane kSetrane laine bheda paDe che. tIrtha'kara mahArAja jJAnanI prarUpaNA kare ane dvAdazAMgInI racanA thAya te dRSTie e zrutajJAna Adizcata kahevAya. samaSTinI dRSTie jJAnapravAha anAdikALathI cAlyA kare che, te dRSTie te anAhizruta kahevAya. te ja pramANe vyaktigata dRSTie eka jIvane viziSTa kevaLajJAna thAya tyAre zratajJAnanA cheDe Ave che. te dRSTie te sapavasita zrutajJAna kahevAya. paNa samasta prANIvaganI najare zrutajJAnane cheDA bhAvatA nathI, e STie zrutajJAnane aparyavasita kahevAya. sAtathI daza sudhInA zrutajJAnanA A cAre prakAro vyakti ane samaSTinI dRSTie pADavAmAM AvyA che. emAM kSetranA vibhAga ane kALanA tathA bhAvanA vibhAga paNa che. amuka kSetramAM amuka samaye kevaLajJAna thAya ke na thAya ane kevaLajJAna thAya tyAre zrutajJAna rahetuM nathI e kAraNe A Adi ane aMtanA bheda pADavAmAM AvyA che. jaina dRSTie kSetra ane kALanA abhyAsa karavAthI A vAtanI cAkhavaTa thai jaze. vyaktigata Adi ke aMta tA samajAi jAya tevI vAta che. emAM amuka viSayanA jJAnane Adi aMta hoI zake Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie karma bAkI akSarane anaMta bhAga sarva jIvane ughADe rahe che. e najare anAdi ane aparyAvasita che. te ja pramANe tIrthanI sthApanA thAya tyAre sAdikata thAya che ane tIrthaviracheda pAme tyAre te saparyavasita bane che. AmAM vyakti, sthAna, samaya ane cemeranI paristhitine laIne cAra prakAranA (7-10) bhedo paDe che. . (11) gamikakRta-je sUtranA ekasarakhA AlA-pATha hoya tene gamikazruta kahevAya che. bAramuM daSTivAda nAmanuM aMga hatuM. tene mATe kahevAya che ke enA pATho ekasarakhA hatA. e aMga viccheda gayuM che. A graMtha anubrupamAM ja hoya te te gamikazruta kahevAya. zrutajJAnane A vibhAga naSTa thaI gaye che evI mAnyatA che. (12) agamikakRta--jenA AlA ekasarakhA na hoya te agamikazruta kahevAya che. pUrvanA graMtha kahe che ke kAlikakRtamAM sarakhA AlAvo na hatA. AlAne saMbaMdha mAtrAmeLa sAthe che, ke anudAtta, udAtta, svati sAthe che, ke emAM akSarameLane viSaya che, ke gurulaghunI gaNatrI che e vAta zodhakhoLa mAge che. mudAma kAraNasara A vibhAga (11 ane 12) pADavAmAM AvyA hoya ema lAge che, paNa cekasa spaSTatA thatI nathI. (13) aMgapravikRta-mULa Agama graMthamAM je zrutajJAna che tene aMgapraviSTa zrutajJAna kahevAmAM Ave che. bAra aMgenI vicAraNA upara thaI gaI. (juo pR. 91-92). bAramuM aMga daSTi vAda alabhya che, nAza pAmI gayuM che, vIsarAI gayuM che. aMganI aMdara batAvela jJAna bahu ja AdhArabhUta gaNAya che. te tIrthaMkaradevanA samayamAM banAvela hoI khUba AdhArabhUta ane mAnanIya manAya che. enA praNetA tripadI sAMbhaLIne svayaM preraNAthI enI racanA kare che. e aMgazratane mahimA tIrtha cAle tyAM sudhI cAlu rahe che. (14) aMgabAhyazrata-upara jaNAvela bAra aMgenI bahAra raheluM jJAna te aMgabAhya zrutajJAna che. upAMge, prakaraNa graMthe, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio Avazyake, dazavaikAlika vagere sarvane samAveza aMgabAhya zrutajJAnamAM Ave che. zrutajJAnanA A cauda prakAre vaiyaktika najare ane zAstraracanAne aMge karavAmAM AvyA che. emAM jJAna ane ajJAna bannene samAveza thAya che. ajJAna eTale jJAnane abhAva evo artha nathI paNa phaLa vagaranuM athavA ADe mArgo utAranAruM jJAna e artha thAya che. ghaNIvAra AvA ajJAnavALA arthAt mithyAjJAnavALA paNa bAhya najare bhAre vidvattA dAkhave che, paNa pariNAmazUnya athavA viparIta hoya che, AvA mithyAjJAnane paNa ahIM zrutajJAnamAM ja samAveza karAya che, paraMtu kharekhara te temane samAveza kRtaajJAnamAM thAya. matijJAnanA aThThAvIza bheda upara pADI batAvavAmAM AvyA te tarkazAstrane ane navayuganA nyAya(Logic)ne saMmata hoya athavA tene baMdha besatA hoya ema jaNAya che. zrutajJAnanA cauda bhedamAM be be bheda sAthe vicAravAnA che, emAMnA keTalAka prakAra jaina, graMthanI apekSA karatA hoya te paNa bhAsa thAya che. zrutajJAnanA vIsa prakAre kRtajJAnanA vIza prakAra paNa pADavAmAM AvyA che. te jaina zAstranA jJAnane AdhAre che. eTale emAM jaina zAsagraMthenA prakAranI vicAraNAne prAdhAnya che, ane sAthe sAthe emAM jJAnanA AviSkaraNanuM pRthakkaraNa paNa che. e prakAro paNa mAnasazAstra ane nyAya(tarka)ne anuMrUpa che, te AgaLa jovAmAM Avaze. e vIza prakAra paNa sakSepathI jANIe. ' (1-2) paryAyazrata ane paryAvasamAsakRta-upara jaNAvyuM tema prANIne akSarane anaMtame bhAga ughADo rahe che. prANImAM nigoda sarvathI nIcenI koTie che. enI utpatti vakhate prathama samaye ati sUkSama kuzruta hoya, tenA pachI bIje samaye temAM jeTaluM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina dRSTie ka vadhArA thAya, je jJAnanI ochAmAM ochI mAtrA che, te paryAyazruta kahevAya che. A zrutajJAnanA nAnAmAM nAnA aza che je labdhiaparyAptadazAmAM hoya che ane enAthI vadhAre nAnA vibhAga (paricheda) jJAnane aMge akalpya che. AvA eka paryAyanA jJAnane paryAyazrutajJAna kahevAmAM Ave che. ethI vadhAre paryAyAnA jJAnane paryAyasamAsazrutajJAna kahevAmAM Ave che. prANImAM AvA aneka zrutaparyAyAnA jJAnanI saMbhAvanA che. ekathI vadhAre paryAya thAya eTale paryAyasamAsa kahevAya che. (3-4) akSarazruta ane akSarasamAsazruta--pR. 93mAM labdhiakSaranI vicAraNA thaI gaI. emAM labdhiakSaranuM svarUpa vicAravuM. zabdazravaNu ke rUpadarzanathI enA arthanA rijJAna sAthe akSaranI upalabdhi thAya tene labdhiakSara kahevAmAM Ave che. AvA eka akSaranuM-akArathI mAMDIne hakAra sudhInA koIpaNa eka akSaranu jJAna te akSarazrutajJAna kahevAya ane e lakhyakSarA paikI ekathI vadhAre akSarAnuM jJAna thAya, be, traNa, cAra ke tethI vadhAre akSaronuM jJAna thAya te akSarasamAsazruta. (5-6) padazruta ane padasamAsazruta--ghaNA akSarAne ekaThA karavAthI athanI parisamApti thAya tene padma kahevAmAM Ave che. chUTA chUTA akSarone ekaThA karavAthI zabda ane te paNa pada kahe. vAya. kaiAI zAstragraMthanA eka padane pada kahe che. dA. ta. AcArAMganA aDhAra hajAra padanA jJAna paikI eka padanuM jJAna thAya tene padmazruta kahe che. prathamanA artha vadhAre samIcIna lAge che. eka padanA jJAnane padazruta ane ekathI vadhAre padAnA jJAnane padasamAsazruta kahevAmAM Ave che. (7-8) saMghAizruta ane saMdhAtasamAsazruta----vibhAgeA pADavAmAM AvyA hoya tyAM eka vibhAganuM jJAna te sadhAtadbhuta, ane ekathI vadhAre vibhAganuM jJAna te sadhAtasamAsazruta. gati cAra batAvI hoya, iMdriya pAMca batAvI hoya teA devagati, manuSyagati, nAraka Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 karmanI uttara pravRtio gati ke tiryaMcagati paikI ekanuM jJAna thAya athavA pAMca idrimAMnI koIpaNa eka IdriyanuM jJAna thAya te saMghAtakRta ane ekathI vadhAre gati ke ekathI vadhAre IdriyanuM jJAna thAya te saMghAtasamAsazrata. AvI rIte aneka vibhAgo karmone aMge, zarIrene aMge, saMghayaNa-saMsAnane aMge pADavAmAM AvyA che, te paikI eka vibhAganuM jJAna te saMghAtazrata ane ekathI vadhAre vibhAga(dvAra)nuM jJAna te saMghAtasamAsakRta. mAgaNa zuM che te spaSTa karavAnI jarUra che. saMsAramAM anala jIve che. pratyeka jIvane vikAsa alaga alaga prakArane che, emAM citravicitra bhinnatA che. enI zarIraracanA, svabhAvaracanA, enAM rUparaMga, enI cAla, enI belI, enI vicArazakti, enuM mane baLa, enA bhAve bhinna bhinna hoya che. A rIte duniyA pite ja eka prakAranuM ajAyabaghara banI rahela che. AvI aneka anaMta vividhatAone cauda vibhAgamAM jJAnI puruSoe vaheMcI nAMkhI che. e cauda vibhAganA dare peTAvibhAga thAya che. Ama anaMta prakAranI bhinnatAnA buddhigamya vargIkaraNane "mArgaNa" kahevAmAM Ave che. gatine AzrIne ane vicArIe, te tenA deva, manuSya, tiryaMca ane nAraka evA cAra vibhAge paDe. e prathama gatimArgaNA thaI. pAMca indriyamAM sarva jIvonuM vargIkaraNa thAya, te bIjI idriyamArgaNA thaI. pRthvI, apa, teja, vAyu, vanaspati ane trasa ema cha prakAranI kAyAne dhyAnamAM laIne jIvonuM vargIkaraNa karavuM te trIjI kAmArgaNa jANavI. ganI apekSAe prANIne managa, vacanaga, kAga hoya, e traNa vibhAge prANInI vicAraNA karavI te ethI yegamArgaNA samajavI. veda traNa che - puruSaveda, strIveda ane napuMsaveda, vedanI apekSAe sarva prANInI vicAraNA karavI te pAMcamI vedamAgaNa. sarva prANIonA kaSAyanI apekSAe cAra vibhAga karavA arthAt sarva prANIone kothI, mAnI, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100. jaina daSTie kama mAyAvI ane lebhI e cAra vargamAM vaheMcI vicAravA te kaSAyamArgaNA chaThThI. jJAnanI apekSAe jInA ATha prakAra paDe-- matijJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mane paryavajJAnI, kevaLajJAnI, matiajJAnI, zrutajJAnI, avadhiajJAnI (vibhUMgAnI). e prakAra nA prANInA vagIkaraNanI vicAraNA te sAtamI jJAnamArgaNA. cAritranA sAta prakAra thAya-sAmAyika, chedoSasthAna, parihAravizuddhi, sUphamasaMparAya, yathAkhyAta, dezavirati ane avirati. A rIte prANInA sAta vibhAga pADI tenI vicAraNA karavI te AThamI saMyama mArgaNA. te ja pramANe darzananI apekSAe prANanA cAra prakAra paDe- cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI ane kevaLadarzanI. e rIte prANInI vicAraNA te navamI darzana mANa. AnuM varNana jJAna : vibhAga pUro thatAM turatamAM nIce AvanAra che. juo pR. 113. AtmAnA adhyavasAyanA (lezyanA) cha prakAra che-kRSNa, nIla, kApita, teja, padma ane zukala. prathamanI traNa lezyA azuddha che, pachavADenI traNa zuddha che. e cha legyAmAM sarva jIvenuM vargIkaraNa karI tene abhyAsa kare te dazamI lezyAmArgaNa. yogya sAmagrIne sadubhAve mokSamAM javAnI yogyatAvALA jene bhavya kahevAmAM Ave che, tevI yogyatA vagaranA te abhavya. A bhavyAbhavyanA vargIkaraNane aMge prANIne vicAra kare te agiyAramI bhavyamArgaNa | zraddhAne aMge samyagraSTi ane te vagaranA chanA cha prakAra bane che-mithyAtvI, sAsvAdanIya, mizra, zApathamika, aupaza mika ane kSAyika. (AnuM varNana darzanamehanIya karmanI vicAraNAmAM nIce Avaze.) A prakAranA jInA vargIkaraNanI vicAraNA karavI te bAramI samyaphavamArgaNA. mane jJAnanI apekSAe saniA (saMjJI) jIva ane te vagaranA asaniA (asaMsI) nA be vargo thAya. A meM vargone Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 101 anulakSI jIvenI vicAraNA e teramI saMjJImArgaNA. caudamI AhArakamArgaNAmAM AhAra karanAra ane AhAra na karanAra(anAhAraka) jInA be prakAra paDe che. A caudamI ane chellI saMsArI jInA vagIkaraNanI paddhati che. mArgaNa eTale vicAraNA A rIte prathamanI gatimArgaNanA ja vibhAga, bIjI indriyamArgaNanA 5 vibhAga, trIjI kAyamArgaNAnA 6 vibhAga, jethI gamArgaNAnA 3 vibhAga, pAMcamI vedamArgaNAnA 3 vibhAga, chaThThI kaSAyamArgaNAnA 4 vibhAga, sAtamI jJAnamArgaNAnA 8 vibhAga, AThamI saMyamamArgaNanA 7 vibhAga, navamI darzanamArgaNanA 4 vibhAga, dazamI lezyAmArgaNAnA 6 vibhAga, agiyAramI bhavya mArgaNAnA 2 vibhAga, bAramI samyakatvamAgaNanA 6 vibhAga, teramI saMjJImArgaNAnA 2 vibhAga ane caudamI AhArakamArgaNanA 2 vibhAga maLI kula dara vibhAga thAya che. A mArgaNAnA vibhAge khUba upayogI che. mAgaNanA vibhAgo paikI eka vibhAganuM jJAna thAya te saMghAtazrata sAtamuM. dAkhalA tarIke gati paikI devagatinuM jJAna ke saMyamane aMge dezavirati prANInuM jJAna. ane evA ekathI vadhAre peTAvibhAganuM jJAna thAya tene saMghAtasamAsathuta kahevAmAM Ave che.' " (9-10) pratipattikRta ane pratipattisamAsakRta-upara mArgaNanA cauda prakAra batAvyA te paikI eka mArgaNAmAM vartatA ivenuM jJAna te pratipattikRta ane ekathI vadhAre mArgaNAmAM vartatA jIvanuM jJAna te pratipattisamAsakRta thAya. saMghAtakRtamAM mArgaNAnA peTabhedone vicAra thAya jyAre pratipattikRtamAM cauda paikI AkhI eka mArgaNAnuM jJAna thAya. bAsaTha pikI ekathI vadhAre peTAvibhAgonuM jJAna te saMghAtasamAsakRta, ane cauda paikI ekathI vadhAre mArgaNAmAM vartatA jIvenuM jJAna te pratipattisamAsakRta. ' (11-12) anugakRta ane anugasamAsakRta-eka padanuM nirUpaNa karavuM te anuga. dA. ta. koI paNa eka Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra. 12 jana daSTie karma zabda laIe. deva, zRMga, khara e pada kahevAya, zabda kahevAya.. samAsanA zabdo banAvaTI paNa hoya. eka zabda banAvaTI na hoya. je vastu ja na hoya tene jaNAvanAra vAcaka zabda paNa na hoya. koI paNa zabdanI vAya vastu jarUra hoya. AkAzapuSpa samAsa che. samAsanI vAcya vastu hoya ke na paNa hoya. AvI eka sat padanI prarUpaNa te anugakRta ane ekathI vadhAre sata padanI prarUpaNa te anugasamAsakRta. " (13-14) prAbhRtaprAbhRtakRta ane prAbhRtaprAbhRtasamAsakRta- daSTivAda nAmanA aMgamAM dareka viSayanA upara lekha hatA. ApaNe pustakamAM vibhAga pADIe ane vibhAgamAM prakaraNe pADIe, te pramANe mULasUtramAM adhyayana ane uddeza hoya che, kaSAyapAhuDa, karmapAhuDa vagere. eka viSaya jemAM pUro thAya tene pAhuDapAhuDa. (prAkRtaprAbhUta) kahevAya. evA eka prAbhRtaprAbhUtanuM jJAna te prAkRta prAbhRtakRtajJAna ane ekathI vadhAre prAbhRtaprAbhUtanuM jJAna te prAbhRtaprAbhUtasamAsa zrutajJAna kahevAya. (15-16) prAbhUtakRta ane prANIsamAsakRta-aneka prAbhUtaprAbhUta maLIne eka prAkRta thAya, jema ghaNA prakaraNe maLIne eka vibhAga thAya. AvA prAlatanuM-vibhAganuM jJAna te prAbhUtakRtajJAna samajavuM ane ekathI vadhAre prAbhUtanuM jJAna te prAkRtasamAsakRtajJAna. upamitibhavaprapaMcAnA ATha adhyAya hoya te pratyekane prAkRta kahI zakAya. ane dareka adhyAyamAM trIza, pAMtrIza, cALIza prakaraNa pADayAM hoya te prAkRtaprAbhUtakRta kahevAya. aneka uddezAo maLIne eka adhyayana thAya che, te pramANe ' (17-18) vastuzruta ane vastusamAsakRta-aneka prAbhUtane saravALe thatAM eka zrutaskaMdha thAya, eka viSayane vistAra khaDe thaI jAya. aneka prAbhUtane samUha, aneka adhyayanene samUha te varatuzruta. AkhI vastunuM samagra nirUpaNa, dA. ta. dravyAstikAya -dravyAnugatarkaNa. e pramANe eka viSayanuM parvanuM jJAna, AkhA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRti zrutaskaMdhanuM jJAna vastusamAsazruta. 103 te vastuzruta ane ekathI vadhAre vastunuM jJAna te (1920) pUrvazruta ane pUrvasamAsaLta--AvA viSayAnA AkhA graMthanuM nAma pUrva kahevAmAM AvatuM hatuM. cauda pUrvanAM nAme jANavAM jevAM che 1 utpAdapUrva, 2 AgrAyaNIya, 3 vIyapravAda, 4 astipravAda, 5 jJAnapravAda, 6 satyapravAda, 7 AtmapravAda, 8 kamapravAda, 9 pratyAkhyAnapravAda, 10 vidyApravAda, 11 kalyANupravAda, 12 prANapravAda, 13 kriyAvizALa ane 14 leAkabindusAra. A caiAda pUrvanA jJAnanA nAza thaI gayA che. nAmeA uparathI enI aMdaranA viSayAnA sAmAnya khyAla AvI jaze. AvA eka pUrvanuM jJAna thavuM te pUrvazruta kahevAya. ane ekathI vadhAre pUrvanuM jJAna thavuM te pUrvasamAsazruta, vAta zrutajJAnanI che, bIjAne jJAna ApavAnI che, vicAranA vAhananI che, ane teTalA mATe pRthakkaraNa ane spaSTIkaraNa mAgI le tevI che. zrutajJAnanA bheda karatI vakhate pUrvasAhityane najaramAM rAkhela che. te bhedone tyArapachInA sAhityamAM lAgu pADI zakAya tema che. A rIte matijJAnanA 28 athavA 340 ane zrutajJAnanA 14 athavA 20 prakAra thayA. temane AvaraNa karanAra ka te anukrame matijJAnAvaraNIya kama ane zrutajJAnAvaraNIya krama kahevAya che. A rIte indriya ke mana dvArA thatAM parokSa jJAnanI vicAraNA karI. dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zrutajJAnanA vicAra zrutajJAnanA viSaya pUrA karatAM eka vAta jaNAvI daIe. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI zrutajJAnanA cAra bheda paNa karI zakAya. A vAta khUba vicAravA jevI che. zrutajJAnavALA jJAnI dravyathI sarva dravyAne jANe, e dekhe nahi paNa kalpI zake. e dRSTie zrutajJAnanI maryAdA sarve dravyanI che. kSetrathI zrutajJAnI leAkAleAkanA sarvakSetrAne Adeze jAze. kALathI zrutajJAnI sarva kALane-bhUta, bhaviSyatA ane vartamAnane jANe ane bhAvathI zrutajJAnI Adeze Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 04 jaina daSTie kama karIne sarva paryAne jANe. utkRSTa kRtajJAnI kevaLajJAna samevaDe hoya, paNa tenuM jJAna AdezathI hoya, mana dvArA heya. matizrutajJAna vyavahArathI pratyakSa kahevAya, paramArtha paNa kahevAya. akSa eTale AtmA. avadhijJAna - vyavahArathI pratyakSa, paNa mana ke indriyanI daramyAnagIrIne kAraNe vastutaH pakSa matizrutajJAnanI vicAraNA pachI have paramArthe pratyakSajJAna tarapha vaLIe. emAM prathama avadhijJAna Ave. ene viSaya rUpI dravya che, je dravyane varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya te rUpI dravya kahevAya. e game teTaluM nAnuM ke sUkama dravya hoya, te aNa hoya ke IlekaTrona hoya, te sarva rUpI dravya A avadhijJAna viSaya thaI zake che. avadhijJAnavALe A rUpI dravyane, . koI vastunI, sUthamadarzaka yaMtranI ke TeliskopanI athavA te AMkha nI madada vagara sIdhesIdhA dekhI zake che. * A avadhijJAna bhavapratyaya ane guNapratyaya hoya che. devagati ane narakagatimAM e jJAna tyAMnA sarva jIvene hoya che. te bhavapratyaya kahevAya che. manuSya ke tiryaMca gatimAM AkarI tapasyA, sAhityasevA ke jJAnanI ArAdhanAne pariNAme avadhijJAna thAya te guNapratyaya kahevAya che. dravya te anaMta che eTale avadhijJAnanA asaMkhya bheda paDe, paNa samajavA mATe enA cha vibhAga pADavAmAM AvyA che. (1) anugAmI avadhijJAna-eka prANune daza mAIlanA vistAranuM avadhijJAna thayuM eTale e daza mAIlanI aMdara rahelA sarva rUpI dravyane jANe, dekhe, paNa je ene AnugAmika prakAra hoya te te jyAM jAya tyAMthI daza mAIlanA vistAramAM rUpI dravyane dekhe. Aje muMbaImAM hoya te muMbaIthI daza mAIlanA vistAramAM dekhe ane kAle surata jAya te tyAMthI daza mAIlanA vistAramAM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 karmanI uttara pravRtio dekhe. AMkhanI peThe A AnugAmika avadhijJAna sAthe jAya che. prANI jyAM jAya tyAM tenI sAthe e jJAna jAya che. (2) ananugAmI avadhijJAna - je sthAne avadhijJAna thayuM hoya tenI kSetramaryAdAmAM te jJAna rahe, te maryAdA bahAra jAya te sAthe jJAna na jAya. ene vIjaLInA dIvA sAthe sarakhAvI zakAya. e jyAM hoya tyAM pitAnA kSetramAM prakAza Ape. paNa e bIje jAya nahi. zaMkhalAbaddha dIpakanI upamA ene graMthamAM ApI che. te vIjaLInA dIvAne barAbara lAgu paDe che. je sthAne je maryAdAe e jJAna thayuM hoya teTaluM ja ane tyAM ja rahe, paNa sAthe na cAle te ananugAmI. dI khare, paNa phAnasamAM mUkI rAkhele hoya ane phAnasane bAMdhI rAkhyuM hoya tenA je A ananugAmI avadhijJAnane svabhAva hoya che. (3) vardhamAna avadhijJAna - avadhijJAna thayA pachI uttarattara vadhAre vadhAre moTA kSetrane vistAra sara karatuM jAya, zarUAtamAM ekabe IMca ke vAMcadaza phUTanA pradezane ghere, pariNAmavizuddhithI kSetramAM vadhAro karatuM jAya te TheTha lekanA cheDA sudhI pahoMcI jAya, kamasara vikAsa pAmatuM jAya te trIjuM vardhamAna avadhijJAna. sArA adhyavasAya, uttama vartana, viziSTa gasAdhanAthI kSetramaryAdA lAMbI lAMbI thatI jAya che, agnimAM sarapaNa nAkhavAmAM Ave ane agni vadhatuM jAya tenI paDe. na (4) hIyamAna avadhijJAna - utpanna thatI vakhate jenuM kSetra . moTuM hoya, pachI pariNAma DhIlA paDatA jAya, sAmagrIne a5lAbha thatuM jAya ane jJAnanuM kSetra saMkecAtuM jAya te hAni pAmanAra avadhijJAnane hIyamAna avadhi kahevAmAM Ave che. haLave haLave ghaTatuM jAya te hIyamAna. (5) pratipAtI avadhijJAna - thayeluM avadhijJAna geba thaI jAya te, dIvAne TUMka mAratAM te olavAI jAya tevuM, pratipAtI. AveluM thayeluM jJAna cAlI jAya te pratipAtI. kAjo kADhatA munine Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaina daSTie karma avadhijJAna thayuM, sevAnuM phaLa maLyuM, Indrane indrANane page paDate je. AvA moTA puruSa strIne namatA haze ema vicArI temanAthI hasI paDAyuM ane AveluM jJAna cAlyuM gayuM. AvA haThI janAra, khalAsa thaI janArA jJAnane pratipAtI avadhijJAna kahevAya che. eka sapATe khalAsa thaI jAya te pratiprAtI. hIyamAna dhIme dhIme jAya tyAre pratipAtI ekasAthe haThI jAya. - (6) apratipAtI avadhijJAna - thayela avadhijJAna jAya nahi te apratipAtI. ghaNe bhAge kevaLajJAna thayA pahelAM eka aMtamUhurta kALe e thAya che, sthira rahe che ane pachI kevaLajJAnamAM samAI jAya che, ene paramAvadhi paNa kahevAmAM Ave che. A apratipAtI. avadhijJAna samasta lekanA rUpI dravyane ane alekanA eka pradezane chevaTe dekhe - jANe rUpI dravyanA darzanamAM aneka bheda pADI zakAya eTale avadhijJAnanA asaMkhya bheda paDI zake. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI najare jAIe te avadhijJAnanA cAra prakAra thAya. dravyanI apekSAe ochAmAM ochA anaMta rUpI dravyane jANe - dekhe ane vadhAremAM vadhAre sarva rUpI dravyane jANe - dekhe. kSetranI apekSAe avadhijJAnI jaghanyathI aMguLanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetramAM vistare ane utkRSTathI lekanA AkhA kSetrane gherI laI zake ane asatkalpanAthI alekamAM lekapramANa asaMkhya khaMDane jANe - dekhe. kALathI avadhijJAnI eka sekanDanA lAkhamAM bhAga jeTalA kALanA rUpI dravyane jANe dekhe ane utkRSTathI atIta anAgata kALanA sarva rUpI dravyane jANe - dekhe. bhAvathI avadhijJAnI rUpI dravyanA anaMta bhAvene (paryAne jANe - dekhe. anaMtanA anaMta bheda hoIne jaghanya tema ja utkRSTa bhAva avadhijJAnamAM baMne sthAne anaMta zabdone upaga samucita che. sAcI daSTi vagara avadhijJAna thAya tene matiajJAna kRtaajJAnanI peThe avadhiajJAna kahevAmAM Ave che. ene mATe "virbhAgajJAna' zabda paNa vaparAya che. vilaMga Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRti 107 jJAnI avaLuMsavaLuM jANe, muddA vagaranuM jANe, enA jJAnamAM zUnya pariNAma hoya. devA ane nArakamAM mithyAtvIne A prakAranuM vibhagajJAna hAya che. A avadhijJAna chadmasthane paNa hoya ane tiryaMcane paNa hAya. mana:paryAyajJAna avadhijJAnamAM rUpI dravya dekhAya, ghaDo dekhAya, pensila dekhAya, eraplena dekhAya, paNa ghaDAnA lAvanAranA manamAM zA vicAra cAle che ke eroplena calAvanAre zI gAThavaNA dhArI rahyo che enI ene khakhara na paDe. vastune jatI AvatI nAza pAmatI utpanna thatI e joI zake, paNa vastune aMge prANInA manamAM cAlatA vicAro ke thatA pheraphAra e jANI zake nahi. mana:paryavajJAna mananA vicArene jANI zake che. A mana:paryavajJAna saMjJI paMcendriya prANIonA mananA vicArane jANe - dekhe. vicAra ke adhyavasAya rUpI che. ene dekhavAnuM kArya manaH pavajJAna kare che. manaH5 vajJAnamAM 'amuka mANase manamAM gheADA ciMtaLyA, ghaDe vicAryuM, hAthI jANyA' Ama sAmAnA vicArane jANe ane dekhe. enAM Rjumati ane vipulamati evA be prakAra paDe che. Rjumati bIjAnA mananA paryAyAne sAmAnya svarUpe jANe che, jyAre vipulamati vadhAre spaSTatAthI vicArAne jANe che. dAkhalA tarIke, keAI prANIe gheADA ciMtanyeA hAya te Rjumati gheADo citavyA eTaluM jANe jyAre vipulamati te vhelara che ke Arakha jAtanA che, raMge sapheda che ke lAla che ema vigatavAra jANe. Rjumati mAtra ghaDAne ciMtavyo eTaluM jANe jyAre vipulamati jANe ke ciMtavela ghaDA trAMbAnA che, raMge lAla che, amuka nagaramAM ghaDelA che, maNu pANI samAya eTalI tAkAtavALA che, amukanA ghaDele che vagere. vipulamati vigatA jANe, vadhAre spaSTatAthI jANe. mananA vicAra AkAra le che, e AkArane jANe te mana: pavajJAna. vicAranI vartaNu Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina daSTie kama hoya che, vaNA e paugalika che, enA AkAra manamAM baMdhAya che. je gheDe AMkhe dekhIe te ghoDe mana vicAranI vaNA dvArA aMdara taiyAra kare che, e AkArane jANa te mana:paryavajJAnane viSaya che. dravyathI mana:paryavajJAnI anaMta pradezavALA anaMta padArthone jANe. mana:paryavajJAnanuM kSetra aDhI dvIpa batAvavAmAM AvyuM che,. upara tizcaka sudhI ane nIce ratnaprabhA sudhI enuM kSetra laMbAya. kALathI mana:paryavajJAnI bhUtamAM thayelA, bhaviSyamAM thavAnA tathA vartamAna mane gata bhAvane jANe. bhAvathI mana:paryavajJAnI mane gata asaMkhya paryAne jANe. jumatinA jJAnamAM sAmAnya spaSTatA hoya. vipulamatinA jJAnamAM vizeSa cekhavaTa heya. paryAnI gaNanA paNa vipulamatimAM vadhAre heya. kSetramAM jumati karatAM vipulamatinuM kSetra aDhI AMgaLa vadhAre hoya. | mana paryavajJAnI vartamAna mane gata bhAva jANe eTaluM ja nahi paNa e bhUta-bhaviSyanA mane gata padArtho jANe, e dhyAnamAM rAkhavAnuM che. pite athavA amuka prANIe varSo pahelA ciMtavana karela hoya te mane vaNAnA vicArane - AkArene mana:paryavajJAnI jANe, ane bhaviSyamAM thavAnA vicArone paNa jANe. kevaLajJAna-saMpUrNa dravya ane enA kula guNe tathA paryAye ne kevaLajJAnI eka samaye jANI le che. bhUta, bhaviSya ke varta. mAnanuM koI paNa parivartana enAthI chUpuM rahetuM nathI. e rUpIarUpI sarva dravyone samakALe jANe. emAM bheda nathI, prakAra nathI, vizeSatA - apatA nathI, taratamatA nathI, ghaTTatA nathI ke kaniSThatA nathI. eka saMpUrNa bhUta-bhaviSya-vartamAnanA trikALa viSayene, rUpI. arUpI sarva dravyone, guNaparyAne ane sarva prakAranA bhAvene e jJAna jANe che. ane emAM jarA paNa phera paDato nathI, ujavaLatA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 109 ke spaSTatAmAM taphAvata nathI, samaya ke sthaLane saMkoca ke vadhaghaTa nathI. kevaLajJAnane teTalA mATe eka ja prakAra che. prathamanA be parokSa jJAnamAM prathama sAmAnya bodha (darzana) thAya che, pachI vizeSa bodha (jJAna) thAya che. vyaMjanAvagraha vagere paddhatie enI vAta jANavAmAM Ave che. pratyakSa jJAnamAM prathama, jJAna thAya che ane pachI darzana thAya che. A vAta bIjA darzanAvaraNIya karmanI vicAraNA sAthe vadhAre spaSTa thaze. matijJAnanA 28 bheda, zrutajJAnanA 14 bheda (athavA 20), avadhijJAnanA 6 bheda, mana:paryavajJAnanA 2 bheda ane kevaLajJAnane 1 bheda maLI jJAnanA A rIte pa1 prakAra thAya che. A rIte jJAnane paricaya karyo. have jJAnAvaraNIya karmane oLakhavAne prayatno karIe. jJAnAvaraNIya karma ane tenA bheda ATalI jJAnanI pichANa karyA pachI jJAnAvaraNIya karma zuM che. tene khyAla karI zakAze. jJAna te sUrya che, jhagajhagate dIvaDo. che, e cetanane mULa guNa che, e pite cetana ja che, paNa te svayaMprakAza tiguNanI ADuM AcchAdana thAya tene "AvaraNa kahevAmAM Ave che. davAnI ADe kapaDAne paDado karyo hoya ane prakAza ocho dekhAya, eka, be cAra kapaDAM ADAM AvI gayAM hoya te prakAza maMda maMdatara maMdatama thAya tema jJAnaprakAza ADAM karmavargaNAnAM AvaraNo - AcchAdane AvyAM hoya temane jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. athavA, AkAzamAM nirmaLa caMdra Uge hoya paNa ADAM vAdaLAM Ave te caMdranA prakAzane evadhata jhAkha kare che ane vadhAre gADha vAdaLAM hoya te prakAzane nahivat banAvI mUke che, tema jJAnaguNanI ADAM AvaraNa AvI jJAnane prakAzavA detA nathI, e AvaraNone jJAnAvaraNIya karma kahevAmAM Ave che. jeTalAM jJAnanA bhedo - prakAro upara batAvyA teTalAM AvaraNe hoya che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jaina daSTie karma chatAM eka vAta dhArI rAkhavA jevI che ke jJAnanI ADAM game teTalAM AvaraNo AvyAM hoya, chatAM ene ati sUkSama ghaNe nAne bhAga te khullo hoya ja che. karaMDiyAmAM gADha aMdhakAra heya te paNa chidramAMthI jarA prakAza te Ave che, athavA kapaDA ke kAmaLanA chidramAMthI prakAza jarA sarakhe jarUra Ave che, e rIte ati gADha ajJAnamAM paNa jarA sarakhe prakAza te pratyeka cetana mATe khullo rahe che. bIjI vAta e che ke AvaraNe game teTalAM gADha ke maMda hoya paNa te ja kALe aMdara jhaLahaLate sUrya te beThele ja che. pratyeka cetana sattAnI najare anaMta jJAnathI bharele che, jJAnaguNavALe che, svayaM jJAnamaya che; jJAna ja che. jJAna -bahArathI meLavavA javuM paDatuM nathI, aMdara bhareluM ja che, enA para je AcchAdane lAgI gayelAM che te dUra karavA jevuM che. ane gya prayAsathI temane dUra karavAM zakya che. kharI rIte joIe te jJAna bahArathI bhaNavA ke meLavavA javuM paDatuM nathI, paNa aMdara che. tenA paranAM AvaraNe khaseDI tene bahAra kADhavA jevuM che. aMgrejImAM 'education' zabda che, tenuM mULa e=out and dulco = lead che, eTale aMdarathI bahAra kADhavAnI vAta che. A vAtane Azaya samajAI jAya te jJAnanI mahattA ane enI AtmIyatA barAbara khyAlamAM AvI jAya tema che. jeTalA jJAnanA prakAro che, jeTalI temAM taratamatA che, teTalAM tenAM AvaraNa che. ane jJAna pite AtmasvarUpa che tyAre AvaraNe kArmika che, paugalika che, jJAnaguNanI ADe AvanAra athavA -tene AcchAdana karanAra che. sAmAnya samajaNa mATe A jJAnAvaraNIya karmanA pAMca prakAra pADavAmAM AvyA che, te nIce pramANe che - 1. matijJAnAvaraNIya (1) 1. karmanI prakRtinI saMkhyA batAvavA A cAlu saMkhyAne koMsamAM batAvavAmAM Avela che, te ekathI mAMDIne 158 sudhI jaze. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kranI uttara prakRtio 2. zrutajJAnAvaraNIya (2) 3. avadhijJAnAvaraNIya (3) 4. manaHpavajJAnAvaraNIya (4) 5. kevaLajJAnAvaraNIya (5) 111 matijJAnAvaraNIyamAM 336 prakAra ane cAra prakAranI auSAtikI, vainayikI, kArmaNikrI ane pANiAmikI buddhinA samAveza karatAM 340 bheda thAya che. (jue. pR. 88-90) zrutajJAnAvaraNIya karmamAM bhaNavuM bhaNAvavuM na AvaDe, vAMcavA sAMbhaLavA para ruci na thAya ane bhaNela bhUlI javAya, abhyAsa thAya nahi vagerenA samAveza thAya che. bAkInA traNa jJAnanA AvaraNA spaSTa che. jJAnanA kula 51 bheda thAya che. jJAnAvaraNIya karmane AMkhanA 'pATA' sAthe sarakhAvela che. AMkhamAM jovAnI zakti che, paNa tenI ADA kapaDAne pATo bAMdhavAthI tenI jovAnI zakti mIMcAI jAya che, tevA jJAnAvaraNIya karmanA svabhAva che. jJAnAvaraNIya karma dhAtIkarma che, AtmAnA mULa guNunA ghAta karanAra che. emAM paNa kevaLajJAnAvaraNIya sarvaghAtI che, jyAre AkInA cAre AvaraNarUpa karyAM dezaghAtI che. A pAMca bheda samajavA mATe pADelA che, bAkI te pratyeka prANInA jJAnAvaraNIya karmanI taratamatAmAM ghaNA bheda paDe che. A rIte prathama ghAtI karma jJAnAvaraNIya karma saMbaMdhI vicAra karyAM. have khIjA karma taraph vicAraNA AgaLa dhapAvIe. 2. danAvaraNIya krama`nI uttara prakRtie darzana' eTale?-- jJAnAvaraNIya karmane samajavA mATe jema prathama jJAnane samajavA prayatna karyA hatA tema darzanAvaraNIya karmane samajavA mATe prathama darzanane samajIe. kAzamAM 'darzana' zabdanA 27 arthA ApyA che. darzInanA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jaina daSTie karma jANItA artho laIe te dekhavuM e ene mukhya artha che. bIje. jAte artha "dharma saMbaMdhI jJAna thAya che. nAyika darzana, vizeSikadarzana, bauddhadarzana, jainadarzana e zabdomAM darzanane artha tatvajJAna thAya che. bAkI te arIse, upadeza, najaramAM AvavuM, abhiprAya vagere aneka artha thAya che. ahIM upara jaNAvela "dekhavuM" e arthamAM darzana zabda vaparAya che. darzana eTale dekhavuM te. jANavAmAM ane dekhavAmAM taphAvata che. ApaNuM carmacakSue vastune jANavA pahelAM dekhavAnI hoya che. dekhyA pachI jANavAnuM bane. e ja pramANe nAke suMghavAthI, jIbhe svAdavAthI, kAne sAMbhaLavAthI ke vastune sparzathI vastune jANatAM pahelAM dekhI zakAya. A pAMce IndriyathI dekhI ke joI zakAya, tene "darzana' kahevAmAM Ave che. . bIjI rIte vicArIe te vastunuM jJAna thatAM pahelAM ApaNA jevA carmacakSuvALA prANIone upara jaNAvyuM te prakAranuM darzana thAya che. matijJAna thAya te vakhate vastune baMdha thAya che. "A kAMIka che" evA vyaMjanAvagrahathI zarU thate bodha aMte dhAraNamAM pariName che. te matijJAnanI AkhI paddhati pRthakkaraNapUrvaka ApaNe upara vicArI gayA. (juo pR. 77-91). ane e matijJAna pAMcamAMnI kaI Indriya athavA mananI daramyAnagIrIthI thAya che te paNa ApaNe vicArI. gayA. ane teTalA mATe matijJAnane ApaNe pakSa jJAnanI kaTimAM mUkayuM hatuM. AvA prakAranA jJAnamAM guNa ane payoyanuM jJAna Indriya ke mananI mAraphata thAya che. evA prakAranuM jJAna thatAM pahelAM vastune sAmAnya bedha thAya che. dA. ta. ApaNe sAme paDela ghaDAne raMga vagere jANIe te pahelAM ghaDe che ema prathama AMkha dvArA dekhIe chIe. gAyane pichAnavA pahelAM sAme gAya che eTaluM sAmAnya darzana thAya che. vastumAM sAmAnya ane vizeSa evA be prakAra hoya che. sAme UbhelA hIrAcaMdane manuSyatva rUpe bedha e sAmAnya darzana che. ane pachI tenA AkAra, rUpa, raMga, paheravezathI enA hIrA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtie 113 caMdrupaNAne madha e enA saMbaMdhInuM vizeSa jJAna che. gAyanuM geAtva e sAmAnya che, e sAmAnyanA khAdha e darzana che, zIgaDAvALI pILA ra'ganI gAya' evA vizeSa edha jJAna che. A sAmAnya dha-manuSyapaNAnA, gAyapaNAnA-thAya tene darzana kahevAmAM Ave che. vigatavAra vizeSa khAdha te jJAna kahevAya che. eTale ApaNane je rIte koi vastunuM ke mANasanuM jJAna thAya te pahelAM tenI jAtinuM dekhavuM thAya che, tene darzana kahevAya che. ApaNane jJAna sAmAnya rIte pAMcamAMnI koI indriya mArakta athavA mana mAraphata athavA ekae indriyA ane mana mAraphata thAya che. eTale ApaNane thatAM matizrutajJAnane ApaNe upara pareAkSa jJAna kahyuM hatuM. jaMgalamAM sAme dUrathI kAMI dekhAya tyAre mANasa haze ke jhADanuM ThuMThuM haze ema lAge, pachI mANasa che. ema lAge e darzIna. pachI e hiMdI che, hiMdu che, dheAtiyAvALA che, page cAlanAro che ema vadhAre mAhitI maLe te jJAna kahevAya. eTale jAtinA sAmAnya khAdha te darzana ane vizeSa vigatavAra samajaNu te jJAna. viziSTa guNakriyAnI jANa vagara mAtra nirAkAra nivikalpa medha thAya te dazana ane vizeSa bedha thAya te jJAna. ApaNane koI vastu ke bhAvane paricaya thatAM prathama sAmAnya darzana thAya che ane pachI vizeSa bedha thAya che. tethI ApaNI dRSTie prathama darzananA upayeAga thAya, pachI jJAnanA upayAga thAya. uparanA viziSTa pratyakSa jJAnamAM A sthiti palaTAI jAya che. kevaLajJAnamAM darzana pahelAM athavA dana sAthe jJAna thAya che. eTale prathama vyAkhyA jJAnanI karI. A hakIkata khUba spaSTa che, jarA magajane tasdI ApI samajI levA jevI che. koI paNa vastune sAmAnya paricaya thAya te dana che ane vizeSa paricaya thAya te 8 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jaina STie ka jJAna che, athavA dana vastunA sAmAnyane nirdeza che, jyAre jJAna vastunA vizeSane nirdeze che. danAvaraNanA cAra prakAra AMkhanI mAraphata vastunuM dRna thavu. tene cakSudana kahevAmAM Ave che. AMkha sivAyanI indriyAthI tvacA, jIsa, nAka ke kAnathI athavA mana dvArA vastunuM ina thavuM ane acakSudana kahevAmAM Ave che. evA prakAranA darzananuM AvaraNa ` kare tene cakSudanAvaraNa ane acakSudanAvaraNa kahevAmAM Ave che. ekendriya, dvIndriya, trIndriya prANIne cakSudananAM AvaraNu hAya che ja. ene cakSu ja hotI nathI. cAra ke pAMca indriyavALA jIvAne cakSu hovA chatAM catudanAvaraNa ka`nA yAgathI tee aMdha, ratAMvaLA thAya che. AvI rIte je jIvane bAkInI indriyo hAya nahiM ke mana na hAya athavA hoya te bahera mArI gaI hoya, tene acakSudanAvaraNa karyuM hAya che. A parAkSa jJAna (mati ane zruta nA bAdha) pahelAM thatAM sAmAnya edhanI vAta thaI. e pramANe avadhijJAna thatAM pahelAM avadhidarzIna ane kevaLajJAnane aMgenuM kevaLadarzIna je karmInA jorathI aTake te avadha nAvaraNa ane kevaLaDhazanAvaraNu karma kahevAya. mana:paryavajJAna te thAya tyAre prathamathI kSayApazamapramANe vigatavAra vizeSadharmane graNa kare che eTale enuM dana na heAi zake. A rIte danAvaraNanA cAra 1 prakAra thayA 1. cakSudarzanAvaraNIya karma (6) 2. acakSudarzanAvaraNIya kama (7) 3. avadhidarzanAvaraNIya karmI (8) 4. kevaLadarzanAvaraNIya kama (9) dravya, kSetra, kALa, bhAvanI maryAdAmAM rUpI drabyAnA sAmAnya avakhAdha te avadhidarzana ane sarva dravyeAnA sAmAnya aMzanA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio avadha te kevaLadarzana. cAre prakAranA darzanAvaraNa karmane pariNAme sAmAnya nirAkAra upagathI prANI vaMcita rahe. chamastha jIvane sAmAnya upaga vagara vizeSa bedhanI zakyatA nathI, e vAta paNa dhyAnamAM rAkhavI. eTalA mATe darzanAvaraNa karmane piLiyA (doorkeeper) sAthe sarakhAvAmAM Avela che. keI ophisa ke zeThane maLavA javuM hoya te bahArathI kArDa (paricayapatra) mekalavuM paDe che, asala rAjakuLa ke rAjasabhAmAM javA mATe vetrI-piLiyA sAthe khabara kahevarAvavA paDatA hatA. varadI eTale kaheNa athavA khabara. e aMdara nAma na Ape te rAjA ke amaladArane meLa na thAya, rAjA bahAranA maLavA AvanAra mANasane jANI zake nahi. darzanAvaraNa karma hoya tyAM sudhI arthane sAmAnyapaNe paNa avadha na thAya. je karmathI je darzana aTake te tenuM AvaraNa kahevAya. eTalA mATe darzanAvaraNa karmane vetrI (pALiyA) sAthe sarakhAvyuM che. vetrI eTale daravAna, piLiye. e vace ADe hoya tyAM sudhI aMdara beThelA rAjA ke amaladArane bahAra rahelA rAha jotA mANasanuM bhAna thatuM nathI. avadhidarzanAvaraNa rUpI padArthanuM darzana aTakAve che, ane kevaLadarzanAvaraNa sarva dravyone sAmAnya badha aTakAve che. avadhidarzanAvaraNamAM rUpI dravyanI dravya kSetra kALa bhAva pramANe maryAdA che ane kevaLadarzanAvaraNamAM sarva rUpI arUpI dravya ane bhAve AvI jAya che. vizeSanA jJAnane aTakAve, ene dekhavA paNa na de e darzanAvaraNa karma sAmAnya baMdhanI ADe Ave che. darzanAvaraNa hoya tyAM jJAnAvaraNa teTalA pUratuM jarUra hoya che. mana paryAyadarzanAvaraNa kema nahi? mana:paryavajJAnamAM vizeSa dharmonuM ja jJAna thAya che. emAM sAmAnya bodha thato nathI. tethI tenuM darzanAvaraNa hAya nahi, eTale mana:paryavadarzanAvaraNanI jarUra rahetI nathI. - dazananA AvaraNarUpa nidrAnA pAMca prakAra * prANu UMghamAM hoya tyAre darzana jarUra aTake che. UMgha Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jana daSTie karma mANasa sAmAnya baMdha na pAme e samajAya tevI vAta che. nidrAthI IndriyanA viSaye ruMdhAya che. ane tethI samasta darzanane ghAta thAya che. tethI nidrAne paNa darzanAvaraNanA bhAga tarIke gaNavAmAM Avela che. nidrAnA pAMca prakAra che. sukhe sahelAIthI jAgI zake tene - "nidrA kahevAmAM Ave che. nAmathI kaI bolAve, bAjumAM avAja thAya ne prANI jAgI UThe e nidrA. je karmanA udayathI AvA prakAranI darzanane rokanArI UMgha Ave te "nidrA' nAmanuM darzanA varaNIya karmane paTAnuM karma samajavuM. ane je UMgha pAkI AvI jAya, mANasane jagADavA mATe DhaMDheLa paDe, bUma pADavI paDe, bAraNuM khakhaDAvavAM paDe ane jagADatAM khUba muzkelI thAya tevA prakAranI, sAmAnya bodhane aTakAvanAra darzanAvaraNanA peTAmAM AvatI UMghane "nidrAnidrA' nAmanuM karma kahevAmAM Ave che. eka "pracalA' nAmanI nidrA thAya che. temAM beThA beThA ke UbhA UbhA prANIne UMgha Ave che. mANasane paNa tevI UMgha heya ane baLada-gheDane UbhA UbhA UMghatA ApaNe dekhIe paNa chIe. AvA prakAranI UMghane pariNAme darzana ADo aMtarAya te "pracalA' nAmanuM darzanAvaraNanuM piTA karma samajavuM. keTalAMka prANIne hAlatAcAlatAM paNa UMgha Ave che. tenuM nAma "pracalApracalA" kahevAmAM Ave che. hAthI cAlate cAlate UMgha. che. gheDAne mATe te kahevAya che ke e deDatAM paNa UMghate hoya che, enAM nasakerAM cAlatAM hoya che ane mAtra caNA khAtAM aMdara kAMkaro AvI jAya tyAre ja e jhabakI UThe che. AvI UMghane pari. gAme sAmAnya baMdha thate AvarAya te "pracalA pracalA" nAmane darzanA varaNIya karmane peTAvibhAga che. ane UMghane eka bhayaMkara prakArane thiNaddhi(tyAnagRddhi)nuM nAma ApavAmAM Avela che. emAM prANI UThIne UMghamAM ne UMgha-- Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka'nI uttara prakRtie 117 mAM divase ciMtavela kAma rAtre kare che, dukAna ughADI mAla vetarI nAkhe che, koI duzmananuM khUna karI nAMkhe che ane pAcho pAtAnA sthAne jaI sUI jAya che. styAna eDale ekaThI thayelI AtmAnI Rddhizakti, tene styA. kahevAmAM Ave che ane vRddhi eTale mananI ekatra thayelI icchAe. kahe che ke A nidrAmAM khaLa ghaNuM vadhI jAya che. prANI potAnI jAta paranA sarva kAbU gumAvI bese che, ane paravaza banela prANI aneka prakAranAM na karavA yAgya kAmA UMghanI asara taLe karI de che. AvA prakAranI nidrAthI paNa dananuM AvaraNa thAya. upara darzonAvaraNIya karmanA cAra vibhAgA batAvyA temAM A pAMca prakAranI nidrAnA umerA karatAM tenI nava prakRti thAya, te nIce pramANe dazanAvaraNIya karmane aMge prathamanI cAra prakRti AgaLa pR. 114mAM batAvI temAM nIcenI pAMca umeravAthI danAvaraNIya karmanI kula nava prakRti thAya. pa. nidrA (10) 6. nidrAnidrA (11) 7. pracalA. (12) 8. pracalApracalA, (13) 9. thiddhi (styanAgRddhi) (14) AdarzonAvaraNIya karma ghAtIkarma che, AtmAnA darzananA mULa guNane hAni karanAra che, sAmAnya bedhane aTakAvanAra che ane saMsAramAM rakhaDAvanAra che. e pALiyA jevuM hAi daza na ane AtmAnI vacce ADu Ave che, AvaraNa kare che ane kSaNavAra pachI thanAra vizeSa jJAnane paNa aTakAvanAra bane che. A darzonAvaraNIya karmane aMge vaparAyele 'dana' zabda darzInamehanIyamAM vaparAyelA 'duna'zabdathI judo ja che, te vacce gUMcavaNu na thavA devI. ceAthA mAhanIya karmanA paricaya prasaMge A bIjA prakAranA 'darzana' zabdanA anI vicAraNA AgaLa upara thaze. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 3. vedanIya karmanI uttaraprakRttio vedanIya karma trIjuM Ave che. jJAna ane daza`nanA AvaraNane karanAra karmI AtmAnA mULa guNanI ADAM AvI cetananAM mULa guNAne Avare che, eTale e banne prakAranAM karmo ane tenA uttarabhede nakArAtmaka (negative) che, tyAre A vedanIya karma ThukArAtmaka che. enA e bheda-prakAra che. jaina dRSTie ka 1. zAtAvedanIya (15) 2. azAtAvedanIya (16) zAtAvedanIyanA udayathI prANI sukhanA anubhava kare che, azAtAvedanIyanA udayathI jIva duHkhanA anubhava kare che. zarIra taMdurasta rahe, hAlatAM cAlatAM thAka na caDe, indriyanA viSaye bhAgavatI vakhate citta AnaMdanA anubhava kare, e zAtAvedanIyanA udaya gaNAya. jenA udayathI prANI sukhanA anubhava kare te zAtAvedanIya karma che. sukhanA khyAla gati, sthAna ane saMcAga para judA judA prakAranA thAya che. rAjAne rAjavaibhava sukha lAge, jheranA kIDAne jheramAM AnaMda lAge, viSTAnA kIDAne durgaMdhamAM majA Ave. pAtAnA sukhanA khyAla pramANe sukha Ape te zAtAvedanIya. ane tAva, udharasa, kSaya, pata vagere vyAdhiomAMthI kAI vyAdhi thAya, mAthAmAM cAsakA Ave, peTanA duHkhAvA thAya, khArAka pace nahiM, magajamAM ukaLATa thayA kare te azAtAvedanIya. A vedanIya karmamAM sukhaduHkhanA khyAla dunyavI hoya che, pArthiva hoya che, paugalika hoya che, kSaNika hoya che e dhyAnamAM rAkhavuM, emAM sat cit ane AnaMdamAM je Atmika sukha thAya che tevA sukhanA muddo nathI, paNa sthULa sukhanI emAM vAta che. madha cApaDelI taravAra ke charInI dhArane cATatAM sukha lAge tevuM te sukha che. pAMce indriyanA paudgalika sukhA A zAtAvedanIyamAM Ave che. devagati ane manuSyagatimAM ene ThIkaThIka anubhava thAya. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanI uttara prakRti 119 che. tiryaMca ane narakagatimAM bahudhA azAtAvedanIyanA anubhava thAya che. A trIjA vedanIya karmInI e pramANe e uttaraprakRti hAya che. ene AkhA saMvyavahAra mukhyapaNe bAhya--khahi kha hAya che. zAtAvedanIya puNyaprakRti che ane azAtAvedanIya pApaprakRti che. 4. mAhanIya kama'nI uttaraprakRtio karmomAM rAjAnuM sthAna dharAvanAra cAthA mAhanIya karmanI 28 prakRti athavA uttarabhedo che. ApaNe agAu meAhanIya karmonA e vibhAga joI gayA--daza namAhanIya ane cAritramohanIya (pR. 57-64). mohanIya karmanA AkhA saMvyavahAra aMtamu kha hoya che. enI prakriyA ke vikriyA aMdara ja cAle che. A AkhuM karma a'tarmukha (subjective) ane aMgata ja hoya che. darzaname hanIyanA traNa bhe danamADunIyanA traNa prakAra che: mithyAtvamAhanIya, mizramAhanIya ane samakitamADunIya. mithyAtvamehanIyamAM tattvasanddaDhuNA na hAya, emAM kAM ta vicAraNA na hAya, kAM tA mithyA abhiniveza hoya ane kAM ta lIdhela vAta na mUkavAnA durAgraha hoya. mithyAtvamAhanIyanI asara taLe prANI vizuddha dharmane hasI kADhe, ene kSamA, Ava vagere dharma tarapha ruci na thAya, e dharma karanArane bhagataDAM gaNe, athavA evA dharma ke dharmAMne anusaranArAnI e avagaNanA kare, gurunI parIkSA na kare, tenA tarapha parIkSA vinA pakSapAta kare ane Adaza devane ALakhe nahi, sAMsArika apekSAe devanI sevanA kare. A mithyAtvamADunIya, sAthe ajJAna hoya tyAre, saMsArane khUba vadhArI mUkI bhavabhramaNane mArga Ape che. mizrameAhanIyamAM satyadharmanI gaveSaNA na hAya, ema enA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jaina dRSTie kama tarapha AkarSaNa paNa na hoya, ghaNuM karIne evI sthiti khahu ochA vakhata cAle che. samakitaneAhanIyamAM mithyAtvanAM karmaDhaLa paikI keTalAMkA kSaya karela hoya ane keTalAMkane dabAvI dIdhAM hoya. te vakhate vyavahAra. thI zuddha deva, zuddha guru ane zuddha dharmanA svIkAra karavAmAM Ave, tenuM nAma vyavahAra samakita kahevAya che. emAM aMdara mithyAtvanAM DhaLA dakhAI rahyAM hAya teTale aMze samyakatvamAhanIya samajavuM, ene kharAkhara samajavA mATe cazmAnA dAkhaleA kharAkhara samajavA jevA che. cazmA AMkhanI dRSTinI ADe AvavA chatAM paNa sUkSma nAnA akSarA para najarane sthira kare che, te pramANe samyaktvamohanIya tattvarucine sthira kare che. ApaNA peAtAnA hita-ahitanI parIkSAmAM vikaLa karanAra mithyAtvamAhanIyanAM pugaLa thAya che, jenA tIvra Akaro sarva chAtI rasa hAya che, tene mithyAtvamohanIya kahevAya. ane tattvaruci thAya paNa aMdara aruci dakhAI jAya tene samakitameAhanIya kahevAya che. ruci paNa na hoya, aruci paNa na heAya tevI madhyamadazAne mizramehanIya kahe che. A darzanamehanIya karma paudgalika che. traNe prakAranA mADunIyanA sarvathA kSaya thaI jAya tyAre kSAyika samyaktva thAya. A samyaktvanA AkhA viSaya khUba rasika che, khAsa sama javA jevA che. ahIM te samyaktvanA prakAranA nAmanirdeza karI saMtASa mAnIzuM. samyaktvanA pAMca prakAra cheH kSAyika samyaktva, aupazamika samyaktva, sAceApazimaka samyaktva, vedaka samyaktva ane sAsvAdana samyaktva. e ati rasika vibhAganI vicAraNA anyatra khAsa viSaya tarIke rajU karavAnI bhAvanA che. atre te eTaluM jaNAvavuM prAsaMgika thaI paDe che ke agAu pR. 59-62mAM navatattvanuM svarUpa batAvyuM tenA paricaya thAya, tenI oLakhANu thAya, tenA tarapha ruci thAya ane tenA kharA tarIke svIkAra thAya tenuM nAma samyaktva kahevAya ane tenAthI viparIta thAya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara prakRtie . 121 tene mithyAtva kahevAmAM Ave che. lakSamAM rAkhavA jevI vAta e che ke dharmaci thavA mATe paNa zubha karmanI jarUra paDe che ane e karmane samyakatvamehanIya kahevAmAM Ave che. mithyAtvanA daza prakAra che. 1. sAcA tyAgI sAdhune sAdhu na mAnavA. 2. vezadhArI viSayI saMsArIne sAdhu mAnavA. 3. kSamA, AIva, mArjava, vagerene dharma na mAnatAM adharma mAnavA. 4. ane hiMsA, dArU, jugAra, vezyAgamanane dharma mAna. 5. zarIra, indriya, mana jaDa che, temane AtmA mAnavA eTale ke ajIvane jIva mAnavA ane 6. gAya, bheMsa, bakarIne ajIva mAnavA dAkhalA tarIke cow has no soul jevuM prAthamika jJAna pradarzana. 7. khoTA mArgo -unmArgone-purAtana ke daMyugInane-sumArga mAnavA ane 8. sArA rivAjone haMbaga mAnavA, emanI upekSA karavI. 9. karmarahitane karmasahita mAnavA dAkhalA tarIke, bhagavAna dIkarAdIkarI Apaze ema mAnavuM te. 10. karmasahitane karmarahita mAnavA.. bhagavAna zatrune mAraze, ene rAgadveSa haze, e bhaktanI bhIDa bhAMgaze, ane chatAM enI sAthe mAnavuM ke te alipta che. ' mehanIya karma paikI darzana mehanIyanA A rIte nIce pramANe traNa uttara prakAra thAya che. 1. samyakatvamehanIya karma (17) ' 2. mizramehanIya karma (18) - 3. mithyAtvamehanIya karma (19) . samyakatvane barAbara oLakhavAnI ane tenA AvirbhAva, tirodhAna ane aMtardhAnane samajavAnI jarUra che. enA bAhya lakSaNe, enAM lige, enAM dUSaNo vagere samajavAM e jainadharmanI cAvI che. tenuM anyatra vivecana thaze. atra tenI oLakhamAtra karAvI che. cAritramehanIyanA bheda - cAritramehanIyane vadhAre vigatathI oLakhavA prayatna karIe. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jina daSTie karma emAM kaSAya prathama sthAna le che. e bhAre AkarA che, saMsArane vadhArI mUkanAra che ane karmanAM daLiyAne rasa pUro pADanAra che. kaSAyanA mukhya cAra prakAra che. krodha, mAna, mAyA, lebha (pR. 36). e pratyekanA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana evA cAra cAra prakAra che. eTale' kaSAyanA seLa prakAre thayA. ApaNe e soLe prakArane oLakhIe. anaMtAnubaMdhI varganA cAre kaSAye khUba gADha hoya che, khUba aMdara utarI gayelA hoya che ane parabhAvamAM ramaNa karAvavAvALA hoya che. enI AvI vadhAre paDatI AkarI mAtrAne kAraNe ene darzanamehanIyanI sAthe mUkI darzana mehanIyanI upara jaNAvelI traNa prakRtimAM anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnubaMdhI lebha umerI darzana mehanIyanI sAta prakAranI prakRtie batAvI che ane bAkInA 21ne (bAra kaSAya, cha nekaSAya ane traNa vededayane) cAritramohanIya karmanI prakRti gaNI che. aMta vagarane saMsAra (anaMta), tenI vRddhi (anubaMdha) karanAra kaSAye te anaMtAnubaMdhI kaSAye. emane samayakALa yAvajajIvane hoya che. AvA prakAranA kaSAya prANIne naraka gati tarapha ghasaDI jAya che. upara samyaktvaguNanI hakIkata kahI, tene e ghAta 1 karanAra hoya che, eTale anaMtAnubaMdhI cAra kaSAmAMthI koI paNa kaSAya vidyamAna hoya tyAM sudhI satva prApti-zuddha sadudahaNa thatI nathI. anaMtAnubaMdhI koInI sarakhAmaNI parvatamAM paDelI phATa sAthe sarakhAvI zakAya. parvatamAM ke moTA makAnamAM cIre paDI jAya te sAMdha ke joDe ghaNe muzkela che. tevo A anaMtAnubaMdhI krodha che. AkarAM vacana, mAvajIvana abolAM, mAthAM kApyAMnAM vera, najare dIThe AMkhe vaDhe ane gerahAjarImAM cAlu valavalATa kare te A prakArane kedha dhamadhamATa karAvyA kare che. anaMtAnubaMdhI mAnane paththaranA thAMbhalA sAthe sarakhAve Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 123 che. jema paththarane thAMbhale kaI kALe name nahi, ene vALa azakya ke duzakya gaNAya, te Akaro A mAnane prakAra che. enI akkaDAI, enI DaMphAsa, enI ahamiMdratA AvI AkarI hoya ane jIve tyAM sudhI jarA paNa naramAza vagara evI ne evI cAlu rahe anaMtAnubaMdhI mAyA vAMsanA mULanI gAMTha jevI AkarI hoya che. e gAMTha cAlu vAMkI ja rahe. e kapAya paNa pitAnI vAMkAI cheDe nahi. anaMtAnubaMdhI mAyAvI Dhega, dago, dekhAva AkhA jIvanaparyata nabhAve rAkhe ane kapaTajALamAM evA ne evA rahe. anaMtAnubaMdhI lebhane karamajI raMga sAthe sarakhAvyuM che. kasuMbI lAla raMga hoya, tene hajAra pANIe devAmAM Ave ke tenA para game teTale sAbu lagADavAmAM Ave te raMga jema jAya nahi tema anaMtAnubaMdhI lebha dharAvanAra mANasa vastu parane prema ke mAlikI haka mare tyAM sudhI mUke nahi. AvA prakArane parigraha prema prANane vastunA saMparkamAM ane tAbAmAM AkhA jIvana sudhI rAkhe. AvI rIte cAra prakAranA anaMtAnubaMdhI kaSAyanI hakIkata jANavI. emanA saMbaMdhamAM ApelA dAkhalAne bahu samajIne vicAravA gya che. A apratyAkhyAnAvaraNa cAra kaSAyone kALa sAmAnyataH eka varSane gaNAya. aviratinA gayA pachI tyAgabhAva thAya. tyAgabhAva pachI aMzatyAga karavAmAM Ave tene dezavirati guNa kahyo che. sarva-- thA tyAgI sAdhunA tyAganA pramANamAM zrAvakane tyAga aMzataH hoya che. AvA dezavirati guNane A apratyAkhyAnI vargane koI paNa kaSAya aTakAve. e kaSAyane pariNAme bhavAMtaramAM prANa tiryaMcanI gatimAM bhaTake. A cAre apratyAkhyAnAvaraNa varganA kavAyAne samajavA mATe sarasa dAkhalAo ApavAmAM AvyA che. apratyAkhyAnAvaraNa krodhane pRthvImAM-jamInamAM paDelI phATa sAthe sarakhAvI zakAya. jamInamAM Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina daSTie karma cIrADA paDyA hoya te bIje varase varasAda thAya tyAre pUrAya, evA prakArane A kodha che. apratyAkhyAnAvaraNa mAnane hADakAM sAthe sarakhAvela che. hADakAne vALavuM hoya ke vaLela hADakAne sIdhuM karavuM hoya te lagabhaga eka varasa sudhI tenA para telanI mAliza karavAmAM Ave tyAre e vaLe che, e pramANe A apratyAkhyAnI varganuM mAna karanAra prANI varasa sudhI akkaDa rahe che ane namatAM namatAM bAra. mAsane samaya kADhI nAMkhe che. bAhubaLine bAra mAsa sudhI abhimAna rahyuM te sthiti paratve hatuM, paNa ene rasa A apratyAkhyAnI mAnanA vargane na hate. apratyAkhyAnAvaraNa mAyA meMDhAnA ziMgaDA jevI che. ene vaLa daDha hoya, enI vAMkAI kADhatAM kADhatAM paNa saheje varasa nIkaLI jAya. ane apratyAkhyAnAvaraNa lebha gADAnA paiDAnI dharImAM je kIla lAge enA je Akare hoya che. e kALe kharaDA je kIla kapaDAne cUMTe te ene kADhatAM kADhatAM ghaNI mahenata paDe. ene sAbu lagADe te kIla vadhAre phelAte jAya. e A apratyAkhyAnI labha che. pratyAkhyAnAvaraNa cAre kapAye uparanA pramANamAM ochA AkarA hoya che. paNa te paNa saMsAra sanmukha ja hoya che. sarvasaMgatyAgane ApaNe sarvavirati kahIe chIe. paMca mahAvrata dhAraNa karanAra ane saMsAranA saMbaMdhathI alaga rahenAra sAdhupaNAne, enA sarvavirati guNane A pratyAkhyAna kaSA aTakAve che. sAmAnya rIte ene samaya cAra mAsa gaNAya che. ene vaza paDela prANI saMsAraparibhramaNamAM manuSyagatimAM javA yogya karmone grahaNa kare. pratyAkhyAnAvaraNa vargane koI dhULanI rekhA jove che. dhULamAM lITe derI nizAnI karI dhULane chedI pADI hoya te vAyunA vAvAthI ke evI anya rIte kALAMtare bhegI thAya teve A che samaja Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 125. ane pratyAkhyAnAvaraNa varganA cAra mAsanI kArakIrdivALA mAnane sUkA kASTha (lAkaDA) sAthe sarakhAvI zakAya. lAkaDAne vALavuM hoya te tene tela lagADI dhIme dhIme vALI zakAya tevA prakAranuM A varganuM mAna samajAya che. A varganI mAyA gomUtra sAthe sarakhAvela che. baLada ke gAya cAlatAM mUtare, tenI vaktA dhULa sUkAyA pachI TaLI jAya che, tevI A pratyAkhyAnI varganI mAyA che. pratyAkhyAnAvaraNa lebha sarAvanA cIkaNuM mela sAthe sarakhAvavA gya che. mATInA keDiyA ke sarAva para cIkAza lAgI hoya tene kADhatAM thoDI mahenata lAge che. tenA je A lebha che. dhanAdikane A prakArane lebha kADhatAM thoDI mahenata paDe che. paNa mahenatane cheDe ene dUra karI zakAya che. kaSAyane ce ane chelle prakAra saMjavalananA nAmathI ALakhAya che. taddana sAdA, jhabakAro karI thoDI asara karI janArA A cothA prakAranA menevikAre uparachallI asara kare paNa lAMbo kALa na cAle, tarata vIsarAI jAya ane vikAre paNa lupta thaI jAya. ene sthitisamaya vadhAremAM vadhAre paMdara divasane che. lakajhabaka abhimAna AvI jAya, keIvAra kodha thaI jAya ke caturAI dekhADavA mAyAkapaTa thaI jAya ane UMDI UDI parigra. havRtti thaI jAya, te A cethA vibhAgamAM Ave che. cAritramAM ati ujavaLa UMcAmAM UMcA cAritrane "yathAkhyAta" cAritra kahevAmAM Ave che. navata paikI saMvatatvanI vicAraNane prasaMge A cAritranI oLakhANa paDaze. e cAritrane A saMjvalana kaSAye. aTakAve che. A saMjavalana kaSAmAM cetana jvale-dIpe eTale jarA, AvezamAM AvI jAya, paravaza thaI jAya, paNa pAche turata pitAnA svabhAvamAM AvI jAya. AvA kaSAyane vaza paDI gayelA prANIo devagatimAM javA gya karmone grahaNa kare. A saMjavalana prakAranA kAdhane jaLarekhA sAthe sarakhAvI zakAya. pANImAM lITo pADavAmAM Ave ke lAkaDIthI rekhA karavAmAM Ave, te turata lupta thaI jAya. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jaina daSTie kama che, tema A atyaMta sAmAnya krodha dekhAva daI turata zamI jAya. che. prasannacaMdra rAjarSine krodha kSaNika hatA chatAM atyaMta tIvra hatuM ane have te vakhate e anaMtAnubaMdhI keTine hoI parvatarekhA je hate. A dAkhale barAbara pheDa pADI Ape che ke samaya e jANavA khAtara, bAhya paricaya ApavA mATe, sUcavela cihna mAtra che.. saMjavalana prakAranuM sAduM mAna taraNa ke netaranI saLI jevuM hoya che. netarane ke saLIne vALatAM vAra na lAge ane chUTI mUkatAM pAchI sIdhI thaI jAya tema sAdA mAnavALe prANa vALe vaLe. bAhubaLine varasa divasa sudhI mAna rahyuM chatAM ene rasa sAdo hatuM. eTale sthitinI apekSAe e apratyAkhyAnI vargane dekhAya chatAM e saMjavalana keTine hate. - saMjavalana mAyA pitAnA mULa svabhAvathI bhinna kAyaceSTA karAve che. ene vAMsanA chatiyA sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. emAM vAMkAI sahaja hoya paNa ene hAthamAM grahaNa karatAM ja enI vAMkAI TaLI jAya, evI e taddana sAmAnya mAyA hoya che. ane saMvalanane lebha haLadaranA raMga je hoya che. haLadarane raMga pILapaca lAge paNa tene utAratAM mahenata na paDe, ene dUra karavA mATe sAbu ke khAre lagADavAnI jarUra na paDe. Ave A labakajhabaka te lebha hoya che. A cAre kaSAyane khUba samajavA jevA che. krodhanA cAre dAkhalA saMyoga-joDANa-milAnane sUcave che. mAnanA cAre dAkhalA vALavAnI vAtane sUcave che. mAyAnA cAre dAkhalA sIdhA thavAnI vAta sUcave che. ane lebhanA cAre dAkhalA cahelA raMgane utAravA mATenI hakIkta sUcave che. uparanI hakIkta patrakarUpe rajU karavAthI A seLe kaSAne aMge upara rajU karela vAta eka sAthe citrapaTa rUpe AMkha sanmukha Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyaprakAratIvratAsUcaka- sthiti- gatihetu- ghAtaka krodha (milana)- mAna (namavuM)- anaMtAnubadhI apratyAkhyAnAvaraNu anaMtasaMsAranA dezavaratipaNAne AvaranAra eka va tiryaMcagati dezavarati bhUmimAM paDela cIrA hADaka meMDhAnuM sIga gADAnAM paiDAMnA kIla anubaMdha karanAra yAvajrava narakati samyaktva parvataphATa paththarasta bha kaSAyaprakArAne aMgenuM patraka mAyA(sIdhuM thavuM)- vAMsamULa lAbha (raMgautAra)- kIramajI kasuMbala pratyAkhyAnAvaraNa sarvaviratipaNAne AvaranAra cAra mAsa manuSyagati sarvavirati dhULamAM rekhA kAThe geAmUtra sarAvanA mela sajvalana jarA dvIpe-tarata lupta thanAra paMdara divasa devagati yathAkhyAnacAritra jalakhA netarasaLI vAMsanuM chetaruM haLadaranA raMga krama nI uttara prakRtie 127 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jaina daSTie karma hAjara thaI jaze. e kaSAne oLakhavAnI jarUra hovAthI punarAvartanane bhege paNa patraka rajU karyuM che, juo pR. 127. AvA prakAranA kaSAya che. enI soLa prakRti nIce pramANe thAya. 1. anaMtAnubaMdhI kodha (20) 2. anaMtAnubaMdhI mAna (21) 3. anaMtAnubaMdhI mAyA (22) 4. anaMtAnubaMdhI lAbha (23) 5. apratyAkhyAnAvaraNa krodha (24) 6. apratyAkhyAnAvaraNa mAna (25) 7. apratyAkhyAnAvaraNa mAyA (26) 8 apratyAkhyAnAvaraNa lebha (27) 9. pratyAkhyAnAvaraNa kodha (28) . 10 pratyAkhyAnAvaraNa mAna (29) 11 pratyAkhyAnAvaraNa mAyA (30) 12 pratyAkhyAnAvaraNa lebha (31) ra3 saMjavalana krodha (32) . 14 saMjavalana mAna (33) 15 saMjavalana mAyA (34) 16 saMjvalana leba (35) cAritramohanIyamAM soLa kapAye pachI nava nekaSAya Ave. nokaSAya te kaSAyane utpanna thavAmAM kAraNabhUta che. A nekaSAya. nIce pramANe. 1. hAsya - kAraNa vagara ke sakAraNa hasavAnuM thAya, smita thaI jAya, mazkarI sUjhe athavA gammata karavAnuM sUjhe, khaDakhaDa hasAI jAya, te sarvane samAveza hAsya nAmanA kaSAyamAM thAya che. bhAMDaceSTAne paNa A hAsyamAM samAveza thAya che. 2. rati-manamAM ja Ave, aMtaracittane pratibaMdha thAya, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 129 paugalika vastunA saMgamAM manamAM ekAgratA ane sAthe lubdhatA thAya te rati nAmane nokaSAya kahevAya che. nimitta maLe ke na maLe, akAraNa ke niSkAraNa, sAMsArika, paugalika majA Ave, te sarva rati samajavI. 3. arati--iMdriyane pratikULa viSaye maLe tyAre cittamAM uga thAya, manamAM kakaLATa ke glAni thAya, te arati nAmane nekaSAya che. keIvAra arati mATe kAraNe maLe che, jevAM ke kharAba mANasa TIkA-niMdA kare, vepAramAM nukasAnI Ave, gharanA mANasa mAMdA paDe ke marI jAya, Ave vakhate manamAM je UMcAnIcA thaI javAnuM bane te; ane kaI vAra vagara kAraNe arati thAya che. Aje jANe kAMI goThatuM ja nathI ema lAge te animitta ke akAraNa arati. rati ane arati bane ArtadhyAnanAM kAraNa bane che. aniSTasaMga arati karAve che. ' 4. zoka--dana, moM vALavAM, chAjiyAM levAM, dilagIrI karavI, mAthAM phUTavAM. A zoka ghaNuMkharuM nimittathI prasaMge thAya che, koI vAra vagara kAraNe paNa thAya che. ISTaviyega enuM mukhya kAraNa hoya che.' - pa. bhaya-~bIka sanimitta ke ninimitta. enA sAta prakAra batAvyA che. adhama ke duSTa athavA bhayaMkara manuSyane joI bhaya lAge te ilekabhaya (1). bhUta, preta, vyaMtara, jheDa vagerene manamAM bhaya lAge te paralekabhaya, (2). cera paisA lUMTI jaze, khAtara pADaze, InkamaTekSa prephITekSa bharavA paDaze, ke kepITala levI thaze ke kaMTrole Avaze tene bhaya te AdAnabhaya (3). vIjaLI, moTaragADInA akasmAtane bhaya te akasmAtamaya (4). nekarI jaze, chokarAM bhUkhe maraze, khAve pIve TaLI javAze evI phikara e AjIvikAbhaya (5). ociMtu hArTa phela thaI jaze, maMdavADamAMthI sAruM nahi thAya evI ciMtA thayA kare, te maraNubhaya (6). duniyAmAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie ka / AbarU jaze, apakIti ke apayaza thaze, leke vAMku' khelaze, e bhaya te apayazabhaya (7). 6. duga chA--du dhane sUMghatAM nAka macakoDavuM, rastA para koi Dugela hAya ke kharAba vAsa AvatI haiAya tyAre nAka maraDI thuMkavuM te jugupsA nAmanA nAkaSAya. A chae nAkaSAyane 'hAsyaSaka' paNa kahevAmAM Ave che. 'hAsyaSaka' zabda uparanA hAsyathI mAMDIne chae nAkaSAyanA samu. yavAcaka zabda che. 130 nava nAkaSAyamAM traNa veDha Ave che. veda eTale kAma. kAmadeva puSpadhanvA. bahu AkarA che. enA uya thAya tyAre prANI tadna paravaza banI jAya che, ene kAma sivAya bIjuM sUjhatuM nathI, enAmAM viveka ke maryAdA echAM thatAM jAya che ane ghaNIvAra e prANI tadna parAdhIna banI jAya che. vedanA uddaya vakhate prANI bhAre tIvra karmo bAMdhI le che, bhAre cIkaNA rasa jamAvatA jAya che ane tadna avaza khanI jAta paranA kAbU vadhatAocho khAi ese che. juvAnIne divAnI kahevAmAM Ave che. e vedanA traNa prakAra che--puruSaveda, strIveda, napu sakaveda. 1. puruSaveda--strI sAthe viSayasevananI icchA thAya, viSaya sevana thAya, spena sukhano anubhava ke vicAra thAya, AliMgana sevana thAya ane manamAM strInAM sparzana, AliMgana, leTananA vicAre AvyA kare tene 'puruSaveda' kahevAya che. zleSmanA jorathI jema khaTAza bhAve tema puruSavedanA jorathI zrIbhAga game. A puruSavedane tarakha lAnA agni sAthe sarakhAvI zakAya. enA bhaDakA mATA thAya, sparzanArttithI e vadhAre cetavAya. ene sevananI utAvaLa paNa bahu thAya. paNa sevana karyo pachI e agni turata zamI jAya. 2. strIveda--khI vedanA prakAra strIveda kahevAya che. strIne spana, viSayabhAganI icchA thAya, puruSa sAthe saMyAga karavAnuM mana thAya tyAMthI mAMDIne viSayasevana, bhAga, cALAcUMthaNA, vagere strI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 131 vedanA udayamAM Ave. pittanA jorathI jema miSTAnna bhAve tema strIvedanA udayathI puruSa sAthe bhegA kare game. strIvedane lIMDInA agni sAthe sarakhAvela che. agni cetAvyA pachI enI garamI vadhatI jAya ane kalAka sudhI cAle. karasparzana, cuMbana vagerethI e kAmAgni vadhatuM jAya che. puruSaveda karatAM strIvedane kALa ghaNo vakhata pahoMce che. 3. napuMsakada-trIje vedane prakAra napuMsakaveda kahevAya che. emAM strI ane puruSa baMnene bhegavavAnI cAlu IcchA rahyA kare che. tiryaMcAmAM, vanaspatimAM ane koI koI manuSyamAM A vedane udaya hoya che. pitta ane kSemanA jeranI asara taLe khaTAza, khArAzanI IcchA thAya tenA je A nagaradAha samAna veda che. gAmamAM meTI Aga lAgI hoya ke kacarAne samUha ukaraDe baLate hoya ane tenI Aga jema dhuMdhavAyA ja kare ane bahu dIrgha samaya cAle ane AkarI hoya tenA je A napuMsakveda che. napuMsakavedanA udayathI jAgrata thayela viSayakAma nivRtta thAya nahi. - A traNa prakAranA vedane hAsyaSaTraka sAthe meLavatAM nava neka SAya thAya. cAritramehanIyanI saLa prakRti upara joI gayA. (pra. 128). tenI sAthe nIcenI nava prakRti meLavavI. kula 25 prakRti cAritramehanIyanI A rIte thAya. 17. hAsya (36) 18. rati (37) 19. arati (38) 20. zoka (39) 21. bhaya (40) 22. jugupsA (41) 23. purUSada (42) 24. strIveda (3) 25. napuMsakaveda (44) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra jana daSTie kama A cAritrahanIyanI 25 prakRti sAthe darzanamohanIyanI upara varNavela traNa prakRti meLavatAM mehanIya karmanI 28 prakRti thaI. A mehanIya karmane dArU sAthe sarakhAvela che. upara jaNAvyuM tema, dArUnI asarathI jema prANI pitAnI jAta para kAbU gumAvI bese che tema A karmanI asarathI prANI pitAnI jAta para kAbU gumAvI bese che. e mahA AkaruM ane saMsAramAM rakhaDAvanAra karma hoI ene karmane rAjA kahevAmAM Ave che. cetanAnA samyakatva (=darzana) ane cAritraguNane rokavAne ene svabhAva che. A mehanIya karma cetananA darzana ane cAritra jevA be moTA guNene rokanAra hovAthI ene ghaNuM AkaruM karma gaNavAmAM AvyuM che. ane cAra ghAtakarmamAM enuM sthAna trIjuM Ave che. AMtaradaSTie rAga ane dveSa enA vikAre che ane sparzana, rasana, ghANa, cahyuM ane zravaNa e ene bAhya AvirbhAve che. ene barAbara oLakhavA mATe zrI upamitibhavaprapaMcAkathAne ethe prastAva vicAravA yecuM che. tyAM AThe rAjA(karmomAM ene mahArAjAnuM sarvocca sthAna ApyuM che. rAgadveSane enA putro batAvyA che. viSayAbhilASane ene maMtrI batA vyA che. seLa kaSAyane enA siMhAsana pAse ramatAM, gela karatAM bALake batAvyAM che. makaradhvajane tAbAne nAne rAjA batAvyuM. che. ratine enI rANI banAvI che. hAsya, bhaya ane zokane makaradhvaja sAthe puruSa tarIke besADayA che. ane aratine strI tarIke besADI che. tucchatAne hAsyanI patnI tarIke batAvI che. A AkhA asarakAraka rUpakanuM sthAna cittavRtti aTavImAM pramattatA nadImAM AvelA talisita beTamAM mUkI, tyAM cittavikSepa maMDapamAM tRSNa nAmanI vedikA mUkI, te para viparyAsa siMhAsana para mahArAjA maharAyane besADyA che. varNana adbhuta che, rUpaka mudAma che, meharAyane enA kharekharA AkAramAM citrapaTa rUpe hadaya sanmukha rajU karavAnI emAM bhavya yejanA che ane vAMcanane badalo Ape. tevuM tAdaza varNana tyAMthI prApta thAya tema che. * Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttaraprakRtio 133 5. AvuM karmanI uttaraprakRtio pratyeka bhavamAM saMsAramAM pharatAM rakhaDatAM keTale vakhata rahevuM tenuM nirmANa A AyukarmathI thAya che. ene heDa sAthe sarakhAvavAmAM Avela che. lAkaDAnI ke leDhAnI heDa kedIne pakaDI rAkhe che, ene khasavA detI nathI, tema AyuSyakALa daramyAna A karma prANIne e gatimAM jakaDI pakaDI rAkhe che. devagatimAM jAya tyAM keTale kALa rahevuM te A AyukarmamAM nakkI thAya che. te pramANe manuSyagati, tiryaMcagati ane nArakanuM samajavuM. devenAM sthAna uparanA bhAgamAM ghaNAkharAM che, DAM nIce paNa che. denA cAra vibhAge batAvyA cheH bhuvanapati, vyaMtara, tika ane vaimAnika. nArakIo sAta batAvI che. tyAMnI vedanA bhayaMkara hoya che. tiryaMcanA pAMca vibhAga paDe che-eka iMdriyavALA, be indriyavALA, traNa iMdriyavALA, cAra IdriyavALA ane pAMca IndriyavALA. pAMca iMdriyavALAmAM jaLacara, sthaLacara ane khecara Ave che. devagati, manuSyagati, tiryaMcagati ke nArakImAM javAnuM jyAre prANIne thAya tyAre tyAM keTale kALa rahevuM tenuM nirmANa A Ayukarma kare che. A heDa jevuM karma aghAtI che. A karma pote kAMI sukhaduHkha nIpajAvatuM nathI, paNa sukhaduHkhanA AdhArabhUta zarIramAM A jIvane e heDanI jema pakaDI rAkhe che. enI cAra prakRti nIce pramANe thAya. .. . 1. devAyu (45) 2. manuSyAya (46) 3. tiryaMcAyu (47) 4. narakAyu (48). A AyuSyakarma AtmAnA avinAzI guNane roke che. AtmAne pitAnA mULa svabhAve vinAza pAmavAnuM hatuM nathI. ene A karma pudagaLa saMge rakhaDAve bhaTakAve che. A karma aghAtI che. AyuSya Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jaina dRSTie ka kamathI prANInA AvatA bhavamAM rahevAnA kALanuM nirmANa thAya che. gatinAmakarmane anusAre te te gatinA bhAgeAnA bhAjanabhUta ane tyAM javAnA hetubhUta AyuSyakarma AgalA bhavanA chevaTanA trIjA, navamA ke sattAvIzamA vibhAgamAM mukarara thAya che ane te ekabhavasaMvedya ja hAya che. 6. nAmakarmanI uttaraprakRtie citAro citra cItare, temAM vividha raMga pUre, tema prANIne prANu dhAraNa karAvI navA navA AkAro, nAme, rUpA dhAraNa karAve, enI pAse navI navI vicitratA karAve, citravicitra svare Ape, rUpALApaNuM, kadarUpApaNuM', yaza, apayaza vagere navanavA AkAra ane bAhya svarUpa dhAraNa karAve, temAM pherave te nAmakarma. nAma ane rUpanI sarva vividhatA A nAmakarmamAM samAya che. A vividhatAne samajavA nAmakanI prakRtinA cAra vibhAgo pADIe. nAmaka nI prakRtinA cAra vibhAgA prathama vibhAgamAM cauda piMDaprakRti Ave che. piMDaprakRti eTale jenA peTAmAM avAMtara prakRti hoya te. piMDa eTale samUha. AvI pi'prakRti 14 che. bIjo vibhAga pratyekaprakRtinA che. pratyekaprakRti ATha che. pratyekaprakRti mAtra eka eka prakAranA AvirbhAvanA muddAne rajU kare che. pratyeka pratyekaprakRtinA vAMtara bhedo nathI. nAma ane rUpanI vividhatA karanAra trIjA vibhAgamAM trasadazaka ane ceAthA vibhAgamAM sthAvaradazaka (jenA paricaya nIce thaze) Ave che; te pratyeka daza daza hAvAthI nAmakarmanI kula 42. prakRti thAya che. piDa prakRti 14, pratyekaprakRti 8, trasadazaka 10, sthAvaradazaka 10, AvI rIte 4ra nAmakarmanI prakRti paikI 14 piMDa prakRtinA 65 peTAvibhAgA thAya che athavA bIjI rIte 75 vibhAga. thAya che. temane alaga alaga gaNatAM-- Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 kamanI uttara pravRtio 6pa (athavA 75) DiprakRtinA vibhAge pratyeka prakRtinA alaga alaga svarUpa 10 trasadazaka sthAvaradazaka - 93 (athavA 103) nAmakarmanI kula prakRtie A rIte nAma karmanI 93 athavA 103 prakRti thAya che. tenI vigata sAthe paricaya thaze eTale A vAta pRthakkaraNapUrvaka khyAlamAM AvI jaze ane tyAre A nAmakarma kevuM ane kevA prakAranuM aptaraMgI citarAmaNa kare che te samajAze. prANInuM dareka bAbatamAM alaga alaga vyaktitva kevuM thAya che tene khyAla A nAmakarmamAM Avaze. tenA dAkhalAo ApI mULa bAbata spaSTa karavAne prayatna paNa karavAmAM Avaze. prathama 14 piMDa prakRtine paricaya karIe. nAmakarma paryAyane anulakSe che, e A vakhata tenI vicAraNAmAM dhyAnamAM rAkhavuM. nAmakarmanI cauda piDaprakRti ane temanA avAMtara bheda piMDaprakRti 14 che-1. gatinAma, 2. jAtinAma, 3. zarIranAma, 4. aMgopAMganAma, pa. baMdhananAma, 6. saMghAtananAma, 7. saMhanananAma, 8. saMsthAnanAma, 9. varNanAma, 10. gaMdhanAma, 11. rasanAma, 12. sparzanAma, 13. AnupUvInAma, ane 14. - vihAgatinAma. - A 14 piDaprakRtine prathama oLakhIe ane tenA avAtarabhede vicArI jaIe eTale ene spaSTa khyAla Avaze. 1. gatinAma--enA cAra avAMtara vibhAga che. saMsAramAM bhamatAM prANI cAra gatimAM jAya che. e cAramAM AkhA saMsArane samAveza thaI jAya che. jenA udayathI prANIne deva tarIke oLakhIe te devagatinAma, jenA udayathI prANIne manuSya tarIke oLakhIe Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jaina daSTie karma te manuSyagatinAma, jenA udayathI prANIne tiryaMca tarIke oLakhIe te tiryaMcagatinAma ane jenA vipAkane pariNAme prANIne nArakIne nAme bolAvIe te narakagatinAma. A rIte cAra gatinA marma thAya che. 1. devagati nAmakarma (49) 2. manuSyagati nAmakarma (50) 3. tiryaMcagati nAmakarma (51) 4. narakagati nAmakarma (52). tiryaMcagatine aMge eTaluM spaSTa karavAnI jarUra che ke emAM janAvara, pazu, pakSI, kIDA, mAMkaDa, mAkhI, vanaspati, pANI, agni Adi ne samAveza thAya che. saMkSepathI kahevAmAM Ave te deva, manuSya ane nArakone bAda karIe te bAkInA sarva saMsArI che tiryaMcagatinA kahevAya che. dareka gati paryAya sUcave che. eka paryAyamAMthI bIjA paryAye javAnuM thAya eTale manuSya maTIne deva thAya ke janAvara maTIne mANasa thAya, e gati che, hilacAla che, cAla che. eTale A prathama piDaprakRtine gati kahevAmAM Ave che. A gati pAribhASika zabda che ane jaina graMthamAM uparanA arthamAM ene vAraMvAra upayoga thAya che. ApaNI sAme hemacaMda nAmane mANasa khaDe che. te mANasa thaye e cAra gatimAMthI manuSyagati nAmakarmanuM phaLa samajavuM. 2. jAtinAma-enA pAMca avAMtara bheda che. jAti eTale bhedasUcaka varga samAnadhamIone eka jAti nIce mUkAya. Indri pAMca che-sparzana, rasanA, ghANa, cakSu ane zrotra. Ane anukrama dhyAnamAM rAkhe. jene mAtra eka sparzana Indriya heya te eke. driya kahevAya. jene sparzana ane rasanA ema be indriye hoya te beIndriya kahevAya. jene sparzana, rasanA ane ghANa ema traNa Indriye hoya te triIndriya kahevAya. tema ja cauridriyane sparzana, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 (54) kamanI uttara pravRtio rasanA, ghANa ane cakSu hoya che. ane temAM zravaNendriyane umeravAthI paMcendriya thAya che. AmAM eTaluM lakSamAM rahe ke ekendriya jIvone mAtra sparzana Indriya ja hoya. sparzana sivAyanI bIjI Indriya ekalI na hoya, jema ke cakSu hoya tene tenI AgaLanI sparzana, rasana ane brANa jarUra heya. upara je cAra gati jaNAvI te paikI manuSya, de ane nArake te paMcendriya ja hoya. tiryaMce ekedriyathI mAMDIne paMcendriya hoya. AvA bIjA citrAmaNamAM jAtinA pAMca peTA vibhAgo thAya che. 1. ekedriya jAtinAmakarma (53) 2. beIndriya jAtinAmakarma 3. triIndriya jAtinAmakarma (55) 4. cerindriya jAtinAmakarma (56) pa. paMcendriya jAtinAmakarma (57) sAme hemacaMda paDe che. tene A pAMca prakRti paikI paMce* ndriya jAtinAmakarmane bhegavaTo che ema samajavuM. 3. zarIranAma-A trIjI zarIranAmanI piDaprakRtinA pAMca prakAra che. A pAMca prakAre samajavA yogya che. te manuSya ane tiryanAM zarIrane audArika zarIra kahevAmAM Ave che. e khAsa jaina pAribhASika zabda che. vivecanakAro ene mATe kahe che ke pradhAnArthaka "udAra zabda parathI enI vyutpatti thaI zake che. manuSyanA zarIrathI mekSa sAdhI zakAya mATe zarIramAM ene prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. e vyutpatti game te che, paNa A audArika zarIramAM sarva jaLacara, sthaLacara, becara, tiryaMce ane vanaspati, pANI, agni Adi sarva tiryaMce nAM zarIrane samAveza thAya che. asthi, majajA, meda, lehI vagerenAM tathA pIMchAvALAM, mAMsapezIvALAM, cAmaDIvALAM, aMDaja, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jane daSTie kamara svedaja, pitaja, garbha ja, iDA vagara ke garbhadhAraNa vagara svayaMbhU pedA thanAra (saMmurichama) jenA zarIre mATe sAmAnya nAma audArika zarIra che ane je karmane kAraNe evA pudgaLethI A zarIra baMdhAya tene audArika zarIra nAmakarma samajavuM. deve ane nArakone vaikiya zarIra hoya che. e zarIrane nAnuM moTuM karI zakAya, surUpamAMthI kurUpa banAvI zakAya, becarathI. bhUcara thavAya, bhUcarathI khecara thavAya, AvI vividha kriyA je zarIrathI karI zakAya te zarIrane vaikriya' zarIra kahevAmAM Ave che. deve ane nArakone e zarIra bhavapratyayI hoya che. manuSya galabdhithI TUMka samaya mATe evuM vaikriya zarIra karavAnI zakti prApta karI zake. keI tiryaMca paNa AvA zarIrane banAvavAnI zakti keLavI zake. trIju AhAraka zarIra. ati vidvAna asAdhAraNa jJAnI pitAne kaI zaMkA thAya tenuM nivAraNa karavA athavA tIrthakaranI Rddhi jevA dUra dezamAM vicaratA tIrthaMkara pAse eka hAthanuM ati pavitra nirmaLa zarIra banAvI mokale tene AhAraka zarIra kahevAmAM Ave che. AhAraka zarIranI vargaNAe ati sUkSama ane sphaTika jevI taddana nirmaLa hoya che. je karmanA vipAkarUpe A zarIra baMne tene AhAraka zarIra nAmakarma kahevAmAM Ave che. ene samayakALa bahu TUMka hoya che. apramatta yatine ene mATenI labdhi-zakti prApta thAya che. AhAraka zarIra dUra dezamAM zaMkAsamAdhAna mATe jAya tyAre paNa labdhivaMta prANInuM asala audArika zarIra te hoya tyAM ja rahe che. * zarIramAM pAcanazakti-garamIne utpanna karanAra, bahArathI lIdhelA AhArane pacAvanAra zarIrane tejas zarIra kahevAmAM Ave che. parabhavamAM jatAM A zarIra dvArA padugaLane AhAra karI tenAthI cetana zarIra bAMdhe che. A tejas zarIrathI koI vyakti Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 139 zakti utpanna karI sAmAne bALI nAkhavA jeTalI dhRSTatA paNa karI zake che, paNa te kadAcika ja hoya che. karmavargane AtmA sAthe saMbaMdha thAya, AgaLa jaNAvyuM tema kSIranIranA saMganI jema cetana ane karma eka thaI gayA che ema lAge athavA bahAranI karmavargaNAne laI karma tarIke tene pariNamAve e "kAmaNa zarIra' kahevAya che. saMkSepamAM kahIe te karmanA AkhA mALakhAne (jIvane bAda karatAM je rahe tene) kArpaNa zarIra kahI zakAya. karma dareka samaye baMdhAya che eTale A kArpaNa zarIramAM pratyeka samaye vadhaghaTa ane pheraphAra thayA kare che. maraNa vakhate prANI sAthe A kArmaNa zarIra ane uparanuM cothuM taijas zarIra sAthe jAya che. audArika zarIra sthULa hoya che. AgaLanA zarIre uttarottara sUkSama sUphamatara thatA jAya che. (tasvArtha 2.3738).. A rIte pAMca prakAranAM zarIra thayAM. jIvanuM kriyA karavAnuM sAdhana zarIra che. audArika zarIrane bALI zakAya. tenuM chedanabhedana thaI zake. zarIranAmanI trIjI piDaprakRtinI nIce pramANe pAMca. peTA prakRtio bane. . 1. audArika zarIra nAmakarma (58) 2. kriya zarIra nAmakarma (59) 3. AhAraka zarIra nAmakarma (60) 4. tejasU zarIra nAmakarma (61). . 5. kArpaNa zarIra nAmakarma (62) ApaNI sAme Ubhela hemacaMdabhAIne dArika zarIra che. ane tejas ane kAzmaNa zarIra paNa che. tejas vagara ene janma ane lehInuM pharakavuM ane pAcana azakya che. ane karma te enA dekhAva parathI enA kapALamAM vividha rUpe lakhAyelAM paDyAM che. 4. aMge paganAma--zarIrane aMge pAMga hoya che, arthAt zarIrane aMge hoya che, upAMgo hoya che ane aMgopAMga hoya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jaina STie kama aMga ATha che--e hAtha, e uru (jaMghA-sAthaLa), pITha (vAMsA), mAthuM (zira), ura (hRdaya-haiyuM) ane udara (peTa). 'upAMga'-aMgane lAgelAM te upAMga. hAthapaganI AMgaLIo, jaMghAne lAgela DhIMcaNa, vagere. 'aMgopAMga' eTale AMgaLInA sAMdhA (parvo), rekhA, vALa (mevALA), rAma. A aMge, upAMgo ane aMgepAMgeA prathamanA traNa audyArika, vaikriya ane AhAraka zarIrane hoya, tejasa ane kAmeNu zarIrane aMgeApAMgo na hoya, eTale aMgopAMga piDa prakRtinA traNa peTAvibhAgo nIce pramANe thayA. 1. audArika aMgApAMga nAmakarma 2. vaikriya agApAMga nAmakarma 3. AhAraka aMgopAMga nAmakarma (63) (64) (65) ApaNI sAme hemacaMdabhAI UbhA che. temane A agA pAMgA paikI audyArika zarIranAM aMgo che, upAMgo che, agApAMgo che. tejasa ane kAryaNu zarIra tA jIva sAthe kSIranIranI jema maLI rahyAM che, tethI temane aMgeApAMgA na heAya. vaLI temane aMgopAMge na hAvAnuM kAraNa e ke temane koI prakAranuM saMsthAna nathI. (saMsthA nanI samajUtI AThamI pi'DaprakRtimAM have pachI AgaLa Avaze.). 5. baMdhananAma--zarIranAM pugaLA navAM AvatAM jAya, jUnAM kharatAM jAya, te navAMjUnAMne arasaparasa joDavAnuM kAma baMdhana nAmakarma kare che. zarIranA pudgaLaparamANuone arasaparasa joDavAnuM ane navAne meLavI jUnA sAthe ekameka karavAnuM kAma A aMdhana nAmakarma kare che. e TInanA patarAne joDanAra reNu, e kAgaLane joDanAra zudara ane seAnAnI e ghugharIne joDanAra rALa je kAma kare che te A baMdhana nAmakarma kare che. pudgaLa pugaLa vacce amuka samaya sudhI saMbaMdha cAlu karavAnuM ke cAlu rAkhavAnuM kAma A baMdhana nAmakarma kare che. enAthI paramANu paramANu vaccene Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama'nI uttara prakRtio 141. saMbaMdha ma'dhAya che ane vikharAya nahi tyAM sudhI cAlu rahe che. ApaNA zarIramAMthI aneka paramANu chUTA thAya che ane aneka navA Ave che, temanA saMbaMdha joDanAra zakti te baMdhana nAmakarma. taijasU zarIranA cetana sAthe e saMbaMdha karAve che ane karmanA AtmA sAthe baMdha paNa e baMdhana nAma karma karAve che. parabhavathI AvI prathama AhAra karI zarIra khAMdhe tyAre sarvabaMdha kare che ane pachI zarIra chUTe tyAM sudhI vakhate vakhata dezabaMdha kare che. taijas ane kAryaNu zarIranA tA dezabaMdha ja hAya. pUrve grahaNa karelAM karma sAthe navAMne joDe eTale dezabaMdha ja thAya ane enA prAraMbhakALa na hAvAthI sarvabaMdhanA tyAM savAla ja rahetA nathI. A baMdhane pAMca zarIrane hAvAthI tenA pAMca prakAre nIce. pramANe paDe che. 1. audArika baMdhana nAmakarma 2. vaikriya baMdhana nAmakarma 3. AhAraka baMdhana nAmakarma 4. taijas baMdhana nAmakarma 5. kAmeNu baMdhana nAmakarma (66) (nF) (68) (69) (70) athavA baMdhananA bIjI rIte paMdara prakAra paNa thaI zake. AgaLanAM audArika pudgaLA sAthe navAM audArika pudgaLAnuM a'dhana karAve, athavA vaikriyanAM cAlu pugaLA sAthe vaikriyanAM navAM pugaLAnAM dezabaMdha karAve ke te ja pramANe AhArakanAM cAlu pugaLA sAthe navAM AhAraka pudgaLAnuM baMdhana thAya te traNa prakAra. upara jaNAvyuM tema zarIra bAMdhavAnI zarUAtamAM sarvama dha ane pachI dezakha`dha thAya. audArika pudgaLA sAthe taijas pugaLAnA meLa baMdhAya, ekatA thAya, tema ja vaikriya puddagaLAnA taijaspuphrUgaLA sAthe baMdha thAya te bIjo prakAra ane AhAraka zarIrane taijasU pugaLA sAthe madha thAya te trIjo prakAra. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra jaina daSTie kama te ja pramANe dArika, vekiya ane AhAraka pudgone kAmaNa pudgaLa sAthe meLa baMdhAya, ekatA jAge, tenA traNe prakAra thAya. A mizrabaMdha audArikane taijas ane kAzmaNa bane pudgaLa sAthe thAya. tenA traNa prakAranA (audArika vekiya AhA. raka) pudgaLa sAthe baMdhanA traNa prakAra thAya. ane tejas pudugaLane tene pitAnAM navAM pugaLa sAthe saMbaMdha thAya te tathA kArmaNa pudugaLane kAzmaNa sAthe saMbaMdha thAya te ane taijas kArmaNane arasaparasa saMbaMdha thAya te ema traNa prakAra bane. AvI rIte zarIranA pugaLane arasaparasa saMbaMdha joDavAne aMge paMdara prakAranA baMdhane zakya che, bAkInAM baMdhane azakya che. jo ke A paMdara prakAranI zakyatA che tethI tenI atra vivakSA karI che, bAkI e prakAre agatyano bhAga bhajavatA nathI. karmanI 158 prakRti gaNavAnI hoya tyAre paMdara baMdhana thAya che. AmAM jarA paNa gUMcavAI javA jevuM nathI. pAMca zarIrane oLakhyA pachI baMdhanane pAMca gaNavAM ke paMdara gaNavAM temAM phera paDatuM nathI. paMdara baMdhane nIce pramANe thAya. te gaNatAM karmanI cAlu prakRtigaNanAnI saMkhyAmAM prathamanI saMkhyA 66thI cAlu rahe, kAraNa ke temAM pAMca athavA paMdarane vikalpa che. paMdaramAM pAMcane samAveza thaI jAya che. 1. audArika audArika baMdhana nAmakarma (66) 2. vaikiya vaikriya baMdhana nAmakarma (67) 3. AhAraka AhAraka baMdhana nAmakarma (68) 4. audArika taijasU baMdhana nAmakarma 5. vekiya taijas baMdhana nAmakarma (70) 6. AhAraka tejasU baMdhana nAmakarma (71) 7. audArika kArpaNa baMdhana nAmakarma 8. vaikiya kArmaNa baMdhana nAmakame (73) (72) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) kamanI uttara pravRtio 143 9. AhAraka kArpaNa baMdhana nAmakarma (74) 10. audArika taijas kArmaNa baMdhana nAmakarma (75) 11. vaikiya taijas kArmaNa baMdhana nAmakarma 12. AhAraka taijasU kArma baMdhana nAmakarma (77) 13. tejasU tejasU baMdhana nAmakarma (78) 14. kArpaNa kArmaNa baMdhana nAmakarma (79) 15. taijas kArmaNa baMdhana nAmakarma A paMdara prakAramAM paraspara meLa bAjhavAnI zakyatAnI gaNatarI ane zakya teTalA prakAranI gaNanA che. atyAra sudhI zarUAtathI mAMDIne sittera athavA eMzI prakRti thaI e vAta dhyAnamAM rAkhavI. saMghAtana chaThThI piDaprakRtine khyAla spaSTa thatAM A baMdhananI hakIkata barAbara samajAI jaze. 6. saMghAtananAma -saMAtati eTale ekaThAM kare. jevI - rIte khaMpALIthI tarakhalAne ke ghAsane ekaThuM karavAmAM Ave ke pAvaDAthI mATI, gAre ke cUne ekaThAM karavAmAM Ave tema audArika pudugaLane AtmA tarapha kheMcI lAve athavA vaikriya, AhAraka, taijasU ke kAmaNa pugaLane cetana tarapha kheMcI lAve te saMghAtana nAmakarma kahevAya. matalaba e thaI ke saMghAtananAmakarmane laIne prANI svayegya audArika pudgaLane rAzi kare, tene baMdhana nAmakarmane laIne bAMdhe ane aMge pAMga nAmakarmane laIne hAthapaga vagerenA AkAre ghaDe. A rIte saMghAtananA pAMca prakAre thAya. 1. audArika saMghAtana nAmakarma (81) 2. vaikriya saMghAtana nAmakarma (82). 3. AhAraka saMghAtana nAmakarma (83) 4. tejasU saMghAtana nAmakarma (84) 5. kAmaNa saMghAtana nAmakarma (85) have ApaNI sAme khaDA rahelA hemacaMdabhAIne paricaya karI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jaina daSTie kamara e. eNe dArika saMghAtananA eka jere audArika pudugaLe ekaThAM karyA hoI tenAthI audArika zarIranuM baMdhana karyuM ane dArikanAM aMgopAMgo bAMdhyAM. AmAM saMghAtana, baMdhana ane aMgopAMganI prakRtine upayoga thaye. e zarIra bAMdhavA mATe taiyu ane kAzmaNa zarIranI te jarUra che ja eTale eNe taiksa ane kArya saMghAtanA ane baMdhananA prakArano upayoga karyo. ane taijasu-kAzmaNane upara jaNAvyuM tema aMge paga te che ja nahi eTale eNe aMgopAMga baMdhana ane saMghAtanamAMthI kaI kaI prakRtine upayoga karyo te manamAM gaNI levuM ane dhyAnamAM rAMkhavuM ke hemacaMdanuM haja te zarIra ja baMdhANuM che, temAM AkAra, saMskAra vagere ghaNuM bAkI che. ane hemacaMdabhAI manuSya che e paNa dhyAnamAM rAkhavuM. have hemacaMdabhAIne vadhAre paricaya karavA mATe karmaprakRtine vadhAre oLakhIe.. 7. sahana nanAma-manuSya ane tiryaMcanA audArika zarIranAM hADakAMnI racanA ane enA sAMdhAone meLa bahu mahatvane bhAga bhajave che. mana para kAbU lAvavA mATe majabUta zarIra joIe. sakhaLaDakhaLa hADakAM hoya te ekAgratA pUrI na thaI zake. hADakAMnA sAMdhAone aMge prathama traNa zabdone jANI levA jarUrI che. ApaNAM atyAranAM zarIranAM hADakAM te ekabIjA sAthe lagADelAM hoya che, paNa khUba majabUta zarIranAM hADakAM te banne bAjue AkarAM baMdhane bAMdhelAM hoya ane temane pakaDI rAkhavA temanI upara eka nAnuM bASabha" nAmanuM trIjuM hADakuM hoya che, e traNene bhede tevI jevI hADakAnI je khIlI hoya tene "vaja' kahevAmAM Ave che, ane banne bAjunA markaTabaMdhane "nArA kahevAmAM Ave che. markaTabaMdha eTale majabUta pakaDa. vAMdarI eka jhADathI bIjA jhADa para Theke tyAre tenuM baccuM tene peTethI pakaDI rAkhe teve Akare je baMdha hoya tene markaTabaMdha kahevAmAM Ave che, emAM eka hADanA cheDA bIjA hADanA cheDAne vaLagI rahe che. be hADakAMnI pharate. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 15 nArAja nAmane baMdha, bene majabUta pakaDavA mATe trIjuM nAnakaDuM hADakuM te RSabha ane vacce khIlI te vA. AvI rIte pATo, khIlI ane nAnA hADathI arasaparasa lAgI rahela hADakAnA meLApavALA zarIrane "vaja0SabhanArAza saMghayaNavALuM zarIra kahevAya che. A prathama vibhAga thaye. be hADakAMne markaTabaMdha hoya ane tenI upara trIjuM nAnakaDuM hADakuM temane majabUta pakaDI rAkhanAra hoya, paNa vajI khIlI na hoya te bIja' "bASabhanArAca saMghayaNa". be hADakAne joDanAra markaTabaMdha hoya, paNa trIjuM hADakuM (ASabha) ane khIlI na hoya te trIjuM "tArAcasaMghayaNa. zarIramAM be hADakAMne joDavA mATe eka bAju markaTabaMdha ane bIjI bAju khIlI hoya te AvA prakAranI hAkaDAMnI saMdhine "ardhanArAca saMghayaNa" kahevAya. be hADakAMnI vacce mAtra khIlI (vajI) hoya jenAthI te joDAyelAM rahe te tevAM hADakAMnA sAMdhAvALA zarIranA bAMdhAne "kAlikA saMghayaNa kahevAya che. ane je asthisaMdhimAM pATe (nArAca) na hoya, koIpaNa bAjue baMdhana (bAlabha) na hoya ke hADakAM hADakAne joDanAra khIlI (vA) paNa na hoya paraMtu ema ja hADakAM hADakAMne vaLagelAM heya e saMdhibaMdhane chevaTuM (sevArta) saMghayaNa kahevAya che. ' A saMghayaNe audArika zarIrane ja hoya, vaikriya ke AhArakane na hoya kAraNa ke temane hADakAM ja na hoya. saMghayaNa eTale hADakAMne meLApa. hADakAMnA sAMdhAne majabUta karanAra pATA jevuM bIju hADa te pariveSTita paTa athavA trASabha kahevAya. enI pharate bharaDe de tevI majabUta pakaDa te "nArAca" ane vacce majabUta karanAra ane joDAyela rAkhanAra khIlI te "vA' kahevAya. eTale vAtrASabhanArAca saMghayaNamAM be hADakAMnI pharate markaTabaMdha, bene khUba maja Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jaina daSTie kama bUtAIthI pakaDI rAkhanAra Sabha nAmanuM nAnuM hADakuM ane vacce hADakAnI majabUta khIlI hoya. A rIte saMghayaNa-asthisaMdhinA cha prakAra thAya. 1. vajAtrASabhanArAca saMghayaNanAmakarma 2. 2SabhanArI saMghayaNanAmakarma (87), 3. nArA saMghayaNanAmakarma 4. ardhanArI saMghayaNanAmakarma (89) 5. kalikA saMghayaNanAmakarma (90) 6. chevaTuM saMghayaNanAmakarma ApaNA hemacaMdabhAIne prathamanA pAMce saMghayaNa nathI. ene nasIbe charuM cheva saMghayaNa Avela che. enAM hADakAM arasaparasa : lAgIne rahelAM che. nathI enI pharate pATo, nathI ene baMdhana ke nathI emAM vacce hADakAMnI khIlI. audArika saMghatine ekaThAM karelAM audArika pugaLanAM audArika baMdhanane pariNAme audArika aMge paga jamAvI beThelA e bhAIne nasIbe khaDakhaDatAM hADakavALuM saMghayaNa AvyuM che. devatA ane nArakIne saMghayaNa na hoya. pUrva kALamAM zarUAtanAM pAMca saMghayaNe paNa hatA. vartamAnakALe ApaNuM jANItI duniyAmAM te chachuM saMghayaNa ja labhya che. mekSa javA mATe je zarIrabaLa joIe te prathama saMhananamAM ja labhya che. ane dhyAna mATe je zarIrabaLanI jarUriyAta che te prathamanA traNa saMhanane pUruM pADI zake che. (tasvArtha. 27). mAnasika baLane AdhAra zarIra che ane zarIrabaLane AdhAra zarIrabaMdhAraNa para nirbhara che. dhyAnanI vyAkhyAmAM spaSTa karela che ke uttama saMhananavALAnuM eka viSayamAM aMtaHkaraNanI vRttinuM sthApana (ekAgratA) e "dhyAna" kahevAya. AvuM dhyAna prathamanA traNa uttama saMghayamAM zakya che. 8. saMsthAna-zarIrabaMdhAraNa sAthe zarIrane AkAra ke thave te saMsthAna nAmakarma nakkI kare che. saMghayaNamAM aMdaranAM hADanA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 147 meLanA prakArato hoya che, jyAre saMsthAnamAM zarIrane bAhya AkAra nakkI thAya che. cAre khUNA sarakhA hoya te uttama saMsthAnavALuM zarIra kahe vAya. "asa" eTale khUNA. dAkhalA tarIke, palAMThI vALIne paryakAsane eka vyakti beThela hoya ane tene hAtha vacce khoLAmAM mUkelA hoya, te vakhate jenAM cAre mApa sarakhA Ave, nAnAmAM na Ave te sarakhA mApavALuM uttama saMsthAna kahevAya. tene "samacatarastra nAma ApavAmAM Avela che. bane jaMghAnA nIcalA bhAgane paga upara mUkavAthI ane nAbhi upara cattA DAbA hAtha upara catte jamaNo hAtha rAkhavAthI paryakAsa thAya che (hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra, 4.125). AvA paryakAsane beThA pachI jaghAnA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhInuM mApa, DAbA jAnu ane jamaNA khabhA sAthenuM mApa, jamaNu jAnu ane DAbA khabhA vaccenuM mApa ane palAMThInI pIThathI kapALa lalATa) vaccenuM mApa-e cAre mApa barAbara ekasarakhAM thAya, emAM jarApaNa vadhAro ghaTADo na thAya, te camacaturasa saMsthAna. zarIranAM sarva aMge sAmudrikazAstramAM batAvelAM uttama aMge pramANe lakSaNasahita hoya te samacatura saMsthAna kahevAya. uttama manuSyane ane devane A prathamanuM uttama saMsthAna hoya. sama eTale sarakhA, catu eTale cAra ane asa eTale khUNA. - nAbhi tUTI) upara zarIrane aradhe bhAga khUba suMdara ane AkarSaka hoya tene bIjuM " dha" saMsthAna kahevAya. jodha eTale vaDanuM jhADa. ene uparathI joyuM hoya te khUba phAlela suMdara dekhAya. nIcenA aradhA bhAgamAM mULiyAM pramANamAM AkarSaka na hoya. nAbhinI nIcenA bhAga ghATasarane suMdara AkarSaka hoya ane uparanA aMge hIna hoya te trIjuM "sAdi' saMsthAna hAtha, paga, cheka sarasa hoya ane hRdaya, piTa, Tha hIna Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jaina daSTie kama hoya te "kujI' saMsthAna caDyuM che. pIThe khuMdhavALAne A saMsthAnA heya. jyAM hAtha, paga, Deka adhama hoya paNa bAkInAM aMge mAnepeta ane sarasa hoya te pAMcamuM "vAmana" saMsthAna. AkhA aMganA avayava lakSaNa vagaranAM, vAMkAcUkAM ane ADAMavaLAM hoya hoya te chaThuM ane chelluM "huMDaka saMsthAna. zarIranA AkAra vizeSane saMsthAna kahevAmAM Ave che. A rIte cha prakAranI AkRtio thaI. saMsthAna dareka gatimAM hoya che. saMsthAnA nAmanI AThamI. piMDaprakRtinA cha bheda nIce pramANe thAya. 1. samacaturasa saMsthAnanAmakarma (2), 2. nyadha saMsthAnanAmakarma (93) 3. sAdi saMsthAnanAmakarma (4) 4. kuja saMsthAnanAmakarma (5) 5. vAmana saMsthAnanAmakarma (6) 6. huMDaka saMsthAnanAmakarma (97), ApaNu hemacaMdabhAIne nasIbe chelluM ane cha saMsthAna huMDaka saMsthAna AvyuM che. chellA saMghayaNavALAne te chaThTha saMsthAnA ja hoya. mAneti suMdara zarIra te prathama saMghayaNavALAne hoya. devagatimAM prathama saMsthAna heya. manuSyagatimAM chae saMsthAna lAbhe. tiryaMca ane narakagatimAM mAtra chaThTha huMDaka saMsthAna lAbha. zarIrane aMge enAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza uparAMta enA aMge paganI suMdara goThavaNa ne AkarSaka aMgaracanAne aMge haju eka nirmANa nAmakarma Avaze. te pratyekaprakRti (sAtamI) hoI. tene yathAsthAne AgaLa vicAravAmAM Avaze. (juo pR. 157). 9. varNa -jaina lekhako mULa vaNe pAMca batAve che. kRSNavarNa (black)-gaLI ke meMza athavA kAjaLa je raMganIlavaNa (skyblue) - lasaNIA je nIle , AsamAnI. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRti 14 A banne varNo azubha gaNAya che. emane pApaprakRtimAM gaNyA che. - haridravaNuM (yellow) - - haLadara jevA pILA vaNu. leAhitavaNuM (red) -- siMdUra jevA lAla, rAtA va. zvetavaNu (white) dUdha, zaMkha ke camelI jevA dhALe, -- sapheda va`. A pAMcamAMthI I paNa vaNu nuM zarIra hAya che. te eka raMganuM hAya che. jevA vanuM zarIra hAya tevA vanuM te kahevAya. haridra, leAhita ane saphedavaNa ne zubha gaNavAmAM Ave che. ApaNA hemacaMdabhAI sapheda vanA che. A pAMce varNa ceAthI cakSurindriyanA viSayeA che. indriyanA viSayeAnI gaNanA vakhate tenI upayeAgitA che. varNa ne aMge pAMca karmaprakRti A rIte thAya 1. kRSNavarNa nAmakarma (98) (99) 2. nIlavaNuM. nAmakarma 3. haridravaNu nAmakarma 4. lehitavaNuM nAmakarma (100) (101) 5. zvetavaNuM nAmakama (102) 10. gaMdha-zarIranI gaMdhanA e prakAre hAya che. gadha eTale vAsa. kapUra kasturI jevuM sugadhI zarIra te 'sugadhI' lasaNa DuMgaLI jevuM gaMdha mAratuM zarIra te durga'dhI'. A paikI suga MdhI zarIra puNyavatane hAya ane te zubhaprakRti gaNAya. AvuM suga"dhI zarIra te manuSyeAmAM mAtra tIrthaMkarane ke padminI strIne ja heya. eTale ApaNA hemacaMdabhAIne bhAge durgaMdha nAmakarmanA udaya dekhAI Ave che. gadha e nAkA viSaya che, trIjI ghrANendriyanA viSaya che. enA banne prakAranA khyAla indriyAnA viSayeAnI vicAraNA vakhate paNa dhyAnamAM rAkhavA caiAgya che. gaMdhane a Mge karmaprakRtinA be prakAra thAya-- Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jaina daSTie karma 1. durabhigaMdhanAmakarma (17) 2. surabhigaMdhanAmakarma (10) 11. rasa-rasane aMge prathama tenA pAMca prakAra joI laIe. tiktarasa - kariyAtAnA je kahe rasa te tIkha. dA. ta.. eLiye. kaTurasa - suMTha ane marI je kaTu svAda te Akare kaTu. A banne rase azubha gaNAya che. tiktarasa ane kaTurasanA artha jaina paribhASAmAM pharI jAya che, te para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. kaSAyarasa - haraDA beDA jevo ture rasate kaSAyarasa kahevAya che. Aspharasa - AmalI athavA lIMbune mATe rasa Armsa kahevAya che. madhurarasa - sAkara zeraDI ke dUdhane rasa te madhuramIThe rasa che. A rasanI aMdaraaMdaranI meLavaNIthI bIjA rasa thAya che. madhura ane kaTurasanA maLavAthI khAre (mIThAne) rasa-lavaNane rasa thAya che. A pAMca rasamAM kaSAya, Amsa ane madhurarasa zubha gaNavAmAM AvyA che. A pAMce rasa bIjI jihvA indriyanA viSaye bane che ane savAdiyA prANane pugaLAnaMdamAM rasa dharAvate banAve che. IndriyanA trevIza viSayamAM ene pAMca sthAna maLelAM che, te anyatra joIzuM, emane barAbara oLakhI rAkhavA jevA che. rasa-- nAmakarmanA nIce pramANe pAMca prakAre thayA- 1. tiktarasanAmakarma (105) 2. kaTurasanAmakarma. (16) 3. kaSAyarasanAmakarma (107) 4. AzlarasanAmakarma (108) 5. madhurarasanAmakarma (109) Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 151 12. sparza--enA be be viruddha sparzIne sAmasAme meLavatAM evA cAra yugale enAM thAya che. eTale sparzanI saMkhyA AThanI batAvavAmAM AvI che. gurusparza - leDhAnA goLAnA je bhAre sparza. mANasanAM zarIra leDhA jevAM hoya che. A azubha vibhAga gaNAya che. laghusparza - haLavo sparza. pIMchA ke AliyAnA rUnA pumaDA je sparza hoya, haLavuM phUla zarIra hoya che. A sparzane zubha gaNe che. parasparza - barachaTa sparza (rough). kATa khAI gayelA leDhA je, gAyanI jIbha je kaThaNa khaDabacaDo sparza. A sparzane azubha ga che. mRdusparza - suMvALa, mAkhaNa je. A sparza zubha che. zItasparza - ThaMDe, TADha, zItaLa sparza, barapha je, piSamAsanA pANI je. A zItasparzane azubha gaNavAmAM AvyuM che. te bahu sUcaka che. narakAvAsamAM zIta vAsA bahu AkarA gaNAya che.. uSNasparza -garama, Une, agni je, bhaDabhaDatA. Ane zubha gaNAve che. - rukSasparza - lUkhe, rAkha che, jemAM cIkAza jarA paNa na hoya te. A azubha che. * snigdhasparza - cIkAzavALa, cIkaNa, ghI, tela, guMdaranA sparza je, cUMTI rahe te. A zubha che. AmAM guru, khara, zIta ane rukSane azubha gaNavAmAM AvyA che. bAkInA cArane-laghu, mRdu, uSNu ane snigdhane-zubha gaNavAmAM AvyA che. - A AThe sparze sparzendriyanA viSaye che. ApaNA hemacaMdabhAImAM AmAMnA cAra ja sparze lAbhe, kAraNa ke guru hoya tyAM laghu na hoya ane khara hoya tyAM mRdu na hoya. enAmAM kyA . Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra jenI daSTie kama sparze che te ene hAtha aDADavAthI turata jaNAI Avaze. sparza nAmakarmanI e rIte ATha prakRtie thAya, te nIce pramANe che. 1. gurusparzanAmakarma (110) 2. laghusparzanAmakarma (111) 3. kharasparzanAmakarma (112) 4. mRdusparzanAmakarma (113) 5. zItasparzanAmakarma (114) 6. uSNasparzanAmakarma (115) 7. rukSasparzanAmakarma (11) 8. snigdhasparzanAmakarma (117) e sparze zarIrane aMge batAvyA che. e ja AThe sparzI sparzendriyanA viSaye thAya che. pAMca varNa (cakSune viSaya), be gaMdha (ghANane viSaya), pAMca rasa (rasendriyane viSaya) ane ATha sparza (spazendriyane viSaya) maLI vIsa viSa thayA. temAM zrotrendriyane traNa viSaye-zubha avAja, azubha avAja ane zubha azubha mizra avAjane bheLavatAM pAMca indriyanA trevIsa viSaye thAya. A viSayane oLakhavA e ati mahatvanI bAbata che. e bAbata atre prastuta na hovA chatAM ene ullekha karyo che. rAgakesarInA maMtrI viSayabhilASane e parivAra che ane saMsAramAM paribhramaNa karAvavAne aMge bhAre agatyanuM sthAna bhegave che. varNa, gaMdha, rasa ane sparza paikI nava azubha che ane agiyAra zubha che tenI vigata upara AvI gaI. 13. AnupUvI nAmakarma-AtmA kadI marate nathI, paNa eka zarIra mUkI anya jagAe jAya tene "maraNa kahevAmAM Ave che. bIjI vAta e che ke "samaya" e kALane ghaNe nAne vibhAga che. AMkha mIMcIne ughADIe teTalA palakArAmAM asaMkhya samaya thAya che. koI koI jIva kALa karIne sIdhA pitAne upajavAne Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 153 sthAne pahoMce che, paNa evuM na bane te samazreNIe jAya, bIje samaye upajavAnA sthAnanI samazreNIe pahoMce ane trIje samaye utpattinA sthaLe pahoMcI jAya. AvI rIte vartamAna zarIra mUkyA pachI ene upajavAnA sthaLa tarapha kheMcI janAra karmane "AnupUvI nAmakarma kahevAmAM Ave che. gheDAne cekaDAthI athavA baLadane nAthela dorAthI ene javAne sthAne kheMcI javAmAM Ave che, tevuM A AnupUvI nAmakarma che. e cAre gatine aMge hoya che. jene narakamAM javAnuM hoya tene tyAM laI janAra-doranAra karmane narakAsupUvI kahevAya che. e pramANe cAre gatinI AnupUvI cAra prakAranI che. kALa karIne jIva vakragatie jAya tyAM navIna bhavanA zarIra pahelAnI avasthAmAM A AnupUvI udayamAM Ave che. ane tene kALa eka ke be ke traNa samaya hoya che. enuM kArya navIna bhavamAM ene jyAM javAnuM hoya tyAM kheMcI javAnuM che. - cAra gatie A prakAranI AnupUva hoI zake, eka bhave jatAM te bhAgya AnupUrvI saMbhave. e rIte AnupUva karmanA nIce pramANe cAra prakAra paDe. 1. narakAnuM nAmakarma (118) 2. tiryagAnupUvI nAmakame (119) 3. manuSyAnuvI nAmakarma (12) 4. devAnuvI nAmakarma (121) ApaNuM hemacaMdabhAI manuSyabhavamAM AvyA tyAre AgalA - zarIrane viraha thatAM sIdhA jugatithI samazreNIe enI mAtAnA udaramAM AvyA haze ke vakragatithI manuSya AnupUvathI kheMcAIne tyAM AvyA haze tenI noMdha kAMI maLI zake tema nathI, paNa ghaNakharA vakragati kare che. tene laIne temane aMtariyALamAM be, traNa ke cAra samaya sudhI manuSyAnupUvane udaya te vakhate thavo saMbhave che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jana daSTie kama 14. vihAgati nAmakarma-cAlavAnI rIta. keTalAMka prANIonI cAla (mode of walking) taddata kharAba hoya che. te cAle tyAre paga ulALatAM jAya, kaDa bhAMgatAM jAya ane DabaDaba. pagalAM mUkatAM jAya. UMTa, gadheDAM ke tIDana jevI kharAba cAlane azubha gaNavAmAM Ave che. haMsa, hAthI ke baLadanI cAlane sArI gaNavAmAM Ave che. prathama piMDa prakRti "gati (devamanuSyAdi cArathI judI pADavA mATe A cAlavAnI rItane "vihAgati' kahevAmAM Ave che, bAkI gati' zabdane artha paNa cAla ja thAya che. AvA prakAranI cAlavAnI rIta kharAba ane sArI ema be prakAranI hevAthI e piDaprakRtinA be vibhAga nIce pramANe thAya che. 1. azubha vihAgati nAmakarma (122) 2. zubha vihAgati nAmakarma (123) AvI rIte 14 DiprakRtinI 65 athavA 75 piMDaprakRti thAya. baMdhananAmakarmane pAMca gaNIe te 6pa thAya ane 15 gaNIe te 75 thAya. (ene khulAso upara pR. 141-14ramAM AvI gaye.) 75 prakRti A pramANe thaI: 4 gati; 5 jAti, 5 zarIra; 3 aMge pAMga, 5 athavA 15 baMdhana; pa saMghAMtana; 6 saMghayaNa 6 saMsthAna; 20 varNaga dhArasa sparza 4 AnupUrva ane ra vihAgati. A rIte 14 piMDaprakRtinA paTAbhedo 6pa athavA 75 thayA. ATha pratyekaprakRti pratyekaprakRti ATha che. je prakRtinA piTAvibhAga nathI, je mAtra eka prakAranA paryAyane nIpajAvanAra hoya che, tene pratyekapakRti kahevAmAM Ave che. saMkSepathI te kevA bhAve bhajave che ane prANane aMge kevAM kevAM pariName nIpajAve che te have joIe. A ATha pratyekanAmakarmanI prakRtinAM nAme nIce pramANe che. 1. parAghAta nAmakarma (124) 2. ucchavAsa nAmakarma (125) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka'nI uttara prakRti 3. Atapa nAmakama (126) 4. udyota nAmakarma (127) 5. agurulaghu nAmakarma (128) 6. tIrthaMkara nAmakarma (129) 7. nirmANu nAmaka (130) 8. upaghAta nAmaka (131) A ATha pratyekanAmakarmonI prakRti paikI upaghAta nAma-kama azubha che. bAkInI sAte puNyaprakRti che. te temanAM svarUpane jotAM vicAratAM mAluma paDaze. 1. parAdhAta nAmaka-sAmethI mAra mAra karatA mANasa Ave, paNa Ane jotAM ThaMDAgAra thaI jAya, laDAImAM ke mecamAM, kustImAM ke paTTAbAjImAM je sanI upara tarI Ave, beDamiMTana, krikeTa, Tenisa, hAkI, vAlIkhAla ke khIjI koi paNa zaratamAM je 'cempiyana' thAya athavA pasaMdagImAM jene AgevAnI bhareluM sthAna maLe te parAghAta nAmaka nA vipAka samajavA. peAte dekhAvamAM baLavAna ke laThTha hAya ke na hAya, chatAM sAmAne jItI Ave, sAmeA baLavAna hAya tene paNa duSa~ thAya te apaghAta nAmakamanuM. phaLa. peAte vijaya meLave ane sAmAthI hAra na pAme evA evaDo lAbha A kama Ape che. A kama zubha ja hAya che. 155 2. ucchvavAsa nAmaka-- sahelAithI zvAsa ane ucchvAsa lai zakAya; nAkamAM eDIneAIsa' na hoya, nAkamAM hADaku vadhe. nahi, gaLAnI AsapAsa kAkaDA na hAya, phephasAM majabUta hoya ane zvAsa mUkatAM ke letAM jarApaNa aDacaNa na thAya te ucchvAsa nAmaka nA vipAka che. AgaLa jatAM zvAsocchvAsa paryApta Avaze (trasadazakamAM trIjI prakRti) te zvAseAAsayeAgya pugaLAne zvAsa. ke ucchvAsamAM pariNamAvavAnI zakti che, ema samajavuM. zvAsAzrvAsa daza prANa paikI eka prANa che, te zvAsa levA mUkavAnA. vyApAra samajavA, tenuM je kama kAraNa te zvAseAsa nAmaka Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jaina dRSTie kama A nAmakama ne kAraNe zvAseAAsanI saraLatA rahe, sahelAithI ane sukhapUrvaka e jIvanakriyA thAya. A zvAsocchvAsa nAmaka ane zvAsocchvAsa paryAtinA taphAvata che e dhyAnamAM rAkhavuM. A ka zubha ja hAya che. 3. Apata nAmakama -je kamanA udmayathI pAte ThaMDA hAvA chatAM sAmAne prakAza Ape, garamI Ape te tapa nAmakarma.. sUrya paranA pRthvIkAya jIvA jAte zItaspazI che, ane aDavAthI garama na lAge paNa sAmAne e garamI pAThavI zake. enI upara najara mAMDavI AkarI lAge, chatAM jAte ThaMDA hAya. pArakAne tApa upajAve tevA ThaMDA zarIrapugaLAnI prApti karAve te kama Atapa nAmaka. agni te jAte ja uSNaspazI che eTale agnikAya jIvAne Atapa nAmaka nA udaya nathI para`tu uSNusparza'nAmaka nA udaya che. A kama zubha ja che. 4. udyota nAmakama-je karmAMnA udayathI jIvanuM zarIra cadranA prakAza jevuM ThuMDuM ajavALuM kare, sAmAne TADho prakAza de te kama`udyota nAmakama. viziSTa ceAgI ke vaijJAnika ke vidyAdhara ThaMDA prakAzavALuM zarIra dhAraNa kare te udyota nAkanA vipAka. caMdra, tArA, graha, nakSatramAMthI zIta prakAza nIkaLe che te udyota nAmakamanAM phaLe samajavAM. e prakAza vimAnamAM rahelAM ekendriya jIvAnAM zarIranA che e lakSamAM rahe. AgiyA rAtre cAmAsAmAM greDe tyAre jhagamaga thAya che te udyota nAmakamanA pratApa che. caMdranA prakAza ApanAra ekendriya jIve che; A prakAza udyota nAmaka ne piraNAme che eTalI vAta lakSamAM rahe. A kama pazu zubha ja che. 5. agurulaghu nAmakama-samadhAraNa audArika zarIranI prApti agurulaghu nAmakamanA udayathI thAya che. atyata sthULa zarIra nahi, tema atyaMta pAtaLuM zarIra nahi; ati bhAre nahi, ati haLavuM nahi; evuM zarIra A karmanA uyathI ja maLe che. A Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 157 agurulaghu nAmakarma audArika zarIrane ja lAge. A karma zubha ja che. 6. tIrthakara nAmakarma - mahAtapasyAne pariNAme, sarvajIvane sukhI karavAnI viziSTa bhAvanAthI prANa tIrthakara nAmakarma bAMdhe. A karmane jene udaya heya ene janmathI cAra atizaya heya, enI vANImAM pAMtrIza guNa heya, enAmAM adbhuta jJAna ane sAmAne samajAvavAnI zakti haya, e saMsAranAM duHkhamAM raga-. doLAyelA lokone sAco mArga batAve, enuM sanmAna khUba thAya. e saMghasthApanA kare, enuM zarIra maLarahita hAya (sugaMdhI), enA parasevAmAM gaMdha na hoya, enA mAMsamAM lAlAza na hoya, enA AhAranihAra anya na dekhe tevAM hoya. evA pratApI, duniyAnA uddhAraka, yazasvI ane aMte mokSa janArane ahIM tIrthakara nAmakarmane udaya hoya. enA gaNadhare hoya, enuM tIrtha cAle ane e aneka prANIne saMsAranI javALAthI mukta kare. eno mahimA gavAya, enI pUjA ane utkarSa thAya. A paNa zubha karma ja che. 7. nirmANa nAmakarma-A karmanA udayathI sarva avayave yathAyogya sthAne, sArA AkAre ane ThIkaThAka thAya che. hAtha, paga, piTa mastaka vagere svayegya sthAne goThavAyAM hoya te tenuM kAraNa nirmANa nAmakarma che. upara aMgopAMga nAmakarma AvyuM te aMgopAMga banAve jyAre ene suyogya sthAne goThavanAra ane AkarSaka AkAramAM banAvanAra A nirmANanAmakarma che. A paNa zubha ja che. . . 8. upaghAta nAmakarma- je karmane udayathI pitAnA zarIra nAM avayathI pitAne pIDA thAya, pite haNAya, trAsa pAme, mukhamAM paDachalI, gaLAnI paDakhe rasoLI, dAMtanI bAjumAM ceradAMta, pAMcane badale cha AMgaLI vagere athavA joIe te aMga na hoya, cAlatA paga ThasakAya, pagathI pagane nukasAna thAya vagere te karma, upaghAtanAmakarma pratyeka prakRtimAM A eka ja prakRti azubha che. bAkInI uparanI sAte prakRti zubha che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158 jaina daSTie karma ApaNA supratiSThita khAdhela pIdhela AgevAna hemacaMdabhAIne thoDA pramANamAM parAghAta nAmakarmane udaya che. ucchavAsa mATe ene bhAre sagavaDa che, Apa te ekendriya jIvene ja hoya eTale hemacaMdabhAI mATe ene savAla ja nathI, udyota mATe hemacaMdabhAIne avakAza nathI. hemacaMdabhAI telamAM 135 ratala ane uMcAImAM 5 phUTa 6 iMca che eTale ene agurulaghunAmakarmane. udaya gaNAya. tIrthaMkaranAmakarmanA ene haju te svapnamAM paNa AvyAM nathI, paNa enuM zarIranirmANa suMdara che. ane enA zarIramAM kaI prakAranI kheDa na hovAne kAraNe ene upaghAta thatuM nathI. nAmakarmanI trasadazaka ane sthAvaradazaka prakRtie nAmakarmamAM have trasadazaka ane sthAvaradazaka e nAmanI 20 prakRti rahI. e vize prakRti eka rIte pratye prakRti jevI ja che. e dareka eka eka prakAranA paryAye ja upajAve che. traNadazakanI daze prakRtie zubha che ane sthAvaradazakanI daze prakRtio azubha che. emane sAmasAme mUkIne emane paricaya karI laIe, eTale emane oLakhavAmAM sahelAI Avaze. trasadazaka 1. trasanAmakarma (132). 1. sthAvara nAmakarma (142) 2. bAdaranAmakarma (133) 2. sUkSmanAmakarma (143) 3. paryApta nAmakarma (134) 3. aparyAtanAmakarma (144) 4. pratyekanAmakarma (135) 4. sAdhAraNanAmakarma (145) 5. sthiranAmakarma (136) 5 asthiranAmakarma (146) 6. zubhanAmakarma (137) 6. azubhanAmakarma (147) 7. saubhAgyanAmakarma (138) 7. durbhAgyanAmakarma (148) 8. susvaranAmakarma (139) 8. duka svaranAmakarma (149) 9. AdeyanAmakarma (140) 9 anAdeyanAmakarma (15) 10. yazakIrtinAmakarma(141) 10. apayazanAmakarma (151) A daza puNyaprakRti (zubha) che. A daza pApaprakRtti (azubha) che. thAvaradazaka Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmInI uttara prakRtie 15 emanA paricaya sAmasAmI prakRtine sAme rAkhavAthI kharAkhara thaI zakaze ane tenI chApa magajamAM paDI jaze. ApaNe te rIte temane oLakhIe. e-ene sAthe levAthI temanA virodha samajavAmAM Avaze, khAkI vAta e che ke prathamanI hAya tyAM sAmenI trIjI hAya nahi ane khIjI sAmenI hAya tyAM prathamanI na hAya. ApaNe A virodhI daza joDakAMne tapAsI jaIe. (1) trasa ane sthAvara trasadazakanI pahelI prakRti trasanAmakarmanI che. sthAvaradazakanI pahelI prakRti sthAvaranAmakanI che. A banne jaina pAribhASika zabdo che. potAnI IcchAthI khIjA sthAne jaI AvI zake, taDakethI chAyAmAM jAya, chAyAmAMthI taDake AvI zake te trasa ane je pAtAnI icchAthI eka sthAnakethI khIje sthAnake na jaI zake te sthAvara. eka indriyavALA sthAvara kahevAya, jyAre be, traNa, cAra ke pAMca indriyavALA jIvA trasa kahevAya. trasanAmakarma puNya prakRti che, sthAvara nAmakarma pApaprakRti che. ApaNA hemacaMdabhAIne trasanAmakarmanA udaya atyAre varte che. (ra) bAdara ane sUkSma AtmA tA dekhI zakAya nahi, paNa zarIra dekhI zakAya, indriyathI grahaNa karI zakAya. jenA zarIrane cakSu ke anya indriyathI jANI dekhI zakAya te khAdara ane jenA zarIranA piMDa indriyathI dekhI ke grahI na zakAya te sUkSma. asaMkhya ke anaMta jIvAnA eka piMDa hAya, paNa indriyathI grahaNa karI zakAya tevA hoya te Adara, eTale jenA zarIranAM pugaLA dekhI zakAya ke grahI zakAya te bAdara, ane jenA zarIranAM pugaLA dekhI na zakAya te sUma. ekendriya jIvAmAM eka zarIra para anaMta jIvA hAya che te sUkSmanAmakarma samajavuM ane te ekedriyamAM dekhI zakAya tevA zarIranuM dhAraNa te bAdarapaNuM, ekendriya zarIromAM sUkSma ane bAdara Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama bane nAmakarmone vipAka hoya. bAkI be, traNa, cAra ke pAMca Indriye dharAvanAra chanAM zarIramAM te bAdarapaNuM ja heya. kahevAnI jarUra bhAgye ja rahe ke hemacaMdabhAIne bAdara nAmakarmane udaya atyAre varte che. bAdara puNyaprakRti che. sUkSma pApaprakRti che. (3) paryApta ane aparyApta - jIva bahArathI AvI prathama pudgone saMcaya kare tene AhAraparyApti kahevAmAM Ave che. jIva pitAnI sAthe taijasa . zarIrane laIne Ave che. AhAra laI zarIra bAMdhe te bIjI zarIraparyApti. zarIra pachI eka, be, traNa, cAra ke pAMca svayegya Indriye baMdhAya. Indriye racAyA pachI zvAsocchavAsa le, pachI bhASA, ane chevaTe mana. A rIte AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa bhASA ane mana e cha paryApti vadhAremAM vadhAre hoya. ekedriyane prathamanI cAra paryApti hoya. be traNa cAra IndriyavALA jIvane ane asaMsI manuSyane prathamanI pAMca paryApti hoya ane bAkInA paMcedriya jIvone chae paryApti heya. pudugaLanA upacayathI jIvanI padagaLane grahaNa karavAnI ane pariNAvavAnI zaktine paryApti. kahevAmAM Ave che. svayegya paryApti pUrI na thAya tyAM sudhI prANI aparyApta kahevAya che. pUrI kare eTale paryApta kahevAya keTalAka aparyApta avasthAmAM ja kALa paNa kare che eTale enI judI vivakSA karavAnI rahe che. AhAra tarIke grahaNa karelAM pudugaLathI zarIra baMdhAya, pachI Indriye baMdhAya. AhArane samaya te. mAtra eka samayane ja hoya. gya paryApti pUrI kare tyAre te labdhiparyApta kahevAya. tyAM sudhI te labdhiaparyApta kahevAya. Indriya paryApti (trIjI) pUrI na kare tyAM sudhI te karaNaaparyApta kahevAya. karaNa eTale Indriya. keI jIva karaNaparyApta thAya, paNa svayaMgya badhI. paryApti pUrI karyA vinA maraNa pAme te labdhiaparyApta hoI zake ane chatAM karaNaparyApta heya. karaNaaparyApta dazAmAM koI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka'nI uttara prakRtie 161 jIva kALa na kare. hemaca'bhAI te dekhItI rIte paryAptA che. paryApta nAmakarme zubha che, aparyApta nAmakarma azubha che. padmapti ane prANamAM phera che. prANa eTale zarIrasaMbaMdhI bhavApagrAhI AtmasaMbaMdha samajavA. ane paryAptine te te pugaLanA pariNamana-nivartana lakSaNa saMbaMdha samajavA. (4) pratyeka ane sAdhAraNa. eka zarIra para eka jIva te pratyekazarIrI jIva ane eka zarIra para aneka jIva te sAdhAraNazarIrI jI. khAdara ke sUkSma nigeAdamAM eka zarIra para anaMta jIvA hAya che, bAdara vanaspatikAyamAM eka zarIra para anaMta jIvA hoya che. te sarvane sAdhAraNa nAmakarmanA udaya samajavA. sAdhAraNa zarIra sUkSma ke bAdara nigAdamAM ja saMbhave. pratyekanAmakarma zubha prakRti che, sAdhAraNanAmakarma azubha prakRti che. hemacaMdamAine ughADI rIte pratyekanAmakarmanA udaya che. (5) sthira ane asthira je karmanA udayathI dAMta, hADakAMnA baMdha majabUta hoya te sthiranAmakarma. je karmanA udgayathI kAna, pAMpaNu, jIbha vagere avayavA capaLa hoya te asthiranAmakarma. nirmANumAM baMdhAraNanI vAta hatI, sthiratAmAM daDhatAnI vAta che. sthira zubha gaNAya, asthiranAmaka azubha gaNAya. hemaca`dabhAInA dekhAva parathI emane sthiranAmakarmInA udaya dekhAya che. (6) zubha ane azubha. phUTI (nAbhi) uparane zarIraneA bhAga hAtha, Doka, mastaka sArAM hoya, AkarSIka hoya te zubhanAmanA vipAka kahevAya che. A karmone kAraNe caherA AkaSa~ka ane sparzamAM sukha hoya che. ethI UlaTuM nAbhi nIcenA paga vagere avayA sarakhAM na hoya, sparzathI duHkha Ape tevAM ane anAkarSIka hAya (dA. ta. gadheDAnA pAchale 11 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jaina daSTie karma paga) te azubhanAmakarmane vipAka che. zubha ane azubha anukrame puNyaprakRti ane pApaprakRti che. hemacaMdabhAInA caherA parathI emane zubhakarmane udaya dekhAya che. (7) saubhAgya ane durbhAgya. je karmanA udayathI jyAM jAya tyAM mAna pAme, vagara sevA karyo paNa svajana saMbaMdhIne ISTa lAge, mitrAmAM prema pAme, rAjyamAM sanmAna pAme te saubhAgyanAmakarma. kapriyatA e saubhAgyane viSaya che. ethI UlaTuM je karmanA udayathI kAma kare te paNa haDahaDa thAya, leke tenAthI dUra nAse, avaguNa na karyo hoya te paNa naMdiSeNanI peThe apamAna pAme e durbhAgyanAmakarma. saubhAgya durbhAgya anukrame zubha azubha prakRti che. hemacaMdabhAI saubhAgyavAna che. (8) susvara ane duHsvara. ' kokila ke menA je suMdara svara te susvara. enI belImAM rasanAM TIpAM jhare, e bhASaNa kahe te sthira citte janatA sAMbhaLe, e vArtA kare te leke khase nahi, enI vANImAM mIThAza, gaMbhIratA ane AkarSakatA hoya. je karmanA udayathI AvuM thAya te susvaranAmakarma. dusvara eTale kharAba avAja. gadheDAnuM bhUMkavuM, UMTanuM gAMgaravuM, bilADIne ghuraghurATa, raDatI sUrata avAja, ghUvaDa vagerenA avAja te duHsvara. enI pAse saMbhASaNanA viSaya hoya, chatAM e bolavA mAMDe ke leke UbhA thaIne cAlatA thAya. je karmanA udayathI AvuM thAya te svaranAmakarma. susvara puNyaprakRti che, duHsvara pApaprakRti che. hemacaMdabhAInI AkarSaka bhASAmAM susvarane udaya che. susvaramAM gaLAnI mIThAza mukhya bhAga bhajave che. (9) Adeya ane anAdeya. je karmanA udayathI prANInuM vacana mAnya karavA jevuM ja lAge te Adeya nAmakarma. nAtanA zeTha, saMghanA uparI, rAjyanA amaladAra je bele te hAtha nIcenA ke nAtanA mANase kabUla karI le, sabhAnA pramukha sthAne beThela Adeya vacanavALA gUMcavaNa vakhate raste Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 karmanI uttara pravRtio kADhI zake che, bhaMgANa aTakAvI zake che ane kAryasAdhaka nIvaDe che. game teTaluM hitakAraka vacana hoya, paNa anAdeya nAmakarma vALAnI vAtane svIkAra thatuM nathI. susvaramAM kaMThanI mIThAzane muddo che. AdeyamAM sAmA dvArA vacananI mAnyatAne muddo che. Ajeya ane anAdeya anukrame zubha ane azubha (puNya ane pA5) prakRti che. hemacaMdabhAInuM AdeyapaNuM jaNAyuM nathI. (10) yazakIrti ane apayaza. je karmanA udayathI lokomAM nAmanA thAya te yazakItinAmakarma. pitAnA nAnA kSetragAmamAM nAma thAya te kIrti ane paradeza arthAt dUradezamAM AbarU phelAya te yaza. mANasanI uttama cAla calagatathI AbarU thAya te kIrti ane laDAImAM, kauMsIlamAM ke myuni. sipAliTImAM kArya karI tejasavathI athavA bhAvazatranA nAzathI nAmanA thAya te yaza. yaza ane kIrti bannemAM nAmanAnI vAta che. temanAM kSetra ane temanI gADhatA maMdatAne aMge phera paDe. AvI cazakIrti na thAya, karela kAma mAryA jAya, jazane badale jUtiyAM maLe te apayaza nAmakarmane vipAka che. yazakIrti puNyaprakRti che. apayaza, apakIrti athavA ayazakIrti pApaprakRti che. bhAgyazALI hemacaMdabhAI yazakIrti nAmakarmanA bhAgI che. nAmakarmanI 93 athavA 13 prakRtio AvI rIte 14 piMDaprakRtinA 65 athavA 75 prakAra. ATha pratyeka prakRtinA 8 prakAra. trasadazaka samUhanA 10 vibhAga. sthAvaradazaka samUhanA 10 vibhAga. Ama kula maLIne nAmakarmanI 93 athavA 103 prakRti thAya. jIvane e kharekhara cItarI nAkhe che. ene je aneka prakAranA hIna ke sArA paryAye thAya, enAM rUparaMga thAya, enAM ghATa ane citrA. - maNe thAya, enI cAlacalagata, dekhAva, nAmanA, rUpa, AkRti, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie kama vagere thAya e darekane AdhAra A nAmakarmanI prakRtio para rahe che. emAM eTalI badhI vividhatAo che ke e karmane laIne eka prANI bIjAthI taddana judo paDe che. e svarathI judo paDe, e. cAlavAnI gatithI judo paDe, enI mukhAkRtithI judo paDe, enA aMgUThAthI judA paDe, enA pagalAnI AkRtithI judo paDe. ahIM 103 bheda batAvyA che te zIrSaka che, paNa enI vigatamAM te piTabhedone pAra nathI. A AkhuM citrAmaNa nAmakarma kare che. ' mehanIya karma prANune jagatamAM bhaTakAve che, te A nAmakarma ene bAhyAkAre raMgI opa Ape che. dhyAnamAM rAkhavuM ke mehanIya karma ghAtI che, tyAre ATalI badhI prakRti ane vividhatAvALuM A nAmakarma aghAtI che. mihanIya karma subjective che, svalakSI che, AMtara lagna che, aMdaranI bAbata che, jyAre nAmakarma objective che, para kAya che, paralakSI che, bAhya che. eka eka prakRtinI taratamatA vadhatAochA pramANamAM bhAre taphAvata ANe che. mehanIya karmamAM AMtara vikArone sthAna che, jyAre nAmakarmamAM bAhya sthiti, svarUpa ane sAmA para thatI asara ane paugalika bAbatane prAdhAnya che. prANInA, manuSyanA ke devanA AkAra, pazupakSInA AkAra, eke. driya, beIndriya vagerenA AkAra, rUpa, jAti, dekhAva, svarUpa, zarIra, AbarU vagere vividhatA A nAmakarma phelAve che. citAra jevuM A chaThuM nAmakarma cetanane arUpI guNa roke che. cetana jAte arUpI che, karmayuddagaLanA saMyoge te AkArAdi dhAraNa kare che.. 7. vakarmanI uttara pravRtio A sAtamuM gotrakarma be bhede che. ene ThAma ghaDatA kuMbhAra sAthe sarakhAvavAmAM Avela che. kuMbhAra ghaDA banAve, temane koI dArU banAvavAnA ke bharavAnA upayogamAM Ave ane koInI maMgaLakaLaza tarIke sthApanA thAya. ema je karmanA udayathI prANI rAjakuLamAM utpanna thAya te ucca gotrakarma ane je karmanA udayathI. prANI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 165 halakA bhikSukanA kuLamAM janme te nIcegetrikarma. uccagotravALAne ghaNI sagavaDa ane viziSTa lAbha rahe che, nIcatravALA prAyaH garIbAI ke daridratAmAM sabaDatA rahe che. A ucca-nIca gotra dareka gatimAM ane dareka jAtimAM hoya che, jema ke gaMgAnuM nIra ane khAbociyAnuM gaMdhAtuM nIra, pAsAdAra sAce hIre ane nakalI hIre, AsopAlavanuM jhADa ane AMbalInuM jhADa, gulAba, mega, caMbelI jAI, jUInAM phUla ane karaNa-dhatUrAnAM phUla, kerInuM phaLa ane lIbaLInuM phaLa, khANamAM sonuM ane kathIra, janAvaramAM gadheDe ane gheDe, pakSImAM popaTa ane ghuvaDa. AvA pAra vagaranA dAkhalA ApI zakAya. prathamanA ugotravALA che, jyAre bIje varga nIcazetrane bhAgI che. uccagetravALe prANa ucca sthAne jAya che. suMdara phUla prabhunA mAthA para caDhe che, ucca kezara prabhunA zarIrane ke bhaktanA kapALane zobhAve che. ane uccatravALo prANa upAdhyAya, AcArya, gacchAdhipati ke vAsudeva-cakravatInI padavI le che. deva jevI gatimAM kiviSiyA deve thAya che, temanuM kAma develekamAM jhADU kADhavAnuM rahe che, navA yugamAM babaracI, pIrasanAra (waiters), khATakI, TokarI sAMbhaLI doDanAra sipAI vagere nIcagotranA bhAgI che. nIcagotranA kAraNe mekSa javAne adhikAra cAlyA ja nathI. harikezI, metArya, haribaLa vagerenA daSTAMta mojuda che. cetanane agurulaghu guNa che. e bhAre ke haLa nathI. ane e kAraNe e sarva karmathI mukta thatAM dhanuSyamAMthI chUTelAM bANanI peThe saMsAranI upara cAlyA jAya che. A cetananA agurulaghuguNane rokavAnuM kArya gotrakarma kare che. enI be prakRtio che. 1. uccagetra (uccagotra) (152) - 2. nIce getra (nIcagetra) (153) A getrikarma je agurulaghuguNane haNe che te agurulaghuguNa " ane pratyeka prakRtimAM pAMcamI agurulaghunAmakarmanI prakRti (128) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jana STie karma (juo pR. 156)mAM ghaNe phera che. e prakRti te zarIranA haLavAbhArepaNanI vAta aMge che ane cetanane agurulaghuguNa te ajaba vAta che, sAmAnya rIte magajamAM na Utare tevI vAta che, paNa kalpI zakAya tevI viziSTa hakIkta che. cetana pite guru nathI ke haLa nathI, kalpanAthI paNa telavALe nathI, evA AtmAne agurulaghuguNa A getrakarmane laI phaTakI jAya che. AtmA karmanA. saMbaMdhamAM Ave che ane karmavargaNAthI bhAre thaI jAya che ane jemAM kAMI vadhaghaTa na thavI joIe te cetana karmanA bhagavaTAthI haLave thAya che, navIna karmanA baMdhanathI bhAre thAya che. AvI cetananI saMsAra sarakhe rAkhavAnI paristhiti nIpajAvanAra netrakarma che. A karma aghAtI che. hemacaMdabhAIne uccatrakarma prakRtine udaya dekhAya che. 8. aMtarAya karmanI uttara pravRtio cetana AtmAnI anaMta zaktine kuMThita karanAra AThamuM aMtarAya karma che. enA prakAranI vicAraNAmAM enI kAma karavAnI vividhatAne khyAla karatAM e karmane paricaya thaI Avaze. dAnAntarAya pitAnI pAse vastu hoya, pitAnA khapa karatAM vadhAre hoya, sAmA mANasane tene khapa haya, pite dAnano mahimA, pare pakAranuM phaLa ane pitAnA kartavyanI bhUmikA jANanAra hoya chatAM paNa dAna ApI zake nahi, jAhera ke khAnagI sakhAvata karI zake nahi te dAnAMtarAya. kRpaNa, karapI, muMjI, kaMjUsa vagere vizeSaNane lAyaka nIvaDanAra AvA prANIo dhananI rekI kare che ane aMte sarva ahIM mUkI khAlI hAthe cAlyA jAya che. kapilA dAsIne dAkhala muddAma che. e ApavAnI vAta ja na karI zake, ApatAM enuM dila, dukhe, mana bharamAI jAya. lAbhAntarAya dAnAMtarAyamAM ApavAnI vAta che tyAre bIjA lAbhAMtarAyamAM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara prakRtie 167 levAnI vAta che. ApanAranI IcchA ApavAnI hoya, lenArane levAnI IrachA hoya ke tenI cAlu mAgaNI hoya, ApanAranA gharamAM ke tAbAmAM te vastu taiyAra hoya, mAgaNIne svIkAra thaI gayo hoya, chatAM game te kAraNe e vastunI prApti na thAya, te lAbhAMtarAya. AdIzvara bhagavAnane varSa sudhI bhikSA na maLe ke DhaMDhaNa munine gocarImAM kAMI na maLe, vepAra kare, kALAM bajAra kare chatAM saravALe kAMI vadhAre na paDe. A bIje lAbhAMtarAya che. bhegAntarAya ekavAra je vastu bhegavAya tene bhagya vastu kahevAmAM Ave che. miThAI, roTalA, nALiyeranuM pANI, vilepananI cIje, puSpa e bheganI vastu che. AvI vastu lega mATe sAMpaDe chatAM bhegavI na zakAya te bhegAMtarAya. dhanadhAnyanI samRddhi sAme khaDI heya, paNa pite rogI haya, zeThanI nekarImAM paravaza banI bhegane vakhata na meLavI zakatA hoya, kerI jevAM phaLanI aruci hoya, bhAta-ghauM bhAve nahi ane dhANI ke kaLathI jevuM adhama anna ja bhAve, e bhegAMtarAya. anargaLa RddhinA dhaNI mammaNa zeThanA nasIbamAM tela ane ceLA ja khAvA mATe hatA. bhegAMtarAyane udaya heya te sAme paDeluM paNa khAI zakAtuM nathI, kabajAmAM hoya chatAM bheLavI zakAtuM nathI, tAbAmAM hoya chatAM vaparAzamAM laI zakAtuM nathI. upabhegAntarAya ane je eka ne eka vastu aneka vAra upayogamAM laI zakAya tene upagya kahevAya che ane tenA upagane upabhega kahevAya che. kapaDAM, ghareNAM, gharabAra e upaganI vastuo che. te kALanA lekhakoe strIne paNa upagya vastumAM gaNI che. strIne AvuM sthAna apAya nahi. ahIM daSTAMtanI vAta che. carcAne sthAna nathI. A yugamAM strIne upaganI vastu gaNavavI e dhRSTatA gaNAya. AvI upagya vastu pitAnI pAse hoya, labhya hAya, maLI zake tema hoya chatAM tene upaga na thaI zake te upa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jana daSTie kama bhegAMtarAya. mammaNa zeThane dAkhale upabhegAMtarAyamAM paNa barAbara besate Ave che. varyAntarAya pitAmAM zakti hoya tene barAbara upayoga na karI zake, tAkAta hoya chatAM te dabAI gayelI rahe te vIryaMtarAya. pite yuvAna, baLavAna hoya chatAM koI zakti dAkhavI na zake te AvA prakAranA aMtarAya karmanuM pariNAma samajAya che. aNasamaju zaktine upayoga na karI zake te bAlavIyatarAya, kSArthe zaktine upaga na karI zake te paMDitavIryaMtarAya ane gRhasthI zakti na vAparI zake te balapaMDitavIyatarAya. bAhubaLinuM baLa, vAlIne rAvaNa sAthe saMga ane tripRSTinuM agAdha baLa A vItarAyane kSaye pazama batAve che. A rIte aMtarAya karmanA pAMca prakAra thAya che. ' 1. dAnAMtarAya (154) 2. lAbhAMtarAya (155) 3. bhegAMtarAya (156) 4. upabhegAMtarAya (157) . pa. vIryaMtarAya (158) A aMtarAya karmane bhaMDArI sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. rAjA dAna devAne hukama kare paNa tijorIne amaladAra AjakAla karI AMTA khavarAve, nAnAM moTAM dAna na Ape, paraMtu garIba mANasa vAraMvAra rAva khAvA sAru rAjA pAse jaI zake nahi. amaladAra hukama kare ane kArakuna hukama lakhI Ape nahi vagere. AtmA mAM anaMta vIrya che. enI zaktine cheDe nathI. A aMtarAya karma enI zaktine kaMti kare che. enA anaMta vIrya para aMkuza nAkhe che ane enI svAbhAvika zaktine rodha kare che. A aMtarAyakarma AtmAnA anaMta zakti(vIrya)nA guNane ghAta karanAruM hovAthI ene ghAtakarma gaNavAmAM AvyuM che. AvI rIte A AThamA ane chellA karmane paricaya karyo. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 169 ApaNA hemacaMdabhAI dAna ApavAmAM ghaNA miskIna che. pite dhanavAna che, bhegI che ane sAdhAraNa zaktizALI che. tene A pAMca prakRtie kema lAge te samajI levuM. kula prakRti samuccaye AvI rIte karmanI 148 athavA 158 prakRti thaI. tenA para thoDuM avalokana karI gaNatarI karI jaIe. jJAnAvaraNIya Ayu darzanAvaraNIya 9 nAma 103 vedanIya 2 getra 2 mehanIya 28 aMtarAya 5 158 baMdha-udaya-udIraNa-sattAe prakRti AmAM nAmakarmanI 103 prakRti gaNavAmAM AvI che, temAMnI 15 baMdhana prakRti ane pa saMghAtanane judI gaNavAnI rahetI nathI. je zarIra hoya tenAM baMdhana jarUra hoya eTale A 20 prakRtine kADhI nAMkhIe. varNa, rasa, gaMdha, sparzane 20nI saMkhyAmAM na gaNatAM mAtra eka eka gaNane cAranI saMkhyAmAM mUkIe te 16nI saMkhyA ochI karI zakAya. 158mAMthI A chatrIzane bAda karIe te bAkI 122 prakRti rahe. karmanA udayanI vicAraNA vakhate A e rItanI 122 prakRtine hisAba karavAmAM AvyA che. eTale jJAnAvaraNIya 5 darzanAvaraNIya 9 vedanIya 2 meMhanIya 28 Ayu 4 nAma 67 gotra 2 aMtarAya paNa e rIte karmanA udaya vakhate 122 prakRti vicAravAnI rahe che. ane baMdhamAM samyakatva mehanIya ane mizramehanIya karmane aMdha judo gaNavAnI jarUra nathI, kAraNa ke te paNa mithyAtvameha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jaina daSTie kama nIyanA prakAra ja che. baMdha te mithyAtvane ja thAya, temAM taratamatA thAya tyAre udaya vakhate tene mizra athavA samyaktvamehanIya eve vibhAga paDe. eTale baMdha vakhate mAtra 120 prakRti gaNavAnI bAMdhelA karmo aMdara paDyA rahe, udayamAM AvavAne vakhata bAkI hoya, tene sthitikALa pAkyo na hoya, te karmo "sattAmAM paDI rahelAM kahevAya che. aMdara paDI rahelAM karmonI najare 148 athavA 158 karmanI gaNatarI karavAnI che. ane keTalIka vakhata karmane kheMcI lAvI bhegavI zakAya che. tene karmanI udIraNA kahevAmAM Ave che. tene vizeSa paricaya yathAsthAne thaze. enI vicAraNAne aMge paNa udaya pramANe 122 prakRti : gaNavAnI che. puya-pApa prakRtinuM vizleSaNa have eka bIjI gaNatarI karI jaIe. puNya tatvanI 42 prakRti kahI che ane pApa tatvanI 82 prakRti kahI che. eTale ene saravALe 124 thAya. temAM gaNatarI kevI rIte thaI che te ahIM joI laIe. tenI gaNatarI karavAthI karmaprakRtine paricaya suspaSTa thaze. sukhane anubhava karAve te puNya prakRti, duHkhane. anubhava karAve te pApa prakRti. puNya prakRti pApa prakRti jJAnAvaraNIyanI pAMca 1. matijJAnAvaraNIya 2. zrutajJAnAvaraNIya 3. avadhijJAnAvaraNIya 4. mana:paryavajJAnAvaraNIya 5. kevalajJAnAvaraNIya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI uttara pravRtio 171 vedanIya karmanI 1 zAtAdanIya darzanAvaraNIyanI navA 1. cakSudarzanAvaraNIya 2. acakSudazanAvaraNIya 3. avadhidarzanAvaraNIya 4. kevaLadarzanAvaraNIya 5. nidrA 6. nidrAnidrA 7. pracalA 8. pracalApracalA 9. zizuddhI (syAnagRddhi) | vedanIya karmanI eka ja 1. azAtA vedanIya na mohanIya karmanI chavIsa 26 1. mithyAtvamehanIya 2, anaMtAnubaMdhI krodha 3. apratyAkhyAnI krodha 4. pratyAkhyAnI krodha 5. saMjavalana krodha 6. anaMtAnubaMdhI mAna 7. apratyAkhyAnI mAna 8. pratyAkhyAnI mAna 9. saMjavalana mAna 10. anaMtAnubaMdhI mAyA 11. apratyAkhyAnI mAyA 12. pratyAkhyAnI mAyA 13. saMjavalana mAyA 14. anaMtAnubaMdhI leja 15. apratyAkhyAnI lebha Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jana daSTie kama 16. pratyAkhyAnI lebhA 17. saMjavalana lebha 18. hAsya jokaSAya 19. rati nekaSAya 20. arati nekaSAya 21. zoka kaSAya. 22. bhaya nekaSAya 23. jugupsA kaSAya 24. puruSaveda nekaSAya 25. strIveda nekaSAya 26. napuMsaka nekaSAya AyukarmanI eka 1. naraka AyuSya 1 AyukarmanI 3 1. deva AyuSya 2. manuSya AyuSya 3. tiryaMca AyuSya nAmakarmanI 37 gati 2 devagati manuSyagati jAti 1 padriya 34 ' nAmakarmanI cetrIsa gati 2 tiryaMcagati narakagati jAti 4 ekedriya beIdriya teiMdriya cauridriya zarIra 5 audArika vaikriya AhAraka Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 karmanI uttara pravRtio taijas* kArmaNa aMge pAMga 3 audArika vaikriya AhA2ka saMghayaNa 1 vASabha nArAca saMghayaNa 5 RSabhanArAca nArA ardhanArAca kIlikA saMsthAna 1 samacaturastra chevaTuM saMsthAna 5 nyodha sAdi vAmana varNagaMdharasapaza 4 zubhavarNa zubhagadha "zubharasa zubhasparza AnupUrve 2 devAnupUvI manuSyAnupUvI vihAgati 1 zubha vihAgati varNagaMdharasasparza 4 azubhavarNa azubhagaMdha azubharasa azubhasparza AnupUvI 2 tiyaMgAnupUva narakAnupUrva vihAgati 1 azubha vihAgati Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jaina daSTie karma pratyeka prakRti 1 upaghAta pratyeka prakRti 7 parAghAta uchuvAsa Ata udyota agurulaghu tIrthakara nirmANa trasadazaka 10 trasa bAdara paryApta sthAvaradazaka 10 sthAvara sUkSma aparyApta sAdhAraNa asthira azubha pratyeka durbhAgya sthira zubha saubhAgya susvara Adeya yazakIrti zetra uccagetra 1. durasvara anAdeya apayaza akIti gotra kamenI eka nIcagetra aMtarAya karmanI pAMca dAnAMtarAya lAbhAMtarAya bhegAMtarAya upabhegAMtarAya viryAtarAya 42. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamanI uttara pravRtio 175 A rIte vedanIya karmanI 1, AyuSyakarmanI 3, nAmakarmanI 37 ane gotrakarmanI 1 maLI kula 42 puNyaprakRti thAya. jJAnAvaraNIyanI pa, darzanAvaraNIyanI 9, vedanIyanI 1, mehanIyanI 26, AyuSyanI 1, nAmakarmanI 34, gotranI 1 ane aMtarAyakarmanI 5 maLIne kula 82 pApaprakRti thAya. AmAM 82 ane karane saravALe karatAM 124 thAya. temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza be vakhata (zubha ane azubha) gaNavAmAM AvyA che. bAkI 120 te baMdhanI prakRti gaNI te ja che. ghAtI-aghAtI karmo uparanI prakRtinI gaNatarImAMthI ghaNI noMdhavAlAyaka hakIkta sAMpaDe che te paNa joI laIe. ATha karmo paikI ghAtI ane aghAtI karmonI vaheMcaNI nIce pramANe che. ghAtakarmo AtmAnA mULa guNane ghAta kare che. ghAtIkarmonI vaheMcaNImAM upara jovAmAM AvyuM haze ke cAra ghAtIkarmonI sarva prakRti pApaprakRtimAM gaNavAmAM AvI che. ghAtakarmo aghAtI karmo jJAnAvaraNIya 5 vedanIya darzanAvaraNIya AyuSya . nAma 67 aMtarAya gotra mohanIya 26 - - 45 75 A rIte cAra ghAtI karmonI prakRtio te sarva pApaprakRti ja che. aghAtI karmonI 75 prakRti paikI vedanIyanI 1, AyuSyanI 1, nAmakarmanI 34 ane gotranI 1 maLIne 37 pApaprakRtio che. A rIte pApaprakRti 82 thAya che. have A ghAtakarmanI 45 prakRtio paikI 20 prakRtio sarvaghAtI che ane 25 dezaghAtI che. AtmAnA mULa guNane sarvathA * Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaina dRSTie krama ghAta karanAra prakRtine sa`ghAtI prakRti kahevAmAM Ave che. te 20 che. 1 kevaLajJAnAvaraNIya 1 kevaLada nAvaraNIya 5 nidrA 1 mithyAtvamAhanIya 12 kaSAya (anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnI) 25 prakRtie dezaghAtI che. e AtmAnA mULaguNunI dezathI arthAt aMzataH hAni kare che, Avare che. 4 mati, zruta, avadhi ane mana:paryAMva jJAnAvaraNIya 3 cakSu, acakSu ane avidha dazanAvaraNIya 4 saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lAbha 9 nAkaSAya hAsyAdi cha ane traveda 5 aMtarAya 25 ekasA vIsa baMdhanI prakRti kahI te paikI 20 sarvaghAtI ane 25 dezadhAtI ane bAkInI 75 prakRti rahI te aghAtI kahevAya che. A ghAtI-aghAtInI gaNatarInI spaSTatA thavAthI karmaprakRtinuM svarUpa manamAM kharAkhara jacI jaze. e eka jAtanI mAnasika kasarata che. darzanamAhanIya ane cAritramAhanIyanI prakRti vize cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya ane traNa mehanIya mithyAtva e sAta prakRti sadaDuNAne (zraddhAne) uthalAvI pheravI nAkhe che. tethI te sAta prakRtine danamohanIyamAM keTalAka AcAryaM gaNe che, ane bAkInI 21 mADunIya karmanI prakRtine cAritramehanIya karmanI prakRtimAM gaNe che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sAtamuM lAdhavakArI paribhASA karmanA atyaMta bahoLA viSayane saMkSipta karavA mATe keTalIka paribhASA vAparavAmAM AvI che. enAthI vAraMvAra punarAvRtti karavI paDatI nathI ane manamAM vicAranI sapaSTatA thAya che. A karmane viSaya samajavA mATe A saMkSipta paribhASA samajI laI dhyAnamAM rAkhavAnI khAsa jarUra che. karmanA viSayane vizeSa paricaya karavAmAM A saMkSipta paribhASA khUba upayogI che. tra catuSka (sadazaka paikI cAra prakRti) trasanAmakarma (132), bAdaranAmakarma (133), paryAptanAmakarma (134), ane pratyekanAmakarma (135) e cAra prakRtine samuracaya batAvavuM hoya tyAre graMthalAghava mATe traNacatuSka' zabdane upayoga karavAmAM Ave che. sthiraSaka ( sthiranAmakarma (136), zubhanAmakarma (137), saubhAgyanAmakarma (138), susvaranAmakarma (139), AyanAmakarma (140) ane yazakIrtinAmakarma (141) A cha karmaprakRitine samuccaya batAvavA sthiSika' zabdane upayoga karavAmAM Ave che. asthiraSadraka - asthiraSakamAM cha prakRtine samAveza karavAmAM Ave che - asthiranAmakarma (146), azubhanAmakarma (147), durbhAgyanAmakarma (148), duHsvaranAmakarma (149), anAdeyanAmakarma (150) ane 1. A saMkhyA samuccayamAM cAlI AvatI kasamAM lakhelI che te ja che. 12 * Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jaina daSTie karma, apayazanAmakarma (151). A asthiraSakamAM sthAvaradazaka paikInI chellI cha prakRti levAnI che ane asthira ane azubha nAmakarma (149 ane 147)nI ja vivakSA karavI hoya te tyAM "asthira dvika e zabdaprayoga thAya che. sUkSmavika sUkamanAmakarma (143), aparyApta nAmakarma (144), ane sAdhAraNanAmakarma (145)-A traNenI eka sAthe ukti karavAnI hoya tyAM "sUkSmatrika' zabda prayoga karavAmAM Ave che. sthAvaracatuSka upara traNacatuSka AvyuM, tenI sAme sthAvaracatuSkamAM sthAvaranAmakarma (142), sUkSmanAmakarma (143), aparyAptanAmakarma (144) ane sAdhAraNanAmakarma (145 e cAra prakRtine samAveza karavAmAM Ave che. saubhAgyatrika AmAM saubhAgyanAmakarma (138), susvaranAmakarma (139) ane AyanAmaka(140)ne samAveza karavAmAM Ave che. vaNa catuSka varNacatuSka' zabdaprayoga karyo hoya tyAM nAmakarmanI piMDa. prakRti paikI 9mI varNa, 10mI gaMdha, 11mI rasa ane 12mI sparza ema eka eka maLIne cAra piMDaprakRti samajavI. emAM piTAbhAgane ullekha nahi Ave. emAM samuccaye varNa, gaMdha, rasa, sparzane ja ullekha thaze te dhyAnamAM rAkhavuM. agurulaghucatuSka A zabdaprayogamAM pratyekanAmakarmaprakRti paikI cArane samA veza karavAmAM Ave che. agurulaghunAmakarma (128), upaghAtanAmakarma (131), parAghAtanAmakama (124) ane uchuvAsanAmakarma (125). bhASAsaMkSepane aMge A paribhASA khUba upayogI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 lAghavakArI paribhASA bhAga bhajave che ane graMthAgaurava TALavAmAM te ghaNI asarakAraka nIvaDe che. Ane khyAla Agama graMtha ane karmaviSayaka graMthenA parizIlana vakhate Avaze. vasaddhika jyAre "trasaddhika zabdane prayoga karavAmAM Ave tyAre temAM trasanAmakarma (132) ane bAdaranAmakarma (133) e be traNadazakamAMnI karmaprakRtine samAveza kara. upara zarUAtamAM trIsacatuSkanI paribhASAne bhAva sUcave che, tenI sarakhAmaNI atra trasaddhika sAthe karavA yogya che. (juo A cAlu zIrSaka nIcene prathama pAribhASika zabda "traNacatuSka). trasatrika ane te ja pramANe jyAM trasatrika zabdano prayoga karavAmAM Ave tyAM "trasa' zabdathI zarU thatI traNa prakRtine trasa dazakamAMthI samAveza thayo che ema samajavuM. eTale ke emAM trasanAmakarma (132), bAdaranAmakarma (133) ane paryApta nAmakarma(134)ne samAveza thayo che ema gaNavuM. trasaSaka " e ja dharaNe trasaSaTrakamAM trasadazakanI prathamanI cha prakRtine samAveza thAya. trasanAmakarma (132), bAdaranAmakarma (133), - paryAptanAmaka (134), pratyekanAmakarma (135), sthiranAmakarma . (136), ane zubhanAmakarma (137). thIddhIvika AmAM pAchaLanI traNa nidrAne-darzanAvaraNIya kama paikInIsamAveza thAya che: thINuddhI (14), pracalA (12) ane pracalApracalA (13). Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie ka` 180 AhArakaddhika Ave! zabdaprayAga thAya tyAre AhAraka zarIra (60) ane AhAraka aMgopAMga (65) e beneA samuccaya karavAmAM AvyA che, ema samajavuM. naratrika AvA zabdaprayAga karavAmAM Ave tyAre temAM narakagati (52), narakAnupUrvI (118) ane narakagatinuM AyuSya (48) e traNa prakRtinA samAveza karavAmAM AvyeA che ema samajavuM. sthAvara catuSka AmAM sthAvaranAmakarma (142), sUkSmanAmakarma (143), aparyoptanAmakarma (144) ane sAdhAraNanAmakarma (145)--sthAvaradazaka paikInI e cAra prakRtinA samAveza thAya. jAticatuSka AmAM ekendriya jAti (53), eindriya jAti (54), taiindriya jAti (55) ane caurindriya jAti (56) ema cAra jAtinAmakarma(pi'DaprakRti bIjI)no samAveza thAya. tiya catrika AmAM tiryaMcajAti (51), tiryaMcAnupUrvI (119) ane tiryaMcaAyuSya (47) ema traNanA samAveza thAya. manuSyatrikamAM manuSyagati (50), manuSyaAnupUrvI (120) ane manuSyaAyuSya(46)nA samAveza thAya. e ja pramANe anukrame devatrika ane nArakatrikamAM samajI levuM. durbhAgyatrika sthAvaradarzaka paikI durbhAgyanAmakarma (148), duHsvaranAmakarma (149) ane anAdeyanAmakarma (150) e traNa prakRtinA samAveza A durbhAgyatrikamAM thAya. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. lAghavakArI paribhASA anaMtAnubaMdhIcatuSka mehanIya karmanA kaSAye paikI anaMtAnubaMdhI krodha (20), anaMtAnubaMdhI mAna (21), anaMtAnubaMdhI mAyA (22) ane anaMtAnubaMdhI lebha(23)nuM samuccaye sUcana "anaMtAnubaMdhI catuSkathI thAya che, ema samajavuM. madhyasaMsthAnacatuSka athavA madhyAkRticatuSka AmAM AThamI saMsthAna piMDaprakRtinI cha prakRtimAMthI varacenI cAra prakRti samajavI. emAM prathamanI ane chellI prakRtine bAda karatAM nyadha saMsthAna nAmakarma (93), sAdi saMsthAna nAmakarma (94), kuja saMsthAna nAmakarma (5), ane vAmana saMsthAna nAmakarmane samAveza thAya. madhyasaMghayaNacatuSka uparanI rIte sAtamI saMghayaNa piDaprakRtinI vacagALanI cAra prakRtine samAveza AmAM thAya--RSabhanArA saMghayaNa nAmakarma (87), nArI saMghayaNa nAmakarma (88), ardhanArA saMghayaNa nAmakarma (89) ane kIlikA saMghayaNa nAmakarma (90). nidrAddhika A zabdaprayogathI bIjA darzanAvaraNIya karmanA paTAbhedo paikI nidrA (10) ane pracalA(12)ne samuccaya karavAmAM Ave che. AvI paribhASA graMthasaMkSepanA irAdAthI vAparavAmAM AvI che, e ghaNI upayogI che, smaraNazaktine uttejana ApanAra che ane viSayanI spaSTatA karanAra hovAthI bahu upayegI bhAga bhajave che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa Asuka upasa'hAra najara sanmukha karmane khyAla rAkhavA mATe nIcenI vAta punarAvartanane lAge karIe. ghAtIkAM ane temanu phaLa ghAtIkam cAra che--jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya. A cAre karyAM AtmAnA mULaguNanA ghAta kare che. aghAtIkarmo ane temanu phaLa aghAtI karmo cAra che--vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra. A aghAtI karyAM paNa saMsAramAM rakhaDAvanAra teA che ja, paNa e AtmAnA mULa guNune hAni karatA nathI, A vAta dhyAnamAM rahe. ghAtI-aghAtI karmonA kSayanuM phaLa cAre ghAtIkamanA mULathI nAza thAya tyAre prANIne kevaLa jJAna, kevaLadarzana thAya che, tyAre te bhUta, bhaviSyat ane vartamAna sarva bhAvAne dekhe che, jANe che, chatAM e saMsAramAM rahe che. bAkInAM adhAtI karmonA paNa sarvathA kSaya thAya tyAre prANI mAkSa jAya che, tyAre enuM nirvANa thAya che, tyAre e janma, jarA, maraNa, AMTApherA, upAdhithI dUra thAya che, tyAre e cetana peAtAnA mULaguNamAM AvI jAya che ane pachI ene saMsAra sAthe kAi prakAranA saMbaMdha rahetA nathI. meAkSa eTale karma sAthe thayela saMbaMdha thI AtmAnI mukti, tenAthI AtmAnA chevaTanA chUTakA. A mukti mATe ApaNA prayAsa che, e ApaNA Adarza che ane e maLe eTale sa'sAranA sarve sa''dhA, avarajavaranA ane tAphAnanA aMta AvI jAya che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 upasaMhAra kyA kamane zenI sAthe sarakhAvAya karmane paricaya karatI vakhate e karmone nIcenI cIjo sAthe sarakhAvavAmAM AvyA che te dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. e sarakhA maNI sarvadezIya nathI, paNa karmane oLakhavA mATe bahu upAgI che. jJAnAvaraNIya karmane AMkhanA pATA sAthe sarakhAvela che. e AtmAnA jJAnaguNane roke che. darzanAvaraNIya karmane piLiyA sAthe sarakhAvela che. sAmAnya avabodhane e karma roke che. vedanIya karmane madhathI lIMpela taravAranI dhAra sAthe sarakhAvela che. e karma jIvanA avyAbAdha guNane roke che. mohanIya karmane dArU sAthe sarakhAvela che. A karma prANanI sAcI zraddhA ane cAritrane roke che. Ayukarmane heDa sAthe sarakhAvela che. e karma prANInA avinAzI guNane roke che. nAmakarmane citArA sAthe sarakhAvela che. A karma prANInA arUpI guNane roke che. gotrakarmane kuMbhAra sAthe sarakhAvela che. te prANInA agurulaghuguNane roke che. aMtarAya karmane bhaMDArI (keziyara) sAthe sarakhAvela che. AtmAnI anaMta zaktine e reke che. karmabaMdhanA hetuonI vigato - karmabaMdhanA hetuo upara jaNAvyA che. (juo pR. 33- 38). tyAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega para vicAraNA karI hatI. have karmanI vigata jANyA pachI evAM judAM judAM prakAranAM karmo kevA prasaMge baMdhAya che te avalokI jaIe. prANuM - 'hasatAM karma bAMdhe che, lahera karatAM karma bAMdhe che ane raDatAM paNa karma bAMdhe che. jyAre ene bhegavavAM paDe tyAre ene khUba saMtApa thAya che. evI sthitimAMthI te e eka ja rIte UgarI zake. baMdhana kare paNa tIvra baMdha na kare te karmanA udaya vakhate ene ukaLATa, arerATI ane kheda ke tApa na thAya. eTale AvA karma baMdhanA prasaMge jANavA prayatna karIe. paM. vIravijaye cesaTha prakArI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jaina dRSTie kama pUjAmAM kharAkhara kahyuM che ke baMdha samaya citta cetIe re, ze uye saMtApa.' A cetavaNInA kharAkhara khyAla rahe e jarUrI che. adhasthAneAnI vividhatA karmaba'dhananAM sthAna tA pAra vagaranAM che. pratyeka mAnasika, vAcika ke kAyika kriyA, enI aMdaranI taratamatA,emAM jAmelA ke jAgeleA rasa, enI sAthenA tAdAtmyabhAva ane bhAvAnI vicitratA vividhatA vagerenA abhyAsa karavamAM Ave, mAnasazAstrane vicAravAmAM Ave, duniyAdArInA vyavahAru nItinA niyamA vicAravAmAM Ave; tapatyAga, sayamanAM aneka sthAnAnA abhyAsa karavAmAM Ave, pacIza kriyAnA viSaya samajavAmAM Ave te badhasthAnanI mATI sakhyAnA kacAsa Ave. ApaNe te ahIM thADA dAkhalAe ApI tenA sahaja khyAla karavA prayatna karIe. bAkI tA bhAvanI maheALatA, banAvAnI vividhatA ane kriyAenI nUtanatAne laine ane mana, vacana, kAyAnA cAgAnI anaMtatAne laine tathA mithyAtvanI taratamatAmAM ghaNA taphAvatA hArTane enI saMkhyAnI kalpanA karAvavI paNa muzkela che. sAmAnya khyAla thAya teTalA mATe thADA jANItA prasa MgeA para najara nAkhIe. jJAnAvaraNIya-danAvaraNIya karmonAM adhasthAna jJAnanI AzAtanA kare, jJAnInI mazkarI kare, abhyAsa karyo vagara upalaka dRSTie dhaOviruddha TIkA karavA ma`DI jAya, potAne mAgadaztaka thanAra vyaktinA AbhAra bhUlI jai enI viruddha paDe athavA ene oLave, zakti hAya chatAM jJAnanA abhyAsa na kare, jJAnAbhyAsanA kAryamAM aDacaNa kare, bhaNanArane vighna kare, keAI tAtaDA, okhaDA, 5555 ke mamamama bele tyAre mazkarI kare, Ava AvAM kAraNe prANI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya kama bAMdhe che. A jJAnAvaraNIya--danAvaraNIya karmanA pariNAme prANI kANA thAya, ratAMdhaLA thAya, jAtyaMdha thAya, jJAnanAM kAraNeA, sAdhanA vagerethI vaMcita rahe, ityAdi. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 upasa'hAra zAtAvedanIyanAM adhasthAna kSamA rAkhavAthI, gurudevanI bhakti karavAthI, anya jIvA tarapha dayA rAkhavAthI, karuNAyAgya jIvA taraph karuNA karavAthI, potAnuM jIvana saMyamI rAkhavAthI, vrataniyama levAthI, kaSAye para ane teTalA vijaya karavAthI, kaSAya karavAnA prasa`ge| Ave tyAre tenAthI cetI tene TALavAthI, ucita dAna ApavAthI, icchApUrNAMkanA tapa karavAthI prANI zAtAvedanIya karmanA baMdha kare. azAtAvedanIyanAM badhasthAna sAdhu munirAja, dezanetA, saMdhanA AgevAne ke sa`sthAnA saMcAlakonI niMdA karavAthI, sArA mANasAne saMtApa karavAthI, prANIvadha karavAthI, pramAdapUrNAMka vanaspatinAM chedanabhedana karavAthI, pArakI thApaNa oLavavAthI, cADI cUgalI karavAthI, leAkA para trAsa karavAthI, damalela prANI para krodha karavAthI, koIne AzAbhaMga karavAthI, aMdara aMdara laDAlaDI karAvavAthI, rasapUrNAMka kaSAyapariNatimAM AnadapravRtti karavAthI, ziyaLanA lepa karavAthI, hAthI, UMTa, baLada vagerenuM damana karavAthI, gheADAne cAbUka mAravAthI, baLadane parANAnI ArA mAravAthI, khIjAone zAkasa tApa karAvavAthI, meLAvaDA bhAMgI nAMkhavAthI, kALAbajAra karavAthI prANI azAtAvedanIya karmanA baMdha kare. azAtAvedanIya bAMdhavAnAM tA aneka kAraNA dararoja ane che. vinA upayeAge cAlatAM aneka nAnAM jIvA, kIDI, maMkoDInA ghANa nIkaLI jAya, khelavAmAM sAmAnI kuNI lAgaNIne AghAta thaI jAya vagere aneka kAraNe azAtAvedanIya karmanA baMdha thAya che. mAhanIya karmanA darzanamAhanIya ane cAritramehanIya evA e vibhAga paDe che. dharmanA kadAgraha karavAthI, ekAMta dharmanA upadeza karavAthI, 'mAtra kriyA kare jAe, tamAro nistAra thaI jaze' evA pracAra karavAthI nyAyanItinA bha`ga karI sAcA dharmanI upekSA karavAthI, sUtrasiddhAMta viruddha prarUpaNA karavAthI, satya kayAM che te Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jaina daSTie kamara samajavA chatAM asatya ke ardhasatya para abhiniveza karavAthI, karuNa ke paropakAranI daSTi vagara adharmanA upadezakone uttejana ApavAthI, devamaMdiranI AzAtanA karavAthI, aMzasatyane sarvamAnya satya - tarIke svIkAravAthI athavA svIkArAvavAne Agraha karavAthI, sakhAvatanAM nANAM khAI javAthI, TrasTI tarIkenI pitAnI pharaja na bajAvavAthI, TrasTI hAI TrasTane lAbha levAthI, devadravya, sAdhAraNa dravya ke jJAnadravyane durupayoga karavAthI, anya durupayoga kare ane pitAnI zakti te aTakAvavAnI hoya chatAM te tarapha upekSA rAkhavAthI ane anekAMtavAdane samajavAnI bedarakArI rAkhI ekAMtane piSavAthI prANa darzanamohanIya mithyAtvamehanIya karmane baMdha kare che. emAM abhiniveza, ajJAna, saMzaya, avaLe pracAra, zaMkA-kuzaMkA vagerene paNa samAveza thAya. emAM pachI te hada rahetI nathI. mANasa ADe raste UtarI jAya tyAre bhAre dugdhAmAM utarI jAya che. ene pachI samavasaraNamAM beThelA vItarAganI vItarAgatA para, zaMkA Ave, tarka vitarka dvArA prazno thAya, ene sRSTinA anAdianaMtatva para zaMkA thAya. jANavA mATe prazna karavA e judI vAta. che, ThekaDI karavA vAtane narama pADavAthI tIvra mithyAtvane mArge ghasaDAI javAya che. cAritramohanIyanAM baMdhasthAna - cAritramohanIya karmabaMdhanI vAta lakhatAM ke tenA prasaMge vicAratAM te trAsa thAya tema che. AMtararipuo krodha, mAna, mAyA, lebha ughADI rIte ane prarachanna rIte dhamadhamATa calAvI prANane bhAre banAvI mUke che. krodhI AkarAM karmo bAMdhe, abhimAnI sAcA khoTA baNagAM phUke, mAyI kapaTa karI dhamI hovAno dAvo kare, tapa karavAne nAme pratiSThA meLave, brahmacArInuM birUda dhArI padArA seve, moTA udyogapati thavAne bahAne lebhavRtti piSe, mahAAraMbha, mahAparigrahamAM lasabasa thaI jAya-AvA hajAre seMkaDo kaSAyanA prasaMga che. lokone aMdara aMdara laDAvavAthI, TIkhaLa-mazkarI karavAthI, Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 187 paradroha karavAthI, mithyAbhASI thavAthI, vizvAsaghAtI thavAthI, khoTA vastAveja karavAthI, beTI sAkSI pUravAthI, agya mANasene piSavAthI, paugalika sukhamAM rAcavAthI, bhAre zeka karavAthI, sAcAM khATAM moM vALavAthI, chAjiyAM levAthI, Araudra dhyAna karavAthI, parajIne trAsa pamADavAthI, pavitra sAdhunA malina gAtra tarapha ke gaTaranI gaMdha tarapha durgachA karavAthI, prANuM cAritramehanIya karmane baMdha kare. mahArAjA kAmadeva emAM ghaNe moTo phALo Ape che. strInI vAMchA, purUSanI vAMchA, viyoganA ukaLATo, mAnasika vikAra, enI pAchaLa thatAM haDadaLAM, pArakI strIne lalacAvavAnA phasAvavAnA prasaMgo ane kAmavAsanAo thatI kIDAo, nAce, raMga, nATaka, sinemAo ane gharajaMjALanI khaTapaTo e sarva cAritramehanIya karmane baMdha karAve che. strI eTale ghara ane ghara eTale aradhe saMsAra e barAbara baMdha besatI vAta che. ane samajaNapUrvakane tyAga na hoya te ghara vagaranA aNaparaNelA kuvArAnI AkAMkSAo ane dhamapachADA paNa cAritramehanIya karmane ja kheMcI lAve che. khUba AsaktithI viSaya sevatAM, bIjA dUrathI sukhI dekhAtAnI adekhAI karatAM prANI strIveda mehanIya karma (43) bAMdhe, tIvrarAgAnubaMdha vagara svadArAsateSe viSaya maryAdita rIte seve te prANI puruSaveda mahanIya karma (42) bAMdhe. ane tIvra viSayI, rAtre rakhaDanAra prANI napuMsakaveda (44) badhe. A mehanIya karmanAM baMdhasthAne lakhatAM te chakkaDa khAI javAya eTalI enI vividhatA che. emAM bAhya ane AMtara bane ghaNuM mahatvane bhAga bhajave che. eTale siddharSi jevA samartha lekhaka ja enuM sthAna ane vividha tA samajAvI zake. mehanIya kama AThe karmane rAjA che. emAM pAMca indriyanA viSaye ane aneka gUMcavaNavALuM AMtaramane rAjya Ave che. ene vistAra samasta saMsArane moTo bhAga che ane ene vijaya eTale Atmika svarAjyanI prAptinA dvAra sudhI pahoMcI gayAno saMtoSa che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie ka 188 devagatiAyunAM adhasthAna devagatine yAgya AyuSyabaMdhanA ghaNA prasa Mgo sAMpaDe che. prabhubhajana karanAra, anukaMpAthI dAna ApanAra, jayaNAyukta jIvanavyava"hAra karanAra, niSkapaTI ane bhavya paNa sAdA jIvanane jIvanAra, zikSaka ke gurudevanuM sthAna laI abhyAsa karAvanAra, khaTapaTa vagara, nAmanAnI icchA vagara samAjasevA karanAra, AvA bhAvuka, bhoLA sAdA bhadrika jIve devAyunA baMdha kare. mitranI preraNAthI dharma karanAra, duHkhargAbhata ke mAhabhita vairAgya dhAraNa karanAra, avirati paNAmAM samajyA vagara kAyakaleza sahana karanAra devaAyuSya bAMdhe. manuSyagatinA Ayu.dha kANa kare ? svAbhAvika rIte maMdakaSAyI prakRtivALA, nAmanAnI icchA vagara dAna ApavAnI rucivALA, ucita dAna ApanAra, madhyama prakAranA guNavALA, cAlacalagatamAM jene gRhastha kahI zakAya tevA, kSamAzIla, namrani`bhI, nirlobhI, prAmANika jIvana jIvanAra, nyAyathI dhana meLavanAra, yutanAthI sarve vyavahAra karanAra, pArakAnA guNane jANanAra, koI paNa sAMsArika kArya kare temAM gADha Asakti na rAkhanAra prANI manuSyanuM AyuSya madhe che. e mahAAraMbha mahAparigraDa na kare, banatA paropakAra kare ane bhadrika bhAve varte, enAmAM kApAta lezyAnI mukhyatA hAya. tiya "canuM Ayu kANu khAMdhe ? gUDha hRdayavALA, mUrkha, dhutAro, aMdarathI saddahaNAmAM zalyavALA, mAyA arthAt kapaTa karanArI, lAkaDAM laDAvanArA, madhura vANI khelanAra paNa aMdarathI kApI nAkhanAra, zIla ke cAritra vagaranA, mithyAtvanA upadeza ApanAra, kUDAM tAlamApa karanAra, kALAM bajAra karanAra, khATI sAkSI pUranAra, khATAM dastAveja banAvanAra, ceArI karanAra, khATAM kalaMka caDAvanAra, cADI-cugalI karanAra, mAna-pUjA khAtara tapa karanAra, zuddha hRdaye pApanI AlecanA nahi karanAra Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 189 prANI tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe che. mAyA, ajJAna, tIvra kaSAya, daMbha ane saraLatAne abhAva tiryaMca AyuSyanA baMdhamAM agatyane bhAga bhajave che. tiryaMcagatimAM cAra IndriyavALA jIve ane pAMca indriyavALAmAM pAchA jaLacara, sthaLacara ane khecare e pratyekanAM AyuSyabaMdhanAM kAraNo ane prasaMgo kahI zakAya, te kalapI levAM. marIne kaNa kAgaDo thAya ane koNa ghUvaDa thAya, keNa cite thAya ane koNa bheMsa thAya, kaNa kAbara thAya ane ke mAMkaDa thAya, koNa jaLa thAya ane koNa vIMchI thAya e vicAravAthI besI jAya tevI hakIkata che. jIvananI chAyAmAM prANInA guNa-avaguNonI pratichAyA paDe ja che, ane te anusAra tenA AyuSya baMdhanI saMbhAvanAnI gaNatarI sAmAnya rIte karI zakAya. narakAyu kANu bAMdhe? mahA AraMbha karanAra, meTo parigraha ekaTho karanAra, bhAre dhamAla, kApAkApI ane mArAmArI karanAra-karAvanAra, atibhA karanAra, cAlu Araudra dhyAna karanAra, ati viSaya sevanAra, jIvavadha vagara saMkeca karanAra, mahAmithyAtvamAM rAcanAra, sAdhu sevaka ke kArya karanAranuM khUna karanAra, mAMsamadirAne AhAra tarIke ke pINA tarIke upayoga karanAra, guNavAna prANunI niMdA karanAra, sAta durlasana sevanAra, kRtanI, vizvAsaghAtI, kRSNalezyAne pari. NAmI, avaguNamAM abhimAna lenAra prANI narakAyuM baMdhe. emAM pariNAmanI tIvratA, svaparanA vivekane taddana abhAva ane mithyAtvaaMdhakArane ke ajJAnane moTo bhAga kAma kare che, ane A raudra dhyAnanI cAlu pravRtti emAM savizeSa kAraNabhUta bane che. A rIte cAra prakAranA AyuSyanA baMdhanA sAmAnya prasaMge vicAryA, bAkI enI vigatemAM ghaNI ghaNI bAbate Ave te khyAla karavAthI besI jaze. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 jana dRSTie karma nAmakarmanI zubha ane azubha piDaprakRtio keNa bAMdhe? nAmakarmamAM bahu vicitratA che. e te prANIne kharaDI nAMkhe che, eTale enA gheDa vibhAga pADIe te enAM baMdhasthAnonI spaSTatA thaze. ApaNe pR. 173-173mAM joyuM ke nAmakarmanI cauda piMDa.. prakRtienA peTA vibhAgamAM 20 zubha (puNya) prakRti che ane 23 azubha (pApa) prakRti che. A zubha prakRtiene baMdha karanAranAM jIvana kevAM hoya te prathama vicArI jaIe. je prANI saraLa hRdayavALo ane saraLa pariNAmI hoya. sArA vicAra ane AcAravALo heya. beTA telamAnamApa karanAro na hoya, RddhigArava, rasagArava ane zAtAgArava vagarano hoya, pApabhIra hoya, paropakArI hoya, sarvajanapriya hoya, lekavalalabha heya, kSamAArjavapariNAmI hoya te zubha prakRtine baMdha kare. e parabhavamAM suMdara gati, sAruM zarIra, paMcaMdriyapaNuM vagere pAme, enI cAlavAnI gati sArI thAya ane enAM aMgepage sughada, daDha ane AkarSaka thAya. ane kUDakapaTa karanAra, lokone chetaranAra, mAyAkapaTa karanAra, upara uparathI prAmANika hovAne dA karanAra, pAMce AzrAne karanAra, devagurudharmane virAdhaka, hIne AcAramAM rakta rahenAra prANI azubha prakRtio bAMdhe. tene narakAdi gati maLe, halakuM saMghayaNa maLe, UMTa jevI gati maLe. e sarva nIca jIvana jIvanAra dhAMdhaliyA, dharmAbhAsI ke adharmIne bhAge jAya che. AvI rIte zubha ke azubha prakRtinI vaheMcaNI samajI zakAya tema che. nAmakarmanI sAta zubha pratyeka prakRtio koNa bAMdhe? ane pratyeka nAmakarmanI sAta zubha prakRtie paNa evA ja prakAranAM suMdara jIvanane vahana karanArane bhAge jAya. sAro vyavahAra karanAra, ucchavAsa nAmakarma bAMdhe. sarva jIvone dharma tarapha kUca karAvI mokSa mAge laI javAnI bhAvanAvALe tIrthaMkaranAmakarma Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra 191 bAMdhe, vIzasthAnakanuM arAdhana karanAra jinanAmakarma bAMdhe, zuddha hRdayathI sevA-vaiyAvacca karanAra paNa jinanAmakarma bAMdhe, ahiMsAne pALanAra nirmANunAmakarma bAMdhe ane vizuddha dhArmika saMtASI jIvana gALanAra sAta athavA echI zubha pratyekaprakRtine baMdha kare. ethI UlaTuM AphAnI, mATI, matsarI, irSALu jIva upaghAta (azubha pratyekaprakRti) nAmakama bAMdhe. zardezaka-sthAvaradazakanA adhikArI trasadazaka ane sthAvaradazakanI hakIkata tA jarA vicAra karavAthI sahelAIthI samajI zakAya tevI che. sAduM, vyavahAruM, dha priya jIvana gALanAra yazanAmI thaI parabhave yazanAma khAMdhe, Adeya nAmamaM bAMdhe. ane cANakayanItivALA, laDAlaDI karAvanAra, duniyAne cakaDoLe caDhAvanArA ahIM khattA khAya ane parabhave apayaza, sthAvara, anAdeya jevAM sthAvaradazakane yAgya kabadhanA kare. TUMkAmAM kahIe te ahIM jenuM jIvana saraLa, sAduM, abhimAnarahita hoya te zubha nAmakama bAMdhe; tenAthI viparIta, je tuccha, ALasu, edI, dhArmiyuM ke apramANika jIvana gALe te vicitra prakAranuM azubha nAmakarma tenA jIvanavyavahArane anusaratuM bAMdhe. tyAgI, dhyAnI, cAgI, saMsArathI virakata, paudgalika dazAthI UMce gayela prANI mahudhA ka baMdha che ja kare ane kare teA nAmaka nI zubha prakRtie bAMdhe. enI vigatAmAM UtarI zakAya tema che, paNa saMketa samajAI jAya te muddo jaDI Ave tevA che. tethI tene vadhAre vistAra karavAnI jarUra lAgatI nathI. vicArake samajI ene svataMtra vicArI leve. AmAM gati, jAti, indriya, zarIra, varNa, AbarU vagere aneka mAmA mATI sakhyAmAM Ave che. chatAM vicAra karatAM eneA ghATa esI jAya tema che, vizeSa cAkhavaTa sa`keta samajI janAre pAte karI levI. vistArabhayathI A vibhAga ATale sudhI cacI have AgaLa vadhIe. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jaina daSTie kama ucca-nIca govakarmanAM baMdhasthAna jJAnI gurunI sevA karanAra, mahAvrata-aNuvratane dhAraNa karanAra, nirabhimAnI, guNane pakSapAtI, jAti, kuLa, baLa, rUpa, zrata, ezvarya, lAbha ane tapamAMthI keI paNa prakAranA mada-abhimAna, vagarane, anyane sUtrasiddhAMta bhaNAvavAnI ane pote bhaNavAnI.. rucivALo, jJAnanI aMtaHkaraNathI mahattA karanAra, sAcI dalIla karI zaMkA nirAkaraNa karanAra uracatrakamane baMdha kare. abhimAnI hoya, gurunI niMdA karanAre, samAjasevAne viSedha karanAra, pArakAnA guNane DhAMkI daI avaguNane AgaLa karanAra, beTI sAkSI ApanAra, jUThA dastAveja banAvanAra, vagara joyelI ke vagara sAMbhaLelI vAta lekamAM calAvanAra, cADacUgalI karanAra athavA vikathAmAM vakhata gALanAra prANuM nIcagotrakarma bAMdhe. attarAyakarmanAM baMdhasthAna hiMsAparAyaNa prANI, jinapUjAmAM vidata karanAra, AgamanI AjJAne lepa karanAra, pArakI niMdA karanAra, jIvavadha karanAra, rAMkadIna upara kepa karanAra, halakAM kAmanI prazaMsA karanAra, dharma mAgane lepa karanAra, paramArthanI vAta karanAranI hAMsI-mazkarI karanAra, bhaNanArane aMtarAya karanAra, kaI dAna ApatuM hoya tene aTakAvanAra ke vAranAra, pitAnI nacenA dAsa, nekara ke sTAphanI jarUriyAta pUrI na pADanAra, thApaNa oLavanAra, pipaTa-menane pAMjarAmAM pUranAra aMtarAyakarma bAMdhe. kapilA jema pitAnuM ke pArakAnuM dAna na ApI zakanArA ane evA dhananI cakI karanAra parabhavamAM vastu maLe ke dhana maLe te paNa vAparI zake nahi, koI TIpa maMDAvA Ave tyAre dIna thaI jAya, chate paise samaja hovA chatAM vAparI na zake e dAnAMtarAya samaja. aDhAra pApasthAnakamAMthI koI paNa sthAnaka sevatAM prANI aMtarAya karma bAMdhe. aMta. rAyakarma bAMdhela hoya te vastu hovA chatAM vAparI ke ApI na Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra 193 zake tema ja vastunA lAbha thayeA hAya te khAI ke bhAgavI na zake, ene uttama vastu bhAve paNa nahi, e rAgamAM sakhaDAi vastu khAI bhogavI zake nahi. anagaLa dhananA dhaNI masmaNa zeThanA nasIkhamAM mAtra tela ne cALA hatA. e khIjI cIja khAI ja zake nahi. jIva jo zaktinA upayAga azubha kAmamAM kare te te bhavAMtare dInaduHkhI, kSayanA rAgI, maravA vAMke jIvanArA, damalela thAya ane khAM khAM karatA janmAro pUrA kare. sAdhanasaMpatti hAA chatAM caiAgyane dAna na ApavAthI dAnAMtarAMya, kALA bajAra karanAra lAbhAMtarAya, sTAphanA ke gharanA mANasanI vRtti ke raheThANunI darakAra na karanAra bhAMgAMtarAya, bhikSukane TaTaLAvanAra upabhAgAMtarAya ane baLa--zaktinA upayAga jIvaghAta mATe karanAra vIryaMtarAya ka baMdha kare. A rIte prANI ka baMdhana kare che. enA prakAro te pAra vagaranA che. pratyeka kriyA ane kriyA vakhatanI mAnasika ane Atmika bhAvavRtti navAnavA prakAranAM karmonA meLa meLave che. AnA vibhAgo ane vagI karaNAnA pAra Ave tema nathI. 13 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa navamuM, prakIrNa niyaMcagati ane tiryaMcA, A karmane oLakhavA mATe koI koI bAbate dhyAnamAM rAkhavA. jevI che. tenI neMdha A karmanA prAthamika paricayamAM karI laIe. tiryaMcanI gati pApagatine udaya che. paNa tiryaMcagatinuM AyuSya puNyaprakRti che. ApaNI sAme ghoDe Ubhe che. ene padriya jAti maLI te zubha, ene tiryaMcanI gati maLI te azubha, ene dIrgha AyuSya maLyuM te zubha. A taphAvate dhyAnamAM rAkhavA gya che. maTabaMdha ane vaja vASabhanArA saMghayaNa (86)mAM je markaTabaMdha ane khIlI (vA) kahevAmAM AvI che, te eka prakArane hADakAne bhAga samaja. markaTabaMdha paNa hADakAne ane khIlI paNa hADakAnI. emAM kapaDAne pATe ke leDhAnI khIlI nathI e vAta dhyAnamAM rAkhavI. nirmANa ane saMghayaNane taphAvata nirmANa nAmakarma (130) ane saMghayaNa (sAtamI piMDaprakRti)mAM bahu taphAvata che. saMghayaNamAM te hADakAnI zarIranI racanA kevI hoya tene vicAra che, jyAre nirmANamAM te hAtha, peTa paga jyAM hovA joIe tyAM hoya tenI hakIkata che. devagatimAM saMghayaNa ja na hoya kAraNa ke saMghayaNa audArika zarIrane viSaya che, paNa nirmANa nAmakarma heya. baMdhana saMghAtana ane aMgopAMga te alaga ja che, e paNa dhyAnamAM rAkhavuM. nirmANa ane saMsthAnane bheda nirmANa nAmakarma ane saMsthAna piMDaprakRti paNa alaga alaga che. saMsthAnamAM AkAranI ja vAta che, jyAre nirmANamAM avayavanA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakIrNa 19pa sugya sthAnanI cekhavaTa che. A sarva viziSTa khyAle che, pratyeka barAbara alaga che, ane pRthakkaraNa karIne alaga tarIke samajI levA jevA che. nibaMdhanI maryAdA ane uddeza karmabaMdhanA prakAre paikI karmanI prakRti kevI hoya, karmanA bheda keTalA hoya, tenAM baMdhananAM kAraNe kevA heya ane phaLa Ape tyAre tenAM pariNAme kevA thAya tene ahIM sAmAnya khyAla ApavAmAM AvyuM. pratyeka karmanI sthiti keTalI hoya, tenI gADhatAmaMdatA kevI hoya, tenI pitAnI pradezasaMkhyA kevI keTalI hoya tene vicAra anya prasaMge karIzuM. gADha mithyAtva rUpa aMdhakArathI vikAsakamamAM AgaLa vadhatAM karmabaMdhana keTalAM thAya, udayamAM Ave tyAre tenI prakRtie keTalI heya, keTalIka vAra kheMcI lAvI karmane kema bhegavI zakAya che, ane aMdara keTalAM karmo paDayAM rahe che, te Akhe baMdha, udaya, udIraNa ane sattAne guNasthAnane aMge vicAra anya kaI prasaMge karIzuM. ahIM te mAtra karmanI prakRtine, tenA hetuone ane tenI vividhatAne vicArI gayA. karmane AtmAnI leDyA sAthe saMbaMdha, emAM thatAM saMkramaNa-pheraphAre, leDyAsthAne vagere khUba rasaprada bAbatane mAnasazAstranI najare vaijJAnika paddhatie samajavA jevI che, te para aneka graMtha racAyA che. e vAMcavAnI preraNuM karI, anya koI taka maLe te tarapha najara doDAvavAnI bhAvanA karI, vyakta karI, atra mAtra karmanI sAdI oLakhANa rajU karI che. eTaluM jaNAvI A atyaMta AkarSaka viSaya samajavA je eTaluM digdarzana karavAmAM saMtoSa mAnya che. chevaTe eTaluM jaNAvavuM yathA gya thaze ke ahIM je karmane paricaya ApavAmAM AvyuM che te tana prAthamika che, jijJAsA utpanna karavAnA hetuthI Ave che, ane eka rIte jaNAvIe te mAtra caMcupraveza jeTale ja che. enA paranA vizeSa graMtha vAMcavA gya che, upalabdha che ane Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 jaina dRSTie kama AgamamAM paNa ene aMge khUba lakhAyeluM che. e vAMcavAnI, jovAnI, abhyasavAnI utka ThA thAya tenI preraNArUpe A prayAsa che. AkI ahIM raju karela khAkhatA karmanA viSayanI mAtra bArAkSarI ja che eTaluM lakSamAM rAkhavuM. jIvanabhara abhyAsa karavA jevA e viSaya che, bhUkha rasALa che, vAMcatA vicAratAM AkhA jIvananI rikramA karAve ane bhavacakranA khulAso Ape ane sAme cAlatI. ramata ane pheraphAronA khulAsA ApavA sAthe aMtarane vicAramAM nAkhI de ane AkhA saMsArane citrapaTa para cItarI de evA e vizALa, AnaMdamaya, rasAtmaka ane edhaprada viSaya che. sRSTikartR tvanI azakayatA ane binajarUrIAta rajU karanAro, e AnaMdadAyaka carcAnA khulAse Ape tevA A viSaya che. vaLI, saMsAranuM spaSTIkaraNa karatAM enI uparavaTa jaI puruSArthavAda kevI pradhAnatA bhAgave che, AtmAnI anaMta zakti pAse khaLavAna karyuM aMte keTaluM namatuM Ape che ane meAkSa-mukti e zI cIja che e samajAve tevA A viSaya che. A rItanI jijJAsA jAge, enA abhyAsa karavAnI bhAvanA thAya ane potAnI jAtane AMtarakhAhya najare oLakhAya te A graMthano uddeza thoDeka aMze saphaLa thaye gaNAya. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 paMdara vega 1. satyamaneyoga 9. audArikakAya 2. asatyamayaga 10. dArikamizrakAza 3. satyamRSAmaga 11. vaikriyakAya. 4. asatyAmRSAmaneyega 12vaikriyamizrakAza 5. satyavacanaga 13. AhArakakAga 6. asatyavacanaga 14. AhArakamizakAya. 7. satyamRSAvacanaga 15. kArmaNakAga 8. asatyAmRSAvacanaga satyamRSAmAM mizrabhAva hoya che. sAcuM ane thoDuM cheTuM e mizramAM Ave. ane asatyAmRSAmAM sAcuM paNa nahi ane kheTuM paNa nahi; dA. ta. Ave, bese, kema che? vagere. ahIM A bAbatamAM sAcajUThane savAla ja hete nathI. dArika zarIranI vyAkhyA pR. 137 parathI jevI. tene kAga eTale audArika zarIranuM halanacalana, tenI kriyA. dArika ane vaikriya zarIranA saMbaMdhane aMge je kriyA thAya te audArikamiznakAyama kahevAya. A pAMca prakAranA zarIranI oLakhANa upara jaNAvyuM te pRSTha parathI thaze. kArmaNakAga eTale karmane samUharUpa AtmAne lAgelI kAyA kArmaNukAyA gaNAya, enA sahacAramAM je AkhI kAryapaddhati-phaLAvApti thAya te kAmeNukAyAga samaje, ane tejas zarIra te AhArane pacAvanAra jaTharAgni hoI tene alaga kAga levAnI arUra nathI. A rIte paMdara ga thAya. A paMdara pega lagabhaga chellI paLa sudhI cetana sAthe vaLagI rahe che. emAM manegane dhyAna-samAdhine aMge khUba Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jaina daSTie karma samajavA gya che. ane jyAre ene dharmadhyAna ane zukaladhyAnane aMge vicAra karavAmAM Ave che tyAre A paMdara yuganI mahattA samajAya che. manane vega te cheka zailezIkaraNa thAya tyAM sudhI mahatvanuM sthAna dharAve che. dhyAnanA viSayane barAbara samajavA mATe mAre jaina daSTie ga" je. ene jotAM maneyeganuM kevuM sthAna che tene khyAla Avaze. cAlu vyavahAramAM kAyayegane mahattva maLe. che, te sAdhya tarapha javAmAM maneyega para khAsa lakSa rAkhavuM paDe che. A Akhe yogane viSaya khUba vicAraNA, dIrgha ciMtana ane. UMDe abhyAsa mAge che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- _