________________
૧૨૦
જૈન દૃષ્ટિએ કમ
તરફ આકર્ષણ પણ ન હોય, ઘણું કરીને એવી સ્થિતિ ખહુ ઓછા વખત ચાલે છે.
સમકિતનેાહનીયમાં મિથ્યાત્વનાં કર્મઢળ પૈકી કેટલાંકા ક્ષય કરેલ હોય અને કેટલાંકને દબાવી દીધાં હોય. તે વખતે વ્યવહાર. થી શુદ્ધ દેવ, શુદ્ધ ગુરુ અને શુદ્ધ ધર્મના સ્વીકાર કરવામાં આવે, તેનું નામ વ્યવહાર સમકિત કહેવાય છે. એમાં અંદર મિથ્યાત્વનાં ઢળા દખાઈ રહ્યાં હાય તેટલે અંશે સમ્યકત્વમાહનીય સમજવું, એને ખરાખર સમજવા માટે ચશ્માના દાખલેા ખરાખર સમજવા જેવા છે. ચશ્મા આંખની દૃષ્ટિની આડે આવવા છતાં પણ સૂક્ષ્મ નાના અક્ષરા પર નજરને સ્થિર કરે છે, તે પ્રમાણે સમ્યક્ત્વમોહનીય તત્ત્વરુચિને સ્થિર કરે છે.
આપણા પેાતાના હિત-અહિતની પરીક્ષામાં વિકળ કરનાર મિથ્યાત્વમાહનીયનાં પુગળ થાય છે, જેના તીવ્ર આકરો સર્વ છાતી રસ હાય છે, તેને મિથ્યાત્વમોહનીય કહેવાય. અને તત્ત્વરુચિ થાય પણ અંદર અરુચિ દખાઈ જાય તેને સમકિતમેાહનીય કહેવાય છે. રુચિ પણ ન હોય, અરુચિ પણ ન હેાય તેવી મધ્યમદશાને મિશ્રમેહનીય કહે છે. આ દર્શનમેહનીય કર્મ પૌદ્ગલિક છે. ત્રણે પ્રકારના માડુનીયના સર્વથા ક્ષય થઈ જાય ત્યારે ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ થાય. આ સમ્યક્ત્વના આખા વિષય ખૂબ રસિક છે, ખાસ સમ જવા જેવા છે. અહીં તે સમ્યક્ત્વના પ્રકારના નામનિર્દેશ કરી સંતાષ માનીશું. સમ્યક્ત્વના પાંચ પ્રકાર છેઃ ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ, ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ, સાચેાપશિમક સમ્યક્ત્વ, વેદક સમ્યક્ત્વ અને સાસ્વાદન સમ્યક્ત્વ. એ અતિ રસિક વિભાગની વિચારણા અન્યત્ર ખાસ વિષય તરીકે રજૂ કરવાની ભાવના છે. અત્રે તે એટલું જણાવવું પ્રાસંગિક થઈ પડે છે કે અગાઉ પૃ. ૫૯-૬૨માં નવતત્ત્વનું સ્વરૂપ બતાવ્યું તેના પરિચય થાય, તેની ઓળખાણુ થાય, તેના તરફ રુચિ થાય અને તેના ખરા તરીકે સ્વીકાર થાય તેનું નામ સમ્યક્ત્વ કહેવાય અને તેનાથી વિપરીત થાય
