________________
કની ઉત્તર પ્રકૃતિ
૧૧૯
છે. તિર્યંચ અને નરકગતિમાં બહુધા અશાતાવેદનીયના અનુભવ થાય છે. આ ત્રીજા વેદનીય કર્મીની એ પ્રમાણે એ ઉત્તરપ્રકૃતિ હાય છે. એને આખા સંવ્યવહાર મુખ્યપણે બાહ્ય—ખહિ ખ હાય છે. શાતાવેદનીય પુણ્યપ્રકૃતિ છે અને અશાતાવેદનીય પાપપ્રકૃતિ છે.
૪. માહનીય કમ'ની ઉત્તરપ્રકૃતિઓ
કર્મોમાં રાજાનું સ્થાન ધરાવનાર ચાથા માહનીય કર્મની ૨૮ પ્રકૃતિ અથવા ઉત્તરભેદો છે. આપણે અગાઉ મેાહનીય કર્મોના એ વિભાગ જોઈ ગયા—દશ નમાહનીય અને ચારિત્રમોહનીય (પૃ. ૫૭-૬૪). મોહનીય કર્મના આખા સંવ્યવહાર અંતમુ ખ હોય છે. એની પ્રક્રિયા કે વિક્રિયા અંદર જ ચાલે છે. આ આખું કર્મ અ'તર્મુખ (subjective) અને અંગત જ હોય છે.
દર્શનમે હનીયના ત્રણ ભે
દનમાડુનીયના ત્રણ પ્રકાર છે: મિથ્યાત્વમાહનીય, મિશ્રમાહનીય અને સમકિતમાડુનીય.
મિથ્યાત્વમેહનીયમાં તત્ત્વસન્દ્દઢુણા ન હાય, એમાં કાં ત વિચારણા ન હાય, કાં તા મિથ્યા અભિનિવેશ હોય અને કાં ત લીધેલ વાત ન મૂકવાના દુરાગ્રહ હોય. મિથ્યાત્વમાહનીયની અસર તળે પ્રાણી વિશુદ્ધ ધર્મને હસી કાઢે, એને ક્ષમા, આવ વગેરે ધર્મ તરફ રુચિ ન થાય, એ ધર્મ કરનારને ભગતડાં ગણે, અથવા એવા ધર્મ કે ધર્માંને અનુસરનારાની એ અવગણના કરે, ગુરુની પરીક્ષા ન કરે, તેના તરફ પરીક્ષા વિના પક્ષપાત કરે અને આદશ દેવને આળખે નહિ, સાંસારિક અપેક્ષાએ દેવની સેવના કરે. આ મિથ્યાત્વમાડુનીય, સાથે અજ્ઞાન હોય ત્યારે, સંસારને ખૂબ વધારી મૂકી ભવભ્રમણને માર્ગ આપે છે.
મિશ્રમેાહનીયમાં સત્યધર્મની ગવેષણા ન હાય, એમ એના
