________________
૧૫ કર્મોને તેથી અશુક્લ ગણ્યાં છે. વળી, તેઓ પરપીડારૂપ કાળી પ્રવૃત્તિ પણ કરતા નથી. બાહ્ય દષ્ટિએ તેમની પ્રવૃત્તિ પરપીડાજનક જણાય તે પણ તેમને તેની પાછળ આશય તે પરોપકારને અને પરકલ્યાણને જ હોય છે એટલે તેમનાં તે કર્મો કૃષ્ણ નહિ પણ અકૃષ્ણ ગણાય. આમ તેમનાં કર્મો અશુક્લાકૃષ્ણ જ હોય છે. વિવેકી પુરુષ સિવાયના પુરુષમાં પ્રથમ ત્રણેય પ્રકારનાં કર્મો સંભવે છે. આ બધું વિવેચન ગભાષ્ય ૪.૭માં છે. વળી ગભાષ્યકાર જણાવે છે કે કેટલીક વાર કૃષ્ણ કર્મોને નાશ શુકલ કર્મોથી થઈ
શકે છે (૨.૧૩). - કલેશપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરીએ તે જ કર્મસંસ્કારો ચિત્તમાં પડે
છે. જે પ્રવૃત્તિ કલેશરહિત હોય તે કર્મસંસ્કાર ચિત્તમાં પડતા નથી. આમ કલેશ જ કર્મબંધનું કારણ છે. કર્મસંસ્કારે કલેશમૂલક છે (૨.૧૨).
કર્મસંસ્કારે અર્થાત્ કર્મો પુણ્યરૂપ અને પાપરૂપ એમ બે પ્રકારના હોય છે. પુણ્યરૂપ કર્મો અને પાપરૂપ કર્મો બંનેય કલેશમૂલક છે. દાખલા તરીકે, રાગ લેશને લઈએ. સ્વર્ગ, વગેરે પ્રત્યેના - રાગથી પ્રેરાઈ આપણે ધર્મરૂપ પ્રવૃત્તિ કરીએ છીએ અને પરિણામે પુણ્યરૂપ કર્મ બાંધીએ છીએ. ધન, વગેરે પ્રત્યેના રાગથી પ્રેરાઈ આપણે ચેરી વગેરે દુઠ્ઠ આચરીએ છીએ અને પરિણામે પાપરૂપ કર્મો બાંધીએ છીએ (ગભાષ્ય ૨.૧૨). . કર્મોને બીજી રીતે પણ વિભાગ થાય છે. આ રીતે વિભાગ કરતાં કર્મી બે વર્ગોમાં વહેંચાઈ જાય છે—-દષ્ટજન્મવેદનીય કર્મો અને અદઈજન્મવેદનીય કર્મો. જે કર્મો પિતાનું ફળ વર્તમાન - જન્મમાં જ આપી દે તે કર્મો દષ્ટજન્મવેદનીય કહેવાય. જે કર્મો પિતાનું ફળ ભાવિ જન્મોમાં આપે તે કર્મો અદષ્ટજન્મવેદનીય કહેવાય. નારકોને દષ્ટજન્મવેદનીય કર્મો હોતાં નથી. ક્ષીણકલેશવાળાને અદષ્ટજન્મવેદનીય કર્મો હોતાં નથી, કારણ કે તેને પુનર્ભવ સંભવતે નથી (ગભાષ્ય ૨.૧૨).
