________________
પ્રકરણ ચેાથું
બંધહેતુ પ્રાસ્તાવિક - આત્માન અને કર્મને સંબંધ થવાને પરિણામે આખે. સંસાર રચાય છે, એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં ભ્રમણ થાય છે અને દરેક ભવમાં નાની મોટી સર્વ પ્રક્રિયા બની આવે છે. એ કર્મબંધ થવાના મોટા મોટા હેતુઓ ક્યા છે તે અત્ર વિચારી લઈ
એ. બાકી, કર્મની વિગત વિચાર્યા પછી એ પ્રત્યેક કર્મના હેતુઓ વિગતવાર આગળ ઉપર વિચારવાનું રાખીએ. હકીક્ત એ છે કે પ્રાણી નાનીમેટી હલનચલનની વિચારની કે ઉચારની જે કાંઈ કિયા કરે, બેસી રહે, આળસમાં વખત ગુમાવે–એ સર્વ પિતાની અસર આત્મા પર પાડતી જાય છે, તે વખતે આત્મા કર્મવર્ગનું ગ્રહણ કરે છે. એ અતિ સૂક્ષમ વર્ગણ પિતાને વિપાક આપીને જ ખસે છે. તેથી એ કર્મવર્ગણને આત્મા સાથે સંબંધ કરાવનાર પાંચ હેતુઓને પ્રથમ વિચારી લઈએ. પાંચ બહેતુઓ . આત્મા પિતે તે જ્ઞાન, દર્શન વગેરે અનંત ગુણને સમુચય છે. તેને કર્મ સાથે સંબંધ કરનાર શક્તિઓ મુખ્યત્વે કરીને ચાર છેઃ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને વેગ. કવચિત્ આ ચારની સાથે પ્રમાદને ભેળવવામાં આવે તે પાંચ બંધહેતુ ગણાય છે. આ સામાન્ય બંધહેતુને વિગતવાર તપાસી જઈએ. વિગતવાર વિશેષ બંધહેતુઓની વિચારણા કર્મને પરિચય કર્યા પછી કરીશું.
-
૩' '