________________
• ૩ર
જેને દષ્ટિએ કમ શુદ્ધત્વ પ્રકટ કરી શકાય છે. આ કર્મ પ્રવાહથી અનાદિ છે. ખાણમાં પડેલ સુવર્ણ અને માટીને સંબંધ ક્યારે થયો એ કહી શકાય નહિ, એના જેવી આ વાત છે. છતાં ખાણુના સુવર્ણમાં સેનાપણું એ માટીથી વીંટળાયેલ હોય છે તે વખતે પણ હોય છે, એ વાત ધ્યાનમાં રહે. સુવર્ણ અને માટીને સંબંધ ક્યારે શરૂ થયે તે કહી શકાય નહિ અને છતાં એ સુવર્ણમાં સુવર્ણત્વ તે છે. એ રીતે આત્મા અને કર્મને સંબંધ અનાદિ હોવા છતાં એ સર્વ કાળમાં આત્માનું આત્મત્વ કાયમ છે, અચળ છે પણ પ્રચ્છન્ન છે, દબાઈ ગયેલ છે પણ એનું પ્રાકટ્ય પ્રયાસને આધીન છે, અને વીંટળાયેલ દશામાં પણ એ અંદરખાનેથી શુદ્ધ કંચન છે, નિર્મળ છે, સત્તાગને પવિત્ર છે. કર્મ મૂર્ત અજીવ દ્રવ્ય છે. બન્નેને સંબંધ અનાદિ છે. બન્નેના સ્વભાવ જુદા છે, પ્રત્યેકના પિતાના ધર્મ અલગ છે. વિયોગ શક્ય છે, છતાં તાદામ્ય થઈ ગયેલું લાગે છે. આટલી ચેખવટ કરી. હવે ક્યા હેતુથી જીવ અને કર્મને સંબંધ થાય છે તે વિચારીએ.
