________________
બધહેતુ .
૩૯ રસ (Intensity). કર્યગ્રહણ થયું, તેના વિપાકની તરતમતા, ગાઢતા એછી વધારે થાય તે રસ. ફળ આપતી વખતે એ વધારે ઓછા પરિણામ આપે, આકરાં, સાદા કે મધ્યમ પરિણામ આપે તે રસબંધ. એને “અનુભાગ” પણ કહેવામાં આવે છે.
પ્રદેશ (Quantity) એટલે કર્મવર્ગના દળિયાં. સ્થિતિ કે. રસની અપેક્ષા વગર ગ્રહણ થાય તે કર્મવગણના દળિયાને જથ્થો.
કર્મવર્ગણના પ્રદેશે કેટલા છે તે ચેથા પ્રકારમાં આવે. એ કેવા પ્રકારનાં ફળ આપશે તે પ્રકૃતિબંધને વિષય છે. એ કેટલે વખતે ફળ આપશે તે સ્થિતિબંધને વિષય છે. અને એ ફળ આપતી વખતે એ વિપાકની તીવ્રતા, મંદતા કેવી અને કેટલી હશે તે રસબંધને વિષય છે. એ કર્મ પિતે કેટલા પ્રદેશનું બનેલું છે તે પ્રદેશબંધને વિષય છે. આ સંસારમાં પાંચ દ્રવ્ય પરસ્પર ભિન્ન પણ એકબીજાના સંબંધમાં લાગેલા પડેલા છે. તેમાં એક જીવદ્રવ્ય ચેતન છે અને બાકીના ચાર અચેતન છે. અચેતનમાં ધર્મ (ગતિઉપકારક), અધર્મ (સ્થિરતાઉપકારક), આકાશ (અવકાશ આપનારું) અને પુદ્ગળ (ભૂત-ભૌતિક વસ્તુઓ) છે. કર્મની વગણ એ પુદગળના પ્રદેશ અને પરમાણુ કરતાં પણ અતિ સૂક્ષમ હોય છે. એ નરી આંખે દેખાય તેવી ન હોવા છતાં પુદ્ગળ દ્રિવ્ય છે, એ જીવ સાથે ચૂંટી જાય છે અને પિતાનાં ફળ આપે ત્યારે જ છૂટે છે, એ કર્મવર્ગની સંખ્યા કેટલી થવી તે પ્રદેશબંધ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. કર્મના દળને સંચય તે પ્રદેશબંધ થે સમજ.
એ કર્મને કાળ મુકરર થાય તે બીજે સ્થિતિબંધ છે. એટલે અમુક સુપાત્રદાન આજે કર્યું તેને બદલે જીવને ક્યારે મળશે અથવા કેટલા સમય પછી મળવે શરૂ થશે અને શરૂ થયા પછી કેટલો વખત તેને બદલે મળ્યા કરશે એ હકીકતને નિર્ણય સ્થિતિબંધમાં થાય છે. અને એને બદલે મળ શરૂ થશે ત્યારે તેની
