________________
૩૪
આશયને શુભમાંથી શુદ્ધ રૂપમાં ફેરવવાની જરૂર છે....પ્રસ્તુતમાં કહેવાની મતલબ એ છે કે પ્રવૃત્તિ છેાડી છૂટતી નથી. જ્યારે તેની જરૂર નથી હાતી ત્યારે તે આપોઆપ સ્વાભાવિકપણે છૂટી જાય છે. પણ જ્યાં સુધી જીવનની દશા સ્વભાવતઃ પ્રવૃત્તિગામી છે ત્યાં સુધી માણસે અસત્ પ્રવૃત્તિને ત્યાગી સત્પ્રવૃત્તિશીલ બનવું જોઇએ. અકાળે કરેલા પ્રવૃત્તિયાગમાં કતવ્યપાલનના સ્વાભાવિક અને સુસંગત માર્ગથી સ્મ્રુત થવાપણું છે, એમાં વિકાસસાધાનાની અનુકૂળતા નથી, પણ જીવનની વિડંબના છે.” (જૈનદર્શન, પૃ. ૩૬૩).
જના સ્વીકારે છે કે પૂર્વજન્મમાં કરેલાં કર્મ આ જન્મમાં ફળે છે, તેમ આ જન્મમાં કરેલાં કર્મ પણ આ જન્મમાં ફળે છે. આના સમર્થનમાં ન્યાયવિજયજી ભગવતીસૂત્રને ટાંકે છે. (જૈનદર્શન પૃ. ૩૫૫). દસકાલિયસુત્તની અગસ્ત્યસિંહણિ (પ્રાકૃત ટેસ્ટ સાસાયટી, પૃ. ૫૭) આ એ પ્રકારનાં કર્મો માટે અનુક્રમે પરલેાકવેદનીય અને ઇહલેાકવેઢનીય એવાં નામે વાપરે છે.
કર્મના મૂળભૂત આઠ પ્રકાર છે. તેમને કર્મની આઠ મૂળપ્રકૃતિ કહેવામાં આવે છે. તે નીચે પ્રમાણે છે—
(૧) જ્ઞાનાવરણીય કર્મ – આત્માની જ્ઞાનશક્તિને ઢાંકનાર કર્મ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે,
(૨) દેશનાવરણીય કર્મ – અીં દર્શનને અર્થ નિરાકાર ઉપયાગ—આધ છે. આત્માની નિરાકાર ઉપયોગ રૂપ શક્તિને ઢાંકનાર કર્માં દશનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે.
(૩) વેદનીય કર્મ – જે કર્મો સુખ-દુઃખના અનુભવ કરાવે છે તે વેદનીય કર્મ કહેવાય છે.
(૪) માહનીય કર્મ – માહનીય કર્મના બે ભેદ છે: દ"નમાનીય કર્મ અને ચારિત્રમેહનીય કર્મ. તત્ત્વપક્ષપાતને રુંધનાર કર્મ દશ નમેહનીય કર્મ કહેવાય છે અને ચારિત્રને રુંધનાર કર્મો ચારિત્રમાહનીય કર્મ કહેવાય છે.
