________________
૦
કમની પૂર્વભૂમિકા ન હોય. આ માત્ર અકસ્માત છે, પણ તેની સામે જોઈએ તે ગરીબને ઘેર જન્મેલે ગરીબીમાં ઊછરેલે મેટા રાજમહેલમાં જાય છે કે કરોડપતિ થતે જોવામાં આવે છે અને ધનપતિને ભિખારી બનતે જોવામાં આવે છે, એટલે આ તફાવતને અને તફાવતમાં થનારા ફેરફારને જન્મને અકસ્માત કે સ્થાનને તફાવત ગણું કાઢી નાખીએ તે તે શક્ય ખુલાસાને ઉડાવવા જેવી વાત લાગે છે. સ્થાનને તફાવત દેશને અંગે પ્રાપ્ત થાય. હું યુરોપમાં જ હોત તે માટે વડા પ્રધાન થાત, પણ ગામડામાં જન્મે એટલે મારે કામદારપણું આવ્યું. પણ આ સ્થાન, બુદ્ધિ, આવડત, અકલ, માનસિક બંધારણ અને વર્તનના ભેદની પાછળ જે કાંઈ અક્કલમાં ઊતરે તેવું કારણ હોય તે તે વિચારવા જેવું જરૂર ગણાય. એને માત્ર “અકસ્માત’ ગણવે એ સૂક્ષમ રીતે વિચારતાં ગળે ન ઊતરે તેવી વાત છે. આ વાતને ખુલાસે કર્મના સિદ્ધાંતથી થશે.
પુનર્ભવ
- કર્મ શું છે તેના સ્પષ્ટીકરણને અંગે જરા ઊંડા ઊતરતા પહેલાં થોડી પૂર્વવાર્તા કરવી જરૂરી છે. એક વાત પુનર્ભવની છે. અહીં આખી જિંદગી સુધીમાં આપણે જે અનેક કાર્ય કરીએ, જે અનેક વિચાર કરીએ, જે બોલીએ, તેમના લાભનુકસાનને હિસાબ અહીં જ પૂરો થાય છે કે એમનાં લાબાં લેખાં કરવાં પડે છે. અહી કોઈ મોટાં દાન આપે છે, દુનિયાનાં દુઃખ-દારિદ્રય દૂર કરવા મેટો ભેગ આપી સેવા કરે છે, કોઈ કરોડની રકમ સમાજસેવામાં આપે છે, કઈ ખૂન કરે છે, કોઈ ખટપટો કરે છે, કેઈ લાકડાં લડાવે છે, કોઈ ચાણક્યનીતિ આદરી ધમી હવાને દેખાવ કરે છે અને અંદરથી તદ્ન પિલે, લુખ્ખો કે સુક્કો હોય છે, કઈ વેપારધંધા સાથે સારી રકમ કાઢી સેવાસંસ્થા કાઢે છે, કઈ આખી જિંદગી સુધી ઘસડબેર કરી માત્ર ધનસંગ્રહ જ કર્યા
