________________
ક્રર્મીની ઉત્તર પ્રકૃતિએ ૩. કાર્મિકી બુદ્ધિ. ૪. પારિણામિકી બુદ્ધિ.
આ બુદ્ધિમાં અવગ્રડુ આદિના ક્રમ હાતા નથી, એનું સ્વરૂપ જાણતાં એ સ્પષ્ટ થઈ જશે. સામાન્ય રીતે શ્રુતના અભ્યાસથી મતિ થાય છે. પણ નીચેના પ્રકારોમાં શ્રુતની જરૂર પડતી નથી.
૮૯
ઔપાતિકી બુદ્ધિ (Inherent proficiency) પેાતાની મેળે સહજ સ્વભાવે બુદ્ધિ થાય તે ઔાતિકી બુદ્ધિ. હાજરજવાખી માણસાના, ખીરમલના વિચિત્ર પણ સચાટ જવા આ કક્ષામાં આવે. વૈદ્યો ભસ્મપ્રયાગે કરે જે પુસ્તકમાં લખેલ ન હાય, વકીલ તદ્ન નવી રીતે અસરકારક દલીલ કરે, એમાં ઘણીવાર ત્પાતિકી બુદ્ધિ હાય છે. ખંજર પર લાહીના રેલા નીચે ઉતરવાને બદલે મુદ્દામાલમાં રેલા ઉપર ચડતા દેખાડે, આખા કેસ બનાવટી સાબિત કરી બતાવે એ ઔપાતિકી બુદ્ધિ. ન્યુમેનિયાના કેસમાં જળાથી ફેફસા પરનું લેહી ચૂસાવે તે ઔપાતિકી બુદ્ધિ. કુદરતી બુદ્ધિના આવા દાખલા આપણી આસપાસ ઘણા જડી આવે છે. અકસ્માત વખતે વર્તવાની અભિનવ રીતિ, ચિંતા હલ્લા વખતે મેટર ચલાવવાની રીત, એવા ઘણા ઘણા દાખલા ઔષાતિકી બુદ્ધિના આપી શકાય.
વૈનયિકી બુદ્ધિ (Proficiency by service)—ગુરુ કે શેઠના કે ઉપરીના વિનય કરતાં પ્રાપ્ત થઈ જાય તે વૈનયિકી બુદ્ધિ. હાંશિયાર ડોક્ટરના કપાઉન્ડર પણ મેતિયા ઉતારતા થઈ જાય અથવા ગુરુકૃપાથી વિદ્યા મળી જાય તે આ વિભાગમાં આવે. વિદ્યા ત્રણ પ્રકારે મળે: ગુરુની શુશ્રષા-સેવાથી, પુષ્કળ પૈસા ખરચવાથી અથવા એક વિદ્યા આપવામાં આવે તેના બદલામાં મીજી સામી મળે એ ત્રીજો પ્રકાર. આમાં પ્રથમ પ્રકારમાં મળેલ બુદ્ધિને વૈનચિકી બુદ્ધિ કહેવામાં આવે છે.
કાર્મિકી બુદ્ધિ (Proficiency by practice)—એક ને એક અથવા એકસરખુ` ચાલુ કામ કરવાથી બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. ઇંટ
ܘ
