________________
આત્મા અને કવા
ક વ ણા
આત્મા પોતે શુદ્ધ છે, જ્ઞાન, દર્શીન વગેરે ગુણના સમુ ચય છે, અનંત ગુણામાં રમણ કરનાર છે. એને જ્યારે કર્યું લાગે ત્યારે મૂળ ગુણુ ઉપર આવરણ આવે છે. કર્મ પાતે પૌદ્ ગલિક ચીજ છે. એ પુદ્ગળ પરમાણુના કરતાં પણ વધારે સૂક્ષ્મ વણા છે. અત્યારે અણુખેખમાં જે સત્તા અણુની ખતાવવામાં આવી છે તેનાથી પણ અત્યંત વધારે સત્તાવાળી અને વધારે સૂક્ષ્મ કર્મવગણા આ દુનિયામાં ભરેલી છે. કોઈ પણ ક્રિયા કે વિચાર કરતાં કે વચન .ખેલતાં આ કર્મવાને આત્મા સાથે સંબંધ અને મિલન થઈ જાય છે અને એ વણામાં પુદ્ગળ પરમાણુઓ કરતાં પણ વધારે તાકાત અને શક્તિ હાવાને કારણે જ્યાં સુધી એ પાતાનાં પરિણામે આત્માને આપે નહિ ત્યાં સુધી એ ખરી જતી નથી, ખસી જતી નથી કે દૂર થઇ શકતી નથી. 'જનથી ભરેલા દાખડાની પેઠે એ લેાકમાં સર્વત્ર વ્યાપી રહેલ છે અને હેતુ–કારણ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે એ જીવ સાથે મળી એને ચાંટી– લાગી જાય છે અને પોતાનું ફળ આપે ત્યારે જ ખસે છે.
૨૯
અજીવા પૈકી પુગળના પરમાણુ છૂટા હોય ત્યારે તેમને અણુ કહેવામાં આવે છે અને પરસ્પર મળેલા હોય ત્યારે તેમને પ્રદેશ કહેવામાં આવે છે. એ અણુ-પરમાણુમાં એટલી શક્તિ બતાવવામાં આવી છે કે એ અજીવ હોવા છતાં ચૈદ રાજલેાકના છેડા સુધી જાય આવે છે. અણુઓખની શેાધ થયા પછી પરમાણુની શક્તિના
ખ્યાલ આપવામાં આવે છે તે વાત વિચારતાં અણુમાં બતાવેલી શક્તિ આપણને સમજાય છે. અણુને તાડતાં શક્તિ પ્રગટ થાય છે એમ જે વાત બતાવાય છેતે વાતમાં અણુને પણ સ્કંધ સમજવા. અવિભાજ્ય સૂક્ષ્મતમ પરમાણુ હજુ વિજ્ઞાને શેાધવા રહ્યો. આ પરમાણુથી પણ અત્યંત સૂક્ષ્મ કર્મવા ચેતન સાથે મળી તેને મૂળ ગુણુથી ખાટે માગે ઘસડી જાય છે અને તેના પર અસર કરે છે.
એટલે આત્મા–જીવ–સત્ત્વ-પ્રાણીનું આત્મત્ત્વ સમાન હોવા
