________________
૪૨
જૈન દૃષ્ટિએ ક
પ્રકારની તીવ્રતા-મંદતા-ગાઢતા કર્મની હોય તે રસમધના વિષય છે. દા.ત. ધન મેળવી આપવાનું કર્મ તે પ્રકૃતિમધ, ધન અમુક સમયે મળવાના નિર્ણય તે સ્થિતિબંધ, ધનમાં લખપતિ, કરોડપતિ કે શતપતિ થવાનેા ફળની તીવ્રતા-મંદતાના સંબંધ તે રસબંધના વિષય થાય. કોઈ સાકરમાં ૧૦૦ ટકા મીઠાશ હોય છે, કોર્ટમાં પંચાત્તેર ટકા અને કેાઇમાં એછીવધતી મીઠાશ હોય છે. એવી રીતની કર્મનાં ફળની મીઠાશની કે કડવાશની તરતમતા એ રસબંધના વિષય છે. કર્મવા પ્રાણી બહારથી આકષે તે વખતે તેના વિપાકની તીવ્રતા, મદતા, નરમાશ, આકરાશના નિર્ણય સાથે જ થાય છે અને કર્મબ ધનના આ પ્રકારને રસબ`ધ અથવા અનુભાગબંધ કહેવામાં આવે છે.
કર્મવગણાના દળિયાનું સ્થિતિ કે રસની અપેક્ષા વગર ગ્રહણ તે ચાથા કર્મબંધનનો પ્રકાર પ્રદેશબંધ કહેવાય છે. પ્રદેશઅંધમાં કર્મવર્ગણાનું ગ્રહણમાત્ર જ થાય છે. કર્મવગ`ણાની સંખ્યાના નિર્ણય આ પ્રદેશબંધમાં થાય છે. એમાં માત્ર એકસરખી ક વણાની જ વાત હેાય છે. જેમ ગાય ભેંસ આકષ ણુ કરી પાણી પીએ તેમ પ્રત્યેક કમ કરતી વખત ચેતન આ વિશ્વમાં રહેલી કર્મવાને આકર્ષે છે. એ આકષઁણુના કાર્યને પ્રદેશબંધ કહેવાય. કમ વગ ણા તા એકસરખી જ હાય છે. તેના પ્રકૃતિ, સ્થિતિ અને રસ કર્મબંધન ગ્રહણ વખતે નિર્માણ થાય. પણ કર્મવગ ણાની પરિામ પામવાની હકીકતને પ્રદેશબંધ કહેવામાં આવે છે. માત્ર કર્મદળનું ગ્રહણ તે પ્રદેશબંધ છે. એટલે પ્રદેશબંધ દ્વારા એકસરખાં કર્મદળને આકષી તે જ વખતે તેની પ્રકૃતિ, તેના કાળ અને તેની તરતમતા મુકરર થાય છે. એમાં કર્મળિયાના ગ્રહણનું કાર્ય તે પ્રદેશબંધ કહેવાય છે. કોઈ કર્મીમાં અલ્પ કર્મઢળ હાય, કેાઈમાં વધારે હાય, કેાઈમાં ખૂબ વધારે હોય, તે પ્રદેશબંધમાં આવે. આપણે મોદકના દાખલા લીધે તેમાં કોઇ મેઇક નવટાંકના હાય, કોઇ પાશેરિયા, કાઇ શેરના ત્રીજો ભાગ હોય એમ જ ચાખાનું કોઇ
