________________
પ્રકરણ બીજું પાંચ કારણે
પ્રાસ્તાવિક
પ્રત્યેક ક્રિયાની પાછળ કારણ હોય છે. એને સમજવા માટે અનેક પ્રકારની ચર્ચાઓ અને વાદો હોય છે. જેનું જે મુદ્દા ઉપર લક્ષ ગયું તેણે તે બાબતને પ્રાધાન્ય આપ્યું અને કોઈ પણ પરિ ! ણામનું તે એક જ કારણ છે એવી એણે આગ્રહપૂર્વક સ્થાપના કરી. એણે એક આંખ ઉઘાડી રાખી બીજી બાજુ જેવાની દરકાર ન કરી. આવા એકાંત આગ્રહને પરિણામે પ્રાણી કેટલે ઢળી જાય છે અને નિરર્થક ચર્ચામાં કેટલે ઊતરી જાય છે તેને પણ અહીં
ખ્યાલ આવે છે. એટલા માટે પાંચ કારણવાદીઓ કેવા આગ્રહથી પિતપિતાના અભિપ્રાયની સ્થાપના કરે છે અને પોતે કારણ કે માને છે તે તેમના દષ્ટિકોણથી બતાવીએ. પછી એને ફેંસલે કરવામાં આવશે. પણ આ પ્રત્યેક કારણવાદી “પતે માને છે તે જ સાચું છે અને બાકીના સર્વ બેટા છે એ આગ્રહ ધરનાર છે. નયદષ્ટિએ પ્રત્યેક સાચે છે, દરેક પાસે અંશસત્ય છે અને દરેકના મુદ્દા સમજવા યોગ્ય છે. એને ખુલાસે થશે ત્યારે અંશસત્ય અને પ્રમાણસત્યમાં કેટલે તફાવત છે, એકાંતવાદ અને અનેકાંતવાદમાં શું તફાવત છે, આંખ અને સમજણ ઉઘાડી રાખવાથી સાચી સમજણ કણ મેળવી શકે છે અને સ્યાદ્વાદમાર્ગમાં એ વિશિષ્ટ શક્તિ ન્યાય અને તર્કથી સુસંગત થઈ શકે છે એ વાત સ્પષ્ટ થશે. દેખાતા બને અને થતાં કાર્યોને અંગે અંશસત્યના ઉપાસકે
