________________
બંધહેતુ ભાગ કષાય ભજવે છે. કષાય સમભાવની મર્યાદાને તેડી નાંખે છે.
મન, વચન, કાયાના યોગ એટલે મનની, વચનની અને કાયાની પ્રવૃત્તિ. એની વિગતમાં ઊતરીએ તે અનુક્રમે ચાર, ચાર અને સાત વિભાગ પડે છે. એટલે એને પંદર વિભાગ થાય. (જુઓ પરિશિષ્ટ ૧). એ સર્વમાં મન, વચન, કાયાની પ્રવૃત્તિની વિગતે છે. આ રીતે મિથ્યાત્વના પાંચ, અવિરતિના બાર, કષાયને પચીશ અને યેગના પંદર મળી સત્તાવન બંધહેતુ થાય. પ્રમાદને અર્થ આત્મવિસ્મરણ અને આત્માને લાભ કરનાર કુશળ કાર્યમાં આદરને અભાવ અને કર્તવ્ય-અકર્તવ્યને ભાનમાં અસાવધાની છે. એને સમાવેશ અસંયમ, અવિરતિમાં આવી જાય છે. અને કવચિત્ એમાં કષાયને અંશ આવી જાય છે. એટલે તેની જુદી ગણના કરવાની જરૂર નથી રહેતી. કોઈ સ્થાને મઘ, વિષય, કષાય, વિકથા અને નિદ્રાને પ્રમાદ ગણવામાં આવેલ છે. તે પ્રત્યેકને સમાવેશ કષાય અથવા અવિરતિમાં થઈ જાય છે. એટલે પ્રમાદને અલગ ન ગણવામાં આવે તેમાં કાંઈ વધે દેખાતું નથી. ને આવી રીતે મિથ્યાત્વ અને અવિરતિને ખાસ જુદા ગણવામાં આવ્યા છે. પણ બીજી રીતે જોતાં તેમને સમાવેશ પણ કષાયમાં થઈ જાય, કારણ કે આખા માનસ અને સ્થૂળ ક્ષેત્રમાં કષાયે અને ગે વ્યાપેલા છે. આના ક્રમમાં પણ ખૂબ વિચારવાલાયક સ્થિતિ છે. મિથ્યાત્વ હોય તે તેની પાછળના અવિરતિ, કષાય અને ગ જરૂર હોય. અવિરતિ હોય તે તેની પાછળના કષાય અને ગ જરૂર હોય. પૂર્વના હોય તે પાછળના જરૂર હોય. પરંતુ પછી હોય ત્યારે આગલે હેતુ હોય અથવા ન પણ હોય. નીચે બંધના પ્રકારે કહેવાના છે, તે પ્રસંગે આ બંધહેતુઓને . પરસ્પર સંબંધ વિસ્તારવામાં આવશે. બંધહેતુને ક્ષય પણ એ જ અનુક્રમમાં થાય છે. પ્રથમ મિથ્યાત્વ જાય, પછી અવિરતિ, ત્યાર
