________________
૧૮૪
જૈન દૃષ્ટિએ કમ
પૂજામાં ખરાખર કહ્યું છે કે બંધ સમય ચિત્ત ચેતીએ રે, શે ઉયે સંતાપ.' આ ચેતવણીના ખરાખર ખ્યાલ રહે એ જરૂરી છે. અધસ્થાનેાની વિવિધતા
કર્મબ’ધનનાં સ્થાન તા પાર વગરનાં છે. પ્રત્યેક માનસિક, વાચિક કે કાયિક ક્રિયા, એની અંદરની તરતમતા,એમાં જામેલા કે જાગેલેા રસ, એની સાથેના તાદાત્મ્યભાવ અને ભાવાની વિચિત્રતા વિવિધતા વગેરેના અભ્યાસ કરવમાં આવે, માનસશાસ્ત્રને વિચારવામાં આવે, દુનિયાદારીના વ્યવહારુ નીતિના નિયમા વિચારવામાં આવે; તપત્યાગ, સયમનાં અનેક સ્થાનાના અભ્યાસ કરવામાં આવે, પચીશ ક્રિયાના વિષય સમજવામાં આવે તે બધસ્થાનની માટી સખ્યાના કચાસ આવે. આપણે તે અહીં થાડા દાખલાએ આપી તેના સહજ ખ્યાલ કરવા પ્રયત્ન કરીએ. બાકી તા ભાવની મહેાળતા, બનાવાની વિવિધતા અને ક્રિયાએની નૂતનતાને લઇને અને મન, વચન, કાયાના ચાગાની અનંતતાને લઇને તથા મિથ્યાત્વની તરતમતામાં ઘણા તફાવતા હાર્ટને એની સંખ્યાની કલ્પના કરાવવી પણ મુશ્કેલ છે. સામાન્ય ખ્યાલ થાય તેટલા માટે થાડા જાણીતા પ્રસ ંગેા પર નજર નાખીએ.
જ્ઞાનાવરણીય-દનાવરણીય કર્મોનાં અધસ્થાન
જ્ઞાનની આશાતના કરે, જ્ઞાનીની મશ્કરી કરે, અભ્યાસ કર્યો વગર ઉપલક દૃષ્ટિએ ધÖવિરુદ્ધ ટીકા કરવા મ`ડી જાય, પોતાને માગદશ્તક થનાર વ્યક્તિના આભાર ભૂલી જઇ એની વિરુદ્ધ પડે અથવા એને ઓળવે, શક્તિ હાય છતાં જ્ઞાનના અભ્યાસ ન કરે, જ્ઞાનાભ્યાસના કાર્યમાં અડચણ કરે, ભણનારને વિઘ્ન કરે, કેાઈ તાતડા, ઓખડા, ૫૫૫૫ કે મમમમ બેલે ત્યારે મશ્કરી કરે, આવ આવાં કારણે પ્રાણી જ્ઞાનાવરણીય અને દર્શનાવરણીય કમ બાંધે છે. આ જ્ઞાનાવરણીય—દનાવરણીય કર્મના પરિણામે પ્રાણી કાણા થાય, રતાંધળા થાય, જાત્યંધ થાય, જ્ઞાનનાં કારણેા, સાધના વગેરેથી વંચિત રહે, ઇત્યાદિ.
