________________
૧૬૮
જન દષ્ટિએ કમ ભેગાંતરાય. મમ્મણ શેઠને દાખલે ઉપભેગાંતરાયમાં પણ બરાબર બેસતે આવે છે. વર્યાન્તરાય
પિતામાં શક્તિ હોય તેને બરાબર ઉપયોગ ન કરી શકે, તાકાત હોય છતાં તે દબાઈ ગયેલી રહે તે વીર્યંતરાય. પિતે યુવાન, બળવાન હોય છતાં કોઈ શક્તિ દાખવી ન શકે તે આવા પ્રકારના અંતરાય કર્મનું પરિણામ સમજાય છે. અણસમજુ શક્તિને ઉપયોગ ન કરી શકે તે બાલવીયતરાય, ક્ષાર્થે શક્તિને ઉપગ ન કરી શકે તે પંડિતવીર્યંતરાય અને ગૃહસ્થી શક્તિ ન વાપરી શકે તે બલપંડિતવીયતરાય. બાહુબળિનું બળ, વાલીને રાવણ સાથે સંગ અને ત્રિપૃષ્ટિનું અગાધ બળ આ વીતરાયને ક્ષયે પશમ બતાવે છે. આ રીતે અંતરાય કર્મના પાંચ પ્રકાર થાય છે. '
૧. દાનાંતરાય (૧૫૪) ૨. લાભાંતરાય (૧૫૫) ૩. ભેગાંતરાય (૧૫૬) ૪. ઉપભેગાંતરાય (૧૫૭) . પ. વીર્યંતરાય (૧૫૮)
આ અંતરાય કર્મને ભંડારી સાથે સરખાવવામાં આવ્યું છે. રાજા દાન દેવાને હુકમ કરે પણ તિજોરીને અમલદાર આજકાલ કરી આંટા ખવરાવે, નાનાં મોટાં દાન ન આપે, પરંતુ ગરીબ માણસ વારંવાર રાવ ખાવા સારુ રાજા પાસે જઈ શકે નહિ. અમલદાર હુકમ કરે અને કારકુન હુકમ લખી આપે નહિ વગેરે. આત્મા માં અનંત વીર્ય છે. એની શક્તિને છેડે નથી. આ અંતરાય કર્મ એની શક્તિને કંતિ કરે છે. એના અનંત વીર્ય પર અંકુશ નાખે છે અને એની સ્વાભાવિક શક્તિને રોધ કરે છે. આ અંતરાયકર્મ આત્માના અનંત શક્તિ(વીર્ય)ના ગુણને ઘાત કરનારું હોવાથી એને ઘાતકર્મ ગણવામાં આવ્યું છે. આવી રીતે આ આઠમા અને છેલ્લા કર્મને પરિચય કર્યો.
